veri̇ elde etme yöntemleri̇
TRANSCRIPT
YASEMİN YALÇIN
ŞEYDA TERCAN
FURKAN ÇAYIR
ÖZGE GEBEŞ
GONCA DULKADİR
MEHMET PEYNİRCİ
Veri, bir problemin çözümüne hizmet
edebilecek her tür ölçüm, değer, olgu ve bilgi
olarak tanımlanır. Bunlar sözlü ve yazılı
ifadeler olabileceği gibi şekiller, resimler,
eşya, modeller, rakamlar ve semboller de
olabilir.
Araştırmalarda kullanılan veriler, "olgusal veriler" ve
"yargısal veriler" olmak üzere iki grupta
toplanmaktadır.
Olgusal veriler: Araştırmacının yorum ve
değerlendirmesini gerektirmeyen, herkes tarafından
aynı şekilde değerlendirilebilen verilerdir. Daha açık
bir ifadeyle kişisel yargılardan bağımsız, üzerinde
herkesin anlaşabileceği türden gerçeklerdir.
Yargısal veriler: Araştırmacının yorumu ile veri
niteliği kazanan, öznel yargılarla
tanımlanabilen verilerdir. Tembel, uyumlu,
duygusal vb. gibi kişilik özellikleri bu verilere
örnek gösterilebilir.
Nicel Veri : Bir deneyin sayılabilir, ölçülebilir
özelliğini veren verilerdir. Sürekli nicel veri ve
kesikli nicel veri olmak üzere iki türü vardır.
l) Sürekli nicel veri: Ondalıklı değerler alabilen
nicel verilerdir. Boy uzunluğu, kilo,vs..
2)Kesikli nicel veri: Sayılarak elde edilen ve tam
sayılı değerlerdir. Nüfus, öğrenci sayısı, hane
halkı sayısı...
Nitel Veri : Bir deneğin niteliklerini belirten
verilerdir. Eğitim durumu, ev sahibi olup olmama,
vs… Nitel veriler iki gruba ayrılır.
Sınıflanabilen Nitel Veri: Birbirinden bağımsız isim
bildiren, kod ve numara ile gösterilebilen, sınıflara
ayrılan verilerdir.
Sıralanabilen Nitel Veri: Belirli bir miktar
belirtmeyen, bir sıra ya da dereceye göre elde
edilen verilerdir.
En genel biçimiyle veri kaynakları aşağıdaki
gibi gruplanabilir.
▪İnsanlar
▪Belgeler
▪Canlı ve cansız öteki varlıklar ve kalıntılar
Kaynaklar ikiye ayrılır:
►Birincil veri kaynakları: İncelenmekte olan
olayın gerçek tanığı tarafından elde edilen
veriler birincil verilerdir.
►İkincil veri kaynakları: Birincil kaynaklardan
oluşturulmuş veri kaynaklarıdır.
Ölçüm, kullanılan ölçü aletinden önemli oranda
etkilenmektedir.
Duyarlı bir ölçme isteyen altın, duyarlı bir teraziyi
gerektirir.
Ölçme aleti ve veri elde etme tekniği ne kadar iyi
olursa olsun, onu kullananın yetenekleri de ölçüme
geniş oranda etki eder.
►Geçerlilik
Geçerlilik; ölçülmesi istenmeyen şeylerin, başka bir
deyişle, alet neyi ölçmek için hazırlanmış ise bunlar
dışındaki etken ve özelliklerin ölçme sonucunu
etkilememesiyle açıklanır. Bu, bir aletin sadece amaç
edindiği şeyi ölçmesi özelliğidir.
►Güvenirlik
Bir ölçme aletinde bulunması gereken ikinci
önemli özellik güvenirliktir. Bu, aletin ölçtüğü
bir şeyi her defasında aynı derecede
ölçebilmesidir.
1) Çerçeve
2) Coğrafi Koşullar
3) Organizasyon
4) Araştırma Zamanı Ve Değişken Ölçümü İçin Belirlenen
Dönem
5) Uygun Örnekleme Yöntemi
6) İyi Hazırlanmış Bir Soru Formu
7) Soru Formunun Test Edilmesi
8)Veri Düzeltme
9)Veri Analizi
Veri toplamanın araştırma sonucunu etkileyen en
önemli faktörlerden biri olduğu bilindiğine göre,
hangi verinin nerede olduğunun da araştırmacı
tarafından bilinmesi gerekir.
