Vat 10- Nr 3. 10' armef', N° 31906

1tJUiBRDI1tE perkoheshme shcipDel muaj per muaj.U-themelua me 1896~~ Te mbahet a teritet Kombesia.'I.'elerohet e te xbu-kurohetGhuha,saGhuha eshte she-nimi i Kombesise.Te permireso}Jetg-hendja e Popul-lit. sa, kur esht i

asur Popu]Ji.Kombesi(\ mba-hat a tere, e fortee a lire. * * *

..

*Viarsha. KenR'e'te Popullit. Ghu-

hesie. Historie,Shke,ntse. Te Ra.

Revue albanaif.,~- Pa-rait tousFondee

les m Qis.en 1896. 1~

*i CUllservation etdeve]oppement de

I'JndividullJite na-timmle. Culture dela Langue, qui estl'expression decette individua-lite. Ameliorationdes conditions

- economigues quipermett;;nt a I'in- ""dividU8lite natio-118]ede se mainte-nir entiere, forteet libre. * * *'

..

Litterature, Fo]k-lore, IJinguisti-que, Histoire etNouvelles.* * *

IErRA,' NDmMA, PAJTIME, DERGOHENNE KETE DRf~CTIMTo the Editor of .. ALBANIA ..

J, Oakley Crescent, City Road,

London. E. C.

j

ALBANIAVeal-'Re. - E perkol1e;.;hmia Ar,B\J'IA dolli CP. me ISar, e ghfJr me 100:2 ne Bryksel te

Belgics (te rug'a e cuajtttr J.'lte a'A/bani..). Ce me 1002 e tehu dolli e del no London. Me ceJlese tani nisi te (hi,) 1Ie Bryk..;eJ ~n() flete me fonnen. me n!:!'hyrl'Jl, me drectimin e me emerille AI~BlI'm:s, i bejmR te g'""lIm batt's 5e s' kemi f,une me ate Rete e u lutemi te ghitheve temns relle". - I\O'l'~: I;; ])I<I;:CTOHII';S.

<11-;;'

ABOl\'XI':lUEN'l' H'UN A~ (12 fascic1l1e.,) 10 fr. PAJTIMI PER ONE fIT J:) fr"IIg-a

..

On peut s'abonner a I'" Albania" .:'t LO);UI:E::5, Lib':airie F.-A. BrV)I,KIIAUS,18. aid Bail('y.

it PARIS, Librairie BltOCKHAiJS,!7, rue Bonaparte.

:\ HALLE a. S. (Allemagne), Libmirie RUDOLFHAUPT, 11, Alte Promenade.

it LEiPZIG. Librairie BltOCKH.-\US,16, Querstrasse.

i1 LEIPZlG, Librairie 01''1'0 H.-\RRASSO\VI'I'z.

it J;IlUXELf...ES, Libmirip, KIS";LIG ~;r Ci". ;)1, :\[onta~ne ,Ie la COllr.

it VTENNli1 LibraidQ \'i;!,H:':I.\I Frt(1K. "!.i, Gmben.

:'t TIUESTE, Libraide Jt:J.IUS ])".:.

:\ .ATHENES, Librairie BI'.CK.

au CAIrU:, Librairie BARBI~:R.

a ALEXANDRIE, Lihrairie VITA CO!<:N.

:: --.-- ~

.--- - -~-

..

BLI N I :

Historien e Shcypniis, I.rej N. D. N., .- 412 face, 4 f,.en:;a 2~) c.Ristorlen e Turkiis, prej N. D. N., - 105 face, 1 frengc.Karten dheshkrimtare te Shclperise, me 7 nghyra, 5 fren~a.Baba-Tomorln, \"iersha te X. A. Z... Chajup, UJ2 fac;', 5 fl'enga. (Dl'cctilll :

Chaj" f', po~te restante, Cairo, Egypte).Rexet e Djellit, viersha te X. Asdren, :!2! face, 4 frcnga (Drectim: M. A.

WO, calc" Va('aresci, Bukarcst, HOl11l1:1l1ie).Lahuten e MaltsHs, vjeL.ha tl'imenore. (Gratis per pajtimtaret e ALBAJ'IE...;.)

~I. A. Z...

D. To~ka.

va i 10-, Nr 3. 10- an nee, N° 3.1906

1tJUiB1tmI1tFleta e Drectorit.

iI~. E ra ne dual', keto dite, gne numer

~. i vjeter i gne Hates italoshcipa,~ adhe shoh se fjalen « i. humbur »

e paskan perkthyer « perduto ». Jlilni

te humbttr, « siamo perduti ». Pa cen-druar te ceshim, Ie te thomi gne herepe; te ghitha se « i humbur » eshte gne

albanisme e kuptohet per i humbur ngamendia. '« I humbur » nuk eshte per froperdu, po per fro sot, idiot. (Cf. romai-ken xa(l-EJ/o;).

,

§: - Gne tjater gabim, me i chudi-teshm, esht i bere prej Shcipetareve

t' Italies. Thirrjen o-burra, o-burrani ! ekuptokan per « ore trima » !... '~e Hete

,!~~lo:sh9.ip'e perkthent6 gne karte ne

: , funt te se tsiles ndodheshin fjalet:O-burrani,o Shcipetare! Ne vent ce t' a

""

perktheje « Avanti, 0 Albanesi! » e, .

paska bere Oh prodi, oh Albanesi, d. m.tho ah trima, ah Shcipetare! Per fitimt' atyreve ci munt te b~en n' ate laj-thim, Ie te thomi prape se"o-burra eshtegne « interjection », gne thirrje, ciperdoret per «perpara»; k;;;:- i thohetme teper se gne vete, perdoret neneformen shumore «o-burrani». - 0-barra, trim! (en avant, mon brave!);ushtare, o-lnwrani! (soldats, en avant!)

§. - Gne Shcipetar, ne pas-shkrim tegne latre, na pyet ch' do me thene fjala

~gli~-i. Esq. e vene pas emerave~ -Esq. eshte gne shkurtim i fjales esquire,a tsila vjen nga fl'. e vjeter escudier,escttyer (sot ecuyer). - Ne kohe temesme, esquire ish gne titull i sjelle prajatyreve ci u mbajin armet kaloresve';ch' do kalores kish cene « esquire» mepare se te behet kalores. .Me pastaj,fjala u-perdor per dje'mt' e rign te gne10rdi : djali i pare-lindur behej lord E-evdakja te t' et; dja'mt' a tjere ishinvetem «esquires». Sot, titulli « esquire»u jipat te ghith' atyr'eva ci, pa pasur'nogne titull t.jater, jane xoterign ngaritja a nga menyret a mira, a me taperatyrava ci 'k;;;e pune te lira. - Disaghera duhen vene 'ra permi kete fjale :'101Perdorat kurdohere a shkurtuar dhepas amerit: P. t., Smith, Esq. 2°1Necofte sa i pelcan gnariut te perdore Mr.perpara amerit, ahara duhet te heceesq. : a Mr. Smith, a Smith, Esq., po jo(gabim i math!) Mr. Smith, Esq. 3°1Gnetitull tjater, ch' do ce ne cofte, a bente pa-navojshem fjalen esq.: P. t., ne'cofte sa Smith-i eshtemjek,neishkrofshpas menyres englishta duhet t' i veshDr Smith vetem, e jo Dr Smith, Esq., asMr. Dr Smith. Po ne cofte se i a ve titllt

42 xALBANIA

lin Dr pas emerit, nene formen M. D.(d. m. tho «Medical Doctor»), ahereduhet te shtosh a Mr. a Esq. P. t.,Mr. Smith, M. D., a Smith, Esq., M. D.

