ve muhasebe uygulamalari - ismmmoarchive.ismmmo.org.tr/docs/seminernotlar/14122013/...diŞ tİcaret...
TRANSCRIPT
1
T E S M E R
TEMEL EĞİTİM VE STAJ MERKEZİ
İSTANBUL ŞUBESİ
DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ
VE
MUHASEBE UYGULAMALARI
2
DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ
VE
MUHASEBE UYGULAMALARI
ADEM ELİKARA
YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİR
DIŞ TİCARET İLE İLGİLİ
BAZI ÖNEMLİ KAVRAMLAR
Dış Ticaret: Bağımsız ülkeler arasında gerçekleştirilen mal ve hizmet
ticaretinin tümüdür. Dış ticaret ithalat ve ihracat faaliyetlerinin toplamıdır.
Döviz: Madeni ve kağıt para şeklindeki yabancı ülke paraları ile bu paralarla
ödemeyi sağlayan her türlü belgedir.
Efektif: Kağıt ve madeni para şeklindeki dövizdir.
Gümrük Bölgesi: Denizlerde sahilden içeri karalarda gümrük hattından içeri
doğru 30 km derinliğindeki bölgedir.
Gümrük Hattı: Sadece gümrük kapılarından geçilmek yoluyla aşılan kara, su
ve hava sınırlarıdır.
Kambiyo: Yabancı ülke paralarının veya para yerine geçen belgelerinin belirli
fiyatlarla birbirleri ile değiştirilme işlemidir. 3
Kur: Bir ülke parasının diğer ülke paraları karşısındaki fiyatıdır.
Kur çeşitleri şunlardır:
a) Cari Kur: Kambiyo borsalarında yapılan alım satım sonucu oluşan kurdur.
b) Esas Kur: Döviz ve efektif alım satımlarında cari kambiyo kurlarını belirlemek
için tespit edilen resmi kurdur.
c) Düz Kur: Bir birim yabancı para ile satın alınabilen yerli para miktarını
belirleyen kurdur.
d) Çapraz Kur: Bir yabancı paranın diğer bir yabancı para ile değişme oranıdır.
e) Sabit Kur: Bankaların yabancı para birimi ile yapılan işlemleri muhasebe
kayıtlarına aktarırken kullandıkları kurdur. 4
TESLİM ŞEKİLLERİ
1) Ticari İşletmede Teslim (Exw)
Ticari işletmede teslim, satıcının malları işletmesinde (fabrika, depo vs.)
alıcı emrine hazır tutmakla teslim yükümlülüğünü yerine getirdiği
anlamındadır.
2) Taşıyıcıya Teslim ( Fca)
Bu terim ile satıcının teslim yükümlülüğü malların ihraç gümrüğünden
geçirilip, alıcı tarafından belirlenen yer ya da noktada teslimi ile son bulur.
Söz konusu terim “ multimodal” karma taşıma da dahil olmak üzere her
çeşit taşımada kullanılabilir.
3) Gemi Doğrultusunda Teslim ( Fas)
Bu terim ile satıcının teslim yükümlülüğü belirlenen limanda, malların gemi
doğrultusunda rıhtım veya mavnaya konmasıyla sona erer. Anılan terim
yalnızca deniz veya iç su taşımacılığında kullanılır. 5
4) Gemi Bordasında Teslim ( Fob )
Bu terim ile satıcının teslim yükümlülüğü belirlenen yükleme limanında,
mallar gemi küpeştesini aştığı andan itibaren yerine getirilmiş olur. Mallarla
ilgili tüm gider, yitik veya hasar rizikoları bu noktadan itibaren alıcı tarafından
üstlenilir. FOB terimi satıcının malları ihraç gümrüğünden geçirmesini
gerektirir. Söz konusu terim sadece deniz yada iç su taşımacılığında
kullanılabilir.
5) Mal Bedeli ve Navlun ( Cfr )
Bu terim ile satıcı belirlenen varış limanına malı gönderebilmek için gerekli
tüm giderleri ve navlunu ödemek zorundadır. Ancak mallarla ilgili yitik veya
hasar rizikoları ile giderlerde görülebilecek artış yükleme limanında malların
gemi küpeştesini geçmesi anından itibaren satıcıdan alıcıya devredilmiş olur.
CFR terimi satıcının ihraç için malları gümrükten geçirmesi gerektiğini belirtir.
Bu terim sadece deniz ve iç su taşımacılığında kullanılabilir. 6
6) Mal Bedeli, Sigorta ve Navlun ( CIf )
Bu terim ile satıcı CFR’deki yükümlülüklerine aynen sahiptir. Ancak ek olarak
malların taşınması sırasında yitik veya hasar rizikosuna karşı deniz sigortası
temin etmek durumundadır. Satıcı sigorta sözleşmesini yapar ve sigorta
primini öder.
Bu terim satıcının ihraç için malları gümrükten geçirmesi gerektiğini belirtir
ve sadece deniz ve iç su taşımacılığında kullanılabilir.
7) Taşıma Ücreti Ödenmiş Olarak Teslim ( Cpt)
Bu terim, satıcının, malın kararlaştırılan varış yerine kadar taşınması için
gerekli navlunu ödediği anlamına gelir.
Malın yitik veya hasarına ait rizikolarla birlikte taşıyıcıya tesliminden itibaren
doğabilecek ek masraflar, malların taşıyıcının nezaretine verilmesinden
itibaren satıcıdan alıcıya geçer. Bu terim satıcının ihraç için malları gümrükten
geçirmesi gerektiğini belirtir ve “ multimodal ” karma taşıma da dahil olmak
üzere her çeşit taşımada kullanılabilir. 7
8) Taşıma Ücreti ve Sigorta Ödenmiş Olarak Teslim ( CıP )
Bu terim ile satıcı “ CPT ” deki yükümlülüklerine aynen sahiptir ancak ek
olarak malların taşınması sırasında yitik veya hasar rizikosuna karşı kargo
sigortası temin etmek durumundadır.
Satıcı, sigorta sözleşmesini yapar ve sigorta primini öder. Anılan terim
satıcının ihraç için malları gümrükten geçirmesi gerektiğini belirtir ve
“multimodal” karma taşıma da dahil olmak üzere her çeşit taşımada
kullanılabilir.
9) Gümrük vergileri ödenmiş olarak teslim(DDP)
Bu teslim şekli malların ithalatçı ülkede belirlenen yerde hazır
bulundurulması ile satıcının teslim yükümlülüğünün yerine getirilmiş
olacağını öngörür.Burada satıcı malların gümrük giriş işlemleri
tamamlanmış olarak tesliminde,gümrük vergileri dahil olmak üzere
vergiler ve diğer ödemelerle birlikte bütün risk ve masrafları üstlenir.
Gümrük çıkış işlemleri,yükleme,navlun,sigorta,boşaltma işlemleri
satıcıya ,gümrük giriş işlemleri alıcıya aittir.
8
10) BELİRLENEN NOKTADAN TESLİM-(DAP)
Bu taşıma şeklinde eşyanın alıcı ve satıcı tarafından belirlenmiş olan
boşaltma yerinde (bir liman iskelesi,gümrük noktası,hava limanı )boşaltma
için hazır durumda nakliye aracının üzerinde alıcı emrine bırakılmasıdır
11) TERMİNALDE TESLİM -(DAT)
Bu terim ,eşyanın alıcı ve satıcı tarafından belirlenmiş olan terminal
noktasında (bu nokta bir liman yada gümrük antreposu veya alıcının
fabrikası olabilir)boşaltma masrafları satıcı tarafından karşılanmış olarak
alıcının emrine bırakılmasıdır.Malların belirlenen yere taşınması maliyeti ve
terminal bağlantılı zarar satıcı tarafından üstlenilmektedir.
.
9
Ödeme Şekli Malların Teslimi Ödeme Zamanı İhracatçının Riski İthalatçının Riski
Peşin Ödeme Ödeme Yapıldıktan Sonra Sevkiyattan Önce Yok
En riskli ödeme şekli .Mal bedelini peşin
ödeyen ithalatçı isteklerine uygun malı alıp
alamayacağı konusunda risk
üstlenmektedir.
Akreditifli Ödeme Ödeme Yapıldıktan Sonra
Sevkiyatla ilgili dokümanlar
alındığında veya akreditifin
türüne göre belirlenen vade
sonun da
Yok.Ancak vade söz konusu
olduğunda kur riski ile
karşılaşılmaktadır.
Yok.ancak vade söz konusu olduğunda kur
riski ile karşılaşılmaktadır.
Vesaik Mukabili Ödeme Yapıldıktan Sonra Vesikalar Bankaya
Ulaştığında
İthalatçı malları almaktan
vazgeçebilir.Bu durumdaMbal
bedelini tahsil edemeyen
ihracatçı malları geri çekmek
zorunda kalır.
Kabul kredili vesaik mukabili işlem tercih
edilmediğinde ithalatçı malları görmeden
vesaik bedelini ödemek zorunda kalır.
Mal Mukabili Ödeme Ödeme Yapıldıktan Sonra
Mallar Teslim Edildikten
Sonra
En riskli ödeme şekli.Malların
bedelini tahsil etmeden
gönderen ircatçı ödeme
konusunda ithalatçıya uymak
zorundadır.Mal bedelinin
ödenmeme riski vardır
Yok.
10
Dış ülkelerden satın alınan malların bedellerinin ödenmesi aşağıdaki şekillerde
olabilir.
- Peşin Ödeme
- Mal Mukabili Ödeme
- Vesaik Mukabili Ödeme
- Malın Elden Çıkarılmasından Sonra Ödeme
- Kabul Kredili Ödeme
- Açık Vadeli Ödeme
- Akreditifli Ödeme
11
II. DIŞ TİCARETTE ÖDEME ŞEKİLLERİ
Peşin Ödeme
Peşin ödeme, ihracat gerçekleşmeden önce ithalatçının bedeli ödemesi ve
ihracatçının bedeli tahsil ettikten sonra malları sevk etmesidir. Bu ödeme şekilde
ithalatçı risk altındadır. İhracatçının ise iç bir riski yoktur.
Peşin ödeme 4 şekilde söz konusu olabilir.
- Havale şeklinde
- Nakit ödeme
- Prefinansman
- Red klaus’lu akreditif
12
Havale Şeklinde
Bu ödeme şeklinde ithalatçı firma, bankasına ihracatçı adına belirli bir
tutarı ödemesi için talimat verir ve kendi ülkesindeki para cinsinden mal bedelini
öder. Mal bedeli ithalatçının bankası tarafından ihracatçının ülkesindeki bankaya
transfer edilir. Gelen havale ihracatçının bankası tarafından ihracatçı hesabına
kaydedilir. Daha sonra ihracatçı malları ithalatçıya gönderir.
Nakit Ödeme
İthalatçı, ihracatçının ülkesinde ihracatçının bankasına mal bedelini öder.
(İhracatçının ülkesindeki banka döviz alım bordrosunu düzenler. Döviz alım
bordrosuna döviz alışının ne için yapıldığı kaydedilir) İhracatçı daha sonra malları
ithalatçıya sevk eder.
13
Prefinansman
Prefinansman da bir ön ödemedir. Ancak bu ödeme şeklinde
ithalatçı ihracatçının bankasından garanti alır. Eğer ihracatçı malı sevk
etmez ise ihracatçının adına garanti vermiş bulunan banka faiz ile birlikte
yapılan ön ödemeyi ithalatçıya iade eder. Garanti veren banka ise bu
garanti karşılığında ihracatçıdan belirli bir komisyon alır. Prefinansmanda
peşin ödenen kısım için faiz tahakkuku söz konusudur.
14
Red Klaus Akreditif
Red klaus, bir akreditife kırmızı renkte yazılmış ve ihraç
olunacak malın satın alınması ile yükleme masraflarının karşılanması
amacıyla ihracatçıya, aracı bankanın avans mahiyetinde peşin ödemede
bulunma yetkisini veren bir şarttır.
1- İki firma aralarında sözleşme yaparlar.
2- İthalatçı firma ihracatçıya mal bedelini öder.
3- İhracatçı malları ithalatçı firmaya gönderir.
4- İthalatçı firma malları gümrükten çeker.
15
Mal Mukabili Ödeme
Bu ödeme şeklinde mal ithalatçı ülkeye gelir. İthalatçı firma
tarafından gümrükten çekilir ve ödeme daha sonra yapılır.
Mal mukabili ödeme ihracatçı açısından riskli, ithalatçı açısından
ise caziptir.
İthalatçı mal bedelini vadesinde nakit olarak ödemeyip,
ihracatçının göndermiş olduğu poliçeyi kabul ederse, ödeme şekli kabul
kredili mal mukabili olur.
16
1- İki firma arasında sözleşme yaparlar.
2- İhracatçı firma malı gönderir.
3- İhracatçı firma belgeleri doğrudan ithalatçıya gönderir.
4- İthalatçı firma malı gümrükten çeker.
5- İthalatçı firma kendi bankasına mal bedelini öder ve
transfer yaptırır.
17
Mal Mukabili Ödeme
Vesaik Mukabili (Belge Karşılığı) Ödeme
Vesaik Mukabili Ödemenin Tanımı
Vesaik mukabili ödeme, ithalatçı firmanın bankası tarafından
bedelin ihracatçı firma bankasına ödenmesi karşılığında belgelerin
teslimini öngören ödeme şeklidir.
Belgeler mali belgeler ve/veya ticari belgeler anlamına gelir.
Bu ödeme şeklinde mal ihracatçı tarafından sevk edildikten sonra
belgeler tahsil emri ekinde ihracatçı bankasına veya ithalatçı bankasına
verilir. Tahsil emrinde belgelerin hangi şartlarla alıcıya teslim edileceği,
ödenmemesi halinde ne yapılacağı, faiz ve komisyonun kime ait olacağı
tahsil edilen paranın ne şekilde transfer edileceği belirtilir.
18
Vesaik Mukabili Ödemenin Tanımı
19
İhracatçı bankası veya doğrudan bu talimatı alan ithalatçı bankası
da talimat gereği mal bedelini tahsil ettikten ve kabul kredili vesaik
mukabili ödeme şekli söz konusu ise, poliçenin ithalatçı tarafından
kabulünden sonra belgeleri ithalatçıya teslim eder. İthalatçı da malı
gümrükten çeker.
1- İki firma aralarında sözleşme yaparlar.
2- İhracatçı firma malları gönderir, mallar ithalatçının gümrüğüne gelir.
3- Belgeler ihracatçı bankası aracılığı ile veya doğrudan ithalatçı bankaya
gelir.
4- İthalatçı firma kendi bankasına mal bedelini öder, mal bedeli transfer
olur.
5- İthalatçı firma bankadan belgeleri alır.
6- İthalatçı firma malı gümrükten çeker.
20
Vesaik Mukabili Ödemenin Tanımı
Vesaik Mukabili Ödemede Taraflar
Amir (mudi) : Belgeleri tahsil emri ekinde bankasına veren ihracatçıdır.
Tahsile Gönderen Banka : Amirin tahsil işlemini yapması talimatını
verdiği bankadır.
Tahsil eden Banka/İbraz Eden Banka : Gönderen bankadan aldığı tahsil
talimatına göre muhataptan (ithalatçı) tahsil işlemini yapan veya poliçeyi
kabule sunan bankadır.
Muhatap : Tahsil emrine göre belgelerin ibraz edileceği ithalatçıdır.
21
Kabul Kredili Ödeme
İthalatçının, ihracatçı tarafından keşide edilen poliçeyi kabul
ederek (ödeme yapmadan önce) malları almasını sağlayan bir kredi
şeklidir.
Poliçe alacaklı tarafından borçlu üzerine keşide edilen ve belirli
bir tutarın belirli bir süre içinde veya ibrazında üçüncü şahsa veya emrine
ödenmesi talebini kapsayan bir ödeme emridir. Poliçede esas itibariyle 3
kişi vardır. Poliçeyi düzenleyene keşideci, borçluya muhatap, bedelin
ödeneceği şahsa lehdar denir.
Ancak keşideci ile lehdarın aynı kişi olması mümkündür. Bu
durumda ihracatçıya hem keşideci hem de lehdar ithalatçı ise muhatap
olur.
22
Akreditifli Ödeme
Akreditif Tanımı
Akreditif, ithalatçının talimatına dayanarak, bir
bankanın belirli bir paraya kadar, belirli bir süre içinde
belirli belgeler karşılığında ve öngörülen şartların yerine
getirilmesi kaydıyla; ihracatçıya ödeme yapacağını veya
ihracatçı tarafından keşide edilen poliçeleri kabul veya
iştira edeceğini ihracatçıya karşı yazılı olarak taahhüt
etmesidir
23
Akreditifte Taraflar
Akreditif Amiri
Akreditif açtıran kişi veya kurumdur. Akreditif amiri malın
alınması için satıcı ile sözleşme yapar ve bu sözleşme ile akreditifin
açılmasını kararlaştırır. Amir, akreditife dayanarak lehdara ödeyeceği
miktarı bankaya ilk talepte vermeyi yüklenir (500 md. 18).
24
Akreditifte Taraflar
b. Akreditif Lehdarı
Lehine akreditif açılan, ihraç ettiği malın bedelini akreditif
şartlarına uygun olarak ibraz ettiği vesaik karşılığında aracı bankadan
tahsil veya düzenlediği poliçenin kabulünü aracı banka kanalı ile temin
eden taraftır.
Akreditif lehdarının aracı bankaya verdiği vesaik, aracı banka
tarafından uygun bulunmazsa ancak, amirin vesaikteki farklılıkları kabul
ettiğine dair bankasına gönderilecek talimata göre parasını alır.
25
Akreditifte Taraflar
c. Amir Banka
Akreditif amirinden aldığı talimata dayanarak akreditif açan bankadır.
Akreditifin açılması, küşat mektubunun amir banka tarafından aracı bankaya
gönderilmesi ile gerçekleşir.
Amir banka küşat mektubunda belirtilen şartların gerçekleşmesi halinde
akreditif bedelini ödeyeceğini veya ihracatçı tarafından düzenlenecek poliçeyi
kabul edeceğini taahhüt eder
Amir bankanın amir ile lehdar arasındaki satış sözleşmesi ile bir ilgisi
yoktur. (Ancak bankanın sorumluluğu akreditifin şartlarına bağlıdır. Banka risk
altına girmemek için ödemede bulunurken akreditif şartlarına tamamen uyulmuş
olup olmadığını büyük bir dikkatle araştırmak zorundadır.
Bankalar vesaikin gererliliğine ilişkin sorumluluk almazlar.
26
Akreditifte Taraflar
d. Aracı banka – (İhbar Bankası – Teyid Bankası - Ödeyen Banka)
Amir bankanın akreditif açtığı, yani küşat mektubunu gönderdiği
bankadır. Bu banka akreditifi ihracatçıya bildiriyorsa aynı zamanda ihbar
bankasıdır.
İhracatçı akreditifi açan bankanın itibarını yetersiz bulduğu
takdirde kendi ülkesinde bulunan bir bankanın da keşide edilecek
poliçelerin ödeneceğine dair taahhütte bulunmasını isteyebilir.
Akreditif bedelinin amir banka tarafından ödenmediğinde kendisi
tarafından ödeneceğini lehtara taahhüt eden bankaya teyit eden banka denir.
Uygulamada çoğunlukla akreditif teyit edildiğinde ihbar eden banka ile
teyid eden banka aynı banka olur.
27
Akreditif Türleri
a. Akreditif Amirinin veya Amir Bankanın Cayma Hakkına Göre
a.a. Cayılamaz Akreditif (Gayri Kabili Rücu Akreditif)
Akreditif şartların tamamen uyarak, belli süre içinde çekilecek
poliçelerin akreditif açan banka tarafından kabul ve tediye edeceğine dair
kesin taahhüdü ifade eden akreditiftir. Gayri kabili rücu akreditif lehdarın izni
ve kabulü olmadan iptal olunamaz veya değiştirilmez
Ancak cayılamaz olduğunun akreditifte açıkça belirtilmesi gerekir.
Aksi halde bir vade bulunursa bile akreditif cayılabilen türden sayılır.
Gayri kabili rücu (cayılamaz) bir akreditif, açılışı yahut teyidi
hukuken soyut borç vaadi niteliğini taşır. Bu borç da anlaşmaya uygun
belgelerin ibrazı şartının gerçekleşmesiyle ödenebilir hale gelir.
28
a.b. Cayılabilir Akreditif (kabili Rücu Akreditif)
Lehdara haber verilmek şartıyla veya buna gerek olmadan
her an iptal edilebilen akreditiflerdir. Gayri kabili rücu oldukları
açıkça belirtilmeyen akreditifler belli bir vadesi de olsa kabili rücu
olmaktadır. Cayılabilir akreditifte, bankayla lehdar arasında
hukuken borç doğurucu bir ilişki yoktur. Akreditif diğer bir
bankaya veya şubeye devredilirse, akreditif amiri olan alıcının
cayma beyanı son olarak akreditifi elinde bulunduran bankaya
geçtiği andan itibaren hüküm ifade eder. Banka da caymadan
habersiz olarak daha önce ödemede bulunmuş veya tutarı havi bir
poliçe kabul etmişse, cayma artık hükümsüz kalır.
29
b. İkinci Bir Banka Tarafından Teyid Edilmiş Olmasına Göre
b.a. Teyidli Akreditif
Muhabir aracı banka, akreditifi lehdara ihbar ederken amir bankanın
talimatına dayanarak kendisi de taahhütte bulunabilir. Böylece akreditif açan
bankanın taahhüdü yerine getireceği hususunda muhabir banka da sorumluluk
yüklenirse buna teyitli akreditif denir. Burada lehdar yani satıcı, ihbar yapan
bankaya karşı da akreditifi açan bankanın taahhüdüne ilave olarak doğrudan
doğruya bir istem hakkı elde eder. Muhabir banka veya ihbar bankası amir
tarafından teyitli açılan akreditifi lehdara teyitli olarak bildirilmek zorunda değildir
Teyitli akreditif, daha çok gönderilene (lehdara karşı satış akdinden
doğacak haklar için yeni bir sorumluluk daha sağlamak amacına hizmet eder. Bunu
sağlamak üzere akreditif açan banka muhabirine, açılan cayılamaz akreditife ayrıca
teyidinin eklenmesini de ister. İkinci bankanın talimatı kabul ve akreditifi teyit
etmesiyle, teknik anlamda hukuken iki akreditif vücut bulmuş olur, ama lehdara
yapılacak ödeme yine tektir.
30
b.b. Teyidsiz Akreditif
Bu çeşit akreditifte muhabir banka akreditifi lehdara sadece ihbar
eder. Her hangi bir teyitte veya taahhütte bulunmaz. Lehdara ödeme ise
amir bankanın talimatına göre yapılır.
c. Bir Defa Kullanılmakla Hükmünü Kaybedip Kaybetmemesine
Göre
c.a. Adi Akreditif
Bu tip akreditifte, akreditif talimatında açıklanan limit, keşide
olunan poliçelerle bir defada kullanılınca akreditif hükmünü kaybeder.
31
c.b. Rotatif (Devreden) Akreditif
Açılan akreditifin bir miktarı veya tamamı kullanıldıkça veya poliçe
bedelleri ödendikçe eski miktarlara göre otomatikman yenilenen akreditiflerdir.
Yenilenmenin amacı, ihracatçının akreditiften aynı şartlarla yararlanarak ilk
akreditif şartlarına uygun olmak kaydıyla yeniden ihracat yapabilmesidir.
Rotatif akreditif, ithalatçı tarafından amir bankaya verilen özel talimatla açılır.
Genellikle rotatif akreditifler aynı cins malı tek bir ihracatçıdan kısım kısım ithal
eden ithalatçılar tarafından kullanılır.
32
d. Lehdar Tarafından Üçüncü Bir Şahsa Devredilebilmesine Göre
d.a. Devredilebilir Akreditif
Lehdar tarafından üçüncü bir şahısa devredilebilen akreditiflerdir.
Bunun için akreditif açılış mektubunda devredilebilir olduğu açıkça
belirtilmelidir. Açıkça belirtilmemişse akreditifin devredilmememsi şarttır.
Devirde ilk akreditifteki esas şartlar değiştirilmemekte, sadece miktar, mal
fiyatı, akreditif vadesi ve sevk tarihi tarafların kabulü ile
değiştirilebilmektedir.
Bu tür akreditiflere genellikle ilk lehdarın malın üreticisi değil,
komisyoncusu olduğu durumlarda başvurulmaktadır.
33
d.b. Bölünebilir Akreditif
İthalatçının yabancı ülkeden satın almak istediği malları tek bir
firma sağlamıyorsa, ithalatçı bölünebilir akreditif açar. Böylece açılan
akreditif kısımlara ayrılarak lehdarlara devredilebilir.
34
e. Ödeme Şekline Göre
e.a. İbrazında Ödemeli Akreditif
Gerekli belgelerin ibrazında lehdara ödemede bulunulması şartıyla açılan
akreditiftir.
İthalatçı tarafından açılan akreditif cayılmaz ve teyitli ise, teyit bankası,
(akreditifte belgelerin ibrazında ödeme yapılması öngörülüyor ise) ihracatçının
belgeleri ibrazında kuvertürün gelip gelmemesine bakmaksızın ödeme yapmakla
yükümlüdür.
İthalatçı, tarafından açılan akreditif cayılmaz ve teyitsiz ise, ihbar
bankasının ihracatçıya ödeme yapması için amir bankanın talimatı gerekir.
Bazı cayılamaz ve teyitsiz akreditiflerde vade akreditif açan bankada sona
erer. Bu durumda ihracatçıya ödeme, belgeleri kendi bankasına teslim ettiğinde
değil, belgelerin amir bankaya gelmesinden, incelenmesinden ve bedelin
ihracatçının bankasına ödenmesinden sonra yapılır
35
e.c. Vadeli Akreditif
Bu tür akreditifte lehdara ödeme, belgeleri ibraz ettiğinde değil,
belgeler alıcıya teslim edildikten sonra belirli bir vadede yapılır. Vadeli
akreditiflerde satıcı belgeleri kendi bankasına ibraz ettiği zaman bunların
bedeli yerine, bu belgelerin bedelinin akreditife belirtilen vade sonunda
kendisine ödeneceğine dair teyit bankasından veya bankadan bir
taahhütname alır.
İhracatçı bu tür akreditifte parasını almak için vade sonuna kadar
beklemek zorundadır. İhracatçının kabul kredili akreditifte poliçeyi
vadesinden önce bankasında iskonto ettirme imkanı olmasına karşılık, bu
tür ödeme şeklinde taahhütnamenin iskontosu mümkün değildir.
Bu tür akreditiflerde akreditif vadesinden başka ödeme vadesi
vardır. İthalatçı mal bedelini bu vadede öder, ihracatçı bundan sonra tahsil
eder.
36
f. Sürelerine Göre
f.a. Süreli Akreditif
Akreditif amirinin, ihracatçıya ödeme yapabilmesi için bir süre
tayin etmesi halinde açılan akreditiflere süreli akreditif denir.
f.b. Süresiz Akreditif
İhracatçıya ödeme yapılması için belirli bir sürenin mevcut
olmadığı akreditiflere süresiz akreditif denir.
37
DIŞ TİCARET İŞLEMLERİNDE KULLANILAN BELGELER
• 4.1. SEVK BELGELERİ
• a-) Malın Mülkiyetini temsil eden belgeler
• 1-) Konşimento
• 2-) Karma Nakliyat Belgesi
• b-) Malın mülkiyetini temsil etmeyen belgeler
• 1) İkinci Kaptan Makbuzu
• 2) Hava Yolu Konşimentosu
• 3) Posta Makbuzu
• 4) Havale Senedi
• 5) Fiata Belgesi
• 6) CMR Makbuzu
• 7) Rıhtım Makbuzu
38
• 4.2.SİGORTA BELGELERİ
• 1) Sigorta Poliçesi
• 2) Sigorta Şahadetnamesi
39
4.3.FATURALAR
1) Proforma Fatura
2) Orijinal Fatura
3) Konsolosluk Faturası
4) Navlun Faturası
• 4.4..DİĞER BELGELER
• 1) Menşe Şahadetnamesi
• 2) Çeki Listesi
• 3) Ambalaj Listesi
• 4) Ekspertiz Raporu
• 5) Ordino
• 6) Sağlık ve Veteriner Raporu
• 7) Dolaşım Belgeleri
• a) ATR Dolaşım Belgesi
• b) EURO 1 Dolaşım Belgesi
• c) EURO 3 Dolaşım Belgesi
• d) Umumi Mağaza Makbuzu
40
DIŞ TİCARET REJİMİ
İTHALAT REJİMİ KARARI
( 31 ARALIK 1995 tarih ve 22510mükerrer
sayılı Resmi Gazetede yayınlanmıştır. )
41
DIŞ TİCARET + KAMBİYO
MEVZUATI
GÜMRÜK KANUNU TÜRK PARASI KIYMETİNİ
İTHALAT İHRACAT KORUMA HAKKINDA KANUN
KARARI KARARI
GÜMRÜK TÜRK PARASI KIYMETİNİ
YÖNETMELİĞİ KORUMA HAKKINDA
32 SAYILI KARAR
İTHALAT İHRACAT
YÖNETMELİĞİ YÖNETMELİĞİ
TEBLİĞLER TÜRK PARASI KIYMETİNİ
KORUMA HAKKINDA
TEBLİĞLER 32 SAYILI KARARA İLİŞKİN
TEBLİĞ
GENELGELER
T.C.M.B GENELGESİ
42
İTHALAT REJİMİ KARARI
GENEL HÜKÜMLER
43
– Bu kararın amacı, ithalatın ülke ekonomisi yararına ve uluslararası
ticaretin gereklerine uygun olarak düzenlenmesini sağlamaktır. İthalat, bu karar ile
bu karara dayanılarak çıkarılacak yönetmelik, tebliğler, ilgili kuruluşlara verilecek
talimatlar, çok taraflı veya iki taraflı anlaşmalar hükümleri çerçevesinde yürütülür.
– Kamu ahlakı, kamu düzeni veya kamu güvenliği; insan, hayvan ve bitki
sağlığının korunması veya sınai ve ticari mülkiyetin korunması amaçlarıyla
ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde alınan önlemlerin kapsamı dışındaki
malların ithali serbesttir.
– İthalat bedellerinin ödenmesi, kambiyo mevzuatı hükümlerine tabidir.
– Eski kullanılmış, yenileştirilmiş, kusurlu (defolu) ve yatık (zamanla
dayanıklılığını yitirmiş) malların ithali izne tabidir.
44
GENEL HÜKÜMLER
– İthalat Yönetmeliğinde belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde ve
istisnalar haricinde, Vergi Usul Kanunu hükümleri uyarınca vergi
numarası verilen her gerçek ve tüzel kişi ile tüzel kişilik statüsüne sahip
olmamakla birlikte yürürlükteki mevzuat hükümlerine istinaden hukuki
tasarruf yapma yetkisi tanınan kişiler ortaklıkları ithalat işlemlerini
yürütebilir.
45
KİMLER İTHALATÇI OLABİLİR?
– Türk müteahhitlik firmalarının yurt dışında inşaat, tesisat, montaj,
mühendislik, proje, müşavirlik, işletme, bakım ve onarım gibi üstlendikleri
işlerle ilgili olarak satın aldıkları makine ve teçhizatın Türkiye’ ye kesin ve
geçici ithali ile bunlara ilişkin süre uzatımları Müsteşarlığın iznine bağlıdır.
Söz konusu malların geçici ithalinde ise, ödenmesi gereken Gümrük
Vergisi miktarının tamamı teminata bağlanır. Geçici ithali yapılan makine
ve teçhizatın kesin ithale dönüştürülmesi halinde, teminata bağlanan
Gümrük Vergisi miktarını tamamı irad kaydedilir.
46
İTHALATA AİT ESASLAR
– Ülkemizde açılan uluslararası fuar ve sergilerin ithalat ile ilgili
işlemlerinin düzenlenmesine ve yürütülmesine Dış Ticaret
Müsteşarlığı’ nın bağlı olduğu Bakan yetkilidir.
47
İTHALATA AİT ESASLAR
DAHİLDE İŞLEME REJİMİ TEBLİĞİ
(İHRACAT:
BİRİNCİ BÖLÜM
AMAÇ, KAPSAM VE TANIMLAR
Amaç
Madde 1- Bu Tebliğ "Dahilde İşleme Rejimi Kararı"na istinaden dahilde
işleme tedbirlerinin uygulama usul ve esaslarını belirlemek üzere hazırlanmıştır.
Kapsam
Madde 2- Bu Tebliğ, ihraç edilen işlem görmüş ürünün elde edilmesinde
kullanılan, ithali vergiye tabi eşyalara uygulanacak dahilde işleme tedbirlerini
kapsar.
Tanımlar
Madde 3- Bu Tebliğde geçen; (Bazı tanımlar aşağıdaki gibidir. Madde de geçen tüm tanımlar buraya dahil edilmemiştir.)
48
Serbest Dolaşımda Bulunan Eşya: 4458 sayılı Gümrük Kanununun 18 inci
Maddesi hükmüne göre tümüyle Türkiye Gümrük Bölgesinde elde edilen ve
bünyesinde Türkiye Gümrük Bölgesi dışındaki ülke veya topraklardan ithal edilen
girdileri bulundurmayan veya şartlı muafiyet düzenlemelerine tabi tutulan eşyadan
elde edilen ve tabi olduğu rejim hükümleri uyarınca özel ekonomik önem taşımadığı
tespit edilen veya Türkiye Gümrük Bölgesi dışındaki ülke veya topraklardan serbest
dolaşıma giriş rejimine tabi tutularak ithal edilen veya Türkiye Gümrük Bölgesinde
yukarıda belirtilen eşyadan ayrı ayrı veya birlikte elde edilen veya üretilen eşyayı,
İşleme Faaliyeti: Eşyanın montajı, kurulması ve diğer eşya ile birleştirilmesi
dahil olmak üzere işçiliğe tabi tutulması, işlenmesi, yenilenmesi, düzenli hale
getirilmesi dahil olmak üzere tamir edilmesi ile işleme sırasında tamamen veya
kısmen tüketilse dahi işlem görmüş ürünün bünyesinde bulunmayan ancak, bu
ürünün üretilmesini sağlayan veya kolaylaştıran önceden belirlenmiş bazı eşyanın
kullanılmasını,
49
İthal Eşyası: İşlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan ham Madde,
yardımcı Madde, yarı mamul, mamul ile işlem görmüş ürünün bünyesinde yer
almamakla birlikte çalışmasını sağlayan Madde (yakıt ve yağ dahil) ya da hizmetin
devamını sağlayan Madde (yedek parça, vb.), ambalaj ve işletme malzemesini,
İşletme Malzemesi: İhracı taahhüt edilen işlem görmüş ürünün elde
edilmesinde kullanılan ancak ürünün bünyesinde yer almayan ve sabit tesislerin
çalışabilir durumda olmasını temin eden (enerji ve yakıt hariç), yatırım malı
makine ve teçhizat niteliğinde olmayan malzemeyi,
50
Gümrük Rejimi: Serbest dolaşıma giriş rejimi, transit rejimi, gümrük antrepo
rejimi, dahilde işleme rejimi, gümrük kontrolü altında işleme rejimi, geçici ithalat
rejimi, hariçte işleme rejimi veya ihracat rejimini,
Dahilde İşleme İzin Belgesi: İhraç amacıyla gümrük muafiyetli ithalata ve/veya
yurt içi alımlara imkan sağlayan Müsteşarlıkça düzenlenen belgeyi,
Belge Süresi: Dahilde işleme izin belgesi üzerinde kayıtlı bulunan ve belge
kapsamında ithalat ve/veya ihracat işlemlerinin gerçekleştirileceği ve tüm
istisnaların uygulanacağı dönemi,
51
DAHİLDE İŞLEME TEDBİRLERİ
Madde 4- Dahilde işleme tedbirleri:
A- Şartlı Muafiyet Sistemi,
B- Geri Ödeme Sistemi'nden oluşur.
Şartlı Muafiyetin Kapsamı
Şartlı muafiyet sistemi; dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni
kapsamında ihracı taahhüt edilen işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan
(belge/izin sahibi firma ve/veya yan sanayici firma tarafından) ve serbest
dolaşımda bulunmayan ham Madde, yardımcı Madde (katalizör olarak
kullanılanlar dahil), yarı mamul, mamul ile değişmemiş eşya, ambalaj ve işletme
malzemesinin, Türkiye Gümrük Bölgesinde (serbest bölgeler hariç) yerleşik
firmalarca, ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın, vergisi teminata
bağlanmak suretiyle bedelli ve/veya bedelsiz ithal edilmesi ve ihracat taahhüdünün
gerçekleşmesini müteakip, alınan teminatın iade edilmesidir.
52
T E M İ N A T
Şartlı muafiyet sistemi çerçevesinde dahilde işleme izin
belgesi/dahilde işleme izni kapsamında yapılacak ithalattan doğan
vergi, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında
Kanunda belirtilen esaslar çerçevesinde teminata tabidir.
Teminat;
a- Para,
b- Bankalar tarafından verilen teminat mektupları,
c- Hazine tahvil ve bonoları, unsurlarından biri veya birkaçından
oluşabilir.
53
B- Geri Ödeme Sistemi
Geri Ödemenin Kapsamı
Geri ödeme sistemi; dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni
kapsamında serbest dolaşıma giren ham madde, yardımcı Madde, yarı mamul,
mamul ile değişmemiş eşya, ambalaj ve işletme malzemesinden elde edilen işlem
görmüş ürünün ihracı halinde, ithalat esnasında alınan verginin (işletme
malzemesine ilişkin katma değer vergisi ve özel tüketim vergisi hariç) geri
ödenmesidir. Bu kapsamda ithal edilen eşya için gümrük idaresince, ticaret
politikası önlemleri uygulanır ve eşyanın ithali için öngörülen dış ticarette teknik
düzenlemeler ve standardizasyon mevzuatı dahil diğer işlemlerin tamamlanması
şartı aranır.
Ancak, dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında A.TR
dolaşım belgesi eşliğinde Avrupa Topluluğuna üye ülkelere ihraç edilecek işlem
görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılacak ham madde, yardımcı Madde, yarı
mamul, mamul ile değişmemiş eşyanın gümrük vergisi ile varsa toplu konut
fonunun tahsil edilmesi ve bu vergilerin haricindeki vergilerin teminata
bağlanması suretiyle ithalatına izin verilebilir.
