VE TUOI N G H Ì HUU O Ó I VÓI LAO OÒNG NQ

THS. LE THI HOÀI THU

Gidng vién khoa Luàt - DHQGHN

1. Khài quàt chung

Trong chién lugc phàt trién kinh té-xà hòi cìia mòi quóc già, yéu td lao dòng nói chung va lao dòng nù nói riéng co vai trò hét siic quan trgng. Khai thàc, sii dung va phàt huy cao nhàt tri tue, nàng lue, kinh nghièm còng tàc cùa dòi ngii này sé là yéu td quyét dinh su thành cóng trong chién lugc phàt trién dò.

0 Viét Nam, trong tdng sd hon 40 trièu lao dòng thì co gàn 50% là lao dòng nir (bang 20,061 triéu ngói). Trong mot so ITnh vuc nhu: khu vuc hành ehinh su nghiép co 1.448.000 càn bò còng chiie thì nù là 756.000 chiém 52,2%. Càc ngành giào due, y té, thuong mai co ty le nCr cao hon nhiéu so vói nam giói (tir 60% dén70%). Ve chat lugng, sd lao dòng nir co trình dò dai hoc, cao dàng trd lén chiém ty le lón va tàng nhanh trong nhiìng nàm gàn day. 0 càc co quan hành chinh su nghiép, sd càn bó ni! co trình dò dai hoc trò lén chiém ty le lón trong tdng sd d khu vuc này, cu thè: càn bò nir ed trình dò dai hoc là 51,8%, ed trình dò tién si khoa hoc là 5,1%, Tién sì là 12,6% va giào su, phó giào su là 3,5%. Ddng thòi, ty le nir tham già Dai biéu Qude hòi cQng tàng nhanh. Néu nhu d Khoà I (1946-1960) ehi ed 11 dai biéu là nir chiém 2,7% trong tdng sd 403 dai biéu Qude hòi, thì dén khoà VI (1981-1986) dà co 43 dai biéu nù (chiém 26,83% trong tdng sd dai biéu Qude hòi) va dén khoà X (1997-2002) dà co tói 118 dai biéu là nù trong tóng so 450 dai biéu Qude hòi. Ty le phu nù trong Hòi ddng nhàn dàn càc càp là 12% (1989-1992) va hién nay là hon 22%. Viét Nam là nude dùng hàng thù hai trong khu vuc chàu A - Thài Bình

55

duong, hàng thii 9 trong 135 nude Lién minh Qude he ,. ,~ .j-, . _ j . , ..7 _ ,, , ,. • è'eic(i ve ly le nu dai bieu Quoc hgi. "̂

Cho dén nay dòi ngù càn bò, còng chùc nù nuóc ta nói . -trong tùng co quan nói riéng vàn tiép tue tàng nhanh cà sd luo^ ,^^ chat lugng. Dòi ngù càn bò nù ngày càng co vi tri quan trgng, de „ góp tìch cuc, co hiéu qua vào su nghiép xày dung dàt nuóc, phàt trién kinh té va bào ve Td qude. Nhiéu cóng trình nghién cùu cùa chi em khòng nhùng dà co nhùng già tri làm Igi cho Nhà nuóc hàng ty ddng, ma con co già tri lón dugc Qude té cóng nhàn.

Do lao dòng nù co vai trò to lón trong càc ITnh vuc dói song xà hòi, trong san xuàt va còng tàc, nén Dàng va Nhà nuóc ta luón quan tàm va tao mgi diéu kién de ho phàt huy khà nàng làm viéc, thue hién quyén bình dàng vói nam giói va làm tot chùc nàng làm me, làm vg. "Ddi vdi phu nù, thuc hién tòt phàp luàt va chinh sàch bình dàng giói, boi duong dào tao nghé nghiép, nàng cao hoc vàn; ed co che, chinh sàch de phu nù tham già ngày càng nhiéu vào càc co quan lành dao va quàn ly d càc càp, càc ngành; chàm sdc va bào ve sue khoé bà me va tré em; tao diéu kién de phu nù thuc hién tòt thién chùc ngudi me; xày dung già dình no àm, bình dàng, tién bò, hanh phùc" (trìch vàn kién Dai hòi dai biéu toàn qude làn thù IX - Nhà xuàt bàn Chinh tri Qude già. Ha Nòi-2001). Ddi vdi ITnh vuc bào hiém xà hòi, su quan tàm cùa Dàng, Nhà nude duge the hién qua nói dung chinh sàch ò tùng thdi ky. Ngoài càc quyén Igi dugc hudng nhu nam gidi, lao dòng nù con dugc huóng trg càp bào hiém xà hòi khi nghi viéc de chàm sóc con dm dau, dugc nghi sinh con tu 4 dén 6 thàng tuy thuòe vào diéu kién làm viéc; trong thòi gian nghi thai san, chi em khòng dóng bào hiém xà hòi nhung vàn dugc tình thòi gian de hudng bào hiém xà hòi. Riéng che dò huu tri de tao diéu kién cho chi em dugc nghi làm viéc phù hgp vói sue khoé va thuc hién chùc nàng riéng cùa mình nhung vàn dugc hudng trg càp huu tri, Nhà nuóc dà qui dinh nù dugc nghi huu som 5 nàm so vói nam giói (nù 55 tuoi, nam 60 tuoi). Quy dinh này dà dugc da sd lao dòng nù ò càc thdi ky khàc nhau ddng tình. Ngoài ra tai Nghi dinh 71/2000/ND-CP ngày 22/11/2000 cùa Chinh phù qui dinh viéc kéo dai thdi gian còng tàc cùa càn bò, còng chùc dén dò tuoi nghi huu. Bao gdm:

- Nhùng ngudi true tiép làm còng tàc nghién cùu ò càc co quan Trung uong cùa Dàng, Nhà nuóc dugc bó nhiém va hudng luong theo

56

bang luong chuyén già cao càp qui dinh tai Nghi dinh sd 25/CP ngày 23 thàng 5 nàm 1993 cùa Chinh phù qui dinh tam thòi che dò tién luong mdi cùa còng chùc, vién chùc khu vuc hành chinh su nghiép va lue lugng vù trang;

- Nhùng ngudi co hoc vi tién sy khoa hoc; Nhùng nguòi eó chùc danh giào su, phó giào su dang true tiép nghién cùu, giàng day theo dung chuyén ngành d Trung tàm khoa hoc tu nhién va còng nghé Qude già, Trung tàm khoa hoc xà hòi va nhàn vàn Qude già, càc Vién, Hoc vién va càc Trudng Dai hoc;

- Nhùng ngudi true tiép làm viéc ed nàng suàt, hiéu qua tòt theo dùng chuyén mòn thuóe càc ITnh vuc y té, giào duc-dào tao khoa hge-cóng nghé, vàn hoà, nghé thuàt co trình dò chuyén mòn cao, eó uy tin vói ddng nghiép, dugc Hòi ddng khoa hoc cùa Bò, co quan ngang Bò, co quan thuóe Chinh phù, Uy ban nhàn dàn tinh, thành phó true thuòc Trung uong thàm dinh, de nghi va dugc tàp thè lành dao co quan, td chùc ed tham quyén quàn ly càp Bò, còng chùc nhàt tri.

Thòi gian cóng tàc kéo dai thém cùa càn bò còng chùc eó the tu 1 nàm nhung khòng qua 5 nàm. Nhu vày, nam tu dù 65 tuoi, nù tu dù 60 tuoi trò lén thì co quan làm thù tue giài quyét de càn bò còng chùc dugc nghi huu theo che dò hién hành vi khòng thuc hién kéo dai thém thdi gian cóng tàc (Thóng tu 19/200lAT-BTCCBCP ngày 25/4/2001 huóng dàn thuc hién ND sd 71/2000/ND-CP)

Trén thuc té khi ve huu sdm hon nam gidi 5 nàm, lao dóng nù thudng ed mùc luong thàp hon lao dòng nam 2 bac. Nhu vày, xét ve mat kinh té, thu nhàp cùa lao dòng nù khi ve huu chi bang 2/3 thu nhàp cùa nam giói khi ve huu, cho dù ho co cùng dò tudi, cùng chùc vu, cùng hgc hành, hoc vi nhu nhau. Xét ve mat phàt trién nhàn càch, phàt trién nàng lue, cùng do phu nù nghi huu sdm hon nam gidi 5 nàm, qua trình dào tao va su dung cùng sé két thuc sdm hon nam gidi 5 nàm, khòng dù thdi gian vat chat de hoàn thành càc còng trình nghién cùu khoa hgc de dat duge hgc hàm, hgc vi, càc chùc danh khoa hgc cao hon, cùng nhu khòng dù thdi gian de giù càc chùc vu cao hon. Chinh vi vày ma su ed gang cùa phu nù cùng két thuc sdm, này sinh tu tuòng an phàn thù thudng. Dd cùng là mot trong nguyén nhàn ehinh tao nén khoàng càch gidi ma bà't Igi bao gid cùng thuòc

57

ve phu nù trong ITnh vuc lành dao va ra quyét dinh trong ITnh vuc boat dóng nghién cùu khoa hgc ed trình dò hgc vàn cao va chuyén mòn ky thuàt cao.

2. Xu hiróng chung

Do su dói thay cùa nhùng diéu kién kinh té - xà hòi cùng nhu su phàt trién cùa chinh bàn thàn lue lugng lao dóng nù, trong nhùng nàm gàn day, vàn de su chénh léch ve tuoi nghi huu giùa nam va nù dà thu hùt su quan tàm cùa nhiéu dién dàn ve bình dàng giói, quan tàm cùa càc nhóm lao dòng nù. Tuu chung lai eó 3 khuynh huóng ehinh sau:

Khuynh hu&ng thù nhàt: Da sd lao dòng nù là tri thùc, càn bó quàn ly Nhà nuóc, quàn ly càc ngành, va mot bò phàn lao dòng nù trong khu vuc hành chinh su nghiép thì mudn dugc nàng tudi nghi huu cùa nù bang nam giói là 60, uu tién lao dòng nù ò chò ai co nhu càu thì eó the ve som tu 1 dén 5 nàm.