- Jane pake fjale gne e verteteshkolle e tsila, po te vihet 're mire, i

L

~a per te shpetuar Shcipetaret ci kanete bejne me Englixe nga lajthime te

"bera"po-thua pr~j te ghithe te huajve ete tsilat, ne sy t' Englixeve, jane per teceshur. -- - . - -

f

§.- « rrhe London University B. A.degree can now be obtained without aknowledge of Greek being shown atany eXf'mination », - « Shkalla B. A.(Bachelor of Arts, fl'. bachelier es let-tres) e Universitetit te Londonit munttani te meret pa deftuar 'nogne dije tegercishtes ne 'nogne pyetje ». Ashtushkon lafti i botes...

§. - Nevoja ku ndodhemi t' a ~a-rojme ne kete numer VJ:EJRBHERIMIN,mesimin e bukur te bashkepunetoritt' one Lek Grudes, na ben te leme megn' ane shume artikuj. Po ce ne numert' aferm, s' kemi me per te shtypur per-vech artikuj te shkurter, dobia praktikee te tsileve duket sheshit..

Gn' a dy fjale latine, te perdorurane ch' do ghuhe.

,(!)ARAse te perdorin frenghishMn si

~ ghuhe ner-kombetare, diplomatete kohev6 te shkuara merjshin

veshme ane te latinishtes. AndejJ kanev

mbetur edhe sot disa fjale latine tetsilat perdoren ne ch' do ghuhe, pau-perkthyer, si casus belli,modusvivendi)etc. Pa dyshim, shume Shcipetare do ~duan t' i dine e t' i kuptojne ato fjale.Me te perdorurat jane keto:

1. AB ANTIQUO.

Ab antiquo do me thene « nga ce-moti ». Gne tregim do te deftoje memire ne ch' rase perdoret ajo fjale.TrakMti i Berlinit thote se « Mirditasitedhe malesoret e tjere te Shciperies sesiperme do te gexojne ato lirie e ato teJdrecta ce kane gexuar ab antiquo». N e-

jEg~ shcip-x~bekche, fjala ab antiquo'perkthehet fort bukur me fjalen « pas

kadimies);. -::0

'"II. CASUSBELLr.- -

Popujt e eger te cemotit nisjin luft~ .gneri kundre tjaterit pa shkak-t'--a1'e-syeshm. Me cyteterim, leu edhe kanunii kombeve, i tsili rjegullon cenjen e gneSflteti me gne tjater Shtet. Gne nga~

gherat e rjegulluara prej kanunit tekombeve eshte, kur gne ShMt munt t' inise lufte gne ShMti tjater? se sot, nuk-te lene te hapsh lufte pa shkak. CasusQ.§.lli do me thene « shkak lufM ». Ka-

~

nuni i kombeve i nemeron shkaket eluftes. Per tregim, ne cofte se mbretiX. turperon vullnneterisht bailoxin embretit Z., kio eshte gne casus belli,. dome thene, mbretit Z. i gnihet e drectate hape lufte kundre mbretit X.

x 43ALBANIA

III. MODUS VIVENDI.

Kio fjale munt te perktMhet shcip« menyre rojtie » e perdoret ne keterase: Kur dy Shtete, dy kombe, a dyane politike, kane ndereshte (intereste)te kundreshma te tsilat i ndalojne telidhin micesie te vertete, perpicen te

.

gMjne gne menyre sa per te l'ojtUI' he-per-he ne pace: kio e mare-vesh.e ko-heshme cuMt modus vivendi. Per tregim,as Papesia as Shteti itali~n nuke duante Mcin dore nga kerkimet e tyre e te.

micesoMn; po, nga ce jane te shtren-guar te rojne afer, ghetne gne modusvivendi, te pa-shkruar, per te jetuar palufte ie hapet.

IV. STATU QUO.

Do me thene « shteti ne te tsiliu ~[punet ndodMn]. Per tregim, kur ken-doni « ShMtet e mbedha u-lithne per tembajtur ftatu quo-ne ne Turcie », kup-toni « Shtetet e mbedha u-lithne per te

. mbajtur shtetin ne te tsilin ndodhetTurcia », per te lene punet e saja sijane,per te mos ndare mbreterien, per temos ndruar formen e guvernes, etj. -(Frencte thone statu quo, e, frenghishtiaduke cene ghuha e diplomesies, diplo-matet shkruajne statu quo. Po mosu-habitni duke pare se GMrmanet edbeEnglixet thone status quo.Duhet kuptuarse, modus vivendi, casus belli, etj., janefjale te mbaruara e te miafta per t' u-kuptuar vetiu. Po statu quo jane dyfjale pa ~fim, te Meura nga mesi i 'gnefrase; pas menyres ne te tsilen frasa

esht e gOditur, ~e dokumente latine te~Rlomesies se vjeter ndodMt statusquo, status in quo, statu quo, etj.)]

V. STATU QUO ANTE BELLUM.

Ante bellum do me thene « para luf-tes ». Statu quo, kur perdoret vetem,kuptohet si statu quo nunc, d. m. tho« shteti ne te tsilin. punet jane tani ».Kur duan te thane se punet do te mbe-ten « ne shtet ku ishin para luftes ",ahere thone « statu quo ante bellum ».Per tregim, kur krisi lufta ne mes teTureies ~ te Greeies, Shtetet e mbedha,te xemeruara, u dhane fjale te dy lufte-b.erellY~ se, kushdo te fitonM, Evropanuke do te gnihte pervech kufiret e

YJ

vjetera si ishin ne statu quo ante bellum.

..Ghepura nga kudo.

1~. c. ANI ee humbi lord-in Stanley of

v Alderley, Shtepia e I:°rdeve mbeti. pa pjesetar muhamedan. Po ne

vent te gne muhamedani, ka gne pjese-tar buddist, lord-in Mexborough. Kyxot, i tsili u-martua tani shpejt neFirenze (Halie), thoMt chiltas buddist.Pake vjet me pare, 'lord-i Mexboroughe chuditi Englien n.uke shkruar se, passhume m~ndimeve, arriu te kuptoje ce« feja e chfacur prej xotit t' one Buddes(( our Lord Buddha») esht e vetema ceu perghighet te ghitha pyetjeve tejetes. » .

§.- Numeri 4, kush nuk e di? shkru-

.. ...

ALBANIA x44

....-

het 1 V ne fytyre romane.",Me. ghithekete, heratoret (sahatet), te tsilet kurdo-here perdorin numerat romane, shkru-ajne UII ne vent t,e IV. Ja shkaku ikesaj berje-.ITe parin herator te vertetee beri H@l;'Vick-u, me 1370, per mbre-tin Charles V te Franses, i miemeruari Urti. Kur e pa heratorin mbre£i, i thaVick-ut pse e shkraajtinumerin e katert« gabimisht » IV. Vick-u u-perpoc Die~ollesie t' i jape te kuptoje mbretit se~ajthitej dake besuar ce duhej shkru-ar UII ne vent te IV. Po mbreti u-xeme-raa, e i dha urdher t' androje numerinIme gne here. Ashtu Vick-u i ghore eshuajti fybyren IV edha vuri nn. E c'ahera, nga h~rator ne herator, gabimihyri ne xakonet edh8 mbeti.

