programgeliştirme

konu anlatımlıayrıntılı çözümlü

örnekleruyarılar

pratik bilgilerçıkmış sorular ve

açıklamaları

2015kpss

tarzına en yakınözgün sorular

ve açıklamaları

ÖSYM

2014 kpss’de68 soruyakaladık

Komisyon

KPSS PROGRAM GELİŞTİRMESINIF YÖNETİMİ

ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE MATERYAL TASARIMI

ISBN 978-605-364-850-5

Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© Pegem AkademiBu kitabın basım, yayın ve satış hakları

Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.

“Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır.”

5. Baskı: Eylül 2014, Ankara

Yayın-Proje Yönetmeni: Demet Tamer Türkçe Redaksiyon: Nuray Karaca

Dizgi-Grafik Tasarım: Şermin Demirhan Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı

Baskı: Tuna Matbaacılık Sanayi ve Ticaret A.Ş. Bahçekapı Mahallesi 2460. Sokak No: 7

Şaşmaz/ANKARA(0312-278 34 84)

Yayıncı Sertifika No: 14749Matbaa Sertifika No: 16102

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

İnternet: www. pegem.netE-ileti: pegem@pegem.net

SUNU

Değerli Öğretmen Adayları;

Elinizdeki kitap Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Eğitim Bilimleri Testinde önemli bir yer tutan “Program Geliştirme, Sınıf Yönetimi ve Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı” kapsamındaki yaklaşık 12 soruyu etkili bir şekilde çözebilme-niz amacıyla hazırlanmıştır.

Kitap, sorulmuş ve sorulması olası soruların titizlikle incelenmesiyle meydana getiril-miş olup;

Program Geliştirme:

■ Eğitim İle İlgili Temel Kavramlar,■ Türk Eğitim Sistemi,■ Eğitimde Program Kavramı ve Program Türleri,■ Program Geliştirme ve Program Geliştirmenin Kuramsal Temelleri,■ Program Geliştirme Yaklaşım, Model ve Tasarımları,■ Program Tasarısının Hazırlanması,■ Programın Denenmesi Değerlendirilmesi Programa Süreklilik Kazandırılması,■ Program Geliştirmede Yeni Anlayışlar ve Yönelimler ve■ Eğitim Öğretimde Planlama bölümlerinden oluşmaktadır.

Sınıf Yönetimi:

Sınıf Yönetimi Nedir?

Sınıfın Fiziksel Düzenlemesi, Sınıfın Yapısal Özellikleri

Zaman Yönetimi ve Plan Program Etkinliklerinin Düzenlenmesi

Sınıf Yönetiminde İlişki Yönetimi

Sınıf Yönetiminde Davranış Yönetimi bölümlerinden oluşmaktadır.

Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı:

Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı

Araç Gereçlerin Eğitimdeki Yeri Materyal Tasarımı ve Öğretim Modelleri

Öğretim Materyallerini Değerlendirme bölümlerinden oluşmaktadır.

Kitapta; bölümlerin sınav formatına uygun ve soru çözümünü kolaylaştıracak bir şekil-de ele alınmasına ve bilgilerin açık ve anlaşılır bir dille ifade edilmesine, bilginin resim ve şekillerle somutlaştırılmasına ve tablolarla akılda kalıcı biçimde sunulmasına özen gösterilmiştir.

Her ünitenin sonunda;

■ bulmaca,■ doğru-yanlış testi,■ boşluk doldurma,

■ çözümlü test,■ cevaplı test ve■ çıkmış sorulara;yer verilmiştir.

Bu kitabın hazırlanmasında yardım, destek ve katkılarını esirgemeyen meslektaşlarımıza, PEGEM AKADEMİ yayınevi ve dershanesi çalışanla-rına ve öğrencilerine teşekkürü bir borç biliriz.

Bu kitap, uzun bir birikimin ve yoğun bir emeğin ürünüdür. Kitapla ilgili gö-rüş ve önerileriniz bu ürünün niteliğini daha da arttıracaktır. Değerli görüş ve önerilerinizi lütfen bizimle pegem@pegem.net aracılığıyla paylaşınız.

Kitabın çalışmalarınızda yararlı olması dileğiyle, KPSS’de ve meslek ha-yatınızda başarılar.

Komisyon

PROGRAM GELİŞTİRME

1. BÖLÜMEğitimle İlgili

Temel Kavramlar

EĞİTİM .................................................................... 4Eğitim Türleri ......................................................5

EĞİTİM-KÜLTÜR İLİŞKİSİ ....................................... 8BİR SİSTEM OLARAK EĞİTİM .............................. 9EĞİTİMİN İŞLEVLERİ ........................................... 11BULMACA .............................................................12DOĞRU - YANLIŞ TESTİ ......................................13BOŞLUK DOLDURMA ..........................................14ÇÖZÜMLÜ TEST ...................................................15ÇÖZÜMLER ..........................................................17CEVAPLI TEST ....................................................18ÇIKMIŞ SORULAR ................................................21

ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ ......................22

2. BÖLÜMTürk Eğitim Sistemi

TÜRK MİLLİ EĞİTİM SİSTEMİNİN GENEL YAPISI ......................................................26TALİM VE TERBİYE KURULUNUN GÖREVLERİ ...... 26MİLLİ EĞİTİM ŞÛRALARI .....................................26TEVHİD-İ TEDRİSAT KANUNU (ÖĞRETİM BİRLİĞİ YASASI) ................................271739 SAYILI TÜRK MİLLİ EĞİTİM TEMEL KANUNU ..................................................27BULMACA .............................................................29DOĞRU - YANLIŞ TESTİ ......................................30BOŞLUK DOLDURMA ..........................................31ÇÖZÜMLÜ TEST ...................................................32ÇÖZÜMLER ..........................................................35CEVAPLI TEST ....................................................37ÇIKMIŞ SORULAR ................................................40ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ ......................41

