T.C.

SAKARYA ÜNİVERSİTESİ

FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

ULUSAL KAMU ENTERGRE VERİ MERKEZİ KURULUMU İÇİN YER SEÇİMİ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Abdullah TOPRAK

Enstitü Anabilim Dalı : BİLİŞİM SİSTEMLERİ

Tez Danışmanı : Doç. Dr. Numan ÇELEBİ

Ocak 2013

T.C.

SAKARYA ÜNİVERSİTESİ

FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

ULUSAL KAMU ENTERGRE VERİ MERKEZİ KURULUMU İÇİN YER SEÇİMİ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Abdullah TOPRAK

Enstitü Anabilim Dalı : BİLİŞİM SİSTEMLERİ

Bu tez ………………. tarihinde aşağıdaki jüri tarafından Oybirliği ile kabul

edilmiştir.

………………. ………………. ……………….

Jüri Başkanı Üye Üye

ii

ÖNSÖZ

Bilginin çok değerli olduğu günümüzde bilginin saklanması, taşınması, korunması ve

analiz edilmesini sağlayan her türlü teknik altyapı ile donatılmış, yüksek seviyeli

güvenlik ve 7x24 hizmet sunan, kesintisiz, ölçeklenebilir, yönetilebilir veri

merkezlerine ihtiyaç olduğu açıktır. Özellikle kamunun bilgi teknolojileri

ihtiyaçlarını tek bir merkezde toplanması ile onlarca farklı kurumun aynı tip yatırım

yapması önlenerek kurum kaynakları asli işlere yönlendirilebildiği gibi ucuz, kaliteli

ve hızlı hizmet verilmesine olumlu katkı sağlanacaktır.

iii

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ ........................................................................................................................ ii

İÇİNDEKİLER ........................................................................................................... iii

SİMGELER VE KISALTMALAR LİSTESİ .............................................................. v

ŞEKİLLER LİSTESİ .................................................................................................. vi

TABLOLAR LİSTESİ ............................................................................................... vii

ÖZET ......................................................................................................................... viii

BÖLÜM 1.

GİRİŞ ............................................................................................................ 1

1.1. Veri Nedir? .................................................................................................... 1

1.2. Veri Merkezi Nedir? ...................................................................................... 2

1.3. Veri Merkezi Neden Gereklidir? ................................................................... 3

1.4. Veri Merkezi Tasarımı ve Gereklilikleri? ..................................................... 4

1.5. Veri Merkezi Gelişmişlik Seviyeleri ............................................................. 8

1.6. Neden Ortak Veri Merkezi .......................................................................... 12

1.7. Kamu Entegre Veri Merkezinin Avantajları ............................................... 12

1.8. Kamu Entegre Veri Merkezinin Dezavantajları .......................................... 15

1.9. Kamu Entegre Veri Merkezinde Riskler Nelerdir? ..................................... 16

1.10. Dünyada Veri Merkezleri ve Kamu Entegre Veri Merkezi ..................... 16

1.11. Türkiye’de Veri Merkezleri ve Kamu Entegre Veri Merkezi Kurulması 18

BÖLÜM 2.

KAVRAMSAL ÇERÇEVE ....................................................................................... 21

2.1. Metodoloji ................................................................................................... 22

2.1. Yer Seçimi Endeksi Hesaplama Algoritması .............................................. 24

BÖLÜM 3.

DOĞAL AFETLER ................................................................................................... 26

iv

3.1. Materyal ve Metot ....................................................................................... 28

BÖLÜM 4.

İKLİM .......................................................................................................... 34

4.1. İklimin Veri Merkezi Açısından Önemi ...................................................... 36

4.2. Materyal ve Metot ....................................................................................... 38

BÖLÜM 5.

ENERJİ .......................................................................................................... 45

5.1. Elektrik Enerjisinin Veri Merkezi Açısından Önemi .................................. 47

5.2. Materyal ve Metot ....................................................................................... 48

BÖLÜM 6.

ERİŞEBİLİRLİK ........................................................................................................ 52

6.1. Materyal ve Metot ....................................................................................... 53

BÖLÜM 7.

BEŞERİ SERMAYE VE YAŞAM KALİTESİ ......................................................... 61

7.1. Materyal ve Metot ....................................................................................... 62

BÖLÜM 8.

TEŞVİKLER .......................................................................................................... 76

8.1. Yatırım Teşvik Sisteminde Yer Alan Destek Unsurları Nelerdir? .............. 77

8.2. Yatırım Teşvik Sisteminde Bölge Kavramı Nedir? ..................................... 78

8.3. Bölgesel Teşvik Uygulamaları .................................................................... 79

BÖLÜM 9.

SONUÇLAR VE ÖNERİLER ................................................................................... 85

KAYNAKLAR .......................................................................................................... 93

ÖZGEÇMİŞ ............................................................................................................... 95

v

SİMGELER VE KISALTMALAR LİSTESİ

ANSI : American National Standards Institute

ASHRAE : American Society of Heating, Refrigerating and Air Conditioning

Engineers

BİT : Bilgi ve İletişim Teknolojileri

BT : Bilgi Teknolojileri

BTYK : Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu

DCİE : Data Center Infrastructure Efficiency

EDAM : Ekonomi ve Dış Politika Araştırma Merkezi

HVAC : Heating Ventilating and Air Conditioning

ITIL : Information Technology Infrastructure Library

KGK, UPS : Kesintisiz Güç Kaynağı

NEC : National Electrical Codes

NFPA : National Fire Protection Association

PUE : Power usage effectiveness

TIA : The Telecommunications Industry Association

TUAA : Türkiye Ulusal Afet Arşiv Sistemi

SEGE : Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Endeksi

SOX : Sarbanes–Oxley

URAK : Uluslararası Rekabet Araştırmaları Kurumu

YEGM : Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü

vi

ŞEKİLLER LİSTESİ

Şekil 1.1 Dünyada veri merkezleri dağılım haritası ................................................... 18

Şekil 2.1 Veri Merkezi yer seçimini etkileyen faktörler ............................................ 23

Şekil 2.2 Veri Merkezi için yer seçim faktörlerinin ağırlıkları .................................. 25

Şekil 3.1 Türkiye'de doğal afetlerin dağılışı (1970 - 2012) ....................................... 27

Şekil 3.2 İllerin gelişmişlik seviyelerine göre zarar görebilirlik durumu .................. 30

Şekil 4.1 Türkiye'nin uzun yıllar ortalama sıcaklık dağılışı ....................................... 35

Şekil 4.2 Türkiye'nin uzun yıllar ortalama nispi nem haritası ................................... 35

Şekil 4.3 Falkenmark Su Stres İndeksi'ne göre kişi başına düşen su miktarı (havza

bazlı) .......................................................................................................... 36

Şekil 5.1 Toplam kurulu güce göre enerji üretimi ..................................................... 46

Şekil 5.2 Enerji tüketim durumu ................................................................................ 47

Şekil 6.1EDAM fiziki altyapı endeksi, %20 lik dilimlere göre dağılım .................... 57

Şekil 6.2 Türkiye ADSL Penetrasyon haritası ........................................................... 57

Şekil 7.1 Yaratıcı sermaye endeksi, %20 lik dilimlere göre dağılım ......................... 70

Şekil 7.2 Ticaret becerisi ve üretim potansiyeli dağılımı ........................................... 70

Şekil 8.1 Sosyo - Ekonomik gelişmişlik endeksine göre iller .................................... 79

Şekil 8.2 Bölgesel teşvik sistemi destek unsurları ..................................................... 79

vii

TABLOLAR LİSTESİ

Tablo 1.1. Tier seviyelerine göre uptime değerleri ....................................................... 11

Tablo 1.2 Birleştirme ile sağlanan tasarruflar - ABD Örneği ....................................... 13

Tablo 1.3 Bilgi Teknolojileri Tasarruf Stratejileri ........................................................ 15

Tablo 1.4 Bazı illerin ortalama sıcaklık değerleri ......................................................... 19

Tablo 3.1. Doğal afet etki hesaplamasında kullanılan verilerin ağırlıkları ................... 29

Tablo 3.2 Doğal afet faktörü alt kriterleri ..................................................................... 31

Tablo 3.3 İllerin doğal afet riski (normalize edilmiş değerler) ..................................... 31

Tablo 4.1 Veri merkezi için verimlilik ölçütü ............................................................... 37

Tablo 4.2 Akarsu havzalarında bulunan iller ................................................................ 39

Tablo 4.5 İklim faktörü alt kriterleri ............................................................................. 42

Tablo 4.6 İllerin iklim verileri (normalize edilmiş değerler) ........................................ 42

Tablo 5.1Enerji faktörü alt kriteri ağırlık ve hesaplama yöntemi ................................. 48

Tablo 5.2 İllerin enerji verileri (normalize edilmiş değerler)........................................ 48

Tablo 6.1 Erişebilirlik faktörü alt kriterleri ağırlık ve hesaplama yöntemi ................... 53

Tablo 6.2 URAK erişebilirlik endeksi alt değişkenleri ağırlık ve hesaplama yöntemi . 54

Tablo 6.5 EDAM fiziki altyapı endeksinde kullanılan değişkenler .............................. 56

Tablo 6.6 İllerin erişebilirlik endeksi (normalize edilmiş değerler) ............................. 58

Tablo 7.1 Beşeri sermaye ve yaşam kalitesi alt kriterleri ............................................. 62

Tablo 7.3 Ekonomik etkinlik ve canlılık endeksinde kullanılan değişkenler ............... 63

Tablo 7.4 Emek piyasası endeksinde kullanılan değişkenler (%) ................................. 63

Tablo 7.6 İnsan sermayesi endeksinde kullanılan değişkenler ..................................... 64

Tablo 7.7 Yaratıcı sermaye endeksinde kullanılan değişkenler .................................... 64

Tablo 7.9 Sosyal sermaye endeksinde kullanılan değişkenler ...................................... 65

Tablo 7.10 İnsani sermaye ve yaşam kalitesi alt kriterinde kullanılan değişkenler ...... 66

Tablo 7.12 Markalaşma becerisi ve yenilikçilik endeksinde kullanılan değişkenler .... 67

Tablo 7.14 Ticaret becerisi ve üretim potansiyeli endeksinde kullanılan değişkenler . 68

Tablo 7.16 İllerin beşeri sermaye ve yaşam kalitesi endeksi ........................................ 72

Tablo 8.1 Bölgesel teşvik sistemi destek yoğunluğu .................................................... 80

Tablo 8.3 İllerin teşvik endeksi ..................................................................................... 81

Tablo 9.1 İllerin veri merkezi kurulum için uygunluk sıralaması (Teşviksiz) .............. 86

Tablo 9.5 İllerin veri merkezi kurulumu için uygunluk sıralaması (Teşvikli) .............. 90

viii

ÖZET

Anahtar kelimeler: Veri Merkezi, Kuruluş Yeri Seçimi, Kamu Entegre Veri Merkezi

Her gün akıl almaz bir hızla değişen ve gelişen bilişim sektöründe dünyayı

yakalamak ve daha da önemlisi önüne geçerek kuralları koyabilecek bir konuma

gelmek için Türkiye’nin farklılık oluşturabilmesi amacıyla özel ve kamu

hizmetlerinin elektronik erişim üzerinden verildiği, devletin hem hizmet düzeyini

artırıcı, hem de yönetiminin elektronik ortama taşındığı, yetki ve hukuk sistemi ile

vatandaşın bütünleştiği, alımlarını elektronik ortamda yaparak sanayinin ve toplumun

bilgi toplumuna dönüşmesine öncülük ettiği, karar destek sistemleri ile bezenmiş bir

devlet işletmesi anlayışına geçmesi zorunludur.

Bu nedenle özel sektörün ve kamu kuruluşlarının organizasyondaki karar verme

adımına kadar olan süreçteki bilgiyi toplamak, düzenlemek, işlemek, saklamak ve

sunmak için veri merkezleri zorunlu bir ihtiyaç olmuştur. Ancak yapılmış ve

yapılmakta olan veri merkezi yatırımların çok iyi planlandığını söylemek zordur.

Bilgi teknolojileri bütçelerindeki iyi planlanmayan ve iyi yönetilmeyen büyümeler

ise; olması gerekenden büyük teknoloji altyapılarına, mükerrer sistem ve

uygulamalara, kaynakların yanlış düzenlenmesine, birbiriyle uyumsuz bilgisayar

sistemlerine ve büyük bilgi teknolojileri destek örgütlenmesi gereksinimine yol

açmaktadır. Bu durumun önüne geçilmesi amacıyla BTYK’nın 25. toplantısında

kamu kurumlarının veri merkezlerinin birleştirilmesine yönelik hukuki, teknik ve

idari yapılanma modelinin oluşturulmasına ve Türkiye Kamu Entegre Veri

Merkezi’nin kurulması çalışmalarının yapılmasına karar verilmiştir.

Alınan bu kararla birlikte kurulma çalışmaları yapılacak olan yüksek güvenlikli,

yönetilebilir ve verimli bir veri merkezi nerede kurulması gerektiği sorusu ortaya

çıkmıştır. Bu projede kurulması kararı alınan veri merkezinin en uygun maliyetle,

çevreye duyarlı, verimli, güvenli ve yönetilebilir olarak hangi ilimizde kurulmasının

daha uygun olacağı mevcut veriler ışığında analiz edilmiştir.

BÖLÜM 1. GİRİŞ

Her geçen gün çığ gibi büyümeye devam eden bilişim sektörü, küreselleşen

dünyamızın evrensel gelişme aracı olup ekonomiye yön veren konuma sahip

olmuştur. Küreselleşen dünyaya entegre olma konusunda istekli olan ülkemizin son

yıllarda artan bir ivme ile izlediği dışa açılma politikasının başarılı olabilmesi ve

uluslararası rekabetin acımasızca hâkim olduğu pazarlarda payını artırabilmesi için

bilişim alanında maliyetleri düşürmesi gerektiği hiç kuşkusuz tartışılmaz bir

gerçektir.

Türkiye olarak katılmayı amaçladığımız ve aslında çok geç kaldığımız AB üyeliği

sürecinde gerek ekonomideki küreselleşmenin getirdiği rekabet, gerekse baş

döndürücü sürat gelecekte küresel anlamdaki ekonominin en temel belirleyicisinin ve

itici gücünün Bilişim Teknolojileri olduğunu kabul etmemizi gerektirmektedir. Bu

gerçek toplumlar arasında ekonomik, siyasi, askeri ve kültürel bağlar başta olmak

üzere tüm toplumsal oluşumları doğrudan etkileyen ve ülkelerin kalkınmasında

gerçek ve güçlü bir belirleyici olan bilişim sektörüne yapılacak yatırımlara yönelik

çalışmalar yapılmasını zorunlu kılmaktadır.

Bu çalışma, bilişim sektörünün önemli ve vazgeçilmez bir parçası olan veri merkezi

yatırımlarının hangi ilimize yapılamasının uygun olacağını ortaya koymak adına

yapılmıştır.

1.1. Veri Nedir?

Veri “bir ham (işlenmemiş) gerçek ya da enformasyon parçacığına verilen ad”

( Sezgin ve Akdemir, 2014) olarak tanımlanmaktadır.

Diğer bir tanımla veri, “bir sonuca varabilmek için gerekli olan ilk bilgi” ya da

“…anlam çıkartmada veya sonuca varmakta kullanılan nicelikler, olaylar, kayıtlar

2

veya sayı kümeleri” olarak tanımlanabilmektedir. Veri gözlenen ve kaydedilen “şey”

dir.

1.2. Veri Merkezi Nedir?

Veri merkezi (Data Center) kısaca bilgi ve iletişim sistemlerinin uygun çevre ve

güvenlik koşulları altında saklandığı tesis olarak tanımlanabilir. Bir veri merkezinin

aşağıda belirtilen özelliklere sahip olması istenir.

Sunucuların (server) saklanabileceği alan

Fiziksel gelişmiş güvenlik sistemleri

Sunucuların oluşturduğu ısıyı ortadan kaldırmak amacıyla soğutma sistemleri

Kesintisiz hizmetin verilmesi amacıyla, elektrik kesintilerine karşı jeneratörler

ve çoklu elektrik bağlantısı

İletişimi sağlamak amacıyla kurulan güçlü internet ağı

Veri merkezleri Hosting, co-location ve dedicated hosting…vb gibi hizmetleri

sağlamak amacıyla kurulurlar.

Hosting (Ev Sahipliği); internet veri merkezinden hizmet alan kuruluşun kendi işi

için kullandığı yazılım ve uygulamalarını veri merkezi hizmeti sunan kuruluşun

sunucu ve veri depolama birimlerini kullanması ile oluşan veri merkezi hizmetidir.

Bu hizmet kapsamında kullanılan donanım tümüyle işletmeciye aittir ve her

durumda, donanım ve işletim sisteminin yönetimi, izlenmesi, oluşabilecek arızaların

giderilmesi, genişleyen talepler doğrultusunda ilavelerin yapılması işletmecinin

sorumluluğundadır. Yazılım ve uygulamalar için ise, internet veri merkezinden

yararlanan kuruluşun isteğine bağlı olarak, yönetimin işletmeciye bırakılması veya

kullanıcı kuruluş tarafından üstlenilmesi mümkündür.

Co-location (Yer Paylaşımı); veri merkezinden hizmet alan kuruluşun kendi işi için

kullandığı BT sistemlerini veri merkezine kurması ve veri merkezinin fiziksel

altyapısını ve ağ altyapısını kullanması ile oluşan veri merkezi hizmetidir. Kart tipi

3

sunucuların (raflara takılabilen sunucular) yerleştirilebileceği, enerji ve ağ

bağlantıları hazırlanmış kabinetlerde istenen sayıda raflar ayrılmasından, bağımsız

sunucular için yer/oda sağlanmasına kadar farklı boyutta yer paylaşımı hizmeti

sağlanabilmektedir. Bir çok veri merkezinde kullanıcı kuruluşlar daha fazla güvenlik

istedikleri için kendilerine ait özel güvenlik sistemlerini kurabilirler. Bu durumda

kullanıcı kuruluşlar ek donanım, işletim sistemi ve yazılımlarına ait bakım ve

işletmeleri kendi personellerince yapabilirler. Bu işlem için sistemlerin yönetimi, veri

merkezinde özel olarak hazırlanmış odalardaki yönetim birimlerinden yapılabileceği

gibi, uzaktan erişim ile de mümkün olmaktadır. (2)

Dedicated hosting ise; veri merkezinde bulunan bir sunucunun tamamen müşteri

tarafından kiralanması ile ortaya çıkan veri merkezi hizmetidir.

1.3. Veri Merkezi Neden Gereklidir?

İnsanların gerek iş gerekse özel hayatındaki önemini her geçen gün artıran bilgi

iletişim teknolojileri ve internet kullanımını, ihtiyaç olunan verilerin muhafazası ile

istendiğinde tekrar ulaşılabilmesi için depolanması ihtiyacını da beraberinde

getirmektedir. Aşağıda belirtilen rakamların büyüklüğü, konunun önemini net

biçimde ortaya koymaktadır.

Tüm dünyada dolaşan günlük e-posta sayısı 70 milyar adet/gün olarak

hesaplanmaktadır.

Firmaların depoladıkları veri miktarı 240 terabit olarak hesaplanmaktadır. (Bu rakam

10.000 km uzunluğunda klasik dosya muhafaza dolabına eşittir.)

E-maillerin içerdiği fotoğraflar, videolar ile ortalama her 17 e-mailden birinin

saklandığı düşünülürse veri taşıma ve depolama için oluşan yükün çok arttığını

söylemek yanlış olmaz.

Bununla birlikte aşağıda sıralanan gerekli hizmetler ve ihtiyaçlar veri merkezinin

gerekliliğini ortaya koymaktadır.

4

Günümüzün internet ve elektronik hizmetlerini kapsayan iş ve hizmet ortamında

iş sürekliliği, birleştirme ve kaynakların merkezi yönetimi büyük önem

taşımaktadır.

Veri merkezleri; kritik bilgi işleme kaynaklarının denetimli ortamlarda, merkezi

yönetim altında birleştirilmesini sağlar.

İşletmelerin 7 gün 24 saat kesintisiz hizmet almalarına veya iş gereklerine uygun

olarak çalışmasına olanak tanır.

Artan kaynak kullanımının daha iyi yönetilebilmesi için merkezi yönetim

olanaklarına gereksinim duyulmaktadır.

Kaynak harcamalarının en iyi şekilde değerlendirilmesi için sistem, veri ve

erişim olanaklarında birleştirmeye gidilmesi gerekmektedir.

Bu gerekliliklerin gerçekleşmesini sağlayan veri merkezleri, işletmeler için

vazgeçilmez bir ihtiyaç olarak ortaya çıkmaktadır.

1.4. Veri Merkezi Tasarımı ve Gereklilikleri?

IT operasyonları tüm dünyada örgütsel operasyonların hayati bir yönüdür. Temel

kaygılardan biri iş sürekliliğidir. Telecommunucations Industry Association(TIA),

American National Standards Institute(ANSI) tarafından akredite edilmiş bir kuruluş

olup veri merkezlerinin ve bilgi teknolojileri odasının asgari telekomünikasyon

altyapı gereksinimlerini belirler.

Data centerler çok değerli bilgilerin saklandığı yerler olup çok yüksek düzeyde enerji

tüketen serverlerı içinde bulundururlar. Örneğin tipik bir ofis binasında enerji

tüketimi 50-100 W/m2 civarında iken, modern data centerlerde 1500-7500 W/m2

civarındadır. Bu değerler serverlerin içinde 6000-18000 W/m2 enerji yoğunluklarına

karşılık gelmektedir. Bu elektronik cihazlar çok hassas olup sabit ortam iklim

koşullarına ihtiyaç duyarlar. Bu tesislerin mekanik tesisat (HVAC) sistemleri,

elektrik tesisatı ve yangın tesisatı diğer bina tesisatlarından çok farklı ve daha

özeldir. Data center tasarımında TIER standartları dikkate alınmaktadır. Veri

merkezlerinin mekanik tesisat sistemleri ASHRAE, elektrik tesisatları NEC, yangın

tesisatları NFPA standartlarına göre yapılmaktadır. Veri merkezlerinin HVAC

5

sistemleri yüksek verimlilik, kolay bakım, ulaşım, yedekleme, kolay arızalanmama

ve esneklik gibi özelliklere sahip olması istenir.

Efektif veri merkezi operasyonu, hem tesiste ve hem de barındırılan ekipmanda

dengeli bir yatırıma ihtiyaç duyar. İlk adım veri merkezi için uygun bir temel tesis

ortamı kurmaktır. Standardizasyon ve modülerlik telekomünikasyon veri

merkezlerinin tasarım ve inşasında tasarruf ve etkinlik sağlayabilir. Standardizasyon

entegre bina ve ekipman mühendisliği anlamına gelmektedir.

Kurumlar çok hızlı bilişim teknolojisi ve veri üretimi büyümesi yaşamakta iken veri

merkezlerinin de bu hıza ayak uydurması zorunlu olmaktadır. Yapılan araştırmalara

göre veri merkezlerinin yaşı 7 ile 9 yılı geçtiğinde demode olmaktadır. Aynı

zamanda Mayıs 2011’ de Uptime Instute tarafından yapılan ankete göre firmaların

%36’sı 1,5 yıl içerisinde veri merkezi kapasitesini tüketeceği görülmüştür. Bütün bu

dönüşüm hızına ayak uydurmak zorunda olan veri merkezleri aşağıda belirtilen

projeler ile dönüşüm hızını yakalamaya çalışmaktadır.

Standardizasyon / Konsolidasyon (Birleştirme): Bu proje ile veri merkezleri tek

bir noktada toplanarak operasyon ve kurulum maliyetlerinin düşürülmesi

amaçlanmaktadır. Ayrıca konsolide hardware ve software platformları, işlemlerin ve

ekipman sayısını azaltmaktadır. Bunun yanında standardizasyon yönetimi ve

raporlamayı kolaylaştırır. Konsolidasyon ise enerji verimliliği sağlayarak operasyon

maliyetlerini minimize eder.

Sanallaştırma: Birçok sunucuda yapılan işlemleri tek bir sunucuda toplayıp sanal

olarak bölüp verimliliği artırmada kullanılan bir IT çözümüdür. Sanallaştırma,

sermaye ve faaliyet harcamalarını azaltmaya yardım eder. Enerji tüketimi,

iklimlendirme maliyeti ve bakım maliyeti gibi giderleri azaltır.

Otomasyon: Data Center otomasyonu ile provizyon, konfigürasyon, yazılım yaması,

tahliye yönetimi gibi görevler otomatik olarak yapılacağından veri merkezinde

uyumluluk sağlanacak ve insan kaynaklı hatalar en aza indirilecektir.