.- ..

§. - ,Ji. kini pyetur 'nogne here veten')tuaj pse cepetoret vene 'nene ch' do!menge nga gne pale kopsa ci, atje, janefare te pa-nevojsheme-? Perseja eshtemiaft per te vene 'reo - rFrederiku iMath, mbret i Prusies, i tsili i donteuniformat te bukura edha ushterien tepashme, kish vene 're se ushtaret f~;'kojin hunden me menget per te fshire.

. .

curra(pe t' u prese kete xakon te ndyre,mbreti dha urdher te cepen kopsa per-siper ch' do menge, edh8 xakoni pl1shoj.Me kohe, cellimi i pare i kopsave u-harrua; dha duke cene ce cepetoretkujtojbin se kopsat ishin per hie, i hocnenga persiper menges e nisne, per melehtesie, t' i vene nene menge.

,

.. --- --~Viersherimi n' giuhe shcype.

STROF A KANGORE

(Kia strofe, ~e t' tsillen shkruhen ma fort 1f.anget(Canzoni) e ci n' italishtethirrat edhe petrarkp1J prej.!.mnit t' viershetorit t' math Petrarca, ci ma mire set' ghith t' jeret e perdoroj'b-sht gni tsope viersheb e.permledhun prej ma shum ama pak varghesh gnimdheterroktsa e shtaterroktsa, disaa t' sgidhune disaa t'lidhun me gjaseramje, here per s' afrit e per s' lergut.

Rriegulla lype ci varghet mos t' jeenma pak se nanne e ma shum se gnixet,por yiersheboreb, e me ta edhe Dante Alighieri, duelne ka-gni here jashte saj.

Strofa kangore munne edhe m' u-lidhe me gjaseramje bashke me ate, oi iviEmmroIif si n' ket tregim :

;1

v

r

.~

Ujkut, bre burra, bini se ner deleE kija i rrebte m' kaa raa !Ah ! ngani, 0 burra, dhime.per mue Ie t' kini,

x ALBANIA' 45

~ ~i3 per t' m'i baakaa t' ghitha We We ;E deri tesh saa e saaM' shkjeu e m' perghaku 6..tsopa tsopa m' grini. JKshtu shkote tuj vikate:Vetem per gax, per loje e per ceshtie,Nnreka, gni fmi i paa turp e i paa njerxie.

Kush me vange n' dore, me shaat e kush me spate...

Kia asht gni dukse e strofes kangore t' vertete!' por kaa edhe menyre t' jera,ner t' tsillat jo vetem kjene shtie edhe varghe t' jere a kje pakesue numri i tyne,por, ka-gni here u-la edhe krejt jashte vargu gnimdheterroktse. Ce dy tregime:

1.

Ti ulesh prej parrixit, Krajl madhnijet,B n' toke viim m' u-baa nieri prej dashtnijet

Ac i dashtun jee per neeOi m'gni shpelle Ti viim me lee

0 Xot i lume,Dne s'kam diite se Ti na don ac shume !

2.

0 pellumb i shkruar,Do t' te marr ne duarDhe, duke kenduarGh3tke do t' te shpie :Ne gne vent t' uruarDhe te lulexuar,N' uje te kulluarBdbe nene hie;Afer tek gne lumeKu kaa lule shume !

Keso strofash nuk kana shum tregime n' gjuhe shoype; a.ta, oi done t' i nnje-kin, munn t' i kerkojne ner auktore t' huej,' oi i perdoruene shum menyresh.

TINGELLIMA.

Tingellime thirret gni menyre viershet t' shkurte, krijueme, duket, prej Pro-.ventsakeve : kaa katermdhete varghe t' daam ner dyy katresha en' dyy treshe.Katreshat jane t' lidhuna me gjaseramje keshtu: vargu i pare e i mram i strofe~.

'"

46 ALBANIA x

s'pare me t' parin e t' mramin e strofes s' dyte ; e dy t' miedismit e s' pares me dyt' miedismit e s' dytes bash~; treshet jane t' lidhuna shum menyresh. Tregim :

1\1' DltKE T' GNI MIKUT T' m.

(0 Xot, 0 Xot, Ti mue m'a nep pacimin,Se xemra jime teper asht ljgshtu~Ce, nermiet t' xexash, ci me kan rrethue,Te Ti po ngas, ci e kee Vete n' dore ngushllimin.

Deka me kosen e vet bie sh~mtimin,:It m' kputi atene, ci ac fort m' donte mue !...Ce, saa nise xemra vajit me pushue,

IGni vorr i rii prap m'a pertriin idhnimin. '>

'" Praa... massi u-sosne ata. ci me kan dashte,Dheu me ta bashkas edhe mue t' me mulojne :1\Ifie mire asht deka se kia bote e lashte.

Vech,~' kjofte se nieri kaa lee .P~ me .9'e2,Deer kuur ci shpirti trupit mos t' peshtojne, .JTi m' a nep nnimen keto dit per me i kr,ye.

G. POSTRIPPA.

Ka-gni here tingellimes i shtohen disaa treshe n' funn, t' perbaame prej gnivargut shtaterroktse e prej dy gnimdheterroktsash, t' lidhun megj~e~j,§ metreshen e mram6 t' tingellimes 6 edhe :.116shoci- shojne ; sikur n'ket tregim:

.--

Hijes s'BekuemeT' X. Pieter Severinit

Per diten e Keshnellave1\Ifie madhja dite mot-motit prap e mrrini,

Ghith hije e ghith gaxmenn po vien nner nee;Nalti Xot doren e vet na shtrini,U-xdrip prej ciellet Fjala c u-duk mi dhee.

Leu Nieri, i shkrete e i vogel si kerthini,Nierin vargo nit t' ferrit me e shperblee :Oh t' lumtit na ci jeten na pertrini,1\Iicri kush s'i din t'mirat e kesaj Fce !

Ac dite me shej it kia, ci s' kam harrueT' parin xakon m' i a falun Severinit,Ci na vorfnoj massi kaa deke e shkue !

Po i miri nuk des kurr, as kurr s' harrohet ;E praa n'Xadrime, sa t' rriedhin vala e Drinit,Do t' lypet, do t' permennet, do t' vajtohet !

----

x ALBANIA 47

<

. Prannej mue maall po m' chohet,E tyy n' Parrix s' po kam[ci7k;me t' fatue,Vech se gni kange sot m' epet me t' fatue. ]

Ket kange ci e kam nnertuePer mi ket diale, ci nee na bie Shelbimin,Pelcej-e, 0 i l~m, se kio permenne Munnimin.

E na kalzon Dashtnimin,Ci bani t' Birn' e Xotit me u-mishnue,E per mkatnoret me deke mi kryc goxhdue !