3. BÖLÜMEğitimde Program Kavramı

ve Program Türleri

PROGRAM ......................................................... 46

POSNER’IN PROGRAM TANIMLAMALARI ........ 47

EĞİTİM PROGRAMI ÖGELERİ ........................... 50

İYİ BİR EĞİTİM PROGRAMININ ÖZELLİKLERİ ........ 51

EĞİTİM PROGRAMININ YARARLARI ................ 53

BULMACA ........................................................... 54

DOĞRU - YANLIŞ TESTİ .................................... 55

BOŞLUK DOLDURMA ........................................ 56

ÇÖZÜMLÜ TEST ................................................. 57

ÇÖZÜMLER ........................................................ 60

CEVAPLI TEST .................................................. 62

ÇIKMIŞ SORULAR .............................................. 65

ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ .................... 67

4. BÖLÜMProgram Geliştirme ve Program Geliştirmenin

Kuramsal Temelleri

PROGRAM GELİŞTİRME ................................... 72

PROGRAM GELİŞTİRMENİN TEMEL ÖZELLİKLERİ ......................................... 73

PROGRAM GELİŞTİRMENİN KURAMSAL TEMELLERİ ................................... 73

BULMACA ........................................................... 83

DOĞRU - YANLIŞ TESTİ .................................... 84

BOŞLUK DOLDURMA ........................................ 85

ÇÖZÜMLÜ TEST ................................................. 86

ÇÖZÜMLER ........................................................ 89

CEVAPLI TEST .................................................. 91

ÇIKMIŞ SORULAR .............................................. 94

ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ .................... 95

İÇİNDEKİLER

vi

5. BÖLÜMProgram Geliştirme Yaklaşım,

Model ve TasarımlarıP

PROGRAM GELİŞTİRME MODELLERİ ........... 100PROGRAM TASARLAMA YAKLAŞIMLARI ....... 103BULMACA ..........................................................111DOĞRU - YANLIŞ TESTİ .................................. 112BOŞLUK DOLDURMA ...................................... 113ÇÖZÜMLÜ TEST ............................................... 114ÇÖZÜMLER ...................................................... 117CEVAPLI TEST ................................................. 119ÇIKMIŞ SORULAR ............................................ 121

ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ .................. 122

6. BÖLÜMProgram Tasarısının

Hazırlanması

PROGRAM GELİŞTİRME ÇALIŞMA GRUPLARININ OLUŞTURULMASI ................. 126PROGRAM GELİŞTİRME SÜRECİNİN PLANLANMASI ................................................. 126PROGRAM TASARISININ HAZIRLANMASI ..... 129EĞİTİM İHTİYAÇLARININ SAPTANMASI ......... 129PROGRAM HEDEFLERİNİN (KAZANIMLARININ) YAZILMASI ...................... 136İÇERİĞİN (KAPSAMIN) SEÇİMİ VE DÜZENLENMESİ .............................................. 148EĞİTİM DURUMLARININ (ÖĞRENME-ÖĞRETME YAŞANTILARININ) DÜZENLENMESİ .................. 157BULMACA ......................................................... 161DOĞRU - YANLIŞ TESTİ - 1 ............................. 162DOĞRU - YANLIŞ TESTİ - 2 ............................. 163BOŞLUK DOLDURMA ...................................... 164ÇÖZÜMLÜ TEST ............................................... 165ÇÖZÜMLER ...................................................... 170CEVAPLI TEST 1 .............................................. 173CEVAPLI TEST 2 .............................................. 176ÇIKMIŞ SORULAR ............................................ 179

ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ .................. 184

7. BÖLÜMProgramın Denenmesi

Değerlendirilmesi Programa Süreklilik Kazandırılması

PROGRAMIN DENENMESİ (UYGULANMASI) .. 190PROGRAMIN DEĞERLENDİRİLMESİ .............. 191

PROGRAMLARA SÜREKLİLİK KAZANDIRILMASI............................................. 196BULMACA ......................................................... 198DOĞRU - YANLIŞ TESTİ .................................. 199BOŞLUK DOLDURMA ...................................... 200ÇÖZÜMLÜ TEST ............................................... 201ÇÖZÜMLER ...................................................... 204CEVAPLI TEST ................................................. 206ÇIKMIŞ SORULAR ............................................ 208

ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ .................. 209

8. BÖLÜMProgram Geliştirmede

Yeni Anlayışlar ve YönelimlerYe

PROGRAM GELİŞTİRMEDE YENİ ANLAYIŞLAR VE YÖNELİMLER ....................... 2142005 YILINDA YENİLENEN PROGRAMLARIN ÖZELLİKLERİ...................... 214BULMACA ......................................................... 218DOĞRU - YANLIŞ TESTİ .................................. 219BOŞLUK DOLDURMA ...................................... 220ÇÖZÜMLÜ TEST ............................................... 221ÇÖZÜMLER ...................................................... 223CEVAPLI TEST ................................................. 224ÇIKMIŞ SORULAR ............................................ 226

ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ .................. 226

9. BÖLÜMEğitim Öğretimde Planlama

EĞİTİM ÖĞRETİMDE PLANLAMA ................... 230BULMACA ......................................................... 232DOĞRU - YANLIŞ TESTİ .................................. 233BOŞLUK DOLDURMA ...................................... 234ÇÖZÜMLÜ TEST ............................................... 235ÇÖZÜMLER ...................................................... 237CEVAPLI TEST ................................................. 239ÇIKMIŞ SORULAR ............................................ 241ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ .................. 243

BULMACA CEVAPLARI .................................... 244DOĞRU - YANLIŞ TESTİ CEVAPLARI ............. 247BOŞLUK DOLDURMA CEVAPLARI ................. 248

KAYNAKÇA ....................................................... 251

vii

SINIF YÖNETİMİ

1. BÖLÜM

Sınıf Yönetimi Nedir?