Khuynh huóng thù hai: Ddi vói mot sd ngành nghé nàng nhgc, dóc hai, lao dòng dàc thù va nhùng ngudi dang cóng tàc tai vùng sàu, vùng xa... lai mong mudn dugc rùt tuoi chuàn nghi huu thàp hon tuoi qui dinh hién hành.

Khuynh huóng thù ba: Dói vói càc ddi tugng lao dòng nù dang true tiép san xuàt kinh doanh thì mong mudn cùa ho ve tudi nghi huu cùng khòng dóng nhàt. Phàn dòng y kién cho ràng qui dinh nhu hién tai là phù hgp, mot bò phàn cho là qua cao va mot sd khàc de nghi nàng lén ngang bang nam gidi.

Theo chung tói, cà 3 khuynh huóng trén déu xuàt phàt tu vi tri va diéu kién còng tàc cu the cùa hg, déu phù hgp va rat chinh dàng càn d-uge xem xét. Sd dòng vàn ddng y vdi qui dinh ve tudi nghi huu hién nay. Mot bò phàn tuy chua là da sd, de nghi tàng hoàe giàm tudi nghi huu theo chung tòi cùng rat quan trgng càn dugc xem xét vi dò là yéu td mói xuàt hién trong tién trình phàt trién cùa xà hòi.

Che dò huu tri ò càc nuóc trén thè giói ggi là che dò trg càp tuoi già cùng the hién nhiéu ve dàc dièm gidi tinh cùa lao dòng nù. Diéu kién nghi huu ve co bàn càn cu vào hai yéu td là tuoi ddi va thòi gian dóng bào hiém xà hòi, ngoài ra eó tinh dén mòi trudng, diéu kién làm viéc cùa ngudi lao dòng. Chùng ta co the tham khào qua sd liéu duói day:

58

Nuóc

Algeria Armenia

Australia (Ùc)

Austria (Ao)

Trung Qutfc

Cuba Hungary Balan

Romania Nga Slovakia Slovenia Thuy Dién Ukraina Anh

Uruguay

Nam

60 62 65 65 60

60 60

60 (tàng lén 62 vào nàm 2009)

65 60 60 60 63 60 65 60

Nft

53 57

61,5 (tàng lén 65 vào nàm 2013 60

50 (55 néu là còng chùc, vién chùc, 60 néu là chuyén già

55 57 (tàng lén 62 vào nàm 2009)

60

55 55

53-57 (phu thuóe vào so con phài nuòi) 58

62 (nàng lén 64 vào nàm 2005) 55

60 (nàng lén 65 vào nàm 2020) 56 (nàng lén 60 vào nàm 2003)

Nguón: ILO Geneva-Social security: A new consensus, 2001.

Nhùng nàm gàn day, ò càc nude trén thè gidi do su phàt trién cùa diéu kién kinh té-xà hòi, mùc song tàng cao, y té va càc dich vu xà hòi phàt trién, nén tudi thg cùa con ngudi kéo dai hon, dà trd thành sue ép ddi vdi càc quy bào hiém xà hòi. Nhiéu nuóc dà qui dinh tàng tudi nghi hiru, nham giàm dò dai thdi gian chi tra tu quy bào hiém xà hòi, co nhu vày quy bào hiém xa hòi mói co thè ón dinh dugc làu dai. Viéc qui dinh tuoi nghi huu cùa nù bang nam khòng chi tàp trung o càc nuóc phàt trién nhu Phàp, Due, Ha Lan, My, Thuy Dién, Canada, Nhàt... ma con ò càc nude khàc nhu: An Dò, Còng bòa dàn chù nhàn dàn Triéu Tién, Singapo, Indonexia va Malaysia. Theo thdng ké cùa ILO nàm 1997 trong 23 nuóc Tày Bàc Àu eó 10 nuóc qui dinh tudi nghi huu cùa nù ve truóe nam 1-5 nàm. Bién nay dà co 17/23 nuóc diéu chinh theo huóng khòng phàn biét tuoi (ùc 65 tudi, Bi 60 tudi, Dan Mach 67 tuoi, Phàn Lan 65 tuoi, Hy Lap 65 tuoi va Anh 65 tuoi).

Ò nude ta, thdi gian gàn day nhiéu y kién cho ràng de dàm bào

59

duong, hàng thù 9 trong 135 nude Lién minh Qude hòi thè gidi ve ty le nù dai biéu Qude hòi.

