VE CHIÈN LUdC GIÀO DUC DE Bl/ÒC VÀO THE KY 21

GS. Nguyen Cành Toàn

l.Muc tiéu Dita hiéu suàt cùa viéc

nàng cao dàn tri. dào tao nhàn lUc, boi

ditdng nhàn tài lén dén dinh cao nhàt

bang càch két hdp mot càch khoa hpc

nhàt sue manh cùa "hién dai" va sue

manh cùa truyén thò'ng dàn toc. vàn

dung mot càch tinh vi chù nghia Màc

Lenin va tit titòng Ho Chi Minh, két hdp

khéo léo thò sd va hién dai. khdi day dén

mùc cao nhàt càc nói lite tiém tàng. Con

ngitòi mói Viét Nani phài là con ngitòi co

tàc phong còng nghiép, tit duy khoa hpc.

sàng tao, eó sue khoè va thàm dàm càc

truyén thòng tòt dep cùa dàn toc.

2.Thàch thùc. a) Xuà't phàt diém

cùa ta con rat thàp, dàu tit vào giào due

tinh theo dàu ngitòi mói ed 1/10 mùc trung bình, 1/100 mùc cao nhàt cùa the giói.

Bài toàn "duói kip de sành vai cùng càc citòng quóc nani chàii" ditde dàt ra gay

gàt nhit vày.

b) "Khoa hpc ky thuàt tién nhit vii bào". De hình dung cu the hdn, eó thè so sành viéc tàng tritdng kién thùc cùa nhàn loai vói viéc cho vay là'y lai kép (lai lai dàp vào vòh de eó vóh lón hdn cho chu ky san). Do vày, quy luàt tàng tntdng kién thùc là quy luàt so unì (loi exponentielle), nghia là sue tàng tritòng manh hdn so vói mpi quy luàt tàng tntdng khàc. Hai xà hói khàe nhaii ve nén vàn minh (nóng nghiép lac bau, còng nghiép, tin hpc), va do dò chénh nhau ve cài vòn bau dàu va ve trình dò tò ehùc, quàn ly giào due va khoa hpc, cùng sé ùng vói hai quy luàt so miì khàe nhau, ben nào eó nén vàn minh cao hdn thì tàng tntdng nhanh hdn va ti le so sành mùc tàng tntdng giiìa ben cao. ben thàp ciing sé tàng lén vói thòi gian theo luàt so mii, nghia là ben thàp càng ngày càng tut hàu xa hdn mìa va toc dp tilt hàu.ngày càng nhanh. Nhitng dò chi mói là suy luàn logie hình thùc. Dù sao, dò cùng là diéu càn chù y de dàm nhìn thàng vào thàcli thùc, khòng chù quan thòa man vói nhùng thành tieh dat ditdc. Nhitng vò quyt day dà eó móng tay nhpii.

3 Huórig dàp ùng vài thàch thùc. Ben caiih logie hình thùc con eó logie

bièn chùng. ben Ccinh sue manh cùa hién dai con co sue manh cùa truyén thòng.

Thè manh cùa ta là:

88

- Co be day lich su 4000 nàm vàn hien.

- Co chù nghia Màc Lenin va tit titòng Ho Chi Minh.

- Co thién nhién nhiét dói va mot bò bién dai 3200 km (trung bình cu 100km2 co Ikm bò bién).

Thé'yeu cùa ta là:

- Vòh ban dàu rat thàp.

- Con ngitòi Viét Nam hién nay nói chung chita eó tàc phong còng nghiép; trong qua trình lich su xày dilng dat nitóc, chita kién tri tàp trung sue lite va thòi gian de eó nhflng còng trinh vàn hóa do so (eó le vi dàt hep ma chié'n tranh ehò'ng ngoai xàm lién mién ehàng?); nói chung con tàn man, phàn tàn, tinh thàn hdp tàc vói nhau, ké thùa cùa nhau chita cao.

4. Nhùng diém quan trong cùa mot chié'n litac giào due.

Y ed bàn: - Vàn dung phép bién chùng cila càc càp pham trù de chuyén hóa khó khan thành thuàn Idi.

- Vàn dung tit titòng: "Khó van làn dàn liéu cùng xong", "ai cùng ditde hpc hành".

- Két hdp hién dai vói thò sd, vói truyén thòng.

a) Diém thù nhàt: Coi trong khoa hpc tit duy. Thòi dai cùa tri tue thì phài

rà't coi trpng tit duy, nhàt là tit duy sàng tao, cài giùp cho ngitòi ta "hpc mot biét

mitòi". Lòi còt cùa tit duy sàng tao là phitdng phàp luàn cùa chù nghia Màc Lenin.