SINIF YÖNETİMİ NEDİR? ................................... 258

Etkili Sınıf Öğretiminin 12 Öğrenim İlkesi ............ 258

SINIF YÖNETİMİNİ ETKİLEYEN UNSURLAR .... 259

Sınıf Yöneticisi Olarak Öğretmen ........................ 260

Öğretmen Tipleri .................................................. 261

Etkili Bir Öğretmende Bulunması Öngörülen Özellikler ............................................ 261

Öğretmenlerin Sınıf Yönetimi Biçimleri ................ 262

Öğrenci Tipleri ..................................................... 265

Öğrenciyi Güdüleme ............................................ 266

GÜDÜLENME KURAMLARI ................................ 266

SINIF YÖNETİMİ MODELLERİ ........................... 268

Sınıf Yönetiminin Boyutları .................................. 270

2. BÖLÜMSınıfın Fiziksel Düzenlemesi,

Sınıfın Yapısal ÖzellikleriS

SINIFIN FİZİKSEL DÜZENLENMESİ .................. 274

Sınıf Yönetiminin Fiziksel Değişkenleri ............... 274

SINIFIN YAPISAL ÖZELLİKLERİ ........................ 278

3. BÖLÜMZaman Yönetimi ve Plan - Program

Etkinliklerinin DüzenlenmesiZam ram

ZAMAN YÖNETİMİ .............................................. 282

Etkili Bir Zaman Yönetimi İçin Öğretmene Düşen Görevler ................................................... 282

PLAN- PROGRAM ETKİNLİKLERİNİN DÜZENLENMESİ ................................................ 283

4. BÖLÜMSınıf Yönetiminde İlişki Yönetimi

SINIF YÖNETİMİNDE İLİŞKİ YÖNETİMİ ............. 288

İletişim Türleri ...................................................... 288

Sınıfta İletişim Sürecinin İşleyişi .......................... 289

İletişimi Engelleyen Faktörler............................... 290

İletişim Sürecinde Öğretmenlere Öneriler ........... 291

Sınıf İçi İletişimde Uygun Olmayan Rol Modelleri ... 292

Sınıf Kurallarının Belirlenmesi ............................. 293

5. BÖLÜMSınıf Yönetiminde Davranış Yönetimi

SINIF YÖNETİMİNDE DAVRANIŞ YÖNETİMİ .... 300

Sınıfta Disiplini Sağlama...................................... 300

Disiplin Yaklaşımları ............................................ 300

Disiplin Modelleri ................................................. 300

İlk Ders Stratejileri ............................................... 302

Sınıfta İstenmeyen Davranışlar ve Bu Davranışların Önlenmesi................................ 302

Cezanın Etkisi...................................................... 308

Ceza Vermede Uyulması Gereken İlkeler ........... 308

BULMACA ........................................................... 311

DOĞRU - YANLIŞ TESTİ .................................... 312

BOŞLUK DOLDURMA ........................................ 313

ÇÖZÜMLÜ TEST - 1 ........................................... 314

ÇÖZÜMLÜ TEST - 1 ÇÖZÜMLERİ ..................... 317

ÇÖZÜMLÜ TEST - 2 ........................................... 319

ÇÖZÜMLÜ TEST - 2 ÇÖZÜMLERİ ..................... 322

CEVAPLI TEST ................................................... 324

ÇIKMIŞ SORULAR .............................................. 327

ÇIKMIŞ SORU ÇÖZÜMLERİ ............................... 330

BULMACA CEVAPLARI ...................................... 333

DOĞRU - YANLIŞ TESTİ CEVAPLARI ............... 334

BOŞLUK DOLDURMA CEVAPLARI ................... 334

KAYNAKÇA ......................................................... 335

viii

ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE MATERYAL TASARIMI

1. BÖLÜMÖğretim Teknolojileri ve

Materyal Tasarımı

Temel Kavramlar ve Yaşantı Konisi ................... 341

Temel Kavramlar................................................ 342

Öğretim Teknolojisi ve İletişim ..................... 344

İletişim Süreci ve Yaşantı Alanı.................... 344

Yaşantı Konisi (Edgar Dale) ......................... 344

BULMACA ......................................................... 347

DOĞRU - YANLIŞ TESTİ .................................. 348

BOŞLUK DOLDURMA ...................................... 349

ÇÖZÜMLÜ TEST ............................................... 350

ÇÖZÜMLER ...................................................... 352

CEVAPLI TEST ................................................. 353

2. BÖLÜMAraç Gereçlerin Eğitimdeki Yeri Materyal Tasarımı ve

Öğretim Modelleri

Araç Gereçlerin Eğitimdeki Yeri ve Materyal Tasarımı ..............................................357

Eğitim Araç Gereçlerinin Sınıflandırılması .........358

Öğretim Materyallerinin Tasarlanması ve Önemi ..359

Görsel Tasarım ..................................................362

Görsel Tasarım İlkeleri .......................................365

Sınıf Ortamının Düzenlenmesi ..........................367

Eğitimde Kullanılan Araç Gereçler.....................368

Gösteri Tahtaları ................................................378

BULMACA .........................................................386

DOĞRU - YANLIŞ TESTİ ..................................387

BOŞLUK DOLDURMA ......................................389

ÇÖZÜMLÜ TEST ...............................................390

ÇÖZÜMLER ......................................................393

CEVAPLI TEST .................................................395

3. BÖLÜMÖğretim Materyallerini

Değerlendirme

Öğretim Materyallerinin Değerlendirilmesi.........402

Öğretim Materyallerinin Değerinin Belirlenmesi ....................................................413

KAYNAKÇA .......................................................413

BULMACA .........................................................414

DOĞRU - YANLIŞ TESTİ ..................................415

BOŞLUK DOLDURMA ......................................416

ÇÖZÜMLÜ TEST ...............................................417

ÇÖZÜMLER ......................................................419

CEVAPLI TEST .................................................420

BULMACA CEVAPLARI ....................................422

DOĞRU-YANLIŞ CEVAPLARI ..........................423

BOŞLUK DOLDURMA CEVAPLARI .................424

1 PEGEM AKADEMİ

EĞİTİMLE İLGİLİ TEMEL

KAVRAMLAR

➢ EĞİTİMLE İLGİLİ KRİTİK KAVRAMLAR

➢ EĞİTİM TÜRLERİ

➢ EĞİTİM-KÜLTÜR İLİŞKİSİ

➢ BİR SİSTEM OLARAK EĞİTİM

➢ EĞİTİMİN İŞLEVLERİ

İnsan deneyimi okuldan öğrendikleri ile yaşamdan öğrendiklerinin toplamıdır.