6

Güvenlik: Veri merkezi güvenliği veri merkezi yatırımından sonra değil önce

düşünülmesi gereken bir olup sanal sistemler üzerindeki data güvenliği mevcut fiziki

altyapı güvenliğiyle entegre olarak düşünülmelidir. Uluslararası standartlara sahip

güvenli ve güvenilir bir veri merkezinde olması gereken özellikleri bir bütün olacak

şekilde sekiz başlıkta toplamak mümkündür:

Güvenlik politikaları

Organizasyonel güvenlik

Veri yönetimi

Erişim kontrolü

Fiziksel ve çevresel güvenlik

Altyapı güvenliği

Sistem geliştirme ve bakımı

İş sürekliliği ve felaket kurtarma

Bir veri merkezi ister kullandığımız binanın bir odasında ister bir katında isterse

bağımsız bir binada olsun bu alanı belirlemek için araştırma ve karar alma süreci

zorunludur. Bu süreç gelecekte alan, enerji, soğutma ve maliyet senaryoları

geliştirmek için kullanılır. Amaç sayı, boyut, lokasyon, topoloji, IF zemin sistem

taslakları, güç ve soğutma teknolojisi ve konfigürasyonları gibi parametrelerle bir

master plan çıkarılmalı ve modellenmelidir. Mekanik soğutma kapasiteleri, kabin

başına kilowatt, yükseltilmiş yer alanından yararlanarak en uygun teknoloji altyapısı

belirlenir ve planlama kriterleri geliştirilir.

Veri merkezleri için kavramsal tasarımlar tasarım tavsiyelerini içerir ya da tüm

operasyonel ihtiyaçların karşılandığını garanti etmek için “şayet böyle olsa”

senaryolarını dikkate alarak disiplinler arası bir yaklaşımla aşağıdaki başlıklarda

tasarım yapılır.

Detay Tasarım: Kurulması düşünülen veri merkezi için durum analizi, kavramsal

tasarım ve maliyet hesabı yapıldıktan sonra detay tasarıma geçilir. Detay tasarımda

tesis şemaları ve inşaat dokümanları, bunların yanı sıra teknoloji altyapısı şeması,

detaylı IT altyapı tasarımı ve IT altyapı dokümantasyonu geliştirilir.

7

Makine Mühendisliği Altyapı Tasarımı: Tasarımı yapılacak veri merkezinin iç ve

dış ortamında gerekli olan ısıtma, havalandırma, nem kontrolü, basınç vb. mekanik

sistemleri gerekli gelişmişlik seviye göz önünde bulundurularak ele alınır.

Elektrik Mühendisliği Altyapı Tasarımı: Çeşitli güvenilirlik gereksinimlerini ve

veri merkezi boyutlarını karşılayan elektrik altyapı konfigürasyonlarını tasarlamaya

odaklanır.

Teknoloji Altyapı Tasarımı: Veri merkezleri için gerekli olan bütün

telekomünikasyon kablolama sistemlerini ve bu sistemlerin HVAC, yangın, güç… vs

gibi sistemlerle olan bağlantılarını tasarlamak amaçlanır.

Kullanılabilirlik (Up-time): Kullanılabilirlik beklentisi ne kadar yüksekse, veri

merkezini yönetmenin sermaye ve faaliyet harcamaları da o kadar yüksek olur.

Kesintisiz çalışma veya belirli bir zaman diliminde arızanın tahmini maliyeti

amortismanı düşülmüş sermaye maliyetlerini ve faaliyet harcamalarını aşarsa, daha

yüksek bir hazır-tutma seviyesi tasarlanmalıdır. Tasarım ve kurulum aşamasında

alınan önlemler önemli olmakla birlikte, işletme aşamasında yapılan (veya

yapılmayan) da bir o kadar önemlidir. Yüksek güvenilirlik seviyesinde tasarlanıp

kurulmuş olan bir veri merkezi, faaliyet zaaflarından dolayı düşük güvenilirlik

seviyesinde çalışıyor olabilir. (Bunun böyle olduğu ancak yüksek güvenilirlik

seviyesine ihtiyaç duyulduğunda ortaya çıkar ki artık o zaman çok geç olacağından

işletme esnasında da kurulum aşamasındaki hassasiyet gösterilmelidir.

Yer Seçimi: Mevcut enerji kanallarına, telekomünikasyon altyapısına, ağ

hizmetlerine, ulaşım hatlarına ve acil durum hizmetlerine yakınlık gibi yönler, veri

merkezi kurulumu ve işletilmesinde ortaya çıkacak maliyet, risk, güvenlik, verimlilik

gibi faktörleri doğrudan etkileyecektir. Bu sebeple veri merkezleri doğal afet riski

az, ulaşımı kolay, enerji ve telekom altyapısı gelişmiş yerlerde kurulmalıdır.

Modülerlik ve Esneklik: Veri merkezlerinin IT teknolojilerinin değişim hızına bağlı

olarak dönüşüm içerisinde olması kaçınılmaz olup buna bağlı olarak tasarım ve

kurulumu zaman içerisinde en az maliyetle değiştirilebilecek esnek yapıda olmalıdır.

8

Ortam Kontrolü: Veri merkezleri yüksek kullanılabilirlik beklentisini karşılamak

amacıyla operasyonlarını kesintisiz bir şekilde sürdürmek zorundadır. Bu sebeple

veri merkezinin fiziksel çevresi sıkı bir şekilde kontrol edilmelidir.

Elektrik Enerjisi: Veri merkezi elektrik sistemlerinde oluşabilecek herhangi bir

arıza durumunda sistemin faaliyetine devam edebilmesi için yedek güç, bir veya

daha fazla kesintisiz güç kaynağı, batarya depoları, UPS’ler ve jeneratörlerin

kullanıma hazır durumda bulundurulması gerekir.

Enerji Verimliliği: Artan enerji fiyatları ve sera gazı emisyonları gibi faktörler veri

merkezlerinde enerji verimliliğini öne çıkartmaktadır. Bilgi Teknolojileri ekipmanın

harcadığı güce ilaveten, beslenme sisteminin kayıpları, işletme için gereken güç,

soğutma, nemlendirme ve havalandırma için gereken güç dâhil olmak üzere,

verimliliğinin hesaplanmasında veri merkezine giren toplam güç dikkate alınmalıdır.

1.5. Veri Merkezi Gelişmişlik Seviyeleri

American National Standards Institute(ANSI) tarafından akredite edilen bir kuruluş

olan Telecommunucations Industry Association(TIA), 2005 yılında yayınladığı TIA-

942 (Telecommunications Infrastructure Standard for Data Centers), standardı ile

veri merkezlerini gelişmişliklerine göre sınıflandırmıştır. Bu standartlar 2008 ve

2010 yıllarında güncellenmiş ve standartta sunulan bilgilerin herhangi bir boyuttaki

bir veri merkezine uygulanabilir olması amaçlanmıştır.

Veri merkezlerinde farklı değerler ön plana çıktığından ölçüm sonuçlarını

değerlendirmek de kişiden kişiye göre değişebiliyor. Bu sebeple veri merkezi

standartları üzerine yapılan tartışmalar çoğu zaman sonuçsuz kalmasına rağmen

Uptime Institute tarafından yayınlanan TIER sertifikaları basit ve efektif yapısıyla

şirketlerin prestijleri ve iş anlaşmaları açısından önem arz etmekte ve dünya

genelinde kabul görmektedir. Kısaca belirtmek gerekirse TIER sertifikaları şu

şekilde derecelendirilmektedir.

9

Tier 1 Seviyesi: Birinci seviye (Tier I) temel altyapı olup henüz kritik öneme sahip

olmayan sistemler için değerlendirilip aşağıdaki özelliklere sahip olması istenir.

Günümüzde bu standartları sağlayamayan veri merkezleri, yaşamıyor demektir.

Tesisin ihtiyacını karşılayacak kapasite mevcuttur; ancak yedek kapasite

bulunmaz.

Dağıtım (elektrik, klima, yangın söndürme, haberleşme vb.) kanalı tektir.

Özel bir bilgi teknolojisi alanı, özel soğutma, KGK, jeneratör bulunur.

Jeneratör için on iki saatlik yakıt hazır bulundurulur.

Altyapı veya dağıtım kanalı üzerinde planlı veya plansız çalışma yapmak için

faaliyetlerin durdurulması gerekir.

Altyapı veya dağıtım kanalı bileşenlerinden herhangi birinin arızalanması

halinde veri merkezi çalışamaz hale gelir.

Yıllık önleyici bakım yapmak için veri merkezinin durdurulması gerekir.

Acil durumlarda veri merkezinin durdurulması gerekir.

Periyodik olarak önleyici bakım yapılmaması halinde ciddi arızalar ve daha uzun

sureli duruşlar söz konusu olabilir.

Tier 2 Seviyesi: İkinci seviye (Tier II) birinci seviye için gerekli özellikleri

sağlamanın yanı sıra yedekli altyapı olup aşağıda belirtilen özellikleri bulundurması

istenir.

Tesisin ihtiyacını karşılayacak kapasite ve artı bir yedek kapasite bulunur.

Dağıtım (elektrik, klima, yangın söndürme, haberleşme vb.) kanalı tektir.

Özel bir bilgi teknolojisi alanı, özel soğutma, KGK (UPS), jeneratör vardır.

Tüm kapasiteyi destekleyecek on iki saatlik yakıt hazır bulundurulur.

Altyapının yedek bileşenleri üzerinde planlı veya plansız çalışma yapmak için

tesisin durdurulması gerekmez.

Altyapının esas bileşenleri ve dağıtım kanallarının bileşenleri üzerinde planlı

veya plansız çalışma yapmak için tesisin durdurulması gerekir.

Planlı veya plansız çalışmalardan ve arızalardan etkilenir.

Yıllık önleyici bakım yapmak icin veri merkezinin durdurulması gerekir.

Acil durumlarda veri merkezinin durdurulması gerekir.

Periyodik olarak önleyici bakım yapılmaması halinde ciddi arızalar ve daha uzun

süreli duruşlar söz konusu olabilir.

10

Tier 3 Seviyesi: Üçüncü seviye (Tier III) önceki iki seviyenin tüm özelliklerine ek

parametreler eklemenin yanı sıra sektörde en sık görülen sertifika seviyesi olup

çalışırken bakım yapılabilen altyapıdır. Bu sertifika seviyesinin aşağıda belirtilen

özellikleri bulundurması istenir.

Tesisin ihtiyacını karşılayacak kapasite ve bir yedek kapasite bulunur.

Birden fazla, bağımsız dağıtım kanalı bulunur.

Özel bir bilgi teknolojisi alanı, özel soğutma, KGK, jeneratör vardır.

Tüm kapasiteyi destekleyecek on iki saatlik yakıt hazır bulundurulur.

Altyapının veya dağıtım kanalının esas veya yedek bileşenleri üzerinde planlı

veya plansız çalışma yapmak için tesisin durdurulması gerekmez.

Planlı çalışmalardan etkilenmez.

Arızalardan etkilenir.

Yıllık önleyici bakım yapmak için veri merkezinin durdurulması gerekmez.

Acil durumlarda veri merkezinin durdurulması gerekir.

Periyodik olarak önleyici bakım yapılmaması halinde ciddi arızalar ve daha uzun

süreli duruşlar söz konusu olabilir.

Türkiye’de Tier III Sertifikasına sahip veri merkezleri bulunmaktadır.

Tier 4 seviyesi: Dördüncü seviye (Tier IV) için kusursuz bir veri merkezi yapısı

gerekli olup arızaya karşı toleranslı altyapıda tasarlanması gerekir. Bu nedenle

oldukça büyük yatırım maliyeti gerektirir ve bu sertifikaya sahip olmak oldukça

güçtür. Bu seviyede sertifika sahibi olabilmesi için veri merkezinin aşağıda belirtilen

özellikleri bulundurması gerekir.

Tesisin ihtiyacını karşılayacak kapasite ve bir yedekten oluşan sistemin iki misli

kapasite bulunur.

Birden fazla, bağımsız, birbirinden ayrılmış dağıtım kanalı bulunur.

Özel bir bilgi teknolojisi alanı, birbirinden ayrılmış ozel iki soğutma, iki KGK,

iki jeneratör vardır.

Sürekli soğutma sağlanır.

Tüm kapasiteyi destekleyecek on iki saatlik yakıt hazır bulundurulur.

Altyapının veya dağıtım kanalının esas veya yedek bileşenleri üzerinde planlı

veya plansız çalışma yapmak için tesisin durdurulması gerekmez.

11

Planlı, plansız çalışmalardan veya arızalardan etkilenmez.

Yıllık önleyici bakım yapmak için veri merkezinin durdurulması gerekmez.

Acil durumlarda veri merkezinin durdurulması gerekmez.

Uzun sureli elektrik kesintisi veya güvenlik veya yangın ihbar sisteminin

arızalarından etkilenebilir.

Periyodik olarak önleyici bakım yapılmaması halinde ciddi arızalar ve daha uzun

sureli duruşlar söz konusu olabilir.

Aşağıdaki tabloda veri merkezlerinin Tier sertifikalarına göre istenen kullanılabilirlik

süreleri ve bulundurulması gereken yedek ekipman durumu belirtilmiştir.

Tablo 1.1. Tier seviyelerine göre uptime değerleri

Tier Jeneratör UPS Güç

Beslemesi Klima Kullanılabilirlik

Kesinti Süresi

(Yıllık)

1 Yok N Tek N %99,671 28 Saat

2 N N+1 Tek N+1 %99,741 22 Saat

3 N+1 N+1 Çift, biri

aktif N+1 %99,982 1.5 Saat

4 2N 2N Çift, İkisi

aktif 2N %99,995 26 dakika

Yukarıdaki tabloda N; ihtiyaç kadar, N+1 ihtiyaç dışında bir yedek, 2N her bileşen

yedekli anlamına gelmektedir.

Tablo 1.1 incelendiğinde %99,982 ile %99,995 arasındaki fark %0,013 sembolik gibi

gözükse de uygulamaya göre önem arz etmektedir. Bir yıllık (525.600 dakika) bir

süreyi dikkate alırsak, Tier 3 seviye bir veri merkezi 94,608 dakika kullanım dışı

olurken, Tier 4 seviye tesis 26,28 dakika kullanım dışı olacaktır. Böylece Tier 4

seviye Tier3’den 68,328 dakika daha fazla serviste olacaktır. Bir saatlik bir süre

servis dışı kalmak, örneğin bir banka için büyük finansal kayıplara sebep olacağı gibi

uğrayacağı güven kaybı Tier 4 seviye kullanmasının gerekliliğini ortaya

12

koymaktadır. Bu nedenle felaket bölgesi olup olmamasına göre veri merkezinin

konumlanması planlanmaktadır.

1.6. Neden Ortak Veri Merkezi

Bugün hızla artan veri miktarı ile birlikte bu verinin binlerce uç noktadan merkeze

doğru gelmesinin sistemler üzerindeki yükü artırdığı bir gerçektir. Aynı zamanda bu

durum verinin anlamlı hale getirilmesini zorlaştırmaktadır. Diğer taraftan ise farklı

sistemler üzerinde ve farklı kodlamalar nedeniyle kamu gibi bir eşzamanlı ve uyum

içerisinde çalışmanın zorunlu olduğu yapılarda birlikte çalışabilirliği de

zorlaştırmaktadır. Tabi ki işin ekonomik boyutunun da unutulmaması gerekmektedir.

Yüzlerce kurumun farklı sistemlere yatırım yapması, bu yatırımların doğru bir

biçimde ölçeklendirilememesi, atıl kapasitelerin oluşması gibi nedenler küresel

düzeyde ortak veri merkezleri sayısının da artmasına veya veri merkezleri

birleşmelerini zorunlu hale getirmektedir.

1.7. Kamu Entegre Veri Merkezinin Avantajları

Kamu ortak veri merkezlerinin büyük yapılar ve organizasyonlarda sağlayacağı

faydalara bakarsak, mükerrer yatırımların önüne geçilmesi, standartların

belirlenmesi, yedeklilik, felaket kurtarma, bilgi güvenliği, iş sürekliliği ve birlikte

çalışabilirlik konularının ön plana çıkacağını söylenebilir. Entegre veri merkezinin

sağlayacağı faydalar şu şekilde açıklanabilir.

Konsolidasyon Stratejisi: Teknolojideki gelişmeler; farklı kurumlarda ve/veya

kurumlara bağlı birimlerde ayrı ayrı bulunan ve işletilen sunucuların, ana

bilgisayarların, ağların, portalların, haberleşme hizmetlerinin, bilgi teknolojileri

destek personelinin, kısaca tüm bilgi teknolojileri altyapı ve harcamalarının,

birleştirilmesine olanak sağlamaktadır. Bu sayede sistemler daha verimli

kullanılmakta, personel, yazılım, donanım, altyapı, işletme giderleri azalmakta ve

birim maliyetler düşmektedir.

Birleştirme (konsolidasyon) stratejisinden sağlanabilecek kazançları sıralayacak

olursak;

13

Maliyetlerde azalma (personel, donanım, lisans, yer)

BT varlıklarının daha iyi değerlendirilmesi

Daha düşük depolama gereksinimi

Daha düşük donanım ve yazılım fiyatları

Daha iyi 7/24 hizmet (availability) olanakları

Aşağıdaki tabloda ABD’ nin çeşitli eyaletlerinde çeşitli alanlarda yapılan birleştirme

işlemi sonrası elde edilen tasarruflar verilmiştir.

Tablo 1.2 Birleştirme ile sağlanan tasarruflar - ABD Örneği

Karar Yetkisi Birleştirme Yapılan

Alan Tasarruf Miktarı

Virginia Eyaleti Çeşitli 100 Milyon $ (3

yılda)

Columbia Bölgesi Veri Merkezleri 3,6 Milyon $ (3 yılda)

Eğitim Dairesi (Öğrenci kredileri

birimi) Ana Bilgisayar 44 Milyon $ (3 yılda)

Florida Eyaleti IT Satınalma 11 Milyon $ (3 yılda)

Kaynak:[11]

Uyumluluk: Ortak veri merkezi sayesinde yasal denetimler, SOX (Sarbanes Oxley)

ve ITIL (Information Technology Infrastructure Library) gibi denetim

mekanizmalarına daha uyumlu raporları her an üretebilme imkanı elde edilecektir.

Felaket Sonrası: Her bir yazılımın konfigürasyonundan, veri merkezinizin genel

yapısına kadar tüm altyapının güncel modelinin her an elinizin altında bulunması, bu

sayede ihtiyaç anında veri merkezinin hızlıca yeniden yapılandırılabilmesi felaket

sonrası durumlarda veri merkezi operasyonlarının en az şekilde etkilenmesini

sağlayacaktır.

14

Yönetilebilirlik: En iyi uygulama örnekleri sayesinde ağ, sunucu ve

uygulamalarınızın kullanılabilirlik oranının yükselmesi ve karmaşık ortamın çok

daha kolay yönetilebilmesi sağlanacaktır.

Verimlilik: Ortak kaynak kullanımı ve ihtiyaca göre kaynak ataması

yapılabileceğinden verimlilik gibi gereksinimler kısa sürede sağlanacaktır.

Yönetim Kolaylığı: Uzaktan yönetebilme ile sisteme erişebilme, sistemi izleme ve

yönetme gibi gereksinimlerde çok kısa sürede gerçekleştirilecektir.

Hizmet Kalitesi: Tüm kamu veri merkezleri tek bir noktada toplandığından veri

merkezi için gerekli personel sayısının azalıp daha uzman kişiler istihdam edilmesi

ile hizmet kalitesinde artış ve süreklilik sağlanacaktır.

Esneklik: Veri merkezi hizmetinin istendiğinde kullanılması, işteki artma ve

azalmalara bağlı talep değişikliklerine anında cevap verebilme, uzaktan yönetim gibi

faktörler sayesinde sınırsız esneklik sağlanacaktır.

Çevreye Duyarlılık: Şirketlerin operasyonel giderlerinin ve aynı zamanda çevreye

verilen zararın azalmasında katkı sağlayacak bir veri merkezi için yenilikçi ve

platform bağımsız çözümleri ile tüm kaynaklarınızı kontrol altında tutabilmekte olup

ortak kullanım enerji verimliğini artırmakta ve bu sayede daha düşük karbon salınımı

ile küresel ısınmayı önlemeye katkı sağlanacaktadır.

Daha Az Maliyet: Bugünün ortamında düşük maliyet odaklı IT operasyonları için,

otomasyon ile yönetilen optimize ve verimli veri merkezi alt yapıları oluşturabilmek

ve enerjinin optimum düzeyde kullanımının sağlanması amaçlanmaktadır. Ayrıca IT

yöneticileri üzerindeki günlük operasyonel yüklerin kaldırılması ve değerli

kaynakların verimli kullanılabilmesi aşağıda belirtilen faydalar sağlanmaktadır.

Daha az donanım ve yazılım

Daha az işletme maliyeti

Daha az fakat nitelikli personel

15

Sonuç olarak aşağıdaki tablo, tasarruf stratejilerin kullanılması durumunda bilgi

teknolojileri yatırımlarında gerçekleşmesi öngörülen potansiyel maliyet azalma

oranlarını göstermektedir. Ayrıca bu azalmalara ek hizmetlerindeki azalmaların da

eklenmesi halinde % 75 - 80 oranında bir yatırım ve işletme maliyet tasarrufu

sağlanmaktadır.

Tablo 1.3 Bilgi Teknolojileri Tasarruf Stratejileri

Bilgi Teknolojileri

Kategorisi Örnek Başlangıçlar

Potansiyel Maliyet

Azalması

Birleştirme

Web sunucular

Mainframe

Yardım masası, portallar

Bilgi Teknoloji harcaması

Haberleşme

Veri merkezi

%20-40

Dış kaynak Kullanımı

Bilgi Teknolojileri

Altyapısı

Veri depolama hizmetleri

Uygulama bakım

Yardım masası

Veri merkezi

%20 ye kadar

Paylaşma

İşletme uygulamaları

Felaket kurtarma

Veri Merkezi

%10-20

Kaynak:[11]

1.8. Kamu Entegre Veri Merkezinin Dezavantajları

Ulusal bir veri merkezine geçişin avantajları olduğu gibi bazı aşağıda belirtilen

şekilde bazı dezavantajları da olacaktır. Bunlar;

Verilerin ve kaynakların ortak kullanılması sonucu ortaya çıkabilecek sorunlar

Veri güvenliği ve gizliliği ile ilgili sorunlar

Hizmet sağlayıcılar ile paylaşılan bilgiler sonucu ortaya çıkabilecek sorunlar

Dinamik kaynak yönetimi sırasında işletim sistemi tarafından silinen veriler

16

Şifreli veri saklama, sanal yerel ağlar kullanımı, ağ içi güvenlik duvarı kullanımı

gibi alınmayan önlemler sonucu ortaya çıkması muhtemel problemler,

olarak sıralanabilir.

1.9. Kamu Entegre Veri Merkezinde Riskler Nelerdir?

Kamu veri merkezlerinin tek bir noktada toplanması ile beraber aşağıda belirtilen

riskler ortaya çıkacaktır.

Kamu ortak veri merkezi büyük bir organizasyon ve orkestrasyon ihtiyacını da

beraberinde getirecektir.

Tüm kamu verisinin tek bir merkezde toplanıyor olması risklerin de tek merkeze

odaklanmasına neden olacaktır.

Bilgi güvenliği ve siber riskler konusunda daha yüksek standartların

hedeflenmesi gerekecektir.

Her kurumun güvenlik standartlarının yeniden gözden geçirilmesi ihtiyacını

gözden kaçırmamak gerekmektedir.

Kurumlardan gelecek verilerin ve veri merkezine bağlanan uç kullanıcıların aynı

standartlarda ve güvenlik kriterlerinde sisteme erişiyor olması bir zorunluluk

olacaktır.

1.10. Dünyada Veri Merkezleri ve Kamu Entegre Veri Merkezi

Veri merkezlerinde sunulan hizmetlerin en önemlileri güvenlik, soğutma ve yönetim

hizmetleridir. Bunlardan yatırımın yerini belirleyecek en önemli faktörlerden biri

iklimlendirme maliyetleri olarak göze çarpmaktadır. İklimlendirme veri

merkezlerinden harcanan enerjinin çok büyük bir bölümünü oluşturmakta ve bu da

maliyetleri çok ciddi bir şekilde artırmaktadır. bu sebepten dolayı, yatırımın

yapılacağı bölgenin iklim şartları çok önemli bir hale gelmektedir. Dünyadaki büyük

veri merkezlerinin birkaçını inceleyip, veri merkezlerinin yapıları ve bölgenin iklimi

hakkında bilgi edinerek konuyu anlamak daha etkin olacaktır.

Facebook’un Prineville’deki 30 km2 ‘den daha geniş bir alana yayılan veri merkezi

800 milyon kullanıcısına kesintisiz hizmet vermektedir. Bu dev merkezde sadece 55

17

kişi çalışmakta ve bunların yarısı da güvenlik görevlisi olarak hizmet vermektedir.

Veri merkezi binaları için başka önemli bir konu olan iklim konusuna gelince

Prineville’nin ortalama sıcaklık değerleri, soğutma maliyetlerini artırıcı nitelikte

değildir. Yılın 6 ayı 10 °C’ nin altında bir ortalama sıcaklık ve geri kalan 6 ayda ise

20 °C’ yi geçmeyen ortalama sıcaklık değerleri, kurulan veri merkezi için soğutma

maliyetleri ciddi anlamda düşmektedir.

Dünyadaki büyük veri merkezlerine Microsoft’un dünyanın en büyük veri merkezi

olarak kabul edilen Chicago’da yeni açtığı veri merkezi de örnek gösterilebilir.