"A vita là A vita dóng thòi khòng phài là A" ehùa dUng màm mòng cùa sit sàng tao

de tu cài dà eó là A sàng tao ra mot cài mói khòng phài là A. Viéc giàng day triét

hpc Màc-Lénin trong càc tritòng Dai hpc khòng tién lén ditdc mày trong suót mà'y

thàp ky qua. Vi sao? vi hpc it di dòi vói hành, hàu nhit khòng eó viéc ùng dung

vào còng viéc thiét thàn hàng ngày là hpc, day, ngliién cùu khoa hoc. Mói tritòng

co mot khoa (bay tó) Màc-Lénin, nhitng ò càc khoa chuyén món (Toàn, Ly, Hóa,

Vàn, Su, Dia...) khòng eó ai chuyén tràch nghién cùu va l'ùig dung triét hpc

Màc-Lénin vào viéc day hpc ; nghién cùu khoa hpc (NCKH) ve bò mòn. Do vày,

ngitòi hpc it thà'y Idi ich trite tiép nén khòng hùng thù, khòng tit giàc, hpc chi de

dòi phó vói thi cu.

Cùng phài dita cà vào phó thòng, khòng chi d lóp 12 khoa hpc xà hòi ma

khàp càc lóp, de hpc sinh cùng qiien dàn vói càch suy nghi duy vàt bién chiùig

(DVBC) tritóc khi biét dén cum tìt DVBC. Do ngitòi lón duy tàm, tin eó ma, sd ma

nén chàng ai day ma tré con cùng tin ma, sd ma. Vày iiéu thày giào tin roi nói va

làm kiéu duy vàt bién chiùig thì hoc sinh sé nhù vày ma chita eàn biét dén cum tu

DVBC. Ma phitdng phàp luàn DVBC thi cite ky Idi hai. Mot chuyén nhò ma tàc

dung rat lón trong ehién tranh: ta eó trong tay khan sùng tritòng, dieh eó mày

89

bay. Cài chù quan "sùng tritòng" khòng phù hdp vói cài khàch quan "mày bay" vi

ngitòi che tao ra sùng tntòng khòng nhàm mue dieh de bàn mày bay; nhitng vào

tay ngitòi Viét Nam, vói tri thòng minh va long dùng càm khòng sd mày bay dieh.

càm thù dieh, cài "chù quan" dò dà tìm thày cài "khàeh quan" phù hdp. dò là "tàm

thàp cùa mày bay", tu dò ma chùng ta sàng tao ra "htói lùa nhiéu tàng" làm cho

khòng quàn dieh khòn dòn. Tai sao chiuig ta eó vù khi Idi hai trong tay là chù

nghia Màc - Lenin ma lai de tinh trang hpc triét hpc Màc Lenin nhit vày?

Day 4à the manh ciia ta. Quan tàm dèh nò thi chà toh kém gì mày ma Idi ich rat lón.

h) Diém thù hai. Coi trpng càc hình thùc hpc dàn dà. nhàt là hpc tit xa.

Chùng ta cùng phài eó nhijtng tntòng chinh quy, tàp trung eó chat litdng. tritòng

ra tritòng, lóp ra lóp, thày ra thày, trò ra trò de làm nòng còt nhitng dào tao tàp

trung rat dàt tién. UNESCO dà phài gpi nò là "vitdng già". Nitóc nghèo khòng thè

phàt trién manh cài "vitdng già" ma chi phàt trién trong chitng mite nén kinh té

cho phép, con de cho "ai này ditdc hpc hành" thì phài theo con ditòng "dàn dà", it

tò'n kém cho Nhà nitóc, it toh kém cho ngitòi hpc vi ngòi nhà ma hpc. thành phò dò

chat chói, giàm ditde tit titòng "bàm trii thành phó" cùa nhùng sinh vién qiiè nòng

thòn, dào tao eó dja ehi, ànli sàng vàn minh cùa "giào diie" toa ve nòng thòn manh

hdn v.v... Dào tao, giào due tit xa là ndi rat thich hdp de két hdp thò sd va bièn

dai, truyén thòng vói hién dai. Bòi le "xa thày" nén mói kich thich su dung tin hpc

va vien thòng de khàe phiie khoàng càch; ngitòi hpc d phàn tàn nén cùng phài

dùng tin hpc, vién thòng de quàn ly. Cho nén "tit xa" kich thich su dung tin hpc va

vien thòng manh hdn "tàp trung". Màt khàc, "khoa hpc sit pham tit xa" cùng rat

tinh vi do ngitòi hpc d phàn tàn va càm thày ddn eòi trong khi hoc. Ngitòi hpc d

nhà ma hpc thì nhà cùa hp, giitòng. bàn cùa hp tliay cho ky tue xà ma dàng le

Nhà nitóc phài lo. Ve tinh thàn thì d nhà hpc, trong long già dinh. làng xóm. dòng

hp sé ditdc Idi nhò truyén thòng hiéu hpc d nitóc ta dà thàm sàu vào già dinh, làng

xóm, dòng hp. Co mot he thò'ng giào due tit xa manh thì bao nhiéu khó khan hién

nay déu vitdt ditdc hét: Ky tue xà cho sinh vién, giào vién cho càc vùng xa xòi hèo

lành, hpc suòt dòi cho càn bò. Ta thàng hai de quóc to là nhò ta dà dita ehién

tranh nhàn dàn lén trình dò cao. trò thành bàe thày. Ta sé duói kip càc nitóc tién

tién nèu ta két hdp giói "tàp trung" va "tit xa", giói dèh mùc là bàc thày. Co y kién

bàn khoàn ve chat litpng cùa "tit xa" va vàn xem thitòng nò. coi nhit mot thù gì dò