Yazılı kaynaklardan bilgi toplamanın iki amacı
vardır.
1)Sorunun özgeçmişine ve yeni hali hazır durumuna
dair bilgileri toplayarak problemin durumunu açığa
kavuşturmak, araştırmanın çerçevesini belirlemek.
2)Hazır bilgileri problemin çözümünde veri olarak
kullanmak.
Verilerin Kaydedilmesi
Belgesel taramada başarılı olmanın temel koşulu iyi
bir kayıt sistemi ile yürütülmesidir. Belgesel
taramanın özünü “not alma” işlemi oluşturur.
Taranan kaynaklardaki parçalar aslında çok azdır.
Fakat kendi aralarında bütünleşmelidir.
İki şekilde not alınabilir:
▪ Doğrudan aktarma: Kaynaktaki özgün
yapı içerik ve ifadenin aynen aktarılmış halidir.
▪ Dolaylı aktarım: Araştırmacının
yararlanmak istediği ana fikir aynen alınır fakat
araştırmacı bunu kendi ifadesi ile yeniden yazar.
Yazılı Kaynaklardan Yararlanırken Dikkat
Edilmesi Gereken Noktalar
->Yapılacak araştırmalar sırasında düzmece pek çok
belgeyle karşılaşılabilir. Araştırmayı daha güvenli bir
şekilde yürütebilmek için, kullanmaya karar verilen
veri grubu, başka kaynaklardan doğrulanmalıdır.
->Araştırmacı dokümanların kullanılmasına gerçekten
ihtiyaç olup olmadığını, varsa ne tür dokümana
ihtiyaç olduğunu, nereden elde edilebileceğini,
dokümanlara ulaşmak için ihtiyaç duyacağı kişilerin
olup olmadığını düşünmelidir.
->Yazılı kaynaklardan bilgi alınırken okuma ve not
alma tekniklerinin bilinmesinde yarar vardır. Çünkü
kaynak araştırmasında bilgi toplama okumaya
dayanır. Okunması gereken çok sayıda kitap olduğu
için, elde edilen bilgilerin mevcut bilgilerle
karşılaştırılması ve sonuçların çıkarılması çok zaman
alır.
Gözlem: Bir şeyi iyi anlamak için onun kendi
kendine ortaya çıkan çeşitli belirtilerini gözden
geçirmektir.
Doğal gözlem: İnsan sahip olduğu bilgilerin büyük
bir çoğunluğunu gözlem yoluyla edinir. Bilimsel bir
amaca bağlı olmayan bu gözleme „doğal gözlem‟
denir.
Araştırmada gözlem; ise gerçek hayat içinde olup
bitenlerin araştırmacı tarafından izlenerek
kaydedilmesi tekniğidir.
Gözlemin Kullanıldığı Alanlar:
Psikoloji, Sosyoloji, Biyoloji, Tıp(hem gözlem hem
deney),Astronomi, Edebiyat, Coğrafya, Fizik,
Kimya, Sanat vb alanlarında gözlem yöntemi
kullanılır.
İyi bir gözlemcinin;
▪Zeki olması
▪Gözlem yapacağı konuda ön yargısı olmaması
▪Duyarlı ve dikkatli olması
▪Gözlenenleri olumsuz yönde etkileyebilecek (din,
dil gibi) özelliklerden bağımsız olması
▪Bazı özel bilimsel araştırmalarda kişinin gözlem
yapacağı konuda uzman olması istenir.
Gözlemin Yapılması
Gözlemde önemli olan, doğal ortamın değişmemesi
ve gözlenmek istenen belirtilerin eksiksiz
kaydedilmesidir. Bunun için gözlemci kayıt
cihazlarından (video kayıt, ses kayıt, fotoğraf
makinesi vb.)faydalanır.
Deneysel araştırmalar herhangi bir konu hakkında
(daha çok fen ve sağlık bilimleriyle ilgili
konularında) yeni bilgiler edinmek, doğa
kanunlarını kontrol altına almak, olayları daha
önceden saptamak ve araştırıcı için karanlıkta kalan
bir sorunun çözümlenmesi amacıyla yapılır.