65000 m2 alan üzerine kurulu olan veri merkezinde 10 km soğutma borusu

bulunmaktadır. 140000 sunucuyu aynı anda bünyesinde bulundurabilen bu veri

merkezi soğuk hava borularıyla soğutuluyor. Bu merkezin bulunduğu Chicago

bölgesinin de iklim şartlarına bakıldığında, yılın 6 ayı 10 °C’nin altında ortalama

sıcaklık değerleriyle karşılaşılmaktadır.

Dünyadaki veri merkezlerine baktığımızda, kuruldukları yerler, genelde iklim,

teknoloji merkezi olma ve güvenlik faktörlerinden etkilenmektedir. Aşağıdaki

haritada veri merkezlerinin dağılımı gösterilmektedir. Dağılımdan da açıkça

görülmektedir ki yoğunlaşma Avrupa ve Kuzey Amerika kıtalarında oluşmaktadır.

Bu bölgelerin iklimlerinin diğer bölgelere göre daha ılıman ve teknolojik anlamda

daha gelişmiş oldukları göz önüne alınırsa, veri merkezlerinin de bu bölgelerde

yoğunlaştığı sonucu çıkarılabilir.

18

Şekil 1.1 Dünyada veri merkezleri dağılım haritası

Türkiye için yeni olan ulusal veri merkezi yaklaşımı son yıllarda bilişim ve internet

altyapısı anlamında gelişmiş ülkelerde gündeme geldi. Kamu ortak veri merkezleri

konusunda bugüne kadar en somut adımlar ise Güney Kore tarafından atıldı. Güney

Kore’nin 48 merkezi kamu idaresinin bilgi sistemleri 2 ayrı şehre konumlandırılacak

şekilde tek bir veri merkezinde birleştirilmiştir. Bu sayede yedeklilik, felaket

kurtarma merkezi, siber güvenlik, iş sürekliliği, kamu bulutu, etkin işletme maliyeti,

kurumlar arası veri paylaşımı gibi hususların tamamına çözüm sağlanmıştır.

ABD, bulut bilişim ve ortak veri merkezi yaklaşımlarıyla 2015 yılına kadar 800’den

fazla veri merkezini kapatmayı planlamaktadır. Bu kapsamda 2015 yılı sonunda 3

Milyar ABD Doları tasarruf edilmesi öngörülmektedir. İdari ihtiyaçlar, tasarruf

imkânı ve siber güvenlik gereksinimleri doğrultusunda, halen her kurumda müstakil

olarak işletilmekte olan veri merkezlerinin tek bir çatı altında birleştirilerek Türkiye

Kamu Entegre Veri Merkezi’nin kurulması önem arz etmektedir.

1.11. Türkiye’de Veri Merkezleri ve Kamu Entegre Veri Merkezi Kurulması

Türkiye bulunduğu bölgede veri merkezleri alanında öncü rol oynayabilecek

avantajlara sahip bir ülke olmasına rağmen bu avantajların yanında bazı handikapları

19

da bünyesinde barındırıyor. Yapılan bir araştırmaya göre Türkiye 2011 yılında veri

merkezi sektöründe % 60 büyüme kaydeden Türkiye dünya birincisi oldu finansal

anlamda ise % 74’ lük bir büyüme kaydetti. 2011 yılı sonu itibariyle Türkiye’deki

toplam veri merkezi yatırımı 35 milyar dolar olarak tahmin edilmektedir. Bu

göstergeler Türkiye’de veri merkezi sektörünün gelişme aşamasında olduğunu ve

gelişme potansiyelinin bulunduğunu göstermektedir. Ancak, Türkiye hem coğrafi

hem de konjonktürel olarak bant genişliği maliyetinin yüksek olması gibi bazı

handikaplara sahip. Yatırımcıların bu maliyetin düşmesi durumunda, yabancı veri

merkezi firmalarının da Türkiye’ye yatırım yapabileceği ve sektörün ülkede

büyümesine önemli katkıda bulunacağı yönünde görüşleri bulunmaktadır.

Diğer bir handikap ise yeterli fiber bağlantının bulunmaması olarak söylenebilir.

Bugün ülkemizde hala şirketler ile veri merkezleri arasında fiber bağlantı imkanı çok

kısıtlı durumda bulunmaktadır. Bunun sonucunda çok küçük kapasiteli bir veri

merkezinin bile maliyetleri ciddi anlamda artmaktadır. Bu da veri merkezi

yatırımlarının önünde duran en önemli engellerden biri olarak görünmektedir. Veri

merkezi sektörünün en önemli konusu olan iklim şartlarında ise Türkiye’nin çok

şanslı bir konumda bulunmadığı gözlemlenmektedir. Ülkenin iç, batı, doğu ve güney

bölgelerinin ortalama sıcaklık değerleri soğutma maliyetlerini ciddi anlamda artırıcı

düzeyde bulunmaktadır. Ülkenin sadece kuzey bölgeleri dünyadaki önemli veri

merkezlerinin bulunduğu bölgelerin ortalama sıcaklık değerlerine yakın

görülmektedir. Aşağıdaki tabloda bazı illerin ortalama sıcaklık değerleri

gösterilmektedir.

Tablo 1.4 Bazı illerin ortalama sıcaklık değerleri

İstanbul Ankara İzmir Antalya Trabzon Elazığ Erzurum Diyarbakır

Ocak 6,6 0,3 8,9 9,7 7,3 -0,9 -9,9 1,6

Şubat 6,6 2,1 9,4 10,2 7,3 0,7 -8,2 3,6

Mart 8,4 6,2 11,8 12,6 8,6 6 -2,2 8,6

Nisan 12,7 11,3 15,9 16 11,9 12 5,5 13,8

Mayıs 17,4 16,1 20,9 20,4 15,8 17,1 10,4 19,2

Haziran 22,1 20,2 25,8 25,4 20,4 22,9 14,9 26,3

Temmuz 24,5 23,6 28,1 28,4 23,2 27,4 19,3 31,2

Ağustos 24,2 23,3 27,6 28,1 23,4 26,7 19,3 30,3

20

Tablo 1.5 Bazı illerin ortalama sıcaklık değerleri (Devam)

Eylül 20,8 18,7 23,7 24,7 20,3 21,5 14,4 24,7

Ekim 16,4 13 18,8 19,8 16,5 14,5 7,8 17,1

Kasım 11,9 6,7 13,7 14,5 12,3 6,9 0,1 9

Aralık 8,5 2,3 10,3 11 9,2 1,6 -6,6 3,7

Kaynak: Özatay (2012)

İllerin ortalama sıcaklık değerleri Prineville ve Chicago’nun ortalama sıcaklık

değerleriyle karşılaştırıldığında, ülkenin kuzey bölgesinde bulunan Erzurum,

Trabzon, İstanbul gibi illerin veri merkezi kuruluşu için gerekli iklimsel şartları

sağladığı görülüyor. Ancak ülkenin iç kısımları ve özellikle güney bölgeleri veri

merkezleri için iklimsel şartlar açısından uygun görünmüyor.

Türkiye ulusal veri merkezi yaklaşımı açısından incelenecek olursa 2013 yılında

gerçekleştirilen Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu (BTYK) 25. Toplantısında

gündeme gelen ve tüm kamu kurum ve kuruluşlarının verilerinin tek bir merkezde

toplanmasını hedefleyen Kamu Entegre Veri Merkezi projesinin ihalesinin yıl sonuna

kadar yapılması öngörülmektedir. Kamu ortak veri merkezi projesiyle tüm kamu

kurum ve kuruluşlarının verilerinin bir merkeze aktarılması, yedeklenmesi ve olası

felaket durumlarına karşı önlem alınması hedeflenmektedir. Karar alıcıların bu adımı

atmasındaki önemli etkenlerden birisi de mükerrer yatırımların önüne geçilmesi ve

tasarruf sağlanmasıdır.

BTYK’nın 25. Toplantısı’nda Kamu kurumlarının veri merkezlerinin

birleştirilmesine yönelik hukuki, teknik ve idari yapılanma modelinin

oluşturulmasına ve Türkiye Kamu Entegre Veri Merkezi’nin kurulması

çalışmalarının yapılmasına karar verilmiştir.

Bu karar ile birlikte kurulma çalışmalarına başlanması kararlaştırılan Türkiye Kamu

Entegre Veri Merkezi’nin nerede kurulması gerektiği sorusuna cevap arama

zorunluluğu ortaya çıkmıştır.

BÖLÜM 2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE

İşletmelerin kuruluş çalışmaları sırasında üzerinde önemle durulması gereken

konulardan biri de kuruluş yerinin seçimidir. Günümüz ekonomik yaşamı büyük bir

hızla gelişmektedir. Bu süreç içinde ekonominin temel dayanaklarından olan "doğru

yerde, doğru zamanda, doğru nitelikte yatırım" ilkesi, pek çok girişimcinin ilgisini

çekmiştir. Son yıllarda hizmet sektöründe yeni teknolojiler ve yatırımlar artmaya

başlamış ve merkeze ihtiyaç duymayan, lojistik ve üretim ihtiyaçları düşük işletmeler

ortaya çıkmaya başlamıştır. Veri merkezleri, internet firmaları, çağrı merkezi

işletmeleri ve ileri teknoloji ürün ve hizmet üretimi yapan firmalar için, kuruluş yeri

seçim kriterleri değişime uğramaya başlamıştır. Özellikle veri merkezi işletmeleri

için seçimler zorlaşmaya başlamakta ve seçim yöntemi ihtiyaçları doğurmaktadır.

Nitekim majör girdileri insan kaynağı, internet teknolojileri, telekomünikasyon

giderleri ve enerji maliyetlerinden oluşan bu işletmelerin, mevcut maliyetlerini

minimize ederken, insan kaynağı kalitesi konusunda belirsiz olan bir standardı da

takip etmeleri gerekmektedir.

Girişimciler, yeni kuracakları teşebbüslerini, ister devamlı, ister geçici olarak

çalışacak olsun, belirli bir yerde ve ekonomik düşüncelerine en uygun şekilde tesis

etmek zorunda olduklarından, seçilmesi olası diğer kuruluş yerleri ile

karşılaştırıldığında, işletmenin faaliyet konusu ile düşünülen büyüklükteki bir

teşebbüs için en uygun olan yeri, kuruluş yeri olarak seçmelidirler.

Kuruluş yeri seçimi ile ilgili olarak üzerinde en çok durulan tanım “ Bir işletmenin

yaşaması ve gelişmesi için zorunlu olan, faaliyette bulunulan işkolunun gerektirdiği

bütün özellikleri bünyesinde taşıyan, en düşük maliyetle en yüksek karı

sağlayabileceği düşünülen hayat alanıdır.” Bu tanıma göre aşağıda yer alan

araştırma ile Türkiye’de kurulması düşünülen kamu entegre veri merkezi için en

uygun kuruluş yerinin neresi olacağı sorusuna cevap aranmıştır. Bu nedenle yer

22

seçimi, birçok faktörün dikkatli analiz edilerek alınması gereken bir karardır.

Seçilecek yerin işletmelerin ihtiyaçlarını en iyi karşılayacak nitelikte olması

gerektiğinden bu ihtiyaçlar objektif olarak belirlenerek tanımları eksiksiz olarak

yapılmalı, seçilecek yerin işletme faaliyetlerine yapacağı etkileri belirleyen özellikler

değerlendirilmeli, bilgi ve tecrübesinden yararlanılabilecek uzman kişi ve

kurumlardan destek alınmalı, kararlar olabildiğince uzun bir dönem göz önünde

bulundurulmalı ve mevcut durum dikkate alınırken, zaman içerisinde meydana

gelecek değişiklikler de göz önünde bulundurulmalıdır.

Literatür taramasında kuruluş yeri seçimi üzerine son yıllarda yapılan çalışmalarda

sayısal yöntemler olarak genellikle matematiksel programlama ve AHP, TOPSİS,

Basit toplamsal model gibi çok kriterli karar verme yöntemlerinin kullanıldığı

görülmektedir.

2.1. Metodoloji

Kuruluş yeri seçiminde genellikle karşılaştırmalı yöntemler, puanlama yöntemi,

sevkiyat - uzaklık modeli, ağırlık merkezi yönetimi, başa baş analizi ve doğrusal

programlama modeli (ulaştırma modeli) gibi sayısal yöntemler kullanılarak karar

verilir. Ancak veri merkezi yer seçimini etkileyen faktörler endüstriyel tesislerin yer

seçimini etkileye faktörlerden ayrı olduğu ve uygunluk araştırmasının Türkiye’nin

bütün illeri için yapılacağından projeye özel yöntem izlenmiştir.

Literatür çalışmalarının yanı sıra il düzeyinde yayımlanan veriler de göz önünde

bulundurularak yapılan çalışmalarda en düşük maliyetle en yüksek karı

sağlayabilmek amacıyla veri merkezi seçimini etkileyen faktörler araştırılmış ve veri

merkezi yer seçimi için en önemli beş faktör belirlenmiştir. Bu ana faktörlerin yanı

sıra devlet yatırım destekleri de tesis kurulumun maliyetini en az ana faktörler kadar

etkilemektedir. Bu nedenle devlet yatırım destekleri de veri merkezi yer seçimini

etkileyen ana faktör olarak değerlendirilmiş ve incelenmiştir. Sonuç olarak veri

merkezi yer seçimini etkileyen en önemli faktörlerin aşağıda belirtilen altı faktör

olduğu sonucuna ulaşılmaktadır.

23

1. Doğal afetler

2. İklim

3. Enerji

4. Erişebilirlik

5. Beşeri Sermaye ve Yaşam Kalitesi

6. Teşvikler

Veri merkezi yer seçimini etkileyen altı ana faktör her biri farklı sayıda alt kriterleri

içermektedir. Bu kriterler belirlenirken veri merkezinin kullanılabilirlik, enerji

verimliliği, operasyon maliyetleri ve kurulum maliyetlerini en çok etkileyen faktörler

dikkate alınmıştır. Bu kriterler belirlenirken uzman görüşleri, odak grup çalışmaları,

literatür taraması ve daha önce yapılmış benzer çalışmaları yanı sıra veri bulma

imkanı da göz önünde bulundurulmaktadır. Çalışmada bölge birimi olarak iller baz

alınmış olup kriterler ile ilgili bulunabilen bütün veriler göz önünde bulundurulmaya

çalışılmıştır. Bu çalışma da hiçbir şekilde taraflı davranılmamış olup elde edilen

veriler objektif olarak analiz edilmiştir. Çalışma da kullanılan ana faktörler ve alt

kriterler aşağıdaki tablo ve şekilde belirtilmiştir.

Şekil 2.1 Veri Merkezi yer seçimini etkileyen faktörler

Amaç

Doğal afetler

Deprem

Sel - Taşkın

Heyelan

Diğer Afetler

İklim

Sıcaklık

Nem

Su Varlığı

Erişilebilirlik

Ulaşım

Ağ altyapısı

Beşeri Sermaye ve Yaşam Kalitesi

Teşvikler Enerji

Arz / Talep

Enerji Çeşitliliği

Yenilebilir Enerji

24

Şekil 2.1 de belirtilen amaç en az yatırım ve operasyon maliyetini sağlamak olarak

tanımlanabilir. Söz konusu şekilde verilen ana faktörler ve alt kriterler incelenerek

veri merkezi kurulumu için en uygun yerin belirlenmesi amaçlanmaktadır.

2.1. Yer Seçimi Endeksi Hesaplama Algoritması

Çalışma sonucunda il bazında toplanan veriler [0-100] değer aralığına normalize

edilerek amaç endeks değeri bulunmuştur. Bu endeks ne kadar büyükse o il veri

merkezi kurulumu için o kadar uygundur denilebilir. Belirlenen ana faktörler ve alt

kriterlerin değerlerinin hesaplanabilmesi için veriler bazı faktörler için benzer

çalışmalardan yararlanılmış bazı faktör ve kriter değerleri detaylı bölüm içerisinde

verildiği şekilde hesaplanmıştır. Her kriter için elde edilen bütün veriler [0-100]

değerleri arasına normalize edilmiştir. Verilerin normalizasyonu aşağıdaki

formüllerle hesaplanmıştır.

Elde edilen veri değerinin büyük olması isteniyorsa yani amaç fonksiyonumuza

olumlu katkı sağlıyorsa; (Örneğin veri merkezi kurulması düşünülen yerde su

varlığının çok olması istenir.)

Normalize X =x − Kriter verisinin en küçük değeri

Kriter verisinin en büyük değeri − Kriter verisinin en küçük değeri

Eğer elde edilen veri değerinin küçük olması isteniyorsa yani amaç fonksiyonuna

negatif etki ediyorsa; (Örneğin veri merkezi kurulması düşünülen yerin doğal afet

etkisinin en az olması istenir.)

Normalize X =Kriter verisinin en büyük değeri − x

Kriter verisinin en büyük değeri − Kriter verisinin en küçük değeri

Çalışmada kullanılan ana faktörler ve değişkenleri uzman görüşü (expert uninon),

literatür taraması benzer çalışmalarda kullanılan veriler göz önünde bulundurularak

ağırlıklandırılmıştır. Bu ağırlıklar beşli bir likert skalası (ölçeği) kullanılarak

saptanmıştır. Alt kriterlerin ağırlıklandırılması bölüm çalışmalarında verilmiştir.

Amaç fonksiyonuna etki eden ana faktörler hesaplandıktan sonra veri merkezi yer

25

seçim endeksi aşağıdaki formül kullanılarak hesaplanmıştır. Alt kriterler ile ana

faktörün değerinin hesaplanmasında da aynı formül kullanılmıştır.

𝐴𝑚𝑎ç 𝐸𝑛𝑑𝑒𝑘𝑠𝑖 =∑ 𝐴𝑖𝑗 ∗ 𝑋𝑖𝑗

∑ 𝐴𝑖𝑗

Aij = i ana değişkeninin j′inci alt değişkeninin ağırlığı Xij

Xij = i ana değişkeninin j′inci alt değişkeninin değeri

Veri merkezi kurulumu için yer seçiminde amaç maliyetleri minimize etmek için

illerin Doğal Afet, Enerji, Erişilebilirlik, İklim, Beşeri Sermaye ve Yaşam Kalitesi ve

işletme kurulumu için verilen Devlet teşvikleri yönünden incelenmesidir. Amaç

endeksi de aşağıdaki grafikte belirtilen ağırlıklar kullanılarak puanlama yöntemi

formülü ile hesaplanmıştır.

Şekil 2.2 Veri Merkezi için yer seçim faktörlerinin ağırlıkları

Veri merkezi operasyon maliyeti kurulum maliyetinin 3-4 katı olduğundan iklim ve

enerji faktörü yer seçimi için en önemli faktörler olarak ön plana çıkmaktadır. Doğal

afetler ve erişebilirlik veri merkezinin kullanılabilirliğini etkileyen faktörler olup

maliyet açısından enerji ve iklim kadar ön plana çıkmaktadır. Bunun yanı sıra yaşam

kalitesi ve teşvikler kararları etkileyen diğer unsurlar olarak görülmektedir. Ancak

diğer faktörler kadar önemli olmadığı düşünülmektedir.

Doğal Afetler; 4

İklim; 5

Enerji; 5

Erişebilirlik; 4

Teşvikler; 3

Beşeri Sermaye ve

Yaşam Kalitesi; 3

Yer seçimini etkileyen faktörlerin ağırlıkları

BÖLÜM 3. DOĞAL AFETLER

Afet, insanlar ve insan ürünü eserler üzerinde maddi ve manevi zararlara neden olan,

gündelik yaşamı ve insan faaliyetlerini durdurma veya kesintiye uğratma şeklinde

toplumları etkileyen doğal, teknolojik ve insan kökenli olaylara denir. Türkiye,

geçmişten günümüze çeşitli türde afet olaylarıyla karşı karşıya kalmıştır. Bu olaylar

sonucunda birçok insan ölmüş veya yaralanmış ve ciddi kayıplar yaşanmıştır.

Yaşanan bu afetler içerisinde Türkiye’nin değişmez gerçeklerinden birini oluşturan

ve daha çok doğal olaylar sonucunda meydana gelen doğal afetler, belirgin bir etkiye

sahip olmuştur. Günümüzde önemi gittikçe artan afete hazırlık ve zarar azaltma

çalışmalarında araştırmacıların ve karar vericilerin elinin altında olması gereken

bilgiler arasında, yaşanmış afet olaylarına ait bilgi birikiminin önemi çok fazladır.

Her düzeyde karar vericiler, araştırmacılar ve yöneticiler politikalarını ve

stratejilerini bu bilgi birikimi üzerine kurgulamak zorundadırlar. Bu nedenle veri

merkezi için yer seçerken de kullanılabilirliğe ve güvenliğe doğrudan etkisi olan

doğal afetlerin göz önünde bulundurulması zorunludur. Aşağıdaki haritada

Türkiye’nin 1970 -2012 tarihleri arasında yaşamış olduğu doğal afetlerin il

düzeyinde dağılışı verilmiştir.(Özşahin, 2013)

27

Şekil 3.1 Türkiye'de doğal afetlerin dağılışı (1970 - 2012)

Daha önce belirtildiği üzere veri merkezleri kesintisiz hizmet vermek zorunda olan

yerlerdir. Bu nedenle doğal afetler veri merkezi yeri seçimi yaparken göz önünde

bulundurulması gereken en önemli faktörlerden biridir. Kurulması kararı alınan

Kamu Entegre Veri Merkezi’nin hangi ilimizde olmasının daha uygun olacağını

belirlerken illerimizin afet riskinin hesaplanması gerekmektedir. Bu şekilde yaşanmış

afetlerin dağılışı göz önünde bulundurularak veri merkezi kurulumu için planlama

yapılabilecektir. Projenin bu bölümünde illerimizin afet riski ortaya konmaya

çalışılmıştır.

28

3.1. Materyal ve Metot

Bu çalışmada kullanılan bütün veriler Türkiye Ulusal Afet Arşivi (TUAA) veri

sisteminden alınmıştır. (Erişim tarihi: 25.04.2014) Herhangi bir afetin bu veri

sitemine dâhil edilmiş olması aşağıdaki belirtilen kriterlerden en az birinin olması

anlamına gelmektedir. TUAA veri sisteminde terör olayları ve göç hareketleri gibi

beşeri afetlere dair veriler bulunmamaktadır.

En az 10 Ölü

En az 50 Yaralı

Afetten etkilenen en az 100 kişi olması

Genel hayata etkili olması

Afetin tarihi değerinin olması

Orman Yangınları için; 20 hektar ve üzeri alanların yanması

Radyasyon kazaları; Radyasyondan etkilenme süreci saniyenin çok küçük bir

diliminde gerçekleşebileceği gibi bu süreç yıllarca da alabilir. Bu nedenle

Türkiye Atom Enerjisi Kurumu'nun tespit ettiği tüm radyasyon kazaları sisteme

girilmiştir.

Türkiye Ulusal Afet Arşivinden alınan veriler il düzeyinde yaşanan afet türü, afet

sıklığı, afet türüne bağlı ölü sayısı, yaralı sayısı ve etkilenen kişi sayısını

içermektedir. Bu veriler aşağıdaki kalitatif risk analizinin temel formülü ile

hesaplanarak normalize edilebilir hale getirilmiştir.

Risk = Tehdidin Olma İhtimali (olasılık) * Tehdidin Etkisi (Etki)

Formüldeki olasılık değişkeni belirtilen ilde yaşanan afet sayısının tüm illerdeki afet

sayısına bölümü ile elde edilmiştir. Formülün diğer bileşeni olan etki ise afetlerde

ölen, yaralanan, etkilenen kişi sayısının ilgili ilin nüfusuna oranı dikkate alınarak

hesaplanmıştır. Ancak ölü sayısı, yaralı sayısı ve etkilenen sayısının etki bileşenine

katkısı eşit oranda olmadığı düşünülerek bu kriterler beşli likert skalası kullanılarak

ağırlıklandırılmıştır. Bunun yanı sıra deprem alt endeksinde etkilenen kişi sayısı

verisi tam olmadığından ve ilde yaşayan herkes depremden etkilediğinden etki

hesaplamasında etkilenen kişi sayısı verisi kullanılmamıştır.

29

Tablo 3.1. Doğal afet etki hesaplamasında kullanılan verilerin ağırlıkları

Değişkenler Ağırlıklar

Ölü sayısı 5

Yaralanan sayısı 2

Etkilenen Sayısı 1

Aynı zamanda bir ilin sosyal yapısı ile ekonomik gücü; afet sırasında zarar

görebilirliği doğrudan etkilediği gibi, afetlerden sonra müdahale ve iyileşme

sürecinin süresini ve etkinliğini belirleyen en önemli unsurlardan ikisidir. Bir

toplumun sosyal dokusunun dayanıklılığı, o toplumun bir afete karşı sosyal olarak

daha az zarar görebilir ve afet olması durumunda daha hızla iyileşebilir olmasına

işaret eder. Bu nedenle etki bileşenini hesaplarken afetten zarar gören insan

sayılarının yanı sıra o ilin zarar görebilirliği de göz önünde bulundurulmuştur. İllerin

sosyal ve ekonomik yönden zarar görebilirlik kategorileri İstanbul Üniversitesi

İşletme Fakültesi Dergisinde yayınlanan Dilek Özceylan ve Erman Coşkun’un

yaptığı bir çalışmadan alınmıştır. İllerin sosyal ve ekonomik zarar görebilirliklerinin

gelişmişlik düzeylerine göre dağılımı aşağıdaki şekilde verilmiştir. (Özceylan D. ve

Coşkun E.)