"phi ehùih quy". Thàt ra quy luàt de tao nén chat Ivtpng là khdi day dèh mùc cao

nhàt nói lite tit hpc. tit nghién cùu cùa ngitòi hpc. Trén quan diém dò thì thuàn Idi

cùa he tàp trung là "hàng ngày gàn thày" co thè chuyén hóa thành khó khan néu

nhit de cho sit gàn thày trò thành sit y lai vào thày; khó khan "xa thày" cùa he tit

xa co thè chuyén Iióa thành thuàn Idi néu ngitòi quàn ly coi "xa thày" là mot ed

che rat hiéu nghièm de chòng lai Ut tUdng y lai vào thày. Thitc tién dà chùng

minh cho làp luàn trén day; trong 11 nàm (1977 - 1988). Bò Giào due (cu) dà làm

90

thù dào tao giào vién cu nhàn tu xa. Ngày nay, so' giào vién ditdc dào tao tu xa dò

dUdc xà hòi dành già cao hdn so' giào vién dào tao tàp trung.

e) Diém thù ba. Lao dòng nghién cùu khoa hpc khòng ehi dàng quy nhò càc

san phàm (tinh thàn hay vàt chat) ma nò tao ra de phuc vu con ngitòi, ma con

dàng quy ò tàc dung cùa nò. Ta hay nói: "Lao dòng cài tao con ngitòi". Thè' thì lao

dòng gàn vói nghién cùu khoa hpc càng eó sue cài tao lón hdn vi nghién cùu khoa

hpc dòi hòi phài "khàch quan, chinh xàe, sàng tao". De dat cho ditdc ba yéu càu

này phài eó nhiéu phàm chat va nàng lite. Quy cho cùng thì chùng ta muòh gì?

Muòn hpc sinh, sinh vién co day dù nàng lite va phàm chat cùa mot ngitòi làm

khoa hpc chàn chùih. Xét d góc dò giào due thì càng dita ditde lao dòng nghién cùu

khoa hoc vào nhà tritòng càng som càng tòt. Vàn de là phài thiét ké nén nhùng

bàe thang (trong lao dòng NCKH) thich hdp vói tifng trình dò. Ngitòi ta thitòng

chia ra ba bàe thang xét theo mùc dò khài quàt: nghién cùu ed bàn, nghién cùu

ùng dung, nghién cùu trién khai. Vàn de là khoa hpc giào due phài nghién cùu

chia mói bàe thành nhiéu bàe nhò, nhàt là hai bàe cuòi cho sinh vién va hpc sinh.

Mot hpc sinh tiéu hpc cùng eó thè tham già vào viéc diéu tra ed bàn so ngitòi mù

chù trong thòn xóm va qua dò ciing góp phàn vào viéc cung càp mot thòng tin

mói. Dò cùng là càch tòt nhàt hién nay de giào due tàc phong còng nghiép va tit

duy sàng tao, diéu rat khó làm bang thuyét giàng trén lóp. Co khà thi khòng?

Thùc té ò nitóc ta cho thày d nòng thòn là khà thi con d thành thi phài tiép tue

làm thù. Chàng han, mot già dinh nóng dàn eó the chia phàn dàt canh tàc ra hai

lo: dói chùng va thitc nghièm, phàn thùc nghièm giao cho mot nhóm hpc sinh

(trong dò eó con già chù) thùc nghièm mot phitdng phàp canh tàc mói. eoi nhù lao

dòng nghién cùu trién khai mot de tài khoa hpc cùa mot tritòng dai hpc hay vién

nghién cùu; bitóc dàu bay phàt trién d nòng thòn (80% dàn so) rói lan dàn ra

thành thi. Néu màng "dai hpc + vién" ma lién két vói phó thòng theo ed che chù

tri va còng tàc thì sé khdi ra mot nguóii lite to lón phuc vii cà giào due, cà san

xuà't, cà khoa hpc. Ngày nay khoa hpc va giào due phài quyen chat vói nhau.

d) Thìfi dai hùng no thòng tin thi chùcfng trinh hoc trò thành "van bién".

Phài là'y bàt bién: "chù dòng tìm hoc. tit hpc, tit nghién cùu" de ùng vói van bién.