2012

2011

2010

2010-2

2009

2008

2007

2006

2005

2013

2014-

1

-

1

1

-

1

6

-

-

1

KAVRAM HARİTASI

Formal Eğitim

Kültür

Girdi

Açık Sistem

Toplusal İşlevler

Bireysel İşlevler

Ekonomik İşlevler

Felsefi İşlevler

Psikolojik İşlevler

Gizil İşlevler

Siyasal İşlevler

İşlem

Yarı Açık Sistem

Çıktı

Kapalı Sistem

Dönüt

Birey

İnformal Eğitim

Kültürleme

Kültürlenme

Kültürleşme

Yaşantı

DavranışKasıtlı İstendik

Süreç

Eğitim

Eğitim Türleri

Eğitim - Kültürİlişkisi

Bir Sistem Olarak Eğitim

Eğitimin İşlevleri

Yaygın Eğitim

Gelişigüzel Kültürleme

Zoraki Kültürleme

Örgün Eğitim

Kasıtlı Kültürleme

Bölüm Öncesi

Bu bölümde eğitim ve program geliştirme ile

ilgili temel kavramlar üzerinde durulacaktır.

Eğitimle ilgili temel kavramlar açıklanacak ve

bunların eğitim programı ile ilişkisi tartışılacak-

tır. Eğitimin tanımındaki birey, yaşantı, kasıtlı,

istendik gibi kritik kavramlar ele alınacak, eği-

tim türleri, eğitim-kültür, eğitim-iletişim, eğitim

– sistem ilişkileri üzerinde durulacaktır. Temel

kavramların iyi anlaşılması diğer bölümlerin an-

laşılmasını kolaylaştırıcı olması yanında hemen

hemen her yıl bir soru potansiyeli taşıdığı da

unutulmamalıdır.

“Akıllı kadınlar, nitelikli eğitim görmüş, eğitimle birlikte yüksek kültür edin-

miş, uygarlığın koşullarına ayak uydurabilen erkeklerle evlenmeyi yeğlerler.

Erkeklerin seçimi de genellikle aynı yöndedir. Akıllı anne babalar da kendile-

rine iyi eğitim görmüş, düşünebilen, seçebilen, üretebilen, sonuçta kendile-

rini anlayabilen ve anlaşabilecekleri gelinler ve damatlar almaktan yanadır.

Eğitim görmek öncelikle, insan olmayı sağlayan eylemdir; eğitim, kişiyi in-

san yapan süreçtir. Eğitim, bireyin ailesinin ve resmi eğitim kurumlarının

birlikte yürüttüğü ortak bir çalışmadır ve zor bir iştir. Zor olduğu için de ürü-

nü çok değerlidir. Birey, toplum içinde nasıl davranacağını, kimlerle hangi

ilişkilere gireceğini, toplumsal rolünü ve amaçlarını hem ailesinden hem de

okuldan aldığı bilgilerle öğrenirken bir yandan da öğrendiklerini uygular.”

“Eğitimle İnsan Olmak” yazısından (http://www.idofrm.org/rehberlik-kisisel-gelisim/87749-quotegitimle-insan-

olmakquot.html)

YAŞAMDAN

EĞİTİMLE İLGİLİ

TEMEL KAVRAMLAR

1. BÖLÜM

4

EĞİTİM

Eğitim; bireyin davranışlarında kendi yaşantıları yo-luyla, kasıtlı olarak istendik davranış değişikliği mey-dana getirme sürecidir (Ertürk, 1977).

Tanımda geçen kritik kavramlar

Eğitim;

Yaşam boyu devam eden bir süreçtir.

Davranışlarda değişiklik meydana getirir.

Davranış değişiklikleri yaşantı yoluyla gerçekleş-mektedir.

Bu değişikliklerin istendik (beklentilere ve he-deflere uygun) olması istenir ve beklenir. Ancak istenmedik davranışlarda oluşabilir.

Eğitim kasıtlı (planlı ve programlı) olabileceği gibi gelişigüzel de olabilir. Kasıtlı olarak yapılan eğitime formal, gelişigüzel gerçekleşen eğitime informal eğitim denilir.

Eğitim bireyi kültürleme sürecidir.

Okullardaki öğrenmelerle sınırlı değildir.

Birey

Süreç

Eğitimin tanımında altı çizilecek kavramlar; “kendi yaşantıları yoluyla”, “kasıtlı olarak”, “istendik dav-ranış değişikliği” ve “süreç”tir.

Kendi yaşantısı yoluyla: Öğrenci merkezliliğe ve yaparak yaşayarak öğrenmeye işaret eden bir kavramdır.

Kasıtlı olarak: Eğitim-öğretim etkinliklerinin planlı ve programlı yapılması gerekliliğine işaret eder.

İstendik: Eğitimin bireyin, toplumun ve konu alanı-nın ve hatta doğanın beklenti, ihtiyaç ve özellikle-rine uygun hedeflere yönelik olmasına işaret eder.

Eğitim programları eğitimi kasıtlı, planlı ve dü-zenli hâle getirir.

Not

KPSS Çıkmış SoruEğitim, bireyin davranışında yaşantıları yoluyla istendik değişmeler oluşturma sürecidir.