30

Şekil 3.2 İllerin gelişmişlik seviyelerine göre zarar görebilirlik durumu

Türkiye Ulusal Afet Arşiv sisteminde Deprem, sel-taşkın, heyelan, don, sis, deniz

kazası, orman yangını, fırtına ve kuraklık gibi 23 farklı afet türü kaydı

bulunmaktadır. Bu afet türlerinden Türkiye üzerinde en etkili olan deprem,

depremlerden sonra en fazla can ve mal kaybının görüldüğü su baskınları,

depremlerden sonra en fazla meydana gelen ve en çok zarar verici potansiyele sahip

olan heyelan ve bunların dışında kalan yıldırım, sis, kuraklık, deniz kazası, uçak

kazası gibi yirmi farklı afet türü doğal faktörünün alt kriteri olarak incelenmiştir. Bu

kriterler likert skalasına göre aşağıdaki şekilde ağırlıklandırılmışlardır.

31

Tablo 3.2 Doğal afet faktörü alt kriterleri

Kriter Ağırlık Hesaplama Formülü Başvurulan Kaynak

Deprem 5 R Formülü TUAA

Sel-Taşkın 4 R Formülü TUAA

Heyelan 3 R Formülü TUAA

Diğer Afetler 4 R Formülü TUAA

Sonuç olarak amaç fonksiyonuna etki eden ana faktör olan doğal afetlerin riski

aşağıdaki formülle hesaplanmış olup [0-100] değer aralığına normalize edilmiştir.

Alt kriterlerin il düzeyinde endeks değerinin hesaplanmasında kuruluş yeri seçiminde

yaygın olarak kullanılan puanlama yöntemi (faktör karşılaştırma ve değerlendirme)

kullanılmıştır.

R =(Ölen ∗ 5 + yaralanan ∗ 2 + etkilenen) insan

İlin Nüfusu∗ Zarar gör.∗

Afet Sayısı

Toplam Afet Sayısı

Formülde belirtilen zarar görebilirlik katsayısı (zarar gör.) Özceylan D. ve Coskun E.

yaptığı çalışmadan alınmıştır. Yukarıda verilen formül ile doğal afet faktörü il

düzeyinde hesaplanmış ve değerler [0-100] aralığına normalize edilerek aşağıdaki

tabloda belirtilmiştir.

Tablo 3.3 İllerin doğal afet riski (normalize edilmiş değerler)

Sıra İl Adı Deprem Sel-Taşkın Heyelan Diğer Afetler Doğal Afet Endeksi

1 Kırklareli 100 100 100 99,98326293 99,99581573

2 Edirne 100 100 99,9982727 99,97828238 99,99424672

3 Mardin 100 100 100 99,95321037 99,98830259

4 Yalova 99,99937397 100 99,9271972 99,97708043 99,98042394

5 Gaziantep 100 100 100 99,85877696 99,96469424

6 Kilis 100 100 99,9598904 99,8713741 99,96032297

7 Kırşehir 99,82137881 100 99,9929774 100 99,94286414

8 Çanakkale 99,85339429 99,89802569 99,9935902 99,9870439 99,92425127

9 Eskişehir 99,99955229 100 100 99,54760426 99,88676115

10 Samsun 99,80057249 99,98574328 99,6103987 99,92760823 99,84296653

11 Uşak 99,9945765 100 100 99,30031393 99,82338364

12 Şanlıurfa 100 100 99,9975511 99,27745978 99,81890577

13 Aksaray 100 99,59276392 99,8573401 99,55354117 99,75982755

32

Tablo 3.4 İllerin doğal afet riski (normalize edilmiş değerler) (Devam)

14 Ankara 100 99,8832821 99,9045966 99,15742667 99,74228905

15 Bartın 99,9430514 100 98,5871232 100 99,71728917

16 Sakarya 99,75146966 100 99,875355 99,08448652 99,67008495

17 İstanbul 99,97065138 99,99716395 100 98,71679003 99,66931705

18 Bursa 100 100 98,5718014 99,73078474 99,66490895

19 Hatay 99,99404215 99,99459297 99,8697019 98,69449799 99,64598001

20 Muğla 99,95738856 100 99,9990086 98,6172499 99,64081051

21 İzmir 99,95623785 100 99,9918411 98,55053004 99,62242704

22 Şırnak 100 99,99780881 99,9330572 98,5336743 99,62031901

23 Yozgat 99,98156854 100 99,6445365 98,60883054 99,57979841

24 Osmaniye 100 99,98070501 100 98,28021025 99,56522881

25 Kütahya 98,74842406 99,98543879 100 99,76694755 99,5469791

26 Denizli 99,66801512 100 99,3341876 99,02970059 99,52884004

27 Niğde 99,9773992 100 100 98,01012437 99,49546834

28 Ardahan 98,57762802 99,98464787 99,6985899 99,9955373 99,49404066

29 Batman 100 99,98084541 99,2975943 98,50331126 99,4893381

30 Tekirdağ 98,79861109 99,99759891 99,9927995 99,35366828 99,46103267

31 Isparta 100 100 99,9493681 97,84314567 99,45129294

32 Balıkesir 99,95430718 99,97228392 99,9019205 97,86120352 99,42570294

33 Burdur 98,2893802 99,9790797 100 99,85749152 99,42457412

34 Manisa 98,76784423 100 99,9507059 99,07526468 99,37452485

35 Nevşehir 100 100 100 97,28618334 99,32154583

36 Adana 99,98627686 99,99160465 99,8235197 97,42397106 99,31651539

37 Düzce 97,90128157 100 99,8445758 100 99,31500845

38 Çorum 99,96130446 99,97281507 98,5162328 98,4432328 99,31371325

39 Aydın 99,99596025 99,99512033 99,9809461 97,19127947 99,29176491

40 Mersin 100 99,86428427 99,8827301 97,29614664 99,26811962

41 Karaman 100 100 99,9454192 97,01040499 99,24236734

42 Konya 99,9946505 100 99,987216 96,57721444 99,1402349

43 Bilecik 100 100 100 96,47425535 99,11856384

44 Afyon 99,30820691 99,87615459 99,9359214 97,34868254 99,07800921

45 Ordu 100 99,98509373 94,6451061 99,90170612 98,96765735

46 Karabük 100 99,96109617 94,2284993 99,82649771 98,86474208

47 Kayseri 99,96588903 99,94626008 99,657214 95,68856461 98,83377412

48 Kahramanmaraş 100 100 99,3116328 95,48266398 98,74159715

49 Kırıkkale 100 98,72469722 99,847536 95,81983585 98,60754626

50 Diyarbakır 98,4446146 99,99807197 99,3587539 96,74486189 98,57944188

51 Tokat 96,53324266 99,86760889 97,957918 99,43484461 98,35936134

52 Siirt 99,99928915 99,80843662 96,2985151 96,38101949 98,35311346

53 Antalya 99,97887848 99,96537889 99,951241 93,50315066 98,3513896

33

Tablo 3.5 İllerin doğal afet riski (normalize edilmiş değerler) (Devam)

54 Malatya 99,95787595 100 95,1949815 96,50942863 98,21325242

55 Iğdır 99,99665749 98,39039524 94,4412991 98,19240511 98,10239914

56 Bolu 98,09375629 100 99,9989765 91,94126231 97,38942252

57 Sivas 99,95392654 99,28476766 92,9746106 95,57825349 97,38409682

58 Kocaeli 92,41633125 99,9984977 99,9814162 98,5913722 97,27408652

59 Ağrı 99,93439223 98,04020906 98,1974223 92,28959893 97,22396625

60 Bayburt 100 99,47944586 98,98385 88,64537907 96,84067811

61 Rize 100 99,72675675 83,650958 99,01279088 96,61944153

62 Çankırı 96,76582197 99,95072589 97,4643308 92,27616822 96,57060493

63 Kars 97,97679612 98,33028715 98,2117597 91,81855862 96,56966518

64 Trabzon 100 99,94912774 82,5175235 96,80548421 95,91068865

65 Zonguldak 100 94,13307709 99,7529822 89,19056102 95,78459369

66 Van 91,3979511 96,55083314 98,4180042 96,41308366 95,2562147

67 Gümüşhane 100 99,90313592 75,3862593 98,23453301 94,91934086

68 Adıyaman 99,99506986 99,80114719 95,6775324 80,21007016 94,190801

69 Giresun 100 98,43218475 74,7841552 96,2975312 93,95445808

70 Elazığ 99,89047673 99,25879927 98,8118691 77,01082486 93,81040548

71 Hakkâri 99,95358958 99,88597361 99,6712035 73,78487034 93,34155838

72 Kastamonu 100 99,92901695 75,3743738 80,63703141 90,52420718

73 Sinop 100 99,74382077 47,312414 99,54723089 89,94384054

74 Muş 67,59441887 99,27976971 95,8154844 96,10017568 87,93364558

75 Tunceli 99,57378219 99,96109864 79,0155247 46,87103196 82,64025047

76 Erzurum 97,82350339 76,84515129 76,7321249 73,33122231 82,50121163

77 Artvin 100 99,95590557 11,2539374 70,07747739 75,86845901

78 Bitlis 100 74,15266756 65,1721484 0 62,00794472

79 Erzincan 0 92,62725711 74,253828 84,8326208 58,28756223

80 Amasya 99,9980252 0 95,1383967 11,63960735 51,9977341

81 Bingöl 76,25484331 52,18140862 0 29,20214581 44,17552714

Yapılan hesaplamalar sonucu illerin doğal afet riskine bakacak olursak, deprem

açısından Kırklareli, Edirne, Antep, Kilis… gibi iller güvenilir olmakla beraber sel

ve taşkın açısından yine bu iller güvenilir illerdir. Tablo detaylı incelendiğinde doğal

afet riskinin en az olduğu ilk üç il Kırklareli, Edirne ve Mardin olduğu

görülmektedir. Bunun yanı sıra Yalova’ nın sonradan il olmuş olması dolayısıyla

eski tarihlerde afet kaydı bulunmadığından 4. sırada görülmektedir ancak Yalova

deprem riski açısından Kocaeli ile yaklaşık aynı endekse sahip olması gerekmektedir.

BÖLÜM 4. İKLİM

İklim veri merkezlerinin çalışma yeteneğini ve üretkenliğini doğrudan etkiler. Ayrıca

ısı derecesi, nemlilik derecesi ve bunların değişme derecesi ve çabukluğu da veri

merkezlerinin maliyetlerini ve kullanılabilirliğini etkileyen en önemli faktörlerden

biridir. Aşırı sıcaklık ve nem veri merkezinin verimli ve kesintisiz çalışmasını

etkilediğinden bu merkezler için en uygun olan koşulların sağlanması nedeniyle ek

giderlere katlanmak gerekecektir. Sıcak ve nemli iklimin ayrı bir sakıncası, büyük

işletmelerde genellikle var olan asit ve korazif etkilerin artması nedeniyle, onarım ve

bakım giderlerinin yükselmesidir. Veri merkezinin etkin çalışması iklim koşulları

doğrudan bağlı olduğundan yer seçiminde göz önünde tutulması gerekir. Bu nedenle

yer seçimine sıcaklık ve nem gibi noktalar karşılaştırılarak karar verilmesi

gerekmektedir.

Elektrikle çalışan tüm cihazlar için ideal bir çalışma sıcaklığı bulunmaktadır,

işlemciler 70º ve üzeri sıcaklıkta çalışamayacağı için bu ısıya ulaşan sunucular

üzerindeki sensörler aracılığıyla kendini kapatmaktadır ve bu sunucu sistemleri için

kabul edilemez bir durumdur. Bu nedenle ortam sıcaklığının yedeklenmiş klimalar

aracılığıyla optimum çalışma derecesinde tutulması gündelik işlerin devamlılığı

açısından da önem arz etmektedir. Türkiye’nin uzun yıllar ortalama sıcaklık dağılışı

aşağıdaki haritada gösterilmiştir.

35

Şekil 4.1 Türkiye'nin uzun yıllar ortalama sıcaklık dağılışı

Isı kadar bir diğer önemli etken nem ve havanın kalitesidir, sistem odalarında

iklimlendirme, ortamın sıcaklığını, hava temizliğini, nemini, hava hareketlerini

istenilen seviyelerde tutmak üzere planlanmalıdır. ASHRAE (The American Society

of Heating, Refrigerating and Air-Conditioning Engineers) tarafından önerilen sistem

odası sıcaklık (2008) alt sınır olarak 18 üst sınır olarak 27 derece, nem alt sınırı 5,5

çiy noktası üst sınır olarak 60% bağıl nem ve 15 °C çiy noktası olarak önerilmiştir.

Türkiye’nin uzun yıllar ortalama nispi nem verileri aşağıdaki haritada gösterilmiştir.

Şekil 4.2 Türkiye'nin uzun yıllar ortalama nispi nem haritası

Veri merkezi yer seçimi için gerekli faktörlerden birisi de su gereksinmesidir. Su

varlığı veri merkezinin soğutma stratejisini belirleyeceğinden en az sıcaklık ve nem

36

kadar önemli bir faktördür. Aşağıdaki harita kişi başı kullanılabilir su miktarını

havza bazlı olarak göstermektedir. (Karşılı C. 2011)

Şekil 4.3 Falkenmark Su Stres İndeksi'ne göre kişi başına düşen su miktarı (havza bazlı)

Genellikle on yıl olarak kabul edilen yaşam cevrimi boyunca veri merkezi işletme

maliyeti yaklaşık olarak yatırım maliyetinin üç dört katı kadardır. Bu nedenle yer

seçimi aşamasında sıcaklık, nem ve su varlığı gibi kriterler göz önünde

bulundurulmalıdır. Örneğin Facebook’un İsveç’in Lulea kentine kurduğu veri

merkezi için burayı seçme sebeplerinden birisi kentin sıcaklığının 1961’den beri 30

derecenin üzerine çıkmaması ve ortalama yıllık sıcaklığın 2 derece olmasıdır. Bu

nedenle projenin bu bölümünde veri merkezi yer seçimi için ana faktörlerden birisi

olan iklim değerleri incelenmiştir.

4.1. İklimin Veri Merkezi Açısından Önemi

Enerji maliyetinin ve çevre duyarlılığının oldukça yüksek olduğu cağımızda, bilgi ve

haberleşme teknolojileri ekipmanının yanı sıra soğutma ve güç kaynağı sistemlerinde

37

verimliliği artırmak, hem enerji harcamasında hem de karbon izinde ciddi iyileşme

sağlayacaktır. Veri merkezinin verimliliğini ölçmede Güç Kullanma Etkinliği (Power

Usage Effectiveness, PUE) ve Veri Merkezi Altyapı Verimi (Data Center

İnfrastructure Efficiency, DCİE) değerleri kullanılır.

PUE =Veri merkezine giren toplam güç

Bilgi Teknolojisi ekipmanının kullandığı güç

DCİE =Bilgi Teknolojisi ekipmanının kullandığı güç

Veri merkezine giren toplam güç=

1

PUE

Yüzde yüz verimli bir veri merkezi için PUE = 1 olmalı; ancak pratikte bu mümkün

olamaz. Bilgi Teknolojileri ekipmanın harcadığı güce ilaveten, besleme sisteminin

kayıpları (trafo, UPS, hat kayıpları, vb.), işletme için gereken güç (aydınlatma,

güvenlik, vb.), soğutma, nemlendirme ve havalandırma için gereken güç dâhil olmak

üzere, verimliliğinin hesaplanmasında veri merkezine giren toplam güç dikkate

alınmalıdır. Aşağıda veri merkezinin verimli sayılması için olması gereken PUE ve

DCİE değerleri verilmektedir.

Tablo 4.1 Veri merkezi için verimlilik ölçütü

PUE DCİE

<1,2 Çok verimli >%83

1,5 Verimli %67

2,0 Ortalama %50

2,5 Verimsiz %40

>3,0 Çok verimsiz >%33

Kaynak:[6]

PUE değeri genel kabul görmüş verimlilik ölçütü olup bir veri merkezi için her şey

demek değildir. Şöyle ki;

Bir veri merkezinde harcanan toplam güç 2 MW (2000 KW ), bilgi teknolojilerinde

harcanan güç 1 MW (1000 KW) olsun. PUE = 2 / 1 = 2 olmaktadır. Çeşitli altyapı

iyileştirmeleri ile PUE değeri 1,5’ a düşürülmüş olsun. Toplam harcanan güç 1,5

MW olacaktır. Sanallaştıma ve Birleştirme gibi bilgi işlem teknolojilerinin

38

verimliliğini düşüren yöntemlerle bilgi işlem yükü 700 KW’ ya düşürülmüş olsun.

PUE = 1200 / 700 =1,71 olacaktır. Ancak toplam harcanan güç 2000 KW’ dan 1200

KW’ya düşmüş olacağından %40 verimlilik artışı sağlanmış olacaktır. Bu nedenle

PUE değeri yalnız başına bir ölçüt olmayıp önemli olan toplam harcanan gücün

düşürülmüş olmasıdır. Dolayısıyla veri merkezi kurulum aşamasında altyapı

iyileştirmelerini yanı sıra tasarruf stratejileri de beraber düşünülmelidir.

Veri merkezi için operasyon maliyetinin kurulum maliyetinden 3-4 kat fazla olduğu

düşünülürse ve bu maliyetin yaklaşık yüzde 30’ u iklimlendirme için harcandığı göz

önünde bulundurulursa iklimin veri merkezi için ne kadar önemli olduğu

anlaşılacaktır.

4.2. Materyal ve Metot

Projenin bu bölümünde veri merkezi yer seçimi için önemli olan iklim ana

faktörünün alt kriteri olarak belirlenen sıcaklık, nem ve su varlığı iller düzeyinde

incelenmiştir. Projede Orman ve Su İşleri Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğü

tarafından 2011 yılının ocak ayında yayınlanan il durum raporunda verilen illerin

uzun yıllar ortalama sıcaklığı ve ortalama nispi nem verileri kullanılmıştır. Veri

merkezi kurulacak yerde sıcaklık ve nem düşük olması istenildiğinden veriler buna

uygun formül ile normalize edilmiştir.

Bu bölümde değerlendirilecek bir başka alt kriter ise su varlığıdır. Su varlığı verileri

ise il düzeyinde bulunmadığından belirtilen metodoloji ile hesaplanmış ve normalize

edilmiştir. Su varlığı verileri havza düzeyinde tutulmakta olup Türkiye 25 su

havzasına bölünmüştür. Bir havza birçok ili kapsadığı gibi bir ilin sınırları birçok

havza içerisinde bulunabilmektedir.

39

Tablo 4.2 Akarsu havzalarında bulunan iller

Sıra Havza Adı Koordinatör İl Havzada Bulunan Diğer İller

1 ERGENE Tekirdağ Edirne, Kırklareli

2 MARMARA İstanbul Kocaeli, Çanakkale, Bursa, Tekirdağ,

Yalova

3 SUSURLUK Bursa Balıkesir, Kütahya, Manisa,

Çanakkale, Bilecik, İzmir

4 KUZEY EGE Çanakkale Balıkesir, İzmir, Manisa

5 GEDİZ Manisa Uşak, İzmir, Kütahya

6 KÜÇÜK MENDERES İzmir Aydın, Manisa

7 BÜYÜK MENDERES Aydın

Uşak, İzmir, Afyonkarahisar, Denizli,

Burdur, Isparta, Kütahya, Manisa,

Muğla

8 BATI AKDENİZ Muğla Antalya, Burdur, Denizli

9 ANTALYA Antalya Isparta, Burdur

40

Tablo 4.3 Akarsu havzalarında bulunan iller (Devam)

10 BURDUR Burdur Denizli, Isparta, Antalya,

Afyonkarahisar

11 AKARÇAY Afyonkarahisar

12 SAKARYA Sakarya Ankara, Eskişehir, Bilecik, Kütahya,

Konya, Afyon, Bursa, Bolu

13 BATI KARADENİZ Kastamonu Zonguldak, Bolu, Düzce, Karabük

Bartın, Sinop, Çankırı

14 YEŞİLIRMAK Amasya

Çorum, Samsun, Tokat, Yozgat, Sivas,

Gümüşhane, Giresun, Erzincan, Ordu,

Bayburt

15 KIZILIRMAK Samsun

Kırşehir, Kayseri, Yozgat, Nevşehir,

Kırıkkale, Kastamonu, Çankırı,

Çorum, Sinop, Sivas

16 KONYA Konya Aksaray, Ankara, Isparta, Mersin,

Karaman, Nevşehir, Niğde

17 DOĞU AKDENİZ Mersin Karaman, Konya, Antalya

18 SEYHAN Adana Kayseri, Sivas, Niğde,

Kahramanmaraş, Mersin

19 ASİ Hatay Kilis, Gaziantep

41

Tablo 4.4 Akarsu havzalarında bulunan iller (Devam)

20 CEYHAN Osmaniye

Kahramanmaraş, Adana, Kayseri,

Sivas, Adıyaman, Gaziantep, Malatya,

Hatay

21 FIRAT DİCLE Diyarbakır

Elazığ, Gaziantep, Malatya, Şanlıurfa,

Adıyaman, Van, Kahramanmaraş,

Erzurum, Erzincan, Bingöl, Ağrı, Muş,

Bitlis, Mardin, Kilis, Tunceli, Batman,

Hakkari, Siirt, Şırnak, Sivas,

22 DOĞU KARADENİZ Trabzon Ordu, Rize, Giresun, Gümüşhane,

Sivas, Artvin

23 ÇORUH Artvin Erzurum, Bayburt

24 ARAS Kars Iğdır, Ağrı, Ardahan, Erzurum

25 VAN GÖLÜ Van Bitlis, Ağrı

Kaynak: [8]

Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Coğrafya (Fiziki Coğrafya ) Anabilim

Dalı öğrencisi Cansu Karşılı’nın yapmış olduğu “Türkiye'de akarsu havzalarında kişi

başına düşen su miktarının coğrafi bilgi sistemleriyle analizi” konulu yüksek lisans

tezinden alınan veriler yukarıdaki tabloda bulunan illere dağıtılmasıyla elde

edilmiştir. Bir ilin sınırı birçok havza içerisinde ise o havzalardaki kullanılabilir

suyun ortalaması alınarak su varlığı hesaplanmıştır. Belirlenen sıcaklık, nem ve su

varlığı kriterleri beşli likert skalasına göre aşağıdaki şekilde ağırlıklandırılmıştır.

42

Tablo 4.5 İklim faktörü alt kriterleri

Değişken Ağırlık Hesaplama Yöntemi Başvurulan Kaynak

Sıcaklık 5 Ortalama uzun yıllar değerleri DMİ

Nem 3 Ortalama uzun yıllar değerleri DMİ

Su Varlığı 4 Havza toplam kullanılabilir su /Nüfus Karşılı C.

Yukarıda belirtilen değişken değerleri normalize edildikten sonra puanlama yöntemi

ile iklim endeks değeri hesaplanmıştır. İllerin hesaplanan sıcaklık, nem, su varlığı ve

iklim endeks değerleri aşağıda verilmiştir.