Cho dén nay dói ngù càn bó, còng chùc nù nuóc ta nói chung va trong tùng co quan nói riéng vàn tiép tue tàng nhanh cà sd lugng làn chat lugng. Dói ngù càn bó nù ngày càng co vi tri quan trgng, dóng góp tich cuc, eó hiéu qua vào su nghiép xày dung dàt nuóc, phàt trién kinh té va bào ve Tó qude. Nhiéu còng trình nghién cùu cùa chi em khòng nhùng dà eó nhùng già tri làm Igi cho Nhà nuóc hàng ty ddng, ma con ed già tri Idn dugc Qude té còng nhàn.

Do lao dòng nù co vai trò to lón trong càc ITnh vuc ddi song xà hói, trong san xuàt va còng tàc, nén Dàng va Nhà nuóc ta luón quan tàm va tao mgi diéu kién de hg phàt huy khà nàng làm viéc, thuc hién quyén bình dàng vói nam giói va làm tot chùc nàng làm me, làm vg. "Dói vói phu nù, thuc hién tot phàp luàt va chinh sàch bình dang gidi, bdi duóng dào tao nghé nghiép, nàng cao hgc vàn; ed co che, chinh sàch de phu nù tham già ngày càng nhiéu vào càc co quan lành dao va quàn ly ò càc càp, càc ngành; chàm sdc va bào ve sue khoé bà me va tré em; tao diéu kién de phu nù thuc hién tot thién chùc ngudi me; xày dung già dình no àm, bình dang, tién bò, hanh phùc" (trìch vàn kién Dai hói dai biéu toàn qude làn thù IX - Nhà xuàt bàn Chinh tri Qude già. Ha Nòi-2001). Ddi vói ITnh vuc bào hiém xà hòi, su quan tàm cùa Dàng, Nhà nuóc dugc thè hién qua nói dung chinh sàch d tùng thdi ky. Ngoài càc quyén Igi dugc hudng nhu nam gidi, lao dòng nù con dugc hudng trg càp bào hiém xà hòi khi nghi viéc de chàm sóc con dm dau, dugc nghi sinh con tu 4 dén 6 thàng tuy thuòc vào diéu kién làm viéc; trong thdi gian nghi thai san, chi em khòng dóng bào hiém xà hói nhung vàn dugc tình thòi gian de hudng bào hiém xà bòi. Riéng che dò huu tri de tao diéu kién cho chi em duge nghi làm viéc phù hgp vói sue khoé va thuc hién chùc nàng riéng cùa mình nhung vàn duge hudng trg càp hiru tri, Nhà nude dà qui dinh nù dugc nghi huu sdm 5 nàm so vdi nam gidi (nù 55 tuoi, nam 60 tuoi). Quy dinh này dà dugc da sd lao dóng nù ò càc thdi ky khàc nhau ddng tình. Ngoài ra tai Nghi dinh 71/2000/ND-CP ngày 22/11/2000 cùa Chinh phù qui dinh viéc kéo dai thdi gian cóng tàc cùa càn bò, còng chùc dén dò tudi nghi huu. Bao gdm:

- Nhùng ngudi true tiép làm còng tàc nghién cùu ò càc co quan Trung uong cùa Dàng, Nhà nuóc dugc bó nhiém va hudng luong theo

56

bang luong chuyén già cao càp qui dinh tai Nghi dinh sd 25/CP ngày 23 thàng 5 nàm 1993 cùa Chinh phù qui dinh tam thdi che dò tién luong mói cùa cóng chùc, vién chùc khu vuc hành chinh su nghiép va lue lugng vù trang;

- Nhùng ngudi ed hgc vi tién sy khoa hgc; Nhùng ngudi ed chùc danh giào su, phd giào su dang true tiép nghién cùu, giàng day theo dùng chuyén ngành d Trung tàm khoa hgc tu nhién va cóng nghé Qude già, Trung tàm khoa hgc xà bòi va nhàn vàn Qude già, càc Vién, Hgc vién va càc Trudng Dai hgc;

- Nhùng ngudi true tiép làm viéc ed nàng suàt, hiéu qua tot theo dùng chuyén mòn thuóe càc ITnh vuc y té, giào duc-dào tao khoa hgc-còng nghé, vàn hoà, nghé thuàt eó trình dò chuyén mòn cao, eó uy tin vói ddng nghiép, dugc Hòi ddng khoa hgc cùa Bò, co quan ngang Bò, co quan thuòc Chinh phù, Uy ban nhàn dàn tinh, thành phd true thuòc Trung uong tham dinh, de nghi va dugc tàp thè lành dao co quan, td chùc ed tham quyén quàn ly càp Bó, còng chùc nhàt tri.