Bu tanımda, “istendik” sözcüğü ile anlatılmak istenen temel koşul aşağıdakilerden hangisidir?A) Eğitimin hedefleriyle ilgili olma

B) Bireyin hedefleriyle ilgili olma

C) Güncel gereksinimleri karşılama

D) Bireye ekonomik güç kazandırma

E) Toplumda dayanışmayı artırma

Cevaba ulaştıran anahtar kelimeler: istendik değişim, eği-tim hedefleri

Çözüm: “İstendik değişmeler”den kasıt eğitimin hedefleri ile ilgilidir. Eğitim hedefleri, bireylere kazandırılacak isten-dik nitelikteki bilgi, beceri, tutum ve alışkanlıkları tanımlar. Cevap A

5

Eğitim Türleri

Okullarda ya da kurumlarda belli bir plan ve program çerçevesinde gerçekleştirilen eği-timdir.

Amaçlıdır.

Önceden hazırlanan bir program çerçeve-sinde planlı olarak yapılır.

Öğretim yoluyla gerçekleştirilir.

Eğitim süreci öğretmen tarafından planlanır, uygulanır ve izlenir.

Özel ve kontrollü bir çevrede ya da ortamda yürütülür.

Yapılandırılmış ve sınırlandırılmış zaman dilimlerinde (bir ders saati, bir öğretim döne-mi, öğrenim süresi gibi) yapılır.

Sürecin belli aşamalarında ve sonunda de-ğerlendirilir.

Formal eğitim, örgün ve yaygın eğitim ku-rumlarında yapılır.

Formal Eğitim (Kasıtlı Eğitim)

Amaçlı, İstendik sonuçlara dönük

Plan/program, Öğretim

Özel öğrenme ortamı

Yapılandırılmış

Örgün ve yaygın iki biçimde

anahtar kelİmeler

Bireylerin yaşama atılmadan, iş ve meslek kollarında çalışmadan önce okul ya da okul niteliği taşıyan yerlerde, genel ve özel bilgi, beceriler bakımından yetişmelerini sağlamak amacıyla belirli yasalara göre düzenlenen eğitimdir.

Belli yaş gruplarına göre düzenlenir. Öğrenci grubu, yaş ve hazır oluş bakımından aşağı yukarı homojen yapıdadır.

Belli eğitim programları çerçevesinde yürü-tülür.

Aşamalı ve kademelidir. Örgün eğitim kurum-ları arası geçişler bir önceki örgün eğitim ku-rumundaki öğrenim süresini başarıyla tamam-lamaya bağlıdır. Örgün eğitim kurumları okul öncesi, ilköğretim, ortaöğretim ve yükseköğ-retim kurumları olarak yapılandırılmıştır.

Her örgün eğitim kurumunun temel görevi bi-reyleri hayata ve bir üst örgün eğitim kurumu-na hazırlamaktır. Bazı örgün eğitim kurum-ları temel bilgi ve becerilerin kazanılmasına ve gelişimin desteklenmesine odaklanırken (okul öncesi ve ilkokul, ortaokul kurumları gibi), bazıları da iş ve meslek kollarında ça-lışmadan önce gerekli mesleki becerileri ka-zandırıcı hizmet öncesi eğitim vermektedir.

Örgün Eğitim

6

Örgün eğitim dışında kalan ve yanında dü-zenlenen planlı ve programlı eğitim faaliyet-leridir.

Örgün eğitim olanaklarından hiç yararlan-mamış olanlara, gittikleri okullardan erken ayrılanlara ya da örgün eğitim kurumların-da okumakta olanlara ve meslek dallarında daha yeterli duruma gelmek isteyenlere uy-gulanan eğitimdir. Örgün eğitime hiç gitme-den, örgün eğitim devam ederken ya da ör-gün eğitim süreçleri tamamlandıktan sonra yaygın eğitimden yararlanılabilir.

Yaş sınırlaması, aşamalılık ve ön koşulluk ilişkisi taşımaz.

Yaygın eğitim süreçlerine katılanlar yaş ve hazır oluş düzeyleri bakımından heterojenlik gösterir.

Yaygın eğitim halk eğitimi, çeşitli kurslar, hiz-met içi eğitim ve işbaşında eğitim şeklinde yapılan eğitimdir.

Okuma-yazma ve temel bilgiler kazandır-madan, mesleki bilgi ve beceri kazandırma, kişisel gelişmeyi sağlama ve toplumsallaş-mayı sağlama, örgün eğitimi destekleme ve tamamlama yanında, yaşam boyu öğrenme-yi destekleme ve geliştirmeye kadar uzanan geniş bir amaç yelpazesi vardır.

Yaygın EğitimYaygın Eğitim Türleri

Halk Eğitimi

Çeşitli kurslar yoluyla (bu kurslar resmî ve özel olabilir) okuma-yazma ve temel bilgiler kazandırma, mesleki bilgi ve beceri kazandırma kişisel gelişmeyi ve toplumsallaşmayı sağlama amacıyla yapılan eğitimdir.

Hizmet İçi Eğitim

Bir bireyin hizmet öncesi eğitimi bitirip bir hizmete girmesi ve hizmet vermeye başlaması eğitimin bittiği anlamına gelmez. Bireyin hizmette bulunduğu süre içerisinde gördüğü eğitime hizmet içi eğitim denir. Hizmet içi eğitim, bireyler alanları dışında istihdam edildiklerinde, bu alanda yeterli hâle gelmeleri, hizmet öncesi dönemde aldıkları bilgilerin hizmet için yetmemesi, değişmesi ya da yeni gelişmelerin olması durumlarında gereken bir eğitimdir. Eğitim bireylerin istihdam edildikleri kurum tarafından verilmekte ya da sağlanmaktadır.

İşbaşında eğitim

Hizmet içi eğitimin türlerinden biridir. Bu eğitim türünde, eğitimin, bireylerin işi bırakıp belli bir eğitim merkezine alınmaları ya da işi ile ilgili eğitimin model, maket ya da benzetişim üzerinde verilmesi gerekmez. Bu eğitimde bireyler çalışma ortamında, ofiste, atölyede, makine başında eğitilirler. Özellikle beceri gerektiren işlerde çalışacak ya da çalışmakta olan personeli işin getirdiği nitelikte yetiştirmek amacıyla en yaygın bir biçimde kullanılmaktadır. Örneğin mesleğe yeni atanan aday öğretmenlerin eğitim denetmenlerince çalıştıkları okulda ve sınıfta yetiştirilmeleri.