Tablo 4.6 İllerin iklim verileri (normalize edilmiş değerler)

Sıra İl Adı Sıcaklık Nem Su Varlığı İklim Endeksi

1 Bayburt 80 58,49673203 100 81,29084967

2 Erzurum 87,74193548 45,09803922 85,34001267 76,28032048

3 Ardahan 100 19,93464052 58,36932113 66,10676717

4 Kars 93,5483871 18,95424837 58,36932113 63,17349709

5 Artvin 46,4516129 46,07843137 96,07877008 62,90070325

6 Iğdır 46,4516129 78,10457516 58,36932113 58,33742288

7 Ağrı 84,51612903 33,9869281 38,87257442 56,6693106

8 Hakkari 58,06451613 76,79738562 34,66920021 54,94929486

9 Van 64,51612903 67,97385621 29,12420107 53,58325151

10 Kırklareli 38,70967742 32,02614379 81,06754189 51,15808217

11 Edirne 36,12903226 31,69934641 81,06754189 50,00111401

12 Muş 61,93548387 50 34,66920021 49,86285168

13 Yozgat 66,4516129 39,21568627 35,87839005 49,45155696

14 Nevşehir 56,12903226 62,74509804 31,0070824 49,40906542

15 Sivas 65,80645161 45,09803922 30,52628548 48,86929314

16 Gümüşhane 62,58064516 45,75163399 33,09725341 48,54559512

17 Bingöl 47,09677419 68,95424837 34,66920021 48,41861807

18 Erzincan 54,19354839 53,26797386 35,84384177 47,84558588

19 Bitlis 62,58064516 46,07843137 29,12420107 47,30294368

20 Çorum 56,12903226 46,73202614 35,87839005 47,02956666

21 Niğde 52,90322581 63,39869281 24,70202107 46,12669098

22 Aksaray 47,09677419 68,62745098 27,27586803 45,87247467

23 Burdur 39,35483871 64,37908497 39,79530143 45,75772118

24 Kırşehir 50,96774194 50,98039216 34,73829677 45,56108944

43

Tablo 4.7 İllerin iklim verileri (normalize edilmiş değerler) (Devam)

25 Isparta 46,4516129 58,49673203 34,00414579 45,31373698

26 Kayseri 56,77419355 49,34640523 27,43133529 45,13629372

27 Malatya 35,48387097 80,39215686 30,04836759 44,89910798

28 Mardin 20 100 34,66920021 44,8897334

29 Amasya 36,12903226 69,93464052 37,01848333 44,87691802

30 Tunceli 41,29032258 62,74509804 34,66920021 44,44697565

31 Tokat 43,87096774 54,5751634 37,01848333 44,26285519

32 Kastamonu 61,29032258 34,96732026 28,95145966 43,92995103

33 Konya 49,03225806 64,37908497 21,05717741 43,5439379

34 Karaman 47,74193548 60,78431373 25,01295561 43,42620342

35 Afyon 51,61290323 47,05882353 30,14337537 43,31787402

36 Siirt 20,64516129 91,50326797 34,66920021 43,0343676

37 Kırıkkale 43,22580645 51,30718954 34,73829677 42,41698233

38 Çankırı 52,25806452 38,88888889 28,95145966 41,14690233

39 Diyarbakır 22,58064516 80,39215686 34,66920021 41,06304144

40 Kütahya 54,83870968 46,73202614 19,37726723 40,99155798

41 Ankara 47,09677419 58,16993464 20,21074452 40,90305441

42 Adıyaman 12,90322581 95,4248366 30,04836759 39,24867577

43 Eskişehir 54,19354839 46,40522876 13,14562101 38,56382602

44 Denizli 20 59,80392157 44,69395981 38,18230033

45 Kilis 14,19354839 80,39215686 34,99740888 37,67782067

46 Uşak 43,22580645 46,07843137 23,00915529 37,20007896

47 Muğla 27,09677419 49,34640523 37,83036794 36,23704653

48 Gaziantep 27,09677419 56,8627451 31,80745091 36,10849249

49 Batman 17,41935484 67,97385621 34,66920021 35,80792864

50 Şanlıurfa 5,806451613 85,94771242 34,66920021 35,46268301

51 Bolu 56,12903226 20,58823529 18,15512178 34,58586286

52 Karabük 39,35483871 39,54248366 23,16462256 34,00501123

53 Kahramanmaraş 16,12903226 64,70588235 27,41406115 32,03492108

54 Bilecik 43,87096774 33,66013072 15,74537917 31,94306229

55 Şırnak 33,5483871 24,83660131 34,66920021 31,74404502

56 Elazığ 40 14,05228758 34,66920021 31,73613863

57 Zonguldak 36,12903226 32,02614379 23,16462256 30,78184024

58 Ordu 32,25806452 21,89542484 33,09725341 29,94713423

59 Samsun 31,61290323 17,32026144 35,87839005 29,46157172

60 Tekirdağ 34,19354839 2,941176471 40,53377094 28,49386293

44

Tablo 4.8 İllerin iklim verileri (normalize edilmiş değerler) (Devam)

61 Trabzon 29,67741935 24,18300654 29,17602349 28,1366842

62 Giresun 30,32258065 17,64705882 33,09725341 28,07859111

63 Antalya 5,161290323 50,32679739 39,17775091 27,79148728

64 Sinop 32,90322581 15,68627451 28,95145966 27,2817326

65 Düzce 38,70967742 13,07189542 23,16462256 27,11854697

66 Manisa 14,19354839 59,1503268 16,27569528 26,12679196

67 Bursa 30,32258065 39,86928105 10,49691944 26,10070201

68 Rize 32,25806452 10,13071895 29,17602349 25,69888112

69 Bartın 42,58064516 0 23,16462256 25,46347634

70 Osmaniye 6,451612903 54,24836601 25,42753498 24,72610854

71 Balıkesir 30,32258065 24,83660131 17,00639143 24,51235607

72 Aydın 10,32258065 55,88235294 13,28381413 22,69960155

73 Sakarya 30,96774194 20,58823529 13,14562101 22,4321583

74 İzmir 8,387096774 53,92156863 16,27569528 22,40024757

75 Hatay 6,451612903 28,75816993 30,37657627 20,00323995

76 Adana 0,64516129 39,54248366 23,77785455 18,08038964

77 İstanbul 35,48387097 12,74509804 0 17,97122075

78 Kocaeli 29,03225806 21,89542484 0 17,5706304

79 Çanakkale 27,09677419 7,189542484 11,33759429 16,8669063

80 Yalova 29,67741935 16,0130719 0 16,36885937

81 Mersin 0 30,71895425 24,05136178 15,69685915

İllerin iklim verileri incelendiğinde veri merkezi kurulumu için sıcaklık açısından

Ardahan’ın, nem açısından Mardin’in ve kişi başı kullanılabilir su miktarı açısından

Bayburt’ un en iyi il olduğu görülmektedir. Sıcaklık, nem ve su varlığı verileri

puanlama yöntemi kullanılarak iklim endeks değeri hesaplandığında veri merkezi

kurulumu için en uygun üç ilin Bayburt, Erzurum ve Ardahan olduğu görülmektedir.

BÖLÜM 5. ENERJİ

Bir bölgedeki elektrik enerjisini sağlama olanakları, maliyetler, enerjinin sürekliliği

ve çeşitliliği veri merkezi yer seçimi kararını etkileyecek en önemli faktörlerden

biridir. Elektrik enerjisinin sıkıntılı olması veya kesilmesi veri merkezinin hizmet

verememesi demektir. Bir veri merkezini sürekli çalışır tutabilmek için en önemli

unsur elektrik sisteminin ideal koşullarda ayakta kalabilmesidir. Bu nedenle veri

merkezleri için elektrik enerjisinin sürekliliği hizmet verip veremeyeceğinin

cevabıdır.

Üniversitelerimizde öğretilen klasik elektrik dağıtım altyapı felsefesi ile bir veri

merkezi kurgusu yapmak isterseniz çok ciddi hatalara sebep olacaksınız demektir.

Çünkü klasik elektrik dağıtım kurgusunda amaç, sistemi, cihazları ve insanları

oluşabilecek hatalara karşı “KORUMAK”tır. Lakin bir veri merkezinde amaç hata

durumunda bir şeyleri korumak için sistemi durdurmak değil hata oluşmayacak bir

altyapı kurgulayıp, herhangi bir koruma fonksiyonunun devreye girmemesini

sağlamak olmalıdır. Çünkü hiçbir veri merkezi, elektrik enerjisinin kesilmesi gibi bir

durumla karşılaşmayı hayal bile edemez. Amaç hata durumunda sistemi durdurmak

değil, hatasız bir şekilde sistemi 7×24 çalışır durumda tutmak olmak zorundadır.

Veri merkezleri enerji tüketimi diğer işletmelere göre en yüksek olan kuruluşlardan

olup bu tesislerde yaklaşık enerji tüketimi 2-3 kW/m²’dir ki bu, bilinen tüm sanayi

kuruluşlarından yüksek bir değerdir. Aynı zamanda yeni bir veri merkezi yapımında

oluşan genel maliyetlerin %60’ını mekanik ve elektrik sistemleri oluşturmaktadır.

Veri merkezi operasyonel maliyetlerinin kurulum maliyetlerinden 3-4 kat fazla

olduğu ve bu maliyetlerin %75 ini enerji maliyetlerinin oluşturduğu ve küresel

elektrik fiyatlarının her yıl %10-25 arasında artmakta olduğu göz önüne alınırsa bir

veri merkezi için enerjinin ne kadar önemli bir girdi olduğu anlaşılmış olur.

46

Yüksek enerji tüketimi nedeniyle veri merkezlerinin artan ekonomik ve çevresel

maliyeti büyük bir sorun haline geliyor. Enerji ve çevre açısından bakıldığında, Bilgi

ve İletişim Teknolojileri (BİT) toplam küresel CO2 salınımının %2’sini ve küresel

enerji tüketimi %3’ünü oluşturmaktadır. Bu nedenle veri merkezleri için, enerji

farkındalığı olan, enerji verimliliğini amaçlayan ve CO2 salınımını en aza indiren

tasarımlar, protokoller, cihazlar, altyapılar ve algoritmalar geliştirilmesi

gerekmektedir.

Projenin bu bölümünde veri merkezlerinin enerji maliyeti, yedekli olma şartı ve

çevre faktörleri göz önünde bulundurularak iller elektrik arz-talep durumu,

yenilebilir elektrik üretim kaynakları ve üretim çeşitliliği açısından incelenmiştir.

Aşağıda verilen tematik haritalarda illerimizin elektrik kurulu güç ve tüketim

durumunu göstermektedir. (YEGM, 2012)

Şekil 5.1 Toplam kurulu güce göre enerji üretimi

47

Şekil 5.2 Enerji tüketim durumu

Tematik haritanın hazırlanmasında kullanılan üretim verileri 2013 yılı TEİAŞ verileri

olup, tüketim değerleri 2012 yılı TEDAŞ verileridir.

5.1. Elektrik Enerjisinin Veri Merkezi Açısından Önemi

Enerji maliyetinin ve çevre duyarlılığının yüksek olmadığı geçmişte veri merkezleri

mümkün olduğunca soğukta çalıştırılıyordu. Enerji maliyetinin ve çevre

duyarlılığının oldukça yüksek olduğu günümüzde, fazla enerji harcayan ve ciddi

oranda karbon salınımı yapan veri merkezleri için enerji maliyeti, enerjinin nereden

karşılandığı çevre ve maliyet açısından büyük önem arz etmektedir. Üretilen

enerjinin özellikle yenilenebilir enerji olması karbon salınımını önemli ölçüde

azaltacaktır. Kullanılabilirlik veri merkezleri için çok önemli olduğundan bir yerde

elektrik enerjisinin birkaç farklı kaynaktan üretilmesi yeterlilik açısından büyük

önem arz etmektedir.

Facebook’un Avrupa’ da veri merkezi kurulumu için İsveç’ in Lulea kentini seçme

sebeplerinden birisi de kentin enerjisi tamamen yenilenebilir kaynaklardan üretiliyor

olması ve üretilen elektriğin %50 sini ihraç ediyor olmasıdır.

48

5.2. Materyal ve Metot

Veri merkezi yer seçimini etkileyen ana faktörlerden birisi olan enerji üretimi iller

düzeyinde incelenmiştir. Enerji faktörü illerin Arz/Talep, yenilenebilir üretim oranı

ve üretim çeşitliliği açısından incelenmiştir. Enerji endeksi hesaplanırken kullanılan

veriler Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı Yenilenebilir Enerji Genel

Müdürlüğünden alınmıştır.

Tablo 5.1Enerji faktörü alt kriteri ağırlık ve hesaplama yöntemi

Değişken Ağırlık Hesaplama Yöntemi Başvurulan Kaynak

Arz / Talep 4 Kurulu Güç Payı / Tüketim Payı YEGM

Yenilenebilir oranı 5 Yenilenebilir Güç/ Kurulu Güç YEGM

Üretim çeşitliliği 3 YGM verileri YEGM

Yukarıda verilen değişken değerleri belirtilen hesaplama yöntemiyle hesaplandıktan

sonra [0-100] değer aralığına normalize edilmiş ve puanlama yöntemiyle illerin

enerji endeksi hesaplanmış ve elde edilen veriler aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Tablo 5.2 İllerin enerji verileri (normalize edilmiş değerler)

Sıra İl adı Arz/Talep Yenilebilir Oranı Üretim Çeşitliliği Enerji Endeksi

1 Artvin 100 96,30177515 40 77,03914429

2 Gümüşhane 71,35506003 100 20 65,03232616

3 Aydın 5,152394775 86,37362637 100 57,88290084

4 Sinop 42,7672956 100 20 56,23609095

5 Kırşehir 12,83018868 97,23502304 60 55,19198999

6 Şanlıurfa 31,18326751 92,10836278 40 54,25191415

7 Diyarbakır 36,04618417 100 20 54,16805667

8 Karaman 20,4851752 99,79508197 40 53,9166239

9 Amasya 7,837445573 97,17514124 60 53,63272989

10 Elazığ 31,33994244 100 20 52,71998229

11 Tunceli 30,18867925 100 20 52,36574746

12 Giresun 17,61006289 98,05825243 40 52,36396259

13 Bingöl 29,24528302 100 20 52,0754717

14 Adana 8,604917095 90,89490114 60 51,45339801

49

Tablo 5.3 İllerin enerji verileri (normalize edilmiş değerler) (Devam)

12 Giresun 17,61006289 98,05825243 40 52,36396259

13 Bingöl 29,24528302 100 20 52,0754717

14 Adana 8,604917095 90,89490114 60 51,45339801

15 Siirt 20,54507338 92,38095238 40 51,0834658

16 Tokat 9,586945436 100 40 50,64213706

17 Bolu 2,789171452 92,79279279 60 50,39389614

18 Erzurum 7,547169811 99,39209726 40 49,78070504

19 Hakkari 6,603773585 97,91666667 40 48,92295597

20 Çorum 7,179015186 97,21115538 40 48,8286029

21 Osmaniye 3,360418675 100 40 48,72628267

22 Batman 12,0754717 92,30769231 40 48,44925756

23 Isparta 2,071772105 95,55555556 40 46,62037432

24 Muş 11,09877913 100 20 46,49193204

25 Rize 10,71211199 100 20 46,37295754

26 Eskişehir 3,901503038 80,95238095 60 46,18214745

27 Bayburt 10,06289308 100 20 46,17319787

28 Kars 8,625336927 100 20 45,7308729

29 Erzincan 8,490566038 100 20 45,68940493

30 Trabzon 8,026355196 100 20 45,54657083

31 Adıyaman 4,15864459 100 20 44,35650603

32 Ordu 3,844784621 100 20 44,25993373

33 Ardahan 3,018867925 100 20 44,00580552

34 Nevşehir 2,921485088 100 20 43,97584157

35 Iğdır 2,51572327 100 20 43,85099178

36 Burdur 2,383316783 100 20 43,81025132

37 Uşak 1,851192595 100 20 43,6465208

38 Malatya 0,812772134 100 20 43,32700681

39 Kastamonu 0,457404231 100 20 43,21766284

40 Edirne 0,274442539 100 20 43,16136693

41 Çankırı 0 100 20 43,07692308

42 Yozgat 0 100 20 43,07692308

43 Kayseri 4,13054564 57,36434109 80 41,79568369

44 Mersin 5,888451171 63,03630363 60 39,90271714

45 Gaziantep 1,982981872 65,67607727 60 39,71633183

46 Balıkesir 14,65038846 42,89113623 80 39,46594115

47 Kırıkkale 4,684450228 60,68376068 60 38,6274311

50

Tablo 5.4 İllerin enerji verileri (normalize edilmiş değerler) (Devam)

48 Düzce 1,437556155 74,50980392 40 38,33071109

49 Samsun 26,70990566 47,03639515 40 35,54012295

50 Sivas 16,62935721 45,13805522 40 31,708285

51 Afyon 3,251088534 30,05464481 80 31,02135217

52 Antalya 7,523510972 37,30901922 60 30,51070308

53 Kahramanmaraş 29,76939203 29,41031941 40 29,70224348

54 Denizli 10,93569503 17,70756796 80 28,63697077

55 Konya 0,38845727 37,77777778 60 28,49559369

56 Manisa 11,74957118 24,78534631 60 26,99423202

57 Muğla 19,75763154 16,8210629 60 26,39506466

58 Çanakkale 8,595387841 9,897828863 80 24,91313044

59 Van 4,271982912 32,46073298 40 23,03012281

60 Ankara 4,237493509 17,73449513 60 21,97095767

61 İzmir 4,999675064 16,02285092 60 21,54715038

62 Bilecik 6,80482524 13,67521368 60 21,19964379

63 Hatay 7,180293501 11,747851 60 20,57387916

64 Karabük 1,035886053 28,57142857 40 20,53851439

65 Bursa 7,225328881 6,077541041 60 18,40684775

66 Şırnak 26,66666667 0,292397661 40 17,54835807

67 Sakarya 24,1509434 0,777096115 40 16,96071186

68 İstanbul 2,045327677 4,553235193 60 16,22672974

69 Mardin 1,783876501 16,09195402 40 15,96886739

70 Zonguldak 17,33053809 1,668351871 40 15,20491628

71 Kütahya 17,6819407 0,380952381 40 14,81788652

72 Aksaray 0,70754717 10 40 13,2946299

73 Tekirdağ 6,815170064 1,861547411 40 12,04372441

74 Koceli 4,151563032 0,421151146 40 10,67015445

75 Kırklareli 19,49685535 0 20 10,61441703

76 Yalova 4,116638079 0 20 5,882042486

77 Niğde 0,51457976 0 20 4,773716849

78 Ağrı 0 0 0 0

79 Bartın 0 0 0 0

80 Bitlis 0 0 0 0

81 Kilis 0 0 0 0

51

Yukarıda verilen veriler incelendiğinde Arz/Talep açısından Artvin ili çok yüksek bir

oranla en uygun yer olarak görülmektedir. Gümüşhane, Elazığ ve Sinop gibi birçok

ilimizde ürettiği elektriğin tamamını yenilenebilir kaynaklardan üretmektedir. Bunun

yanı sıra Aydın ilinde beş farklı üretim şekli ile en fazla elektrik üretim çeşitliliği

olduğu görülmektedir. Enerji faktörü açısından değerlendirildiği zaman Artvin,

Gümüşhane ve Aydın veri merkezi kurulumu için en uygun il olarak görülmektedir.

Ağrı, Bartın, Bitlis ve Kilis illerinde de elektrik üretimi olmadığı görülmektedir.

BÖLÜM 6. ERİŞEBİLİRLİK

Bütün büyük üretim ve hizmet kuruluşlarında olduğu gibi veri merkezi için ulaşım

yer seçimi için en önemli faktörlerden biridir. Ulaşım ve iletişim sistemleri veri

merkezlerinin temel yapıtaşlarından biri olup verilen hizmetlerin ekonomik, hızlı,

kesintisiz, güvenli ve seçenekli bir yaklaşımla karşılamak için ulaşım ve iletişim

altyapılarının en iyi şekilde olması gerekmektedir.

Veri merkezlerinin iki temel girdisinden birisinin iletişim olduğu düşünülürse veri

merkezleri için ağ altyapısının ne kadar önemli olduğu anlaşılacaktır. Günümüzde

kamunun ve özel sektörün bilgi teknolojilerine olan talepleri karşılaması için ortam

oluşturan gelişmiş teknik altyapı ile donatılmış, yüksek seviyeli güvenlik, 7/24

hizmet sağlayan, kesintisiz, ölçeklenebilir, yönetilebilir, güvenilir veri merkezlerine

ihtiyaç olduğu açıktır. Bu nedenle veri merkezleri iş sürekliliğini sağlayacak şekilde

kaliteli bilgi teknolojileri altyapısı, geniş bant erişimi gibi altyapı faktörlerini yer

seçiminde göz ardı etmesi mümkün değildir.

Ayrıca yeni kurulacak bir veri merkezi için yer seçerken diğer bütün üretim ve

hizmet kuruluşlarında olduğu gibi en önemli kriterlerden birisi de ulaşımdır. Bir veri

merkezinin Tier IV sertifikası alabilmesi için havaalanına uzaklığının maksimum 30

km olması gerektiği düşünülürse ulaşım faktörünün önemi daha net anlaşılmış olur.

Aynı zamanda veri merkezi kurulacak yere ulaşım çeşitliliği ve hızı en az diğer

faktörler kadar önemlidir.

Veri merkezlerinin hizmetlerini istenilen hız ve kalitede kesintisiz olarak sunabilmesi

için gerekli olan ulaşım ve ağ altyapılarının incelenmesi gerektiği açıktır. Bu sebeple

projenin bu bölümünde Türkiye’nin illeri ulaşım ve ağ altyapısı yönünden

incelenmiştir.

53

6.1. Materyal ve Metot

Projenin bu bölümünde erişebilirlik faktörünün değeri fiziksel altyapı ve ağ altyapısı

alt kriterleri hesaplanarak incelenmiştir. Fiziksel altyapı endeksi verileri Uluslarası

Rekabet Araştırmaları Kurumu Derneği’nin yaptırmış olduğu illerin rekabet endeksi

çalışması ve Ekonomi ve Dış Politikalar Araştırma Merkezi’nin (EDAM) yaptırmış

olduğu “Türkiye için bir rekabet endeksi” konulu çalışmadan alınmıştır. Ağ altyapısı

endeksi ise Bilgi teknolojileri ve İletişim Kurumu’nun Haziran 2013’te yayınladığı

Elektronik Haberleşme Sektörüne İlişkin İl Bazında Yıllık İstatistik Bülteni’nden

alınan verilerden hesaplanarak oluşturulmuştur.

Tablo 6.1 Erişebilirlik faktörü alt kriterleri ağırlık ve hesaplama yöntemi

Değişkenler Ağırlık Hesaplama

Yöntemi Başvurulan Kaynak

Erişebilirlik 5 Puanlama yöntemi

Uluslararası Rekabet Araştırmaları

Kurumu Derneği (URAK) tarafından

Deloitte firmasına yaptırılan araştırma

raporu

Fiziksel

Altyapı 5

Temel Bileşen

Analizi

Ekonomi ve Dış Politikalar

Araştırma Merkezi(EDAM) tarafından

Deloitte firmasına yaptırılan araştırma

raporu

Ağ Altyapısı 4

Sabit geniş bant

abone sayısı / Fiber

uzunluğu

Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu

Yukarıda belirtilen değişkenlerden Ulaşım Altyapısı değerleri URAK araştırma

raporundan alınmış olup URAK belirtilen kriteri hesaplarken ulaşım altyapısını

etkileyen alt değişkenleri ilgili kurumlardan almış ve raporda belirttiği yöntemlerle

hesaplamıştır. URAK erişilebilirlik endeksini hesaplarken aşağıdaki alt değişkenleri

göz önünde bulundurmuştur.

54

Tablo 6.2 URAK erişebilirlik endeksi alt değişkenleri ağırlık ve hesaplama yöntemi

Alt Değişkenler Ağırlık Hesaplama Yöntemi Başvurulan Kaynak

İlde Kişi Başına

Düşen ADSL

Aboneliği Sayısı

4 İldeki ADSL abone sayısı/İl

nüfusu

Türk Telekomünikasyon

Anonim Şirketi

İlde Kişi Başına

Düşen Sabit

Telefon Hattı

Sayısı

3 İldeki sabit telefon hattı sayısı/İl

nüfusu

Türk Telekomünikasyon

Anonim Şirketi

İle İç Hat Uçak

Seferlerinin

Varlığı

3

İle düzenli iç hat uçak seferi var

ise bu ile 1, düzenli iç hat uçak

seferi bulunan bir ile en çok 80

km mesafede bulunan illere 0,5,

bu iller dışında kalan diğer illere

0 değeri verilmiştir

T.C. Ulaştırma

bakanlığı- Devlet Hava

Meydanları İşletmesi

Genel Müdürlüğü

İle Dış Hat Uçak

Seferinin Varlığı 4

İle düzenli dış hat uçak seferi var

ise bu ile 1, düzenli dış hat uçak

seferi bulunan bir ile en çok 80

km mesafede bulunan illere 0,5,

bu iller dışında kalan diğer illere

0 değeri verilmiştir

T.C. Ulaştırma

bakanlığı- Devlet Hava

Meydanları İşletmesi

Genel Müdürlüğü

55

Tablo 6.3 URAK erişebilirlik endeksi alt değişkenleri ağırlık ve hesaplama yöntemi (Devam)

Haberleşme-

Ulaştırma

Alanında Kamu

Yatırımı

4

İlde haberleşme ve ulaşım

sektörüne yönelik yapılan kamu

yatırımı

T.C. Başbakanlık Devlet

Planlama Teşkilatı

Müsteşarlığı

İlin Otoyol Ağına

Bağlı Olup

Olmaması

Durumu

4

İlde haberleşme ve ulaşım

sektörüne yönelik yapılan kamu

yatırımı

T.C. Karayolları Genel

Müdürlüğü

İlde

Kilometrekare

Başına Düşen

Bölünmüş Yol

Uzunluğu

3 İldeki bölünmüş yol

uzunluğu/İlin yüzölçümü

T.C. Karayolları Genel

Müdürlüğü-Türkiye

İstatistik Kurumu

İlin Demiryolu

Ağına Bağlı Olup

Olmaması

Durumu

4 İl demiryolu ağına bağlı ise bu

ile 1, değilse 0 değeri verilmiştir

T.C. Karayolları Genel

Müdürlüğü-Türkiye

İstatistik Kurumu

İlde Liman

Varlığı 3

İlde liman bulunuyorsa bu ile 1,

liman bulunan bir ile 80 km'den

daha yakın olan illere 0,5, diğer

illere ise 0 değeri verilmiştir

T.C. Başbakanlık

Denizcilik Müsteşarlığı

56

Tablo 6.4 URAK erişebilirlik endeksi alt değişkenleri ağırlık ve hesaplama yöntemi (Devam)

Kilometrekare

Başına Düşen

Araç Sayısı

1 T.C. Başbakanlık Denizcilik

Müsteşarlığı

TC. Ulaştırma

Bakanlığı- Türkiye

İstatistik Kurumu

Kaynak: [12]

EDAM tarafından yaptırılan araştırmada illerin fiziksel altyapı endeksi aşağıda

belirtilen alt değişkenler göz önünde bulundurularak hesaplanmıştır. Endeks değeri

temel bileşenler analizi yapılarak hesaplanmıştır.