Néu don qua nhiéu còng sue. tién cùa cho chitdng trình thi tue là "di van bién,

ùng van biéh". Huóng ehi hién nay ta ditdng nghèo. thay dói ehitdng trinh luòn

vita toh kém, vita làm cho giào due thiéu ón dinh. màt khàc thì phitdng phàp

day - hpc ditdng qua lac hàu. càn trò rat nhiéu cho viéc khai thàc càc nói lue.

Trong tinh hình dò. nén dành itu tién tién cùa it òi cho viéc dòi mói phitdng phàp

day - hpc. De àn phó thòng ed sd hién nay e khó trành khòi thàt bai va 71 triéu

USD (50 triéu di vay) chi ra sé làng phi. Vi sao vày*̂ Kinh nghièm phàn ban vita

qua, chi 200 ti de thitc nghièm nhitng ehùa thè khàng dinh ditdc ma phitdng phàp

day - hpc thì chita dung dèh. Nay phó thòng ed sd phùc tap hdn nhiéu (so tntòng,

so hpc sinh. so giào vién déu gap mày làn phó thòng trung hpc. so tritòng ò ndi xa

91

xòi hèo lành ciing nhiéu làn hdn), dói ngù chuyén già nghién cùu lai yéu hdn,

mòng hdn vi da so chuyén già ngành giào due tàp tning ò tritòng Dai hpc Sit

pham tntóe day chita làu chi biét eó PTTH, mot so' rat it ve CDSP rói chuyén ve

PTCS. Dà thè lai òm cà hai viéc: dòi mói nói dung va dòi mài phitdng phàp; phài

chò cho eó npi diing mói dà rói mói bàt dàu dói mói phitdng phàp; khòng thè chò

nhit vày ditpc vi vàn de phitdng phàp hién ditdng rat bue xùc. Chitdng trình hi$n

hành bi che là qua tài, là hàn làm, là xa ròi cupe song. Nén bàt mach cho diuig,

tìm ra nguyén nhàn cho chinh xàe. Day nhói nhét, dòi hòi hpc sinh tri nhó hdn là

tri thòng minh thi làm gì ma chà qua tài. Bièn titóng òn thi thành luyén thi, ra

bài kiéu làt léo, dành dò làm gì ma chà hàm làm. chà xa ròi cupe song, chà qua

tài. Nói nhit vày khòng phài là ehitdng trinh hién hành khòng eó khiém khuyét.

Nhitng nò vàn con dùng ditdc. néu càn diéu chinh mot it cho khòi qua tài de tàp

trung còng sue, tién cùa de dòi mói cho ky ditdc phitdng phàp. som giài thoàt

ngành giào due khòi cài xich xiéng "phitdng phàp qua lac hàu".

e) Ta dà ditng cà lich su 4000 nàm lén ma dành giàc va nhò vày dà dành

thàng hai de quóc to. Nay, xuà't phàt diém thàp. dàu tit it. lai nàm trong cài vù

bào cùa sit phàt trién khoa hpc va còng iighé. thì phài di.tiig cà 4000 nàm lich su

lén ma làm giào due. Giào due va vàn hóa phài hdp tàc vói nhau chat che de làm

cho difdc. Càng phài chàm lo hdn dèh viéc nghién cùu va giàng day lich su, khòng

chi Ijch sit ehmh trj, quàn sit ma cà lich su vàn hóa. vàn hpc nghé thuàt. khoa hpc

ky thuàt. Hién nay lich su khoa hpc tit nhién, khoa hpc ky thuàt cùa ta là nghèo

nhàt. Hpc sinh, sinh vién ehi thày tén tuoi cùa ngitòi nitóc ngoài, hiém thày eó

mpt tén Viét Nam thì làm sao nhen nhóm lén ò hp long tit bào dàn toc trén linh

vite dò. Dai truyén hình Viét Nam. tuàn nào ò miie "Vàn nghé chù nhàt" cùng giói

thiéu mot vàn nghé si nào dò. Dèh khi nào Dai mói eó mue giói thiéu càc nhà

khoa hpc tit nhién va ky thuàt. Néu ta chi tit bào hàng nàm ve càc giài thitòng

quòc tè do hpc sinh ta mang lai ma khòng eó gì hdn thì dò là sit dàm chàn tai cho.

Nguón tòt nhit vày. sao dà 25 nàm rói (ké tit 1974) ma it nhàn tài? O càc tntòng

Dai hpc Su pham. Dai hpc Khoa hpc Tit nhién, Dai hpc Bach khoa vàng hàn mòn

lich su càc khoa hpc tit nhién va ky thuàt quóc già va quóc té.