Thdi gian còng tàc kéo dai thém cùa càn bò còng chùc eó thè tu 1 nàm nhung khòng qua 5 nàm. Nhu vày, nam tu dù 65 tuoi, nù tu dù 60 tudi trd lén thì co quan làm thù tue giài quyét de càn bó còng chùc dugc nghi huu theo che dò hién hành vi khòng thuc hién kéo dai thém thdi gian cóng tàc (Thóng tu 19/200IHT-BTCCBCP ngày 25/4/2001 huóng dàn thuc hién ND sd 71/2000/ND-CP)

Trén thuc té khi ve huu sdm hon nam gidi 5 nàm, lao dòng nù thudng ed mùc luong thàp hon lao dòng nam 2 bac. Nhu vày, xét ve màt kinh té, thu nhàp cùa lao dòng nù khi ve huu chi bang 2/3 thu nhàp cùa nam giói khi ve huu, cho dù hg co cùng dò tudi, cùng chùc vu, cùng hgc hành, hgc vi nhu nhau. Xét ve mat phàt trién nhàn càch, phàt trién nàng lue, cùng do phu nù nghi huu sdm hon nam gidi 5 nàm, qua trình dào tao va su dung cùng sé két thùc sdm hon nam gidi 5 nàm, khòng dù thdi gian vàt chat de hoàn thành càc cóng trình nghién cùu khoa hgc de dat dugc hgc hàm, hgc vi, càc chùc danh khoa hgc cao hon, cùng nhu khòng dù thdi gian de giù càc chùc vu cao hon. Chinh vi vày ma su ed gang cùa phu nù cùng két thùc som, này sinh tu tuòng an phàn thù thudng. Dd cùng là mot trong nguyén nhàn chinh tao nén khoàng càch giói ma bàt Igi bao gid cùng thuòc

57

ve phu nù trong ITnh vuc lành dao va ra quyét dinh trong ITnh vuc boat dóng nghién cùu khoa hgc eó trình dò hgc vàn cao va chuyén mòn ky thuàt cao.

2. Xu huóng chung

Do su dói thay cùa nhùng diéu kién kinh té - xa hói cùng nhu su phàt trién cùa chinh bàn thàn lue lugng lao dóng nù, trong nhùng nàm gàn day, vàn de su chénh léch ve tuoi nghi huu giùa nam va nù da thu hùt su quan tàm cùa nhiéu dién dàn ve bình dang giói, quan tàm cùa càc nhóm lao dòng nù. Tuu chung lai eó 3 khuynh huóng chinh sau:

Khuynh huóng thù nhàt: Da sd lao dòng nù là tri thùc, càn bó quàn ly Nhà nuóc, quàn ly càc ngành, va mot bò phàn lao dòng nù trong khu vuc hành chinh su nghiép thì mudn dugc nàng tuoi nghi huu cùa nù bang nam giói là 60, uu tién lao dòng nù d chò ai eó nhu càu thì eó thè ve som tu 1 dén 5 nàm.

Khuynh huóng thù hai: Ddi vói mot sd ngành nghé nàng nhgc, dòc hai, lao dóng dàc thù va nhùng ngudi dang còng tàc tai vùng sàu, vùng xa... lai mong mudn dugc rùt tuoi chuàn nghi huu thàp hon tuoi qui dinh hién hành.

Khuynh huóng thù ba: Ddi vói càc ddi tugng lao dòng nù dang true tiép san xuàt kinh doanh thì mong mudn cùa hg ve tuoi nghi huu cùng khòng dóng nhàt. Phàn dòng y kién cho ràng qui dinh nhu hién tai là phù hgp, mot bó phàn cho là qua cao va mot sd khàc de nghi nàng lén ngang bang nam giói.

Theo chùng tòi, cà 3 khuynh huóng trén déu xuàt phàt tu vi tri va diéu kién cóng tàc cu thè cùa hg, déu phù hgp va rat chinh dàng càn d-uge xem xét. Sd dòng vàn ddng y vdi qui dinh ve tuoi nghi huu hién nay. Mot bò phàn tuy chua là da sd, de nghi tàng hoàe giàm tudi nghi huu theo chùng tòi cùng rat quan trgng càn dugc xem xét vi dò là yéu td mdi xuàt hién trong tién trình phàt trién cùa xà hòi.

Che dò huu tri ó càc nuóc trén thè gidi ggi là che dò trg càp tuoi già cùng thè hién nhiéu ve dàc dièm giói tinh cùa lao dòng nù. Diéu kién nghi huu ve co bàn càn cu vào hai yéu td là tuoi ddi va thdi gian dóng bào hiém xà bòi, ngoài ra eó tình dén mòi trudng, diéu kién làm viéc cùa ngudi lao dóng. Chùng ta co thè tham khào qua sd liéu dudi day:

58

Nuóc

Algeria Armenia

Australia (Ùc)

Austria (Ao) Trung Qutfc

Cuba Hungary Balan

Romania Nga Slovakia Slovenia Thuy Dién Ukraina Anh

Uruguay

Nam

60 62 65 65 60

60 60

60 (tàng lén 62 vào nàm 2009)

65 60 60 60 63 60 65 60

Nù

53 57

61,5 (tàng lén 65 vào nam 2013

60 50 (55 néu là còng chùc, vién chùc,

60 né'u là chuyén già 55

57 (tàng lén 62 vào nàm 2009) 60

55 55

53-57 (phu thuóe vào so' con phài nuói) 58

62 (nàng lén 64 vào nàm 2005) 55

60 (nàng lén 65 vào nàm 2020) 56 (nàng lén 60 vào nàm 2003)

Nguón: ILO Geneva-Social security: A new consensus, 2001.