Tablo 6.5 EDAM fiziki altyapı endeksinde kullanılan değişkenler

Ort. Std. Sapma En az En çok

Km2 başına asfalt yol uzunluğu 0,087 0,021 0,05 0,155

Km2 başına demiryolu uzunluğu 0,011 0,011 0 0,043

Kişi başı havayolu yükü (kg) 6,179 23,167 0 173,977

Kişi başı havayolu yolcu sayısı 0,354 1,259 0 8,514

1000 kişi başına otomobil sayısı 56,546 35,21 8,137 184,378

1000 kişi başına ticari araç sayısı 54,576 23,091 10,821 110,366

1000 kişi başına ADSL 40,649 26,091 8,714 138,387

San, elk, tüket, toplam tüket, oranı 0,377 0,228 0,009 0,855

Kirli su arıtma yeterliliği 0,027 0,034 0 0,155

Katı atık arıtma yeterliliği 1,096 3,966 0 22,378

Kaynak:[13]

EDAM’ın hesaplamış olduğu fiziki altyapı endeksine göre hazırlanmış tematik harita

aşağıda verilmiştir.

57

Şekil 6.1EDAM fiziki altyapı endeksi, %20 lik dilimlere göre dağılım

Bir diğer alt kriter olan ağ altyapısı illerde bulunan sabit genişbant internet abone

sayısının ilde bulunan fiber kablo uzunluğuna oranı baz alınarak hesaplanmıştır.

TTNET firmasının yaptığı PC ve İnternet Penetrasyon Çalışmasından alınan Türkiye

ADSL penetrasyon haritası illerin ağ altyapısı hakkında fikir verecektir.

Şekil 6.2 Türkiye ADSL Penetrasyon haritası

Belirtilen alt kriterler incelenerek aşağıda verilen illerin erişebilirlik endeks

değerlerine ulaşılmıştır.

58

Tablo 6.6 İllerin erişebilirlik endeksi (normalize edilmiş değerler)

Sıra İl Adı Erişebilirlik (URAK) Fiziki Altyapı (EDAM) Ağ Altyapısı Erişebilirlik Endeksi

1 İstanbul 94,58 100 100 98,06428571

2 İzmir 78,58 96,7 51,70271451 77,37220415

3 Ankara 68,53 83,4 58,60606338 71,00530382

4 Kocaeli 64,5 86,3 38,54162726 64,86903636

5 Bursa 62,99 82 40,84912815 63,45332233

6 Tekirdağ 75,79 71,6 29,6429498 61,10869994

7 Zonguldak 60,59 72,5 39,21646565 58,73684733

8 Hatay 67,34 54,4 32,77267441 52,84219269

9 Eskişehir 53,51 77,5 20,49285657 52,64438759

10 Yalova 45,9 75,5 31,66727805 52,40493659

11 Gaziantep 53,89 68,1 25,85060434 50,9537441

12 Adana 64,39 52,7 26,55396293 49,40470369

13 Sakarya 46,39 72,7 24,02340321 49,39597235

14 Antalya 49,02 62 33,58657966 49,24616562

15 Aydın 50,99 61,2 31,09203803 48,95129658

16 Muğla 51,33 66,2 24,2361095 48,89960272

17 Balıkesir 48,46 63,4 22,9816077 46,51617363

18 Kayseri 48,71 61,3 19,87337692 44,9673934

19 Samsun 57,05 49,4 22,84391752 44,54469072

20 Denizli 36,48 67,6 21,01687766 43,17625076

21 Mersin 55,67 44,4 25,51580218 43,02951491

22 Bilecik 40,06 71,3 11,2002364 42,97149612

23 Edirne 42,86 64,7 12,38500013 41,95285718

24 Kırklareli 41,26 66,3 9,76782741 41,20509355

25 Çanakkale 35,47 67,6 14,31152409 40,89972117

26 Isparta 47,26 53,2 15,71783604 40,36938173

27 Karabük 29,83 69,4 17,18990174 40,35068621

28 Manisa 38,98 56,9 17,97542794 39,3786937

29 Uşak 35,44 64,3 12,98169916 39,33048547

30 Konya 45,11 46,5 20,75854306 38,64886945

31 Trabzon 46,94 40 22,96860514 37,61245861

32 Burdur 37,48 58,6 8,212601173 36,66074319

33 Kütahya 35,15 56,1 11,85632204 35,9768063

34 Bolu 28,24 61,3 12,79315316 35,63375805

35 Nevşehir 40,1 49,9 10,33838723 35,09668207

36 Elazığ 45,79 42,9 8,453647258 34,09032779

37 Malatya 43,17 42,8 11,45340652 33,97597329

38 Rize 37,28 40 21,82977278 33,83707794

39 Düzce 27,57 47,6 20,50320193 32,70448626

40 Bartın 34,23 46,7 13,15526859 32,6622196

59

Tablo 6.7 İllerin erişebilirlik endeksi (normalize edilmiş değerler) (Devam)

41 Amasya 35,64 44,9 12,17774976 32,24364279

42 Kahramanmaraş 38,99 34,6 13,94546712 30,26656203

43 Niğde 33,6 45,9 5,879700398 30,07277154

44 Kastamonu 22,04 53,5 10,16205785 29,88201653

45 Osmaniye 35 38,3 11,05677918 29,3376512

46 Karaman 22,36 43,3 16,19798984 28,0779971

47 Afyon 24,63 44,2 9,085809922 27,17808855

48 Sivas 33,03 38,6 4,683385339 26,92025295

49 Sinop 30,95 36 10,21932089 26,83052025

50 Tokat 30,83 32,4 13,72945787 26,50484511

51 Kırıkkale 27,9 34,9 12,13184855 25,89481387

52 Ordu 19,5 36,9 14,47367857 24,27819388

53 Diyarbakır 37,66 23 8,170462374 23,99870354

54 Artvin 22,6 33,8 10,25647113 23,07327747

55 Çorum 10,99 45,1 10,01218139 22,89276611

56 Erzincan 34,75 28,1 1,314718496 22,82206243

57 Kırşehir 21,74 37,1 6,195411375 22,78440325

58 Adıyaman 24,83 34,4 5,271261165 22,65964605

59 Erzurum 41,41 18,5 3,780406816 22,4765448

60 Şanlıurfa 35,94 20 8,666264406 22,45464697

61 Çankırı 24,48 33,8 5,091667537 22,26904787

62 Giresun 22,37 26,4 12,10788739 20,87725354

63 Kars 26,78 27,5 3,477600839 20,37931453

64 Mardin 26,71 22,3 6,468397918 19,35168512

65 Batman 24,93 21,7 9,243092049 19,29445487

66 Kilis 17,33 28,5 8,970691442 18,93091184

67 Yozgat 20,63 26,3 6,987714435 18,75720412

68 Aksaray 10,55 30 9,590601119 17,22231461

69 Van 24,52 17,2 3,898307438 16,01380213

70 Siirt 15,8 24,5 1,358776372 14,78107896

71 Muş 23,08 12,4 3,951950133 13,80055718

72 Iğdır 10,33 18,8 4,290973476 11,62956385

73 Şırnak 4,19 25,3 3,802381713 11,61853763

74 Bitlis 17,06 11,6 1,191215465 10,57606156

75 Bayburt 8,99 19 0,950187849 10,26791081

76 Bingöl 15,58 10,4 2,014703341 9,854200954

77 Tunceli 10,15 15,7 1,457656794 9,648616227

78 Gümüşhane 6,98 16,3 2,742746513 9,097927575

79 Ardahan 5,22 12,4 0,505050065 6,437157162

80 Hakkari 1,6 6,2 3,001605766 3,643315933

81 Ağrı 3,54 5,4 0 3,192857143

60

İllerin fiziki altyapı endeksi incelendiğinde İstanbul ilinin gerek fiziki altyapı gerek

ağ altyapısı açısından en iyi il olduğu görülmektedir. İllerin durumuna erişebilirlik

endeksi açısından bakacak olursak veri merkezi kurulumu için en uygun üç ilin

İstanbul, İzmir ve Ankara olduğunu söyleyebiliriz.

BÖLÜM 7. BEŞERİ SERMAYE VE YAŞAM KALİTESİ

Beşeri sermaye; üretime katılan işgücünün sahip olduğu ve diğer üretim faktörlerinin

daha verimli kullanılmasına imkân veren bilgi, beceri, tecrübe ve dinamizm gibi

pozitif değerler olarak tanımlanmaktadır. Yaşam kalitesi ise insanın sağlıklı bir

ortamda yaşayabilmesi, beslenme, korunma, barınma gereksinimlerini

karşılayabilmesi, bedensel ve tinsel gelişmesine uygun olanakları bulabilmesi,

yaratıcı gücünü kullanabilmesi, içinde yaşadığı çevreye ve topluma olumlu

katkılarda bulunabilmesi, doğal ve yapay yaşam ortamlarının birbirleriyle dengeli

uyumunu yansıtmasıdır. Kısaca temel ihtiyaçların karşılanması ve değerlerin

gerçekleştirilmesi olarak açıklamak mümkündür.

Ekonomik büyüme sürecinde rol alan ve emek, sermaye, doğal kaynaklar ile girişim

şeklinde tanımlanan klasik üretim faktörlerinin günümüzdeki ekonomik gelişmeleri

açıklamakta yetersiz kalmasının yanı sıra, teknolojinin dışsal ve sabit olduğu

varsayımı üzerine kurulan Neo-Klasik büyüme modeli ile ilgili öngörülerin

gerçekleşmemesi sonucu yeni büyüme modelleri ortaya çıkmıştır. İçsel büyüme

modelleri olarak da ifade edilen yeni büyüme modelleri, Neo-Klasik iktisadın fizikî

sermayeye verdiği önemi abartılı bulmakta ve uzun vadeli büyüme açısından önemli

olan unsurun beşeri sermaye olduğunu ifade etmektedir.

Kuruluş yeri seçimi yapılırken ekonomik ve doğal faktörlerin etkisi yadsınamaz.

Ancak ister üretim sektörü ister hizmet sektörü olsun kuruluş yeri seçiminde beşeri

sermaye ve yaşam kalitesini göz ardı etmek mümkün değildir. Çünkü gerek kurulum

aşamasında gerek işletme aşamasında nicelik ve nitelik yönünden gerekli işgücünün

bulunması beşeri sermaye ve yaşam kalitesi ile doğrudan alakalıdır. Bu sebeple veri

merkezi yeri seçimi içinde iller beşeri sermaye ve yaşam kalitesi yönünden

incelenmiştir.

62

Sosyal bir kavram olan beşeri sermaye ve yaşam kalitesi konusunda bugüne kadar

birçok araştırma yapılmış olup bu kavramı ölçebilmek çeşitli kriterler belirlenmiş ve

sayısallaştırılmıştır. Bu çalışmada da beşeri sermaye ve yaşam kalitesi endeksini

belirlemek için yapılmış araştırmalardan faydalanılmıştır.

7.1. Materyal ve Metot

Veri merkezi yer seçiminde göz önünde bulundurulan beşeri sermaye ve yaşam

kalitesi endeksi EDAM ve Deloitte ortak yayını olan “Türkiye için Bir Rekabet

Endeksi” konulu çalışmanın alt kriterlerinin normalize edilmiş değerleri ve URAK’ın

Deloitte firmasının katkılarıyla hazırlamış olduğu “İllerarası Rekabetçilik Endeksi”

konulu araştırmanın alt kriterlerinin değerleri alınarak ölçülmüştür. Beşeri sermaye

ve yaşam kalitesi endeksi aşağıdaki kriterler ve ağırlıkları göz önünde

bulundurularak hesaplanmıştır.

Tablo 7.1 Beşeri sermaye ve yaşam kalitesi alt kriterleri

Değişkenler Ağırlık Hesaplama

Yöntemi Başvurulan Kaynak

Ekonomik Etkinlik ve

Canlılık 3

Temel bileşenler

analizi

EDAM ve Deloitte ortak

yayını

Emek Piyasaları 4 Temel bileşenler

analizi

EDAM ve Deloitte ortak

yayını

İnsani Sermaye 4 Temel bileşenler

analizi

EDAM ve Deloitte ortak

yayını

Yaratıcı Sermaye 2 Temel bileşenler

analizi

EDAM ve Deloitte ortak

yayını

Sosyal Sermaye 3 Temel bileşenler

analizi

EDAM ve Deloitte ortak

yayını

İnsani (beşeri) Sermaye ve

Yaşam Kalitesi 4 Puanlama yöntemi URAK yayını

Ticaret Becerisi ve Üretim

Potansiyeli 3 Puanlama yöntemi URAK yayını

63

Tablo 7.2 Beşeri sermaye ve yaşam kalitesi alt kriterleri (Devam)

Markalaşma Becerisi ve

Yenilikçilik 1 Puanlama yöntemi URAK yayını

Yukarıda verilen değişkenler araştırma yapan kurum tarafından çeşitli alt değişkenler

göz önünde bulundurularak hesaplanmıştır. Göz önünde bulundurulan alt değişkenler

ve hesaplama yöntemi aşağıda belirtilmiştir.

Tablo 7.3 Ekonomik etkinlik ve canlılık endeksinde kullanılan değişkenler

Ort. Std. Hata En az En çok

(Ln) Kişi başı GSYİH 2.740 1.413 0.718 9.591

İşsizlik oranı 0.083 0.031 0.039 0.179

Sermaye artış oranı 0.411 0.401 0.072 2.466

Tarım sekt. Verimlilik 1.012 0.495 0.384 3.409

Sanayi sekt. Verimlilik 0.899 0.914 0.066 5.650

Hizmet sekt. Verimlilik 0.846 0.240 0.330 1.224

Banka kredi-GSYİH oranıa 0.249 0.128 0.089 0.927

İşyeri başına çalışan sayısı 2.681 0.773 1.661 5.127

Bitki. üret. değeri/dekarb 2.269 1.715 0.331 8.848

Kişi başı aç şirket sayısıc 25.968 52.682 2.108 429.425

Kobi teşvik-yatırım oranı 0.306 0.274 0.000 0.789

Kaynak: [13]

a. Değer 1000 ile çarpılmıştır.

b. Her 100 dekarda.

c. Her 1000 kişiye.

Tablo 7.4 Emek piyasası endeksinde kullanılan değişkenler (%)

Ort. Std. Sapma En az En çok

15-24 yaş nüfus oranı 0.181 0.020 0.151 0.254

İşsizlik oranı 0.083 0.031 0.039 0.179

İşgücüne katılım oranı 0.637 0.060 0.504 0.799

64

Tablo 7.5 Emek piyasası endeksinde kullanılan değişkenler (%) (Devam)

İşgücünün nüfus içindeki payı 0.628 0.055 0.502 0.709

Kadın işgücüne katılım oranı 0.481 0.092 0.275 0.727

Kentsel işsizlik oranı 0.189 0.076 0.079 0.380

Kentsel kadın işgücüne katılım oranı 0.154 0.058 0.059 0.310

İstihdamda tarımın payı 0.591 0.138 0.081 0.834

Net göç oranı -0.017 0.034 -0.101 0.082

Kaynak: [13]

Tablo 7.6 İnsan sermayesi endeksinde kullanılan değişkenler

Ort. Std. Sapma En az En çok

Öğretmen başına öğrenci, anaokulu 32.740 15.543 12.080 96.554

Öğretmen başına öğrenci, ortaöğretim 16.318 4.720 10.701 36.051

Öğretmen başına öğrenci, ilköğretim 25.099 6.791 16.000 48.000

Öğretmen başına öğrenci, üniversite 10.792 12.965 0.000 41.198

Ortalama bitirilen okul yılı 4.346 0.867 2.459 6.295

Okuma yazma oranı 0.848 0.072 0.658 0.934

Kaynak: [13]

Tablo 7.7 Yaratıcı sermaye endeksinde kullanılan değişkenler

Ort.

Std.

Sapma En az En çok

1000 kişi başına teknik eleman 4.892 3.021 1.019 18.053

65

Tablo 7.8 Yaratıcı sermaye endeksinde kullanılan değişkenler (Devam)

ARGE harc. çıktı içindeki payı, kamu imalat sanayi

(üç yıllık ortalama) 0.067 0.132 0.000 0.736

ARGE harc. çıktı içindeki payı, özel imalat sanayi

(üç yıllık ortalama) 0.101 0.179 0.000 1.243

Kişi başı akademik yayın sayısı 0.143 0.200 0.000 1.024

Kişi başı tescilli patent sayısı 0.779 1.655 0.000 10.292

Kişi başı patent başvuru sayısı 6.137 9.954 0.000 58.590

Kaynak: [13]

Tablo 7.9 Sosyal sermaye endeksinde kullanılan değişkenler

Ort. Std. Sapma En az En çok

HH büyüklüğü 5,049 1,251 3,3 8,3

100,000 kişi başına doktor 54,02 30,354 21,818 200,132

100,000 kişi başına sinema sayısı 1,067 0,824 0 3,693

1000 kişi başına gazete tirajı 22,988 17,315 3,248 74,839

Kız okullaşma oranı 0,466 0,161 0,128 0,851

1000 kişi başına STK sayısı 1,029 0,473 0,184 2,202

Kişi başı konut elektrik tüketimi 330,827 130,021 111 741

Net göç oranı -0,017 0,034 -0,101 0,082

Kaynak: [13]

66

Tablo 7.10 İnsani sermaye ve yaşam kalitesi alt kriterinde kullanılan değişkenler

Değişkenler Ağırlık Hesaplama Yöntemi Başvurulan Kaynak

İlde Kişi Başına Düşen

Öğretim Üyesi Sayısı 4

İldeki öğretim üyesi sayısı/İl

nüfusu

T.C. Milli Eğitim

Bakanlığı- Türkiye

İstatistik Kurumu

İldeki Bir Yüksek Öğrenim

Programından Mezun Olan

Kişi Sayısı (Yüksek Lisans

dahil)

4

İldeki bir yüksek öğrenim

programından mezun olan

kişi sayısı (yüksek lisans

dahil)

T.C. Milli Eğitim

Bakanlığı- Türkiye

İstatistik Kurumu

İldeki Bir Doktora- Tıpta

İhtisas Programından Mezun

Olan Kişi Sayısı

4

İldeki bir doktora-tıpta

ihtisas programından mezun

olan kişi sayısı

T.C. Milli Eğitim

Bakanlığı- Türkiye

İstatistik Kurumu

Kişi Başına Düşen Uzman

Hekim Sayısı 4

İldeki uzman hekim sayısı /

İl nüfusu

T.C. Sağlık Bakanlığı-

Türkiye İstatistik

Kurumu

İlde Mesleki ve Teknik Okul

Mezun Sayısı 4

İlde mesleki ve teknik okul

mezunu öğrenci sayısı

T.C. Milli Eğitim

Bakanlığı- Türkiye

İstatistik Kurumu

ÖSS-YGS Başarı Yüzdesi 3 ÖSS-YGS Başarı Yüzdesi

Yükseköğretim Kurulu

Öğrenci Seçme ve

Yerleştirme Merkezi

Kişi Başına Düşen Hastane

Yatağı Sayısı 3

İldeki hastane yatağı

sayısı/İl nüfusu

T.C. Sağlık Bakanlığı-

Türkiye İstatistik

Kurumu

Kişi Başına Düşen Otomobil

Sayısı 2

İldeki otomobil sayısı/ İl

nüfusu

T.C. Ulaştırma

Bakanlığı- Türkiye

İstatistik Kurumu

67

Tablo 7.11 İnsani sermaye ve yaşam kalitesi alt kriterinde kullanılan değişkenler (Devam)

Kişi Başına Düşen Mevduat

Miktarı 3 İldeki mevduat/İl nüfusu

Türkiye Bankalar Birliği-

Türkiye İstatistik Kurumu

İlde İşlenen Suç Sebebiyle Kişi

Başına Ceza İnfaz Kurumuna

Giren Hükümlü Sayısı

-

2

Suçun işlendiği ile göre

cezaevine giren hükümlü

sayısı/ İl nüfusu

T.C. Adalet Bakanlığı-

Türkiye İstatistik Kurumu

Şehirleşme Oranı 3 İlde kent nüfusu/ İlin toplam

nüfusu(kır+kent) Türkiye İstatistik Kurumu

İlde 1000 Kişi Başına Düşen

Alışveriş Merkezi Büyüklüğü 2

İlde 1000 Kişi Başına Düşen

Alışveriş Merkezi Büyüklüğü

Alışveriş Merkezi

Yatırımcıları Derneği

(AYD)

İldeki Beş Yıldızlı Otel Yatak

Kapasitesi 3

İldeki 5 yıldızlı otel yatak

kapasitesi

T.C. Kültür ve Turizm

Bakanlığı

Kişi Başına Düşen Mesken

Elektrik Tüketim Miktarı 4

İlde elektrik (mesken) tüketim

miktarı/İl nüfusu

Türkiye Elektrik Dağıtım

Anonim Şirketi-Türkiye

İstatistik Kurumu

Kaynak: [12]

Tablo 7.12 Markalaşma becerisi ve yenilikçilik endeksinde kullanılan değişkenler

Değişkenler Ağırlık Hesaplama Yöntemi Başvurulan

Kaynak

İlde 100 Milyon Dolar'ın

Üzerinde İhracat Yapan

Firma Sayısı

4 İlde 100 Milyon Dolar'ın Üzerinde

İhracat Yapan Firma Sayısı

Türkiye

İhracatçılar

Meclisi

İSO 500 Büyük Sanayi

Kuruluşu Listesi'ne Giren

Firma Sayısı

4 İSO 500 Büyük Sanayi Kuruluşu

Listesi'ne Giren Firma Sayısı

İstanbul Sanayi

Odası

68

Tablo 7.13 Markalaşma becerisi ve yenilikçilik endeksinde kullanılan değişkenler (Devam)

Son Beş Yıla Ait Patent

Tescil Ortalaması 3

İlin son beş yıla ait patent tescil

ortalaması

Türk Patent

Enstitüsü

Son Beş Yıla Ait Marka

Tescil Ortalaması 3

İlin son beş yıla ait marka tescil

ortalaması

Türk Patent

Enstitüsü

Son Beş Yıla Ait Faydalı

Model Tescil Ortalaması 3

İlin son beş yıla ait faydalı model

tescil ortalaması

Türk Patent

Enstitüsü

Son Beş Yıla Ait

Endüstriyel Tasarım Tescil

Ortalaması

3 İlin son beş yıla ait endüstriyel

tasarım tescil ortalaması

Türk Patent

Enstitüsü

Süper Ligde İli Temsil Eden

Futbol Takımı Varlığı 2

İlin Süper Lig'de temsil edilmesi

durumunda 1, edilmemesi

durumunda 0 değeri verilmiştir.

Türkiye Futbol

Federasyonu

Kaynak: [12]

Tablo 7.14 Ticaret becerisi ve üretim potansiyeli endeksinde kullanılan değişkenler

Değişkenler Ağırlık Hesaplama Yöntemi Başvurulan Kaynak

Kullanılan Kredi Miktarı 2 İlde kullanılan kredi miktarı Türkiye Bankalar Birliği

Tahakkuk Eden Vergi

Miktarı 4

İlde tahakkuk eden vergi

miktarı T.C. Maliye Bakanlığı

İlin İhracat Hacmi 4

İl merkezinde kayıtlı firmalar

tarafından gerçekleştirilen

ihracat toplamı

T.C. Başbakanlık Dış

Ticaret Müsteşarlığı-

Türkiye İstatistik Kurumu

69

Tablo 7.15 Ticaret becerisi ve üretim potansiyeli endeksinde kullanılan değişkenler (Devam)

İldeki Toplam Kamu

Yatırımı (Enerji,

Haberleşme-Ulaştırma

hariç)

3

İldeki toplam kamu yatırımı

(enerji, ulaştırma-haberleşme

hariç)

T.C. Başbakanlık Devlet

Planlama Teşkilatı

Müsteşarlığı

Sanayi Elektrik Tüketim

Miktarı 3

Sanayi elektrik tüketim

miktarı

Türkiye Elektrik Dağıtım

Anonim Şirketi

Bir Önceki Yıla Göre

Açılan Şirket Sayısındaki

Değişim Oranı

3

Bir önceki yıla göre açılan

şirket sayısındaki değişim

oranı

Türkiye Odalar ve Borsalar

Birliği

Bir Önceki Yıla Göre

Kapanan Şirket

Sayısındaki Değişim

Oranı

-1 Bir önceki yıla göre kapanan

şirket sayısındaki değişim

Türkiye Odalar ve Borsalar

Birliği

İlde Gümrük Varlığı 3

İlde gümrük bulunuyorsa bu

ile 1, bulunmuyorsa 0 değeri

verilmiştir.