54
BELGE/İZİN DÜZENLENMESİ
Dahilde İşleme İzni Verilecek Haller
Dahilde işleme izni kapsamında, ek-10'da yer alan listedeki eşyalar hariç
olmak üzere aşağıda belirtilen işlemlere konu eşyanın ithaline izin verilir:
a) Elyaf, iplik, ham ve mamul mensucat (astar dahil) gibi temel tekstil ham
maddeleri ile tekstil ve deri kimyasal Maddeleri dışında kalan yardımcı
Maddelerin (tela, etiket, düğme, fermuar, çıtçıt, rivet, askı, kuşgözü, şerit, kordela,
lastik vb.) 10.000 $'a kadar yapılacak ithalatını müteakip, ihraç ürünlerinin elde
edilmesinde kullanılması,
55
b) Kıymetli maden ve taşların, 32 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma
Hakkında Karar hükümleri çerçevesinde ithalatını müteakip, işlendikten sonra
ihraç edilmek üzere işçiliğe tabi tutulması,
c) Eşyanın korunması, görünüş ya da satış kalitesinin iyileştirilmesi, yeniden
dağıtım veya yeniden satış için hazırlanmasına yönelik işlemler,
d) Eşyanın montajı, kurulması, diğer eşyayla birleştirilmesi, bir araya
getirilmesi veya ihraç edilecek eşyanın tamamlanması dahil olmak üzere işçiliğe
tabi tutulması,
e) Eşyanın yenilenmesi ve düzenli hale getirilmesi dahil olmak üzere tamir
edilmesi veya boyanması,
f) Eşyanın elden geçirme ve ayarlar da dahil olmak üzere onarımı,
56
g) Eşyanın baskı işlemine tabi tutulması, asorti edilmesi, etiketlenmesi,
ambalajlanması, temizlenmesi, elenmesi, fiziksel boyutunun değiştirilmesi,
kavrulması veya kabuğundan ayrılması,
h) Fide ithalatını müteakip, ihraç edilmek üzere kesme çiçek yetiştirilmesi,
i) Filmaşin ithalatını müteakip, ihraç edilmek üzere çivi ve tel üretimi,
j) Rulo sacın ithalatını müteakip, ihraç edilmek üzere kesilmiş sac elde
edilmesinde kullanılması,
k) Bedelsiz olarak ithal edilen eşyanın işleme faaliyetine tabi tutulması
(Tarım ürünleri hariç).
Gümrük Müsteşarlığının (Gümrükler Genel Müdürlüğü) görüşü alınmak
suretiyle, Müsteşarlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü) birinci fıkrada belirtilen
dahilde işleme izninin kapsamı genişletilebilir.
57
SÜRELER
Belge/İzin Süresi
Dahilde işleme izin belgesinin/dahilde işleme izninin süresi sektörüne göre
azami 12 (oniki) aya kadar tespit edilebilir.
Ancak, gemi inşa, komple tesis v.b. ile üretim süreci 12 (oniki) ayı aşan
ürünler ve savunma sanayi alanına giren ürünlerin ihracına ilişkin düzenlenen
belgenin/iznin süresi, proje süresi kadar tespit edilebilir.
Sürenin başlangıcı, dahilde işleme izin belgesinin/dahilde işleme izninin
tarihidir. Süre sonu ise, belge/izin süresi (ek süre, haklı ve mücbir sebep ile
fevkalade hallere ilişkin süreler dahil) bitiminin rastladığı ayın son günüdür.
58
Ek Süre Müracaatının Değerlendirilmesi
Dahilde işleme izin belgesi kapsamında ilk ithalatın yapıldığı
tarih esas alınmak suretiyle belge süresi azami 3 (üç) ay uzatılır.
Belge kapsamında hiç ithalat yapılmaması halinde, bu fıkra
hükmü uygulanmaz.
59
İHRACAT
İhracat Rejimi
Tanım ; Bir ülkenin ihracatının düzenlenmesini desteklenmesini
ve geliştirilmesini düzenleyen bu konudaki mevzuatlar ve
uygulamalın tamamına ihracat rejimi denir.
Bu konuda yapılan mevzuat düzenlemeleri ihracat rejiminin
parçasını oluşturmaktadır.
60
İHRACAT REJİMİ KARARI
A M A Ç
Madde 1- Bu Karar'ın amacı, ihracatın ülke ekonomisi yararına
düzenlenmesini, desteklenmesini ve geliştirilmesini sağlamak için ihracatta
yetkili mercii ve uygulanacak esasları belirlemektir.
Kapsam
Madde 2- İhracatla ilgili her türlü işlem, bu Karar, ihracatla ilgili sair
mevzuat ile ikili ve çok taraflı anlaşmalar ve bunlara istinaden çıkarılacak
yönetmelik, tebliğ ve talimatlar çerçevesinde yürütülür.
61
İHRACAT YÖNETMELİĞİ
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
Madde 1 Bu Yönetmeliğin amacı, İhracat Rejimi Kararı çerçevesinde,
ihracatın ülke ekonomisi yararına düzenlenmesini, desteklenmesini ve
artırılmasını sağlamak için ihracatta yetkili mercii ve uygulanacak usul ve
esasları düzenlemektir.
Kapsam
Madde 2 –İhracat Rejimi Kararı uyarınca yapılacak ihracat işlemleri,
bu Yönetmelik ile Dış Ticaret Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakanlık
tarafından yayımlanacak tebliğler ve ilgililere verilecek talimatlar çerçevesinde
yürütülür.
62
İhracat Şekilleri ve Esasları
Genel esaslar
– (1) İhracat işleminin başlaması için ihracatçıların, İhracatçı
Birlikleri Genel Sekreterliğine onaylattıkları gümrük beyannamesi ile
ihracatın yapılacağı gümrük idaresine başvurmaları gerekir.
Ön izne bağlı ihracat
–İhracı uluslararası anlaşma, kanun, kararname ve ilgili sair mevzuat
uyarınca belli bir merciin ön iznine bağlı malların ihracatında, ilgili
mercilerden ön izin alındıktan sonra ihracat mevzuatı hükümleri uygulanır.
63
Kayda bağlı ihracat
–1 İhracı kayda bağlı mallar, Müsteşarlıkça yayımlanacak Tebliğ ile
belirlenir.
(2) İhracı Kayda Bağlı Mallara İlişkin Tebliğ kapsamındaki malların
ihracından önce gümrük beyannamelerinin İhracatçı Birlikleri Genel
Sekreterliğince kayda alınması gerekir.
(3) İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince kayda alınmış gümrük
beyannamesinin gümrük idarelerine sunulma süresi, İhracatçı Birlikleri Genel
Sekreterliğinin onay tarihinden itibaren uzatılmamak üzere otuz gündür.
Ancak, ülkemiz ihraç ürünlerine miktar kısıtlaması uygulayan ülkelere yapılan,
kısıtlama kapsamındaki malın ihracına ait kayıt meşruhatı düşülerek
onaylanmış gümrük beyannamelerinin gümrük idarelerine sunulma süresi, otuz
günden daha kısa veya daha uzun olarak Müsteşarlıkça belirlenebilir.
64
Kredili ihracat
– (1) Kredili ihracat talepleri, alıcı ile satıcı arasında imzalanan ve ihraç
edilecek malın cinsi, değeri, ödeme planı ve ödeme süresini içeren satış
sözleşmesinin aslı ve Türkçe çevirisi veyahut aracı banka tarafından
onaylanmış akreditif metinlerinin aslı ve Türkçe çevirisi ile birlikte ilgili
İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğine yapılır.
(2) Madde ve/veya ülke politikası açısından Müsteşarlıkça
getirilebilecek düzenlemeler kapsamındaki mallarla ilgili kredili ihracat
talepleri; Müsteşarlığın görüşü alındıktan sonra, bunun dışında kalan mallara
ilişkin talepler ise satış sözleşmesinde belirtilen esaslar dâhilinde doğrudan
İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince sonuçlandırılır.
65
(3) Kredili ihracat izin süresi, tüketim mallarında en çok iki, yatırım
mallarında en çok beş yıldır. Bu süreleri aşan talepler incelenip
sonuçlandırılmak üzere, ilgili İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği
tarafından, görüşü ile birlikte Müsteşarlığa intikal ettirilir.
(4) İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince kredili ihracat meşruhatı
düşülerek onaylanmış ihracat işlemlerine ilişkin gümrük beyannamesinin,
İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince onay tarihinden itibaren otuz gün
içinde gümrük idarelerine sunulması gerekmektedir.
66
Konsinye ihracat
– (1) Konsinye ihracat başvuruları ilgili İhracatçı Birlikleri Genel
Sekreterliğine yapılır.
(2) konsinye ihraç talepleri; Müsteşarlığın görüşü alındıktan sonra,
bunun dışında kalan mallara ilişkin talepler ise doğrudan İhracatçı Birlikleri
Genel Sekreterliğince sonuçlandırılır.
(3) İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince konsinye ihracat
meşruhatı düşülerek onaylanmış gümrük beyannamelerinin otuz gün içinde
gümrük idarelerine sunulması gerekir.
67
(4) İhracatçılar, konsinye olarak gönderilen malların kesin satışının
yapılmasından sonraki otuz gün içinde durumu, kendileri tarafından
düzenlenmiş kesin satış faturası veya örneği ve gerekli diğer belgeler ile
birlikte izni veren İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğine ve aracı bankaya
bildirir.
(5) İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği, verdikleri konsinye ihraç izinlerine
ait bilgileri, malın kesin satışının kendilerine bildirilmesinden itibaren beş
gün içinde aracı bankaya bildirir
68
(6) Konsinye olarak gönderilen malın ihraç tarihinden itibaren bir yıl
içinde kesin satışının yapılması gerekir. Bu süre, haklı ve zorunlu nedenlere
istinaden müracaat edilmesi hâlinde, izni veren İhracatçı Birlikleri Genel
Sekreterliğince iki yıl daha uzatılabilir.
(7) Süresi içinde satışı yapılan malın bedelinin kambiyo mevzuatı,
satılamaması hâlinde ise malın gümrük mevzuatı çerçevesinde yurda
getirilmesi gerekir.
69
Yurt dışı fuar ve sergilere katılım ve ihracat
Madde 10 – (1) Ülkemizi temsilen katılınacak uluslararası yurt dışı fuar
ve sergiler Müsteşarlık tarafından belirlenir.
(2) Uluslararası ticari fuarlara ve sergilere, gerek ülkemizi temsilen ulusal
düzeyde gerekse bireysel olarak katılacak firma ve kuruluşlarca yurt dışına
gönderilecek bedelli veya bedelsiz mallar ile yurt dışında düzenlenecek bilim,
sanat, kültür veya tanıtım amaçlı fuar/sergi, konferans, seminer gibi
etkinliklere kişi veya kuruluşlarca gönderilecek bedelli veya bedelsiz
malların yurt dışına çıkışıyla ilgili başvurular doğrudan ilgili gümrük
idarelerine yapılır. Gümrük idareleri söz konusu malların yurt dışına çıkışı
için yapılan talepleri ilgili mevzuat çerçevesinde inceleyip sonuçlandırır.
70
(3) Gümrük idareleri, fuar/sergi hariç) ile ilgili gümrük beyannamelerinin
onaylı bir örneğini, beyannamenin kapanış tarihinden itibaren, en geç on beş
gün içinde firmanın beyan yukarıda belirtilen amaçlarla yurt dışına çıkışına
izin verdikleri bedelli ve/veya bedelsiz mallar (bilim, sanat, kültür, tanıtım
amaçlı ettiği İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğine gönderir.
(4) Uluslararası ticari fuar ve sergilerde sergilenmek üzere yurt dışına
çıkarılan malların kesin satışına ilişkin talepler, geçici çıkışa esas gümrük
beyannamesinin İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince onaylanmasını
müteakip gümrük idarelerince sonuçlandırılır.
71
(5) Gümrük idareleri, özel organizatör kuruluşların ülkemizi temsilen
ulusal düzeyde katılacağı ticari nitelikli fuarlarda ve sergilerde,
yürürlükteki Yurt Dışında Fuar Düzenlenmesine ve Değerlendirilmesine
İlişkin Tebliğ hükümleri gereğince, organizatör kuruluşa Müsteşarlıkça
(İhracat Genel Müdürlüğü) verilmiş olan "Yeterlilik Belgesi" veya "Geçici
Yeterlilik Belgesi" (kamu ve meslek kuruluşları ile vakıflarca düzenlenen
fuarlarda bahse konu belgeler aranmaz) ile birlikte ilgili fuarın ulusal
katılım organizasyonunun söz konusu kuruluşça yapılmasının
onaylandığını gösterir uygunluk yazısını ararlar.
(6) Yukarıda belirtilen hususlar dışında kalan talepler Müsteşarlıkça
incelenip sonuçlandırılır.
72
İthal edilmiş malın ihracı
Gümrük mevzuatı çerçevesinde serbest dolaşıma girmiş yeni veya
kullanılmış malın ihracı genel esaslar çerçevesinde yapılır. Ancak, ihracatın
desteklenmesine yönelik mevzuat, yatırım mevzuatı ile gümrük
mevzuatının mahrecine iade hükümleri saklıdır.
73
Serbest bölgelere yapılacak ihracat
–Serbest bölgelere yapılacak ihracat, ihracat mevzuatı hükümlerine
tabidir. Ancak, Dahilde İşleme Rejimi, KDV uygulamaları ve Türkiye
İhracat Kredi Bankası uygulamalarına dair mevzuat hükümleri saklıdır.
74
Diğer ihracat şekilleri
– (1) Kayda bağlı ihracat, ticari kiralama yoluyla yapılacak
ihracat, takas ve bağlı muamele kapsamında yapılacak ihracat, bedelsiz
ihracat, transit ticaret ile savunma sınai dışındaki alanlarda ofset
kapsamında yapılacak ihracata ilişkin usul ve esaslar Müsteşarlığın bağlı
olduğu Bakanlıkça yayımlanan Tebliğlerle düzenlenir.
75
Alıcısı tarafından kabul edilmeyen mallar
– (1) İhracattan sonra, kambiyo mevzuatında öngörülen mal bedeli
dövizlerin yurda getirilme süresi içinde ve mal bedeli dövizler tahsil
edilmeden önce başvurulmak kaydıyla;
a) Alıcısı tarafından kabul edilmeyen mallar karşılığında aynı bedel ve
şartlarla mal ihracına ilişkin talepler, malların geri getirilmesi veya geri
getirileceğinin kambiyo merciine taahhüt edilmesi kaydıyla, durumu gösterir
belgelere istinaden gümrük mevzuatı çerçevesinde giriş ve çıkışta ayniyeti
tespit edilmek suretiyle gümrük idarelerince,
b) Alıcısı tarafından kabul edilmeyen malların başka bedel ve şartlarla aynı
veya farklı alıcılara satışına ilişkin talepler, durumu gösterir belgeler ve yeni
satış sözleşmesine ait İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince onaylı
faturanın ibrazından sonra gümrük idarelerince, sonuçlandırılır.
76
Alıcısına teslim edilemeyen mallar ve malların terk edilmesi
– (1) Yanma, çalınma gibi haklı ve zorunlu nedenlerle alıcısına teslim
edilemeyen mallara ilişkin ihracat talepleri, durumu gösteren belgelere
dayanılarak Müsteşarlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü) sonuçlandırılır.
(2) Geri getirilmesinde ekonomik yarar görülmeyen malların terk edilmesine
ilişkin talepler, durumu gösteren belgelere dayanılarak Müsteşarlıkça (İhracat
Genel Müdürlüğü) sonuçlandırılır.
(3) Uygun görülerek sonuçlandırılan talepler, aracı bankaya bildirilir.
(4) Yukarıda belirtilen hususlar, ihracatın desteklenmesine yönelik mevzuat
kapsamında yapılmış olması hâlinde, ait olduğu mevzuat hükümlerine tabidir.
77
HARİÇTE İŞLEME REJİMİ KARARI
Amaç
Bu Karar; serbest dolaşımdaki eşyanın işlenmek, tamir edilmek veya
yenilenmek üzere geçici olarak ihraç edilmesi ve işlem görmüş ürünün tam
veya kısmi muafiyetten yararlanarak serbest dolaşıma girmesinin sağlanması
ile ithal edilen işlem görmüş ürünlerin aynısını veya benzerini üreten
Türkiye’deki üreticilerin temel ekonomik çıkarlarının olumsuz etkilenmemesi
kaydıyla ihraç eşyasının satışının teşviki amacıyla hazırlanmıştır.
Kapsam
Bu Karar; hariçte işleme rejiminin esaslarının belirlenmesine ve
yönlendirilmesine ilişkin tedbirlerin düzenlenmesini ve yürütülmesini kapsar.
78
Hariçte işleme rejimi uygulanmayacak haller
Madde 5- Hariçte işleme rejimi;
a) İhracı, ödenmiş ithalat vergilerinin geri verilmesine veya teminata bağlanmış
ithalat vergilerinin kaldırılmasına yol açan,
b) İhracından önce, nihai kullanımları nedeniyle tam muafiyet suretiyle serbest
dolaşıma giren ve bu muafiyetin tanınması için gerekli koşulları taşımaya
devam eden,
c) İhracı, ihracat vergi iadesini gerektiren veya ihracı nedeniyle tarım politikası
çerçevesinde vergi iadesi dışında bir mali avantaj sağlanan,
serbest dolaşımdaki eşyaya uygulanmaz.
79
Belge/izin süresi ve ek süreler
Madde 8- (1) Hariçte işleme izin belgesinin/hariçte işleme izninin süresi azami
12 (oniki) aydır. Ayrıca, ilgilinin gerekçeli talebi üzerine bu Karara istinaden
yayımlanacak tebliğde belirlenen süre kadar ek süre verilebilir.
(2) Bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğle belirlenen mücbir sebep ile
fevkalade hallerin belge/izin süresi içerisinde meydana gelmesi halinde, hariçte
işleme izin belgesine/hariçte işleme iznine ilave süre verilebilir. Mücbir sebep
ile fevkalade hallere istinaden belgeye/izne verilecek ilave süre, mücbir sebep
ile fevkalade hal süresi dikkate alınarak belirlenir.
80
Kambiyo Mevzuatı
81
Madde 1 – (Değişik: 15/2/1954 - 6258/1 md.)
Kambiyo, nukut, esham ve tahvilat alım ve satımının ve bunlar ile kıymetli
madenler ve kıymetli taşlarla bunlardan mamul veya bunları muhtevi her nevi
eşya ve kıymetlerin ve ticari senetlerle tediyeyi temine yarıyan her türlü vasıta
ve vesikaların memleketten ihracı veya memlekete ithalinin tanzim ve
tahdidine ve Türk parasının kıymetinin korunması zımnında kararlar ittihazına
Bakanlar Kurulu salahiyetlidir
82
TÜRK PARASI KIYMETİNİ KORUMA
HAKKINDA 32 SAYILI KARAR GENEL ESASLAR
Amaç, konu, yetki ve saklı hükümler
Türk parası kıymetini korumak amacıyla, Türk parasının yabancı paralar
karşısındaki değerinin belirlenmesine, döviz ve dövizi temsil eden belgelere
(menkul değerler ve diğer sermaye piyasası araçları dahil) ilişkin tüm işlemler
ile dövizlerin tasarruf ve idaresine, Türk parası ve Türk parasını temsil eden
belgelerin (menkul değerler ve diğer sermaye piyasası araçları dahil), ithal ve
ihracına, kıymetli maden, taş ve eşyalara ilişkin işlemlere, prim tahsili suretiyle
bedelsiz ithal izni vermeye, ihracata, ithalata, özelliği olan ihracat ve ithalata,
görünmeyen işlemlere, sermaye hareketlerine ilişkin kambiyo işlemlerine ait
düzenleyici, sınırlayıcı esaslar bu Karar ile tayin ve tespit edilmiştir.
83
e) Türk parası: Türkiye Cumhuriyeti kanunlarına göre Türkiye'de
tedavülde bulunan veya tedavülden kaldırılmış olsa bile değiştirme süresi
dolmamış olan paraları,
f) Türk parası ile ödemeyi sağlayan belgeler: Türk parası ile ödemede
bulunmayı sağlayan ticari ve adi senetler, kredi mektubu, kredi kartı, seyahat
çekleri, havale, mektup gibi her türlü belge ve vasıtaları,
84
TÜRK PARASI, DÖVİZ İLE KIYMETLİ MADEN,
TAŞ VE EŞYALARA İLİŞKİN HÜKÜMLER
Türk parası ve Türk parasıyla ödemeyi sağlayan belgelerin yurda ithali
ile aşağıda belirlenen esaslar çerçevesinde ihracı serbesttir.
i) Türkiye'de yerleşik kişiler ile, dışarıda yerleşik kişiler, bankalar ve özel
finans kurumları vasıtasıyla yurt dışına serbestçe Türk parası gönderebilirler.
ii) Yolcuların beraberlerinde en çok 5.000.- ABD Doları karşılığı Türk
parasını yurt dışına çıkarmaları serbesttir.
.
85
b) Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye'de Türk parası ile ödeme, tahsilat ve
tevdiatta bulunmaları serbesttir.
c) Bankalar ve özel finans kurumları, ithalat, ihracat ve görünmeyen
işlemler dışındaki yurt dışına yapılan 50.000.- ABD Doları karşılığını
aşan Türk lirası transferlerine ilişkin bilgileri, transfer tarihinden
itibaren 30 gün içinde Bakanlıkça belirlenecek mercilere bildirirler.
86
Döviz
a) Türkiye'ye döviz ithali serbesttir.
b) Türkiye'de yerleşik kişilerin beraberlerinde döviz bulundurmaları, bankalar,
özel finans kurumları, yetkili müesseseler, PTT ile kıymetli maden aracı
kuruluşlarından döviz satın almaları, dövizleri bankalarda açacakları döviz
hesaplarında tutmaları, efektif olarak kullanmaları, bankalar ve özel finans
kurumları vasıtasıyla yurt içinde ve yurt dışında tasarruf etmeleri serbesttir
87
Döviz kurları
- Yabancı paraların Türk parası karşısındaki değeri, Merkez
Bankası'nca tespit edilen usuller çerçevesinde belirlenir. Döviz alım ve
satımları işlem tarihinde geçerli kurlar üzerinden yapılır.. Mahsup
işlemleriyle ilgili döviz alım ve satım belgelerinin düzenlenmesinde işlem
tarihindeki döviz alış kurları uygulanır.
88
Kıymetli madenler, taşlar ve eşyalar
a) Kıymetli madenler, taşlar ve eşyaların Dış Ticaret Rejimi esasları
dahilinde Türkiye'ye ithali ve ihracı serbesttir. Ancak, işlenmemiş kıymetli
madenlerin ithal ve ihracında gümrük idarelerine beyan verilmesi esas
olup, ithalat ve ihracat Rejim, Karar ve Yönetmelikleri uygulanmaz.
İşlenmemiş kıymetli madenlerin ithali, Merkez Bankası ile kendi
mevzuatlarındaki hükümler saklı kalmak kaydıyla Kıymetli Madenler
Borsası üyesi Kıymetli Maden Aracı Kuruluşları tarafından yapılır. Ancak,
Kıymetli Madenler Borsası üyesi aracı kuruluşlar ithal ettikleri işlenmemiş
kıymetli madenleri üç iş günü içinde Borsaya teslim etmek zorundadır.
89
3)İşlenmemiş altın ihracatında, ihracat bedellerinin yurda
getirilmesi zorunlu değildir.
90
İHRACAT BEDELLERİNİN YURDA GETİRİLMESİ SERBEST ANCAK TAHSİLİ VEYA KAPATILMASI BELLİ ESASLARA BAĞLI
Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar ve
bu karara ilişkin Tebliğ’ler, bu güne kadar bir çok değişikliğe
uğramış olup en son değişiklik 8 Şubat 2008 tarih, 26781
Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan (Türk Parası Kıymetini
Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararda Değişiklik Yapılmasına
Dair Karar) 2008/13186 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile
düzenlenmiş ve yayımı tarihinde yürürlüğe girmiş
bulunmaktadır.
91
Eski düzenlemede; her bir gümrük beyannamesi bazında
100.000 USD yi aşan ihracat bedellerinin yurda getirilmesi belli
süre ve şartlara bağlanmış ve zamanında getirilmemesi halinde
ise kambiyo suçu gereği ceza kesileceği öngörülmüş idi.
Yeni düzenlemede ise; ticari amaçlarla ihraç edilen malların
bedelinin ihracatçılar tarafından yurda getirilerek bankalara,
Türk parası olması halinde tevsiki, döviz ise satılması
zorunluluğu kaldırılarak, 8 Şubat 2008 tarihinden itibaren
ihracat bedellerinin tasarrufu serbest bırakılmıştır.
92
1. Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında
32 sayılı Karar:
İhracat bedellerinin yurda getirilmesi, Türk Parası Kıymetini
Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar’ın 8’inci Maddesinde
aşağıdaki gibi düzenlenmiş bulunmaktadır.
“İhracat bedellerinin tasarrufu serbesttir. Bakanlık ihtiyaç
duyulması halinde ihracat bedellerinin yurda getirilmesine
ilişkin düzenleme yapmaya yetkilidir.”
93
2. Hazine Müsteşarlığı, Banka ve Kambiyo Genel
Müdürlüğü’nün 23 Temmuz 2009 Tarihli 2009-1 Sayılı
Genelgesi:
A ) İhracat bedellerinin tahsili
İhracat bedelleri, Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32
Sayılı Karar, bu Karara ilişkin 2008/32-34 sayılı Tebliğ ve
Hazine Müsteşarlığı tarafından buna ek olarak yapılacak
düzenlemeler çerçevesinde ihracatçı ile ithalatçı arasındaki
sözleşmeye ve uluslararası kurallar ile bankacılık teamüllerine
göre firmaların yazılı beyanına istinaden döviz veya Türk Lirası
olarak tahsil edilir.
94
B ) Ödeme şekilleri
İhracat bedelleri, satış sözleşmesinde belirlenen kurallar ve
uluslararası ticari uygulamalar çerçevesinde;
- Akreditifli Ödeme
- Vesaik Mukabili Ödeme
- Mal Mukabili Ödeme
- Kabul Kredili Akreditifli Ödeme
- Kabul Kredili Vesaik Mukabili Ödeme
- Kabul Kredili Mal Mukabili Ödeme
- Peşin Ödeme şekillerine göre tahsil edilir. 95
D ) İhracat bedellerinin tasarrufu
Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karar ve
anılan Karar’a ilişkin 2008-32/34 sayılı Tebliğ çerçevesinde
ihracat bedeli dövizler ilgililerce serbestçe tasarruf edilebilir. Bu
bedellerin döviz tevdiat hesaplarına alınması veya Türk Lirasına
çevrilerek kullanılması mümkün bulunmaktadır.. Bankalarca
ihracat alışı talep eden ihracatçı firmalardan başka bir belge
aramaya gerek kalmaksızın sadece firma beyanı ile gümrük
beyannamesine (GB) ilişkin bilgilerin DAB'a yazılması mümkün
bulunmaktadır. Türk Lirası üzerinden yapılan ihracatta firmanın
talep etmesi halinde DAB düzenlenebilir. Ancak, özel fatura ile
yapılan ihracatta Maliye Bakanlığı ve Dış Ticaret
Müsteşarlığı’nın görüş ve talimatlarına göre hareket edilmesi
gerekmektedir.
96
E ) İhracat bedelinin tahsili
İhracat bedeli;
1- Bankalar aracılığıyla havale şeklinde,
2- İthalatçı, ihracatçı veya bunlar adına hareket ettiğini beyan
eden Türkiye’de veya dışarıda yerleşik üçüncü kişilerce efektif
olarak,
3- İthalatçı, ihracatçı veya bunlar adına hareket ettiğini beyan
eden Türkiye’de veya dışarıda yerleşik üçüncü kişilerce çek
olarak,
4- Kredi kartı ile tahsil edilebilir.
97
5- İhracat bedeli Türkiye’deki bankalarca yurt dışındaki
bankalar ile gerçek veya tüzel kişilere açılan kredilerden
karşılanabilir.
6- İhracat bedelinin, ihracatçı adına açılacak DTH'ye alınması
ve bu hesaptan kısmen veya tamamen ihracat bedeli olarak
alışının yapılması mümkündür.
98
F ) İhracat bedelinin efektif olarak tahsili
1- Efektif olarak getirilen ihracat bedelinin yurt dışından
getirildiğinin tespiti gümrük müdürlüklerince onaylı Döviz Beyan
Tutanağı (DBT) ile yapılır.
2- DBT konusu efektifin ihracat bedeli olarak alışının
yapılabilmesi için;
a)Döviz Beyan Tutanağı (DBT)’nin “Geliş Sebebi” bölümünde
efektiflerin getirilme sebebinin “Ticari” olduğunun kayıtlı olması,
b)Döviz Beyan Tutanağını (DBT)’yi ibraz eden şahsın kimlik
tespitinin yapılması,
c) İhracatçının yazılı beyanının aranılması gerekir.
99
G ) İmalatçı/tedarikçi adına DAB düzenlenmesi
1- İmalatçı ya da tedarikçi tarafından yazılı olarak talep edilmesi
durumunda imalatçı ve/veya tedarikçi adına gelen dövizin alışı
yapılarak ihracat bedelinin TL karşılıkları imalatçı ve/veya
tedarikçi firmalara ödenirken DAB aracı ihracatçı adına da
düzenlenebilir.
2- Aracı ihracatçı tarafından gerçekleştirilen ihracata ilişkin
bedelin imalatçı ve/veya tedarikçiye döviz olarak temlikinden
sonra tahsil edilmesi halinde, imalatçı veya tedarikçi tarafından
söz konusu bedelin ihracat bedeli olarak alışının yapılmasının
talep edilmesi halinde bu dövizlerin ihracat bedeli açıklaması ile
imalatçı ve/veya tedarikçi firma adına alışı yapılabilir. 100
İTHALAT VE İTHALAT İLE İLGİLİ
KAMBİYO HÜKÜMLERİ
İTHALAT BEDELLERİNİN ÖDENMESİ
İthalat bedelleri, ithalata aracılık eden bankalar ve özel
finans kurumlarının kendi kaynaklarından ve Bakanlıkça
belirlenecek usuller dahilinde ilgililere ait döviz hesaplarından
bankacılık teamüllerine ve alıcı ile satıcı arasındaki anlaşmalara
uygun şekilde Türk parası veya döviz olarak ödenir.
Bakanlık;
a) İthalat bedelinin ödenmesinden hesapların kapatılması
safhasına kadar yapılacak işlemlere,
b) Bedelsiz ithalata (ticari ve gayri ticari dahil)
c)Özelliği olan ithalat ile istisnai ithalata,
d)İthalatta ödeme usullerine, ilişkin esasları tespit eder. 102
DÖVİZ ÖDENMESİNİ GEREKTİREN
İŞLEMLER
- Uluslararası nakliyat, bankacılık, sigortacılık, dışarıya
yaptırılan hizmetler ve diğer görünmeyen işlemlerle ilgili olarak
yurt dışına Türk parası transferleri ile döviz tahsis ve transferleri
ve efektif satışları Merkez Bankası'nca belirlenecek usul, esas ve
limitler çerçevesinde bankalar ve özel finans kurumlarınca yapılır
103
DÖVİZ KAZANDIRICI İŞLEMLER
- Türkiye'de yerleşik kişiler, dışarıda yerleşik kişiler için
veya bunlar adına yurt içinde veya dışında yapmış oldukları
tüm hizmet (müteahhitlik hizmetleri dahil) karşılığı dövizler
ile dışarıda yerleşik kişiler nam ve hesabına yapılan gider
karşılığı dövizleri serbestçe tasarruf edebilirler.
104
DİĞER DÖVİZ KAZANDIRICI FAALİYETLER
Diğer döviz kazandırıcı faaliyetler aşağıda sayılmıştır:
1. Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) Müsteşarlığınca yayımlanan
cari yıl yatırım programında yer alan kamu yatırımlarından
uluslararası ihaleye çıkarılanların (Yerli ve yabancı firmaların
ayrı ayrı veya birlikte iştirakine açık olmak üzere) ihalesini
kazanan veya yabancı para ile finanse edilenlerin yapımını
üstlenen firmaların,
2. Yerli firma olması halinde, uluslararası ihalelerde tamamı
üzerinden, yabancı para ile finanse edilenlerde ise yabancı
paraya isabet eden oranda yapacakları hizmet ve faaliyetler ile
yerli imalatçı firmaların, mükerrer olmamak kaydıyla, bahse
konu işte kullanılmak üzere bu işin yapımını yüklenen firmaya
üreterek yapacakları mal ve malzeme ile hizmet satış ve
teslimleri,
105
3. Yabancı firma olması halinde, yabancı firmanın bu işte
kullanacağı mal ve malzemeyi üreten yerli imalatçı firmaların
(işi taahhüt eden firmalar dahil) yapacakları satış ve teslimleri,
Yerli ve yabancı firmaların ortaklığı şeklinde olması halinde,
yerli firmaya kendi faaliyeti oranında, yabancı firmaya ise yerli
imalatçı firmaların üreterek yapacakları satış ve teslimleri,
4. Yukarıda belirtilen alt bentleri çerçevesinde proje sahibi
kamu kurumları ile bu projeleri üstlenen firmalara yapılacak
teknik müşavirlik, mühendislik vb. hizmet satışları,
Savunma Sanayi Müsteşarlığınca onaylanan Savunma Sanayi
Projelerini üstlenmiş yerli imalatçı firmaların üreterek
yapacakları satış ve teslimleri,
106
5. Yatırım Teşvik Belgesi kapsamında yer alan yatırım mallarını
üreterek Yatırım Teşvik Belgesi sahibi yatırımcılara teslim eden
yerli imalatçı firmaların yapacakları satış ve teslimleri,
6. Yerli imalatçı firmaların, Dış Ticaret Müsteşarlığınca
yayımlanan Tebliğler eki yatırım malları listesinde belirtilen
malları üreterek yapacakları satış ve teslimleri,
7. Yerli imalatçı firmaların, Yatırımlarda Devlet Yardımları
Mevzuatı çerçevesinde ithal edebilecek firmalara ithal
edebilecekleri bu aksam ve parçaları üreterek yapacakları satış
ve teslimleri,
107
8. Yap-İşlet Modeli çerçevesinde yapılacak yatırım projelerini
üstlenen yerli firmaların yapacakları hizmet ve faaliyetleri,
9. Kamu kurum ve kuruluşlarınca uluslararası ihaleye (sabit
sermaye yatırımı nitelikli olanlar) çıkarılan yatırım malına, sınai
mamullere ve yazılım hizmetlerine yönelik ihaleleri kazanan
yerli imalatçı firmaların üreterek yapacakları satış ve teslimleri,
10. Kamu kurum ve kuruluşlarınca yaptırılan uluslararası
taşımalar ile bu kurum ve kuruluşlar tarafından uluslararası
ihaleye çıkarılmış yurt içi taşımaları yüklenen yerli firmaların bu
faaliyetleri,
11. Uluslararası taşımacılıktan döviz olarak kazanılan navlun
bedellerinin yurda getirilmesi kaydıyla kara, deniz veya hava
ulaştırma hizmet ve faaliyetleri,
108
12. Yurt dışına yönelik olarak gerçekleştirilecek müteahhitlik,
müşavirlik, yazılım ve mühendislik hizmetleri gibi döviz
kazandırıcı hizmet projeleri,
13. Uluslararası ikili veya çok taraflı anlaşma hükümlerine göre
yurt içinde bulunan yabancı kuruluşların yurt dışından getirme
imkanına sahip bulundukları sınai mamulleri teslim eden yerli
imalatçı firmalar ile uluslararası kuruluşlar, yabancı ülke
temsilcilikleri ve kuruluşlarına ait tesislerin yapımını ve
onarımını üstlenen müteahhit firmaların faaliyet ve teslimleri,
14. Yabancı uyruklulara (diplomatik temsilcilikler ve mensupları
dahil), turistlere veya yurt dışında çalışan Türk vatandaşlarına
ülkemizde bulundukları sürede, bedelleri yurt dışındaki sağlık ve
sigorta kuruluşlarından tahsil edilmek kaydıyla döviz karşılığı
verilecek sağlık hizmetleri,
109
15. Turizm müesseseleri ile seyahat acentelerinin yurt içindeki ve
yurt dışındaki turizm faaliyetleri sırasında yaptıkları döviz
karşılığı hizmet satışları,
16. Bedelleri döviz olarak alınmak kaydıyla yurt dışında yerleşik
firmalar adına garanti kapsamında gerçekleştirilen bakım ve
onarım hizmetiyle, yabancı bandıralı gemi, uçak veya tırların
bakımı ve onarımı ile bunlara yapılan mal (yakıt ve madeni yağlar
hariç) ve hizmet satışları,
17. Yerli firmalarca, ihraç ürünlerimizin pazarlanması amacıyla
yurt dışında mağaza açılması veya işletilmesi,
110
18. Kamu kurum ve kuruluşlarınca uluslararası ihaleye
çıkarılan maden havzalarından rödövans karşılığında maden
çıkarımı ve işletmesiyle ilgili üretim faaliyetleri,
19. Yurt içinde yerleşik haber ajanslarınca, yurt dışındaki yayın
organlarına görüntülü veya görüntüsüz haber satışları."
20. Yurt dışına yönelik olarak gerçekleştirilecek müteahhitlik,
müşavirlik, yazılım ve mühendislik hizmetlerinde, işin proje
safhası da dahil olmak üzere yapılan işlemlerle bu konuda
düzenlenen kağıtlar, damga vergisi ve harç istisnasından
yararlandırılacaktır.
111
SERMAYE HAREKETLERİ
Sermaye Hareketleri ; Bir ülkede yerleşik kişilerin veya
kuruluşların yabancı bir ülkede yerleşik kişilere kuruluşlara
fon aktarması veya ondan aktif satın almak üzere fon
gönderilmesi şeklinde ortaya çıkmaktadır.
Uluslar arası sermaye hareketleri ödemeler bilançosundaki
yerine göre ikiye ayrılmaktadır.
Kısa Vadeli Sermaye Harekeleri; Geri ödeme süresi 1 yılın
altında olan sermaye hareketleridir.
112
Uzun Vadeli Sermaye Hareketleri ; Geri ödeme süresi 1
yıldan fazla olan sermaye hareketleridir.
Ödemeler bilançosunun cari işlemler bölümünde uzun vadeli
sermaye hareketleri yer alır.Kısa vadeli sermaye hareketlerinde
ise sadece denkleştirici olmayanlar bu kısma dahil
edilmektedir.Sermaye hareketlerinin çoğu bağlı krediler,
program ve proje kredileri sağlanmaktadır.Genelde bunlar
şarta bağlı borçlar olarak sermaye girişi sağlamaktadır
113
TÜRKİYE’YE GELECEK YABANCI
SERMAYE
Madde 12- Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye'de şirket kurmak,
mevcut ve kurulacak şirketlere iştirak etmek ve şube açmak
suretiyle yatırım yapmaları ve her türlü mal ve hizmet üretimine
yönelik faaliyetlerde bulunmaları ile irtibat bürosu açmaları 6224
sayılı Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanununa göre gerekli izni
almak, verilen izinler çerçevesinde faaliyette bulunmak ve
öngörülen sermayeyi getirmek kaydıyla serbesttir.