1)İki ya da daha çok sayıda bulunan değişkenlerin
arasındaki ilişkiyi ortaya koymak
2)Bir değişken üzerindeki bilgiyi genişletmek
3)Daha önceden yapılmış deney sonuçlarının
doğruluğunu saptamak
4)Bir teorinin kapsamını genişletmektir.
Problemin sınırlandırılması:
Deney tipinin seçilmesi:
Örnekleme yönteminin belirlenmesi:
Deney düzeninin oluşturulması:
Anket , bir problemle ilgili olarak çeşitli kimselerin
bilgi, tecrübe ve düşüncelerini almak için yapılan
soruşturmadır.
Diğer bir ifadeyle "anket, belli bir araştırmanın
amacına uygun düzenlenmiş soru listesidir."
Anket tekniği araştırma yöntemleri arasında en çok
kullanılanıdır.
Bunun sebebi kolay, ucuz ve bilgileri doğrudan
doğruya toplamaya uygun oluşudur.
Anket yoluyla veri elde etmede önce denek grubu
yani kimlere anket uygulanacağı belirlenmelidir.
Sonra da anket formunun hazırlanıp uygun hale
gelinceye kadar sırasıyla şu işler yapılmalıdır:
1) Araştırmanın problemi ve projenin "Anahtar"
kısmı dikkate alınarak anket uygulanacak
kişilerden alınması ihtiyaç duyulan bilgilerin listesi
yapılır.
2) Bilgi listesi , ihtiyaç duyulan verilerin elde
edilmesine uygun ve denekler tarafından kolayca
anlaşılacak şekilde sorulara dönüştürülür.
3) Bu şekilde hazırlanan taslak , anket konusunda
bilgili ve tecrübeli kişilerin görüşlerine sunulur.
4) Geliştirilen anket formunu denemek üzere , anket
uygulanacak kişilerden küçük bir gruba ön uygulama
yapılır.
Unutmamak gerekir ki , ankete cevap vermesi
istenen kişinin zamanı az ve değerlidir. Ankete
cevap verme zorunluluğu olmayan bir kimsenin işini
mümkün olduğu kadar kolaylaştırmak , anket
sahibinin görevidir.
Sözlü iletişim aracılığı ile veri elde etme
yöntemidir.
Görüşmeyi yapana görüşmeci denir.
Görüşülen kişiye de kaynak ya da cevaplayıcı denir.
Belli bir kesim hakkında:
Bilgi edinme
Profil oluşturma
Konuya bakış açısı
Davranışlarını öğrenme
Kişileri:
Tanıma
İzleme
İlgili konu hakkında bilgilerini öğrenme
İlgili konu hakkında düşüncelerini öğrenmede üstün
bir tekniktir.
Kişisel görüşme yöntemi teknikleri üçe ayrılır.
Görüşülen Kişi Sayısına Göre
Kuralların Katılığına Göre
Görüşülen Kişiye Göre
Bireysel;
Sadece bir cevaplayıcı
Fiziksel olarak aynı ortam
Grup;
Çok sayıda cevaplayıcı
Ortak bir konu
Karşılıklı etkileşim
Yeni fikirler
Yapılanmış;
Soruların ve toplanacak veriler önceden ayarlı
Hareket özgürlüğü ve insiyatifi en düşük düzeyde
Sayısallaştırma ve karşılaştırma kolay
Yapılanmamış;
Sorular önceden hazırlanır fakat düzenlenebilir
Her iki tarafın kontrolünde
Veri değerlendirme ve karşılaştırma zor
Subjektifliğin rölü büyük
Gözlem birimi ile;
Geniş kitleli konu incelemesi
Sorunların ortaya çıkması
Kitle biriminin Gözlem Birimiyle Aynı Olduğu
Durum;
Bir konu yada bir problemle ilgili genel bilgi,
tutum ve davranışların öğrenilmesi
Kimlerden bilgi alınacağı
Hangi bilgilere ihtiyaç duyulduğu
Görüşme yeri ve zamanının belirlenmesi
Görüşmeyi kimlerin yapacağı
Hangi tür görüşme yapılacağı
Görüşme sonuçlarının güvenilirliği kontrolü
Soru sorma
Sıraya göre sorulmalı
Anlaşılır biçimde sorulmalı
Cevap alma
Cevap toparlamasına yardımcı olmalı
Kayıt tutma
Not tutma
Forma işaretleme
Yazışma yöntemi ile veri toplama ya bir konu
hakkında mektupla bilgi isteme ya da konuya
ilişkin hazırlanan soru kağıdını gönderip,
işlenerek geri yollanmasını sağlamak şeklinde
olur
Yazışmanın başarılı olmasında ilk koşul uygun
soruların hazırlanmasıdır.