T.C. Başbakanlık Gümrük

Müsteşarlığı

Yatırım Teşvik Belgesi

Verilen Sabit Yatırım

Miktarı

2 İlde yatırım teşvik belgesi

verilen sabit yatırım miktarı

T.C. Başbakanlık Hazine

Müsteşarlığı

Dış Ticaret Yapan Firma

Sayısı 4

İldeki dış ticaret yapan firma

sayısı toplamı

T.C. Başbakanlık Dış

Ticaret Müsteşarlığı-

Türkiye İstatistik Kurumu

İlin İç Talep Potansiyeli 3 İlin toplam nüfusu/Türkiye

nüfusu Türkiye İstatistik Kurumu

Kaynak: [12]

70

Tablolarda alt kriterlerin hesaplanmasında kullanılan alt değişkenler ve hesaplama

yöntemleri verilmiş olup aşağıda EDAM’ ın yapmış olduğu yaratıcı sermaye endeksi

hesabına göre hazırlanmış tematik harita örnek olarak verilmiştir.

Şekil 7.1 Yaratıcı sermaye endeksi, %20 lik dilimlere göre dağılım

Bunun yanı sıra yapılan araştırmalar hakkında fikir vermesi açısından URAK’ ın

yapmış olduğu Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli endeksi değerlerine göre

hazırlanan tematik harita örnek olarak aşağıda verilmiştir.

Şekil 7.2 Ticaret becerisi ve üretim potansiyeli dağılımı

71

Yukarıda belirtilen alt kriter değerleri EDAM ve URAK’ ın yapmış olduğu

araştırmalardan alınmış olup puanlama yöntemi kullanılarak iller düzeyinde Beşeri

Sermaye ve Yaşam Kalitesi ana faktörünün endeks değerinin hesaplanmasında

kullanılmıştır. Bu veriler kullanılar bulunan illerin Beşeri Sermaye ve Yaşam Kalitesi

endeks değerleri aşağıda verilmiştir.

72

Tablo 7.16 İllerin beşeri sermaye ve yaşam kalitesi endeksi

EDAM araştırmasından alınan veriler URAK araştırmasından alınan veriler

Sıra İl Adı

Ekonomik

Etkinlik ve

Canlılık

Emek

Piyasaları

İnsani

Sermaye

Yaratıcı

Sermaye

Sosyal

Sermaye

İnsani

Sermaye ve

Yaşam Kalitesi

Markalaşma

Becerisi ve

Yenilikçilik

Ticaret Becerisi

ve Üretim

Potansiyeli

Beşeri Sermaye ve

Yaşam Kalitesi

Endeksi

1 İstanbul 100,00 100,00 90,80 56,70 99,00 61,84 100 87,64 86,82833333

2 Ankara 72,40 95,90 100,00 100,00 100,00 67,52 23,2649 39,6 79,7060375

3 İzmir 87,20 90,90 96,40 31,90 89,60 45,21 12,8902 34,21 68,32334167

4 Eskişehir 59,40 87,80 100,00 45,00 80,50 48,19 11,004 15,63 62,98141667

5 Kocaeli 93,00 74,20 90,70 36,90 77,60 28,86 6,5767 31,33 60,8836125

6 Bursa 74,30 87,60 91,10 33,10 74,40 29,76 19,2508 28,39 60,44003333

7 Antalya 70,10 79,60 89,70 18,50 81,40 36,51 10,856 19,6 57,68316667

8 Muğla 67,60 76,00 97,60 21,90 90,80 28,36 0,4212 14,82 57,15505

9 Yalova 74,70 79,40 91,00 16,10 86,60 24,49 0,0819 12,73 55,58049583

10 Tekirdağ 55,60 88,00 86,30 25,00 84,00 21,4 0,8923 20,77 54,78342917

11 Çanakkale 50,10 75,60 99,00 28,20 69,50 23,95 0,2781 17,31 52,56700417

12 Edirne 47,10 75,10 94,50 24,30 71,60 30,75 0,2541 14,79 52,11350417

13 Kırklareli 52,40 76,10 89,50 19,20 75,10 21,45 0,1032 18 50,9668

14 Bolu 75,60 63,20 88,10 26,80 63,00 27,78 0,4393 7,54 50,36580417

15 Balıkesir 45,50 74,70 96,60 14,70 67,70 23,09 1,1654 16,86 49,92939167

16 Denizli 50,50 74,40 87,70 18,60 64,50 26,17 11,8798 16,71 49,887075

17 Isparta 45,30 67,00 96,90 26,60 54,70 37,11 0,2116 10,9 49,58965

18 Mersin 78,00 64,30 84,40 12,90 55,20 25,59 0,7655 21,62 49,50772917

19 Bilecik 51,30 79,50 87,40 27,30 66,60 16,29 0,2139 5,66 48,26057917

73

Tablo 7.17 İllerin beşeri sermaye ve yaşam kalitesi endeksi (Devam)

20 Kayseri 48,20 70,50 78,70 34,90 55,40 26,82 13,8481 19,27 48,18075417

21 Adana 69,50 69,50 72,10 18,30 58,00 27,33 2,6653 19,03 48,10730417

22 Zonguldak 69,50 59,40 87,00 15,90 54,50 24 0,5584 20,36 47,79326667

23 Aydın 55,70 67,80 84,50 12,10 61,00 26,66 0,5247 14,89 47,3056125

24 Kırıkkale 65,30 64,20 86,30 18,70 43,60 30,02 0,044 14,11 47,02308333

25 Manisa 59,30 66,80 82,10 16,00 53,90 20,56 11,9906 18,71 46,565025

26 Sakarya 53,00 66,90 70,10 33,20 67,00 23,33 1,6668 15,47 46,49153333

27 Trabzon 51,80 58,60 89,10 15,90 51,90 32 9,7863 14,74 46,4877625

28 Karabük 33,90 77,30 84,90 9,50 59,40 27,59 0,2003 12,43 45,64792917

29 Rize 79,60 57,40 75,30 5,80 59,60 20,28 0,4966 14,9 45,26319167

30 Samsun 50,90 56,70 84,80 16,10 56,80 25,23 0,7405 19,16 45,01835417

31 Konya 40,30 60,60 89,40 14,60 48,10 28,08 4,059 19,37 44,53704167

32 Burdur 38,80 68,70 84,70 13,90 60,30 22,04 0,2619 7,64 43,75174583

33 Artvin 55,50 64,60 77,30 11,40 52,00 20,73 0,0108 12,55 43,0617

34 Uşak 34,50 65,90 80,30 18,00 57,40 22,2 0,2446 10,93 42,43060833

35 Gaziantep 57,90 69,80 58,60 11,10 43,70 21,31 13,1062 22,38 41,92025833

36 Kütahya 39,60 57,50 90,30 19,90 47,80 21,04 0,7396 5,44 41,43415

37 Malatya 46,60 57,80 76,20 17,10 41,50 22,73 0,1484 17,91 40,8041

38 Karaman 53,20 60,90 76,70 4,50 46,50 19,28 0,517 13,93 40,74695833

39 Elazığ 47,60 58,40 68,20 25,50 43,00 29,76 0,2097 8,61 40,5949875

40 Düzce 30,10 62,40 77,80 13,30 63,00 15,49 0,1778 5,62 39,404075

41 Hatay 50,90 50,60 71,30 12,90 45,70 16,94 1,3818 23,45 39,278825

42 Erzurum 29,50 50,00 75,40 38,50 31,70 29,82 0,1698 16,42 38,78790833

43 Amasya 39,40 63,60 78,80 4,40 49,00 17,88 0,1696 4,41 38,68831667

74

Tablo 7.18 İllerin beşeri sermaye ve yaşam kalitesi endeksi (Devam)

44 Çorum 53,40 54,00 71,40 8,10 43,00 18,11 0,3029 15,86 38,63845417

45 Kırşehir 39,40 54,80 78,60 14,20 40,30 23,85 0,1134 9,95 38,60264167

46 Nevşehir 43,50 55,00 79,40 6,00 44,80 19,18 0,0824 11,69 38,59885

47 Giresun 43,80 56,40 74,10 7,00 43,60 18,72 0,2122 15,15 38,280925

48 Sivas 24,90 51,20 83,30 12,80 40,30 25,38 9,4167 14,2 38,03069583

49 Afyon 33,90 51,40 81,20 15,10 41,80 16,93 0,3471 18,4 37,9569625

50 Çankırı 24,30 60,10 85,30 28,60 38,20 16,59 0,1103 0,43 37,2525125

51 Kastamonu 43,60 55,00 76,00 7,00 42,60 18,87 0,1317 5,33 37,00840417

52 Sinop 32,30 48,90 81,90 3,60 45,40 21,03 0,0332 13,21 36,97013333

53 Kahramanmaraş 49,50 49,80 65,50 12,60 38,80 16,64 0,8223 18,84 36,4667625

54 Niğde 39,40 53,20 78,00 13,90 42,40 15,48 0,2305 4,76 36,43460417

55 Erzincan 23,50 58,30 78,50 12,60 38,60 19,42 0,0235 4,08 35,36014583

56 Tunceli 16,60 63,40 79,90 7,40 42,20 17,65 0 4,44 35,34666667

57 Bartın 26,80 47,40 79,10 4,30 44,60 15,79 0,0412 16,57 35,0713

58 Ordu 36,50 49,00 72,80 2,90 36,60 18,14 0,5502 17,61 34,926675

59 Tokat 42,60 45,90 73,10 8,60 31,70 17,54 0,2297 12,77 34,36665417

60 Osmaniye 38,10 57,10 69,30 3,10 41,80 13,23 0,0375 6,76 34,3640625

61 Aksaray 23,60 52,40 71,40 4,90 38,30 15,38 0,0634 18,92 33,71014167

62 Kilis 32,30 60,00 61,60 1,70 36,70 16,12 0,0084 12,7 33,30785

63 Gümüşhane 29,10 43,70 74,90 5,90 33,20 18,11 0,0213 3,8 31,54005417

64 Bayburt 23,50 38,10 69,70 2,40 33,90 18,74 0,0042 4,18 28,987675

65 Yozgat 27,80 41,40 69,30 4,50 26,10 13,8 0,0239 5,68 28,57349583

66 Diyarbakır 43,40 41,00 36,40 10,10 25,80 14,69 9,1861 16,69 27,30900417

67 Kars 17,20 39,90 65,90 9,00 27,50 11,79 0,0144 2,97 26,30768333

75

Tablo 7.19 İllerin beşeri sermaye ve yaşam kalitesi endeksi (Devam)

68 Adıyaman 35,00 36,60 52,60 1,80 24,20 12,7 0,0291 8,12 25,54954583

69 Iğdır 15,30 42,00 41,90 1,90 36,20 10,55 0,028 14,24 24,11866667

70 Batman 44,30 40,40 31,20 2,80 16,80 12,11 0,0274 16,97 23,94489167

71 Ardahan 9,20 34,30 61,80 0,70 24,30 8,07 0,0035 15,44 23,53764583

72 Van 24,50 34,30 35,30 11,00 17,90 13,03 0,027 16,66 22,07195833

73 Bingöl 17,50 35,00 47,40 2,10 22,70 11,98 0,0053 7,62 21,88272083

74 Şanlıurfa 35,20 36,50 24,30 5,00 17,30 10,44 0,136 22,79 21,70691667

75 Siirt 32,80 38,40 31,20 1,10 15,20 9,53 0,0902 4,05 19,79000833

76 Hakkari 25,70 41,90 16,30 2,50 19,50 6,75 0,0023 16,58 18,75592917

77 Mardin 32,20 33,00 26,00 0,80 12,90 5,98 0,1415 17,68 18,7500625

78 Şırnak 13,00 48,70 15,10 0,00 14,40 5 0,3308 15,74 16,87295

79 Bitlis 20,90 39,50 16,30 1,10 14,10 11,31 0,0029 5,13 16,2930375

80 Ağrı 8,70 26,90 15,10 0,10 11,20 6,01 0,007 15,75 12,46654167

81 Muş 11,60 21,10 21,20 6,90 7,90 6,65 0,0183 6,93 12,03784583

İller beşeri sermaye ve yaşam kalitesi açısından incelendiğinde en yaşanabilir üç ilin sırasıyla İstanbul, Ankara, İzmir olduğu görülmektedir.

Bunun yanı sıra Muş, Ağrı ve Bitlis gibi illerin yaşam kalitesi açısından en sonda olduğu görülmektedir.

BÖLÜM 8. TEŞVİKLER

Kuruluş yeri seçimi işletmelerin sadece bir gününü değil geleceğini de etkileyen

önemli bir karar olup çeşitli aşamalardan geçmektedir. Bu aşamalara kısaca

değinecek olursak önce işletmenin kurulacağı bölgenin seçilmesi, bölgenin içinde

alanın belirlenmesi ve belirlenen alan içerisinde arazinin belirlenmesi olarak

sıralanabilir. Kuruluş yeri seçiminde bölgenin ekonomik faktörleri, doğal faktörleri,

sosyal faktörleri ve siyasi faktörleri göz önünde bulundurulur.

Yukarıdaki belirtilen faktörlerin yanı sıra bölgesel gelişmişlik farklılıklarını en aza

indirmek için yapılan devlet yatırım yardımları kuruluş yeri seçiminde en az bu

faktörler kadar önemlidir. Bölgesel düzeyde verilen devlet yatırım teşvikleri

işletmenin uzun dönemli amaç ve hedeflerine hizmet edecek en düşük maliyet ve en

yüksek karı sağlayabilecek, rekabette işletmeye avantajlar sağlayabilecek önemli bir

etken olmaktadır.

Bu kapsamda ülkemizdeki devlet yatırım destekleri incelenmiştir. Bu destekler;

1. % 33’ten % 20’ye düşen Kurumlar Vergisi

2. Kurumlar Vergisi’nden tamamen veya kısmen muafiyet ve işverenlerin sosyal

güvenlik payına destek gibi Teknoloji Geliştirme Bölgeleri, Sanayi Bölgeleri ve

Serbest Bölgeler için uygulanan vergi avantajlarının yanı sıra arazi tahsisi

3. Ar-Ge Kanunu

4. İthalatın azaltılmasını amaçlayan stratejik yatırımlar, büyük ölçekli yatırımlar

ve bölgesel yatırımlara yönelik teşvikler

olarak ön plana çıkmaktadır. Yukarıda belirtilen ilk üç teşvik bölgesel düzeyde

farklılık göstermediğinden incelemeye alınmamış olup veri merkezi sektörünü

kapsayıp kapsamadığı araştırılmamıştır. İncelemeye alınan dördüncü maddede

belirtilen yatırım teşvikleri 19.06.2012 tarih ve 2012/3305 sayılı “Yatırımlarda

Devlet Yardımları Hakkında Karar ” ile yürürlüğe girmiştir. Veri merkezi

yatırımını özel sektörün yapması halinde ilgili yatırımcının bu teşviklerden

77

yararlanıp yararlanamayacağı konusunda net bir bilgi edinilememiş olup kurulması

düşünülen veri merkezinin kamu kurum ve kuruluşları tarafından yapılması halinde

bu kararın Ek-4’ ünde belirtilen teşviki belirli şarta bağlı yatırım konuları

kapsamında destekleneceği düşünülmüştür. Bu nedenle ilgili karar ile yürürlüğe

giren bu teşvik yasasının veri merkezi yer seçimini ne kadar etkileyeceği

araştırılmıştır.

8.1. Yatırım Teşvik Sisteminde Yer Alan Destek Unsurları Nelerdir?

Teşvik Sistemi kapsamında yer alan 9 adet destek unsuru aşağıda tanımlanmıştır.

1. Katma Değer Vergisi İstisnası: Teşvik belgesi kapsamında yurt içinden ve

yurt dışından temin edilecek yatırım malı makine ve teçhizat için katma değer

vergisinin ödenmemesi şeklinde uygulanır.

2. Gümrük Vergisi Muafiyeti: Teşvik belgesi kapsamında yurt dışından temin

edilecek yatırım malı makine ve teçhizat için gümrük vergisinin ödenmemesi

şeklinde uygulanır.

3. Vergi İndirimi: Gelir veya kurumlar vergisinin, yatırım için öngörülen katkı

tutarına ulaşıncaya kadar, indirimli olarak uygulanmasıdır.

4. Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği: Teşvik belgesi kapsamı yatırımla

sağlanan ilave istihdam için ödenmesi gereken sigorta primi işveren

hissesinin asgari ücrete tekabül eden kısmının Bakanlıkça karşılanmasıdır.

5. Gelir Vergisi Stopajı Desteği: Teşvik belgesi kapsamı yatırımla sağlanan

ilave istihdam için belirlenen gelir vergisi stopajının terkin edilmesidir.

Sadece 6. bölgede gerçekleştirilecek yatırımlar için düzenlenen teşvik

belgelerinde öngörülür.

6. Sigorta Primi Desteği: Teşvik belgesi kapsamı yatırımla sağlanan ilave

istihdam için ödenmesi gereken sigorta primi işçi hissesinin asgari ücrete

78

tekabül eden kısmının Bakanlıkça karşılanmasıdır. Sadece 6. bölgede

gerçekleştirilecek bölgesel, büyük ölçekli ve stratejik yatırımlar için

düzenlenen teşvik belgelerinde öngörülür.

7. Faiz Desteği: Faiz Desteği, teşvik belgesi kapsamında kullanılan en az bir yıl

vadeli yatırım kredileri için sağlanan bir finansman desteği olup, teşvik

belgesinde kayıtlı sabit yatırım tutarının %70’ine kadar kullanılan krediye

ilişkin ödenecek faizin veya kâr payının belli bir kısmının Bakanlıkça

karşılanmasıdır.

8. Yatırım Yeri Tahsisi: Teşvik Belgesi düzenlenmiş yatırımlar için Maliye

Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde yatırım yeri tahsis

edilmesidir.

9. Katma Değer Vergisi İadesi: Sabit yatırım tutarı 500 milyon Türk Lirasının

üzerindeki Stratejik Yatırımlar kapsamında gerçekleştirilen bina-inşaat

harcamaları için tahsil edilen KDV’nin iade edilmesidir.

8.2. Yatırım Teşvik Sisteminde Bölge Kavramı Nedir?

Son Yatırım Teşvik Sisteminde 6 bölge yer almaktadır. Bölgesel gelişmişlik

farklarını azaltmak amacıyla hazırlanan yeni teşvik sisteminde bölgeler, Kalkınma

Bakanlığı tarafından Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Endeksi (SEGE) 2011 verileri baz

alınarak belirlenmiştir. Önceki teşvik sisteminden farklı olarak bölgeler, il bazlı

olarak oluşturulmuştur.

2011 SEGE’ye göre Türkiye’nin teşvik sisteminde bölgeler haritası aşağıdaki gibidir.

79

Şekil 8.1 Sosyo - Ekonomik gelişmişlik endeksine göre iller

8.3. Bölgesel Teşvik Uygulamaları

İller, 2011 SEGE verileri baz alınarak altı bölgeye ayrılmış olup destek unsurları,

süreleri ve oranları bölgenin gelişmişlik seviyesine göre farklılık göstermektedir.

Şekil 8.2 Bölgesel teşvik sistemi destek unsurları

Bölgesel teşvik sistemi yukarıda belirtilen destek unsurlanı kapsamakta olup aşağıda

bu teşvik sistemi için örnek verilerek bölgesel düzeyde destek yoğunluğu

Bölgesel Teşvik

Sistemi Kdv İstisnası

Gümrük Vergisi

Muhafiyeti

Vergi İndirimi

Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği

Yatırıım Yeri Tahsisi

Faiz Desteği (1. ve 2. Bölge

Hariç )

Gelir Vergisi Stopajı (6. Bölgede)

Sigorta Primi Desteği (6. Bölgede)

80

gösterilmiştir. Örnek Ekonomi Bakanlığının teşvikler hakkında hazırlamış olduğu

sunudan alınmış olup farklı tutarlardaki yatırım da benzer oranda desteklenmektedir.

Örnek yatırım tutarı 5 milyon tl alınmış olup 40 kişinin istihdam edildiği

varsayılmıştır.

Tablo 8.1 Bölgesel teşvik sistemi destek yoğunluğu

Yatırım Tutarı: 5 Milyon tl, İstihdam: 40 Kişi

Bölgeler

1.

BÖLGE

2.

BÖLGE

3.

BÖLGE

4.

BÖLGE

5.

BÖLGE

6.

BÖLGE Destek Unsurları

(Bin tl)

Kdv İstisnası 114 114 114 114 114 114

Gümrük Vergisi

Muafiyeti 70 70 70 70 70 70

Vergi İndirimi 750 1000 1250 1500 2000 2500

Sigorta Pr. İşv.

His.Des.

165 248 413 495 578 826

Faiz Desteği - - 500 600 700 800

Yatırım yeri

tahsisi 250 250 250 250 250 250

81

Tablo 8.2 Bölgesel teşvik sistemi destek yoğunluğu (Devam)

Gelir vergisi stopaji - - - - - 542

Sigorta primi işçi hissesi - - - - - 595

Toplam devlet desteği 1349 1682 2597 3029 3712 5797

Destek yoğunluğu (%) 27 34 52 61 74 116

Kaynak: [Ekonomi Bakanlığı]

Yukarıdaki tabloda belirtildiği üzere 1. Bölgede yer alan ilimiz için %27 olan devlet

destek yoğunluğu 6. Bölge illerinde %116 seviyelerindedir. Bu durum yatırım

yapılacak yerin seçilmesini etkilemektedir. Aşağıda illerin hangi bölgede yer aldığı,

destek yoğunluğu ve normalize edilmiş destek yoğunluğu verilmiştir.

Tablo 8.3 İllerin teşvik endeksi

Sıra İl Adı Teşvik Bölgesi Destek Yoğunluğu (%) Teşvik Endeksi

1 Ağrı 6 116 100

2 Ardahan 6 116 100

3 Batman 6 116 100

4 Bingöl 6 116 100

5 Bitlis 6 116 100

6 Diyarbakır 6 116 100

7 Hakkâri 6 116 100

8 Iğdır 6 116 100

9 Kars 6 116 100

10 Mardin 6 116 100

11 Muş 6 116 100

12 Siirt 6 116 100

13 Şanlıurfa 6 116 100

14 Şırnak 6 116 100

82

Tablo 8.4 İllerin teşvik endeksi (Devam)

15 Van 6 116 100

16 Adıyaman 5 74 52,80898876

17 Aksaray 5 74 52,80898876

18 Bayburt 5 74 52,80898876

19 Çankırı 5 74 52,80898876

20 Erzurum 5 74 52,80898876

21 Giresun 5 74 52,80898876

22 Gümüşhane 5 74 52,80898876

23 Kahramanmaraş 5 74 52,80898876

24 Kilis 5 74 52,80898876

25 Niğde 5 74 52,80898876

26 Ordu 5 74 52,80898876

27 Osmaniye 5 74 52,80898876

28 Sinop 5 74 52,80898876

29 Tokat 5 74 52,80898876

30 Tunceli 5 74 52,80898876

31 Yozgat 5 74 52,80898876

32 Afyon 4 61 38,20224719

33 Amasya 4 61 38,20224719

34 Artvin 4 61 38,20224719

35 Bartın 4 61 38,20224719

36 Çorum 4 61 38,20224719

37 Düzce 4 61 38,20224719

38 Elazığ 4 61 38,20224719

39 Erzincan 4 61 38,20224719

40 Hatay 4 61 38,20224719

41 Kastamonu 4 61 38,20224719

42 Kırıkkale 4 61 38,20224719

43 Kırşehir 4 61 38,20224719

44 Kütahya 4 61 38,20224719

45 Malatya 4 61 38,20224719

46 Nevşehir 4 61 38,20224719

47 Rize 4 61 38,20224719

48 Sivas 4 61 38,20224719

49 Balıkesir 3 52 28,08988764

50 Bilecik 3 52 28,08988764

83

Tablo 8.5 İllerin teşvik endeksi (Devam)

51 Burdur 3 52 28,08988764

52 Gaziantep 3 52 28,08988764

53 Karabük 3 52 28,08988764

54 Karaman 3 52 28,08988764

55 Manisa 3 52 28,08988764

56 Mersin 3 52 28,08988764

57 Samsun 3 52 28,08988764

58 Trabzon 3 52 28,08988764

59 Uşak 3 52 28,08988764

60 Zonguldak 3 52 28,08988764

61 Adana 2 34 7,865168539

62 Aydın 2 34 7,865168539

63 Bolu 2 34 7,865168539

64 Çanakkale 2 34 7,865168539

65 Denizli 2 34 7,865168539

66 Edirne 2 34 7,865168539

67 Isparta 2 34 7,865168539

68 Kayseri 2 34 7,865168539

69 Kırklareli 2 34 7,865168539

70 Konya 2 34 7,865168539

71 Sakarya 2 34 7,865168539

72 Tekirdağ 2 34 7,865168539

73 Yalova 2 34 7,865168539

74 Ankara 1 27 0

75 Antalya 1 27 0

76 Bursa 1 27 0

77 Eskişehir 1 27 0

78 İstanbul 1 27 0

79 İzmir 1 27 0

80 Kocaeli 1 27 0

81 Muğla 1 27 0

Yukarıda verilen bilgiliere göre İstanbul, Kocaeli, İzmir gibi SEGE endeksine göre 1.