/) Vàn de hoc nghé. Khòng nén nghl dèh trang thiét bi cho càc tritòng PTCS

va PTTH ò nitóc ta de hitóng nghiép, day nghé vi toh kém làm, ngàn sàeh khòng

chiù nói. Nén di con ditòng dàn dà: thòng qua con ditòng nghién cùu khoa hpc

(nhit dà trình bay d phàn e) de dita tién bò khoa hpc ky thuàt vào san xuàt va day

nghé luòn; bay giò là thòi dai hoàng kim cùa vita hpc (tit xa, theo chùng ehi) vita

làm (làm mot nghé gì dò de sinh song, nèu ditde hpc gàn vói nghé càng hay). Vói

càc nghé hién dai thì long luòn vào viéc tuyèn chpn còng nhàn cho càc khu che'

xuàt. khu còng nghiép. mién là nhùng ngitòi ditdc tuyén vào co hpc vàn phó thòng

vùng rhàc.

92

CÀC BIÉN PHÀP LÓN.

1. Nguyén tdc

a) Khòng dàn mòng sue lilc va tién cùa, tàp trung vào nhùtng khàu then chót ma viéc giài quyét thàng Idi sé tàc dòng dèh toàn cuc.

b) Chon nhiing viéc co sue khdi day noi lue cùa ngitòi hoc, sue manh tiém tàng trong long dàn va sue manh cùa thòi dai.

2. Càc bién phàp cu the

a) Chàn chinh noi dung thi cu. "Thi thè' nào thì day the ày va hpc the ày". Chinh "luyén thi" (chù khòng phài "òn thi") dà làm hòng càch day, càch hpc hién nay. Càch ra de thi dòi hòi tri nhó va hpc tu, it dòi hòi tri thòng minh dà tao nén viéc day thém, hpc thém tran lan, ngitòi hpc hy vpng tìm ditde ò dò nhiìng tu, gay nén nan "phao" vi càc phao ehùa dùng càc tu. Co dói mói nói dung thi eù mói eó diéu kién triét tàn góc tiéu cilc trong thi cu.

b) Dói mói phùdng phàp day, phùcfng phàp hoc theo càc hùàng sau day:

- Khàc phuc lòi truyén thu mot ehiéu.

- Odi mò de hpc sinh, sinh vién tu tìm ra kién thùc.

- Dita tàp ditdt nghién cùu khoa hpc vào nhà trUòng phó thòng bang càch de

tritòng phó thòng (cà giào vién va hpc sinh) tham già làm còng tàc vién cho nhiJtng

khàu thich hdp, vita sue, trong càc de tài cùa càc tritòng dai hpc va vién nghién

cùu. Viéc này, ta dà eó nhiing làm thù thành còng, nay nén tòng két rói mò ròng

vi^e làm thù de nghién cùu thém ve càch quàn ly ò tàm vi mò, tién tói bién thành

che dò hpc tàp trong nhà tritòng, vùa giùp tiép càn dèh "hién dai", vùa gàn vói

cupe song, vùa co sue rèn luyén tàc phong còng nghiép, tit duy khoa hpc, vùa góp

phàn day nghé, de ra nghé mói.

- Som su dung mày tinh dien tu va mang mày tinh dién tu (Intranet,

Internet) phuc vu cho day va hpc, ké't hdp thàt giòi khoa hpc sU pham va còng

nghé tin hpc. Phài nhàn manh "sit pham" vi dói vói day va hpc, tin hpc là con dao

hai litòi, khòng biét dùng khòng nhiing sé gay làng phi lón ma con rat hai khi ma

mày tinh dién tu làm cho hpc sinh htòi suy nghi, tu duy khòng phàt trién ditdc.

Hién nay viéc này ditdng tit phàt theo "mot", chita eó mot tó ehùc de dàu tu vào

day nhiing nàng lite sU pham lón két hdp vói nhùng nàng lue ve tin hpc lón. "Tu

hpc" két hdp vói "tin hpc" sé cho phép tìm ra con ditòng hién dai hóa giào due

mang man sàc Viét Nam khi nhùng diéu dò ditpc su dung de phuc vu cho giào due

tit xa.