At Viershe per dite tuj knuue{Arbnori i kshtene, ma mire ne Fee fortsohet,)Ie Fee jeton, ani m' at jete ~~t. 2 11

P. L. DE-MARTINO.

Edp8 tingellima asht pak e gnoftun e e perdorueme prej vl,ershetoresht' Yne! asht gni duke viershet shum e vishtireshme me u~krye mire,..si per kahe

~ ~

ana e mennimeve, ci do t' permledhin, si per kahe ana e pieses s' perjashtme, cido t' siellet me shum kujdes, mieshterie e shije. I-

E me kac, kujtoj s~kam thane mjMt per mi strofa ; nnoshta kam fole edheteper, por jo paa arsye [~tuj kene vi4rsha e jone edhe foshgne e e p~a-themeluememire, sikur perpara solla mjMt tn\gime varghesh, edhe tesh m' u-duk pune e mire

.

mos t'i kursej tregimet as ner strofa"ci t' keen keshtu viershetoret e rii ch' ka me.nnjeke e me marre mrapa ner pune 11 veta. .

...~IX

PER 1'<11GJUHE POETIKE.

Deri ketu ken a fole per mi numer t' rrokeve e per mi rriegullim e rreshtimt' theksave, pune ci diftojne, si me thane, t' gneshunit e trajten mekanike e t'lanneshllle (materielle) t' vargheveJper saa i perket mases e tingellit t' tyne; tesh,perpara se t' i apim funn ketyne mesimeve, do t' thona. nno-gni fjale edhe permi gjuhe poetike tuej kecyre me vue oroe se si do t' xgjidhen, do t' vennosenetdo t,' rreshtohen fjalet m' gni varg n' menyre ci Up~!:gj~sin cellimit vjershe-torit, e me tinglle e me harmonie t' vet ~hembllejne mennimet e t' perfytyrojnet' nniemet e tija.

Fjala asht shpirti i mennimit, fucia 8 arsyes, jeta e t'_nniem~l asht praanevoje ci t' vehet oroe me ma t' madhin kujdes perdorimi i saj ner viersha, pse,kuur fjala t' jeen e xgjedhun mire, kuur t' diftojne si duhet mennimin ci doname shcyptue, m' gni fjale, kuur t' i pergheghin si me tinglle si me veshtrim t'

~'

...~(/1

L&

48 ALBANIA x

vet cel1imit t' viershes, atehere me t'vertete ci fiton gni pushtet t' math, na ngreheprej vedit, na p"erkule e na push ton, na shtrengon me hie n' xemre t' viershetorit,me jetue e me u-gnisue me te, me ba t' onat t' nniemet, gaxmennet e psimet etUa, me gexue, me kjaa me te.

Por 'ci t' bahen e ci t' rrahen si duMt keto vrem]e e keta mesima kane nevojeper gni fushe ma t' ghane; mannej dalin edM jashte kufinit t' yne, pse i per-kasin Poetikes per mi t' tsillen nuk k4na pase cellim t' flasim as nuk kenafole deri tesh. Keshtu po ketMjme praa per mrenna skajeve t' ngushte t' vathess' one tuj e vue oroe fjaIen 'sikur piese e jashtme e vargut e vetem per saa iperket tingellit t' saj.

:It kecyrun n' ket menyre, fjala do t' keen ato tsillesie fonetike ci t' i per-gMghin ghitheseJ~ idMes ci shcypton, ci t' jeen, si me thane, gni metafore e lan-neshme e tsillesieve t' shpirteshme t' mennimit t' tsillit i vien per miet per m'jasht

Aesu

het} ,

t I t I . t' h ' th. I

11 t. ,

h.

h ."s pune ever e ese, per ml g 1 rnegu a, per ml t g It mesImet ecortimet e shkolles, ghyghetaret ma t' miret e tingellit e t' trajteses s' jashtme t'fjaleve jane vesh£uper-ml ethane keshtu, muxikuer, e shijimi i xgjedhun, t' tsilletjane dhontie natyret, por ci munnen me u-permiresue me kennim t' gjate e t'kujdeseshem t' auktoreve kl:\sike.(Disaa Mre mannaj edhe vete pieset e ghymtyreta fjales vijne me na diftue tingellin e harmonien e saj, e na bajne me gnofte,per tregim, tsilla asht e ranne e tsilla e poshtma; tsilla { amel e tsilla e-ashper.-;-tsil1a e xashme e tsil1a shurdhe ; tsilla e bute e tsilla e idhte ; etj, etj. ana mesojnekeshtul me i xgjedhe fjalet, a mos me perdome sidomos ato oi, a psa jane tapert' gjata a taper t' paa perkulta e t' vrashme, kishin me i bjarre vargut bukurien-e hijeshimin. Asht mire praa t' thona pak fjale edM per mi shkroja, prej t' tsillaveperb~hen e permlidhen fjalet; ca ketu pak oroe..

Ner xantore, ci-ja, e-ja e o-ja jane ma t' xashme e t' ploteshme se e-ja, i-ja,u-ja e y-ja: Ner nnerxaml, shkrojat b. d, p, t jane t' shpejta; shkrojat 0, k, 9 ma

t' kadaleshma; kan xa t' plote e t' mushun shkrojat f e v; shkroja l asht e bute ee ujte; kan ghyse xanit shkrojat men,. jane vishkullore shkrojat x e z / t'ashpra shkrojat sets,. shkroja r asht e plote e a xashma.

Thaame sa shkrojat jane piaset a ghyntyret a fjaleve, e keto praa, sikurperbahen e permlidhen prej sosh, a-shti:t do t' i nniekin edM n' xa e n' tinglle t'tyne. :It jo vet em tsillesia, por edhe saasia e xantoreve a a nnerxaneve a nnryshontingllin a fjaleva ; per tragim fjalet : kjau, krijoj, shijin, buaj jane ma t' xashmae t' harmonieshme se fjalet : s7wte, shkrete. trllp, rruge't' tsillat kan vetem, pothua, ka-gni xantore t' vertete; keshtu fjalet : mbretm, dj'onfe jane ma t' ranna amadheshtore se fjalet: lule e ari,. rannesie a madheshtie, ci-i u vien prej kohes

'-..

x ALBANIA 49

ma t' gjate oi lypet per me i shoyptue e prej ghyntyreve ma t' rriedhta e mat' perkulta.

Si t' guifet vyrtyti i launeshem i fjaleve, keto ateh6re kan per t' u-rreshtueper mas natyres s' vargut, due me thane, kan per t' u-xgjedhe a t' buta a t' ~

ashpra, at' amla a t, idhta, at' rauna a t' ulta si t' i lypin mennimi i myllun n'setsillin varg,ituej vue oroe edhe oi mos t' afrohen shpesh xane t' pergjashem e Imos t' i nep~t shkajk kakofonies,e tsilla e vret e e merxite fort veshin. '

Ketej rrieth harmonia nniekse (l'harmonie imitative) oi asht aj6 fytyre pert' tsillen fjalet xgjidhen, bashkohen e rreshtohen n' menyre, oi vargu t' japinme tinglle t' vet shembellin e idheeve oi difton:~Keshtu fjalet !reshitese i u-per-gh6ghen ma mire 'senneve t' gexueshme, t~ raatat senneve t' ranna, t' keputunatsenneve t' rrElbta :perdorimi i sllpeshte i a e i e-s vien me diftue butesie; aj i H-Sterrine etj. etj; vennimi i th6kses mannej e perkryen punen.