Türkiye'de yerleşik kişilerin dışarıda yerleşik kişilerle lisans,
know-how, teknik yardım ve yönetim anlaşmaları yapmaları
6224 sayılı Kanuna göre gerekli izinleri almak kaydıyla
serbesttir.
114
TÜRKİYE’DEN GİDECEK
YERLİ SERMAYE Madde 13- Türkiye'de yerleşik kişilerin, yurt dışında veya
Türkiye'deki serbest bölgelerde yatırım yapmak veya ticari
faaliyette bulunmak üzere şirket kurmaları, ortaklığa katılmaları
ve şube açmaları için, 5 milyon ABD Doları veya eşiti dövize
kadar nakdi sermayeyi bankalar veya özel finans kurumları
aracılığıyla, ayni sermayeyi ise gümrük mevzuatı hükümleri
çerçevesinde ihraç etmeleri serbest olup, 5 milyon ABD
Dolarını aşan nakdi ve/veya ayni sermaye ihracına Bakanlıkça
izin verilir.
115
Türkiye'de yerleşik kişilerin yurtdışında irtibat bürosu,
temsilcilik ve benzerlerini kurmaları ve bunların kuruluş
masrafları ile faaliyet giderlerinin bankalar ve özel finans
kurumlarınca transferi serbesttir.
116
MENKUL KIYMETLER a) Menkul kıymetlerin ve diğer sermaye piyasası araçlarının
yurda girişi ve çıkışı serbesttir.
b) Kamu kurum ve kuruluşları hariç olmak üzere, Türkiye'de
yerleşik tüzel kişilerce ihraç veya halka arz olunacak sermaye
piyasası araçlarının, sermaye piyasası mevzuatı çerçevesinde
Sermaye Piyasası Kuruluna kaydettirilmesi koşuluyla yurt
dışında satışı serbesttir.
c) Dışarıda yerleşik kişilerin, Türkiye'de menkul kıymet ve
diğer sermaye piyasası araçlarını ihraç etmeleri ve bunların
halka arz ve satışı Sermaye Piyasası Mevzuatı hükümleri
çerçevesinde yapılır. 117
GAYRİMENKUL KIYMETLER
Madde 16- Dışarıda yerleşik kişilerin satın aldıkları veya sahip
oldukları gayrimenkul ve gayrimenkule müteferri ayni hakların
gelirleri ve satış bedellerinin bankalar ve özel finans kurumları
vasıtasıyla transfer ettirilmesi serbesttir. Dışarıda yerleşik
kişilerin gayrimenkul ve gayrimenkule müteferri ayni hakları
iktisabı ve satışı ile ilgili işlemler Tapu ve Kadastro Genel
Müdürlüğü ile bankalar ve özel finans kurumlarınca üçer aylık
dönemler itibariyle dönemi izleyen 30 gün içinde Hazine ve Dış
Ticaret Müsteşarlığına bildirilir.
118
Mücbir sebep halleri
Madde 16 – (1) Mücbir sebep kabul edilebilecek haller;
a) İthalatçı veya ihracatçı firmanın infisahı, iflası, konkordato
ilan etmesi veya faaliyetlerini daimi olarak tatil etmesi, şahıs
firmalarında firma sahibinin ölümü,
b) Grev, lokavt ve avarya hali,
c) İhracatçı veya ithalatçı memleket resmi makamlarının karar ve
işlemleri ya da muhabir bankaların muameleleri dolayısıyla
hesapların kapatılmasının imkansız hale gelmesi,
ç) Tabii afet, harp ve abluka hali,
d) Malların kaybı, hasara uğraması veya imha edilmesi,
e) İhtilaf nedeniyle dava açılması veya tahkime başvurulması,
119
Konu : Dış Ticaret İle İlgili Hesap Planı ve
Uygulaması
120
121
MUHASEBE
Tanım = Mali nitelikteki olayları
Kaydeden
Sınıflandıran
Raporlayan
Yorumlayan bir bilimdir.
122
MALİ TABLOLAR
Tanım : “Muhasebe süreci içinde kaydedilen ve raporlanan
bilgilerin zaman aralıklarıyla bu bilgileri kullanacak olanlara
iletilmesini sağlayan araçlardır.”
Mali Tablo Çeşitleri: Mali tablolar muhasebe uygulamaları
genel tebliğinde Temel Mali tablolar ve ek mali tablolar olarak ikiye
ayrılır.
123
Mali Tablolar
Temel Mali Tablolar Ek Mali Tablolar
1- Bilânço 3- Satışların maliyeti Tablosu
2- Gelir Tablosu 4- Fon akımı Tablosu
5- Nakit akım Tablosu
6- Kar dağıtım Tablosu
7- Öz kaynaklar Tablosu
Mali Tablolardan Yararlananlar
İç Kullanıcılar
a) Yönetim organları
b) İşletme sahip ve
hissedarları
124
Dış Kullanıcılar
a) Yatırımcılar
b) Çalışanlar
c) Borç Verenler
d) Satıcılar
e) Devlet
f) Toplum
Kasa, Çekler, Bankalar (Yabancı
Paralar) Uygulama
125
100-KASA HESABI
a)Niteliği:
Bu hesap, işletmenin elinde bulunan ulusal ve yabancı paraların TL
karşılığının izlenmesi için kullanılır.
b) Bölümlenmesi:
İşletmeler kendi ihtiyaçlarına göre bölümleyebilir. Tek düzen hesap
planındaki hesapların bölümlenmesinde her işletme kendi durumuna
göre alt kırılımları açabilir.
126
100 KASA HESABI
• Ulusal Paralar
Merkez Kasası
Şube Kasası
• Yabancı Paralar
Dolar Kasası
EURO Kasası
127
c) İşleyişi:
Tahsil olunan para tutarları borç, ödemeler ve bankaya
yatırılan para tutarları alacak kaydedilir. Yabancı paralar bu hesaba
TL cinsinden kayıt edilir. Ancak yabancı paraların miktar itibari ile
takip edilmesi gerekir. İşletmeler isterlerse yabancı paraları nazım
hesaplarda takip edebilirler. Hesap daima borç bakiyesi verir veya
sıfır olur. Hiçbir şekilde alacak bakiyesi vermez.
128
d) Değerlemesi ve Envanteri:
V.U.K’ nun 284. üncü Maddesi hükümlerine göre ulusal para
mevcutları itibarı değer (muhasebedeki kayıtlı yazılı değer ) ile
değerlenir. Yabancı paralar ise V.U.K 280’inci Maddesine göre
borsa rayici ile değerlenir. Borsa rayicinin oluşumunda muvazaa
varsa rayiç yerine alış bedeli esas alınır. Borsada işlem görmeyen
yabancı paralar için ise maliye bakanlığının yayımladığı kurlar
esas alınır. İşletmeler yabancı para ile yaptıkları işlemleri işlem
tarihindeki TL karşılıkları ile kayıtlara geçirir. Yılsonunda yabancı
paraları efektif alış kuru ile değerlerler. Değerleme sonucunda
olumlu kur farkları 100 Kasa hesabına borç, 646 Kambiyo karları
hesabına alacak yazılır. Olumsuz kur farkları ise 100 Kasa
hesabına alacak 656 Kambiyo zararları hesabına borç yazılır.
129
V.U.K.’unun 283 no.lu genel tebliğine göre;
a) Merkez bankası efektif alış kuru nakit paralar için
uygulanır. Ancak yabancı para için efektif kur bulunmadığı taktirde
döviz alış kuru esas alınır.
b) Merkez bankası döviz alış kuru nakit olmayan yapancı
paralar için uygulanır. Bu grupta; bankada bulunan yabancı paralar,
döviz cinsinden düzenlenen senetler, kıymetli evraklar, senetsiz
alacak ve borçlar bulunur.
130
YABANCI PARALAR
Ülkemizde döviz alım ve satım işlemleri Türk parasını koruma hakkında kanun
ve buna bağlı mevzuat çerçevesinde yapılmaktadır.
Gerçek ve tüzel kişiler yabancı para cinsinden mal veya hizmet satmaları halinde
Yabancı Paralar TL’ ye çevrilerek kasa hesabının altında “Yabancı Paralar
Hesabında” izlerler.
Evülasyon: Yabancı para mevcutlarının kayıtlı değeri dönem sonundaki kur
üzerinden bilânço günü değerine yükseltilir veya indirilir. Bu değerleme işlemine
evülasyon denir
Günümüzde Yabancı Paralar ticari mal gibi alınıp satılmaktadır. Bu noktadan
hareketle Yabancı Paraların kayıt edilmesinde ve Kambiyo Kar, Zarar Hesabının
tespitinde iki yol izlenir. 131
1. Aralıklı Envanter Yöntemi
132
B Yabancı Paralar Hesabı (TL) A
Alış Kuru Satış Kuru
Borç Tarafı Toplamı Alacak Tarafı Toplamı
Bu yöntemde yabancı paralar alındığında alış kuru ile Kasa
hesabının borcuna, satış kuru ile alacağına yazılır. Dönem
sonlarında elde kalan Yabancı Para tutarı değerleme günündeki kur
ile değerlenir. Satışlar ve satış maliyeti arasındaki fark Kambiyo Kar
ve Zararını verir.
133
2. Sürekli Envanter Yöntemi
B Yabancı Paralar A
Alış Kuru Alış Kuru
Bu yöntemde Yabancı Paralar alış kuru ile bu hesabın borcuna
satıldığında ya da elden çıkarıldığında alış kuru ile alacağına yazılır.
Ancak bu yöntemde Yabancı Para elden çıkarıldığında mutlaka
elden çıkarılan Yabancı paranın alış bedeli ile satışı arasında
kambiyo kar veya zarar hesabının yapılması gerekir.
Örnek:
X İşletmesinin Yabancı Paraya ilişkin bilgileri aşağıdaki gibidir. ( KDV ihmal edilmiştir. )
• 12.12.200.. tarihinde $ kuru 1.20 TL iken 2.000 $ lık mal peşin satılmıştır.
• 15.12.200.. tarihinde $ kuru 1.25 TL iken 3.000 $ lık mal peşin satılmıştır.
• 16.12.200.. tarihinde $ kuru 1.30 TL iken 1000 $ bozdurulmuş, vadesi geçmiş vergiler ödenmiştir.
• 20.12.200.. tarihinde 1.500 $ bozdurulmuş ve satıcıya borç ödenmiştir. $ kuru 1.35 TL dir.
• Dönem sonundaki $ kuru 1.40 TL’ dir.
134
İstenen:
Yukarıdaki verilere göre;
1. Aralıklı envanter yöntemine
2. Sürekli envanter yöntemine göre muhasebe kayıtlarını yapınız?
Çözüm:
Aralıklı envanter yöntemi ( Bu yöntemde kasaya giren dövizler
alış, çıkışlar ise satış kuru ile muhasebeleştirilir. Kurların böyle
olduğu varsayımı ile her iki sisteme göre problem çözülmüştür. )
135
1-____________12.12.200.. __________ 100-Kasa Hesabı 2.400,00 $ kasası 600-Yurtiçi Satışlar 2.400,00 2000$ x 1.20 Dövizli mal satış kaydı 2- ____________12.12.200.. __________ 900-Borçlu Nazım Hesap 2.000,00 910-Alacaklı Nazım Hes. 2.000,00 Dövizli işlem nazım hesap kaydı 3- ____________15.12.200.. __________ 100-Kasa Hesabı 3.750,00 $ kasası 600-Yurtiçi Satışlar 3.750,00 3000 $ x 1.25 4- ___________15.12.200.. ___________ 900-Borçlu Nazım Hesap 3.000,00 910-Alacaklı Nazım Hes. 3.000,00
136
5- ___________16.12.200.. ___________ 368- Vadesi Geçmiş Ertelenmiş veya 1.300,00 Taksitl. Vergi ve Diğer Yüküm. Hs. 100- Kasa Hesabı 1.300,00 $ kasası 1000 $ x 1.30 6- ___________16.12.200.. ___________ 910-Alacaklı Nazım Hesap 1.000,00 900-Borçlu Nazım Hesap 1.000,00 7- ___________ 20.12.200.. ___________ 320-Satıcılar Hesabı 2.025,00 100-Kasa Hesabı 2.025,00 $ kasası. 1.500 $ x 1.35 8-________________ / ____________ 910-Alacaklı Nazım Hesap 1.500,00 900-Borçlu Nazım Hesap 1.500,00 ________________ / _____________
137
Y. P. ( $ ) Envanteri ve Kambiyo K / Z hesaplanması
$ mevcudu (900’lü Hesap Bakiyesi)= 2.500,00x1.40= 3.500.-
$ kasa hesabı kalanı (6.150,00 – 3.325,00) = (2.825.-)
_________
Kambiyo Karı = 675.-
_______________31.12.200…___________
100-Kasa Hesabı 675,00
$ kasası
646-Kambiyo Karları 675,00
Kambiyo karı
________________ / _______________
138
Sürekli Envanter Yöntemine Göre Bu problem FİFO’ ya göre çözülmüştür. 1-_____________12.12.200.. ___________ 100-Kasa Hesabı 2.400,00 $ kasası 600-Yurtiçi Satışlar 2.400,00 2.300 $ x 1.20 2- ____________12.12.200.. ___________ 900-Borçlu Nazım Hesap 2.000,00 910-Alacak Nazım Hs. 2.000,00 3- ____________ 15.12.200..___________ 100-Kasa Hesabı 3.750,00 600-Yurtiçi satışlar 3.750,00 3.000$ x 1.25 4- _________15.12.200.. ______________ 900-Borçlu Nazım Hesap 3.000,00 910-Alacak Nazım Hesap. 3.000,00 _______________ / ________________
139
5- __________ 16.12.200.. ___________ 368- Vadesi Geçmiş Ertelenmiş veya 1.300,00 Taksitl. Vergi ve Diğer Yüküm. Hs. 100 - Kasa Hs. 1.200,00 646 - Kambiyo Karları 100,00 1.000 $ x 1.30 = 1.300,00 1.000 $ x 1.20 = 1.200,00 Kambiyo Karı = 100,00 6- _________ 16.12.200.. ___________ 910-Alacaklı Nazım Hesap. 1.000,00 900-Borç Nazım Hesap 1.000,00 7- __________ 20.12.200.. __________ 320-Satıcılar Hesabı 2.025,00 100-Kasa Hes. 1.825,00 646-Kambiyo Karları 200,00 1.000 $ x 1.35 = 1.350,00 1.000 $ x 1.20 = 1.200,00 Kambiyo Karı = 150,00 500 $ x 1.35 = 675,00 500 $ x 1.25 = 625,00 Kambiyo Karı= 50,00 8-______________ / _______________ 910-Alacaklı Nazım Hesap. 1.500,00 900-B. Nazım Hesap 1.500,00 ________________ / ______________
140
$ Envanteri
$ kalanı ( 900 ‘lü hesap bakiyesi ) 2.500,00 x 1.40 = 3.500,00
$ kasa hesabı kalanı ( 6.150,00 – 3.025,00 ) = 3.125,00
________
Kambiyo Karı = 375,00
___________ 03 / 12 / 2001 __________
100-Kasa Hesabı
$ kasası.
375,00
646-Kambiyo Karları 375,00
Yılsonu kambiyo karı
_______________ / _________________
141
Görüleceği üzere her iki kayıt sisteminde de Kambiyo Karı aynıdır.
101- ALINAN ÇEKLER HESABI
a) Niteliği:
Bu hesap, gerçek ve tüzel kişiler tarafından işletmeye verilmiş olup, henüz
tahsil için bankaya verilmemiş veya ciro edilmemiş çeklerin izlenmesini
sağlar.
b) Bölümlenmesi:
İşletmeler kendi ihtiyaçlarına göre alınan çekleri banka, banka takip
edebilecekleri gibi, banka ayrımı yapmadan çek portföyü şeklinde de takip
edilebilir.
101-Alınan Çekler
TL cinsinden çekler
Portföydeki çekler
Tahsildeki çekler
Teminattaki çekler
Karşılıksız çekler
Yabancı paralı çekler
$ Çekleri
ۂekleri
142
c) İşleyişi:
Alınan çekler yazılı değerleri ile borç, bankadan tahsil veya ciro
edildiğinde alacak kaydedilir.
d) Değerlemesi ve Envanteri
Alınan çekler; TL cinsinden olanlar kayıtlı değerleri ile değerlenir.
Yabancı paralı çekler ise döviz alış kuru ile değerlemeye tabi tutulur.
Dönem sonunda çek mevcudu ile hesap kalanının denkliği aranır. Çek
mevcudu ile hesap kalanı arasında fark çıkarsa farkın nedeni araştırılır
ve belirlenen nedene göre işlem yapılarak denklik sağlanır.
Ayrıca dönem sonunda; portföyde bulunan çeklerin içerisinde vadesi
ertesi yıla ait olanlar ayrılarak, muhasebe uygulamaları genel tebliği ve
muhasebenin temel kavramlarından ‘’özün önceliği’’ kavramı gereği
121-Alacak Senetleri hesabının altına ileri tarihli çekler olarak
kaydedilir.
143
Örnek:
X İşletmesi $ kuru 1,00 TL iken 1.000 $ lık çek almıştır. 31.12 tarihindeki $ kuru ise 1,25 TL dır. Bu bilgilere
göre muhasebe işlemleri şöyle olacaktır.
___________________ / _______________
101-Alınan çekler
Yabancı paralar
1.000,00
120-Alıcılar hesabı
1.000$ x 1, 00TL
1.000,00
________________31.12 ______________
101-Alınan çekler 250,00
646-Kambiyo karı 250,00
1.000$ x 1.25 = 1.250,00
1.000$ x 1,00 = 1.000,00
_____________
Kambiyo karı = 250,00
___________________ / ______________
144
Örnek (Yabancı paralı çeklerin tahsili) :
X işletmesi $ kuru 1,00 TL iken 1.000$ tutarında çek almıştır. Bu çeki bankaya tahsile vermiştir. Çekin tahsil
edildiği günkü kur 1.10 TL dır. Ayrıca banka çekin tahsili ile ilgili olarak 7.50 TL masraf yaptığını firmaya dekontla
bildirmiştir.
_________________ / _________________
101-Alınan çekler Y.P. Çekler 1.000,00
120-Alıcılar hesabı 1.000,00
1.000$x1,00-TL
_________________ / _________________
101-Alınan çekler Hes.
Tahsildeki çekler
1.000,00
101-Alınan çekler Hes.
Portföydeki çekler Y.P.
1.000,00
_________________ / _________________
102-Bankalar Hes.
780-Finansman Giderleri
1.100,00
7.50
101-Alınan çekler Hes.
Tahsildeki çekler
102-Bankalar Hes.
646-Kambiyo karları
1.000,00
7.50
100,00
1.000$x1,10 =1.100,00
1.000$x1,00 =1.000,00
Kambiyo karı = 100,00
_________________ / _________________
145
102- BANKALAR
a) Niteliği:
Bu hesap, işletmece yurt içi ve yurt dışı banka ve benzeri finans kurumlarına
yatırılan ve çekilen paraların izlenmesini kapsar.
b) Bölümlenmesi:
Sadece bir bankanın tek şubesinde para bulunduran işletmenin bu paraları
defteri kebir bazında izlemesi mümkündür. Ancak birden çok banka ve
şubelerle çalışılması, vadeli-vadesiz döviz cinsinden hesapların açılması halinde
yardımcı hesapların açılması gerekebilir. Firmalar kendi ihtiyaçlarına göre bu
hesabı bölümleyebilirler.
102-Bankalar Hesabı
İş bankası
Yapı kredi
Ak bank
Döviz Tevdiat Hes.
-Vadesiz Döviz Tevdiat Hes.
-Vadeli Döviz Tevdiat Hes. 146
c) İşleyişi:
Bankalara para olarak veya hesaben yatırılan değerler borç, çekilen tutarlar ile üçüncü
kişilerce tahsil edildiği anlaşılan çek ve ödeme emirleri alacak kaydedilir.
d) Değerlemesi ve Envanteri:
Bu hesabın değerlemesi mukayyet değer (kayıtlı değer) üzerinden yapılır. (V.U.K.md.
281) Bankalardaki yabancı para cinsinden mevduatlar ise V.U.K. 280 md. göre
değerlenir. Döviz tevdiat hesaplarına yatırılan ve çekilen paralar ise o tarihteki döviz
efektif alış kuru ile değerlendirilerek Türk parası karşılıkları hesaplarına geçirilir.
Döviz Hesapları ve Değerleme
Örnek: X işletmesinin bilgileri aşağıdaki gibidir.
1- 20.11 tarihinde $ kuru 1.30- TL iken bankaya 10.000.- $ yatırmıştır.
2- 30.11 tarihinde $ kuru 1.35- TL iken müşteri bankaya 5.000.- $ havale
göndermiştir.
3- 03.12 tarihinde $ kuru 1.38- TL iken bankadan 8.000.- $ çekilmiş, satıcıya olan
borç ödenmiştir.
4- 20.12 tarihinde $ kuru 1.40- TL iken 3.000.- $ çekilmiş alınacak iş makinesi için
avans verilmiştir.
5- Dönem sonundaki $ kuru 1.39- TL’dir.
147
Çözüm:
1 _____________ 20.11 ____________________
102-Bankalar Hes. 13.000,00
Döviz Tevdiat Hes.
100-Kasa 13.000,00
10.000$ x 1.30-
2 _____________ 20.11 ____________________
900-Borçlu Nazım Hes. 10.000,00
$ Vaziyeti (Banka)
910-Alacaklı Nazım Hes. 10.000,00
3 ____________ 30.11____________________
102-Bankalar
Döviz Tevdiat Hes.
6.750,00
120-Alıcılar Hes. 6.750,00
5.000$x1.35-
4 _____________ 30.01 ____________________
900-Borçlu Nazım Hes. 5.000,00
910-Alacaklı Nazım Hes. 5.000,00
5 _____________ 03.12 ____________________
320-Satıcılar Hes. 11.040,00
102-Bankalar 10.400.00
646-Kambiyo Karları Hes. 640,00
8.000$x1.38,00= 11.040,00
8.000$x1.30,00= 10.400,00
Kambiyo
Karı=
640,00
148
6 _____________ 03.12 ____________________
910-Alacaklı Nazım Hes. 8.000,00
900-Borçlu Nazım Hes. 8.000,00
7 _____________ 20.12 ____________________
259-Verilen Avanslar 4.200,00
102-Bankalar Hes. 3.950,00
646-Kambiyo Karları 250,00
2.000 $ x 1.40 = 2.800,00
2.000 $ x 1.30 = 2.600,00
Kambiyo Karı = 200,00
1.000 $ x 1.40 = 1.400,00
1.000 $ x 1.35 = 1.350,00
Kambiyo Karı
=
50,00
8 _____________ 20.12 ____________________
910-Alacaklı Nazım Hes. 3.000,00
900-Borçlu Nazım Hes. 3.000,00
9 _____________ 31.12____________________
102-Bankalar 160,00
646-Kambiyo Karları Hes. 160,00
________________ / ____________________
149
103- VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ (-)
a) Niteliği:
İşletmenin üçüncü kişilere bankalardan çekle veya ödeme emri ile yapacağı
ödemeler bu hesapta izlenir.
b) Bölümlenmesi
İşletmeler bu hesabı kendi ihtiyacına göre bölümlemesi mümkündür.
103-Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri
İş Bankası çekleri
Y. Kredi Bankası çekleri
Ak bank çekleri
Yabancı Paralı Çekler
c) İşleyişi:
Kişilere çek ve ödeme emri verildiğinde hesaba alacak; çek ve ödeme
emirlerinin bankadan tahsil edildiği anlaşıldığında bu hesaba borç, bankalar
hesabına alacak kaydedilir.
Bu hesap pasif karakterli, varlıkları düzenleyici, aktifte 102 No'lu hesabın
altında onu nete indirgeyen bir hesaptır. İlk kayıt bu hesabın alacağına yapılır.
Ya alacak bakiyesi verir ya da sıfır bakiye verir. Hiçbir zaman borç bakiyesi
vermez. 150
Örnek:
1- 12.12 tarihinde x işletmesi $ kuru 1,20 TL iken satıcı firmaya 5.000 $’lık çek vermiştir. Çekin vadesi 15.02…
dir.
2- 31.12 tarihindeki $ kuru 1,30 TL’dir.
İstenen: Muhasebe kayıtlarını yapınız.
1 _____________ 12.12____________________
320 Satıcılar Hesabı 6.000.-
103 Verilen Çekler ve Ödeme
Emirleri Y. Paralı Çekler
6.000.-
5.000 $ X 1,20
2 _____________31.12_____________________
656 Kambiyo Zararları (-) 500.-
103 Verilen Çekler ve Ödeme
Emirleri
500.-
5.000 $ x 1,30 = 6.500.-
5.000 $ x 1,20 = 6.000.-
Kambiyo Zarar = 500.-
________________ / ____________________
151
İhracat ile İlgili Hesaplar
Uygulamalar
152
İHRACAT HESAPLARI
Dış Ticaret İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesinde Dikkat Edilmesi Gereken
Hususlar
1)Yabancı para birimi ile ifade edilen işlemler gerçekleştiklerinde Türk lirasına
çevrilerek kaydedilir.(Muhasebenin temel kavramlarından para ile ölçülebilme kavramı
gereği.)Türk Lirasına çevirme işleminde varsa fiili işlem kuru, yoksa TCMB döviz alış kuru
esas alınır.
2)Mali tabloların çıkarılması anında yabancı para birimiyle ifade edilen varlık ve
yabancı kaynak hesapları güncelleştirilir. Yani değerlendirme yapılarak muhasebeleştirilir.
Varlıklar arasında yer alan efektif unsurlar (nakit para) TCMB efektif alış kuru üzerinden
değerlenerek muhasebeleştirilir.
Değerleme gününde ticari alacaklılar dışındakiler kambiyo K/Z hesapları ile
muhasebeleştirilir.
3)Yabancı para cinsinden var olan yurt dışı ticari alacakların değerlendirilmesinde
-aynı dönemde ortaya çıkan kur farkları hasılat ve hasılat düzeltmesi olarak
dikkate alınır. Tek düzen hesap planındaki(TDHP)601 yurt dışı satışlar ve 612 diğer
indirimler hesabı ile muhasebeleştirilir.
-sonraki dönemde ortaya çıkan kur farkları ise kambiyo K/Z (646-656) hesapları
muhasebeleştirilir.
4) Finansman giderlerinin muhasebeleştirilmesinde ortaya çıkan kur farkları faizler
ve benzeri giderler; ilgili dönemde maliyet olarak sonraki dönemlerde ise maliyet yâda gider
olarak işlenebilir. 153
154
İHRACAT İLE İLGİLİ BAZI KISA BİLGİLER
A- MAL İHRACI
B- HİZMET İHRACI
İhracat:
Bir malın yada değerin yabancılaşmasıdır. Bir malın veya değerinin
yürürlükteki ihracat mevzuatı ve gümrük mevzuatına uygun şekilde fiili
ihracatın yapılması veya kambiyo mevzuatına göre bedelinin (bedelsiz ihracat
hariç) yurda getirilmesinin veyahut müsteşarlıkça ihracat olarak kabul edilecek
sair çıkışlardır.
Fiili İhracat:
İhraç konusu malın gümrük mevzuatı hükümleri çerçevesinde muayenesinin
yapılıp taşıta yüklenmesini, bir yerden veya muhtelif yerlerden bir defada veya
kısım kısım gelmekte olan dökme veya diğer eşyada yüklemenin
tamamlanmasını veyahut gümrük mevzuatınca fiili ihracat olarak kabul
edilecek sair çıkışlardır.
Özellik arz etmeyen (serbest ) ihracat
Kayda bağlı ihracat
Takas veya bağlı muamele yoluyla ihracat
Ticari kiralama yoluyla ihracat
Transit ticaret
Bedelsiz ihracat
Yurtdışı müteahhitlik hizmetleri
Kredili ihracat
Konsinye ihracat
Sınır ticareti yoluyla yapılan ihracat
Serbest bölgelere yapılan ihracat
İthal edilmiş malların ihracatı
İhracat çeşitleri isim olarak aşağıdaki gibidir:
155
Özellik Arzetmeyen (serbest) İhracat
İhracatçı; ihracatçı birliklerine onaylatmış olduğu gümrük
beyannamesi ile ihracatın yapılacağı gümrük idaresine başvurarak
ihracatı gerçekleştirir.
Bedelsiz İhracat:
Bedeli, yürürlükteki kambiyo mevzuatı çerçevesinde yurda
getirilmesi olmaksızın yurt dışına kesin olarak mal çıkarılması…
Kayda Bağlı İhracat :
Gümrük beyannamesinin fiili ihracattan önce ihracatçı
birliklerince kayda alındığı ihracat şeklidir. 156
Konsinye İhracat:
Kesin satışı daha sonra yapılmak üzere; yurt dışındaki alıcılara,
komisyonculara, ihracatçının yurt dışındaki şube veya temsilciliklerine mal
gönderilmesidir.
İhracatçı birlikleri gümrük beyannamesinin üzerine konsinye ihracat meşruhatı
düşer.
Konsinye gönderilen malın fiili ihraç tarihinden itibaren bir yıl içinde kesin
satışının yapılması gerekir.
Haklı ve mücbir sebeplerin varlığı halinde süre uzatılabilir.
Kredili İhracat:
İki veya çok taraflı kredi anlaşmaları dışında kalmak kaydı ile ihracat
bedelinin kambiyo mevzuatında öngörülen süreleri aşacak şekilde yurda
getirilmesine imkan tanıyan ihracat şeklidir.
İhracatçı gümrük birliklerince gümrük beyannamesi üzerine kredili ihracat
meşruhatı düşülerek beyannameler onaylanır.
Fiili ihraç tarihinden itibaren kredili ihracat süresi dayanıksız tüketim
mallarında 2 yıl diğerlerinde 5 yılı geçemez.
157
Transit Ticaret:
Alış ve satış bedelleri arasında lehte fark olmak üzere malların transit
olarak veya doğrudan doğruya bir ülkeden başka bir ülkeye
satılmasıdır.
Takas ve Bağlı Muamele:
İki ülke arasında olmak üzere ihraç veya ithal edilen mal, hizmet
veya teknoloji transferi bedelinin kısmen veya tamamen mal, hizmet,
teknoloji transferi veya kısmen dövizle karşılanmasıdır.
Bağlı Muamele ise:
İkiden fazla taraf arasında yapılan takas işlemidir. 158
Ticari Kiralama Yolu İle İhracat:
Malların bir bedel karşılığında belirli bir süre kullanılmak üzere geçici olarak yurt
dışına çıkarılmasıdır.
Kiralama sözleşmesi müsteşarlığın iznine bağlıdır. Kira süresi bir yıldır. Zorunlu
hallerde ek süre verilebilir. Kira süresinin bitiminden itibaren bir ay içinde mal
yada dövizin yurda getirilmesi zorunludur.
İthal Edilmiş Malların İhracı:
İthalat rejimi çerçevesinde ithal edilmiş ve vergileri ödenmiş veya kullanılmış
yabancı malların, ihracı özellik arz etmeyen ihracat kapsamında sayılır.
Dolaylı Offset:
Özellikle savunma, havacılık ve ileri teknoloji alanlarında gerçekleştirilen projeler
ve kamu kurum ve kuruluşlarının açacakları her türlü uluslar arası ihale ve özel
şirketlerin yapacakları büyük çaplı dış alımlarda ülkemiz sınai ve ticari
kapasitesini, projeyle doğrudan ilgisi olmayan alanlarda gerçekleştirilecek ihracat
yolu ile artırmak üzere yabancı firma yada kuruluşların taahhüdünü kapsayan bir
anlaşma çeşididir. 159
Yurtdışı Müteahhitlik Hizmetleri:
Yurtdışında inşaat, tesisat ve montaj işi yapan müteahhitlerin,
yapacakları işlerle ilgili makine, teçhizat ve ekipman inşaat
malzemeleri, işçilerin ihtiyacı olan tüketim Maddelerinin ihracatı
bu kapsamda yer alır. Kesin ihracatta dövizi yurda getirme süresi 1
yıldır.
Serbest Bölgelere Yapılacak İhracat:
Türkiye’nin siyasi sınırları içinde yer alan, ancak gümrük kanunu
açısından yurt dışı sayılan serbest bölgelere yapılan ihracattır.
Sınır Ticareti Yolu İle Yapılan İhracat:
Sınır ve kıyı illerinin ihtiyaçlarının karşılanması amacı ile komşu
ülkelerin sınır ve kıyı yörelerinde karşılıklı olarak yapılan ticari
işlemlerdir.
160
Referans No :
Mal Kodu :
Fatura No. /Tarih :
Teslim Tarihi :
Yabancı Para Değeri TL Değeri
HASILAT ……………… ………………
Mal Satış Tutarı ……………… ………………
Kur Gelirleri ……………… ………………
KDV İadesi ……………… ………………
Destekleme Primi ……………… ………………
Komisyon Gelirleri ……………… ………………
Diğer ……………… ………………
MALİYET ………………
Mal Alış Bedeli ………………
İhracat Giderleri ……………… ………………
Navlun ……………… ………………
Sigorta ………………
Akreditif ………………
Masrafları ………………
Banka Masrafları ………………
Komisyon Giderleri ……………… ………………
Kredi Faizleri ………………
Kur Zararları ………………
Diğer ………………
İHRACAT KAR VEYA ZARARI ……………… ………………
161
HİZMET İHRACI KDV Kanunu’nun 11 / a bendinde yurt dışındaki müşteriler için yapılan
hizmet teslimleri KDV’sinden istisnadır.
Hizmet istisnasından yararlanmak için olması gereken koşullar KDVK/12.
Maddesinde isim isim sayılmıştır. Hizmet ihracının şartları:
1- Hizmet Türkiye’de yurt dışındaki bir müşteri için yapılmış olmalıdır.
2- Fatura veya benzeri nitelikteki belge yurt dışındaki müşteri adına
düzenlenmelidir.
3- Hizmet bedeli döviz olarak Türkiye’ye getirilmelidir.
4- Hizmetten yurt dışında yararlanılmalıdır.
Mal ihracında; mal gümrükten geçerken görülmekte muayenesi yapılmakta ve yurt
dışı edilmektedir. Hâlbuki hizmet ihracında bunların hiçbirisi olmamaktadır. Bu
nedenle ödemeler bilançosunda görülmeyen kalemler de yer almaktadırlar. Hizmet
ihracı istisnası; faturanın müşteri adına düzenlendiği ve hizmetin ifa edildiği
dönemde bedeli döviz olarak Türkiye’ye gelmesi beklenilmeden ihracat istisnası
kapsamında dönem KDV Beyannamesiyle beyan edilecektir.
Ancak bu şekilde beyan edilen işlemlerle ilgili yüklenilen ve indirim konusu
yapılamayan vergilerin KDV Kanununun 32. Md. Kapsamında iadesi, hizmet bedeli
dövizin Türkiye’ye getirilmesinden sonra mümkün olacaktır.
162
ALACAKLAR
Alacak: Bir malın teslimi hizmetin görülmesi ya da borç verilmesi karşılığında ortaya çıkan belirli bir parayı isteme
hakkına alacak denir.
Bu tanım hareket edildiğinde;
Ticari Alacakları
Ticari Alacağın
Vadesine Göre
Ticari Olmayan
Diğer Alacaklar
Kısa Vadeli
Alacaklar
D.D.H.P
12 No'lu Grup
Uzun Vadeli
Alacaklar
T.D.H.P
22 No'lu Grup
Mal Teslimi
+
Hizmet Görülmesi
Bir şeyi Ödünç Verme
Ticari Olmayan
Alacaklar
Kısa Vadeli
Alacaklar
13 No'lu Grup
Uzun Vadeli
Alacaklar
23 No'lu Grup
163
120 ALICILAR HESABI
a) Niteliği:
Bu hesap, işletmenin faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan senetsiz
alacaklarının izlenmesi için kullanılır. Finansal kiralamadan doğan senetsiz alacaklarda bu hesapta izlenir.
b) Bölümlenmesi: İşletmeler ihtiyaçlarına göre bölümleyebilirler
120-Alıcılar Hesabı
01- Yurtiçi Alıcılar
02- Yurtdışı Alıcılar
c) İşleyişi:
Senetsiz alacağın doğması ile bu hesaba borç tahsil edilmesi halinde (ödemeler, aktarmalar ve hesaben mahsuplar
dâhil) alacak kaydedilir. Bu hesap satışın gerçekleşmesi halinde satışa konu olan mal ve hizmet bedelleri ile bunlara ilişkin
giderler ve anlaşma uyarınca yürütülen faizler nedeni ile borçlanır. Alıcının nakden veya hesaben yaptığı ödemeler, satıştan
iadeler ıskontolar nedeni ile alacaklanır. Bu hesap borç kalanı verir veya sıfır kalan verir.
d) Değerlemesi ve Envanteri: Alıcılardan olan alacaklar TL cinsinden ise VUK 281. Maddesine göre mukayyet
değer ile değerlenir. Yabancı paralı alacaklar ise VUK 280 md. göre Maliye Bakanlığınca tespit edilen döviz alış kuru ile veya
Merkez Bankası alış kuru ile değerlenir.
Bu hesabın envanteri müşterilerden alman C/H teyitleri ile saptanır. Dönem sonunda alacak bakiyesi verenler 340 no'lu hesaba
aktarılır. 164
Yurt dışı alıcılar hesabı Yurt dışı alıcılar hesabı, alıcılar hesabının yardımcı hesabıdır. Yurt
dışına mal veya hizmet ihraç eden kurumların yurt dışından alacakları
için kullanılan hesaptır.
Mal ihraç eden firmalarda fiili ihraç tarihi, hizmet ihraç eden firmalarda
faturanın düzenlendiği ve bedelin Türkiye’ ye getirildiği tarihteki döviz
alış kuru ile değerlenmiş tutar bu hesaba borç 601 Yurt dışı satışlara
alacak kaydedilir.