- Dàu tu de phàt trién manh giào due tu xa. som dòn dàu hién dai bang

càch som su dung mày tinh dién tu va Internet két hdp vói truyén thò'ng hiéu hpc

cùa càc già dinh, làng xóm. dòng hp (vi ngitòi hpc ngòi ò nhà ma hpc). Som san

93

xuàt ra càc phàn mém day hpc. Hién nay, nguòi ta khòng me "giào due tu xa" màc dù nò rat thuàn Idi va it toh kém (ngói ò nhà ma hpc) va khòng tin vào chat lUdng. Nén tong ket va nàng eao nhiing dién hình thành còng ve dào tao tu xa (nhit dào tao giào vién cu nhàn tu xa trong 11 nàm: 1977 - 1988 cùa Bò Giào due cii) de thày rò quy luàt chat lUdng: "xa thày, khó y lai vào thày nén phài lo phàt huy nói lilc". Co tinh hình dàng chù y là hién nay càc già dinh tnmg litii eó thè bò ra trén 2000 USD de mua xe mày (eó già dinh dén 2, 3 chiéc) nhitng ehita muòn bò ra 500 USD de mua mày tinh dién tu phuc vu cho hpc tàp vi giào due tu xa cùa ta phàt trién chàm chap qua, mua mày tinh dién tu ve chàng biét su dung làm gì ngoài soan thào vàn bàn (ma già dinh thi it vàn bàn). Co gang dò mitòi nàm, ta eó chUdng trình cho càc loai nhu càu hpc tàp kém theo càc phàn mém thi lue dò càc già dinh trung lUu déu sé mua mày tinh dién tu de càc thành vién trong già dinh tu hpc vói càc phàn mém; con nhà nghèo, già dinh khòng eó mày tinh dién tu sé hpc vói càc mày tinh dién tu cùa tntòng hpc Oùc dò chàc dà dién khi hoà xong vói dù thù dién: dién màt tròi, dién khi sinh vàt, thùy dién.nhò v.v...). Di nhién, de co d\i(fc giào due tu xa nhit vày phài eó nhùng tritòng tàp trung, chinh quy manh làm cho dua (khòng càn nhiéu, va ta con nghèo cùng khó chay dna ve so litdng vi trUÒng chinh quy, tàp trung rat tò'n kém).

- Day là thòi dai hoàng kim cùa "vùa làm vùa hpc va vùa hpc, vùa làm". Ai ciing co hpc, co làm, hpc sinh trong tntòng thì làm qua nghién cùu khoa hpc, ngUÒi lón thi làm mpt nghé gì dò va tU hpc vói càc phàn mém mày vi tinh. Ta sé som phó càp phó thòng trung hpc bang con ditòng này.

- Phài luypn cho hpc sinh, tu lóp 1, quen dàn vói tu hpc. Già dinh eó thè

giùp nhà tritòng trong viéc này, nhàt là vói càc hpc sinh càc lóp 1, 2, 3. Khi dò,

trong già dinh ehi càn eó mpt ngitòi lón hpc xong tiéu hpc là eó thè giùp ditdc càc

chàu tu hpc. Day là mpt vàn de khoa hpc, dà eó ngitòi nghién cùu còng phu, làm

thù thành còng, viét thành sàeh xuà't bàn rói nhitng xà bòi vàn con thò d nén két

qua nghién ciitu chita "xà. bòi hóa" ditde. Mong ràng Hói khuyéh hpc va càc doàn

the quàn chùng (thanh nién, phu nù, cUu chié'n binh) chù y dén diéu này. Hpi

khuyéh hpc ò trung itdng vàn dùng quy cùa minh de càp hpc bòng cho hpc sinh

nghèo. Diéu dò cùng tòt nhitng nén giành viéc này cho ed so vi càp trung itdng eó

nhiéu tri tue thì nén don sue cho nghién cùu va xà bòi hóa két qua nghién cùu (co

thè bang phàn mém mày tmh dién tu) va vi càp hpc bòng cho ai chi ngitòi ày dUdc

hitòng con xà bòi hóa ditde nhùng két qua nghién cùu nhit trén thi hàng triéu

ngitòi ditdc hitòng chàng han néu xà bòi hóa ditdc viéc giùp tre tu hpc trong già

dinh thi ta eó ngay hàng triéu òng, bà, cha, me eó thè làm già sU giùp con, chàu

lóp 1, lóp 2, lóp 3. quen vói tu hpc (òng Clinton chi dàm huy dòng sinh vién làm

già sU: rò ràng ve màt tniyén thòng này, ta manh hdn My).

e) Coi trong khoa h(x: ti/duy. Ai cùng tU duy nhitng it ngitòi biét tu duy mot

càch khoa hpc, ma tu duy mot càch tu nhién thì làm sao bang ditpc tu duy mpt

94

càch khoa hpc, giò'ng nhu dà bóng tu phàt làm sao bang dUdc dà bòng eó huà'n

luyén vién. Ma tu duy chi phòi tàt cà càc hành dòng cùa con ngitòi, nò bao trùm

lén tàt cà càc khoa hpc. Dàu tu vào day lai it toh tién, chù yèn là càn eó chù

trUdng, tó ehùc. Dàn toc ta lai là mot dàn toc eó tiém nàng tit duy rat tòt (thè giói

thùa nhàn); nhitng hình nhU ta dUdng bang long vói tiém nàng tòt dò ma khòng

chàm lo khai thàc nò, vun vén nò. Chùng eó là trong càc nhà tritòng, ngitòi ta ehi

lo day kién thùc, con tu duy thì de tu phàt dUde dèh dàu hay dèh dò. Nhiing de tài

nghién cùu va ùng dung khoa hpc tu duy qua hiém boi, nèh eó thì cùng chìm di

dàu màt, chà mày ai chù y. Trong khoa hpc tu duy thì phài dàc biét eoi trpng

phUdng phàp luàn duy vàt bién chùng vi dò là vù khi tit duy cUe ky Idi 'hai cùa càc