Harmonia nniekse bah6t edhe tuej perdorue fjale, oi me xa t' vet japin tin-gellin e asaj gha oi perfytyrojne, 9 oi per kete thirren onomatopeike, sikur janeketo: vishkullime, bumullimeJ me tTeshite, me fshil, etj. etj.

Auktoret klasike t' gjuheve t' hueja i muerne mrapa t' ghitha keto rriegullae t' ghith keta hollime, por ner viersha t' ona ghinnen pak here, pse, sikur shpeshkena thane, viershetoret t' yne'deri m' sot e kan pase fort pak n' kujdes piesen.Mknike t, vargut. Kerkova aty ketu nno-gni tregim e xgjodha n' Lalmte t' Mal-tiis disaa vargh6, t' tsillet m' duken se kan mj6ft mieshterie n' vedL Ce, pertregim, saa bukur e nniek auk tori xhurmen ci ban gni shkrep, tuej u-rrokollisemalit, nar keta tre vargh6 :

E, si rreshmja s' naltit IslJ.ueBien n, teposhte tuej shungllueKrepa e gur tuej rrokullue, etj.

N' keto t' jeret perfytyron prep me sh~ie t' madh6 t' nneshunit e dyy ush-trieve, ce :

~-...Heshti huta edhe novitsa, ,

U-perxien ksula e kaptsia,Flakuruen kaptina e koka,Shkumoj ghaku, bumlloj toka.

N' keto dy t' jeret mannej perdoron, edhe me hiir e me mieshterie, fytyrenomiolent, e tsilla nnolle kUl1rvennosen per s' afrit shum fjale me marim t' ghithe-gnishem oe :

~ Tuej vetue e tuej ghimue,Shii e breshen tueJdikue etj. etj.

50 ALBANIA x

(Kis16 me mujte me siene edhe tregime t' jere, pOl' do t' ishin teper e t' paanevoj eshem, lliassi ghith-e-tsilli munnet me i kerkue ner auktore, sidomos nerklasike t' gjuheve t' livrueme. Po shtoj veoh oi auktoret du16t me dijte me i lezuemire, nnrys16 nuk munp. ~' shijohen as s' munn t' i u gnifen e t' i u oiten n' s16shohmimet e lade oi kanJ' Do t' kennohen praa si e lype detyra, tuej ba nnalimet enevojeshme, tuej vue oroe rroket oi do t' hahen e ato oi do t' lehen, tuej paa se kume t' vel'tete duhet oi t' biin t16ksa, etj. etj. Du16t mannej edbe me e marrevesht e me e gnofte mire fucien e harmonies, 13tsilla asht, 5i paame, shum meny-resh, sikur ghithefaresh jane mennimet t' tsilleve do t' i u perghig16t.

J .'lJ!eLmos me u-marre mrapa keto rriegulla shum here nnolle oi varg16t 13

auktoreve t' mdhaj t' i u duken, sidomos t' riive, t' paa shije e t' gabueshem; pOl'kush gabOn jane ata vete, oi nuk diin me i xgjedhe si du16t ! :It gnimenn, pse nno-gni kangetare nuk di me kennue mire gni tsope muxiket t' bukur, a thue perkete ajo tsope do t' a bierrin bukurien 13pareshme ?... Kush i kaa varg16t ma t'bukur 13ma t' harmonieshem se Homeri? - me ghith kete, aj, oj nuk din me ilezue i kujton t' paa-mase e t' paa-tinglle. Saa e saa edbe ner varg16 t' hyjnue-~t Alighieri duken t' lajthitun, pOl' mannej, kuur t' ve16t mire oroe menni~i,oi diftojne, shi16t se auktori i u dha &ttrajte 13at harmonie, jo kot, pOl'tuej dashtee pe1 gni oellimt' drejte, 13keshtu fitojne edbe ma teper bukurie e ohmim. '.

Aj, oi nuk di t' lezojne mire e mas detyret auktoret, n' menyre oi edbe me"-mase, me gumim e me t' perdredhnn t' xanit t' shembllejne mennimet e rtyn6,

jo veoh nuk munn t' i shijojne aj vete, pori prishe 13i shgnerxon, i u mes16heI

~etle i ban me bierre edbe perpara t' jereve n' kjofte 813kaa per t' i kennue.

1-' botenish1.Nuk asht gha, na meson viershetori latin Horatitls, oi t' merxite maI teper e oi ma fort t' idhenon dejt se gni kennues i paa-dieshem. T' shurdhOn,

thote, e t' shtype 13t' merr frymen me fjale t' veta, e t' gnitet sikur ushujxe 13nnk t' shporret deri oi t' jeen mushe plot me ghak.

POl' n' kjofte se kennuesit e paa-dieshem jane t'. merxitshem edbe per t' jere,oh' ka do t' ish me kene oi auktoret vete do t' i nnieshin tuej lezue viershat etyne ?.. Kalzojne se Dante Alighieri i dha gni 16re gni oortim, si duhej, gni pune-torit hekurash, t' tsillin e nnieu tuej kcnnue gni viershe t' veten. Hini, thone, n'kolibe t' tij e, paa i ba xa aspak, kapi veglat e tija e nisi t' i perdorojne per s'mrapshti, 0, kuur ky e pyeti se oh' ka po bate, i u-perg16gh : « Sikur ti po

I'1.01

guzon f.-s..hg~rx..ojshvarghet e mii, ashtu une kam t' drejte t' perdoroj mrapsJ:;!e..) veglat t' tua ! »

I Auktoret praa do t' lezohen me peshim e me kujdes t' math, tuej i vue mireoro{ e tuej keoyre me i u derptue n' mennim e n' xemre; nnryshe pak fryt kaaper t' u-zierre prej kennimit t' tyne.

/

x ALBANIA 51

Tesh ma kujtoj se munn t' nnalem e se munn t' i u ap ketu funn ketynemesimeve. Kuur i fillova, dy cellime i vuna vedit perpara :1t' i u ap viershetorevet' rii lighet e rriegullat e vargut, e t' i a u diftoj n' gjuhe sheype per me i udhane me paa atyne ei nuk kan bese Be kjo, nense e vobeke e-

e paa-livrueme,prep se prep munn t' perkulet e munn t' mieftojne edM sot per t' rrahun t' disaaehashtjeve jo teper t' nelta e t' thella. Mire a kec t' dy keta cellime i ehova n'venn keehtu ei m' duket se munnem me pase t' drejte t' shpnesoj se, sikur m'gnen~n ane keta mesime do t' a apin nno-gni fryt saa-do t' vogle, ashtu m' t'jetren ane do t' shtyjne e do t' nzejne shkrimtare t' jere, ma t' viefshem se une,me kryevepra t' till a n' gjuhe t' one n' menyre ei djelmt shcypetare t' munnt' mesQhen mas sodit n' gjuhe t' vet paa pase nevoje me 2- u_p~rshpirte t'huejve ~ LEK GRUDA.

(FINIS.)

..

MISCELLANEA

. I

@ RUllI jane sot ata ei haan mish kaa-

t&Jlit' e numri i tyne do t' shtohetedhe ma fort kuur t' men~jme

se n' disaa venne kaa nise t' bahet edhegni propagande me ket eelJim. Nnollet,per tregim, n' Frantse gni {(Comit8 dela.viande de cheval».