Ayrıca fiili ihraç tarihinden, dönemin sonuna kadar (31.12...xx) ortaya
çıkan olumlu kur farkları 601 Y. dışı satışlar hesabına alacak, olumsuz
kur farkları ise 612 nolu hesaba gider yazılır. Dönemin sonundan sonra
ertesi yıl ortaya çıkan olumlu kur farkları 646 No’ lu hesaba, olumsuz
kur farkları ise 656 No’ lu hesaba kaydedilir. 165
Örnekler = X ltd. şti. nin .....Yılı / 8 ay ihracat bilgileri şöyledir.
1- 10/8 tarihinde 10.000 $’lık ihracatı $ kuru 1,10 TL iken fiilen
gerçekleştirilmiştir.
2- 20/8 tarihinde $ kuru 1,20 TL iken ihracat bedelinin % 70 ‘i bankaya gelmiş,
TL’ ye çevrilmiş DAB düzenlenmiştir.
3- 31.12 tarihindeki $ kuru 1,40 TL’ dir.
4- 31.01 tarihinde ihracat bedelinin geriye kalan tamamı bankaya gelmiştir. $
kuru 1,45 TL’dir.
İstenen: Muhasebe kayıtlarını yapınız.
Çözüm: Bu tür problemin çözümünde iki yol izlenir.
166
I. çözüm Yolu: (Aralıklı Envanter Yöntemi):
1_______________________10/8 ______________________
120 Alıcılar
Y. Dışı
11.000,00
601 Yurt dışı Satışlar 11.000,00
10.000 $ x 1,10
Fiili İhracatın gerçekleşmesi
2 _______________________20/8 ______________________
102 Bankalar 8.400,00
120 Alıcılar
Y. Dışı
8.400,00
7.000 $ x 1,20
İhr. Mal bedelinin % 70’inin gelmesi
3 ______________________31/12 ______________________
102 Alıcılar 1.600,00
601 Yurtdışı Satışlar 1.600,00
Yıl Sonu
4 _______________________31/01 ______________________
102 Bankalar 4.350,00
120 Alıcılar
646 Kambiyo Karları
4.200,00
150,00
3.000$ x 1,45 = 4.350,00
3.000$ x 1,40 = 4.200,00
Kambiyo Karı = 150,00
_________________________ /_________________________ 167
2_______________________20/8 _______________________
102 Bankalar 8.400,00
120 Alıcılar
Y. Dışı
601 Yurt dışı Satışlar
7.700,00
700,00
7.000 $ x 1,20 = 8.400
7.000 $ x 1,10 = 7.700
Kambiyo Karı = 700
3______________________31/12_______________________
120 Alıcılar
Y. Dışı
900,00
601 Yurt dışı Satışlar 900,00
3.000 $ x 1,40 = 4.200,00
3.000 $ x 1,10 = 3.300,00
Kambiyo Karı = 900,00
4___________________ 31/01/2002_____________________
102 Bankalar 4.350,00
120 Alıcılar
Y. Dışı
646 Kambiyo Karları
4.200,00
150,00
3.000 $ x 1,45 = 4.350,00
3.000 $ x 1,40 = 4.200,00
Kambiyo Karı = 150,00
_______________________ / _______________________
168
121- ALACAK SENETLERİ
a) Niteliği:
Bu hesap, işletmenin faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet
satışlarından kaynaklanan senede bağlanmış alacaklarını kapsar. Finansal kiralama
işlemlerinden doğan senetli alacaklar da bu hesapta izlenir.
b) Bölümlenmesi:
Alacak senetleri hesabı işletmelerin gereksinimlerine göre alt kırılımlara
ayrılabilir.
121-Alacak Senetleri
01. Ulusal para cinsinden senetler
Portföydeki senetler
Tahsildeki senetler
Teminattaki senetler
Senet yenileme Hesabı
Protestolu Senetler
İleri tarihli Çekler
02. Yabancı para cinsinden senetler
169
Örnek:
X işletmesinin yabancı paralı senetlere ilişkin bilgileri aşağıdaki
gibidir.
1- 15.11… tarihinde $ kuru 1,40 TL iken müşteriden 5.000 $’lık
senet almıştır. Senedin vadesi 15.02… ( Ertesi yıl ) dır.
2- 31.12… tarihindeki $ kuru 1,39 TL’dir.
3- 15.02… tarihindeki $ kuru 1,41 TL’dir.
170
İstenen: Muhasebe kayıtlarını yapınız.
Çözüm:
1______________15.11___________
121 Alacak Senetleri 7.000
Yabancı Paralı Senetler
120 Alıcılar 7.000
5.000 $ x 1,40
2______________15.11___________
900 Borçlu Nazım Hesap 5.000
910 Alacaklı Nazım Hesap 5.000
3______________31.12___________
656 Kambiyo Zararları 50
121 Alacak Senetleri 50
Yabancı Paralı
5.000 $ x 1,39 = 6.950
5.000 $ x 1,40 = 7.000
Kambiyo Zararı = 50
Yıl Sonu değerlemesi
4______________15.02___________
100 Kasa 7.050
121 Alacak Senetleri 6.950
646 Kambiyo Karları 100
5.000 $ x 1,41 = 7.050
5.000 $ x 1,39 = 6.950
Kambiyo karı = 100
5______________/ ______________
910 Alacaklı Nazım Hesap 5.000
900 Borçlu Nazım Hesap 5.000
______________/ _______________
171
128- ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR
a) Niteliği:
Ödeme süresi geçmiş bu nedenle vadesi birkaç defa uzatılmış
veya protesto edilmiş yazı ile birden fazla istenmiş ya da dava veya
icra safhasına aktarılmış senetli ve senetsiz alacakları kapsar.
172
Konuya İlişkin Açıklamalar:
1) Şüpheli Alacaklar (V.U.K. 323 Md.): Ticari ve Zirai
kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olmak şartıyla;
Dava veya icra safhasında bulunan alacaklar;
Yapılan Protestoya veya yazı ile bir defadan fazla
istenilmesine rağmen borçlu tarafından ödenmemiş bulunan
dava ve icra takibine değmeyecek derecede küçük alacaklar;
şüpheli alacak sayılır.
Yukarıda yazılı şüpheli alacaklar için değerleme gününün
tasarruf değerine göre pasifte karşılık ayrılabilir.
Bu karşılığın hangi alacaklara ait olduğu karşılık hesabında
gösterilir. Teminatlı alacaklarda bu karşılık teminattan geri kalan
miktara inhisar eder.
Şüpheli alacakların sonradan tahsil edilen miktarları tahsil
edildikleri dönemde kar-zarar hesabına intikal ettirilir. 173
2) Değersiz Alacaklar: Kazai bir hükme veya kanaat verici bir
vesikaya göre tahsiline artık imkân kalmayan alacaklar değersiz
alacaktır.
Değersiz alacaklar, bu mahiyete girdikleri tarihte tasarruf
değerlerini kaybederler ve mukayyet kıymetleriyle zarara
geçirilerek yok edilirler.
174
3) Vazgeçilen Alacaklar: Konkordato veya sulh yolu ile
alınmasından vazgeçilen alacaklar, borçlunun defterinde özel bir
karşılık hesabına alınır. Bu hesabın muhteviyatı alacaktan
vazgeçildiği yılın sonunda başlayarak üç yıl içinde zararla itfa
edilmediği takdirde kar hesabına aktarılır.
Bu tür alacaklara vazgeçilen alacaklar denir. Bu alacakların en
önemli özelliği konkordato veya sulh yolu ile tahsilinden
vazgeçilmiş olmasıdır. Bu durumda alacaklı ve borçlu bir protokol,
mutabakat imzalar ve notere onaylatırlar. Mutabakat kalınan parasal
tutar alacaklı yönünden değersiz hale gelir ve gider yazılır.
175
129- ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI (-)
a)Niteliği:
“128- Şüpheli Ticari Alacaklar” için ayrılacak karşılıklarla,
perakende satış yöntemi kullanarak bilânço gününden önceki iki
hesap döneminde vadesinde tahsil edilmeye alacakların ilgili
dönemlerdeki toplam vadeli satışlara oranlarının ortalamasının
değerleme dönemindeki vadeli satışlara uygulanması suretiyle
bulunacak şüpheli alacaklar için ayrılan karşılıkları kapsar. Teminatlı
alacaklarda karşılık teminatı aşan kısmı için ayrılır. Bu hesap amaca
uygun olarak bölünebilir. 176
ŞÜPHELİ ALACAK KARŞILIĞI AYIRABİLMENİN ŞARTLARI
1) Alacağın ticari ve zirai kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili
olması gerekir. (Diğer alacaklardan da ayrılabilir. Ancak K.K.E.G olarak dikkate
alınır.)
2) Bilânço usulüne göre defter tutmaları gerekir.
3) Alacağın dava veya icra safhasında bulunması gerekir.
4) Yapılan protestoya veya yazı ile bir defadan fazla istenilmesine rağmen borçlu
tarafından ödenmemiş bulunan dava ve icra takibine değmeyecek derecede küçük
alacaklar.
5) Alacağın teminatlı olmaması (Teminatlı alacaklarda teminatlı kısım hariç)
6) Karşılığın bilânçoda gösterilmesi gerekir.
7) Şüpheli alacak karşılığı alacağın Şüpheli hale geldiği dönemde ayrılabilir.
8) Avanslar için Karşılıklı ayrılamaz
9) Konkordato olayı şüpheli alacak ile ilgilendirilemez
10) Holding ve bağlı kuruluşlar arasında ticari işlemlerden kaynaklanmayan
alacaklar için şüpheli alacak karşılığı ayrılamaz
11) Hatır senetleri için karşılık ayrılmaz
177
Örnek: X İşletmesinin ihracatına ilişkin bilgiler aşağıdaki gibidir.
1- 10/09... tarihinde $ için döviz alış kuru 1,00 TL iken 10.000 $’lık fiili ihracat
gerçekleşmiştir.
2- 25/09 ... tarihinde $ kuru 1,10 TL iken 5.000 $ bankaya gelmiş ve TL’ ye
çevrilmiştir.
3- 20/11 ..... tarihinde $ kuru 1,20 TL iken 5.000 $’ ın tahsili şüpheli hale gelmiş ve
karşılık ayrılmıştır.
4- 31/12 .... tarihinde $ kuru 1,30 TL’ dir.
5- 01/04 .... tarihinde (ertesi yıl) 5.000 $’ın tamamı $ kuru 1,40 TL iken tahsil
edilmiştir.
İstenen: Muhasebe kayıtlarını yapınız.
178
1___________10/09 _____________
120 Alıcılar
Y. dışı
10.000,00
601 Yurt dışı satışlar hesabı 10.000,00
10.000 $ x 1,00
Fiili İhracatın Kaydı
2___________25/09 _____________
102 Bankalar Hesabı 5.500,00
120 Alıcılar
Y. dışı
601 Yurt dışı satışlar hs.
5.000,00
500,00
5.000 $ x 1,10 = 5.500,00
5.000 $ x 1,00 = 5.000,00
Kambiyo Karı = 500,00
İhracat mal bedelinin kaydı
________________/ _______________ 179
3_____________20/11 ___________
128 Şüpheli Ticari Alacaklar 6.000,00
120 Alıcılar Y. dışı
601 Yurt dışı satışlar hesabı
5.000,00
1.000,00
5.000 $ x 1,20 = 6.000,00
5.000 $ x 1,00 = 5.000,00
Kambiyo Karı = 1.000,00
Şüpheli hale gelmesi
4_____________20/11 ___________
654 Karşılık Giderleri 6.000,00
129 Şüpheli Ticari Alacaklar
Karşılığı
6.000,00
Karşılık Ayrılması
_____________ / _____________ 180
5_____________31/12 ___________
128 Şüpheli Ticari Alacaklar 500,00
129 Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı 500,00
5.000 $ x 1,30 = 6.500,00
5.000 $ x 1,20 = 6.000,00
= 500,00
Yılsonunda Değerlenmesi
6____________01/04 ____________
102 Bankalar 7.000,00
128 Şüpheli Ticari Alacaklar
646 Kambiyo Karı
6.500,00
500,00
5.000 $ x 1.40 = 7.000
5.000 $ x 1.30 = 6.500
= 500
Şüpheli Alacağın Tahsili
7____________01/04 ____________
129 Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı 6.500,00
644 Konusu kalmayan karşılıklar 6.500,00
Karşılık hesabının kapatılması
________________/ _______________ 181
KDV Hesapları İadeler Uygulamalar
182
KATMA DEĞER VERGİSİ HESAPLARI
Tek düzen muhasebe sisteminde bulunan KDV hesapları şunlardır.
Hesap Kodu Hesap ismi
190 Devreden KDV
191 İndirilecek KDV
192 Diğer KDV
291 Gelecek Yıllarda indirilecek KDV
292 Diğer KDV
391 Hesaplanan KDV
392 Diğer KDV
492 Gelecek Yıllara Ertelenen veya Terkin Edilecek KDV 183
190- DEVREDEN KDV
a) Niteliği:
Bir dönemde indirilemeyen ve izleyen döneme devreden katma değer
vergisinin kaydedildiği ve izlendiği hesaptır.
b) Bölümlenmesi:
190.01- Devreden KDV
c) İşleyişi:
“191- İNDİRİLECEK KDV” hesabının “391-HESAPLANAN KDV”
hesabı ile karşılaştırılmasından sonraki bakiyesi dönem sonlarında söz konusu
hesaba karşılık bu hesaba borç, izleyen dönem veya dönemlerde yapılacak
indirimler kaydedilir. “
184
191- İNDİRİLECEK KDV
a) Niteliği:
Her türlü mal ve hizmetin satın alınması sırasında satıcılara ödenen katma değer vergisinin kaydedildiği ve
izlendiği hesaptır.
b) Bölümlenmesi:
İndirilecek KDV si
Satışlardan iade alınan mallar KDV
Sabit kıymet KDV
Yüklenilen KDV
c) İşleyişi:
“Mal ve hizmet alımlarından doğan indirilecek katma değer vergisi bu hesaba borç, mevzuat gereği yapılan
indirimler ve hesaba yapılan düzeltmeler ile indirilemeyen ve “190- DEVREDEN KDV” hesabına aktarılan borç
bakiyesi bu hesaba alacak yazılır.
d) Değerleme ve Envanteri
Bu hesap mukayyet değer ile değerlenir. Ay sonlarında bu hesap 391-Hesaplanan KDV hesabıyla
karşılaştırılıp, devreden KDV si varsa 190-Devreden KDV hesabına, ödenecek KDV si çıkmış ise 360-Ödenecek
Vergi ve Fonlar hesabına aktarıldığından bakiye vermez. 185
192- DİĞER KDV HESABI
a) Niteliği:
Teşvikli yatırım mallarının ithalinde ödenmesi gerektiği halde ödenmeyip,
fiilen indirilmesinin mümkün olacağı tarihe kadar ertelenen katma değer vergisinin,
ertelemenin 1 yıl içinde olması halinde kaydedildiği ve izlediği hesaptır.
b) Bölümlenmesi:
Tescil edilen KDV
Terkin edilecek KDV
İade talep edilecek KDV
c) İşleyişi:
Teşvikli yatırım mallarının ithalinde, gümrük idareleri tarafından tarh ve
tahakkuk ettirilerek ertelenen katma değer vergisi pasifteki ilgili hesabın alacağı
mukabili bu hesaba borç kaydedilir.
d) Değerlemesi ve Envanteri:
Değerlemesi mukayyet değer ile yapılır. Dönem sonunda ilgili KDV’ler
kontrol edilip yasal konumunu koruyup korumadığına bakılır varsa gerekli düzeltme
işlemleri yapılır. 186
193-PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR HESABI
a)Niteliği:
Mevzuat gereğince peşin ödenen ve bir yıl içinde indirim konusu yapabilecek gelir, kurumlar ve diğer vergiler
ile fonların kayıt ve takip edildiği hesaptır.
b)Bölümlenmesi:
-Geçici vergi
-Gelir vergisi
-Diğer vergiler
-İade alınacak KDV
c)İşleyişi:
Peşin ödenen ve bir yıl içinde indirim konusu yapılabilecek gelir, kurumlar ve diğer vergiler ile fonlar, bu
hesaba borç yazılır. Dönem sonunda tahakkuk edecek gelir veya kurumlar vergisi ile fon karşılıklarından yapılacak
olan indirimi teminen “37-BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI” grubunda bulunan “371- DÖNEM KARININ
PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE GİDER YÜKÜMLÜLÜKLERİ” hesabının borcuna aktarılır. Ancak aktarılacak
tutur”370-DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI hesabının tutarından fazla
olamaz. Aktarılmayan tutar, dönem sonunda bu hesabın bakiyesi olarak kalır
d)Değerlemesi ve Envanteri:
Bu hesap kalanları mukayyet değer ile değerlenir. Dönem sonunda bu hesap 371 No’lu hesaba aktarılır. Ancak
aktarılan bu tutar 370 no’lu hesaptan fazla olamaz. Ayrıca mevduat faizleri ve bu hesap karşılıkla kontrol edilerek
mutabakat sağlanır. 187
391- HESAPLANAN KDV HESABI
a) Niteliği:
Bu hesap; teslim edilen mal veya ifa edilen hizmetler üzerinden hesaplanan Katma Değer Vergisi ile işlemi
gerçekleşmeyen ya da işlemden vazgeçilen mal ve hizmetlere ilişkin katma değer vergisinin izlendiği hesaptır.
b) Bölümlenmesi:
% 1 Hesaplanan KDV
% 8 Hesaplanan KDV
% 18 Hesaplanan KDV
Fazla ve yetersiz hesaplanan KDV
Alış iadesi hesaplanan KDV
c) İşleyişi:
Hesaplanan katma değer vergisi bu hesaba alacak kaydedilir. Düzeltmeler bu hesaba borç kaydedilir.
Vergilendirme dönemi itibariyle bu hesabın bakiyesi, “191- İNDİRİLECEK KDV” ve/veya “190- DEVREDEN
KDV” hesapları ile karşılaştırılır. Yapılan karşılaştırmada bu hesabın bakiyesi “191- İNDİRİLECEK KDV” ve/veya
“190- DEVREDEN KDV” hesaplarının bakiyesinden fazla olduğu takdirde vadesinde ödenmek üzere “360-
ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR” hesabına aktarılarak kapatılır. 188
392- DİĞER KDV HESABI
a) Niteliği:
Bu hesap; teşvikli yatırım mallarının ithalinden doğan ve ertelenen Katma Değer Vergisi ve ihraç kaydıyla satış
nedeniyle ertelenen ve terkin edilecek Katma Değer Vergisi gibi ihtiyaca göre bölümlenir.
b) Bölümlenmesi:
Tecil edilen KDV ( Ertelenen KDV )
Terkin edilecek KDV
c) İşleyişi:
Teşvikli yatırım mallarının ithalinde gümrük idareleri tarafından tarh ve tahakkuk ettirilerek ertelenen katma
değer vergisi, aktifteki ilgili hesabın borcu mukabili bu hesaba alacak, mevzuat gereği yapılacak terkin sonunda
aktifteki ilgili hesabın alacağı karşılığı bu hesaba borç kaydedilmek suretiyle işlem görür.
Yatırım teşvik belgelerinde öngörüldüğü şekilde gerçekleşmemesi halinde ertelenen Katma Değer Vergisi bu
hesaba borç, ödenmek üzere pasifteki tahakkuk hesabına alacak kaydedilir.
Vergi dairesince tecil olunan Katma Değer Vergisi “391- Hesaplanan Katma Değer Vergisi Hesabı”nın borcu
mukabili bu hesaba alacak, mevzuat gereği yapılacak terkin sonucunda borçlusunun alacağı mukabili bu hesaba borç
kaydedilir.
İhracatın gerçekleşmemesi halinde ise, tecil olunan katma değer vergisi “391-Hesaplanan Katma Değer Vergisi
Hesabı’nın alacağı mukabili bu hesaba borç kaydedilir. 189
KATMA DEĞER VERGİSİNDE İADE HAKKI DOĞURAN İŞLEMLER
İSTİSNA: Vergiye tabi olması gereken bir vergi konusunun yine kanunun açık
hükmü uyarınca vergilendirilmemesidir.
KDV ‘de istisna; Mal teslimi ve hizmet ifasında bulunanların bu işlemleri
dolayısıyla KDV hesaplayıp beyan etmek zorunda olmadıklarını ifade eder.
KDV kanununda istisnalar aşağıdaki gibidir.
1- TAM İSTİSNA
Tanım: İstisna kapsamına giren işlemlerle ilgili alış ve giderler dolayısı ile
yüklenilen vergilerin indirimine ve indirilemeyen vergilerin iadesine imkân tanıyan
istisnadır.
A-İhracat (KDV/Madde 11)
1- Mal ihracı – Hizmet İhracı
2- İhraç kaydı ile tecil terkin uygulanarak yapılan teslimler
3- Dâhilde işleme ve geçici kabul rejimleri kapsamında tecil-terkin
uygulanan ham Madde ve yardımcı Madde teslimi
4-Yolcu beraberi eşya ihracı
5-Bavul Ticareti
6-Yabancı taşıma işleri yapanlar ile fuar ve sergilere katılanların
aldıkları mal ve hizmetler
190
B- Deniz, Hava, Demiryolu taşıma araçları istisnası (KDV/13/g)
1-Araçların bakım onarımı
2-Araçların imalatı-inşası, teslimi ithalatı
C- Liman ve hava meydanlarında araçlar için yapılan hizmetler
D- Değerli madenler ve petrol arama faaliyetlerinde bulunanlara yapılan teslim
ve hizmetler
E-Teşvik belgeli makine teçhizat teslimleri
F-Liman ve hava meydanı inşası ve yenilenmelerine ait teslim ve hizmetler
G-Güvenlik kuruluşlarının ve tedarikçilerinin silah cihaz alışları ve yatırım
harcamaları
H-Uluslar arası taşımacılık
İ- Diplomatik istisna
-Yabancı devletlerin diplomatik misyonu
-Uluslar arası kuruluşların ve mensupları 191
2- Uluslar arası anlaşma hükümleri gereğince uygulanan tam istisnalar
3- İndirimli oranda vergilendirilen işlemler
4- Kısmi tevkifat uygulanan işlemler
a) Tekstil ve konfeksiyon sektöründe fason ve ham Madde teslimleri
b) Kamu kurum ve kuruluşları ile banka ve finans kuruluşlarına yapılan
yapım işlemleri, makine, teçhizat demirbaşların bakım onarımları, yemek servisi,
bahçe, çevre bakımı ile temizlik, güvenlik, danışmanlık ve denetim hizmetleri
c) İşgücü temini hizmeti
d) İthalinde vergi uygulanmayan akaryakıtların yurt içi teslimi
e) Hurda metal, kâğıt, cam teslimlerinde istisnadan vazgeçilmez
f) Artıklardan elde edilen plastik ham Maddesi
g) Külçe bakır, alüminyum, çinko ve bunlardan mamul ham Maddeler
5- Fazla ve Yersiz Ödenen KDV
a) İndirim hakkına sahip olmayanlara iade
b) İndirim hakkına sahip olanlara iade
192
İADE HAKKI DOĞURMAYAN İSTİSNALAR
A- KISMI İSTİSNALAR
Tanım: İstisna kapsamına giren işlem dolayısı ile yüklenilen vergilerin indirimine imkân verilmiyorsa kısmı istisna söz
konusudur.
1- İTHALAT İSTİSNASI
a) Gümrük kanununa bağlı muafiyetler
b) Millileşmemiş malların teslimi
c) Serbest bölge rejimi
d) Geri gelen mallar
e) Dahilde teslimi KDV den müstesna olan malların ithali
2- KÜLTÜR, EĞİTİM, SAĞLIK VE SOSYAL AMAÇLI İSTİSNALAR
B- ULUSLAR ARASI ANLAŞMA HÜKÜMLERİ GEREĞİNCE UYGULANAN İSTİSNALAR
C- GEÇİCİ İSTİSNALAR
1- İNDİRİM HAKKI TANINMAYAN GEÇİCİ İSTİSNALAR
2- İNDİRİM HAKKI TANINAN GEÇİCİ İSTİSNALAR
193
TAM İSTİSNALAR
İHRACAT İSTİSNASI
KDV kanununun 11. Ve 12. Maddeleri ihracat istisnası düzenleyen maddelerdir.
- Mal ihracı
- Hizmet ihracı
- Bavul Ticareti
- Yolcu beraberi eşya ihracı
- İhracatçılara yapılan ihraç kaydı ile teslimlerde tecil terkin uygulaması
- Dahilde işleme rejimi kapsamındaki malların imalinde kullanılacak ham ve yardımcı maddelerin yurt
içinden alımında tecil-terkin uygulaması
MAL İHRACI – HİZMET İHRACI
İhracat teslimi ve yurt dışındaki müşteriler için yapılan hizmetler
1. Bir teslimin ihracat teslimi sayılabilmesi için aşağıdaki şartlar yerine getirilmiş olmalıdır:
a) Teslim yurt dışındaki bir müşteriye veya bir serbest bölgedeki alıcıya ya da yetkili gümrük antreposu
işleticisine yapılmalıdır.
b) Teslim konusu mal Türkiye Cumhuriyeti gümrük bölgesinden çıkarak bir dış ülkeye veya bir serbest
bölgeye vasıl olmalı ya da yurt dışındaki müşteriye gönderilmek üzere yetkili gümrük antreposuna konulmalıdır.
Teslim konusu malın ihraç edilmeden önce yurt dışındaki alıcı adına hareket eden yurt içindeki firmalar veya bizzat
alıcı tarafından işlenmesi veya herhangi bir şekilde değerlendirilmesi durumu değiştirmez. 194
2. Yurt dışındaki müşteri tabiri; ikametgâhı, işyeri, kanunî ve iş merkezi yurt dışında olan alıcılar ile yurt içinde
bulunan bir firmanın yurt dışında kendi adına müstakil en faaliyet gösteren şubelerini ifade eder. Bir hizmetin yurt
dışındaki müşteriler için yapılan hizmet sayılabilmesi için aşağıdaki şartlar yerine getirilmiş olmalıdır.
a) Hizmetler yurt dışındaki bir müşteri için yapılmış olmalıdır.
b) Hizmetten yurt dışında faydalanılmalıdır.
MAL İHRACINDA ÖZELLİKLİ DURUMLAR
1- İHRACAT İSTİSNASININ BEYANI
- KDV uygulamasında ihracat istisnası malların T.C. gümrük bölgesinden geçerek bir dış ülkeye vasıl olduğu
ya da malların serbest bölgeye çıktığı ya da yetkili gümrük antreposuna konulduğu tarihteki KDV beyannamesinde beyan
edilir.
- İhracat istisnasında fiili ihraç tarihi esastır. Fiili ihraç tarihi malın yurt dışı edildiği tarihtir. İntaç tarihi ise
malın gümrüğe sevk edilip muayenesinin tamamlandığı tarihtir. Malın gümrüğe sevki ile fiilen yurt dışı edildiği tarih aynı
ise ihraç tarihi ile intaç tarihi aynı olacağından o dönem KDV beyanında beyan edilir.
- Bu konuda başka önemli bir husus ise faturanın düzenlendiği tarih ile fiili ihraç tarihinin ay bazında (fatura
Mart ayında düzenlenmiş fiili ihracat Nisanda gerçekleşmiştir.) ya da yıl bazında (fatura 30.12.2010 düzenlenmiş fiili
ihracat 2011 de gerçekleşmiş) farklı olması halidir.
2- İHRACAT BEDELİNİN BEYANINDA UYGULANACAK DÖVİZ KURU
İhracat faturasının döviz cinsinden düzenlenmesi halinde ihracat bedeli faturada gösterilen döviz tutarının fiili
ihracın gerçekleştiği tarihteki merkez bankası alış kuru üzerinden kayıt ve beyan edilir.
195
3-YURT DIŞINA SATILMAK ÜZERE MAL GÖNDERİLMESİ
Yurt dışındaki şubelere komisyonculara bunlar tarafından satılmak üzere
konsinye anlaşma çerçevesinde mal gönderilmesi halinde bunların
komisyoncu ya da şube tarafından alıcıya satıldığı tarih itibarı ile beyan
edilecektir.
Bu anlamda satış yapılmadığı sürece fuar ve sergilere götürülen numune
mallar için ihracat istisnası uygulanmayacaktır.
4-MÜTEAHHİTLERİN YURT DIŞINDAKİ İNŞAATLARA
MAKİNE VE EKİPMAN GÖTÜRMESİ
Yurt dışında inşaat yapan müteahhitlik yapan kurumların bu amaçla kesin
olarak yurt dışına götürdükleri makine teçhizat ve malzemeler ihracat
istisnasından yararlanır. Geçici olarak götürülen istisnadan
yararlanamazlar. 196
• 5-YURT DIŞINA GEÇİCİ İHRACAT YOLU İLE
ÇIKARILAN MALLARIN SATILMASI
• Yurt dışına geçici ihracat yolu ile çıkarılan malların yurt dışında
iken satılması halinde fiili ihracat tarihi malın geçici ihracının
yapıldığı tarih olmakla birlikte KDV yönünden ihracat
istisnasının, kesin ihracatla ilgili gümrük beyannamesindeki intaç
tarihine ilişkin vergilendirme döneminde beyanı gerekir.
• 6-TRANSİT İHRACAT
• Bu tür ihracatta yurt dışındaki mallar Türkiye’de serbest dolaşıma
girmeden yine yurt dışına satılmaktadır. Bu uygulama KDVK
Md.6/a ya göre vergisinin konusunu oluşturmamaktadır. Bu
nedenle verginin konusunu oluşturmayan bir hususun
istisnasından da söz edilemez. Dolayısı ile KDV beyannamesine
dahil edilemez. Bunlarla ilgili KDV ödenmiş olsa dahi KDVK
30/a uyarınca indirim konusu yapılmayacaktır.
197
7-İHRACAT SAYILAN YURT İÇİ SATIŞLAR
İhracatı teşvik mevzuatı hükümlerine göre bazı yurt içi satışlar ihracat olarak değerlendirilir. Malların T.C
gümrük hattını geçmediği sürece (Bavul ticaretinde yetkili gümrük antreposuna konulan mallar hariç) KDV yönünden
ihracat istisnası uygulaması mümkün değildir. Sonuç olarak ihracat sayılan yurtiçi satışlar KDV ye tabidir.
8-MİLLİLEŞMEMİŞ MALLARIN SATIŞI
T.C sınırları içinde bulunmayan malların satışı KDVK/I maddesine göre KDV konusuna girmemektedir.
Ancak teslim anında Türkiye’de bulunan fakat millileşmemiş malların yurt dışına satışında KDV uygulanmaz. Örnek;
Türkiye’de kaza yapan batıktan çıkarılan gemilerin satışında KDV hesaplanmayacaktır.
9-SINIR VE KIYI TİCARETİ
Sınır ve kıyı ticaretinde bazen mallar bir bedel karşılığında satılmakta, bazen de takas söz konusu olmaktadır.
Bu tür ticarette gümrük beyannamelerinin yanında sınır veya kıyı ticareti yetki belgesi de aranır. Gümrük beyannameleri
yerine düzenlenen tahakkuk varakaları da istisna uygulaması için geçerli belgedir. 198
10- AYNİ SERMAYE İHRAÇI
Yurt dışındaki şubelere veya iştirak edilen kurum ve kuruluşlara ayni sermaye
olarak mal götürülmesi halinde gümrük beyannamesi düzenlemek şartı ile ihracat
istisnasından yararlanılır.
11- POSTA YOLU İLE YURT DIŞINA MAL GÖNDERİLMESİ
Gümrük beyannamesi düzenlemek şartı ile posta yolu ile yurt dışına mal
gönderilmesi ihracat istisnasına girmektedir.
12- KISMİ İSTİSNA KAPSAMINA GİREN MALLARIN İHRACI
Bu kapsamdaki mal ve hizmetlerin ihraç edilmesi halinde bunlar ile ilgili
yüklenilen KDV nin indirimi ve iadesi mümkündür.
13- GEMİLERE YAPILAN TESLİMLER
Uluslar arası sefer yapan yerli veya yabancı gemilere doğrudan ya da acenteler
aracılığı ile su, kumanya, yakıt, teknik teçhizat gibi mal ve malzemelerin gümrük
beyannamesi düzenlenmesi şartı ile teslimi halinde ihracat istisnasından yararlanır. 199
14- GÜMRÜK HATTI DIŞI EŞYA SATIŞ MAĞAZALARI
Bu anlamdaki satış yerlerine gönderilen mallar için ihracat istisnası
uygulanmaz. Ancak bu mağazalardan alış veriş yapan kişilere satılan mallar için
KDV kanununun 16/1-c Maddesi kapsamında istisna uygulanır. (giriş ve çıkış yapan
yolcuların alabilecekleri mallar ile sınırlı olmak üzere) Bu durumda söz konusu
malların alımında ödenen KDV aynı kanunun 30/g bendi gereği indirim konusu
yapılamaz, gider olarak dikkate alınır.
15- İHRAÇ EDİLEN MALLARIN ZAYİ OLMASI
İhraç edilen malların T.C gümrük bölgesini geçtikten sonra çalınması,
doğal afet ve benzeri şekilde zayi olması ve alıcısına ulaşamaması ihracat istisnası
uygulanmasına engel teşkil etmez. Bu mallar için yüklenilen KDV nin iade olarak
alınması mümkündür.
16- MAL İHRACINDA UYGULANACAK VADE FARKLARI
İhracatçının sonradan vade farkı uygulaması ve bu fark ile ilgili yurt
dışındaki alıcı adına fatura düzenlemesi halinde istisnaya tabi tutulmuş olan vade
farkları için KDV hesaplanmaz. 200
MAL İHRACINDA İSTENEN BELGELER
1- Limit altı iadelerde aranacak belgeler
a) Dilekçe
b) Gümrük Beyannamesi
c) Satış Faturası
d) İndirilecek KDV Listesi
e) Yüklenilen KDV Listesi
2- Limit üstü iadelerde aranacak belgeler
a) Yukarıdaki belgeler
b) Teminat
c) İnceleme Raporu
d) Veya YMM iadesi tasdik raporu
HİZMET İHRACI
Yurt dışındaki müşteriler için Türkiye de yapılan hizmetlerden bu müşteriler yurt dışında yararlanırsa söz
konusu hizmetler KDVK 11/1-a maddesine göre hizmet ihracı istisnası kapsamında vergiden istisnadır. Hizmet ihracında
istisnadan söz edebilmek için aşağıdaki 4 şartın birlikte gerçekleşmesi şarttır. 201
HİZMET İHRACI
1- Hizmet Türkiye de Yurt Dışındaki Müşteri İçin Yapılmaktadır.
Yurt dışındaki müşteri tabiri ikametgahı işyeri kanuni merkezi veya iş
merkezi yurt dışında bulunan kişi veya kuruluşlar ile Türkiye de faaliyette bulunan
bir firmanın yurt dışında kendi adına müstakilen faaliyet gösteren şubesi, acentası,
temsilcisi veya bürosu anlaşılmalıdır.
Hizmet Türkiye de yapılmazsa KDV nin konusuna girmez. Örnek; Yurt dışında
müteahhitlik yapılması verginin konusuna girmez. Ancak bu firmanın yurt dışındaki
inşaatı için Türkiye de proje çizdirip yurt dışına gönderen mimarlık bürosunun bu
faaliyeti hizmet ihracıdır.
2- Fatura veya benzeri belge yurt dışındaki müşteri adına düzenlenmelidir.
İstisnadan yararlanmak için faturanın yurt dışındaki müşteri adına
düzenlenmesi şarttır.
202
3- Hizmetin Bedeli Döviz olarak Türkiye ye getirilmelidir.
Mal ihracında mal bedelinin Türkiye’ye getirilmesi şartı yoktur.Ancak
hizmet ihracında hizmet bedeli dövizin Türkiye’ye getirilerek bankalara ve
özel finans kuruluşlarına bozdurulması zorunludur.Bu şartın yerine getirildiği
döviz alım belgesinin yada noterce onaylı sureti ile tevsik edilmelidir.
Döviz alım belgesi ; 113 seri nolu KDV genel Tebliğ uyarınca yurtdışındaki
müşteriler için ifa edilen hizmetlerin ifa edildiği dönemde bedelin döviz olarak
Türkiye’ye gelmesi beklenmeden, ihracat istisnası kapsamında dönem KDV
Beyannamesi ile beyan edileceği hükme bağlanmıştır.
Ancak bu şekilde beyan edilen işlemlerle ilgili yüklenilen ve indirim konusu
yapılmayan vergilerin iadesi, ihracat bedeli dövizin Türkiye’ye getirilmesinden
sonra yerine getirilebilecektir.
203
4- Hizmetten yurtdışında yararlanılmalıdır.
KDVK ‘nunda yararlanma ilkesi önemlidir.Bu anlamda hizmetten yurt
içinde mi yada yurt dışında mı yararlanılıyor durumu çok büyük arz etmektedir.
Maliye Bakanlığı bu durumu açıklığa kavuşturmak için 26 ve 30 seri
nolu KDV tebliğlerini yayımlamıştır.
Tebliğ incelendiğinde; genellikle yurtdışına ihraç edilen mallarla ilgili
olarak yurt dışındaki alıcılara yapılan hizmetten istisna kapsamında kabul edilmiştir.
Örnek; Türkiye’deki bir matbaa yurt dışında yayınlanan bir
derginin Türkiye’de satılmaması, bedelinin döviz olarak getirilmesi halinde
hizmet ihracı istisnasından yararlanacaktır.
Örnek; Türkiye’deki danışmanlık firması Almanya’daki firmanın
malları için Türkiye Pazar araştırması yapmıştır. Bunun karşılığında
yurtdışına fatura kesilmiş bedeli döviz olarak getirilmiş olsa dahi, hizmetten
Türkiye’de yararlanıldığından istisna uygulanmaz. KDV’ye tabi tutulacaktır. 204
Örnek; X işletmesinin 20xx yılı / x ayı bilgileri aşağıdaki gibidir.
Yurtdışındaki bir turizm firması Türkiye’ye turist göndermiştir.Bu turistlere
Türkiye'deki Türk turizm firması, konaklama, yeme, içme gibi hizmetleri
vermektedir. Buna göre ;
1- Türkiye’deki konaklama – gezi – yeme – içme gideri 340.000 + % 18 KDV
2- Giderler 95.000 TL + % 18 KDV ‘dir.
3- Yurtdışından alınan bedel 590.000 TL + 61.200 KDV ‘dir.
Diğer Bilgiler
- Yurtdışından alınan tutar 590.000 TL’dir.
- Türkiye’de yapılan 340.000 TL’lik gider KDV ‘ye tabidir.
- Hizmet ihracı istisnası 250.000 TL ( 590.000-340.000 ) dır.
- Hizmet ihracı istisnasına isabet eden kısım 250.000 / 590.000 = % 42 ‘si
yüklenilen KDV kısmına ilave edilecektir.