Uzaktan Eğitim

Temel eğitim kapsamındaki açık okullar, açık öğretim lisesi, mesleki teknik açık öğretim okulu, açık öğretim fakülteleri de, özellikleri incelendiğinde yaygın eğitim mantığına daha yakındır. Ancak bu eğitim türünün aşamalılık, uzun sürelilik, diplomaya dönüklük özellikleri onun örgün eğitime benzeyen yönleridir.

7

Örgün ve Yaygın Eğitim Karşılaştırması

Okul sistemi içinde yapılır.

Yaş grup-larına göre düzenlenir.

Aşamalı ve ön koşulludur.

Diplomaya dönüktür.

Örgün eğitimdışında her türlü planlı eğitimdir.

Yaş grupları heterojen olabilir.

Sertifikaya dönük türdür.

Daha kısa sürelidir.

Aşamalı ve ön koşullu değildir.

Her ikisi de; Formal, Planlı

programlı, Kasıtlı, İstendik

öğrenmelere dönüktür.

BayKurgu Mete bir Anadolu lisesinde

son sınıf öğrencisidir. Üni-versite giriş sınavlarına hazır-lanmaktadır. Hafta sonları

dershanede üniversite hazırlık kursuna gitmektedir. Ayda bir kez de Rehberlik ve Araştırma Merkezin-den sınava hazırlık süreci ile ilgili rehberlik hizmeti almaktadır. Rehberlik Araştırma Merkezinde yaptı-ğı son görüşmede, merkezdeki psikolojik danışman Mete’nin babası ile görüşmek istemiştir. Ancak Mete babasının il dışında çalıştığı şirketin bir eğitimi-ne katıldığını iki hafta sonra döneceğini söylemiştir.

Örnek incelendiğinde Mete’nin lise son sınıf öğ-rencisi olması örgün eğitim süreci içinde olduğunu, üniversite hazırlık kursuna gitmesi ve Rehberlik ve Araştırma Merkezinden de destek alması aynı za-manda yaygın eğitim sürecinde de olduğunu gös-termektedir. Bu örnek örgün ve yaygın eğitimin birbirini tamamlayıcı ve destekleyici olduğunu da göstermektedir. Öte yandan Mete’nin babasının da bir hizmet içi eğitim sürecinde olduğu ve yaygın eğitim kapsamına giren bir eğitim aldığı anlaşılmak-tadır.

Eğitim kişi iş ve meslek yaşamına girme-den hizmet öncesi eğitim biçiminde ya-pılabileceği gibi hizmet içinde de devam etmektedir. Ancak hizmet sonrasında da devam etmelidir. Hizmet sonrasında da emekliliğe uyum, ilgi ve hobi eğitimleri yo-luyla eğitim devam etmelidir.

Belli bir kasıt ya da hedefe yönelik olmayan, planlı ve programlı olmadan, sokakta, evde, işyerlerinde, televizyonda kısacası yaşamın içerisinde gelişigüzel gerçekleşen bir süreçtir.

Bunun yanında okullarda da öğretmenler dersle-rin yanında farkına varmadan kendi düşünüş bi-çimlerini, değerlerini ve davranışlarını öğrencilere geçirebilirler. Amaçlı ve planlı olmayan bu eğitime doğal eğitim de denmektedir.

Bu eğitim türünde gözlem ve taklit iki önemli öğrenme yoludur.

Bu öğrenme yolunda öğrenmeler illaki istendik ve olumlu olacak diye bir şey yoktur. İstenmeyen olumsuz, kötü ve zararlı alışkanlıklar da öğrenile-bilir.

İnformal Eğitim (Gelişigüzel, Doğal Eğitim)

Doğal eğitim, Gelişigüzel

Doğal ortamda kendiliğinden,

Etkileşim, taklit ve model alma yoluyla

anahtar kelİmeler

KPSS Çıkmış SoruAşağıdakilerden hangisi, çocuğun akranlarıyla oynarken ya da arkadaş grupları içinde edindiği informal öğrenmenin özelliklerinden biri değildir?A) Doğal ortamda kendiliğinden oluşur. B) Olumlu ya da olumsuz olarak gerçekleşebilir. C) Yer, mekân ve ortam değişebilir. D) Planlı ve programlıdır. E) Kazanılan beceriler kişiye göre değişiklik gösterir

Cevaba ulaştıran anahtar kelimeler: İnformal eğitim planlı ve programlı değildir.

Çözüm: İnformal öğrenme, doğal, gelişigüzel, belli bir mekâna bağlı olmayan eğitimdir. Informal eğitim planlı, kasıtlı ve programlı değildir. Cevap D

8

EĞİTİM-KÜLTÜR İLİŞKİSİ

KÜLTÜR

KÜLTÜRLEME

Kaynak: (Duman, 2008:10 (yeni gelişmelere göre uyarlan-mıştır.))

Kültür Doğanın yarattıklarına karşılık insan oğlunun orta-ya koyduğu maddi ve manevi her şeydir.

Kültürleme

Kültürel değerlerin ve ürünlerin bireye kazandırıl-ması ya da aktarılması sürecidir.

Toplumun bireylerini kendi yaşam biçimleri, istek ve beklentilerine göre etkilemesi ve değiştirmesi-dir.

Kültürlenme

Formal ya da informal eğitim ya da etkileşim-lerle bireyin içerisinde yaşadığı ya da etkileştiği kültürün özelliklerini kazanması sürecidir.

Belli bir yaşa kadar köyde büyümüş olan bir bireyin köy ya da kırsal kültür ögeleri ile kül-türlendikten sonra, öğrenim, iş ya da askerlik nedeniyle şehre gelmesi ve şehir kültürü ile de kültürlenip köy ve şehir kültürünün özellik-lerini kendi bünyesinde bütünleştirmesi.