Nierxit e pare do t' a keen hangerpaa dyshim mishin e kaJit, e Gherma-net e maajtne ket xakon deri vone, psedihet ci ata i falshin kual per flije xotit't'tyne Odin e hajshin mannej mishine theroreve. N' Chine mishi i kaalit,hahet xakonisht tesh saa einna vjetesh.N' Europe papa Gregori III kje aj ei,po thue, e nnaloj ngranjen e ketij mishie per disaa kohe nuk e perdoroj ma as-kush deri n' vjete 1807 kuur nisi t' ha-het per-s' ri n' Danemarke. Ky xakonkaa pak kaa pak u-gnaall edM n' Prus-

I .

.J

.. ..

sje, e kje ketu ci n' vjeten 1847 u-nist' shitet nner dueane mishi i kaalit. Ne1894 nnolleshin n' Prussje 314 kesi du-eanesh j ne 1902 numri i tyne merrinidhi n' 407: sot n' Berlin ghinnen 62dueane, ei sMsin, Rr:yem' krye, gni kaaln' dite.

Vetevrasjet jane ghith-gni n' shtime numri t8k i tsili kan merrie n' ketokohet e mrame asht me t' vertete ac inelte Baame t' shtie mneeren.N' Europestatistika siell vjete per vjete prej 60mijesh e deer n' 70 mije vetevrasje :n' GMrmanie n' vjeten 1902 mytne ve-din 9763 burra e 2570 graa.Fletoria Urn-~chau na difton se Doktori Gaupp, eikaa shkrue gni libel' me vIere t' madM

permi kat chashtje, jep per Bhkajee mat' pare t' saaj, vobeksien, dishrimin et8perme, rexicet tregtare €Ialkoolismin.Numrin ma t' math t' vetevrasjeven' Europe e jep Danemarka, ma t' ultin

52 xALBANIA

e japin Spagna e Rusia. Burrat e vra-I

sin vedin shum ma teper se graat;' n' cytete vetevrasjet jane ma t' dendu-

"-."1na se n' katunne, e n' vere nnollin ma

-.Ishum se n' dim en, duket praa se edMnnrimi i motit asht gni shkajk. Njerxite diitun e mysin vedin ma tepaI' set' paa-diitunit, protestaret ma shum sekatholiket. Gni puna ci jep ma tepertrishtim e kujdes asht shtimi i vete-vrasjeve nner femii t' voghel, ci n' ketodhete vjetet e mrame kaa shkue ghith-gni tuej u-rrite.

Amerikanet po gatohen t' kremtojnesimjet t' tridheteten vjete ci u-ghetTelMoni. Permi t' ghetun t' tij nukjano t' ghith n' gni fjale. Italianet thonese xbulimtari i TelMonit kje xoti Meucciprej .Firenze-t, pOl' Amerikanet kanedM ata arsyet e veta per me i dhane'ket nnere xotit Bell ci leu n' Edinburgn' vjeten 1847 e ci asht edhe i ghaall.Si do ci t' jeen, pune e vertete asht sevenni ku Telefoni 'kaa perparue e kupardoret ma tepaI' jane Shtetet-e-Bash-kueme t' Amerikes. Mas saa shkruenfletorja Scribner merret vesh se Shoce-niet telMonike Bell maajne n' pune mateper se 87.000 vete, numar ci difton se,tuej gnehe edM femiat e tyne, n' Ame-rike t' Verit gadi 200.000 shpirte pnSsinnga TelMoni buken e perditeshme.

Numri i 'relMoneve ci perdorenn' Shtete- t' Bashkueme asht 5.698.000;fiil1i telefonik asht i gjate 6.043.000kilometra ; e numri i lajmeve ci u-per-shkuene nneper te n' vjeten 1905 kjegadi 4 miljardesh e ghyse. Do shtue

edM se prep nner keto Shtete ma shumse 33.000, nnermjet cytetesh e katun-nesh, jane t' lidhuna bashke me TalMon.

Plecve jo vetem i u pelcen t' lavdojnekohet e shkueme, pOl' edM t' diftojnepunet ci i u nnollen kuur ishin t' rii.Edwardi VII i England-it, ci munnt' thirret plak pse i kaa kalue 60 vjetet,kalzote n' keto dite, mas saa shkruengni fletore, ket t' nghare ci i nnollin' djelmenie t' vet e ci thote se i kaamete e ngulun n' menno Gni dite, ate-here aj ishte prints i '\Vales, gni grue,ci nnk e gnihte, e hasi m' udhe e i u-lutt' i mbante n' kochie gni shporte t' ran-ne t' mushun me tesha, ci aj6 i choteme i shite n' trego - Po, i u-pergheghprintsi, pOl' edM(n' dech me e shitec~' tesh, po t' a bleej un; saa do? -«Dy shelinga. » - Dy shelinga! Unnuk i kam;nha printsi, pOl' munnemme t' dhane fytyren e mames s' ime -« E ch' ka t' a baj, i dashtuni xotni,fytyren e mames s' ate ? » - Ti merr-egni here, e mannej kee me paa a t' du-het a a' t' duhet - i tha printsi, EI,keshtu tuej i thane, i Ishoj n' dore gnilire englixe me fytyre t' mretneahesViktoria. E m' at chas kochia muervrapin tuej lane gruen me ayy hapte eai t' chuditun.

.

Amerika asht ghith"- mone venni kuvertetohen punet ma t' medhajat et' ehuditeshmet. EdM n' fuahe t' shty-pit aj6 e zen vennin e pare pse atjeshtypen ditaret ma t' vellimchmet nnert' ghitha ;.per tregim,Otsa kohe ma pare,fletoria New York Herald botoj gni nu-

x ALBANIA 53

..

mer t' sajin ku ghinnen 391 shtyllat' mushuna -\retem me reclame, tuej:xjerre prej saj 525 mije franga.

Prep nner Shtete- t' Bashkueme u-dhachmimi ma i madhi deri m' sot per gnipulle postet. Sikur dihet, jane shumasish oie shkojne kohen tuej mledhe ghat' ralla; n' keto vjetet e mrame ky di-shiir shkoj ghith-gni tuej u-perhape eu-ba, po thue, gni semunnje e perghi-theshme. Per ata, oi nuk kan mjeftt' holla, duel mledhja e pullave, e post-kartave.. e biletav8 t' tramway-ve, etj.etj. pOl' edhe ketu e shtiine hunnent' pasunit, edhe chmimi i ketyne gha-nave po rritet per dite e ma fort. Pertregim, n' keto dite 'glii amerikan i

I p_rishun mennsh citi fj~len se jep 250.mije franga per gni pulle t' vjetes 1846t' cytetit Annapolis, e tsila asht e rru-lllullakte e kaa n' mjedis gni shcype mekrahe hapte e me gni gem ullinitn' skjep.