Gidere isabet eden = 95.000 x % 42 = 39.900 TL Gider
Yüklenilen KDV = 39.900 x % 18 KDV = 7.182 TL’dir. ( KDV )
( 95.000 x % 18 = 17.100 TL x % 42 = 7.182TL ( KDV ) 205
İstenen; Yevmiye kayıtlarını yapınız.İade alınacak KDV’yi hesaplayınız
Çözüm ;
_1________________ / _________________
740 Hizmet Üretim Maliyeti 340.000
191 İndirilecek KDV 61.200
100 Kasa 401.200
_2________________ / _________________
770 Genel Yön.Gid. 95.000
191 İndirilecek KDV 17.100
100 Kasa 112.100
_3________________ / _________________
102 Bankalar Hes. 401.200
601 Y.Dışı Sat. 590.000
391 Hes. KDV 61.200
_4________________ / _________________
391 Hes. KDV 61.200
190 Devreden KDV 9.918
192 Diğer KDV 7.182
191 İndirilecek KDV 78.300
KDV Kapanışı iade alınacak KDV’nin tespiti
_________________ / _________________
206
HİZMET İHRACINDA İSTENEN BELGELER
1) KDV İadesi talep dilekçesi
2) Hizmet faturası aslı veya fotokopisi
3) Döviz alım belgesi
4) İndirilecek KDV listesi
5) İhraç edilen hizmet nedeniyle yüklenilen KDV
6) İnceleme raporu
7) Teminat veya YMM’lik iadesi tasdik raporu
BAVUL TİCARETİ
Ülkemizde bavul ticareti 61 seri no’lu KDV genel tebliği ile
düzenlenmiştir. Bu tebliğ uygulaması çerçevesinde yabancı uyruklu alıcılara yapılan
satışlarda KDV uygulanmayacaktır.
1- İzin Belgesi
Satıcı firmalar vergi dairesine başvurarak “Türkiye’de ikamet etmeyenlere
döviz karşılığı satışlarda KDV ihracat istisnası izin belgesi” alır. Bu belge yolcu
beraberi eşya ihracı istisnası uygulamasında da geçerli olacaktır.
207
2- Asgari Tutar
Satışı yapılan mal bedelleri toplamı KDV hariç ????? TL üzerinde olması
gerekmektedir. Bir faturada gösterilen bedelin bu tutardan fazla olması halinde
vergisiz satış yapılabilecektir. Birden fazla malın bedeli aynı faturada gösterilmek
şartıyla bu toplama dahil edilecektir.
3- Özel Fatura
İstisna kapsamındaki satışlarda 5 nüsha özel fatura düzenlenir. İlk 4 nüsha
alıcıya verilecek 5.nüsha ise satıcıda kalacaktır.
4- Döviz Alım Belgesi
Satış bedeli dövizler bankalara veya finans kurumlarına (Döviz büfeleri
hariç) bozdurularak döviz alım belgelerinin aslı ya da onaylı örneği KDV
beyannamesine eklenir.
5- Çıkış Kapıları ve Malların Yurt Dışına Çıkarılması
Satılan mallar fatura tarihinden itibaren üç ay içinde bakanlıkça belirlenen
gümrük kapılarından yurt dışı edilir.
208
Bu gümrük kapıları şunlardır
İstanbul - İzmir - Antalya - Samsun
Trabzon - Artvin- Edirne
Dere köy - Kırklareli - Tekirdağ-Çorlu
Deli ucu – Iğdır
Satışı yapılan mallar yukarıda belirtilen kapılardan yurt dışına çıkarılır.
Çıkış sırasında özel faturanın 2. 3. ve 4. Suretleri gümrük memuru tarafından
onaylanır. 2.ve 3.suretleri gümrükte kalır. Özel faturanın 4. Sureti çıkışı izleyen 1 ay
içinde satıcıya ulaşacaktır. Ayrıca döviz alım belgesinin de beyanname verme süresi
içinde temin edilmesi gerekir. Döviz alım belgesi ibraz edilmediği sürece onaylı
fatura 1 ay içinde satıcıya ulaşsa dahi istisna kapsamında işlem yapılmayacak, tahsil
edilmediği halde KDV beyan edilecektir. Bu anlamı ile istisna uygulaması için döviz
alım belgesinin ibrazı şarttır. 209
6- İstisnanın Uygulanması
a) Şartların beyanname verme tarihine kadar gerçekleşmesi
Bu kapsamda satış yapılan vergilendirme dönemini takip eden ayın 24. Güne kadar.
-Satılan malla yurt dışına çıkmış
-Özel faturanın gümrükçe onaylı 4.nüshası satıcıya ulaşmış
-Satış bedeli tutarındaki döviz alım belgesi alınmış olması şartı ile KDV istisnası
uygulanır. Bu istisnada beyanname yapılırken satıcı firmalar satış bedeli üzerinden (Tahsil
etmedikleri halde) KDV hesaplayıp beyan edeceklerdir. İstisna şartlarının gerçekleşmesi
halinde hesaplanan bu tutar KDV beyannamesi üzerinde 36.satıra yazılarak ödenmeyecektir.
Ayrıca bu tutar beyannamede (Tablo 9 Diğer iade hakkı doğuran işlem bölümüne) yazılarak
iade talep edilecektir.
b) Şartların beyanname verme süresi içinde gerçekleşmemesi hali
Bavul ticaretinde istisna şartları beyanname verme tarihine kadar gerçekleşmezse,
KDV beyanı ile satışlar beyan edilir.
210
Buna göre;
-Satışın yapıldığı ayı izleyen ayın 24.günü akşamına kadar ( KDV beyannamesi verme
süresi ) mallar yurt dışı edilmemişse
-Veya gümrükçe onaylı fatura satıcıya ulaşmamışsa
-Döviz alım belgesi temin edilmemişse
Söz konusu beyan edilip KDV ödenecektir. KDV’ler tablo 9 ‘da gösterilmez.
Ancak; özel faturada gösterilen satışa ilişkin mallar satış tarihinden itibaren 3 ay içinde
yurtdışına çıkarılırsa;
-Onaylı fatura satıcıya 1 ay içinde ulaşırsa
-Döviz alım belgesi temin edilirse istisna şartların gerçekleştiği dönemde uygulanacaktır.
BAVUL TİCARETİNDE TECİL TERKİN UYGULAMASI
Türkiye’de ikamet etmeyen yolculara döviz karşılığı satılan ve yurt dışına çıkarılması
şartı ile ihracat istisnası uygulanan malların imalatçıları için tecil, terkin işlemi yapabilecektir.
Bu şekildeki uygulamada ihracatın 3 ay içinde gerçekleşmesi ve çıkışta onaylanan
özel faturanın 1 ay içinde satıcıya ulaşması şarttır. 211
BAVUL TİCARETİNDE MUHASEBE UYGULAMASI
Kaynak; ( Kemal Oktar Gelir İdaresi Baş. Müd.) KDV İstisnalar ve İadeler
Maliye ve Hukuk Yayınları 8.Baskı Sayfa 60 )
Örnek;
X İşletmesinin bilgileri aşağıdaki gibidir.
1- İşletme 1.490 TL + % 8 KDV’li mal ile 2.873 TL + % 18 KDV’li malı veresiye
satın almıştır.
2- Bavul ticareti kapsamında 2.100 TL %8 lık 3.140 TL % 18 lık malı özel fatura
ile satmıştır.
3- Şirketin diğer bilgileri şu şekildedir.
-Önceki dönemden devreden KDV 197 TL dır.
-Mükellef bu satışlara ilişkin döviz alım belgelerini almıştır.
-3.140 TL tutarındaki özel fatura gümrükte onaylanmış, mükellefe ulaşmıştır.
-2.100 TL tutarındaki özel fatura ise (%8 lik) satıcıya ulaşmamıştır.
-Satıcı 2.100 TL için KDV tahsil etmediği halde bu satışa isabet eden 168 TL
KDV’yi ödeyecektir.
-Bu dönemde satılan mallara ait yüklenilen vergilerin sadece bu malların
alışında ödenen KDV olduğu görülmüştür.
212
İstenen = Muhasebe kayıtlarını yapınız.
Çözüm :
1) ——————————//——————————
153 Ticari Mal 1.490,00
191 İndirilecek KDV 119,20
320 Satıcılar 1.609,20
%8 ‘lik Mal Alışı
2) ——————————//——————————
153 Ticari Mal 2.873,00
191 İndirilecek KDV 517,40
320 Satıcılar 3.390,14
%18 ‘lik Mal Alışı
3) ——————————//——————————
100 Kasa 2.268,00
601 Yurtdışı Satışlar 2.100,00
391 Hesaplanan KDV 168,00
%8 ‘lik Mal Alışı
4) ——————————//——————————
100 Kasa 3.705,20
601 Yurtdışı Satışlar 3.140,00
391 Hesaplanan KDV 565,20
%18 ‘lik Mal Alışı
——————————//——————————
213
1) ——————————//——————————
391 Hesaplanan KDV 733,20
190 Devreden KDV 148,20
192 Diğer KDV 517,14
190 Devreden KDV 197,00
191 İndirilecek KDV 636,34
191 İndirilecek KDV 565,20
Toplam KDV = 733,20
İndirilecek KDV = 168,00
Kalan KDV = 565,20
2) ——————————//——————————
193 Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar 517,14
192 Diğer KDV 517,14
İade Alınacak KDV Talebi
——————————//——————————
İstenen belgeler
1)İade talep dilekçesi
2)Gümrükçe onaylı özel faturanın aslı veya onaylı fotokopisi
3)İndirilecek KDV listesi
4)İhraç edilen malın bünyesine giren yüklenilen KDV vergisi
5)DAB aslı veya onaylı örnek
6)İnceleme raporu
7)Teminat veya YMM KDV iadesi tasdik raporu 214
YOLCU BERABERİ EŞYA İHRACI
Türkiye ye geçici olarak gelen kişilerin (Türkiye de ikamet etmeyen yolcuların) Türkiye den satın aldıkları
malları yurt dışına çıkarmaları halinde bu mallar için ödedikleri KDV iade edilecektir.
Bu kapsamdaki satışlarda da fatura 4 nüsha düzenlenir.Bu konu 43 seri nolu KDV genel tebliğinde
düzenlenmiştir.
Buna göre ;
A- İstisnadan Yararlanacak Alıcılar
Türk vatandaşları Türkiye’de mukim ( yerleşik kişi ) sayıldıklarından kural olarak bu istisnadan
yararlanamazlar.Ancak yurtdışında yerleşik Türkler yurtdışında oturduklarını belgelendirebilirlerse
yararlanabilir.Yabancı uyruklular ise pasaportlarını ibraz etmek şartıyla yararlanır.
B- İstisnadan Yararlanacak Satıcılar
Bu kapsamda mükellefler bağlı bulunduğu vergi dairesinden izin belgesi alarak istisnadan yararlanabilirler.
İstisnadan yararlanan bu mükellefler işletmenin görünen bir yerine ‘’ İşletmemizde … ile yapılan …. Tarihli sözleşmeye
dayanılarak 3065 sayılı KDV kanununun 11 / 1- b Maddesi ile 43 ve 96 seri nolu KDV Genel Tebliğleri uyarınca
Türkiye’de ikamet etmeyen yolculara yapılan satışlarda KDV istisnası uygulanmaktadır.’’ Yazılı levhayı asacaklardır.
215
Örnek ; X İşletmesinin 20xx / xx / ayı vergilendirme dönemindeki bilgiler aşağıdaki gibidir.
( Kemal Oktar ( Gelir İdaresi Başkanlı Müd. )KDV İstisnalar ve İadeler Maliye ve Hukuk Yayınları 8. Baskı 72.
Sayfa )
1- X İşletmesi ……… tarihinde 795.00 TL + % 18 Kdv ödeyerek peşin mal satın almıştır.
2- X İşletmesi 63 TL+ % 18 Kdv ‘li gider yapmıştır.
3- Yurt içi satışlar 527 TL + % 18 Kdv ‘dir.
4- Turistlere satış 214 TL + % 18 Kdv ‘dir.
5- Diğer Bilgiler ;
- Önceki dönemden devreden Kdv ………7.52 TL
- Turistlere yapılan satışın 134 TL + % 18 Kdv ‘lik kısmının onaylı faturası gelmiştir.
- Bu satış ile ilgili yüklendiği Kdv 20 TL ‘dir.
- Geriye kalan 80 TL satışın onaylı faturası beyanname verme dönemi sonuna kadar gelmemiştir.
- Ayrıca 2 ay önce Kdv hariç 96 TL satışa ait onaylı fatura gelmiştir.Bu tutara ilişkin 17.28 TL tutarında
Kdv alıcının banka hesabına havale edilmiştir.
216
İstenen; Muhasebe kayıtlarını yapınız. İade alınacak ve devreden KDV ‘yi tespit ediniz
Çözüm;
1) ——————————//——————————
153 Tic. Mallar 795,00
191 İndirilecek .KDV 143,10
100 Kasa H es. 938,10
Mal Alışı
2) ——————————//——————————
760 Paz.Satış Dağ.Gid. 63,00
191 İndirilecek KDV 11,34
100 kasa hesabı 74,34
İhracat Giderleri
3) ——————————//——————————
100 Kasa Hes. 621,86
600 Yurt içi Satış. 527,00
391 Hes.KDV 94,86
Yurt İçi Satış
4) ——————————//——————————
100 Kasa Hs. 252,52
601 Yurt Dışı Satış. 214,00
391 Hes.Kdv 38,52
Turiste Satış
——————————//—————————— 217
5) ——————————//——————————
391 Hes. KDV 133,38
190 Devreden KDV 32,70
192 Diğer KDV 37,28
190 Devreden KDV. 7,52
191 İndirilecek KDV 154,44
191 İndirilecek KDV 41,40
( 43 No'lu Tebliğ )
134 TL X % 18 = 24,12
96 TL X % 18 = 17,28
Toplam = 41,40
6)——————————//——————————
193 Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar 37,28
192 Diğer KDV 37,28
İade alınacak KDV
——————————//—————————— 218
YOLCU BERABERİ EŞYA İHRACINDA (KDV 11/1-b)
KDV İADESİNDE ARANAN BELGELER:
Dönem itibari ile ……..TL'yi aşmayan iadeler
1-KDV iadesi talep dilekçesi
2-Gümrükçe onaylı satış faturası veya fatura
3-Çek aslı veya fotokopisi
4-İndirilecek KDV listesi
5-Yüklenilen KDV listesi
Dönem itibari ile…….TL’yi aşan iadeler
1-inceleme raporu
2-Teminat veya
3-YMM’lik KDV iadesi tasdik raporu 219
İhraç kaydı ile mal satışı (Tecil Terkin Uygulaması)
220
İhraç edilmek şartıyla imalatçılar tarafından kendilerine teslim edilen mallara ait
katma değer vergisi, ihracatçılar tarafından ödenmez. Mükelleflerce tahsil
edilmeyen ancak ilgili dönem beyannamesinde beyan edilecek olan bu vergi, vergi
dairesince tarh ve tahakkuk ettirilerek tecil olunur.
Söz konusu malların, ihracatçıya teslim tarihini takip eden ay başından itibaren 3
ay içinde ihraç edilmesi halinde, tecil edilen vergi terkin olunur.
İhracatın yukarıdaki şartlara uygun gerçekleştirilmemesi halinde, tecil olunan
vergi tahakkuk ettirildiği tarihten itibaren 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil
Usulü Hakkında Kanunun 51'inci Maddesine göre belirlenen gecikme zammıyla
birlikte tahsil olunur. Ancak, ihraç edilmek şartıyla teslim edilen malların Vergi
Usul Kanununda belirtilen mücbir sebepler nedeniyle ihraç edilmemesi halinde,
tecil edilen vergi tecil edildiği tarihten itibaren 6183 sayılı Amme Alacaklarının
Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 48'inci Maddesine göre ilgili dönemler için
geçerli tecil faizi ile birlikte tahsil edilir.
İhraç Kaydı İle Yapılan Satışlarda İstenen Belgeler
• Gümrük beyannamesi (Aslı –Noter yada YMM onaylı örneği)
• İndirilecek KDV listesi
• İhraç kaydıyla satışlara ilişkin fatura fotokopisi veya listesi
• Bavul ticareti kapsamında ihracat yapanlara satış yapılması halinde ihracatçıdan temin edilen bankalar veya özel finans kurumlarınca düzenlenmiş döviz, alım belgesi aslı veya onaylı örneği
221
KANUNDA GEÇEN İMALATÇI TANIMI
222
İmalatçı tanımına ilişkin hükümler KDVK unu 27 nolu tebliğde düzenlenmiştir.
Sanayi ve ticaret bakanlığınca yapılan tanıma göre;
1- Sanayi siciline kayıtlı ve sanayi sicil belgesine haiz olması
2- Sanayi odası, ticaret odası veya esnaf sanatkarlar derneklerine kayıtlı
bulunması
3- Sanayi sicil belgesinde yer alan üretim konusunda gerekli araç parkına sahip
olması
4- Bu şartları topluca taşıyan imalatçıların kredi üretimine ilave olarak aynı
zamanda fason imalatı da yaptırmaları halinde
a) Fason imalatı sadece sanayi sicil belgesinde yazılı üretim dallarında
yaptırmaları
b) Fason olarak yaptırılan imalatta işin riskini ve organizasyonunu
üstlenmeleri
c) Fason olarak imal ettirilen mallarla ilgili ham Madde ve yardımcı
Maddeleri
temin etmeleri gerekmektedir.
Örnek:
X İşletmesinin 200.. / 3 ay bilgileri aşağıdaki gibidir. İşletme
gömlek üretimi yapmaktadır.
Yurt içi satışlar
İhraç kayıtlı satışlar
İndirilecek KDV
KDV oranı
=
=
=
=
1.000,00 TL
2.000,00 TL
300,00 TL
% 18
İstenen: Tecil terkin uygulaması ve muhasebe kayıtlarını yapınız.
223
Hesap Kodu Tutar
600-Yurtiçi Satışlar
( Teslim Tutarı ) = 3.000,00
(391)-Hesaplanan KDV
(1.000+ 2.000) % 18 = 540,00
(191)-İndirilecek KDV = (300,00)
(360)-Ödenecek Vergi ve Fonlar
( Ödenecek KDV) = 240,00
(192)-Diğer KDV
(Tecil Edilebilir KDV) = 360,00
(392)-Diğer KDV
(Tecil Edilecek KDV) = 240,00
(193)-Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar
(İhracatın gerçekleştiği dönemde iade
alınacak KDV) =
120,00
Çözüm:
Tecil, terkin uygulaması ve muhasebe kayıtları şöyle olacaktır.
224
Tecil edilebilir KDV: İhraç kaydı ile teslimlere ilişkin fatura üzerinde hesaplanan ancak
ihracatçıdan tahsil edilmeyen KDV’sidir.
Tecil edilecek KDV: Vergi dairesine ödenmesi gereken ancak ödenmeyen KDV’dir.
İade KDV: Tecil edilebilir KDV – Tecil edilecek KDV arasındaki farktır.
_____________3/200..____________
120 Alıcılar 1.180,00
600 Yurtiçi Satışlar
391 Hesaplanan KDV
1.000,00
180,00
Yurtiçi Satışlar
_____________3/200..____________
120 Alıcılar
192 Diğer Katma değer vergisi
2.000,00
360,00
600 Yurtiçi Satışlar
391 Hesaplanan KDV
2.000,00
360,00
İhraç Kayıtlı satış
______________/ _____________ 225
____________31/3/200.._________
391 Hesaplanan KDV 540,00
191 İndirilecek KDV
360 Ödenecek vergi ve fon.
300,00
240,00
Ay sonu kayıt
____________31/3/200..__________
360 Ödenecek vergi ve fonlar 240,00
392 Diğer KDV 240,00
____________31/3/200.._________
193 Peşin ödenen vergiler ve fonlar
392 Diğer KDV
120,00
240,00
192 Diğer KDV 360,00
İadenin talep edilmesi
Tecil edilen verginin terkini
_______________/_______________
101 Alınan çekler
veya
102 Bankalar
360 Öd. Ver. Ve fon.
368 Vadesi geçmiş ert. veya taksitlendirilmiş vergi ve diğ. Yük.
120,00
193-Peşin Öd. Vergi. ve Fon. 120,00
İadenin alınması
_______________/ ______________ 226
Örnek:
X işletmesinin 200…/5 aydaki bilgileri aşağıdaki gibidir. İşletme
ayakkabı imalatı yapmaktadır.
Yurt İçi Satışlar = 4.000.-
İhraç Kayıtlı Satış = 6.000.-
Önc. Dön. Dev. KDV = 1.000.-
İnd. KDV = 1.800.-
KDV Oranı = % 18
İSTENEN: Tecil terkin uygulaması ve muhasebe kayıtlarını
yapınız. (Satışlar veresiyedir.)
227
Çözüm: Hesap Kodu Tutar
600-Yurt içi Satışlar 10.000.-
391-Hesaplanan KDV 1.800.-
190 D. KDV + 191 İnd. KDV 2.800.-
360 Ödenecek KDV ----
190 Devreden KDV 1.000.-
192 Diğer KDV Tecil Edilebilir KDV (6.000x %18) 1.080.-
392 Diğer KDV
Tecil edilecek KDV
----
193 P.Ödenen vergi ve fonlar
(İade alınacak KDV)
1.080.-
228
_____________3/200..____________
120 Alıcılar 4.720.-
600 Yurtiçi Satışlar 4.000.-
720.- 391 Hesaplanan KDV
Yurtiçi Satışlar
_____________/________________
120 Alıcılar
192 Diğer KDV Tecil Edilebilir KDV
6.000.-
1.080.-
600 Yurtiçi Satışlar
391 Hesaplanan KDV
6.000.-
1.080.-
_____________/____________
391 Hesaplanan KDV 1.800.-
190 Devreden KDV 1.000.-
190 Devreden KDV
191 İndirilecek KDV
1.000.-
1.800.-
KDV Hes. Kapatılması
_____________/____________ 229
_____________/____________
193 Peşin Ödenen Vergiler Fonlar 1.080.-
192 Diğer KDV 1.080.-
İadenin Talebi
_____________/____________
102 Bankalar
360 Ödenecek Vergi Fonlar
361 Ödenecek Sosyal Güv. Kesin.
368 Vadesi Geç. Ert. Tak. Ver. Yük.
320 Satıcılar
XX
XX
XX
XX
XX
193 Peşin Öd. Ver. Fon 1.080.-
İadenin alınması
_____________/____________ 230
Katma değer vergisi kanununda iade alınacak KDV için 3
seçenek sunulmuştur.
1- İndirim yolu ile iade
2- Mahsup yolu ile iade
3- Nakit iade
KATMA DEĞER VERGİSİ İADESİ
231
İşlemin Türü
Limit Altı Nakden İadelerle
Mahsuben İadeler İçin
Aranacak Belgeler
Limit Üstü Nakden İadelerde
Aranacak Belgeler
Mal İhracatı
1. Dilekçe
2. Gümrük Beyannamesi
3. Satış Faturası
4. İndirilecek KDV Listesi
5. Yüklenilen KDV Tablosu
1. Limit altı nakden iadelerle
mahsuben iadelerde aranan belgeler
2. teminat iade teminat karşılığı
alınacaksa, işlemin türüne göre limit
altı iadeler için aranan belgelere
ilaveten teminat mektubu verilmesi
gerekir.
3. YMM Tastik Raporu iade YMM
tasdik raporu ile alınacaksa, işlemin
türüne göre limit altı iadeler için
aranan belgelere ilaveten YMM
tastik raporu ibraz edilmelidir.
Bavul Ticareti
1. Dilekçe
2. Onaylı Özel Fatura
3. Döviz Alım Belgesi
4. İndirilecek KDV Listesi
5. Yüklenilen KDV Tablosu
Yolcu Beraberi Eşya
İhracı
1. Dilekçe
2. Onaylı Satış Faturaları
3. İndirilecek KDV Listesi
4. Yüklenilen KDV Tablosu
5. İcmal Fotokopisi
( KDVGT / 84 / I / 1.1.3 )
232
Hizmet İhracatı
1. Dilekçe
2. Satış Faturaları
3. Döviz Alım Belgesi
4. İndirilecek KDV Listesi
5. Yüklenilen KDV Tablosu 4. Vergi İnceleme Raporu
-YMM tastik raporu da
inceleme raporu yerine geçer.
-Teminat verilmesi durumunda
inceleme raporu veya YMM
tasdik raporu aranmaz.
- Sermayesinin %51’i veya
daha fazlası kamuya ait
kuruluşlardan teminat veya
inceleme raporu aranmaz.
İhraç Kayıtlı
Teslimler
1. Dilekçe
2. Satış Faturaları
3. Gümrük Beyannamesi
4. İndirilecek KDV Listesi
Deniz, Hava ve
Demiryolu
Araçlar İstisnası
1. Dilekçe
2. İstisna Talep Belgesi
3. Alış ve Satış Faturaları
Liman ve Hava
Meydanı
Hizmetleri
1. Dilekçe
2. Alış ve Satış Faturaları
233
Petrol Arama
Faaliyetleri
1. Dilekçe
2. Petrol İşleri genel
Müdürlüğünce Onaylı Liste
3. Alış ve Satış Faturaları
5. Hurda metal teslimlerinden
doğan nakden iadelerde (limit altı
nakden iadeler dahil) aşağıdaki
belgeler aranır.
- Dilekçe
- Alış ve Satış Faturaları
- Tahakkuk Fişi ve Ödeme
Makbuzu
- Alıcının Yazısı
( KDVGT \ 53 \ B )
6. Tekstil ve konfeksiyon
sektöründeki fason işçiliklerde
nakden iade mümkün değildir.
Teşvik Belgeli
Makine Teçhizat
Teslimi
1. Dilekçe
2. Bildirim Formu
3. Alış ve Satış Faturaları
Kara
Taşımacılığı
1. Dilekçe
2. Tır Karnesi, Kara
Manifestosu, Triptik Belgesi,
3. Alış ve Satış Faturaları
Deniz-Hava
Taşımacılığı
1. Dilekçe
2. Deniz ve Hava Manifestosu
3. Alış ve Satış Faturaları
Demiryolu
Taşımacılığı
1. Dilekçe
2. CIM Taşıma Belgesi veya
Remiz Bülteni
3. Alış ve Satış Faturaları
Ulu
slarara
sı T
aşı
macı
lık
234
Elçilik ve
Konsolosluk
1. Dilekçe
2. Alış ve Satış Faturaları
Uluslararası
Kuruluşlar
1. Dilekçe
2. İstisna Talep Yazısı
3. Alış ve Satış Faturaları
İndirimli Orana Tabi
Teslimler 1. Dilekçe
2. Alış ve Satış Faturaları
Hurda Metal Teslimleri 1. Dilekçe
2. Alış ve Satış Faturaları
Tekstil ve Konfeksiyon
Sektöründeki Fason İşçilikler 1. Dilekçe
2. Fason İşçilik Faturaları
Dip
lom
atik
İst
isna
235
İNDİRİM YOLU İLE İADE
236
39 ve 72 no.lu Katma değer vergisi genel tebliğine göre iade hakkı doğuran
işlemleri bulunan mükellefler, bu işlemlerden dolayı yüklendikleri KDV’sini nakit
yada mahsuben iade olarak almayıp indirim yolu ile giderme tercihinde
bulunmaları mümkündür.
Tercihlerini bu yönde kullanan mükellefler KDV beyannamesindeki ilgili
sütunları dolduracaklar ancak yüklenilen KDV’si kısmına sıfır yazılacaktır.
Örnek:
X işletmesinin bilgileri aşağıdaki gibidir.
1- İşletme $ kuru 1.20 TL iken 20.000 $ lık fiili ihracat yapmıştır.
2- İşletmenin ihraç ettiği mal ile ilgili yüklendiği KDV’si 191 no.lu hesapta takip
edilmiş ve 3.000 TL’dir. İşletme bu KDV’ yi nakit veya mahsuben değil indirim
yolu ile kullanmıştır.
_____________/______________
120 Alıcılar 24.000.-
601 Yurt Dışı Satışlar 24.000.-
20.000 $ x 1.20 = 24.000.-
____________/_______________
190 Devreden KDV 3.000.-
191 İndirilecek KDV 3.000.-
İndirilemeyen KDV’nin Devri
_____________/______________
237
Mahsuben Veya Nakden İade İhracat Faturasının Düzenlendiği Tarih İle
Fiili İhracatın Yapıldığı Dönemin Farklı Olması Hali
238
Mahsuben Veya Nakden İade
Mahsuben İade; Mahsuben iade öncelik sırasına göre;
-Mükellefin kendisinin vergi borçlarına
-Artarsa Adi Ortalık, Kollektif ve Komandit Şirketlerde
( Komandit Şirketlerde sadece Komandite ortakların ) ortaklık payı ile
sınırlı olmak üzere ortakların Vergi Dairesine ve
-Gümrük İdaresine muaccel hale gelmiş vergi borçlarına
-Sosyal Güvenlik Kurumuna olan prim borçlarına miktarına
bakılmaksızın, inceleme raporu, teminat veya YMM tasdik raporu
aranmaksızın yerine getirilir.
İhracat Faturasının Düzenlendiği Tarih İle Fiili ihracatın Yapıldığı Dönemin Farklı Olması Hali
Örnek;
X işletmesinin 200…/9 ayda yapmış olduğu ihracata ilişkin bilgiler aşağıdaki gibidir.
a) X işletmesi 50.000 adet t-shirt üretmiştir.1 adet t-shirt' ün fiyatı 2$ dır. Faturanın düzenlendiği tarih
15.08.200… dır. Dolar kuru 1,50 TL dır.
b) X işletmesi faturasını düzenlediği malları halkalı gümrüğüne 26.08.200… tarihinde sevk etmiştir.
c) 20.09.200.. tarihinde fiili ihracat gerçekleşmiştir. Dolar kuru 1,57 TL dır.
d) 30.09.200.. tarihinde ihracat bedeli dövizin tamamı Türkiye’ye gelmiş ve bankadaki hesaba geçmiştir. Dolar
kuru 1,60 TL dır.
e) X işletmesinin ihraç ettiği mala ilişkin yüklendiği KDV 20.000 TL dır ve indirilecek KDV hesabında
izlenmiştir.
f) X işletmesinin 8 aydan 9 aya devreden KDV si 22.000 TL 200.. / 9 ayda yüklendiği KDV ise 5.000 TL’dir.
İstenen:
1- Muhasebe kayıtlarını yapınız.
2- İade edilecek KDV' yi hesaplayınız.
3- İade alınacak KDV’nin
a) 5.000,00 TL si nakden
b) 6.000,00 TL si vadesi gelmemiş vergi borcuna
c) 3.000,00 TL si ödenecek SSK borcuna
d) 6.000,00 TL si vadesi geçmiş vergi borcuna mahsup edilmiştir. Damga vergisi ihmal edilmiştir. 239
Çözüm:
Bilindiği gibi ihracata ilişkin fatura;
- Akreditifin açılması
- Gümrük beyannamesinin açılması
- Başka nedenlerle
Fiili ihraç tarihinden önce düzenlenebilmektedir. Bu durumda ihracat faturasındaki bedellerin
- Faturanın düzenlendiği dönemdeki Yada ihracatın yapıldığı dönemde mi beyan edileceği konusu
önem kazanmaktadır.
KDV'sinde; verginin beyanı faturanın düzenlendiği ayın beyannamesine dahil edilir ve beyan edilir.
Ancak ihracat faturasında gösterilen bedeller yasal deftere kaydedildiği dönemde değil, fiili ihracatın gerçekleştiği
dönemde beyan edilir.
Katma değer vergisi ihracat istisnasına ait bedellerin, ihraç faturasının düzenlendiği dönemin değil, ihracatın
fiilen gerçekleştiği dönemin katma değer vergisi beyannamesi ile beyan edilme zorunluluğu, faturanın
düzenlendiği ay beyannamesi ile beyan edilme ilkesinin istisnasını oluşturmaktadır.
Ayrıca örneğimizde olduğu gibi mal gümrüğe sevk edilebilir. Gümrükte bekleyebilir.
İntaç Tarihi = Malın gümrüğe sevk işlemlerinin tamamlandığı, gümrük işlemlerinin gümrük idaresi açısından
bitirildiği tarihtir.
Fiili İhraç = Bir malın T.C gümrük bölgesinden çıkarak bir dış ülkeye veya serbest bölgeye vasıl olmak yada
yurt dışındaki müşteriye gönderilmek üzere yetkili gümrük antreposuna konulmalıdır.
İntaç tarihine göre KDV iadesi talep edilemez. Ancak bazen intaç tarihi ile fiili ihraç tarihi aynı olabilir. Bu
durumda zaten sorun yoktur. 240
1- Faturanın düzenlenmesi
___________15/8/200.. ___________
181 Gelir Tahakkukları Y. Dışı 150.000,00
380Gelecek Aylara Ait Gelirler 150.000,00
50.000 adet x 2 $ x 1,50
_______________/ ______________
2- Fiili İhraç Tarihinde Yapılacak Kayıt
___________20/9/200.. ___________
120 Alıcılar 157.500,00
601 Yurtdışı Satışlar 157.500,00
50.000 adet x 2 $ x 1,57
_______________/ ______________
380 Gelecek Aylara Ait Gelirler 150.000
181 Gelir Tahakkukları 150.000
_______________/ ______________
3- İhracat Bedelinin Yurda Gelmesi
___________30/9/200.. ___________
102 Bankalar 160.000,00
120 Alıcılar
601 Yurtdışı Satışlar
157.500,00
3.000,00
100.000 $x 1,60 = 160.000,00
100.000 $x 1,57 = 157.000,00
Kambiyo Karı = 3.000,00
_______________/ ______________
241
1- İade Edilecek KDV’nin Hesabı
___________30/9/200.. ___________
192 Diğer KDV
190 Devreden KDV
20.000,00
7.000,00
191 İndirilecek KDV 27.000,00
_______________/ ______________
2- İade edilecek KDV
_______________ / ______________
193 Peşin ödenen vergi ve fonlar 20.000,00
192 Diğer KDV 20.000,00
_______________ / ______________
3- KDV Mahsup İşlemleri
Damga vergisi ihmal edilmiştir.
_______________ / ______________
102 Bankalar Hesabı
360 Ödenecek vergi ve fonlar
361 Ödenecek sosyal kesintiler
368 vadesi geç. ertelenmiş veya
taksitl. ver. ve diğ. yüküm.
5.000,00
6.000,00
3.000,00
6.000,00
193 Peşin öd.verg.ve
fonlar.
20.000,00
_______________ / ______________
200.. / 08 aydan devreden KDV = 22.000
200.. / 09 aydan ind. KDV = 5.000
Toplam İnd. KDV = 27.000
İhracat nedeniyle yüklenilen KDV = 20.000
242
TÜRKİYEDE İKAMET ETMEYEN YABANCILARA
YAPILAN SATIŞ
____________________/ ___________________
100 - Kasa 236.-
601-Yurtdışı Satışlar
391-Hesaplanan KDV
200.00
36.00
Yurt Dışı Satış
____________________/___________________
391-Hesaplanan KDV 36,00
360-Ödenecek Vergi Fonlar 36,00
KDV’nin Ödenmesi
____________________/___________________
192-Diğer KDV 36,00
103-Verilen Çekler Ödeme Emir. 36,00
İade için çek verilmesi
____________________/___________________
193-Peşin Ödenen Vergiler Fonlar 36,00
192-Diğer KDV 36,00
İade Alınacak KDV’nin Kaydı
___________________/ ___________________
Örnek: X işletmesi turiste 200,00 TL + % 18 KDV’li mal satmıştır.
243
Örnek:
Türkiye’de ikametgah etmeyen yolculara Döviz cinsinden yapılan
satışlar ( Bavul Ticareti )
X işletmesinin 200.. / 8 ay bilgileri aşağıdaki gibidir.
1. 10.08… tarihinde Türkiye’de ikametgah etmeyen yolculara $
kuru 1.20 TL iken 5.000 $ lık mal satmıştır. (başka satış
yoktur.)
2. 10.09… tarihinde mal yurt dışına çıkmıştır. İşletmenin bu
satışlar için yüklendiği KDV’ si 400.- TL’dir. Başkaca
yüklendiği KDV yoktur.
244
1- _________________10.08 ________________
100 Kasa YP 6.000.-
601 Yurtdışı Satışlar 6.000.-
5.000 $ x 1.20
Satış Kaydı
2-____________________/__________________
192-Diğer KDV 400.-
191 İndirilecek KDV 400.-
İade Edilecek Vergi
3-____________________/__________________
193 Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar 400.-
192 Diğer KDV 400.-
İadenin Talebi
4- ___________________/ __________________
102 Bankalar veya İlgili Hesap 400.-
193 Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar 400.-
İadenin Alınışı
____________________/___________________ 245
İHRAÇ EDİLEN MALLARIN GERİ GELMESİ
İhraç edilen mallar alıcının istediği vasıflarda değilse ( kırılma, bozulma,
v.b ) geri gelir. İhraç edilen malların geri gelmesi KDV Kanunu ve Gümrük Kanunu
bakımından özellik arz eder.
1- KDV Kanuna göre İhraç Edilen Malların Geri Gelmesi
İhraç edilen malın geri iade edilmesi halinde ; Eğer ihracatçı ihraç ettiği
malın KDV sini almış ise bu durumda gümrükte malın KDV sini ödemesi yada
teminat göstermesi gerekmektedir. Ancak ihraç ettiği malın KDV sini iade olarak
almamış ise; KDV siz olarak malı gümrükten çeker. 246
2- Gümrük Kanuna göre İhraç Edilen Malın Geri Gelmesi
Bu durum kanunun 168 ve 169. Maddelerinde aşağıdaki şekilde açıklanmıştır.
‘’ Serbest dolaşımdaki eşya Türkiye Gümrük Bölgesi’nden ihracından sonra 3 yıl
içinde yeniden serbest dolaşıma girmesi halinde veya beyan sahibinin talebi üzerine
ithalat vergilerinden muaf turulur.( Güm. K – md 168 ) ‘’ İthalat vergilerinden muafiyet
; Geri gelen eşyanın ihracı sırasındaki ayniyeti değişmeden yeniden ithali halinde
tanınır.( Güm. K – md 169 )
Örnek ; X işletmesinin 20 XX / mayıs ayı bilgileri aşağıdaki gibidir.
115 mayısta $ kuru 1.50 TL iken 100.000 $ lık fiili ihracat gerçekleşmiştir.
220 mayısta $ kuru 1.55 TL iken ihracat bedeli dövizin % 90’ı bankaya gelmiştir.