Nhùng nàm gàn day, d càc nude trén thè gidi do su phàt trién cùa diéu kién kinh té-xà hòi, mùc song tàng cao, y té va càc dich vu xà bòi phàt trién, nén tudi thg cùa con ngudi kéo dai hon, dà trd thành sue ép ddi vdi càc quy bào hiém xà hói. Nhiéu nuóc dà qui dinh tàng tudi nghi huu, nhàm giàm dò dai thdi gian chi tra tu quy bào hiém xà bòi, co nhu vày quy bào hiém xà bòi mói eó thè dn dinh dugc làu dai. Viéc qui dinh tudi nghi huu cùa nù bang nam khòng chi tàp trung ò càc nuóc phàt trién nhu Phàp, Due, Ha Lan, My, Thuy Dién, Canada, Nhàt... ma con ò eie nuóc khàc nhu: An Dò, Còng bòa dàn chù nhàn dàn Triéu Tién, Singapo, Indonexia va Malaysia. Theo thdng ké cùa ILO nàm 1997 trong 23 nuóc Tày Bàc Àu eó 10 nuóc qui dinh tudi nghi huu cùa nù ve trudc nam 1-5 nàm. Bién nay dà ed 17/23 nude diéu chinh theo hudng khòng phàn biét tuoi (ùc 65 tudi, Bi 60 tuoi, Dan Mach 67 tuoi, Phàn Lan 65 tuoi, Hy Lap 65 tuoi va Anh 65 tuoi).

Ò nuóc ta, thdi gian gàn day nhiéu y kién cho ràng de dàm bào

59

bình dàng giùa nam va nù thì càn phài nàng tuoi nghi huu cùa nù lén 60 tuoi, bang vdi tuoi nghi huu cùa nam gidi. Tuy nhién, viéc de nghi nàng tuoi nghi hiru cùa lao dóng nù tu phia nguòi lao dòng, chua dugc de càp duói góc dò giàm chi tu quy bào hiém xà bòi, màc dù thòi gian hudng luong huu cùa nù dai hon cùa nam gidi (theo sd liéu phàn tìch màu cùa Tóng cuc thdng ké nàm 1991 thì tuoi thg bình quàn cùa ngudi d dò tuoi sau 60 tuoi vói nam va sau 55 ddi vói nù là: 22,9 tuoi ddi vdi nù va 15,6 tuoi ddi vói nam). Viéc de nghi nàng tudi nghi huu cùa nù xuàt phàt tu mot nguyén nhàn chinh sau:

- Tuoi bàt dau di hgc cùa cà nam va nù dugc qui dinh nhu nhau; tuoi tham già vào qua trình lao dòng cùng nhu nhau. Trong qua trình lao dóng va cóng tàc néu làm cùng cóng viéc nhu nhau thì dòi hòi phu nù cùng phài làm viéc nhu nam giói, nhung tuoi nghi huu thì nù lai nghi som hon nam 5 tuoi.

- Ve dàc dièm giói tình, phu nù phài màt mot thdi gian tuong ddi dai de thuc hién thién chùc cùa nguòi me, phài dành nhiéu thdi gian de chàm sdc già dình va con nhd, nén dén khi con cài dà trudng thành, sue khoé cùa ngudi me dn dinh, co nhiéu thdi gian de làm viéc, de tham già còng tàc lai bi giói han ve tuoi.

- Ngoài càc nguyén nhàn chù quan ve bàn thàn cùa ngudi lao dòng, thì viéc giói han tuoi cùa lao dòng nù thàp hon nam 5 tuoi de dugc cu di dào tao, bdi duóng, nàng cao trình dò chuyén mòn, nghiép vu cùng là mot trong nhùng ly do dàn dén viéc phu nù it dat dén hgc vi cao.

- Hon nùa, quy dinh tuoi nghi huu cùa lao dòng nù som hon nam 5 nàm cùng là yéu td làm cho lao dòng nù khòng dù thòi gian de dat dugc bàc luong tuong duong vói nam giói khi ve huu.

- Da sd lao dòng nù khi nghi huu déu mong mudn eó viéc làm khàc de tàng thu nhàp. Hg làm rat nhiéu nghé. Co ngudi thì chuyén sang buon bàn làt vàt, làm càc nghé tu do va da sd lai quay ve vdi còng viéc nói trg già dình, chàm sóc càc chàu cùa mình. Nhu vày, trén thuc té, it co phu nù nào nghi ngoi hoàn toàn sau tudi 55 vi ly do sue khde.