I lumi aj ci kaa per t' a ghetun 1...~ot nuk asht ma nevoja e oenve

rojse, pse edhe menyra si me u-ruejteprej vjedharakeve asht hollue per ditee ma fort. Ma t' shumat e veglave-t' nnreeuna per ket oellim jane disaxile elektrike, t' tsilat, po i preke, nisintSapin krixme t' madh~,' e keshtu aj,oi nnigjoll, e merr vesht s~ di-kush hinia munnohet t' hi in n'ata venne kughinnen. Keto vegla jane mjeft t' holla,pOl' as-gnena nuk i _peroaset kesaj, cinnreei tesh shpejt gni tregtar i Pensil-vanies sikur na difton fletoria New- York,American. Aj vuni mrenna ducanit t'

vet gni fonograf t' math fort, i tsili,kuur nno-gni munnohet me hape dyerta dritesoret e dueanit therret met' shpejte kushtrimin tuej bertite me xat' nelte : bini vjedharakut, bini vjed.ha-rakut ! POl' kaa edlle ma teper. Afer £'0-nografit ghinnet gni fiill elektrik, cilidhet me xiIe t' dhomes s' rojtarit e metelefon t' vennit t' politsve, e ei nise mepunue gniherit bashke m~ fonograf.Vjedharakeve nuk i u jet keshtu t' je-tre vech me u-vue shpejt n' t' ikunm' at ehas ei fiUon krixma ; nnryshepolitsa do t' i xaan mrenna.

P JETRI EDHE PALL

-.

Maghia.

BRALLAT e chuditeshme t' Mytholo-

~ ghies s' motshme, e t' ghith t' je-rat besime t' rrejshme t' kohes

s' mesme kan pase nise t' harrohen fortn' keto vjetet e funnit. Nner vennetma t' errshmit e ma t' perprapeshmit, siedhe n' Shcypenie t"' one, numri i' besi-metareve n' fueie t' shtrigave e n' kenjet' lugetnive shkote tuej u-pakesue perdite e ma teper:FShpirti i kee nuk frike-sote ma vech ~no-gni djale t' vogel, eungurimi i eenve e xani i korbit vetemplakave i u ipshin kujdes. Me arsye kuj-tohej praa se t' till a gegneshtra, meshtim e me perparim t' cytetenimit e t'shkentses, do t' xhdukeshin per here ema teper, e se do t' arrinte gni dite ci do

xALBANIA54

t' hupshin fare, oi do t' harroheshin perghith-mone. Po, per kunnra, nuk nnollikeshtu ; m' si po shkojne punet sot, du-ket se ato besime do t' perseriten, semjeshteria e maghishtareve do t' ke-thejne prep n' nnere, e ku ?...,- nneroannrat ma t'-lulexueshme t' oyteteni-mit!

** *Mos kujtoni se due t' flas ketu per

Shpiritismin, jo! ky nuk asht gni pralle,nuk asht gni besim i rrejshmc, gni punee kotshme. Mas Shpiritismit, ndon-set' daam nner dyy laghe, po i 'ipen sotme xeUe e me kujdes t' math filosofe efisiologe nner ma t' nnritshmit, e ker-kimet e perpjekjet e tyne jane per t' u-vue oroe e per t' u-Iavdue pse t' nnjeku-na me dije e me methudha t'arsyeshme.rT' ngharat oi hiin n' mretnie t' Shpi-ritismit nnollen me t' vert6te, e mi toshkentsa nuk kaa thane edhe fjalen emram~ ; por rreth tyne po mlidhen sot

-Ioroet e kerkimet e saja, pse vetem tuejthellue t' gnoftunit e puneve, oi biin nensyy,/do t' munnet gni dite me ghete eme vennose edhe shkajcet e mshehte,t' natyreshme a t' sypernatyreshme; oiipjellin.

Shpiritismin praa do t' a laam n' gneneane e do t' thona vetem gn' a dyy fjalepermi maghien e poshtme t' gabeleve et' shehlereve.

** *

Thupra maghishtare asht gni nner ve-glat e perdorueme per me krye vepra

t' ohuditeshme, per me xbute bishte e

me sunnue njerxit, per meghete metallee thesare t' mshehuna."Motit thupr~

fmaghishtare ishte shum menyresh, portma fort a ma pak gjasote n' kete oi po :prejshkruejme ketu. Kjo bahej me dru flejthijet a frashenit'e do t' ishte gnigemme dyy briina, oi do t' pritej t' prennene madhe n' kohe t' agimit tuej maajtefytyren t' sjellun kahe linnja e tnejthane disaa fjale shtrigore. Kuurt' ghitha keto pune e keto sherbimet' jeen marue e t' keen dale mire, ate-here thnpra maghishtare do t' merretn' dore tuej xane majen me dy gishta;do t' mahet gn' a dy deoimetra lerg prejkrahnorit e briinat do t' ngrehen sin' perpjete tuej i tunne per rreth. Nnervenne ku nnollen gha t' mshehuna dyybriinat nisin me t' shpejte m' u-dridhe ;n' kjofte se nuk dridhen, vjen me raa seshtrigani oi e kaa n' dore nuk ashtixotiper maghie.

** *

Kishim thane ma pare se, m' si poduket, maghia do t' kthejne prep n'nneere edhe nner venne ma t' oytete-nuemit e Europes. E gnimenn sot ma-

ghishtaret jane n' sherbim t' politses

s' Parixit e t' Londonit e nnima e tynenumerohet shum e paguhet edhe mire.Nnolli per tregim n' .keto dite n' Frantsegni e nghare, ci i hj eth me t' verteteturp e shnnerim oytetenimit. Gni priftme emen Dclarue, per shkajce oi edhes' u-muerne vesh, hupi e nuk u-paa majashte, e keshtu filloj me lee dyshimi oimos t' a keet myte kush. Kerkimet e

x 55ALBANIA

politses nuk muejtne me xbulue gha, eatehere nipat e atyne; ci gni-cinn vjetma pare i faine adhrimin e vet xojes Ar-sye, mennuene me'i dhane maghista-reve barren me ghete priftin Delarue !It keshtu per gni mllej rresht Ccyteti iParixit, ku gnehet truja e botes, ~r}llrapa e verejti me nderesht me nnerimt' math prall at e shtrigeniet e maghish-tareve'}t' Hindostanit, t' tsilat, nuk ashtnevoje t' a thona, s' citne kllr-ghan' drite.

L

** *Gni venn t' jetre, ku maghia e bardhe

kaa fitue fame t'madhe, asht Ghermaniakll kaa edhe gni fabrike per thupramaghishtare prej metallit. I pari i ma-ghishtareve t' Ghermanies asht sotprintsi Carolath, i tsili me gni thupurmaghistare t' hekurt thone se asht i xotit' ghejne kroje e rrjedha ujenash t' jera.Ky, mas fjaleve ci dueine nner fletore,maajti n' keto dite gni bisede per mimieshterie t' vet e bani edhe disaa proven' kopshtije t' Keshtjelles Wilhelmshohe. perpara femies mretnore ;(prove ci tho-het se duelne mire ac saa kaiser "ViI-helmi u- pergexue me te e i bani edhegni dhontie. I

Rnofshin shtrigat!...

P JETRI EDHEPALL

..

Fletet Shcipe.