3Aynı tarihte ihraç edilen malın % 10 ‘luk kısmı iade olarak geri gelmiştir. ( Kur 1.55 TL )
4İhraç edilen malın % 10’luk kısmı $ kuru 1.40 TL iken geri gelmiştir.
247
İstenen: Muhasebe kayıtlarını yapınız.
Çözüm ;
1------------------------------15.05-------------------------------
120 Alıcılar Hes. 150.000
601 Y.Dışı Satışlar Hes 150.000
100.000 $ X 1.50 TL Fiili İhracat
2 ------------------------------20.05-----------------------------
102 Bankalar Hes. 139.500
120 Alıcılar Hes. 135.000
601 Y. Dışı Satışlar Hes. 4.500
90.000 $ X 1.55 = 139.500
90.000 $ X 1.50 = 135.000
K.Karı = 4.500
3 -------------------------------20.05-------------------------------
610 Y. Dışı Satışlar 15.500
120 Alıcılar Hes. 15.000
601 Y. Dışı Satışlar Hes. 500
10.000 $ X 1.55 = 15.500
10.000 $ X 1.50 = 15.000
K.Karı = 500
4-------------------------20.05-------------------------------------
610 Y. Dışı Satışlar Hes. 14.000
612 Diğer İndirimler 1.000
120 Alıcılar Hes. 15.000
10.000 $ X 1.40 = 14.000
10.000 $ X 1.50 = 15.000
K. Zararı = 1.000
248
İTHALAT HESAPLARI
159- VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI
a) Niteliği:
Yurt içinden ya da yurt dışından satın alınmak üzere siparişe
bağlanan stoklarla ilgili olarak yapılan avans ödemelerinin
izlendiği hesaptır.
249
Tekdüzen hesap planında Verilen avans hesapları aşağıdaki gibidir.
T.D.M. SİSTEMİNDEKİ AVANS HESAPLARI ŞUNLARDIR.
Verilen Avanslar Alınan Avanslar
Dönen Varlıklar Duran Varlıklar Kısa
Vadeli
Yaban
cı
Kayna
k
Uzun Vadeli Yabancı Kaynak
Hesap
Kodu
Hesap İsmi Hesap
Kodu
Hesap İsmi Hesap
Kodu
Hesap İsmi Hesap
Kodu
Hesap İsmi
159 Verilen Sipariş
Avansları 259 Verilen Avanslar 340
Alınan Sipariş
Avansları 440
Alınan Sipariş
Avansları
179 Taşeronlara
Verilen Avanslar 269 Verilen Avanslar 349
Alınan Diğer
Avanslar 449
Alınan Diğer
Avanslar
195 İş Avansları 279 Verilen Avanslar
196 Personel
Avansları
250
b) Bölümlenmesi
Yurt içi sipariş avansları
Yurt dışı sipariş avansları
c) İşleyişi:
Yapılan ödemeler bu hesaba borç, malın teslimi üzerine alacak kaydedilir.
d) Değerlemesi ve envanteri:
TL cinsinden avanslar mukayyet değer ile değerlemeye tabi tutulur yabancı para
cinsinden verilen avanslar ise döviz alış kuru ile değerlenir. Dönem sonunda hesap
mutabakatları yapılarak transferi yapılmamış ithalat borçları değerlemeye tabi
tutulur. Fiilen ithali tamamlananlar ise stoklar hesabına aktarılır.
İTHALAT İLE İLGİLİ DİĞER İŞLEMLER
Yurtdışından hamMadde, yardımcı Madde, ambalaj malzemesi,işletme malzemesi
ve ticari mal ithal edilmesi halinde 159 Verilen Sipariş avansları hesabı kullanılır.
Buna karşılık yurtdışından işletmede kullanılmak üzere tesis makine ve cihazlar,
taşıt, demirbaş ithal edilmesi halinde 259 Verilen Avanslar hesabı kullanılır.
İthal edilecek, her bir mal, Madde ve malzeme o parti ithalatın referans numarası
(Dosya numarası) ve yabancı para tutarı ile verilen Y.Dışı sipariş avansları yardımcı
hesabının alt hesabında detaylı olarak ayrı ayrı izlenir.
251
252
15 no.lu gruptaki stoklarda alış tarihinden itibaren ambara
girinceye ya da fiili ithal tamamlanıncaya kadar ortaya çıkan giderler
maliyete ilave edilir. Bu tarihten sonra ortaya çıkan finansman
giderlerinden ise maliyete pay verilmesi ihtiyaridir. Ancak vade
farkının ortaya çıkması halinde stoklar satılıncaya kadar maliyete
ilave edilir.
25 no.lu gruptaki hesaplarda ise alış tarihinden dönemin sonuna
kadar ortaya çıkan giderler maliyet unsurudur. Ertesi yıl ya da
yıllarda ortaya çıkan giderlerin maliyet ya da giderleştirilmesi
serbesttir.
AKREDİTİF: İthalatçının bankası tarafından ihracatçıya sattığı
ithal konusu malların sevk edildiğini gösteren belgenin ilgili bankaya
ibraz edilmesi karşılığında mal bedellerinin ödeneceğini garanti eden
bir taahhüttür.
253
İthalat İşlemleri Şunlardır:
Peşin İthalat
Mal mukabili ödeme
Vesaik mukabili ödeme
Kabul kredili ödeme
Akreditifli Ödeme
Bedelsiz İthalat
254
İTHALAT MALİYET TABLOSU
Giderler Yabancı para değeri TL....... değeri
Mal Bedeli
Navlun
Sigorta
Toplam CF / CIF bedeli XX XX
İthalat harcı
Banka masrafları
Toplam
Gümrük Masrafları
Gümrük vergisi
Belediye hissesi
Damga resmi
Fonlar
Ordino
Ardiye
Diğerleri
FONLAR
Gümrük komisyoncusu
Masrafları
TSE
Ekspertiz
Diğer Giderler
Toplam Maliyet XX XX 255
Hizmet İthali
256
Dış ticarette yurt dışından
a) Mal ithali
b) Hizmet ithali yapılır.
Ülkemizde yurt dışından yapılan hizmet ithali üç önemli başlık
altında toplanmıştır.
1- Ücret
2- Serbest Meslek
3- Ticari kazanç
Bu hizmetlerin yurt içinde veya yurt dışından sağlanması halinde
KDV yönünden aynı oranda vergiye tabidir.
Hizmet ithalinde ithalatın vergilendirilmesi ve muhasebesinin
yapılması önem arz etmektedir. Çünkü hizmet ithali mal ithali gibi
değildir. Mal ithalinde mal gümrükten geçmekte, yapılan işlem elle
tutulmakta gözle görülmektedir.
Halbuki hizmet ithalinde böyle bir durum söz konusu değildir. Bu
nedenledir ki hizmet ithali ödemeler bilançosunun “ Görünmeyen
işlemler” kaleminde içinde yer alır.
Ödemeler bilançosunun “ görünmeyen işlemler” kaleminde yer alan
hizmetlerin gümrükten geçmesi söz konusu olmadığından hizmet
ithalinde KDV’nin faturanın yurt içinde yerleşik alıcıya intikal ettiği
tarihte ortaya çıktığının kabul edilmesi ve muhasebe kayıtlarının bu
tarihe göre yapılması uygun olur.
KDV yönünden benimsenmiş iki vergilendirme prensibi vardır.
257
1- Destinasyon ilkesi: Varış ülkesinde vergilendirme
2- Orijin ilkesi : Çıkış ülkesinde vergilendirme bu anlamda ülkemiz
destinasyon ilkesini benimsemiştir.
Mal ithalinde mal gümrükten geçerken doğan KDV idarece alınmaktadır.
Hizmet ithalinde ise KDV’nin sorumlu sıfatı ile 2 no.lu beyanname ile
ödenmesi I. No.lu beyanname ile indirim konusu yapılması gerekir.
Buna göre; Hizmet ithali kapsamında değerlendirilen işlemlere ait
KDV’nin faturanın intikal ettiği dönemde hizmetten yararlanan Türkiye’de
mukim kişi ve kuruluşlarca sorumlu sıfatı ile verilecek olan 2 no.lu KDV
beyannamesi ile beyan edilerek bağlı bulunulan vergi dairesine ödenmesi
gerekmektedir.Sorumlu sıfatıyla beyan edilerek vergi dairesine ödenen
KDV’nin hizmet ithal eden Türk mükellefi tarafından aynı vergilendirme
döneminde kendi faaliyetlerine ilişkin olarak verilecek I. No.lu KDV
beyannamesinde gösterilerek indirilmesi mümkündür.
258
Örnek: Türkiye’de yerleşik firmanın yurt dışındaki mimarlık ve
mühendislik bürolarına çizdirdiği proje, yurt dışındaki işler ile ilgili
ise, Türk firması proje çizim hizmetinden yurt dışında
yararlanacağından, yabancı mimarlık ve mühendislik bürolarınca
verilen proje çizim hizmetleri KDV’ye tabi olmayacaktır.
Buna karşılık aynı firma bu projeyi Türkiye’de yapılacak bir iş için
çizdirmiş ise, bu proje çizim hizmeti ithali kapsamında KDV’ ye tabi
olacak bu hizmete ait KDV Türkiye’deki alıcı tarafından sorumlu
sıfatı ile beyan edilip ödenecektir.
İthal olunan hizmetlerde KDV sorumluluğunun söz konusu olması
için;
a) İthal edilen hizmet KDV istisnası konusuna girmemelidir.
b) İthal edilen hizmet KDV kanunu’nun 6. Maddesine göre
Türkiye’de vergilendirilebilir nitelikte olmalıdır. 259
Bahsi geçen bu Madde hükmüne göre;
Hizmetin Türkiye’de yapılmasını
Veya hizmetten Türkiye’de faydalanılması gerekir.
Bunlardan sadece birisinin varlığı bile hizmetin vergilendirilmesi
için yeterlidir.
Örneğin; yurt dışında yaptırılan reklam hizmeti, yurt dışında
yapıldığı ve faydalanma işlemi yurt dışında olduğu için
vergilendirilmez.
Buna karşılık; bir sanatçının Türkiye’de konser vermesi halinde
işlem Türkiye’de yapıldığından KDV yönünden sorumluluk
getirmektedir.
260
Örnek:
Lisans Ücreti = 50.000 $
$ kuru = 1.20 TL’dir.
İnd. KDV = 10.800.- TL
Stopaj = 6.000.- TL
60.000.- TL x % 10
261
X işletmesi Türkiye’de yapacağı mal üretimi ile ilgili olarak Fransız
firmasından lisans ( hizmet ithali ) sağlamıştır.
Not: Verilen rakamlar hesaplanmış rakamlar değil, problemi çözmek için
verilmiştir.
____________________ / ___________________
770 Genel Yönetim Giderleri
730 Genel Üretim Giderleri
66.000.-
191 İndirilecek KDV 10.800.-
360 Ödenecek Vergi ve Fonlar 16.800.-
01 Sorumlu Sıf. Öd. KDV = 10.800.-
02 Gelir Vergisi = 6.000.-
102 Bankalar 60.000.-
50.000 $ x 1.20 TL
____________________ / ___________________
262
İthalat işlemlerinde her bir parti ithalatın maliyetinin bilinmesi esastır. Bu nedenle yardımcı hesaplar açılırken
x parti ithalatta.
→ Mal Bedeli
→ Banka Gideri
→ Gümrük Vergileri
→ Gümrük Komisyoncusu Makbuzu
→ Diğer Giderler
Ayrı ayrı izlenmeli ithalat tamamlanınca da ilgili hesaplama virman edilmelidir. İthalat işlemlerinde ithalat ile
ilgili olan ve muhasebeyi doğrudan ilgilendiren önemli belgeler şunlardır.
1- Banka giderleri ile ilgili dekontlar
→ Banka Komisyonu
→ Muhabir Banka Komisyonu
→ Akreditif Açma Bedeli
→ Kambiyo Gider Vergisi
→ Diğer Giderler
2- Mal bedeli ile ilgili belgeler
İthalatta malın bedeli (Peşin ödeme hariç) malın gümrükten çekilmesinden sonra yada satıcının faturasını
düzenlemesinden sonra yapılır.
263
Örnek
a- Akreditifli Ödemede; Malın bedeli ödendikten sonra fatura alınır. Mal o sırada gümrüktedir. Malın
gümrükten çekilmesi daha sonra olur.
b- Mal Mukabili Ödeme Şeklinde; Fatura ihracatçı tarafından doğrudan ithalatçıya gönderilmiş ise ithalatçı
önce faturayı alır, sonra malı gümrükten çeker, ödemeyi sonra yapar. Fatura mal ile birlikte gönderilmiş ise ithalatçı fatura
ve malı aynı anda alır.
İthalat işlemlerinde → mal alışı ile ilgili kayıt faturaya, ödenmesi ile ilgili kayıt ise ödeme bilgisine dayanılarak
yapılır.
3- FOB Satışta sigorta poliçesi veya sigorta poliçesi ile ilgili banka dekontu
4- FOB Satışta nakliyeci faturası
5- Gümrük müşaviri dekontu
Bu dekont müşavirin ithalatçı adına yaptığı (Gümrük, Fonlar, Ordino, Navlun, Boşaltma, Nakliye v.s)
harcamaları ithalatçıya aktarmak üzere düzenlediği belgedir. Bu belgenin ekine yaptığı harcamalarında belgelerini eklemek
zorundadır.
6- Gümrük komisyonunun serbest meslek makbuzu veya faturası;
Komisyoncu gerçek kişi (Gelir Vergisi Mükellefi) ise serbest meslek kazanç makbuzu düzenler. Bu durumda
brüt tutardan hem KDV hesaplar hem de %20 gelir vergisi kesintisi yapar. Komisyoncu şirket ise bu durumda KDV
hesaplar stopaj hesaplamaz.
7- Diğer Belgeler
Bu belgeler; ardiye, yükleme, boşaltma nakliye belgeleri, ekspertiz raporu ücreti, gider pusulası ve diğer
belgelerdir. 264
PEŞİN İTHALAT İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
Bu ithalat biçiminde; İthalat gerçekleşmeden önce ithalatçı mal bedelini ihracatçıya gönderir. İhracatçı mal
bedelini tahsil ettikten sonra malı gönderir.
Örnek
a- Peşin İthalatta; ihracatçı firmaya ithal edilecek malın bedeli transfer edilir.
X İşletmesi 20.000 $ tutarındaki hammaddenin ithali için $ kuru 1.50 TL iken mal bedelini transfer etmiştir.
—————————//———————————
159 Ver.Sipariş Avansları 30.000,00
102 Bankalar 30.000,00
20.000 $x1.50
Mal Bedeli Avans olarak transfer edilmiştir.
—————————//———————————
b- Mal bedelinin transferi sırasında banka tarafından yapılan masraf işletmenin mevduat hesabından bankaca
alınır.
Banka yukarıdaki ithalat ile ilgili olarak 200 TL masraf almıştır.
—————————//———————————
159 Avanslar 200,00
102 Bankalar 200,00
Banka Masrafları
—————————//——————————— 265
c- Mal bedelinin transferinden sonra ihracatçı firma tarafından mallar sevk edilir. Malın faturası ile vesaik
ithalatçıya gönderilir. Bu durumda avans hesabı kapatılır.
————————//—————————
159 Verilen Sipariş Avansları 30.000,00
Mal Bedeli
159 Verilen Sipariş Avansları 30.000,00
Avans Hes.
Avans Hesabının Kapatılması
—————————//—————————
d- EXW, FCA, FAS, FOB, CFR ve CPT teslim şekilleri ile yapılan ithalat işlemlerinde, ithalatçı malın
sigortasını yaptırır.
X işletmesi ithal ettiği malın 300 TL tutarındaki sigortasını peşin ödemiştir.
—————————//—————————
159 Verilen Sipariş Avansları 300,00
100 Kasa 300,00
Sigorta Gideri
—————————//————————— 266
e- EXW, FCA, FAS, FOB teslim şekilleri ile yapılan ithalat işlemlerinde, malın taşıma ücreti ithalatçı
tarafından ödenir.
X işletmesi 800 TL tutarındaki taşıma ücretini peşin ödemiştir.
—————————//—————————
159 Verilen Sipariş Avansları 800,00
Navlun Gideri
100 Kasa 800,00
Navlun Giderinin Kaydı
—————————//—————————
f- Gümrük komisyoncusuna brüt 500 TL+ %18 KDV ödenmiştir.(Komisyoncu gerçek kişidir)
—————————//—————————
159 Verilen Sipariş Avansları 500,00
191 İndirilecek KDV 90,00
360 Ödenecek Vergi ve Fonlar 100,00
100 Kasa 490,00
Gümrük Komisyoncusunun kaydı.
—————————//—————————
267
g- Gümrükte 5.700 TL KDV ödenmiştir.
—————————//—————————
191 İndirilecek KDV 5.700,00
103Verilen Çekler Ve Ödeme Emirleri 5.700,00
—————————//—————————
h- İthal edilen mal gümrükten çekilmiştir. Fiili ithal tamamlanmıştır.
—————————//—————————
153 Ticari Mal 31.800,00
159 Verilen Sipariş Avansları 31.800,00
—————————//—————————
159 Avans Hesabı
_______________________________
30.000,00
200,00
300,00
800,00
500,00
31.800,00 268
Mal Mukabili İthalat İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi
Bu ithalat biçiminde; firma malı ithalatçının ülkesine gönderir. İthalatçı malı gümrükten çektikten sonra
mal bedelini öder. İthalatçı ve ihracatçı ödeme konusunda bir vade üzerinde anlaşmışlardır. Malın bedeli fiili ithalden
itibaren 24 ay içinde satıcıya ödenebilir.
Mal mukabili ithalat işlemlerinde malın bedeli fiili ithal tarihinden sonra ödenir. Muhasebe kayıtlarındaki
farklılıkta bu noktada ortaya çıkar. Diğer masraflar ile ilgili kayıtlar peşin ithalat işlemlerinde olduğu gibidir.
Örnek : X İşletmesi mal mukabili ithalat yapmaktadır. İthal konusu hammaddedir.
1- X İşletmesi $ kuru 1.50 TL iken 25.000 $’lık hammadde ithal etmeye karar vermiştir. İthalata konu olan
hammaddenin faturası gelmiştir.
Mal mukabili ithalatta mal bedeli fiili ithal tarihindeki döviz satış kuru üzerinden satıcılar hesabına alacak, 159
nolu hesaba borç kaydı yapılır.
—————————//—————————
159 Verilen Sipariş Avansları 37.500,00
Mal Bedeli
320 Satıcılar Hes. 37.500,00
Mal Faturasının Kaydı.
25.000$x1.50
—————————//————————— 269
2- X İşletmesi $ kuru 1.53 TL iken 25.000 $ borcunu satıcı firmaya ödemiştir.
Mal bedeli transfer edildiğinde transfer tarihindeki döviz satış kur esas alınır. Yut dışı satıcılar hesabının
tahakkuk ettirildiği tarihteki döviz satış kuru ile ödemenin yapıldığı tarihteki döviz satış kuru arasında fark varsa bu fark;
a- İthal edilen mal halen satılmamış ise 159 V.Sipariş Avansları Hs. borcuna,
b- İthal edilen mal satılmış ise bu durumda 780 Finansman Giderleri hesabının borcuna kaydedilir.
a) —————————//—————————
320 Satıcılar Hes. 37.500,00
159 Verilen Sipariş Avansları 750,00
102 Bankalar Hes. 38.250,00
25.000$x1.53 = 38.250,00
25.000$x1.50 = 37.500
Kambiyo/Zararı = 750
b) —————————//—————————
320 Satıcılar Hes. 37.500,00
780 Finansman Gideri 750,00
102 Bankalar Hes. 38.250,00
—————————//—————————
Satıcıya olan 25.000 $ borç ödendiğinde $ kuru 1.48 TL olsa, bu durumda aradaki fark kambiyo karı olarak
kayıt edilir. 270
c) —————————//—————————
320 Satıcılar Hes. 37.500,00
102 Bankalar Hes. 37.000,00
646 Kambiyo Karı 500,00
25.000$x1.48 = 37.000
25.000$x1.50 = 37.500
Kambiyo/Karı = 500
d)—————————//—————————
150 İlk Madde Malz. 38.250,00
159 Verilen Sipariş Avansları 38.250,00
→Mal Bedeli = 37.500,00
→Sigorta
→Navlun
→Ardiye Ücreti
→Gümrük Vergisi
→Fonlar
→Gümrükçü Masrafı
→Banka Gideri
→Kur Farkları = 750,00
→Diğer Giderleri
İthalatın Tamamlanması
—————————//————————— 271
Akreditifli ithalat işlemlerinin muhasebeleştirilmesi
Bu ithalat şeklinde ithalat ile ilgili masraflar ithalat hesabında stok hesabına devirler peşin ithalatta olduğu
gibidir. Tek fark ihracatçıya ödeme maddesindedir.
Örnek:
X işletmesi akreditifli ödeme biçimine göre ithalat yapmaktadır. Bilgiler aşağıdaki gibidir:
1- Banka ithal işlemleri için ticari mevduat hesabından 50,00 TL aldığını borç kaydettiğini dekontla
bildirmiştir.
2- Banka ithal edilen mal bedelini $ kuru 1,25 TL iken transfer etmiştir.
3- İthal edilen mal ile ilgili olarak gümrük komisyoncusu 1.542,00 TL masraf yapmıştır. Bu tutarın dokümanı
aşağıdaki gibidir.
4- İthal edilen mal gümrükten çekilmiştir. Fiili ithalat tamamlanmıştır.
Gümrükte ödenen KDV = 1.300,00 TL
Fon ve Gümrük masrafları = 50,00 TL
Gümrük komisyon ücreti = 200,00 TL( Brüt )
272
İstenen: Muhasebe kayıtlarını yapınız.
Çözüm:
1______________/ _______________
159 Verilen Sipariş Avansları
Banka Giderleri
50,00
102 Bankalar 50,00
Banka Masrafı kaydı
2______________/ ______________
159 Verilen Sipariş Avansları
Mal bedeli
6.250,00
102 Bankalar 6.250,00
5.000 $ x 1.25
3______________/ ______________
159 Verilen Sipariş Avansları
Fon ve gümrük masrafları
191 İndirilecek KDV
50,00
1.300,00
100 Kasa 1.350,00
İthal gideri KDV
4______________/ ______________
159 Verilen Sipariş Avansları
Gümrük Komisyonu
191 İndirilecek KDV
200,00
36,00
360 Ödenecek vergi ve f.
100 Kasa
40.00
196,00
Gümrük komisyoncusunun serbest meslek
kazancı (%20 kesinti)
______________/ ______________
273
5______________/ ______________
153 Ticari Mallar 6.650,00
159 Verilen Sip.Avans. 6.650,00
Fiili İthalin hesaplanması ve stok
hesaplarına devri
_______________/ _______________
159 Verilen
Sip. Avans.
50,00
6.250,00
50,00
200,00
6.550,00
6.550,00 6.550,00 274
Kabul kredili ithalat işlemlerinin muhasebeleştirilmesi
Bu ithalat şeklinde de; ithalat ile ilgili masraflar, ithalat hesabın stok hesabına aktarmaları peşin ithalatta
olduğu gibidir. Tek fark ihracatçıya yapılan ödeme maddesindedir.
Örnek 1- x işletmesi kabul kredili ithalat işlemlerine göre 20.000 $ lık mal ithal etmeye karar vermiştir, $
kuru 1.40 TL’dir. Poliçenin kaydı döviz satışı kuru ile kaydedilir.
—————————//—————————
159 Verilen Sipariş Avansları 28.000
Mal Bedeli
321 Borç Senetleri 28.000
Yabancı Paralı
20.000$x1.40
Poliçeye kabul verilmesi
—————————//—————————
Bu ithalat işlemlerinde ihracatçı tarafından mallar sevk edilir. Mallara ait vesaik ile birlikte poliçe aracı banka
vasıtası ile ithalatçıya gönderilir. İthalatçı firma poliçeye kabul şerhi koyarak vesaiki bankadan alır ve malın fiili ithalini
gerçekleştirir. Bu durumda poliçe tutarı kadar 159 nolu hesaba borç 321 nolu hesaba alacak kaydı yapılır.
275
Örnek 2- $ kuru1.45 TL iken poliçe bedeli transfer edilmiştir.
a)—————————//—————————
321 Borç Senetleri 28.000
159 Verilen Sipariş Avansları 1.000
102Bankalar Hes. 29.000
20.000$x1.45= 29.000
20.000$x1.40= 28.000
1.000
Poliçenin ödenmesi
—————————//—————————
Poliçenin vadesi geldiğinde bedeli döviz satış kuru üzerinden transfer edilir. Poliçenin ödenmesi ile kayıt tarihi
arasında kur farkı meydana gelmiş ise,
a- Mal halen stoklarda ise 159 Verilen Sipariş Avansları Hs.’na borç yazılır.
b- Mal satılmış ise 780 Finansman Giderlerine borç yazılır.
b)—————————//—————————
321 Borç Senetleri 28.000
780 Finansman Giderleri 1.000
102 Bankalar Hes. 29.000
Poliçenin ödenmesi
—————————//————————— 276
20.000$’lık poliçe ödendiğinde $ kuru 1.38 TL ise bu durumda ortaya çıkan kur farkı 646 Kambiyo Karı
hesabına kaydedilir.
—————————//—————————
321 Borç Senetleri 28.000
102 bankalar Hes. 27.600
646 Kambiyo Karları 400
20.000$x1.38= 27.600
20.000$x1.40= 28.000
Kambiyo/Karı 400
—————————//—————————
Vesaik Mukabili İthalat İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi
Bu ithalat şeklinde ithalat ile ilgili masraflar stok devirlerinin kaydı peşin ithalatta olduğu gibidir. En önemli
fark ihracatçıya ödeme maddesindedir.
Vesaik mukabili ithalat işleminde; İhracatçı firma malı sevk eder ve mal faturası ile diğer vesaiki banka
aracılığı ile ithalatçı firmaya gönderir. İthalatçı bu durumda fatura bedelini ihracatçı firmaya transfer eder. Bankadan mal
ile ilgili vesaiki alarak fiili ithalatı gerçekleştirir. Bu durumda yapılan transfer tutarı kadar 159 Verilen Sipariş Avansları
hesabına borç, 102 Bankalar hesabına alacak kaydı yapılır. 277
Örnek ; X işletmesi vesaik mukabili ticari mal ithal etmeye karar vermiştir.
1- İşletme $ kuru 1.42 TL iken, 30.000 $ mal bedelini bankaya talimat vererek transfer ettirmiştir.
2- Banka havale gideri olarak 150 TL ‘yi işletmenin ticari mevduat hesabından almıştır.
3- İşletmenin diğer masrafları şu şekildedir.
- Navlun Gideri…………………….. = 1.400 TL
- Sigorta Gideri…………………….. = 1.000 TL
- Gümrük Komisyoncusu ………….. = 500 TL + % 18 KDV
- Diğer Giderler…………................... = 800 TL
4- Gümrükte ödenen KDV 6.200 TL’dir.
5- Fiili ithal tamamlanmıştır.
İstenen; Muhasebe kayıtlarını yapınız.
Çözüm;
1----------------------------//--------------------------------------
159 Verilen Sip.Avans. 42.600,00
Mal Bedeli
102 Bankalar Hes. 42.600,00
30.000 X 1.42 = 42.600
Mal Bedeli Transferi
2-----------------------------//-----------------------------------------
159 Verilen Sip.Avans. 150,00
102 Bankalar Hes. 150,00
Havale Bedeli
3-----------------------//----------------------------- 278
3-----------------------//-----------------------------
159 Verilen Sip.Avans 3.700,00
Navlun 1.400
Sigorta 1.000
Diğ.Gid. 800
Güm.Kom. 500
191 İnd.KDV 90,00
100 Kasa Hes. 3.790,00
4--------------------------//--------------------------------
191 İnd. KDV 6.200,00
100 Kasa Hes. 6.200,00
5-------------------------//---------------------------------
153 Ticari Mal. Hs. 46.450,00
159 Ver.Sip.Avansları 46.450,00
Mal Bedeli 42.600
Bank.Havale 150
Navlun 1.400
Sigorta 1.000
D.Gider 800
Güm.Komis. 500
-----------------------------//-------------------------------- 279
—————————//—————————
159 Verilen Sipariş Avansları xxxxxx
102 Bankalar Hes. xxxxxx
Mal bedelinin transferi
—————————//—————————
BEDELSİZ İTHALAT
Bu ithalatın en belirgin özelliği; ithalat bedelinin ödenmeyecek olmasıdır. Bedelsiz olarak malın-maddenin
işletme bünyesine (Stoklara) girmesi aktifte (Varlıklarda) bir artış dolayısı ile malın emsal bedeli ya da fatura bedeli kadar
pasifte bir kar artışı meydana gelecektir.
Bedelsiz ithalatta bütün giderler 159 Verilen Sipariş avansları ya da 259 Verilen avanslar hesabında izlenir.
Verilen sipariş avansları, giderler, emsal bedel, fatura tutarı kadar borçlanırken bir gelir hesabı (649 Faaliyetle ilgili Diğer
Gelir ve Karlar ) o kadar alacaklandırılır. Daha sonra bu hesap kalanı mal stok, malzeme stok, numune stok hesaplarına
aktarılır. Stoktakiler satışların maliyetine (620 Satılan Mamül Maliyeti -621Satılan Ticari Mal Malitei ) numuneler ise
numune giderlerine borç yazılarak kaydedilir.
Bedelsiz ithalat M.D.Varlık grubunda ise 259 Verilen Avanslar hesabında izlenir. Daha sonra bu gruptaki
ilgili hesaplara aktarılır. Amortisman ayrılarak gider yazılır. 280
—————————//—————————
159 Verilen Sipariş Avansları xxxxxx
Bedelsiz İthalat
649 Faal.ile ilg.diğ.ol.Gel. Kar xxxxxx
Mal bedelinin transferi
—————————//—————————
150 İlk Madde Mlz. Xxxxxx
veya
153 Ticari Mal
159 Verilen Sipariş avansları xxxxxx
—————————//—————————
Örnek; X işletmesinin bilgileri aşağıdaki gibidir.İşletme teşvik belgesi kapsamında makine ithal etmeye karar
vermiştir.
1- X işletmesi mal mukabili ithalat yapmaktadır.İthalat bedeli 60.000 $’lık makinadır. Makine işyerinde
kullanılacaktır.$ kuru 1.60 TL’dir.
2- İşletmenin ithalat ile ilgili giderleri aşağıdaki gibidir.
- Navlun Gideri…………..= 1.500- TL
- Sigorta Gideri…………..= 1.200- TL
- Ardiye Gideri…………..= 1.000- TL
- Gümrük Komis………...= 500- TL
( Brüt ücret- Gerçek kişi ) 281
3- Bu ithalat ile ilgili gümrükte 19.000 TL KDV hesaplanmıştır.İşletme KDV ile ilgili olarak, gümrük
idaresine teminat mektubu vermiş, KDV ‘yi ödememiş, ertelemiştir.
4- İthalat bedeli, satıcı firmaya $ kuru 1.55 TL iken bankadan transfer edilerek ödenmiştir.
5- Fiili ithalat tamamlanmıştır.
6- İşletmenin ödediği KDV’yi tutarı ertelenen KDV tutarına ulaşıncaya kadar beklenir.Bu tutara
ulaşıldığında bununla ilgili bir belge vergi dairesinden alınarak gümrük idaresine verilir.Ertelenen vergi
terkin edilerek, terkin mektubu geri alınır.X işletmesi bahsi geçen bu işlemleri tamamlamıştır.
7- İthalatın teşvik belgesi şartlarına uygun olmaması hali ve ertelenen verginin, vergi dairesine ödenmesi
hali ;
8- Ya’da bu verginin indirilecek KDV’sine devri hali
İstenen; Muhasebe kayıtlarını yapınız.
Çözüm ;
1-----------------------------------//-----------------------------
259 Verilen Avanslar 96.000,00
320 Satıcılar Hes. 96.000,00
60.000 $ X 1.60 TL
Makine Bedeli
2---------------------------------//------------------------------
259 Verilen avanslar 2.700,00
- Navlun =1.500
- Sigorta =1.200
- Ardiye =1.000
100 Kasa Hs. 2.700,00
Gider Kaydı
---------------------------------//------------------------------- 282
3-------------------------------------//-------------------------------
259 Verilen Avanslar 500,00
191 İnd. KDV 90,00
360 Ödenen Vergi ve Fon. 100,00
100 Kasa Hs. 490,00
4--------------------------------//-----------------------------------
192 Diğer KDV 19.000,00
392 Diğer KDV 19.000,00
Teşvikli Yatırım Ertelenen KDV
5-------------------------------//------------------------------------
900 Borçlu Nazım Hes. 19.000,00
Teminat Mekt. Borçl.
910 Alacaklı Nazım Hes. 19.000,00
Teminat Mekt.Alac.
6--------------------------//-----------------------------------------
320 Satıcılar Hes. 96.000,00
102 Bankalar Hes. 93.000,00
646 Kambiyo Karları 3.000,00
60.000 $ X 1.55 = 93.000
60.000 $ X 1.60 = 96.000
Kur Farkı = 3.000
İthalatçı Firmaya Olan Borcun Ödenmesi
7---------------------------//-----------------------------------------
253 Tesis Mak. Ve Cihz. 99.700,00
259 Verilen Avanslar 99.700,00
- Mak Bed. =96.000
- Navlun = 1.500
- Sigorta = 1.200
- Ardiye = 1.000
İthalatın Tamamlanması
-----------------------------//-------------------------------------- 283
8-----------------------------//--------------------------------------
392 Diğer KDV 19.000,00
192 Diğer KDV 19.000,00
Ertelenen KDV ‘nin Terkini
9-----------------------------//--------------------------------------
910 Alacaklı Nazım Hes. 19.000,00
900 Borçlu Nazım Hes. 19.000,00
Teminat Mekt. İptl.
Yada Geri Alınması
-------------------------------//---------------------------------------
İthalat teşvik belgesindeki şartlara uygun gerçekleştirilmezse ertelenen KDV cezalı olarak tarh ve tahakkuk
ettirilerek Vergi Dairesine ödenir.
10-----------------------------//--------------------------------------
392 Diğer KDV 19.000,00
360 Ödenen Vergi ve Fon 19.000,00
Ertelenen KDV ‘nin Tarh ve Tahakkuku
-------------------------------//----------------------------------------
Tarh ve tahakkuk ettirilen KDV’nin ödenmesi halinde ödenen bu belge ye dayanarak indirilecek KDV hesabına kaydedilir.
11--------------------------------------//---------------------------------
191 İndirilecek KDV 19.000,00
192 Diğer KDV 19.000,00
Ertelenen KDV’nin İndirilecek KDV devri
12---------------------------------------//--------------------------------
910 Alacaklı Nazım Hes. 19.000,00
900 Borçlu Nazım Hes. 19.000,00
Teminatın Çözülmesi
---------------------------------------//--------------------------------- 284
Gelir Hesapları Uygulamalar
285
İHRACAT GELİR HESAPLARI
Gelir ; Bir hesap dönemi boyunca ortaya çıkan öz sermayeyi artırıcı
bir olaydır. İşletmenin esas faaliyeti dışında diğer faaliyetlerden elde
ettiği alacakların toplamını ifade eder.
Gelirlerin ( hasılat ) dönem içinde ortaya çıkması halinde
kaydedildiği hesaplar gelir hesaplarıdır. Bu hesaplar aynı zamanda
gelir tablosunun ayrılmaz kalemleridir.
Gelir Tablosu: İşletmenin muhasebe dönemine ait faaliyet
sonucunu ( K/Z ) ve bu faaliyet sonucuna nasıl ulaşıldığını, gelir ve
g,der gurupları itibarı ile gösteren tablodur. Bu tablo aynı zamanda
şirket yöneticilerinin, o dönemdeki performansını gösterir.
a) Niteliği:
İşletmenin faaliyet dönemine ilişkin brüt satışları, satış indirimleri
satışların maliyet, faaliyet giderleri, diğer faaliyetlerden gelir ve
karlar, diğer faaliyetlerden gider ve zararlar, finansman giderleri,
olağandışı gelir ve karlar ve olağandışı gider ve zararlardan oluşur.
286
b) Bölümlenmesi:
6- Gelir Tablosu Hesapları
60 Brüt Satışlar
61 Satış İndirimleri (-)
62 Satışların Maliyeti (-)
63 Faaliyet Giderleri (-)
64 Diğer Faaliyetlerden Olağan gelir ve karlar
65 Diğer faaliyetlerden olağan gider ve zararlar (-)
66 Finansman Giderleri (-)
67 Olağan dışı gelir ve karlar
68 Olağan dışı gider ve zararlar (-)
69 Dönem net karı veya zararı
287
601- YURTDIŞI SATIŞLAR
a) Niteliği:
Yurt dışında satılan mal ve hizmetler karşılığında alınan ya da alınacak olan
toplam değerlerin izlendiği hesaptır.
b) Bölümlenmesi:
A malı satışları
B malı satışları
C malı satışları
D malı satışları
Hizmet satışları
İhracat kur farkları
c) İşleyişi:
Yurtiçi satışlarda olduğu gibidir. Fiili ihraç tarihinden dönemin sonuna kadar
ortaya çıkan olumlu kur farkları bu hesabın alacağına olumsuz kur farkları ise 2
nolu muhasebe uygulamaları genel tebliğ gereği 612 nolu hesap ile
muhasebeleştirilir. Ertesi yıl ortaya çıkan kur farkları ise Kambiyo Kar / Zarar
hesapları ile muhasebeleştirilir.
288
ÖZELLİKLİ DURUMLAR
Yurtdışı satışlar hesabının altında satışlar ve dönem içinde ortaya çıkan kur
farkları izlenir. Kayıt yapılırken esas alınabilecek tarihler şunlardır.
1Malın nakliyeciye teslim edildiği tarih
2Faturanın düzenlendiği tarih
3Gümrük çıkış beyannamesinin tescil edildiği tarih
4Gümrük kanunu ve ihracat yönetmeliği gereği fiili ihraç tarihi
5Malın sınırı geçtiği tarih
Yurt içi satışlarda malın teslim tarihinden itibaren 7 gün içinde fatura
düzenlenmesi ve KDV’nin tahakkuk ettirilmesi esastır. Bahsi geçen bu kural yurt
dışı satışlar içinde geçerlidir. Bu hükme göre faturanın düzenlendiği tarihteki kur
kaydedilmelidir.