Yazışma yöntemindeki soruların özellikleri:
Sorular net ve anlaşılır olmalıdır.
Sorular mümkün olduğunca kapalı uçlu
olmalıdır.
Anket sorusu her şeyi ifade eder olmalıdır.
Yazışma yolu ile veri toplamanın başarılı
olabilmesi için temel koşul,kaynak kişinin cevap
vermesini kolaylaştıracak önlemlerin alınmasıdır.
Yazışma tekniği ile veri toplamanın en ayırıcı özelliği
anket hazırlanıp postalandıktan ya da dağıtıldıktan
sonra başka bir geliştirici önlemin alınamamasıdır. Bu
nedenle yazışmanın ön hazırlıklarının daha iyi
yapılmış olmasına büyük özen gösterilmelidir.
Yazışma sürecinde araştırmacının en büyük kaygısı,
cevap oranını yeterli düzeye ulaştırmak,olanaklı ise
tüm anketlere cevap alabilmektir.
Bu amaçla alınabilecek önlemlerden bazıları şunlardır:
• Yazışma, kaynak kişinin çok sıkışık olmadığı bir
zamanda yapılmalıdır.
• Posta ile gönderilen anketler için dönüş adresi
yazılmış pullu bir zarf da eklenmelidir.
• Anket olabildiğince kısa,ilgi çekici, kolay ve anlaşılır
olmakla birlikte,gizlilik garantisi de vermelidir.
Yazışma ile veri toplamada,iyi anlaşılmayan ya da
anlaşılan soru ve cevaplar ile kaynak kişinin sahip
olmadığı bilgileri içeren sorular,problemin çözümünü
güçleştirenin büyük yanılgı kaynaklarıdır.
Yazışmaya cevap vermeyenlerin güdülerinin ne
olduğu, cevap verenlerden önemli ayrılıkları olup
olmadığı bilinmediğinden yorum yanlışlıkları
yapılabilir.
Yazışmada kaynak kişinin yanlılığı, verdiği cevaplar-
da kendini gösterebileceği gibi yazışmaya hiç cevap
vermemekle de uygulamaya dönüşebilir.
Telefon aracılığıyla veri toplama,bir anket
hazırlandıktan sonra,kaynak kişinin telefonla
aranarak anket sorularının kişiye sorulmasına
dayanan veri toplama biçimidir.
Kamu oyu yoklamalarında,seçim öncesi eğilimlerini
saptamada,birden ortaya çıkan durumlarda birkaç
saat içinde,ilk haberleri ve kaba sonuçları ala-
bilecek biçimde telefonda anket yapılabilmek-
tedir.
Merkez ara birimleri ,
Özel arama istasyonlarından yürütülebilir.
Belirlemede anketin amacı önemlidir.
Kitlenin tam listesine sahip olduğumuz durumlarda
optimum örneklem rehber ve listeye dayanarak
belirlenebilmektedir
Bu kişilere cep telefonundan,ev veya iş
telefonundan rahatlıkla ulaşabiliriz.
Sonra bu belirlenmiş listeden örneklemimizi
rastgele veya sistematik yolla çekebiliriz.
Telefonla anket yapılırken çoğunlukla bu yöntem
kullanılmaktadır.Çünkü,telefon rehberleri
çoğunlukla doğru bilgi vermeyebilir.
Örnek Akdeniz bölgesi üzerine yapılacaksa Akdeniz
bölgesinde bulunan illerin alan kodu kullanarak
rastgele numara çevrilir.
Eğer numara amaca hizmet etmeyen bir numaraysa
diğer numaraya geçilir.
Anketör kendisini kibar bir dille tanıtmalı.
Anketi yaptıran kişi,kurum ya da şirket hakkında
bilgi verilmeli.
Bu görüşmenin niçin yapıldığı ve kaynak kişiden
hangi konularda bilgi isteneceği hakkında bir
konuşma yapılmalı.