Qua két qua mot so cuòc diéu tra, thàm dò (cùa Còng doàn vién chùc Viét Nam, cùa Hòi lién hiép phu nù Viét Nam) déu cho thay da

60

so' lao dóng nù cho ràng qui dinh tuoi nghi huu hién nay là hgp 1̂ (khoàng 59%) va chi co khoàng trén 10% cho ràng nén tàng tuoi nghi hùu cùa nù lén 60 tuoi, sÓ nù co nguyén vgng dugc làm viéc sau tuoi 55 chù yéu tàp trung d khu vuc hành chinh su nghiép va nghién cùu khoa hgc. Gàn day trong cuòc toa dàm ve tuoi nghi huu cùa càn bò nù làm cóng tàc giàng day d Dai hgc Qude già Ha Nói, phàn lón chi em cùng de nghi dugc tiép tue giàng day sau tuoi 55, sd it cho ràng càn bó giàng day nù nghi huu d tuoi 55 là phù hgp, so càc chi eó nàng lue, eó nguyén vgng sé tiép tue làm viéc theo che dò hgp dóng lao dòng. Thuc té cho thay trong nàm 2000 tuoi nghi huu bình quàn cùa lao dòng nù là 51,9; lao dóng nù nghi huu tróc tuoi tàp trung nhiéu ò khu vuc kinh doanh san xuàt, khu vuc hành chinh su nghiép co it ngudi nghi huu truóe tuoi hon.

3. Kien nghj

Xem xét thuc tién thuc hién che dò huu tri 40 nàm qua, xem xét ve diéu kién làm viéc, mòi truòng làm viéc, tình bình sue khoé cùa lao dòng nù va nguyén vgng cùa nguòi lao dòng, truóe màt co thè nghién cùu de nàng tuoi nghi huu cùa nù lén bang nam giói, ddi vdi mot sd it nù làm còng tàc quàn ly, nghién cùu khoa hgc. Chua nén thuc hién nàng tuoi nghi huu chung cùa nù lén 60 tuoi. Thuc té, sd dòng lao dóng nù là true tiép tham già san xuàt va vi diéu kién lao dòng khàc nghiét hon, dòi hòi su hao tón sue lao dóng nhiéu hon cùa he co, he xuong nén khó làm viéc dat hiéu qua cao sau 55 tuoi.

Co y kién cho ràng tuoi nghi huu cùa lao dóng nù dà dugc thuc hién va ón dinh trong hàng chue nàm qua va khòng nén dua vàn de xem xét de nàng tuoi nghi huu cùa nù lén bang nam giói. Song nhùng nàm truóe day, trong diéu kién chién tranh gian khó, ngudi phu nù vùa phài dàm duong toàn bó còng viéc già dình, thay chdng nuòi con, vùa phài lao dòng, san xuàt de dàm bào tot cóng tàc bau phuong, hon nùa diéu kién kinh té lai vò cùng khó khan. Ngày nay, trong diéu kién kinh té-xà bòi dà phàt trién hon rat nhiéu, ddi song dugc nàng cao, càc dich vu xà bòi phàt trién nén phu nù eó nhiéu thdi gian hon, sue khoé cùng tot hon. Do vày, viéc nàng tuoi nghi

61

huu cùa nù lén bang nam giói cùng càn phài dugc nghién cùu va xem xét tùng buóc, co thè xàc dinh day là buóc qua dò trong viéc nàng tuoi nghi huu cùa lao dòng nù.

Tai Diéu 145 Bò luàt Lao dóng dà dugc sua dói, bó sung nàm 2002 qui dinh: " Ngudi lao dóng dugc hudng hu tri hàng thàng khi ed dù diéu kién ve tuoi ddi va thdi gian dà ddng bào hiém xà bòi nhu sau:

a) Nam dù 60 tuoi, nù dù 55 tuoi. Tuoi ddi dugc hudng che dò huu tri cùa nhùng ngudi làm còng viéc nàng nhgc, dòc hai hoàe làm viéc ó vùng cao, bién giói, bài dào va mot so trudng hgp dàc biét khàc do Chinh phù qui dinh;

b) Dà ddng bào hièm xà bòi tu 20 nàm trò lén.

la- Lao dòng nù dù 55 tudi va dù 25 nàm ddng bào hièm xà bòi, lao dóng nam dù 60 tuoi va dù 30 nàm ddng bào hièm xà bòi dugc hudng cùng ty le luong huu hàng thàng tdi da do Chinh phù qui dinh...". Mùc hudng tdi da hàng thàng bang 75% mùc bình quàn tién luong làm càn cu dóng bào hièm xà bòi, ngoài ra trong du thào Luàt bào hièm xà bòi, tai Diéu 44 dà giao quyén cho Chinh phù quy dinh mot sd trudng hgp lao dòng nù (càc nhà khoa hgc, quàn ly) co quyén làm viéc dén tudi 60. Quy dinh này là uu dai dói vói mot sd lao dòng nù, dàm bào cho lao dòng nù co mùc trg càp tot hon khi nghi huu, tuy nhién néu bình luàn trén góc dò kinh té va xà bòi cùa bào hièm xà bòi thì sé eó mot so vàn de sau:

Duói góc dò kinh té - càn dói quy bào hièm xà bòi: theo càch tình hién hành, néu ngudi lao dòng co 25 nàm dóng bào hièm xà bòi va ngbi huu khi hét tuoi lao dóng (nam 60 va nù 55) sé dugc hudng bang 65% mùc bình quàn tién luong ddng bào hiém xà bòi. Nhu vày, néu nàng mùc hudng lén 75% là hàng thàng quy bào hièm xà bòi se phài tàng thém 10% cho so lao dòng nù này. Vói tuoi thg bình quàn cùa nù sau tuoi 55 là 22,9 nàm, tình ve màt sd hgc ta ed thè thay mùc dò chi thém tu quy bào hièm xà bòi cho mòi ngudi nhu sau: 22,9 nàm x 12 thàng xlO% = 27,5 thàng tién luong bình quàn ddng bào hièm xà bòi (tuong duong vói 42 thàng trg càp huu) va sd nàm tu 25 nàm dén 30 nàm lai thuc hién trg càp mot làn. Cho nén, day cùng là mot vàn de eó ành hudng dén viéc ón dinh, viéc dàm bào càn dói thu - chi cùa quy

62

bào hièm xà bòi. Vùa qua khi cho y kién ve du thào Luàt bào hiém xà bòi, co dai biéu Quóc bòi cùng dà néu lén vàn de này.

Duói góc dò xà bòi: se tao nén su khòng còng bang giùa càc ddi tugng hudng bào hièm xa bòi. Su khòng còng bang thè hién truóc hét giùa nam va nù vói cùng diéu kién làm viéc,- cùng mùc dò dóng góp nhu nhau nhung mùc hudng trg càp lai khàc nhau. Hoàe khòng còng bang ddi vdi sd lao dòng nam dugc phàp luàt quy dinh nghi huu o tuoi 55 (nhu dói vói lue lugng an ninh quóc phòng hoàe ngudi lao dòng làm nghé hoàe cóng viéc nàng nhgc, dòc hai) vói 25 nàm dóng bào hièm xà bòi, hg cùng chi dugc hudng 65% mùc bình quàn tién luong. Su khòng còng bang cùng thè hién ó chinh nhùng nguòi lao dòng nù vói nhau, dàc biét dói vói sd lao dòng nù làm nghé va còng viéc nàng nhgc, dóc hai dgc quy dinh nghi huu d tuoi 50. Hoàe giùa nhùng nguói eó 24 nàm dóng bào hièm xà bòi ehi dugc hudng vdi ty le 63%, nhung 25 nàm lai huóng vói 75% mùc bình quàn tién luóng (chénh léch 12%).

Rò ràng viéc nàng tuoi nghi huu cùa lao dòng nù lén bang tudi nghi huu cùa lao dòng nam là viéc làm som muòn phài làm do sue ép cùa bình dang giói, do nhùng khó khan trong càn ddi Quy bào hièm xà bòi vi xu huóng già hoà dàn sd. Tuy nhién, viéc nàng tudi này cùng càn duge tién hành theo càch thùc de nguói lao dòng chàp nhàn dugc va khòng gay "sdc" cho thi truòng lao dóng. Mot chién lugc thóng minh dang dugc nhiéu nuóc tién hành là mòi nàm tàng tuoi ve huu cùa lao dòng nù thém 3 thàng. Vi thè, de san bang chénh léch giùa hai giói là 5 tuoi hién nay càn mot thòi gian là 20 nàm. Viéc diéu chinh tuoi ve huu tu tu nhu vày là càn thiét de ngudi lao dòng tu diéu chinh va thich ùng vói su thay ddi trong tudi dugc quyén nghi huu va mat khàc cùng cho phép thi trudng lao dòng co thòi gian diéu chinh vói nhùng thay ddi này.

Phài chàng viéc nàng tuoi ve huu cùa lao dòng nù nuóc ta cùng nén theo càch này: mòi nàm nàng thém 3 thàng hoàe 6 thàng de sau 10 nàm hoàe 20 nàm tuoi ve huu cùa lao dóng nù bang tuoi ve huu cùa lao dòng nam. Làm nhu thè nào sé de dugc ngudi lao dòng, ngudi su dung lao dòng chàp nhàn, dóng thdi tàng khà nàng càn dói cho Quy bào hièm xà hòi va nhiéu loi ich khàc.

63

Tài lièu tham khào

1. Vàn kién Dai bòi Dàng toàn quóc làn thù IX.

2. Bó luàt Lao dòng dà dugc sua dói, bó sung nàm 2002.

3. Bào cào diéu tra lao dòng viéc làm tình dén 1/7/2002 cùa Bàn chi dao diéu tra lao dóng viéc làm Trung uong.

4. Bào cào cùa Ban chàp hành Trung uong Hòi lién hiép phu nù Viét Nam khoà VII! tai Dai hói dai biéu phu nù toàn qude làn thù IX.

5. Bàn ve tuoi nghi huu cùa lao dòng nù trong Luàt bào hièm xà bòi. Tap chi Lao dóng-Xa hói, so chuyén de 11/2001.

64