Ancak; Gümrük kanunu ve ihracat yönetmeliğine göre ihracat faturasının hasılat
kaydı yapılır. Ayrıca Katma Değer Vergisi Kanununa göre KDV’nin beyanı ve
iadesi malın gümrük hattını çıkış tarihi esas alınarak yapılır. Bu anlamı ile ihracat
faturasının düzenlendiği dönem ile fiili ihracatın gerçekleştiği ay ya da yıl farklı
olabilir. Maliye Bakanlığının 08.06.1998 tarih ve 128/21487 sayılı özelgeye göre
ihracat faturası fiili ihraç tarihindeki kur ile 601 no’lu hesaba hasılat kaydedilir. 289
Ayrıca; fiili ihracatın gerçekleştiği tarihten itibaren dönem sonuna
kadar (31.12) ortaya çıkan olumlu kur farkları 2 nolu muhasebe
uygulamaları genel tebliğine göre bu hesabın alacağına olumsuz
kur farkları ise 612 nolu hesabın borcuna kaydedilir. Ertesi yıl
ihracat bedeli dövizin tahsili halinde ortaya çıkan olumlu kur
farkları 646 olumsuz kur farkları ise 656 hesap ile
muhasebeleştirilir.
İhracat faturaları Türkçe ve yabancı dilde hem yabancı hem
de Türk lirası cinsinden düzenlenir. Muhasebe kaydı yapılırken
Merkez Bankası döviz alış kuru esas alınır.
290
602- DİĞER GELİRLER
a) Niteliği:
İşletmenin korunması, ihracatı teşvik ya da hükümet politikalarına
uyma zorunluluğu karşısında oluşan işletmenin faaliyet
hâsılatındaki düşüklüğü veya faaliyet zararını gidermek için,
sermaye katkısı niteliğinde olmayan, mali yardımlar
(sübvansiyonlar), devletin bazı malları vergi, resim, harç ve benzeri
yükümlülüklerinden istisna etmesi yoluyla yaptığı yardımlar (vergi
iadeleri) ve satış tarihindeki vade farkları, ihracatla ilgili fiyat
istikrar destekleme primi v.b. hâsılat kalemleri bu hesapta izlenir.
b) Bölümlenmesi:
Sübvansiyonlar
Vade farkları
Fiyat istikrar destekleme fonu
Alınan iskonto primleri
İhracat teşvik primleri
Diğer Gelirler 291
c) İşleyişi:
Dönem içindeki faaliyetlerden doğan sübvansiyon, vergi iadesi, vade
farkları, (v.b) tutarları saptanarak ilgili hesaba borç, bu hesaba ise
alacak kaydedilir.
DEVLET YARDIMLARI
Devletin ihracatçıya sağladığı yardımlar aşağıdaki
şekildedir.(Kaynak [email protected] )
1-YURT DIŞI OFİS MAĞAZA İŞLETME VE TANITIM
FALLİYETLERİNE AİT YARDIMLAR
Bu yardım, Türkiye’de yerleşik kurumlarım yurtdışında Pazar
paylarını artırmak, ürettiği ürünlerin tanıtımını yapmak için
yurtdışında şube, mağaza açmaları nedeniyle ortaya çıkacak giderleri
destekleyen yardımdır
-Yurtdışında kendi unvanı olan markası ile toptan veya perakende
ürün satmak amacı ile şube,mağaza ve ofis açılması halinde 292
-Demirbaş alımının 30.000 $ a kadar kısmının %50 si
-Yıllık kira bedeli 60.000$ a kadar kısmın %50 si
-Sektörel dış ticaret şirketlerinin;
-Demirbaş alımının 40.000$ a kadar kısmının %50 si
-Yıllık kira bedeli 80.000$ a kadar kısmının %50 si devlet
yardımı olarak desteklenir.
2) PAZAR ARAŞTIRMAYA YÖNELİK YARDIMLAR
Yeni ihraç pazarları yaratmak ve geleneksel pazarlarımızda Pazar
payımızı arttırmak amacı ile Kobi / sektörel dış.tic.ser.şirk ‘nin
sistematik yöntemlerle yaptıkları Pazar araştırmalarının teşvik
edilmesi ve yaygınlaştırılması amaç edinilmiştir.
293
3) ÇEVRE KORUMA YARDIMLARI
Amaç KOBİ ‘lerin Türk Standartları Enstitüsü veya akredite edilmiş
kuruluşlarda alacakların kalite güvence sistemi belgeleri ( İSO 9000
serisi ) çevre yönetim belgeleri, ( İSO 14000 serisi ) veya Avrupa
Birliği tarafından onaylanmış kuruluşlarda alacakları çevre koruma
yardımları işareti ile müsteşarlık tarafından uygun görülen uluslar
arası nitelikteki diğer kalite ve çevre belgelerinin alınması sırasında
yaptıkları belgelendirilmiş harcamaların desteklenmesidir.
294
4) AR-GE YARDIMLARI
Sanayi kuruluşlarının AR-GE projeleri kapsamında izlenip,
değerlendirilebilen giderlerinin belirli bir oranının karşılanması
veya bu projelere devlet desteği sağlanmasıdır. Bu destekten
yararlanabilmek için faturalar numaralandırılmalıdır.
Desteklenecek Harcamalar
a-Personel giderleri
b-AR-GE faaliyeti için kullanılan alet, teçhizat ve yazılım
giderleri
c-Danışmanlık hizmetleri ve eşdeğer hizmet alım giderleri
d-Patent başvuru giderleri
e-AR-GE hizmet giderleri
f-Doğrudan AR-GE faaliyetleri ile ilgili malzeme alımı giderleri
AR-GE yardımı, temel destek oranı en fazla % 50, ilave
desteklerle beraber en fazla % 60’a kadardır.
295
5) EĞİTİM YARDIMLARI
KOBİ, Sektörel dış tic.ser.şirk ile bu şirketlerin ortağı bulunan
şirketlerin, dış ticarete ilişkin eğitim faaliyetlerinin desteklenmesidir.
6)ULUSLAR ARASI NİTELİKÇİ İHTİSAS FİNANSLARINA
İLİŞKİN YARDIMLAR
Bu yardımın amacı uluslar arası nitelikteki yurt içi ihtisas fuarlarının
dış tanıtımının yapılması. Uluslararası düzeyde katılımın
sağlanmasıdır. Bu amaçla desteklenecek harcamalar…
7)İSTİHDAM OLUŞTURMAYA İLİŞKİN YARDIMLAR
SDŞ statüsünü haiz şirketlerin münhasıran dış ticarete ilişkin
işlemlerini yürütmek üzere, konusunda tecrübeli ve yüksek öğrenimli
yönetici ve eleman istihdamının sağlanmasıdır.
296
8) TARIMSAL ÜRÜNLERDE İHRACAT İADESİ
YARDIMLARI Amaç; Bazı tarım ürünlerinin ihracatının desteklenmesidir. Desteklenen
tarım ürünleri şunlardır.
1-Buket yapmaya elverişli veya süs amacına uygun cinsten çiçekler ve
tomurcuklar.
2-Sebzeler
3-Kurutulmuş sebzeler
4-Meyveler ve sert çekirdekli meyveler
5-Dondurulmuş meyve ve sebze ile meyve ve sebze işleme sanayine dayalı gıda
Maddeleri
6-Bal
7-Reçel, jöle, marmelat veya sert kabuklu meyve püreleri veya pastaları
8-Meyve suları
9-Zeytinyağı
10-Hazırlanmış, konserve edilmiş balıklar
11-Kümes hayvanlarının etleri
12-Yumurta
13-Kümes hayvanları etinden, sakatından yapılmış sosisler ve benzeri ürünler ile
kümes hayvanları etinden hazırlanmış veya konserve edilmiş ürünler.
14-Çikolata ve kakao içeren gıda müstahzarları
15-Bisküviler, gofretler
297
9) YURTDIŞINDA MİLLİ VEYA BİREYSEL DÜZEYDE
GERÇEKLEŞTİRİLEN FUAR KATILIMLARININ
DESTEKLENMESİ
Bu yardımın amacı yurtdışındaki fuar ve sergilere katılımın arttırılmasıdır.
10)TÜRK ÜRÜNLERİNİN YURTDIŞINDA MARKALAŞMASI VE
TÜRK İMAJININ YERLEŞTİRİLMESİNE YÖNELİK
FAALİYETLERİN DESTEKLENMESİ
Amaç; İhracatçı birlikler, üretici dernekleri / birlikleri Türkiye’de ticari ve
veya / sınai faaliyette bulunan şirketler, Türk moda tasarımcılarının
yurtdışı pazarlarda ürünlerinin markalaşması amacı ile gerçekleştirdikleri
faaliyetlere ilişkin mağazaların kurulması ve işletilmesi ile ilgili
harcamaların desteklenmesidir.
298
DEVLET YARDIMI UYGULAYAN KURULUŞLAR VE
YARDIM ÇEŞİTLERİ
1-Dış ticaret müsteşarlığı
-Çevre maliyetlerinin desteklenmesi
-yurtdışı ofis – mağaza açma,işletme ve marka tanıtım faaliyetleri
desteği
-İstihdam yardım derneği
2-İhracatı geliştirme etüt merkezi
-Pazar araştırma derneği
-Eğitim yardımlaşma derneği
299
3-İhracatçı birlikleri
-yurtdışı fuar ve sergilerin desteklenmesi
-yurt içi fuarlarının desteklenmesi
-yurt dışı ofis ve mağaza açma desteği
-toplumsal ürün ihracat desteği
4-İktisadi kalkınma vakfı
-Pazar araştırmalarının desteklenmesi
5-Türkiye patent enstitüsü
-Fikri ve sınai mülkiyet haklarının korunması ve desteği
-Patent,endüstriye tasarım,tescil yardımı
300
6-TÜBİTAK
-ARGE yardımları
7-Türkiye teknoloji geliştirme vakfı
-ARGE yardımları
ÖRNEK = Türkiye’de yerleşik Hünkar……..ltd. Almanya’da
ürünlerini pazarlamak için ofis açmıştır
-20xx / eylül Ayında 2,000 € aylıkla ofis kiralamıştır
Eylül € kuru = 2,10 TL
Ekim € kuru=2,20 TL
Kasım € kuru=2,00 TL
Aralık € kuru=2,30 TL dir.
-İşletme 10,000 € demirbaş almıştır. Kur 2,15 TL dir. 301
İstenen: Muhasebe kayıtlarını yapınız.Sağlanacak devlet desteğini tespit ediniz.
Çözüm:
____________/_________________
2Demirbaşlar 21,500
102 Banka 21,500
10,000€x2,15=21,500
Demirbaş alış kaydı
_____________/_________________
770 Genel yönetim gideri 4.200
102 bankalar hesabı 4,200
2,000€x2.10=4,200
Eylül ayı kirası
________________/__________________
770 Genel yönetim gideri 4.400
102 bankalar hesabı 4.400
2.000€x2,20=4,400
Ekim ayı kirası
________________/________________
770 Genel yönetim gideri 4.000
102 bankalar hesabı 4.000
2.000€x2.00=4.000
Kasım ayı kirası
______________/_______________
302
____________/___________________
770 Genel yönetim gideri 4,600
102 bankalar hesabı 4,600
2.000€x2.30=4.600
Aralık ayı kirası
____________/___________________
Devletten talep edilecek yardım
Demirbaş=10,000€%50=5.000€x2,15 =10.750
____kiralar_____________________ = 8.600
Eylül ayı =1.000 €x2.10 =2.100
Ekim ayı =1.000 €x2.20 =2.200
Kasım ayı =1.000 €x2.00 =2.000
Aralık ayı =1.000 €x2.30 =2.300
____________
8.600 TL.
___________________/________________
102 Bankalar hesabı 19.350
602 Diğer gelirler 19.350
Devletten alınacak para
________________/________________
303
646- KAMBİYO KARLARI
a) Niteliği :
Kambiyo karlarının izlendiği hesaptır. (İhracatla ilgili dönem içinde ortaya
çıkan kur farkları bu hesaba değil, “601- YURT DIŞI SATIŞLAR”
hesabına aktarılır.)
b) Bölümlenmesi :
- Yabancı Para Kasası ile ilgili Kambiyo Karları
- Döviz Tevdiat Hesapları ile ilgili Kambiyo Karları
- Yabancı Çekler ile ilgili Kambiyo Karları
- Yabancı Senetler ile ilgili Kambiyo Karları
- Yabancı Senetler ile ilgili Kambiyo Karları
- Geçen Yıldan Gelen Alacaklar ile ilgili Kambiyo Karları
- Diğer Kambiyo Karları 304
c) İşleyişi:
Kambiyo işlemlerinden doğan karlar bu hesaba alacak yazılır. Dönem sonunda bu hesaba
borç, 690-Dönem karı veya zararı hesabına alacak kaydedilerek kapatılır.
Örnek :
1) X işletmesi $ kuru 1-TL iken 2000 $ satın almıştır.
2) Dönem sonundaki kur ise 1.20 -TL dir.
___________________ / _______________
100-Kasa
Y.P
2.000
100-Kasa
TL
2.000
2000$ x 1,00
______________ 31.12________________
100-Kasa
Y.P.
400
646-Kambiyo Karları 400
2.000$ x 1.20 = 2.400
2.000$ x 1,00 = 2.000
Kambiyo karı 400
___________________ / _______________
305
Gider Hesapları Uygulamalar
306
İHRACAT İLE İLGİLİ GİDER HESAPLARI
Tek Düzen Hesap Planında ihracat ile ilgili satılan mal, mamul
veya satılan hizmetin maliyetine ilişkin herhangi bir
düzenleme yoktur.Ayrıca satıştan iade ve satış iskontolarına
ilişkin de ayrı bir düzenlemeye rastlanmamıştır.
Bu hususlar ile ilgili düzenlemeler yurt içindeki işlemlerde ve aşağıda
olduğu gibidir.Yurt dışı satışlar ile ilgili faaliyet giderleri ise 760
Pazarlama Satış Dağ. Gid. Hs.’da izlenmektedir.
307
610- SATIŞTAN İADELER (-)
a) Niteliği:
Satılan malların iade edilen bölümünün fatura tutarlarını kapsar.
a-Bölümlenmesi
-Y.İçi satış iadesi
-Y.Dışı satış iadesi
b-İşleyişi:Daha önce yapılan satışlar ile ilgili olarak ilgili hesaplara borç,
brüt satışlardan ilgili hesaplara alacak kaydedilmiş bulunan malın fatura
tutarı, malın kısmen ya da tamamen iade edilmesi durumuna göre, “610-
Satıştan İadeler Hesabı”nın borcuna, buna karşılık ilgili hesaba alacak
kaydedilir
308
611- SATIŞ İSKONTOLARI (-)
a) Niteliği:
Satışla ilgili faturanın düzenlenip satışın gerçekleşmesinden sonra yapılan
her türlü kasa ve miktar iskontoları bu hesapta yer alır.
612- DİĞER İNDİRİMLER (-)
a) Niteliği:
Satıcı tarafından, alıcı hesabına, malın sevki sırasında ödenen giderleri
ifade eden ve satılan mallara ait olan sevk giderleri, satılan malların hatalı ve noksan
olması ya da taşıma sırasında hasara uğramış olması nedeniyle, yapılması zorunlu
indirimler ile satış vergileri, fonlar (KDV hariç) ve benzerleri bu kalemde gösterilir.
b) Bölümlenmesi:
Bu hesap ihtiyaca göre bölümlenir.
Satılan malların sevk giderleri
Satılan malların hasar indirimleri
İhracat kur farkı 309
c) İşleyişi:
Satılan mal ya da hizmet bedelinden yapılan indirim hasılatla ilişkilendirilmeden
“612- Diğer İndirimler Hesabı”na borç, ilgili hesaplara ise alacak kaydedilir.
Kur Farkları = Burada söz konusu olan kur farkları; Yurt dışına yapılan ihracatta, fiili ihraç
tarihini takip eden tarihten dönemin (31.1.2) sonuna kadar ortaya çıkan olumsuz kur
farklarıdır. 2 No' lu muhasebe uygulamaları genel tebliğinde olumsuz kur farklarının 656 No'
lu hesaba değil bu hesaba yazılacağı hükmü getirilmiştir. Dönemin bitiminden sonra ortaya
çıkan olumsuz kur farklarının ise 656 Kambiyo zararları hesabına yazılacağı tabidir
Örnek: X işletmesinin 200… / 8 ay ihracat bilgileri aşağıdaki gibidir.
115/8.. tarihinde $ kuru 1,30 TL iken 30.000 $ lık fiili ihracat gerçekleşmiştir.
2- 15/9.. tarihinde $ kuru 1.25 TL iken ihraç bedeli dövizin tamamı
bankaya gelmiştir.
310
_________________ / __________________
120 Alıcılar 39.000
Y. Dışı Alıcılar
601 Yurtdışı satışlar 39.000
30.000 $ x 1,30
_________________ / __________________
612 Diğer İndirimler 1.500
Kur Farkı
120 Alıcılar 1.500
30.000 $ 1,25 = 37.500
30.000 $ 1,30 = 39.500
Kambiyo Zararı = 1.500
_________________ / _________________
620- SATILAN MAMULLER MALİYETİ (-)
a) Niteliği:
Belli bir hesap döneminde işletmenin alıcılara yaptığı mamül satışlarının maliyetlerinin izlediği hesaptır.
311
b) Bölümlenmesi:
Bu hesap mamül satışlarına paralel olarak bölümlenebilir.
- Yurt içi satışlar
-Yurt dışı satışlar
A malı
B malı
C malı
c) İşleyişi :
Satılan mamullerin maliyet tutarı 152 nolu hesaba (Mamuller Hs.) alacak, bu hesaba ise borç kaydedilir.
Dönem sonunda bu hesaba alacak 690-Dönem karı hesabına borç kaydedilir.
621- SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYET (-)
a) Niteliği:
Herhangi bir değişikliğe tabi olmadan satılmak amacıyla alınan ticari mallar (emtia) ve benzeri kalemlerin
maliyetini kapsar. 312
b)Bölümlenmesi:
- Yurt içi satışlar maliyeti
- Yurt dışı satışlar maliyeti
A Malı maliyeti
B Malı maliyeti
C Malı maliyeti
c) İşleyişi:
Satılan ticari malların maliyeti tutar “153- Ticari Mallar Hesabı”na alacak, bu hesaba borç kaydedilir. Dönem
sonunda bu hesabın alacağına 690- Dönem karı veya zararı hesabının borcuna kaydedilir.
622- SATILAN HİZMET MALİYETİ (-)
a) Niteliği:
Üretilen hizmetlerle ilgili olarak yapılan giderlerin kaydedildiği hesaptır. 313
b) Bölümlenmesi:
Yurt içi hizmet maliyeti
Yurt dışı hizmet maliyeti
A Hizmet maliyeti
B Hizmet maliyeti
C Hizmet maliyeti
c) İşleyişi:
Üretilen hizmetle ilgili giderler niteliklerine göre, eş zamanlı kayıt sistemine tabi olan ve 7/A seçeneğinin
uygulayan hizmet işletmeleri “741- Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı” alacağı ile 7/B seçeneğini
uygulayan küçük işletmelerde “799- Üretim Maliyeti Hesabı” alacağı ile bu hesaba borç kaydedilir. Dönem
sonunda bu hesabın alacağına 690- Dönem karı veya zararı hesabının borcuna kaydedilir.
654- KARŞILIK GİDERLERİ (-)
a) Niteliği :
Aktifle ilgili olarak ayrılan karşılık giderlerinin izlendiği hesaptır. 314
b) Bölümlenmesi :
Şüpheli Alacaklar karşılığı
Stok değer düşüklüğü karşılığı
Sayım farkları karşılığı
Menkul kıymet değer düşüklüğü karşılığı
İştirakler değer düşüklüğü karşılığı
Bağlı ortaklıklar değer düşüklüğü karşılığı
Diğer karşılık giderleri
c) İşleyişi :
Aktifle ilgili ayrılan karşılık giderleri bu hesabın borcuna kaydedilir. Dönem sonunda 690 nolu hesaba
aktarılarak kapatılır
656- KAMBİYO ZARARLARI (-)
a) Niteliği:
Kambiyo zararlarının izlendiği hesaptır. (Borçlanma ile ilgili kur farkları bu hesaba alınmaz, finansman gideri
olarak muhasebeleştirilir.) 315
b)Bölümlenmesi :
Kambiyo Zararları
c) İşleyişi:
Kambiyo senetlerinden doğan zararlar bu hesaba borç yazılır.Dönem sonunda bu hesabın alacağına 690-
Dönem karı veya zararı hesabının borcuna kayıt yapılarak kapatılır.
Örnek : 1- X İşletmesi $ kuru 1.20 TL iken 2000$ almıştır.
2- Dönem sonunda $ kuru 1.10 TL dir.
___________________ / _______________
100-Kasa Hs.Y.P 2.400
100-Kasa Hs. 2.400
2000$ x 1.20
______________ 31.12 ________________
656-Kambiyo Zararı 200
100-Kasa Hes. Y.P 200
2000$ x 1.20 = 2.400
2000$ x 1.10 = 2.200
Kambiyo
Zararı
200
______________ 31.12 ________________
690-Dönem Karı veya Zararı 200
656- Kambiyo Zararı 200
Sonuç Hesabına Devir
___________________ / ________________ 316
760- Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri:
a) Niteliği:
Mamulün stoklara verildiği ve hizmetin tamamlandığı andan itibaren bu mal ve hizmetlerin alıcılara teslimine
kadar yapılan giderlerin kaydedildiği hesaptır.
b) Bölümlenmesi:
0 İlk madde malzeme
1 İşçi ücret ve giderleri
Brüt Maaşlar
SSK İşv. Payı
Sosyal Güv. Dest. İşv. Payı
İşsizlik Sigortası İşv. Payı
Diğerleri
2 Memur ve ücret giderleri 317
3- Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler
Elektrik, iski ve benzeri giderler
Haberleşme giderleri
Kiralık Bina Bakım/Onarım Giderleri
Nakliye giderleri
M.D.V. bakım / onarım giderleri
İhracat Giderleri
Müşavirlik giderleri
Dışardan diğer fayda ve hizmetler
4- Çeşitli giderler
Kira giderleri
Benzin / Mazot Giderleri
Sigortalama giderleri
Konaklama / Seyahat Giderleri
Noter giderleri
Meslek odası giderleri
Basın Yayın giderleri
Temsil ve ağırlama giderleri
Banka Giderleri
Mutfak giderleri
Diğer çeşitli giderler
318
5- Vergi resim harçlar
Damga vergisi
M. Taşıtlar vergisi
Emlak vergisi
Vergi Cezalan
Diğer vergi resim ve harçlar
Belediye Tabela Vergisi
6- Amortisman ve tükenme payları
Bina amortismanı
Makine ve teçhizat amortismanı
Taşıt amortismanı
Demirbaş amortismanı
M. Olmayan Duran Varlık Amortisman 319
7-Finansman giderleri
c) İşleyişi :
Mamulün stoklara verildiği ve hizmetin tamamlandığı andan itibaren bu mal
ve hizmetlerin alıcılara teslimine kadar yapılan giderler bu hesaba borç kaydedilir.
Dönem sonlarında bu hesap 761-Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Yansıtma hesabı
ile karşılaştırılarak kapatılır.
Başlıca ihracat giderleri şunlardır.
1-Navlun Gideri; CIF satışlarda navlun gideri satıca tarafından ödenir. Navlun
gideri gelir tablosunda brüt satışlardan değil, 760 pazarlama satış ve dağıtım
giderleri Hesabında gösterilerek indirim konusu yapılır.
2-Sigorta Gideri;CIF satışlarda sigorta gideri satıcı tarafından ödenir.bu nedenle
Sigorta giderleri de brüt satışlardan indirilmez. 760 pazarlama satış ve dağıtım
giderleri hesabının altında dışardan sağlanan fayda ve hizmetler Hesabında
gösterilerek indirim konusu yapılır.
3-Gümrük Müşaviri Ücreti; Bu ücret gümrük hizmetleri karşılığında
müşavirin aldığı bedeldir. Serbest Meslek faaliyeti icra eden gümrük müşavirleri
serbest meslek makbuzu, şirket olarak faaliyet gösterenler ise fatura düzenler.
4-Banka Giderleri; Bankaların ihracat ile ilgili almış olduğu komisyon, faiz,
muhabir banka gideri ve diğer giderleri 760 pazarlama satış ve dağıtım giderleri
hesabında izlenir.. 320
5-Ödenen Komisyonlar; Yurt içinde ve dışında ihracat ile ilgili
komisyonlar ve pazarlama giderleri bu hesapta izlenir.
Reklam ve pazarlama giderleri KDV’ye tabi değildir. Yurt dışından gelen bu
faturalar için Kurumlar Vergisi kesintisi de söz konusu değildir
Ancak ihracat ile yurt içinde ki kurum ve kuruluşlara ödenen komisyonlar ve diğer
pazarlama satış dağıtım giderleri KDV ye tabidir.
6-Götürü Gider; Gelir vergisi kanununun 40/1 md .parantez içi hükmüne
göre(ihracat,yurt dışı inşaat,onarma,montaj ve taşımacılık faaliyetlerin de bulunan
mükellefler bu faaliyetlerinden döviz olarak elde ettikleri hasılatın binde beşini
aşmamak şartı ile yurt dışındaki bu işlerle ilgili giderlerine karşılık olmak üzere
götürü olarak hesapladıkları giderleri de indirebilirler )
Ayrıca konuya ilişkin Gelir Vergisi Kanunu 194 seri nolu genel
tebliğde bu konuda detaylı açıklamalar yapılmıştır. 321
Götürü giderden yararlanabilmek için
a-İhracat ile ilgili ve belgesiz gider olması
b-FOB bedel hasılatın 0.005 ‘ini aşmaması
c-İhracatın gerçekleştiği döneme ilişkin olması
d-Deftere kayıt yapılırken kayıt tarihindeki T.C.M.B döviz alış kurunun baz
alınması gerekmektedir.
Götürü giderden faydalanacak mükellefler
a-İhracatçı firmalar
b-Yurt dışında inşaat onarma montaj, teknik hizmetler taşımacılık faaliyetinde
bulunan dar mükellefler dahil gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri
c-İhraç kaydı ile yapılan mal teslimlerinde, bun ihracat hasılatı dolayısı ile
götürü gider uygulaması, ihracatçı ve ihracatçıya ihraç kaydı ile mal tesliminde
bulunan işletmenin ihracattaki katkıları oranında yapılacaktır.
322
Örnek; X işletmesinin 20XX / XX ayında yapmış olduğu ihracat tutarı 50.000 TL’dir.
Götürü Gider = 50.000 X 0.005 = 250 TL
-----------------------------//----------------------------------
760 Pazarlama Sat.Dağ.Gid. 250-
100 Kasa Hes. 250-
---------------------------//-------------------------------------
Örnek; X işletmesi 600.00 TL ihracat hasılatı elde etmiştir.Bu hasılat ile ilgili gider bilgileri şöyledir.
- Toplam Gider …………= 7.000 TL
- Belgeli Gider ………….= 2.500 TL
- Belgesiz Gider ………..= 4.500 TL
Götürü Gider Hes…..... = 600.00 X 0.005 = 3.000 TL’dir.
Belgesiz Götürü Gider……………………= 4.500 TL
Gider Yazılacak Tutar…………………….= 3.000 TL
Kanunen Kab.Edilmeyen Gid…………….= 1.500 TL
---------------------------------//-----------------------------
760 Paz.Sat.Dağ.Gid. 3.000
689 Diğ.Ol.Dışı Gid.Zar. 1.500
K.K.E.G
100 Kasa Hs. 4.500
------------------------------//-------------------------------- 323
7-Diğer Giderler;
→Konsolosluk Harcı
→Menşe Şahadatnamesi
→Gözetim Giderleri
→Yükleme – Tartı - Analiz Giderleri
→Ulaşım Giderleri
Uygulamada gümrük komisyoncusu harcamaları yapmaktadır.Gümrük
komisyoncusunun yaptığı harcamaları gösteren dekont gider olarak yazılmaz.
Dekontun ekinde bulunan fatura ve benzeri belgeler şirket adına alınmış ise gider yazılır.
8-Yurt Dışı Seyahat Giderleri; Seyahat giderleri ile ilgili harcamanın kabul edilmesi için
seyahatin,işle İlgili ve işin mahiyetine uygun olması gerekir.
Duş ticaret ile ilgili seyahat giderlerinin hesaplanmasında iki yöntem vardır.
3-Harcırah Yöntemi
6245 sayılı harcırah kanununa göre görev yerinden ayrılan devlet memurlarına geçici
görevde kaldıkları süreler için harcırah yevmiye si verilmektedir. Bahsi geçen bu yevmiye ler Gelir
Vergisi Kanununa göre ücrettir. Ancak aynı kanunun 24 / 1 Maddesine göre gelir vergisi kesintisi dışında
bırakılmıştır.
Ayrıca harcırah kanunu dışında kalan işletmeler bu anlamda verilen gündelikler gelir vergisinden
istisna edilmiştir. Verilen bu gündelikten aynı aylık seviyesindeki devlet memurlarına verilen
gündeliklerden fazla ise vergiye tabidir. ( GVK 24 / 2 )
Yurt dışı gündelikler Bakanlar Kurulu kararı ile belirlenmektedir.Buna göre yurtdışı gündeliklerin TL
cinsinden tutarı T.C.M.B ilan edilen cari ( efektif veya döviz )satış kuru ile çarpılarak bulunur.
324
4- Gerçek Gider
Gelir Vergisi Kanunu 40 / 4. Maddesinde göre iş ile ilgili seyahat ve
ikamet giderleri ( Seyahat maksadının gerektirdiği süreye uygun olmak suretiyle )
kazancın tespitinde gider olarak indirilebilir. Buna göre ; Yurt dışı seyahat giderleri
belgelenmek kaydı ile ve yukarıdaki Madde ruhuna uygun olursa gerçek usulde
gider yazılabilir.Yabancı para üzerindeki değişik tarihlerde alınan belgenin TL
çevrilmesinde
1-Avansın alındığı tarihteki
2-Fatura tarihindeki
3-Yurt dışından dönüş tarihindeki kur esas alınacaktır.
Ancak giderin gerçekleştiği ve faturanın alındığı tarihteki kurun baz alınması daha
doğrudur.
9-Numune Giderleri;
Gerçek veya tüzel kişiler tarafından götürülen veya gönderilen hediyeler, miktarı
ticari teamüllere uygun numuneler ile reklam ve tanıtım eşyaları ve benzeri işlemler
pazarlama satış dağıtım gideri olarak kaydedilir. 325
10- Reklamasyon Gideri;
İhraç edilen malların anlaşmaların uygun olmaması nedeniyle mal bedeli,nin belli
bir kısmının geri verilmesi olarak tanımlanan reklamasyonlar ihracat bedelinin azalması
sonucunu doğurmaktadır.İhraç edilen mallar için yurt dışında yapılan reklam ve diğer
aracılık hizmetleri yurt dışında yapıldığı için KDV ‘nin konusuna girmemektedir.Ancak
matrahta değişiklik yapan reklamasyon ödemeleri için KDV Kanunun 35 . Maddesine göre
işlem yapmak gerekmektedir. Bu nedenle ihraç bedeli üzerinden KDV hesaplanmadığı için
reklamasyon giderlerinden de KDV hesaplanması mümkün değildir. Bu giderler için yurt
dışındaki alıcının mutlaka belge vermesi gerekecektir.Böyle bir belgenin verilememesi yada
temin edilememesi halinde ihracatçının ihracat faturasını iptal ederek yeni bir fatura
düzenlemesi ve reklamasyon bedelinin iade edildiğini gösterir, belgeyi de saklaması gerekir.
Gelirler Genel Müd. 30.03.2000 tarih ve 14.084 sayılı özelge ) 326
ÖDEME ŞEKİLLERİNE GÖRE İHRACAT İŞLEMLERİNİN
MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
1-Peşin Ödeme
Bu ihracat şeklinde aşağıdaki yol izlenir.
İhracatçı firma ithalatçı firmaya proforma fatura gönderir.
İthalatçı mal bedelini ihracatçı firmanın bankasına gönderir.
Firmanın talebi olursa DAB düzenlenir.
Yüklenme tarihinde, ihracatçı firma genellikle belgeleri düzenler.
Türkçe fatura
Yabancı fatura
ATR1 veya ATR3 ( gerekiyorsa )
Menşe Şahadetnamesi
Çeki listesi
CIF ihracat ise sigorta ettirilir.
Evraklar beyannamenin açılması için gümrük komisyoncusuna, mal nakliyeciye
gönderilir.
Beyanname doldurularak ihracatçılar birliğine nisbi aidat yatırılır ve beyanname
tasdik ettirilir.
Beyanname üzerinde ihracat şekli bölümüne ‘peşin’ yazılır.
Gümrük komisyoncusu tüm belgeleri kendi faturası ile birlikte ihracatçıya verir.
327
340- ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI
a) Niteliği:
İşletmenin satış amacıyla gelecekte yapacağı mal ve hizmet
teslimleri ile ilgili olarak peşin tahsil ettiği tutarların izlendiği
hesaptır.
b) Bölümlenmesi:
Yurt içinden alınan sipariş avansları
Yurt dışından alınan sipariş avansları
c) İşleyişi:
Alıcılardan alınan avanslar bu hesabın alacağına, malın teslim
edilmesi, hizmetin görülmesi halinde borcuna yazılır.
d) Değerlemesi ve Envanteri :
Bu hesaptaki TL cinsinden avanslar mukayyet değer ile değerlenir.
Dövizli avanslar alış kuru ile değerlenmeli sonuç hesaplarına
alınmamalı malın maliyeti ile ilgilendirilmelidir.
Bu hesabın envanteri cari hesapların mutabakatı ile sağlanır.
328
PEŞİN İHRACAT İhracat yapılmadan önce mal bedelinin bir banka veya özel finans kurumuna
getirilmesidir. Peşin ödemeler havale efektif ve çek olarak merkez bankasınca
lalım ve satımı yapılan konvertıbl bir döviz cinsi veya Türk parası üzerinden
yapılabilir. Bankalar genellikle bu ihracatın ne zaman yapılacağına dair ihracatçı
firmadan bir taahhütname isterler.
Ayrıçla gelen bu paranın banka veya özel finans kurumu, firmanın talebi üzerine
dövizi TL ye çevirerek döviz alım belgesi tanzim ederler. Peşin ihracat bedelleri
prefinansman niteliğinde olduğu için ilgili banka veya finans kurumları tutar
üzerinden % 3 oranında kaynak kullanım destekleme primi keserek ihracat
yapılıncaya kadar blokede tutarlar. İhracat yapıldıktan sonra blokede tutulan para
serbest bırakılır. Fiili ihracatın yapılması halinde gümrük beyannamesindeki
ihracat şekli bölümüne « peşin» yazılır. Döviz alım belgesi gümrük müdürlüğüne
ibraz edilerek onaylatılır. Bu tür ihracatın 18 ay içinde gerçekleştirilmesi
zorunludur. Dahilde işleme izin verilmesi ve vergi, resim ve harç istisna belgesi
kapsamında ihracat, ihracat sayılan satış ve teslimler ilei döviz kazandırıcı hizmet
ve faaliyetler ile ilgili olarak sağlanan peşin dövizlerin kullanım süresi belge süresi
kadardır.
329
1-PEŞİN İHRACAT İŞLEMLERİN
MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
Örnek : x işletmesinin 201..x…./…… ayına ait ihracat bilgileri aşağıdaki gibidir.
a)……tarihinde $ kuru 1.50 TL iken yurt dışındaki müşteriden (İthalatçı
firmadan) 20.000 $ döviz işletmenin bankadaki vadesiz döviz tevdiat hesabına
havale olarak gelmiştir.
b)……tarihinde banka ihracatla ilgili olarak 150 TL’yi işletmenin bankadaki
ticari mevduat hesabından almıştır.
c)……tarihinde işletme 600 TL navlun bedeli ödenmiştir.
d)……tarihinde işletme malın nakli için 800 TL sigorta poliçesi yaptırmıştır.
e)……tarihinde 300 TL ihracat komisyonu 150 TL diğer ihracat giderlerini
yapmıştır.
f)……tarihinde $ kuru 1.60 TL iken 20.000 $’lık fiili ihracat gerçekleşmiştir.
g)Gümrük komisyoncusu 500 TL brüt serbest meslek faturası düzenlemiştir.
Komisyoncu gerçek kişidir.
h)İşletmenin ihraç ettiği malın maliyeti 22.000 TL’dir.
i)İhraç ettiği mal ile ilgili olarak yüklendiği KDV 3.960 TL’dir.
j)İşletme vergi idaresine başvurarak yüklendiği KDV’nin iadesini talep etmiş ve
vadesi geçmiş vergi borcundan mahsup etmiştir.
k)Dönem sonunda gider hesapları kapatılmıştır. 330
Çözüm :
1- --------------------------------//----------------------------
102 Bankalar Hes. 30.000,00
340 Alınan Sipariş Avans. 30.000,00
20.000$ X 1.50 = 30.000
2- --------------------------------//----------------------------
760 Paz.Sat.Dağ.Gid. 150,00
3 Dış.Sağ.Fay.ve Hizmetler
102 Bankalar Hes. 150,00
Banka Gideri
3----------------------------------//----------------------------
760 Paz.Sat.Dağ.Gid. 600,00
3 Navlun Gid.
100 Kasa
Veya 600,00
320 Satıcılar
Navlun Gid.