I'tGA kryeartikulli i KOMBIT,Nr. 6,

1~1 i titullllar « Korcharet dhe nghar-ja e Plases », hecim kete tsope :

« Ghithe kombet po perpicen, teghithe po leftojne, te ghithe po vritenperpara syve tona, si e si te dalin me tehyneruar, si e si me te forte, me teshume, dhe me patriote prej te tjereve,dhe neve jo vetem rrime te ngrihte, tengurosur, dhe pa vrare mendjen perveperimet e te tjereve, - po dhe kurketo rrahin permi krye tene, dhe aherenuk scohemi, dhe ahere nuk ghykojmemire ch' udhe te xeme dhe si te punoj-me ce te largojme rexikun.

;> Gne gneri me ghykim kur nukmunt te ndjeke dy te Iiga, dhe ne eshtei shternguar te xghedhe gneren, kllrdo-here do te xghedhe ate ce eshte me pake lige.

» Po neve nuk mejtohemi ashtu, nevejemi Cinexet e Balkanit, po ch' them?dhe keta xune te cyteterohen dhe telene ato te ghysherve, xune dhe keta tepresin perchen dhe te behen luftetareme te kecign se Evropianet, pastaj ngapatriotisma jane me lart shume seneve. )}

.. ..

56 ALBANIA x

NOTES.

I~N journal italo-albanais traduit la

'8 phrase jerni te humbur par noussommes perdus; elle signifie en

realite, ce qui est un peu different,nous avons perdu la tete (cf. neogr.xafl.blJ;). V oici un malentendu plus bi-zarre : Ie meme journal rend l'interjec-tion o-burra, qui correspond au franyaisen avant! par .., «ho-ho mon brave!»

** *A propos d'o-burra, je songe it un pas-

sage de la chronique grecque, De RebusEpiri, publiee dans la celebre collectiondes historiens byzantins, et souventcitee dans l'ALBANIA. Le chroniquaur,decrivant une victoire albanaise, dit quenos ancetres chargeaient au cri de rua,rua! - plJua plJuaq..wva'lJvro;.C'etait (~vi-demment leur cri de guerre habituel,puisque Ie chroniqueur juge superflu deIe traduire ou de l'expliquer. On peut sedemander si rua n'est pas une corrup-tion d'o-burra; l'auteur ,de la chroniquen'etait pas albanais, et il est possiblequ'il ait mal transcrit Ie mot. Mais peut-etre aussi rua, cri de guerre, n' est autreque Ie mot rua, imperatif de ncaj, gar-

del', prendre garde. V oici une hypotheseplus plausible: rua pourrait bien etrel'imperatif de nlaj, qui siguifie raser,mais qui a pu aussi signifier couper,trancher, sabrer; dans ce cas, rua aura,itete . quelque chose comme « pas dequartier !.» On peut remarquer en pas-sant que mdere, dans Ie latin classique,est.souvent pris dans l'acception de

lacerer, devaster, ravager, etc. (II:Aquiloradit terras », Horace). II reste une qua-trieme hypothese: rua pourrait etre uneforme archa'ique de l'imperatif du verbemh, battre, frapper.

** *Si Ie Pyree a ete pris pour un homme,

on n'avait pas encore pris un hommepour Ie Pyree. Cette lacuna vient d' etre.heureusement combIee par 11. Chariton,docteur de I'Universite d'Athenes etalbanais de nation. On ne saurait assezlouer M. Chariton du soin qu'il a mis itediter Ie dictionnaire de Kristoforidh, atnous avons pour lui beaucoup d'estime;mais il est permis de croire que l'erudi-tion de notre compatriote en matiered'histoire litteraire albanaise n'est pasdes plus vastes. Kristoforidh ne s'estpas contente de recueillir les motsd'usage courant; il a compnlse la plu-part des livres albanais et en a tire tousles vocables tombes en desuetude, qu'ila incorpores it son dictionnaire en enindiquant la source. II va sans dire qu'iln'a pas neglige l'eveque Budi et l'arche-veque Bogdan, auteurs albanais duxvna siecle. Or, 1\1. Chariton, qui evi-demment n'a ja.mais entendu parler deces deux auteurs, s'est imagine que lescitations de Kristoforidh etaient em-pruntees it certains dialectes (myste-rieux; aussi nous informe-t-il grave-ment que Budi et Bogdan sont... deslocalites.

Esperons que M. Chariton a desdistractions terribles et que celIe-lit enetait une.

,

oS

*"'''..I~ ,.f!\ ~o-

*

*J.,+I, v-'~J\ c" v-'~\

********I;J\,,!J\\ (j"" ~)\ ~

*

(:)'"...J\ wi ~, ,J.,J\ ..,.J.b\****** ~lI\=J\ ~:..J\ (j"" ,J.,J\ ...,..J.k\

- <.:)J~J~ ~~Jb' -

--

.

\~j \~,~~;\))'

.

.J\t.::t.\ DJ.>.\Ni~h~. , ~""\1 <:)..uW~, o."L. J'l , =\.>.\~

, ..;}b. d; J.";\..",, 0.1.,,1<>-=:-J;..I~J} ..11\;)\ ..I)~ ~) ~1.\~

~~~~=-

~..I;\;)' 1)";)'\ r' )1 ~~" ,~~\ .~I...=,., ~\~ ~u..

,..I0;J' ~.r-J I;' J.~"

'.' J'

J.~1 .>°\, M~ :.u.,.;,.. ))"""~ J>\1 =\1 ,.:<~ }\..I o..:.._/i'iyi' ~<j.J..I;\;)

: )~*"g,.,. W-::-+l>}! ~..u)r" ~ tU?)j,\ wye ),t1.)..u ,..s

Tot he Edit 0 r 0 f " A L BAN I A"

3, Oakley Crescent, City Road,

. London, E. C.

~;i

SHKURTORE .. SOMMAIRE

-----

Tneta e Drectorit.Gn'a dy fjale latine, te perdorum ne

ch' do ghuhe.Ghepura nga kndo.LEK GauDA : Viersherimi n' gill he

shcype.

P.TETRI };DHE PALl: :lliscellanea.

P.TETRI EDHE PALl: Maghia.

FJetet Shcipp.

Notes ,.,

!:-

-.

t' V IS

I.Jes quatre premiers tomes de IIA I ,;ANIAsont epuises. II reste encore quelquesexemplaires des tomes V, VI, VIr, III et IX qui sont en vente au prix _de14 francs Ie volume, relie en toile &'1:;laise.

L'ALilANIA, fondee en 1896, a para jnsqu'en 1902 it Brux~lles (rue d'Albanie).Des recherches dans Ies bibliotheqrf's de Londres, ainsi que des affaires privees,ont decide Ie directeur a continuer 1'1 publication de cette revue en Angleterre.Mais ce changemellt a un caracter'\ 'ii peu definitif, que nous ne l'avons jamaisannonce formellement dans l' ALl: ''''.lA, qui, d'ailleurs, s'imprime toujours enBelgique. Entretemps, il a pam, it BruxeIles, un journal periodique ayantIe me me format, Ia meme disposii.1011 typographique, une couverture de memecouleur, la meme adresse el presque Ie Iileme titre que l' ALBANIA.Tout commen-taire sarait superflu. NOlls nous bCl'rJlJIls it declarer que nous n'avons rien de com-mun avec ce journal, et nous prioJls nos lecteurs et amis de prendre note de cettE'contrefayon. N. D. L. R.

BruxelieB. Vromant et Co. imprimeuJ'8.