dàn toc nghèo, bi àp bue de chòng lai kè xàm litdc (trong ehién tranh), de bòi nhàp

va canh tranh trén tntòng quóc té (trong xày dUng bòa binh), bòi le chi vói càch

nhìn mpi sU vàt nhit là mot "thò'ng nhàt màu thuàn" mói eó thè chuyén hóa: yéu

thành manh, nghèo thành giàu, so doàn thành so tritòng. Rat tiéc ràng viéc day

ve triét hpc duy vàt bién chùng trong càc tritòng dai hpc két qua con han che. Vi

sao? Vi hpc co thày Idi ich thiét thàn mói ham, ham mài tu giàc, con khòng thì chi

hpc de dòi phó vói thi cu. Cài thiét thàn dòi vói sinh vién là hpc, nghién cùu khoa

hpc. Phài bàt dàu tu viéc ùng dung vào càc viéc thiét thàn dò rói mò ròng dàn ra

dén nhiing viéc to lón trong nitóc, trén tritòng quòc té'. Con nèu bàt dàu bang

nhiing viéc to chita thupe tràch nhiem cùa hp trong mot titdng lai gàn, thiéu hàn

phàn vàn dung vào viéc thiét thàn hàng ngày thi hiing thù sé it, diéu kién de tu

minh tit giàc vàn dung ciing it. Vày phài lo xày dUng ò càc khoa, tó bò mòn nhùng

giào sit giòi ve bò mòn va giòi cà ve viéc vàn dung phitdng phàp luàn duy vàt bién

chùng vào bò mòn.

d. Quyen chat giào due vói vàn hóa, vài khoa hoc. Bò Vàn hóa phài eó nhùng

Uu tién cho hpc sinh, sinh vién tham quan càc di tieh lich su, tham già vào càc

cupe vàn dòng vàn hóa; Bò nén lo tó ehùc de càn bò tham già giàng day nhùng bò

mòn nghé thuàt v.v... Bò Khoa hpc, trong mpi de àn khoa hpc, luòn luòn nhó dén

va tao diéu kién de huy dòng hpc sinh, sinh vién làm còng tàc vién. Càn xày dUng

nhiing thòng tU lién bò (Vàn hóa - Giào due; Khoa hpc - Giào due).

d. Theo tinh thàn a, b, e, d, trén ma chàn chinh dói mói càc tritòng sU pham,

tritóc hét là DHSP, xày difng DHSP trpng diém. Càn som dùt khoàt ve DHSP

trpng diém. Chù trUdng ve dai hpc quóc già da ngành de su dung hdp ly ngitòi va

cùa, de tàp ditdt chiéh dàu hdp dóng binh chiuig là mot chù tntdng dùng nhitng

chi dao lai xa ròi hai y do dò (khòng két hdp de su dung hdp ly ngitòi va cùa,

khòng co chUdng trình nghién cùu hay giàng day dòi hòi phài hdp dòng bmh

chùng) nén chat két dinh tu thàn khòng co. Trong hai nàm dàu, néu khòng eó

tritòng Dai hpc dai cUdng (DHDC) ma DHQG trite tiép nàm là'y viéc dào tao

DHDC, su dung nò làm chat két dinh dàu tién thì dàu dèh nói de cho sit nhàn xét

ràng "DHQG chi là mot càp trung gian khòng càn thiét" cu lón lén va ehm muói

96

trong du luàn. Nhit vày là bò Id thòi ed, nay thì dà qua miicn. dành "liii mot buóc

de tién hai bitóc", cu trò lai nhit eù, dóng thòi trén Bò binh thành mot tó ehùc va

Cd che chuyén lo tao chat két dinh, vi du giao cho DHSP va DHTH cùng lo dào tao

càc giào vién trình dò eao, tuyén tu nhùng ngitòi dà tòt nghiép dai hpc, giao cho

mot so tntòng cùng lo dùa ditpe nghién cùu khoa hpc vào tritòng phó thòng v.v...

eù thè ma tao chat két dinh tntóe khi di dèh bién phàp ve tó ehùc.

e. Chàn chinh dào tao trén dai hoc. Càp dào tao này citc ky quan trpng vi nò

dào tao ritòng còt khoa hpc cho nitóc nhà, dào tao bàe thày cùa càc thày. Nén trò

lai hai hpc vi nhit eù, trành nhùng chuyén khòi bài nhit "phó tién si hitóng dàn

tién si" (trong càc bàn tóm tàt luàn àn, ngoài bìa in: luàn àn tién si, ò trang 2 cùa

bia thì in tén nhiing ngitòi hitóng dàn, eó khi cà hai là phó tién si). Khòng co hpc

vi thù hai thì khòng eó chat kich thich de nhiing ngitòi dà eó hpc vj thù nhàt tiép

tue phàn dàu. Hpc vi thù hai sé dào tao càc nhà khoa hpc dàu dàn. Khòng eó nò

thì vàn co thè eó càc nhà khoa hpc dàu dàn nhitng it hdn vi khòng eó gì kich thich,

ma nguy ed thiéu càc nhà khoa hpc dàu dàn là mot iigiiy ed thitc té. Dói ngù dàu

dàn này thiic sU là nòng còt de cho dào tao trén dai hpc ditdc vùng chàc.