Kültürleşme

Başka kültürlere sahip birey, grup ya da kurumların karşılıklı etkileşmeleri sonucu her iki birey, grup ya da kurumun değişmesi ve birbirlerinin kültürel özel-likleri ile kültürlenmeleridir.

Almanya’nın bir kentinde Türk restorantında döner ve kebap servisi yapılması, Türkiye’de de hamburger tüketiminin artması Türk ve Almanların Kültürleşme yoluyla değişime uğ-raması.

BayKurgu “Oya İstanbul’da büyümüş

ve hizmet öncesi hemşire-lik eğitimini de İstanbul’da almış bir hemşiredir. KPSS

sınavını kazanarak okulunu bitirdiği yıl bir Anadolu kasabasına atanmıştır. Atandığı sağlık merkezi lojma-nında yer olmadığı için kasabada yalnız yaşayan Sa-adet Hanım’ın evinin avlusundaki bir evi kiralamıştır. Saadet Hanım güzel yemekler yapan, örgü işleri ile de uğraşan kasaba kadınlarının çok sevdiği bir ka-dındır. Oya Hemşire de yemek ve örgü konularına ilgilidir. Kasaba kadınları sık sık Saadet Hanım’ın bahçesinde toplanıp sohbetler etmektedir. Mesai ve hafta sonlarında Oya Hemşire de bu sohbetlere katılmaktadır. Bu sohbetler sırasında Oya Hemşire kasaba kadınlarından yöresel yemek tarif lerini, bu kasaba kadınları da Oya Hemşireden İstanbul Türk-çesi ile konuşmayı ve bazı değişik örgü biçimlerini öğrenmişlerdir.

Oya Hemşire ile kasaba kadınlarının karşılıklı etki-leşimlerle birbirlerinden birşeyler öğrenmeleri kültür-leşme sürecine güzel bir örnektir.”

9

KÜLTÜRA

KÜLTÜRB

KASITLI

Kaynak: (Demirel, 2006, 9)

KÜLTÜR ÜRÜN

KÜLTÜRLEME SÜREÇ

KÜLTÜRLENME SENTEZLEME

KÜLTÜRLEŞME KARŞILIKLI ETKİLEŞİMVE DEĞİŞİM

Kaynak: (Duman, 2008: 12)

KPSS Çıkmış SoruTürk erkeğiyle evli olan yabancı bir kadın eve girerken ayakkabılarını çıkarmayı, büyüklerin elini öpmeyi ve misafirperverliği öğrenir. Türk erkeği ise eşinden pizza yapmayı ve değişik dans figürleri öğrenir.

Bu durum aşağıdakilerden hangisine örnek olarak verilebilir?A) Kültürleşme B) Örgütleme C) Kültürlenme

D) Bireyselleştirme E) Zoraki kültürleme

Cevaba Ulaştıran Anahtar Kelimeler: Birinden öğrenme, et-kileşim, her iki bireyde de davranış değişikliği olması

Çözüm: Yabancı kadın ile evli olduğu Türk erkeği arasında etkileşime dayalı karşılıklı alışveriş ve öğrenme vardır. İki birey ve iki kültürün etkileşimleri sonucu her ikisinde birden meydana gelen değişimler kültürleşme ile açıklanır. Cevap A

KPSS Çıkmış SoruEğitim ile kültür arasındaki ilişkiyi konu alan aşağı-daki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Eğitim hem kültürü etkiler hem de kültürden etkilenir.B) Eğitim ve kültür, değişmeye karşı aynı ölçüde

dirençlidir.C) Okul, işlevini yerine getirirken kültürel olanaklardan

yararlanır.D) Eğitim uygulamalarında, kültürel değerlerin izleri

vardır.E) Okul, kültürün aktarılmasında önemli bir görev

yapar.

Cevaba Ulaştıran Anahtar Kelimeler: Eğitimle kültür arasın-daki çift yönlü ilişki, kültürün eğitime göre değişime daha fazla dirençli olması

Çözüm: Eğitimle kültür arasında çift yönlü bir ilişki vardır. Kültürden etkilenir, kültürü etkiler. Okul, işlevini yerine geti-rirken kültürel olanaklardan yararlanır. Eğitim ve okulun en önemli görevlerinden biri kültürü aktarmaktır. Ancak eğitim ve kültür değişimden aynı oranda etkilenmez. Kültür eğiti-me göre değişime daha fazla dirençlidir. Cevap B

BİR SİSTEM OLARAK EĞİTİM

Sistem, mantıkî bir bütünlüğü ve tutarlılığı olan fikir ve prensipler topluluğu, karşılıklı ilişki ve etki-leşim içerisinde bulunan parçaların meydana ge-tirdiği bir bütün veya belirli kurallara göre işleyen bir mekanizmadır.

Eğitim sisteminin üç temel ögesi bulunmaktadır. Bu açıdan bakıldığında program en temel eğitim sistemi ögelerinden biridir.

Not

Çevre (diğer sosyal sistemler)

Girdi İşlem

Dönüt

Eğitim sistemi

Çıktı

Diğer sistemlerden girdi alır. Diğer sistemlere çıktı verir.