Bölgede yer alan illerimize yapılacak yatırımlara en az destek verilmektedir. Bunun

yanı sıra Diyarbakır, Mardin, Ağrı ve Batman gibi 6. Bölgede yer alan illerimize en

fazla destek verilmektedir. Yapılacak yatırım kamu kuruluşu projesi olacağından

84

yatırıma destek verileceği düşünülmüştür. Özel sektörün yapacağı veri merkezi

yatırımına bölgesel teşvik verilmemektedir. Bu nedenle özel sektör veri merkezi

kurulumu yapmayı düşünüyorsa devlet teşviklerinden yararlanıp

yararlanamayacağını öğrendikten sonra karar vermelidir.

BÖLÜM 9. SONUÇLAR VE ÖNERİLER

Günümüzde kamunun ve özel sektörün bilgi teknolojilerine artan talepleri

karşılaması için gelişmiş teknik altyapı ile donatılmış, yüksek seviyeli güvenlik, 7/24

hizmet sağlayan, kesintisiz, ölçeklenebilir, yönetilebilir, güvenilir veri merkezlerine

olan ihtiyaç artmaktadır. Özellikle kamu kurumları kaynak yetersizliği nedeni ile

kaliteli bilgi teknolojileri ile bezenmiş insan kaynağı, güvenlik sistemleri, geniş bant

erişimi, yenilenmiş teknik altyapı ve iş sürekliliğini sağlayacak cihazları tam olarak

veya hepsini bir arada sağlayamamaktadır. Bilginin en pahalı şey olduğu

günümüzde, bilginin saklanması, taşınması, korunması ve analiz edilmesini sağlayan

her türlü donanıma, yazılıma ve imkânlara sahip olan e-devlet yapısında süreklilik

beklenmelidir. Bu tür hizmetlerin, merkezi bir yapıda kurumların hizmetine verilmesi

ile ülkemizde binlerce farklı kurumun aynı tip yatırımları yapmalarının önüne

geçileceği açık olup bu nedenle BTYK’ nın 25. Toplantısında Kamu kurumlarının

veri merkezlerinin birleştirilmesine yönelik hukuki, teknik ve idari yapılanma

modelinin oluşturulmasına ve Türkiye Kamu Entegre Veri Merkezi’nin kurulması

çalışmalarının yapılmasına karar verilmiştir.

Bu karar ile kurulması çalışmalarına başlanan Türkiye Kamu Entegre Veri Merkezi’

nin nerede kurulacağı sorusu gündeme gelmiştir. Bu projeyle donanım ve yazılımın

yanı sıra iklimlendirme, kesintisiz güç ve güvenlik gereklilikleri olan veri merkezinin

en az maliyetle kurulabilecek yer neresi olduğunun cevabı aranmıştır. Bu maksatla

veri merkezi kurulum ve operasyon maliyetlerine doğrudan etki eden doğal afetler,

iklim, enerji, erişebilirlik, beşeri sermaye ve yaşam kalitesi gibi faktörler il bazında

araştırılmıştır. Araştırma sonucu elde edilen veriler veri merkezinin kurulması için en

uygun yerin belirlenmesi maksadıyla puanlama yöntemiyle hesaplanmış ve elde

edilen sonuçlar aşağıda verilmiştir. İlk verilen tabloda veri merkezi yatırımında

devlet desteğinin olmadığı düşünülmüş ve amaç endeksi teşvikler faktörü olmadan

hesaplanmıştır.

86

Tablo 9.1 İllerin veri merkezi kurulum için uygunluk sıralaması (Teşviksiz)

S. No İl Adı Doğal Afet Endeksi İklim Endeksi Enerji Endeksi Erişebilirlik Endeksi BSYK Endeksi Amaç Endeksi

1 Ankara 99,74228905 40,90305441 21,97095767 71,00530382 79,7060375 58,87993068

2 Artvin 75,86845901 62,90070325 77,03914429 23,07327747 43,0617 58,31672779

3 Eskişehir 99,88676115 38,56382602 46,18214745 52,64438759 62,98141667 58,22851011

4 İstanbul 99,66931705 17,97122075 16,22672974 98,06428571 86,82833333 58,20996017

5 Edirne 99,99424672 50,00111401 43,16136693 41,95285718 52,11350417 56,66387299

6 Isparta 99,45129294 45,31373698 46,62037432 40,36938173 49,58965 55,60581929

7 Erzurum 82,50121163 76,28032048 49,78070504 22,4765448 38,78790833 55,55142278

8 Kayseri 98,83377412 45,13629372 41,79568369 44,9673934 48,18075417 54,97175332

9 Bayburt 96,84067811 81,29084967 46,17319787 10,26791081 28,987675 54,89131516

10 Aydın 99,29176491 22,69960155 57,88290084 48,95129658 47,3056125 54,18102835

11 İzmir 99,62242704 22,40024757 21,54715038 77,37220415 68,32334167 53,93740664

12 Burdur 99,42457412 45,75772118 43,81025132 36,66074319 43,75174583 53,49696996

13 Nevşehir 99,32154583 49,40906542 43,97584157 35,09668207 38,59885 53,35209507

14 Karaman 99,24236734 43,42620342 53,9166239 28,0779971 40,74695833 53,24935568

15 Kırşehir 99,94286414 45,56108944 55,19198999 22,78440325 38,60264167 52,88011389

16 Gaziantep 99,96469424 36,10849249 39,71633183 50,9537441 41,92025833 52,78850714

17 Bolu 97,38942252 34,58586286 50,39389614 35,63375805 50,36580417 52,76613951

18 Malatya 98,21325242 44,89910798 43,32700681 33,97597329 40,8041 52,01427509

19 Kars 96,56966518 63,17349709 45,7308729 20,37931453 26,30768333 51,96384851

20 Uşak 99,82338364 37,20007896 43,6465208 39,33048547 42,43060833 51,81620477

21 Adana 99,31651539 18,08038964 51,45339801 49,40470369 48,10730417 51,755987

22 Çorum 99,31371325 47,02956666 48,8286029 22,89276611 38,63845417 51,62057751

23 Muğla 99,64081051 36,23704653 26,39506466 48,89960272 57,15505 51,37082661

24 Gümüşhane 94,91934086 48,54559512 65,03232616 9,097927575 31,54005417 51,36089727

87

Tablo 9.2 İllerin veri merkezi kurulum için uygunluk sıralaması (Teşviksiz) (Devam)

25 Tokat 98,35936134 44,26285519 50,64213706 26,50484511 34,36665417 51,28960712

26 Bursa 99,66490895 26,10070201 18,40684775 63,45332233 60,44003333 50,30146542

27 Elazığ 93,81040548 31,73613863 52,71998229 34,09032779 40,5949875 50,26992858

28 Antalya 98,3513896 27,79148728 30,51070308 49,24616562 57,68316667 50,23574632

29 Denizli 99,52884004 38,18230033 28,63697077 43,17625076 49,887075 50,21799732

30 Balıkesir 99,42570294 24,51235607 39,46594115 46,51617363 49,92939167 50,16415083

31 Diyarbakır 98,57944188 41,06304144 54,16805667 23,99870354 27,30900417 49,92357546

32 Konya 99,1402349 43,5439379 28,49559369 38,64886945 44,53704167 49,76024764

33 Ardahan 99,49404066 66,10676717 44,00580552 6,437157162 23,53764583 49,75717106

34 Kırıkkale 98,60754626 42,41698233 38,6274311 25,89481387 47,02308333 49,72860751

35 Trabzon 95,91068865 28,1366842 45,54657083 37,61245861 46,4877625 49,61772151

36 Samsun 99,84296653 29,46157172 35,54012295 44,54469072 45,01835417 49,41019833

37 Kastamonu 90,52420718 43,92995103 43,21766284 29,88201653 37,00840417 48,97086556

38 Kırklareli 99,99581573 51,15808217 10,61441703 41,20509355 50,9668 48,88412062

39 Iğdır 98,10239914 58,33742288 43,85099178 11,62956385 24,11866667 48,67742501

40 Yozgat 99,57979841 49,45155696 43,07692308 18,75720412 28,57349583 48,6528999

41 Rize 96,61944153 25,69888112 46,37295754 33,83707794 45,26319167 48,47499268

42 Sivas 97,38409682 48,86929314 31,708285 26,92025295 38,03069583 48,2951132

43 Tekirdağ 99,46103267 28,49386293 12,04372441 61,10869994 54,78342917 48,06272165

44 Çankırı 96,57060493 41,14690233 43,07692308 22,26904787 37,2525125 48,01120361

45 Şanlıurfa 99,81890577 35,46268301 54,25191415 22,45464697 21,70691667 47,75180699

46 Mersin 99,26811962 15,69685915 39,90271714 43,02951491 49,50772917 47,41483843

47 Sinop 89,94384054 27,2817326 56,23609095 26,83052025 36,97013333 47,40937909

48 Zonguldak 95,78459369 30,78184024 15,20491628 58,73684733 47,79326667 47,2094927

49 Afyon 99,07800921 43,31787402 31,02135217 27,17808855 37,9569625 47,1710195

88

Tablo 9.3 İllerin veri merkezi kurulum için uygunluk sıralaması (Teşviksiz) (Devam)

50 Osmaniye 99,56522881 24,72610854 48,72628267 29,3376512 34,3640625 46,95074589

51 Siirt 98,35311346 43,0343676 51,0834658 14,78107896 19,79000833 46,78552198

52 Bilecik 99,11856384 31,94306229 21,19964379 42,97149612 48,26057917 46,61216704

53 Giresun 93,95445808 28,07859111 52,36396259 20,87725354 38,280925 46,49439952

54 Düzce 99,31500845 27,11854697 38,33071109 32,70448626 39,404075 46,35888067

55 Kocaeli 97,27408652 17,5706304 10,67015445 64,86903636 60,8836125 46,30605968

56 Ordu 98,96765735 29,94713423 44,25993373 24,27819388 34,926675 46,13327475

57 Batman 99,4893381 35,80792864 48,44925756 19,29445487 23,94489167 46,10741799

58 Karabük 98,86474208 34,00501123 20,53851439 40,35068621 45,64792917 46,02491089

59 Hakkâri 93,34155838 54,94929486 48,92295597 3,643315933 18,75592917 45,88421614

60 Adıyaman 94,190801 39,24867577 44,35650603 22,65964605 25,54954583 45,81315879

61 Manisa 99,37452485 26,12679196 26,99423202 39,3786937 46,565025 45,72919377

62 Tunceli 82,64025047 44,44697565 52,36574746 9,648616227 35,34666667 45,67900392

63 Amasya 51,9977341 44,87691802 53,63272989 32,24364279 38,68831667 45,02755701

64 Kütahya 99,5469791 40,99155798 14,81788652 35,9768063 41,43415 45,02118162

65 Kahramanmaraş 98,74159715 32,03492108 29,70224348 30,26656203 36,4667625 44,4818451

66 Sakarya 99,67008495 22,4321583 16,96071186 49,39597235 46,49153333 44,41443714

67 Hatay 99,64598001 20,00323995 20,57387916 52,84219269 39,278825 44,31784578

68 Çanakkale 99,92425127 16,8669063 24,91313044 40,89972117 52,56700417 44,28081362

69 Muş 87,93364558 49,86285168 46,49193204 13,80055718 12,03784583 44,03925082

70 Erzincan 58,28756223 47,84558588 45,68940493 22,82206243 35,36014583 42,77113763

71 Van 95,2562147 53,58325151 23,03012281 16,01380213 22,07195833 42,58870542

72 Yalova 99,98042394 16,36885937 5,882042486 52,40493659 55,58049583 42,26368757

73 Niğde 99,49546834 46,12669098 4,773716849 30,07277154 36,43460417 42,00375291

74 Aksaray 99,75982755 45,87247467 13,2946299 17,22231461 33,71014167 41,18545317

89

Tablo 9.4 İllerin veri merkezi kurulum için uygunluk sıralaması (Teşviksiz) (Devam)

75 Mardin 99,98830259 44,8897334 15,96886739 19,35168512 18,7500625 39,90014963

76 Bingöl 44,17552714 48,41861807 52,0754717 9,854200954 21,88272083 37,34464399

77 Kilis 99,96032297 37,67782067 0 18,93091184 33,30785 36,37512346

78 Bartın 99,71728917 25,46347634 0 32,6622196 35,0713 36,2880627

79 Şırnak 99,62031901 31,74404502 17,54835807 11,61853763 16,87295 35,33506152

80 Ağrı 97,22396625 56,6693106 0 3,192857143 12,46654167 34,4006415

81 Bitlis 62,00794472 47,30294368 0 10,57606156 16,2930375 27,41570743

90

İllerden elde edilen verilen belirtilen metodolojiler doğrultusunda incelendiğinde veri

merkezi kurulumu için en uygun ilk on ilin sırasıyla Ankara, Artvin, Eskişehir,

İstanbul, Edirne, Isparta, Erzurum, Kayseri, Bayburt ve Aydın olduğu görülmektedir.

Bu veriler veri merkezi yatırımına devlet desteği olmadığı takdirde elde edilmiştir.

Yatırımlar bölgesel teşvik kapsamında değerlendirildiği zaman veri merkezi yatırımı

elde edilen amaç endeksi aşağıdaki şekilde değişmekte olup verilen bu tablo ile

bölgesel teşvik sisteminin yatırım kararlarında ne kadar etkili olduğu da

görülmektedir.

Tablo 9.5 İllerin veri merkezi kurulumu için uygunluk sıralaması (Teşvikli)

Sıra İl Adı Teşviksiz Amaç Endeksi Teşvik Etkili Amaç Endeksi

1 Kars 51,96384851 57,96836745

2 Diyarbakır 49,92357546 56,18312853

3 Ardahan 49,75717106 56,03752468

4 Artvin 58,31672779 55,80241772

5 Erzurum 55,55142278 55,20861852

6 Iğdır 48,67742501 55,09274689

7 Bayburt 54,89131516 54,63102436

8 Şanlıurfa 47,75180699 54,28283112

9 Siirt 46,78552198 53,43733174

10 Batman 46,10741799 52,84399075

11 Hakkâri 45,88421614 52,64868912

12 Gümüşhane 51,36089727 51,54190871

13 Ankara 58,87993068 51,51993935

14 Tokat 51,28960712 51,47952983

15 Nevşehir 53,35209507 51,45836409

16 Kırşehir 52,88011389 51,04538055

17 Muş 44,03925082 51,03434446

18 Eskişehir 58,22851011 50,94994635

19 İstanbul 58,20996017 50,93371515

20 Edirne 56,66387299 50,56403493

21 Burdur 53,49696996 50,32108467

22 Malatya 52,01427509 50,2877716

23 Karaman 53,24935568 50,10442218

24 Çorum 51,62057751 49,94328622

25 Van 42,58870542 49,76511725

26 Gaziantep 52,78850714 49,7011797

27 Isparta 55,60581929 49,63823795

91

Tablo 9.6 İllerin veri merkezi kurulumu için uygunluk sıralaması (Teşvikli) (Devam)

28 Yozgat 48,6528999 49,172411

29 Kayseri 54,97175332 49,08343022

30 Uşak 51,81620477 48,85041513

31 Elazığ 50,26992858 48,76146841

32 Çankırı 48,01120361 48,61092675

33 Aydın 54,18102835 48,39154588

34 Kırıkkale 49,72860751 48,28781247

35 Sinop 47,40937909 48,0843303

36 Osmaniye 46,95074589 47,68302624

37 Kastamonu 48,97086556 47,62478826

38 Mardin 39,90014963 47,41263093

39 Balıkesir 50,16415083 47,40486793

40 Giresun 46,49439952 47,28372318

41 İzmir 53,93740664 47,19523081

42 Rize 48,47499268 47,19089949

43 Bolu 52,76613951 47,15351814

44 Sivas 48,2951132 47,03350495

45 Ordu 46,13327475 46,967739

46 Trabzon 49,61772151 46,92674228

47 Samsun 49,41019833 46,74515949

48 Adıyaman 45,81315879 46,68763754

49 Tunceli 45,67900392 46,57025203

50 Adana 51,755987 46,2696347

51 Afyon 47,1710195 46,04992296

52 Kahramanmaraş 44,4818451 45,52273805

53 Düzce 46,35888067 45,33930149

54 Bingöl 37,34464399 45,17656349

55 Mersin 47,41483843 44,99921958

56 Muğla 51,37082661 44,94947329

57 Denizli 50,21799732 44,92389372

58 Zonguldak 47,2094927 44,81954207

59 Konya 49,76024764 44,52336275

60 Bilecik 46,61216704 44,29688211

61 Amasya 45,02755701 44,17439328

62 Kütahya 45,02118162 44,16881482

63 Bursa 50,30146542 44,01378225

64 Antalya 50,23574632 43,95627803

65 Karabük 46,02491089 43,78303299

66 Kırklareli 48,88412062 43,75675161

92

Tablo 9.7 İllerin veri merkezi kurulumu için uygunluk sıralaması (Teşvikli) (Devam)

67 Hatay 44,31784578 43,55339596

68 Manisa 45,72919377 43,5242805

69 Şırnak 35,33506152 43,41817883

70 Niğde 42,00375291 43,35440739

71 Tekirdağ 48,06272165 43,03802751

72 Aksaray 41,18545317 42,63839512

73 Ağrı 34,4006415 42,60056132

74 Erzincan 42,77113763 42,20002632

75 Kocaeli 46,30605968 40,51780222

76 Sakarya 44,41443714 39,84577857

77 Çanakkale 44,28081362 39,72885798

78 Kilis 36,37512346 38,42935662

79 Yalova 42,26368757 37,96387269

80 Bartın 36,2880627 36,52733576

81 Bitlis 27,41570743 36,488744

Veri merkezi yatırımlarına bölgesel teşvik sistemi uygulandığında kurulum yeri için

en uygun on ilin teşvik sistemine göre çoğu 6. bölgede yer alan Kars, Diyarbakır,

Ardahan, Artvin, Erzurum, Iğdır, Bayburt, Şanlıurfa, Siirt ve Batman olduğu

görülmektedir.

Yapılan bu araştırma iller bazında genel bir değerlendirme olup veri merkezi

kurulum aşamasına geçildiğinde bu araştırmada yer almayan beşeri afetler, politik ve

stratejik kararlarda göz önünde bulundurulmalıdır. Ayrıca kurulum aşamasına

geçildiğinde detay çalışmalar için düşünülen veri merkezinin kapasite, büyüklük ve

ne şekilde hizmet vereceği hesaplandıktan sonra senaryo analizi ile birlikte fayda /

maliyet analizi yapılarak karar verilmelidir.

Araştırma sonucu elde edilen veriler devlet yardımı gözardı edilerek incelendiğinde

ilk on il içerisinde Ankara, Eskişehir, Isparta gibi illerin yanı sıra ikinci on il

sıralamasında benzer bölgeden Karaman, Nevşehir gibi illerin olması bu bölgenin

önemini göstermektedir. Belirtilen bu illerin yanı sıra bu illere komşu ve Türkiye’nin

en büyük ili olan Konya’ da bu bölge içerisinde değerlendirilerek detaylı çalışmaya

geçilmelidir.

KAYNAKLAR

[1] Sezgin O. ve Akdemir G, E-Devlet ve E-Dönüşüm Sunusu, Türk Hava

Kurumu Üniversitesi, 2014

[2] Teknik Altyapı ve Bilgi Güvenliği Çalışma Grubu, İnternet Veri Merkezi

Uygulamalarının Ekonomisi ve Yapılabilirliği, E-Dönüşüm Türkiye Raporu,

KDEP 2004-7, Şubat 2005

[3] Özatay M, Bilişim Sektörü ve TRB1 (Veri Merkezleri, Çağrı Merkezleri, Test

Merkezleri), Fırat Kalkınma Ajansı, 2012

[4] Özceylan D. ve Coşkun E. Türkiye’deki illerin sosyo-ekonomik gelişmişlik

düzeyleri ve afetlerden sosyal ve ekonomik zarar görebilirlikleri arasındaki

ilişki, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, Cilt/Vol:41, Sayı/No:1,

2012, 31-46 ISSN: 1303-1732 – www.ifdergisi.org © 2012

[5] Özşahin E, Türkiye’de yaşanmış (1970-2012) doğal afetler üzerine bir

değerlendirme, 2. Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı,

Mustafa Kemal Üniversitesi, Hatay, 25-27 Eylül 2013

[6] Yazgan Eşref R. Veri Merkezi Sunusu, Farmafarm

[7] Karşılı C. Türkiye’de Akarsu Havzalarında Kişi Başına Düşen Su Miktarının

Coğrafi Bilgi Sistemleri ile Analizi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler

Enstitüsü Coğrafya Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2011

[8] Su havzalarının korunması ve yönetim planlarının hazırlanması hakkında

yönetmelik havza yönetim heyetinin teşekkülü, görevleri, çalışma usul ve

esasları tebliği taslağı, Orman ve Su İşleri Bakanlığı,2012

[9] http://www.eie.gov.tr/il_enerji.aspx, Erişim tarihi: 01.05.2014

[10] Eser A. IBM Veri Merkezi Hizmetleri sunusu, 21 Aralık 2011

[11] Aldoğan Z. ve Diğ, Afet Durumunda Kamuda Veri Güvenliği, İstanbul İl

Özel İdaresi, Sözleşme No: İSTKA/2012/DFD/142, 2012

[12] Deloitte, İllerarası Rekabetçilik Endeksi 2009 – 2010, Uluslararası Rekabet

Araştırmaları Kurumu Derneği, 2010

[13] Edam ve Deloitte Türkiye, Türkiye için Bir Rekabet Endeksi, Ekonomi ve

Dış Politikalar Araştırma Merkezi, Şubat 2009

94

[14] Aydın İ, Bilişim Sektörü ve Türkiye’nin Sektördeki Potansiyeli, International

Journal of New Trends in Arts, Sports & Science Education - 2012, volume 1

Issue 1

[15] Tırmıkçıoğlu Çınar N, Kuruluş Yeri Seçiminde Bulanık TOPSIS Yöntemi ve

Bankacılık Sektöründe Bir Uygulama, Yıldız Teknik Üniversitesi, Kimya-

Metalürji Fakültesi, Matematik Mühendisliği Bölümü, KMÜ Sosyal ve

Ekonomik Araştırmalar Dergisi 12 (18): 37-45, 2010 ISSN: 1309 – 9132

[16] Yetkin ÇINAR, Çok Nitelikli Karar Verme ve 'Bankaların Mali

Performanslarının Değerlendirilmesi' Örneği, Ankara Üniversitesi Sosyal

Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara –

2004

[17] Ronald h. Bowman, jr, Business Continuity Planning for Data Centers And

Systems, A Strategıc Implementatıon Guıde, John Wıley & Sons, Inc, 2008

[18] Japon Uluslararası İşbirliği Ajansı (JICA), Türkiye’de Doğal Afetler Konulu

Ülke Strateji Raporu, Ankara, Temmuz 2004

[19] The Boyd Company, Inc. Data Securıty Costs Detaıled In New Study,

Princeton, NJ. Indianapolis JW Marriott Summary, February 24, 2012

[20] http://www.innova.com.tr/blog/yazi.asp?ID=133&baslik=Kamuda-ortak-veri-

merkezine-hazir-miyiz Erişim Tarihi: 01.04.2014

[21] https://www.bilgiguvenligi.gov.tr/kurumsal-guvenlik/veri-merkezlerinin-

sahip-olmasi-gereken-ozellikler.html Erişim Tarihi: 05.04.2014

[22] http://www.insideindianabusiness.com/contributors.asp?id=1230 Erişim

Tarihi: 05.05.2014

[23] http://www.ekonomi.gov.tr/upload/slogan/yeni_yatirim_tesvik_sistemi.pdf

Erişim Tarihi: 25.04.2014

[24] McConnell A., Parr G.P., McClean S.I., Khan, K.*, Selecting a Data Center

Location Using an AHP-based Location Model, India-UK Advanced

Technology Centre of Excellence in Next Generation Networks, Systems and

Services University of Ulster, BT Centre for Information and Security

Research

[25] T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı, Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü,

İl Durum Raporu, Ocak 2011

95

ÖZGEÇMİŞ

Abdullah TOPRAK, 01.03.1988 de Kayseri’ de doğdu. İlk, orta ve lise eğitimini

Kayseri’nin İncesu ilçesinde tamamladı. 2004 yılında Mustafa Özkan Anadolu

Lisesi, Fen Bilimleri bölümünden mezun oldu. 2004 yılında başladığı Sakarya

Üniversitesi Endüstri Mühendisliği bölümünü 2008 yılında bitirdi. 2009 – 2013

yılları arasında ticaret ile uğraştı. 2013 yılında Türkiye Çalışma ve İş Kurumu’nda İş

ve Meslek Danışmanı olarak göreve başladı. Bir yıl İş ve Meslek Danışmanlığı

yaptıktan sonra 2014 yılında Konya Ovası Projesi Kalkınma İdaresi Başkanlığı’nda

Endüstri Mühendisi olarak çalışmaya başladı. Halen bu kurumda aktif olarak görev

yapmaktadır.