4----------------------------------//----------------------------
760 Paz.Sat.Dağ.Gid. 800,00
Sigorta Gideri
100 Kasa
Veya 800,00
320 Satıcılar
Sigorta Gideri
--------------------------------//---------------------------- 331
5--------------------------------//----------------------------
760 Paz.Sat.Dağ.Gid. 450,00
01 Komisyon :300
02 Diğ.İhr.Gid. :150
100 Kasa
Veya 450,00
320 Satıcılar
Diğer Giderler
6--------------------------------//----------------------------
340 Alınan Sipariş Avans. 30.000,00
780 Finansman Gid. 2.000,00
601 Yurt dışı Sat. 32.000,00
20.000x1.60
Fiili İhracat
7--------------------------------//----------------------------
760 Paz.Sat.Dağ.Gid. 500,00
191 İndirilecek KDV 90,00
360 Öd.Verg.ve Fon. 100,00
100 Kasa Hes. 490,00
Serbest Meslek Makbuzu
8--------------------------------//----------------------------
621 Sat.Tic.Mal.Maliyeti 22.000,00
153 Ticari Mallar Hes. 22.000,00
Satılan Mal Maliyeti
----------------------------------//--------------------------- 332
9 -----------------------------------//---------------------------
192 Diğer KDV 3.960,00
191 İnd. KDV 3.960,00
KDV iade talebi
10----------------------------------//----------------------------
368 Vad.Geçmiş Taks.Ver.Fon. 3.960,00
193 Peşin Öd.Verg.Fon. 3.960,00
İadenin alınışı
11----------------------------------//---------------------------
631 Paz.Sat.Dağ.Gid. 2.100,00
761 Paz.Sat.Dağ.Gid.Yans. Hes. 2.100,00
Yansıtma Kaydı
12---------------------------------//----------------------------
761 Paz.Sat.Dağ.Gid.Yans. Hes 2.100,00
760 Paz.Sat.Dağ.Gid. 2.100,00
13---------------------------------//----------------------------
601 Yurt dışı Sat. 32.000,00
690 Dön. Karı ve Zar. 32.000,00
Gelir Hesaplarının Kapanışı
14______________/ __________________________
690 Dön.Karı ve Zar. 24.600,00
621 Sat.Tic.Mal.Mal. 22.000,00
631 Paz.Sat.ve Dağ.Gid. 2.600,00
Gider Hesaplarının Kapanışı
______________/ __________________________ 333
15______________/ __________________________
690 Dön.Karı ve Zar. 7.400,00
692 Dön.Net Karı Zararı 7.400,00
16______________/ ___________________________
692 Dön.Net Karı Zararı 7.400,00
590 Dönem Net Karı 7.400,00
______________/ ___________________________
CFR, CIF, CPT, CIP, DAF, DES,DEQ,DDU ve DDP teslim şekilleri ile yapılan ihracatta navlun bedeli sigorta
ve diğer giderler ihracatçı firma tarafından ödenir. 334
2-Mal Mukabili İhracat İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi
Mal mukabili ihracat işlemlerinde mal bedelinin tahsili fiili ihraç tarihinden sonra
yapılır. Bu ihracat biçiminde ihracatçı firma tarafından mallar ithalatçıya sevk edilir ve
malların faturası ile diğer vesaik ithalatçıya gönderilir. Bu durumda ihracatçı ihracat bedelini
döviz alış kuru üzerinden TL’ye çevirerek 120 alıcılar hesabına borç 601 yurt dışı satışlar
hesabına alacak kaydeder. İhracat gerçekleştikten sonra ithalatçı firma mal bedelini ihracatçı
firmaya transfer eder. Bu durumda ihracatçı firma gelen mal bedelini döviz alış kuru
üzerinden TL’ye çevirerek bankalar hesabına kaydeder. Olumlu kur farkı çıkması halinde 601
yurt dışı satışlar hesabına alacak kaydeder. Görüldüğü üzere en önemli fark ihracat bedelinin
tahsilindedir. İhracat ile ilgili giderlerin kaydı KDV ile ilgili işlemler bu ihracat biçiminde de
peşin ihracatta olduğu gibidir
Bu ihracat biçiminde aşağıdaki yol izlenir.
İthalatçı firma ile sözleşme yapılır.
İthalatçı firma malı sipariş eder.
İthalatçı firma proforma fatura gönderir.
İthalatçı firma belgeleri hazırlar.
Menşe Şahadetnamesi
ATR1 veya ATR3 belgesi
Bu belgeler isteniyorsa ihracatçı ülke konsolosluğuna onaylatılır 335
İhraç edilecek malın faturası ve çeki listesi düzenlenir. Fatura ve çeki listesi Türkçe ve yabancı dilde
hazırlanır.
Nakliye ihracatçı firmaya ait ise nakliyeci firma ile taşıma sözleşmesi yapılır.
Gümrük beyannamesinin ihracat ile ilgili ilk 3 nüshası düzenlenir
Özelliği olmayan ihracatta ihracat beyannamesi ile FOB değer üzerinden bankaya veya ihracatçılar
birliğine nispi aidat ödendikten sonra gümrüğe başvurulur.
Satış şekli CIF ise mal sigorta ettirilir.
Mal nakliyeciye, belgeler gümrük müşavirine teslim edilir.
Gümrük komisyoncusu gümrüğe başvurarak beyannameyi tescil ettirir.
Malın muayenesi yapılır.
Malın gemi ile taşınması halinde son Türk Limanından kalkış tarihi, karayolu ile taşınması halinde
aracın sınırdan geçtiği tarih, havayolu taşınıyorsa uçağın kalkış tarihi yüklemenin yapıldığı gümrük
tarafından beyannameye yazılır.
Gümrük komisyoncusu bütün belgeleri ve kendi faturasını ihracatçıya verir. Nakliyeciden konşimento
alınır.
Belgeler ( fatura, taşıma belgesi, sigorta poliçesi, çeki listesi ve ithalatçının istediği diğer belgeler )
bankaya verilir.
İthalatçı malı gümrükten çeker.
İthalatçı fatura belgelerini kendi bankasına öder.İthalatçının bankası fatura bedelini ithalatçının
bankasına transfer eder.
İhracatçının bankası fatura bedelini ihracatçıya öder
336
Örnek ; X İşletmesinin ihracat bilgileri aşağıdaki gibidir.
1- X işletmesi ……… tarihinde $ kuru 1.40 TL iken 10.000$ tutarındaki fiili ihracatı gerçekleştirmiştir.
2- İşletmenin bu ihracat ile ilgili giderleri şöyledir.
Navlun Gideri = 500 TL
Sigorta Gideri = 300 TL
Banka Gideri = 200 TL
Diğer İhracat Gideri = 150 TL
Gümrük komisyoncusu brüt ücreti ( Şirket ) = 300 TL
3- İhracat bedeli dövizin tamamı $ kuru 1.42 TL iken bankaya gelmiştir.
Çözüm ; 1______________/ _______________
120 Alıcılar Hes. 14.000,00
601 Yurt Dışı Satışlar Hes. 14.000,00
10.000$ X 1.40 = 14.000
Fiili İhracat Kaydı
2______________/ _______________
900 Borçlu Nazım Hes. 10.000,00
910 Alacaklı Nazım Hes. 10.000,00
Nazım Hes. Kaydı
3____________/ _________________
760 Paz.Sat.Dağ.Gid. 1.450,00
Dış.Sağ.Fay.Hiz.Gid.
Navlun Gid. 500-
Sigorta 300-
Banka 200-
Diğ.İhr.Gid. 150-
Gümrük Kom. 300-
191 İnd. KDV 54,00
100 Kasa Hes. 1.504,00
İhracatı Giderleri
______________/ _______________ 337
4______________/ _______________
102 Bankalar Hes. 14.200,00
120 Alıcılar Hes . 14.000,00
601 Yurt Dışı Sat. 200,00
10.000$ X 1.42 =14.200
10.000$ X 1.40 =14.000
Kambiyo Karı
5_____________/ _______________
910 Alacaklı Naz.Hes. 10.000,00
900 Borçlu Nazım Hes. 10.000,00
6______________/ _______________
601 Yurt Dışı Satış Hes. 14.200,00
690 Dönem Karı-Zararı 14.200,00
Sonuç Hesabına Devir
7______________/ _______________
631 Pazarlama satış dağıtım gideri 1.450,00
761 Paz.Sat.Dağ.Gid yansıtma hesabı 1.450,00
8_____________/__________________
761 Paz.Sat.Dağ.Gid. yan. Hes. 1.450,00
760 Paz.Sat.Dağ.Gid. 1.450,00
9_______________/_______________
690 Dönem k/z Hesabı 1.450,00
631 Paz.Sat.Dağ.Gid 1.450,00
____________________/_____________________________ 338
3 - VESAİK MUKABİLİ İHRACAT İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
Bu ihracat şeklinde en önemli özellik mal bedelinin tahsilindedir. Vesaik mukabili ihracat işlemlerinde mallar
ihracatçı tarafından ithalatçıya sevk edilir. Malların faturası ile diğer vesaikler banka aracılığı ile ithalatçıya gönderilir.
İthalatçı firma mal bedelini transfer ederek bankadan vesaiki alır. Bu durumda ihracatçı firma gelen mal bedelini döviz alış
kuru üzerinden 102 Bankalar hesabına borç 601 yurt dışı satışlar hesabına alacak kaydedilir.
VESAİK MUKABİLİ ÖDEME
Bu ihracat şeklinde de aşağıdaki yol izlenir.
İthalatçı firma ile sözleşme yapılır.
İhracatçı firma ithalatçı firmaya proforma fatura gönderir.
İhracatçı firma ithalatçı firmadan mal ile ilgili siparişi alır. İthalatçı firma mal ile birlikte hangi
belgelerden kaçar nüsha düzenlenmesi gerektiğini bildirir.
İhracatçı firma ithalatçının istediği belgeleri hazırlar. Menşe şahadetnamesi, ART1 veya ART3 belgesini
ticaret odasından alır. Talep edilirse ithalatçı ülke konsolosluğuna onaylatır.
İhraç edilecek malın faturası ve çeki listesi yabancı dilde ve Türkçe olarak düzenlenir.
Nakliye ihracatçı firmaya ait ise nakliyeci firma ile sözleşme yapılır.
Gümrük beyannamesinin ihracat ile ilgili ilk 3 nüshası düzenlenir.
Özelliği olmayan ihracatta ihracatçılar birliğine veya hesabına aidat yatırıldıktan sonra; özelliği
olan ihracatta ihracatçılar birliğine kayır yaptırılıp aidat dendikten sonra gümrük beyannameleri ile çıkış
gümrüğüne baş vurulur. 339
Satış ekli CIF ise mal sigorta ettirilir.
Mal nakliyeci firmaya, belgeler gümrük komisyoncusuna teslim edilir.
Gümrük komisyoncusu gümrüğe başvurarak beyannameyi tescil ettirir. Malın muayenesi yapılır.
Mal yüklenir ve mühürlenir.
Malın gemi ile taşınması halinde son limandan kalkış tarihi, karayolu ile taşınması halinde aracın sınırı
geçtiği tarih, havayolu ile taşınıyorsa uçağın kalkış tarihi yüklemenin yapıldığı gümrük tarafından
beyannameye yazılır.
Gümrük komisyoncusu, belgeleri kendi faturası dahil ihracatçıya verir.
İhracatçı bu belgeleri bankaya verir.( Fatura, taşıma belgesi, sigorta poliçesi, çeki listesi, ithalatçının
istediği diğer belgeler. )
İthalatçı malı gümrükten çekmeden önce kendi bankasına belge karşılığı ödeme yapar. İthalatçının
bankası ihracatçının bankasına fatura bedelini transfer eder.
İhracatçının bankası fatura bedelini ihracatçıya öder. 340
Örnek : X işletmesi vesaik mukabil ihracat yapmaya karar vermiştir.
İhracat bilgileri aşağıdaki şekildedir.
1- X işletmesi ihracat ile ilgili 1.800 TL gider yapmıştır.
2- İşletme 15/8.. tarihinde 50.00 $ ‘lık fiili ihracatı gerçekleştirmiştir.$ kuru 1.50 TL’dir.
3- İhracat bedeli dövizin tamamı 20/8… tarihinde bankaya gelmiştir.$ kuru 1.52 TL’dir.
4- İhraç edilen malın maliyeti 65.00 TL’dir.
İstenen; Muhasebe kayıtlarını yaparak, bu ihracatın gelir tablosuna yansımasını raporlayınız. (Gelir Tablosunu
Düzenleyiniz.)
Çözüm; 1-----------------------//------------------------
760 Paz.Sat.Dağ.Gid. 1.800,00
100 Kasa Hes. 1.800,00
Gider Kaydı
2 ----------------------//-------------------------
120 Alıcılar Hes. 75.000,00
Y.Dışı
601 Y.Dışı Satışlar 75.000,00
50.000 $ X 1.50 = 75.000
Fiili İhracat
3----------------------//-------------------------
102 Bankalar Hes. 76.000,00
601 Y.Dışı Satışlar 1.000,00
120 Alıcılar Hes. 75.000,00
50.000 $ X 1.52 = 76.000
50.000 $ X 1.50 = 75.000
Kambiyo Karı = 1.000
------------------------//------------------------
341
4------------------------//------------------------
621 Satılan Tic.Mal. 65.000,00
153 Ticari Mal 65.000,00
Satılan Mal Maliyeti
5-------------------------------//-----------------
690 Dönem Kar/Zarar 65.000,00
621 Sat.Tic.Mal.Maliyeti 65.000,00
Sat.Mal.Maliyeti Sonuç Hes. Devri
6------------------------------//------------------
601 Yurt Dışı Satışlar 76.000,00
690 Sat.Tic.Mal.Maliyeti 76.000,00
Gelir Hes. Devri
7-------------------------------//--------------------------
631 Paz.Sat.Dağ.Gid. 1.800,00
761Paz.Sat.Dağ.Gid.Yans.Hes 1.800,00
Yansıtma Kaydı
8---------------------------//------------------------------
761Paz.Sat.Dağ.Gid.Yans.Hes 1.800,00
760 Paz.Sat.Dağ.Gid. 1.800,00
Gider Hes. Kapanışı
9------------------------------------//---------------------
690 Dönem Karı / Zararı 1.800,00
631 Paz.Sat.Dağ.Gid. 1.800,00
10----------------------------------//----------------------
690 Dönem Karı / Zararı 9.200,00
692 Dön. Net Karı / Zararı 9.200,00
11-----------------------------------//---------------------
692 Dön. Net Karı / Zararı 9.200,00
590 Dönem Net Karı 9.200,00
----------------------------------//----------------------- 342
Açıklama ; Dönem sonlarında sermaye şirketlerinde 690 hesaptan, 692 nolu hesaba geçerken ticari kar – mali kar
üzerinden hesaplanan vergi ve fonlar karşılığında 691 nolu hesabın borcuna, dönem karı vergi ve diğer yasal yükümlülük
karşılıkları hesabının borcuna,370 dönem karı vergi ve diğer yasal yükümlülük karşılıkları hesabının alacağına vergi
karşılığı ayrılarak kayıt yapılır.Ancak Gelir Vergisi Mükelleflerinde gelirin şahsilik ilkesinden dolayı vergi karşılığı
ayrılmaz.
Bu problemin çözümünde yukarıda açıklanan hususlar dikkate alınmamıştır.
31 Aralık 20.
A- BRÜT SATIŞLAR 76.000,00
Y.Dışı Satışlar
B- SATIŞ İNDİRİMLERİ [-]
C- NET SATIŞLAR 76.000,00
D- SATIŞLARIN MALİYETİ [-] 65.000,00
BRÜT SATIŞ KARI 11.000,00
BRÜT SATIŞ ZARARI
E- FAALİYET GİDERLERİ [-] 1.800,00
FAALİYET KARI 9.200,00
FAALİYET ZARARI
F- DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GELİR VE KARLAR
G-DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GİDER VE ZARAR [-]
343
H- FİNANSMAN GİDERLERİ [-]
OLAĞAN KAR
OLAĞAN ZARAR
I- OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR
J- OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR [-]
DÖNEM BRÜT KARI 9.200,00
DÖNEM BRÜT ZARARI
K- DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜK.KARŞIL[-]
DÖNEM NET KARI 9.200,00
DÖNEM NET ZARARI
1- KABUL KREDİLİ İHRACAT İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
Bu ihracat biçiminde de en önemli fark ihracat bedeli dövizin tahsilindedir. Diğer işlemler yani giderlerin KDV
nin kayıtları peşin ihracatta olduğu gibidir. 344
KABUL KREDİLİ ÖDEME
İthalatçının, ihracatçı tarafından keşide edilen poliçeyi kabul ederek ( ödeme yapmadan önce ) malları teslim
almasını sağlayan ödeme şeklidir.
Bu ihracat şeklinde aşağıdaki yol izlenir.
İhracatçı firma ithalatçı firmaya proforma fatura gönderir.
İhracatçı firma, ithalatçı firmadan mal ile ilgili siparişi alır. İthalatçı firma mal ile birlikte hangi
belgelerden kaçar nüsha düzenleyeceğini bildirir.
İhracatçı firma belgeleri hazırlar. Menşe şahadetnamesi, ART1 veya ART3 belgesini ticaret odasından
alır. Gerekli ise ithalatçı firmanın konsolosluğuna onaylatır.
İhraç edilecek malın faturası ve çeki listesi yabancı dilde ve Türkçe olarak düzenlenir.
Serbest ihracat yapan firma ihracat beyannamesi ile FOB değer üzerinden bankaya veya ihracatçılar
birliğine nispi aidat yatırdıktan sonra gümrüğe başvurur.
Satış şekli CIF ise mal sigorta ettirilir. Navlun ödenir.
İhracatçı firma malı nakliyeci firmaya belgeleri de gümrük komisyoncusuna teslim eder.
Gümrük, gümrük beyannamesini tescil eder. Malın muayenesi yapılır ve beyanname düzenlenir.
Mal yüklenerek mühürlenir. Gümrük beyannamesi kapatılır. 345
Malın gemi ile taşınması halinde son Türk limanından kalkış tarihi, karayolu ile taşınması halinde aracın
sınırı geçtiği tarihi hava yolu ile taşınıyorsa uçağın kalkış tarihi yüklemenin yapıldığı gümrük tarafından
beyannameye yazılır.
Gümrük komisyoncusu bütün belgeleri kendi faturası ile birlikte ihracatçıya verilir.
Orijinal evraklar ( yabancı fatura, sigorta poliçesi, çeki listesi, menşe şahadetnamesi ve varsa ART1
ART3 ) poliçe ve banka adına düzenmiş konşimento ithalatçının bankasına Türkiye’deki banka aracılığı
ile gönderilir.ü
İthalatçı malı çekmek için ihracatçının gönderdiği poliçeyi imzalayıp bankaya tescil ederek
konşimentoyu ciro ettirir.
Tüm orijinal evrakları aldıktan sonra malını çeker.
Poliçeyi de vadesinde öder.
Örnek : X İşletmesinin bilgileri aşağıdaki gibidir.
1- İşletme ……… tarihinde $ kuru 1.30 TL iken 10.000 $’lık ihracat gerçekleştirilmiştir. Kabul kredili ihracat
işlemlerinde ihracatçı firma tarafından mallar ithalatçıya sevk edilir. Bu aşamada malların faturası ile diğer vesaitler ve
birde poliçe ithalatçı firmaya banka aracılığı ile gönderilir. Bu durumda ihracatçı satış faturası tutarını döviz alış kuru
üzerinden Türk Lirasına çevirerek 120 nolu hesaba borç 601 nolu hesaba alacak kaydı yapar. 346
-------------------------------//------------------------------
120 Alıcılar Hs. 13.000,00
Y. Dışı Alıcılar
601 Y.Dışı Satışlar 13.000,00
10.000$x1.30 = 13.000,00
Satış Faturasının Kaydı
------------------------------//-------------------------------
1- İthalatçı firma 10.000 $ lık poliçeyi kabul etmiştir.
-İthalatçı firma gönderilen poliçeye kabul şerhini koyarak vesaiki bankadan alır. Bu durumda ihracatçı firma
poliçe tutarı kadar 121 alacak senetlerine borç 120 Alıcılar hesabına alacak kaydı yapar.
-------------------------------//------------------------------
121 Alacak Senetleri 13.000,00
Yabancı Paralı
120 Alıcılar Hs. 13.000,00
Y. Dışı Alıcılar
Poliçenin Alınışı
------------------------------//-------------------------------
2- X İşletmesi 10.000 $ lık faturayı bankaya tahsile göndermiştir.
-Poliçenin vadesi geldiğinde bankaya tahsile gönderilir. Poliçe tutarı kadar tahsildeki senetlere borç,
portföydeki senetlere alacak kaydı yapılır.
-------------------------------//------------------------------
121 Alacak Senetleri 13.000,00
Tahsildeki Senetler
121 Alacak Senetleri 13.000,00
Portföydeki Senetler
Poliçenin Tahsile Gönderilmesi
------------------------------//-------------------------------
347
1- Banka vadesi gelen poliçeyi döviz alış kuru 1.32 TL iken tahsil etmiştir.
-Bu durumda poliçenin tahsil edildiği tutar kadar 102 Bankalar hesabına borç kaydedilir. Ayrıca 121 nolu
hesabın alacağına poliçenin tahsile verildiği zamanki tutar kadar (kayıtlı değer) olacak yazılarak olumlu kur farkı 601 yurt
dışı satışlar hesabına alacak, olumsuz kur farkları ise 612 diğer indirimler hesabına borç kaydı yapılır.
-------------------------------//------------------------------
102 Bankalar 13.200,00
121 Alacak Senetleri 13.000,00
Tahsildeki Senetler
601 Y.Dışı Satışlar Hs. 200,00
10.000$X1.32= 13.200,00
10.000$X1.30= 13.000,00
K.Karı = 200,00
------------------------------//-------------------------------
Örneğimizdeki poliçe döviz alış kuru 1.27 TL iken tahsil edilmiş olsaydı bu durumda
-------------------------------//------------------------------
102 Bankalar 12.700,00
612 Diğer İndirimler 300,00
121 Alacak Senetleri 13.000,00
Tahsildeki Senetler
10.000$X1.27= 12.700,00
10.000$X1.30= 13.000,00
K.Zararı = 300,00
------------------------------//------------------------------- 348
1- AKREDİTİFLİ İHRACAT İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
Bu ihracat şeklinde ihracatla ilgili giderler dahil tüm işlemler peşin ihracatta olduğu gibi muhasebeleştirilir.
Tek fark ihracat bedelinin tahsilindedir.
Bu İhracat Şeklinde Aşağıdaki Yol İzlenir
İthalatçı firma ile sözleşme yapılır.
İthalatçı bankası Türkiye’deki bankaya akreditif açar.
Türkiye’deki banka akreditifin geldiğini ihracatçı firmaya bildirir ve küşat mektubu örneğini verir.
İhracatçı kuşat mektubunda istenen belgeleri hazırlar. Menşe şahadetnamesi, dolaşım belgeleri ( ATR
veya EURO ) ticaret odasından alınır ve düzenlendikten sonra isteniyorsa konsolosluğa onaylatılır.
İhraç edilecek malın faturası ve çeki listesi Türkçe ve yabancı dilde düzenlenir.
Nakliye ihracatçı firmaya ait ise nakliyeci firma ile taşıma sözleşmesi yapılır.
Gümrük beyannamesinin ihracat ile ilgili ilk 3 nüshası düzenlenir.
Birlik aidatları yatırıldıktan sonra gümrük beyannameleri ile çıkış gümrüğüne başvurulur.
Satış şekli CIF ise mal sigorta ettirilir.
Mal nakliyeci firmaya, belgeler gümrük komisyoncusuna teslim edilir.
Komisyoncu gümrüğe başvurarak beyannameyi tescil ettirir.
Malın muayenesi yapılır. Mal yüklenir. Gümrük memurları malı mühürler. 349
Malın gemi ile taşınması halinde son Türk limanından çıkış tarihi, karayolu ile taşınması halinde aracın
sınırı geçtiği tarih, hava yolu ile taşınıyorsa uçağın kalkış tarihi yüklemenin yapıldığı gümrük tarafından
beyannameye yazılır.
Gümrük müşaviri belgeleri ve kendi faturasını ihracatçıya verir.
Akreditif satışlarında aranan tüm belgeler bankaya verilir.
Akreditif teyitli ise ihracatçıya ödeme yapar. Teyitsiz ise banka ihracatçıya ödeme yapmak için amir
bankanın kendisini alacaklandırmasını bekler.
Örnek : x işletmesinin bilgileri aşağıdaki gibidir.
1- X İşletmesi $ kuru 1.40 TL iken 20.000 $ lık ihracat gerçekleştirmiştir.
-İthalatçının açtığı akreditif aracı banka vasıtası ile ihracatçının eline ulaştığı zaman ihracatçı malları sevk eder.
Daha sonra ihracatçı tarafından akreditif koşullarında belirlenen vesaik düzenlenerek aracı bankaya müracaat edilir. Aracı
banka tarafından vesaikin akredite uygunluğu kontrol edilir ve vesaik ithalatçı firmaya gönderilir. Bu durumda ihracatçı
firma 120 alıcılar hesabına borç 601 yurt dışı satışlar hesabına alacak kaydı yapar. 350
--------------------------------//-------------------------------------
120 Alıcılar 28.000,00
Akreditifli Alacaklar
601 Yurt Dışı Satışlar 28.000,00
20.000$x1.40=28.000,00
------------------------------//----------------------------------------
1- X İşletmesi $ kuru 1.43 TL iken akreditif bedelini tahsil etmiştir.
-Akreditifin vadesi geldiği zaman aracı banka tarafından akreditif bedeli ihracatçıya ödenir. Bu durumda
ihracatçı tarafından yapılan tahsilat tutarı kadar 102 Bankalar hesabına borç, karşılığında 120 nolu hesaptaki tutar kadar bu
hesaba alacak kaydı yapılır. Olumlu kur farkı ortaya çıkarsa 601 olumsuz kur farkı olması halinde ise 612 nolu hesaplar ile
muhasebeleştirilir.
------------------------------------//-----------------------------------
102 Bankalar 28.600,00
120 Alıcılar Hs. 28.000,00
601 Y.Dışı Satışlar Hs. 600,00
20.000$x1.43= 28.600,00
20.000$x1.40= 28.000,00
K.Karı = 600,00
----------------------------------//--------------------------------------- 351
Örneğimizdeki akreditif döviz alış kuru 1.38 TL iken tahsil edilmiş olsaydı.
------------------------------------//-------------------------------------
102 Bankalar 13.800,00
612 Diğer İndirimler 200,00
120 Alıcılar Hes. 14.000,00
10.000$x1.38= 13.800,00
10.000$x1.40= 14.000,00
K.Zararı = 200,00
----------------------------------//---------------------------------------
352
İhracat Kredileri Uygulama
353
İHRACAT KREDİLERİ UYGULAMA
KREDİ HESAPLARI
Tekdüzen Hesap Planında işletmelerin kullandıkları krediler kısa vadeli ise 300 banka kredileri, uzun vadeli ise
400 banka kredileri hesabında izlenmektedir.
300- BANKA KREDİLERİ
a) Niteliği:
Bu hesap, banka ve diğer finans kuruluşlarından sağlanan kısa vadeli kredilere ilişkin tutarları içeren hesap
kalemidir.
b) Bölümlenmesi:
İşletmeler kullandıkları kredi çeşitlerine veya bankalara göre bu hesabı bölümleyebilirler.
Mal mukabili krediler,
İpotek karşılığı krediler,
Teminatlı krediler,
Açık ticari krediler,
Senet mukabili krediler,
İhracat kredileri,
Yatırım kredileri,
Akreditif kredileri, ...vb. 354
c) İşleyişi:
Bankalardan alınan kısa vadeli krediler bu hesaba alacak, ödenmeleri halinde borç kaydedilir.
Açıklama:
Bankalardan alınan Kısa Vadeli krediler bu hesaba alacak ilgili hesaba borç kaydedilir. Uzun vadeli ise 400
Banka kredileri hesabına alacak yazılır.
Ayrıca; Banka kredileri için tahakkuk ettirilen faiz ve benzerleri; eğer maliyet unsuru ise ilgili hesapların
(örneğin taşıtların) maliyetine değilse 7 / A seçeneğinde 780 Finansman giderleri 7 / B seçeneğinde ise 797 nolu
hesabın borcuna bu hesabın alacağına kaydedilir.
d) Değerlemesi ve Envanteri
Türk parası cinsinden olan krediler kayıtlı değeri ile, yabancı para cinsinden olan banka kredileri Maliye
Bakanlığınca ilan olunan döviz alış kuru ile değerlenir.
Dönem sonunda bu hesaba yapılan giriş ve çıkışlar bankalardan alınan ekstrelerle karşılaştırılarak mutabakat
sağlanır.
355
DIŞ TİCARET KREDİLERİ
İHRACATIN FİNANSMANI
İhracatın finansmanı ihracat ile ilgili ihtiyaç duyulan fonların sağlanmasıdır.Bahsi geçen bu fonlar iki şekilde
sağlanır.
1- İhracat ile ilgili alacaklar risk altında olabilir.Bu durumda alacaklar sigorta ettirilir.
2- Finans kurumlarından kredi alınır.
Kredi kaynakları şunlardır.
a) Merkez Bankası
b) Ticari Banka Kredileri
c) Eximbank Kredileri
d) Peşin ödeme
e) Red Clause akreditif açılması
f) Prefinansman Kredileri
g) Banka Kabulü
1- MERKEZ BANKASI VE TİCARİ BANKA KREDİLERİ
Bankalardan kullanılan krediler aşağıdaki şekillerde olabilir.
a) İhracat reeskont kredisi: Bu tür işlem için herhangi bir yerden izin almaya gerek yoktur.İhracatın
vergi, resim ve harç gibi istisnalardan yararlandırılması şeklidir.
b) Yurtdışı müteahhitlik hizmetleri: Yurtdışında müteahhitlik yapan kurumlara bu faaliyetleri
karşılığında aracı bankalarca verilen kredilerdir.
Vesaik mukabili kredi: İhracat ile ilgili vesaik belgelerinin karşılığında bankalarca verilen kredidir.
356
1- EXİMBANK KREDİLERİ
Eximbank: ABD’nin ihracatını, kredi yolu ile temin etmek amacıyla 1934 yılında kurulan bankadır.
Türkiye’de 1987 yılında Devlet Yatırım Bankası yeniden düzenlenerek TÜRK EXİMBANK ( Türkiye İhracat
Kredi Bankası ) kurulmuştur.
Eximbank’ın sağladığı krediler şunlardır.
a) KOBİ ‘leri ihracata hazırlama kredisi
b) Kısa vadeli ihracat kredisi sigortası
c) Sevk öncesi ihracat sigortası
d) Yurtdışı müteahhitlik hizmetleri, teminat mektubu ve teminat mektubu sigorta programı
e) Yurtdışı mağazalara yardım kredisi
f) Uluslar arası nakliyat pazarlama kredisi
g) Turizm pazarlama kredisi
h) Gemi inşaatı ve ihracatına yönelik teminat mektubu programı
Aşağıdaki ihracat türleri için Eximbank Kredisi kullanılmaz.
- Transit ticaret
- Takas
- Bedelsiz ihracat
- Bağlı muamele
- Sınır ticareti ( Doğu ve Güneydoğu illeri hariç )
- Geçici ithalat
- İhracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetleri için Eximbank kullandırılmaz. 357
1- PEŞİN ÖDEME
Bu ödeme şeklinde alıcı ( İthalatçı ) ihracat bedelini malın sevkinden
önce ihracatçıya transfer ettiğinden, ihracatçı için bu tutar kredi gibi
kullanılmaktadır.
2- RED CLOUSE AKREDİTİF AÇILMASI
Bu tür krediler ihracatçıya peşin ödeme ve avans verilmesine olanak
sağlar.Uygulamada ihracatçıya verilen avans akreditif tutarının % 50 , % 60
‘ını geçemez.
3- PREFİNANASMAN KREDİLERİ
İhracatçı firmalarca uluslararası finans kuruluşlarından sağlanarak,
ihracat ve döviz kazandırıcı işlemlerle ilgili mal ve hizmetin alımının
finansmanında kullandırılan ana para, faiz ve masrafları ihracat ve döv iz
kazandırıcı işlemlerden elde edilen dövizlerle ödenmesi gerekli kredidir.
4- BANKA KABULÜ
İhracatçı, ithalatçıdan ihracat bedeli karşılığı bono ve poliçe
alır.Alınan bu bono ve poliçelere bankanın garanti verme işlemine banka
kabulü denir.
358
Diğer ihracat finansman araçları
1- Factoring
2- Forfaiting
Faktoring İşlemleri;
Büyük miktarda satış yapan kurum ve kuruluşların bu satışlardan doğan
alacaklarının Factor veya Factoring şirketi finans kuruluşları tarafından satın
alınması esasına dayalı finansal faaliyettir. Yani satışlar nedeni ile ortaya çıkan
vadeli alacakların vadesinden önce nakde çevrilmesidir.
Uluslar arası factoring; alıcı, satıcı işletme ve factoring şirketi arasındaki işlemlerin
ayrı ülkelerde faaliyet göstermesi durumunda gerçekleştirilecek factoringtir.
Factoring; mali kuruluş ( factor ) ile ticari borçlular ( alıcılar ) ve mal veya hizmet
satan ticari işletme ( satıcı ) arasındaki sözleşmedir.
Buna göre; Factoring şirketi ücret, komisyon veya finansman ücreti alır, satıcı firma
ise belli bir faiz oranı üzerinden alacağını iskontolu olarak tahsil eder.
359
Forfaiting İşlemleri;
Forfaiting; dış ticaretin finansmanında kullanılan araçtır. Factoring’e nispeten
benzer. Daha çok orta süreli senetli alacakların yönetiminde kullanılır.
Yani; mal ve hizmetlerin dış satımından doğan orta vadeli alacakların, daha önce
bu alacakları ellerinde bulunduranlara başvurma hakkı bulunmaksızın satın
alınmasıdır.
Forfaiting’de dört taraf vardır.
1- Satıcı ( ihracatçı )
2- Alıcı ( ithalatçı )
3- İhracatçı bankası ( forfaiter ); alacağı satın veya devir alan banka veya
finans kuruluşu
4- İthalatçı bankası ( Aval bankası ); Aval veren veya alacağı garanti eden
bankadır.
360
İthalat Kredileri Uygulama
361
İTHALAT KREDİLERİ UYGULAMA
İTHALAT KREDİSİ
16.1.İthalat Kredisi Türleri
1-Gayri Nakdi İthalat Akreditif Kredisi;
Bu kredi işlemlerinde mal bedelinin firmadan tahsil edilmesi söz
konusu olmamaktadır. Bankanın vermiş olduğu talimat çerçevesinde
muhabir banka nezdindeki banka hesaplarının borçlandırılması
beklenir. Akreditif açılmadan önce akreditif tutarı kadar kredi
açılması gerekir.
Bu durumda akreditif bedelinin muhabirine ödeyeceği tarihte döviz
satışı yapılır. Bu tür akreditiflerde ithalat bedelinin muhabir bankaya
ödenmesinden en az bir gün önce bankaya yatırılması gerekir.
362
2-Kabul / Aval Kredileri;
Görüldükten bir süre sonra ödenmek üzere keşide edilen
poliçelerin vadelerinin tespiti için kabule arz edilmesi
gerekmektedir. Poliçelerin üzerine kabul edilmiştir şerhi
konularak tarih yazılır. Bu durumda poliçe artık kabul
edilmiştir. Kabulün kayıtsız şartsız mutlaka olması gerekir.
Aval ise; poliçenin ön yüzüne yazılan şartsız ve rücu edilemez
kefalettir. Bu anlamı ile Kabul Kredisi; ithal edilecek mal
bedelinin ihracatçı ve ithalatçı firmanın ibraz edeceği vesaike
ekli vadeli poliçenin kabulü suretiyle vadesinde ödenmesine
imkan sağlayan ödeme şeklidir. Bu şekilde kabul kredisi;
yurtiçindeki ithalatçı banka müşterilerinin yurtdışından vadeli
mal ithal etmesine imkan sağlar.
363
3- İthalat Garanti Kredisi;
Mal mukabili ithalat işleminde satıcı risk altındadır. Bu durumda
satıcı banka kredisi isteyebilir.
Vesaik mukabili ithalatta; mallar sevk edilmekte alıcı mal bedelini
transfer ettikten sonra vesaiki teslim alır ve mallar gümrükte çekilir.
Mallar gümrükte iken mal bedeli transfer edilmezse mal gümrükte
kalır. Satıcı bu ve benzeri riskleri ortadan kaldırmak için banka
garantisi isteyebilir. Bu amaçla ithalatçılar bankalardan “ithalatçının
borcunu garanti makbuzu” düzenler.
364
4- Vadeli Akreditif Kredisi;
Vadeli akreditif; ithalatçı ile ihracatçı arasında yapılan anlaşmaya
göre poliçe olmaksızın belli bir vadede ödeme imkanı sağlayan
akreditif şeklidir. Bu tür akreditiflerde yükleme ve akreditif
vadesinin yanında ayrıca ödeme vadesi de bulunur. Mal bedelinin
peşin tahsil edilmediği bu durumlarda ithalatçıya açılan kredi Vadeli
Akreditif kredisidir.
365
Örnek
İthalat Kredisi
1- Mal mukabili ödeme şekline göre yapılan ithalatta mal bedeli 20.000 $’ dır.
Fatura fiili ithalde alınmıştır. Kur 1,00 TL’ dir.
2- Fiili ithal tamamlanmıştır. (Diğer giderler ihmal edilmiştir)
3- Dönem sonundaki kur 1,10 TL’ dir.
4- Sonraki yıl $ kuru 1,20 TL iken mal bedeli yurt dışına transfer edilmiştir.
İstenen: Muhasebe kayıtlarını yapınız.
Çözüm:
1 _________________ / _______________
159-Verilen Sipariş Avansları
Y. Dışı Sip. Avansı
20.000,00
320-Satıcılar Hesabı
Y. Dışı
20.000,00
20.000 $ x 1,00
_________________/ ______________
366
2
___________________ / _____________
153-Ticari Mallar Hesabı
(veya)
150-İlk madde ve malzeme
20.000,00
159-Verilen Sipariş Avansları 20.000,00
3 _______________31/12 ______________
780-Finansman Giderleri Hesabı 2.000,00
320-Satıcılar Hesabı 2.000,00
20.000 $ x 1,10 = 22.000
20.000 $ x 1,00 = 20.000
K. Zararı 2.000
______________Ertesi yıl _____________
320-Satıcılar
780-Finansman Gid. H.
22.000,00
2.000,00
102-Bankalar 24.000,00
20.000 $ x 1,20 = 24.000
20.000 $ x 1,10 = 22.000
___________________ / _______________
367
DÖVİZ KREDİSİ
Dövizli krediler banka kredileri hesabında izlenir.Bu krediler Y.İçi veya Y.Dışından alınabilir.
Türk parası kıymetini koruma hakkında 32 sayılı kararın 17. Maddesinde döviz kredisi alınmasına ilişkin
hükümler yer almaktadır.
Döviz kredisi ihracatın finansmanında kullanılmak üzere alınmış ise ihracattan sağlanan dövizlerle mahsup yolu
ile geri ödenir.
Ayrıca yatırımların finansmanında kullanılmak üzere alınmış ise döviz kredisi karşılığı Türk liralarının cari
kurdan bankaya yatırılarak ve yine ihracattan sağlanan dövizlerle ödenebilir.
Döviz kredisi Türk lirasına çevrildiği tarihteki alış kuru üzerinden, kredi hesaplarının alacağına
kaydedilir.Hesabın borcu ne ise yapılan ödemeler ile mahsup işlemelerinden ortaya çıkan tutarlar kaydedilir.Dönem
sonunda V.U.K ‘nu 280. Maddeye göre borsa rayici ile değerlenir.
368
369
BİZİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİZ
GEÇMİŞ OLSUN