Araştırmanın gizliliğini,katılımın gönüllü
olduğunu,görüşmenin yaklaşık süresini ve görüşme
sırasında kaynak kişinin istediği zaman soru
sorabileceği belirtilmeli.
Yapılan araştırmaya katılmanın önemi vurgulanmalı.
Daha sonra kaynak kişiden izin isteyip soru sormaya
başlanmalı.
Eğer telefona telesekreter çıkarsa, önce araştırmayı
yapan kişi,kurum ya da şirket tanıtılmalı ve
yapılan araştırmadan bahsedildikten sonra
tekrar aranacağı belirtilmelidir.
Eğer aradığımız yerde ev sahibi yerine,
gündelikçi,bakıcı gibi kimselerle karşılaşmışsak
yine arama nedenimizi açıkladıktan sonra,ev
sahibinin ne zaman döneceği konusunda bilgi almalı
ve bunu not etmeliyiz.
Telefon meşgulse, bu durum olumlu
karşılanabilir,çünkü bu aradığımız yerde birilerinin
olduğunun gösterir. 5-10 dakika sonra tekrar
aranmalıdır
Özellikle son dönemlerde internet üzerinden
yapılan anket sayısında müthiş bir artış görül-
mektedir.
Bu anketler, şirketlerin ya da kurumların kendi per-
sonellerine yaptıkları anketler olabildiği gibi tüm
insanların oy kullanabildiği anketler şeklinde de
ortaya çıkmıştır.
CAPI, bilgisayar yardımıyla yapılan anket anlamına
gelmektedir.
Bu yöntemde, anket formu tablet bilgisayarlar
üzerinde kullanılabilen bir yazılım sayesinde veri
giriş programı haline getirilerek verilerin
derlenmesi sağlanır.
En güzel örneğini TBMM'de görmekteyiz.Öyle
ki,elektronik oylamalar bu bilgisayarlar sayesinde
çok hızlı ve etkili olarak yapılabilmektedir.
Kim 500 milyar ister de seyirci jokeri
Kişisel Görüşme ve Yazışma Yöntemlerinin Ortak
Yönleri
Cevaplar yazılı olarak alınır.
Her ikisinde de açıklayıcı yazılar vardır. Soru
kağıdında araştırmanın amacını ve cevap verme
biçimini açıklayan bir yönerge, görüşmede ise
görüşmeciler için hazırlanmış bir rehber vardır.
Kişisel Görüşme ve Yazışma Yöntemlerinin
Karşılaştırılması
Cevaplayıcıyı gözlemleyebilme.
Cevaplayıcının konuya ilgisini çekebilme
Cevaplayıcının kimliğini belirleyebilme.
Okuma-yazma bilmeyenlere uygulayabilme.
Zaman kazanma.
Cevaplama oranını yükseltebilme.
Maliyeti düşürme.
Görüşmeciden etkilenme.
Telefonla Görüşmenin Kişisel Görüşmeye Göre
Olumlu Yönleri
Anketör masrafı daha düşüktür. Telefonla görüşme
yapmak için daha az sayıda
anketöre ihtiyaç vardır.
Cevaplayıcıya ulaşmak daha kolaydır
Kişisel Görüşmenin Telefonla Görüşmeye Göre
Olumlu Yönleri
Veriler daha kullanışlıdır. Cevaplayıcı dış etkilerden
etkilenmez.
Daha doğru ve güvenilir veri elde edilir.
Cevaplayıcının samimi olup olmadığı
anlaşılabilir.
Anket Türlerinin birbirlerini göre durumları bazı
kriterlere göre şu şekilde özetlenebilir :
!Hiçbir yöntem her durumda en uygun yöntem
olamaz. Önemli olan konu, kullanılacak yöntemin
en uygun cevaplayıcılardan en düşük maliyetle en
uygun verinin elde edilmesi olmalıdır.
!Bir anket uygulamasında birden fazla tür bir arada
kullanılabilir ve istenen amaca ulaşmayı daha çok
kolaylaştırabilir. Böylece, her birinin üstün yönlerin-
den en fazla yararlanma durumu ortaya çıkar. Anket
türlerinin birlikte kullanılması şu kombinasyonlarda
gerçekleşebilir.