g. Chuyén kinh phi nghién cùu chUcfng trinh (phàn ban. dit àn phò thòng ed

so) de tàp trung lo phàt trién "tu hoc" va "tin hpc", (hién nay hai linh vite eó y

nghia ehién litdc này hàu nhit chita eó kinh phi) theo tinh thàn "di bàt bién ùng

van bién".

h. Vàn de day nghé. Nén co bò'n phitdng thùc:

- Dào tao nghé trong dàn va qua hình thùc "vita hpc, vita làm".

- Dào tao nghé qua viéc dita nghién cùu khoa hpc vào nhà tritòng phó thòng

(de du nhàp càc tién bò khoa hpc ky thuàt vào tao nghé mói hay dói mói bò màt

nghé cu). Khà thi it ra là cho nòng thòn (tue cho 80% dàn so). ,

- Dào tao nghé hién dai thòng qua viéc tuyén còng nhàn cho càc khu còng

nghiép, khu che xuàt.

Ba phitdng thùc trén cùng òm ditdc 90% so'ngitòi sàp bitóc vào tuoi lao dòng.

Nhà nitóc lo cho 10% con lai, ma lo thàt tòt, gàn rat chat dào tao vói quy hoach

phàt trién còng nghiép, trành dào tao rói khòng su diing. hoàc dào tao mot dàng,

su diing mot nèo.

Dù sao, giào due phó thòng vitng chàc vàn là cài nén cho dào tao nghé.

Chàng bau. ngitòi ta phàn nàn viéc hpc sinh hpc hình hpc kém qua nén dpc bàn ve

rat khó.

/. Diri song giào vién. Litdng giào vién mói tòt nghiép dai hpc sit pham ditpc

hdn 200 ughìn. Nhit vày thì ngitòi litdng thién nhàt cùng phài àn càp thì giò cùa

Nhà nitòc de bitdn ehài cho dù song (chita nói nuói, day con). 48 giò/tuàn thì chi eó

96

khoàng trén dUói mot niia de dùng lóp, con là thì giò soan bài, chàm bài, di sàt hpc sinh, tu hpc thém. Do lUdng khòng dù song, hp phài àn càp cùa Nhà nitóc phàn thì giò này de bUdn chài, kiém song. So sành sue mua cùa lUdng ngitòi tòt nghiép dai hpc ngày nay thì chi con bang 1/3 sue mua hói dàu thàp ky 60 màc dù dàt nUóc giàu lén. Thàt là nghich ly. Bay giò ngUòi ta song ve litdng phàn nhò, con song "ngoài lUdng" phàn lón hdn. Thày giào cùa chàu tòi, mói tuàn day thém hai buoi, khoàng 3 tiét, mói hpc sinh tra hpc phi 80.000d/thàng, eó tàt cà 70 hpc sinh, vi chi thày thu nhàp ngoài lUdng 5.600.000d/thàng, gap gàn 20 làn litdng thày (giào vién càp-2) trong khi ma thì giò làm viéc (3 tiét) chi bang 1/6 thì giò làm viéc cho nhà nUóc ò trén lóp. Quy ve tiét hpc, thì "ngoài litdng" gap 120 làn lUdng Nhà nUóc tra cho thày. Ma day thém nhu the nào? Lóp 70 em thì thày làm sao sàu sàt dUdc; de buòc càc em phài hpc, thày dem mot so "tu" ra day ò dò khiéh hpc sinh giòi cùng eù phài theo hpc. Cho nén, xà hòi giàu lén, mot so' giào vién cùng xày ditdc nhà nhùng lUdng Nhà nitóc tra ngày càng còm eòi, ma dò là còng cu diéu khién trong tay Nhà nitóc. "Ngoài litdng" ngày càng làn àt, ma dò là cài Nhà nUóc rat khó diéu khién cho nén dò là mành dàt rat thuàn Idi cho càc tiéu cUc này sinh. Nói chung, ngày nay vàn eó nhùng ngitòi tàm huyèt vói còng viéc cùa Nhà nitóc nhitng so'dò rat it, con "làn còng" là chuyén phó biéh, làm quày qua cho xong chuyén de di làm ngoài.

Tòi rat thòng càm vói nhiing khó khan cùa Nhà nitóc hién nay nhitng khòng the né trành vàn de "lUdng" ditdc vi né trành thì nò vàn àm thàm phàt huy tàc dving tiéu Clic. Khòng giài quyét ngay ditde mot lue thì phài giài quyét theo nhiéu buóc.

Dia chi : 251 - DI Giàng Vò Ha Nói

BT (NR) : 8343072

97