10

Eğitim Sistemi Ögeleri

Girdilerin özellik ve yeterlikleri-ni belirleyen Tanıma Yerleştir-me Amaçlı değerlendirmeler

Sonuçlara ve ürünlere değer biçme amaçlı Düzey Belirle-me amaçlı değerlendirmeler

Süreçlerin eksiklik ve aksaklık-larını belirleme amaçlı Biçim-lendirme Yetiştirmeye dönük değerlendirmeler

Dönüt

Ölçme ve değerlendirme

Girdiler (Kaynaklar) İşlemler (Süreçler) Çıktılar (Sonuçlar, Çıktılar)

Öğretmen Öğrenci Öğretim programı Eğitim felsefesi Eğitim amaçları Bilgi ve kültürel birikim Bina, tesis, donanım, sınıf

ortamı fiziksel özellikler Maliyet Personel

Öğretim yöntem, teknik ve etkinlikleri

Öğrenme-öğretme yaşantılar

Eğitim durumu değişkenleri (pekiştireç, ipucu, dönüt-düzeltme, etkin katılım)

İstenilen davranış değişiklikleri (bilişsel, duyuşsal, devinişsel öğrenme ürünleri)

Uzmanlık Yeterlilik Mezunlar (mezunların

ürettiği hizmetler) Sınav sonuçları (SBS,

YGS-LYS, PISSA vb.)

Sistem Türleri

Açık Sistem

Girdi İşlem

Dönüt

Çıktı

Yarı Açık Sistem

Girdi İşlem

Dönüt az ya da yetersiz

Çıktı

Kapalı Sistem

X İşlem

Dönüt yok

Çıktı

Girdi İşlem

Dönüt yok

X

11

EĞİTİMİN İŞLEVLERİ

Eğitimin Toplumsal (Sosyal) İşlevleri

Eğitimin bu işlevi, toplumun eğitimden beklentilerini karşılama ve ihtiyaçlarına cevap verme ile ilgilidir. Eğitimin bu işlevi yerine getirmesi eğitimin toplumsal temeli ve paydaş memnuniyeti ile de ilgilidir. Toplum devamlılığı, toplumsal değişim ve gelişim eğitimin bu işlevini yerine getirmesine bağlıdır. Bu işlevler:

Bireyin toplumla uyumlu hâle getirilmesi (sosyal-leştirilmesi)

Toplumsal kültürün bireylere aktarılması (kültür-leme)

Toplumun insan gücü gereksinimlerinin karşılan-ması

Toplumsal gelişime ve değişime hizmet

Eğitimin Bireysel İşlevleri

Eğitimin bu işlevi, eğitimin, bireylerin ilgi, istek, bek-lenti ve gereksinimlerinin karşılaması ile ilgilidir. Eğiti-min bu işlevi yerine getirmesi, eğitimin bireysel temeli ve birey memnuniyeti ile ilgilidir. Bireyin gelişmesi ve kendini gerçekleştirmesi bu işleve bağlıdır. Bu işlev-ler:

Bireyin bir bütün olarak (fiziksel, zihinsel, duygu-sal ve sosyal) geliştirilmesi

Yaşam için temel becerilerin kazandırılması

Meslek yaşamı için temel becerilerin kazandırıl-ması

Kendini gerçekleştirmesine yardımcı olunması

Sağlıklı benlik ve kişilik gelişimine yardımcı olun-ması

Öğrenme, düşünme ve problem çözme becerile-rin kazandırlması

Eğitimin Siyasal İşlevleri

Eğitim kurumlarında, yürütülen dersler ve yapılan etkinliklerle öğrencilerin toplumun kabul ettiği millî sembolleri (bayrak, istiklal marşı vb.) ve değerleri ka-zanmaları ve böylece kabul edilen politik ideolojinin benimsenmesi sağlanır. Eğitim mevcut politik ideolo-jiyi ya da politik düzeni koruyan bireyler yetiştirmekle birlikte toplumun politik yapısını değiştirecek bireyler de yetiştirmektedir. Bu işlevler:

Anayasal ve demokratik düzeni kabul eden birey-lerin yetiştirilmesi

Vatandaşlık görevlerinin benimsetilmesi, bilinçli seçmen yetiştirilmesi

Lider, siyaset ve devlet adamlarının yetiştirilmesi

Eğitimin Ekonomik İşlevleri

Eğitimin bu işlevi üretim, tüketim, iş gücü, verimlilik ve kalkınma kavramları ile ilişkilidir. Bu işlev eğitimin ekonomik temeli ile ilgilidir. Bu işlevler:

Bilinçli üretici ve tüketicilerin yetiştirilmesi

Nitelikli insan gücünün yetiştirilmesi

Ekonomik seçenekleri görebilen ve doğru kulla-nabilen bireylerin yetiştirilmesi

Eğitimin Gizil İşlevleri

Eğitimin bu işlevleri, doğrudan amaçlanmaz, kendili-ğinden gelişir ve ortaya çıkar. Bu işlevlerin önemli bir bölümü ileride açıklanacak program türlerinden biri olan örtük program kapsamında gelişir. Bu işlevler:

Eş seçme

Tanıdık sağlama

Statü kazandırma

Çocuk bakıcılığı

İşsizliği önleme

Çocuğun ekonomik açıdan sömürülmesini önle-me

Sosyal kontrol

KPSS Çıkmış Soru

Aşağıdakilerden hangisi, okulun örtük amaçlarıyla en az ilgilidir?A) Bireyleri sorumluluk almaya yönlendirmek

B) Okulda düzenli bir ortam oluşturmak

C) Öğrencilerin ihtiyaç duydukları bilgileri öğretmek

D) Sosyal ortamın oluşmasını desteklemek

E) Öğrencileri toplumsal hayata hazırlamak

Çözüm: Bu soru sınıf yönetimi kapsamında sorulmakla birlikte daha çok program geliştirme ile ilgilidir. Örtük prog-ram okul ortamından, öğretmenlerin davranışlarından büyük ölçüde etkilenir. Bireyleri sorumluluk almaya yön-lendirmek, okulda düzenli bir ortam oluşturmak, sosyal ortamın oluşmasını desteklemek, öğrencileri toplumsal hayata hazırlamak okulların örtük amaçlarıyla doğrudan ilgilidir. Ancak öğrencilerin ihtiyaç duydukları bilgileri öğ-retmek örtük amaçlarla daha az ilgilidir. Çünkü ihtiyaç duyulan bilgileri öğretmek ya da öğretim, eğitimin formal boyutu ile ve resmî program türü ile ilgilidir. Cevap C