viec giai thich kinh thanh trong hoi thanh

UY BAN KINH THANH GIAO HOANG

- ")' ,VIEC GIAI THICH KINH THANH

•TRONG H61 THANH•

Di~n vineua Due Giao Hoang Gioan-Phaol6 II

va vin ki~neua Uy Ban Kinh Tha~h Giao Hoang

H,c vifl 81 Mil"2004

A '-' ?

DIENVANCUA

DUC GIAO HOANG GIOAN PHAOLO II~" ?, ,

VE VIEC GIAI THICH KINH THANH." ,l'RONG HOI THANH.

Rai di~n wIn nay diJdU(jedge ngay thu sau, 23 thang tlii993, trong budi tilp kie'n ky< ni~m bach ehu nien thong difp"Providentisimus Deus" ella Duc Ciao Hoang Leo XIII va ngiitMp ehu nien thong di~p "Divino aftlante Spiritu 11 eua Due GiaoHoang Pio Xll. Cd hai thong difp tren d~u noi vi vifc nghieneuu Kinh Thanh.

CUQctie'pkiln dO.di~n ra trong HQi Truong Clementinait difn Vaticano, truoc s~ hi~n di~n ella cae H6ng y, Ngot;ligiaodoan chinh thuc t{Ii Toa Thanh, Uy Ban Kinh Thanh Giao Hoangva ban giao su ella Vi~nKinh Thanh Giao Hoang.

•Trong budi titp kiln, H6ng y J. Ratzinger dli di trinh

Due Giao Hoang van kifn ella Uy Ban Kinh Thanh vi vifc gid;thieh Kinh Thanh trong HQiThanh..

***

4 Di~n vAn eua Due Giao Hoang

Thlia Quy vi H5ng y,

Thu'a Quy vi trlidng cae phai doan ngo~i giao,

Thlia Quy vi thanh vien Uy Ban Kinh Thanh Giao Hoang,

Thlia Quy vi giao su' Vi~n Kinh Thanh Giao Hoang,

1. Toi xin he't long cam dn Hdng y Ratzinger v~ nhungtam tlnh ngu'eJivua phat bi~u khi trlnh eho toi van ki~n du'Qe UyBan Kinh Thanh Giao Hoang .so~n thao v~ va'n d~ giai thichKinh Thanh trong HQi Thanh. Toi xin vui mung don nh~n vanki~n nay. Day IA ke't qua eua mQt eong trlnh ~p th~ tie'n hanhtheo sang kie'n eua Due Hdng y va dii dllQe nglleJi kien tn theo<1u6i suo't nhi~u nam qua. Van ki~n nay dap l1ng mQt di~u toivin hhng quan tam, VI vi~e giai thich Kinh Thanh co mQt t~mquan trQng ehu ye'u do'i vdi due tin Ki-to giao va dai so'ng euaHQi Thanh. Cong Ddng dii nhAe eho chung ta nhd ky : "Trongcae Saeh Thanh, Chua Cha tren trai la'y long iu ye'm de'n g~pcon eai mlnh va ngo Idi vdi hQ. V~y sU'em~nh va quy~n nangehl1a dllng trong Loi eua Thien Clula ra't Ian de'n dQ tr~ thanh<1iSmtlfa d~y nang ltfc eho HQi Thanh va lA sU'cm~nh eua duetin, Illdng th,!e eua linh hdn, ngudn so'ng thieng lieng tinh tuy~nva trllC1ngtdn cho con eiii eua HQi Thanhu (Dei Verbum, so' 21).Cach thae giai lhich cae ban van Kinh Thanh eho nhung connguoi nam nil' dang so'ng trong thai d~i hom nay co nhung h~qua trlfe tie'p d6i v(ji mo'i quan h~ eua hQ, eel nhan cling nhu'eQng doan, v(ji Thien Chua, ddng thoi cling lien quan eh~t ehevdi sU'm~ng ella HQi Thanh. Day Ia mQt va'n d~ tuy~t do'i e~nthie't dang eho tftt ea qui vi quan tam.

Vi~c giai thich Kinh Thanh trong HQi Thanh 5

2. (Lich sit: Hutfn Quy2n va Kinh Thanh) •. Cong tdnhnay eua qui vi hoan thanh vao mQt thai di~m rat thich h<;1p,vicho toi cd h(>i cung vdi qui vi mung hai dip ky ni~m ctfiy ynghla : bach chu nien thong di~p Providentissimus Deus va d~ngu th~p chu nien thong di~p Divino afflante Spiritu. Ca haithong di~p d~u d~ c~p den cac va'n d~ IGnh Thanh. Ngay 18thang muoi mQt 1893, Duc Leo XIII, mQt vi giao hoang ra't chu9 den cac va'n d~ tn thuc, dli cong b6 thong diep v~ vi~e nghiencuu Kinh Thanh nhAm ml;lc dich, nhu' nguoi viet, "thue dffy vakhuyen khich viec nghien cuu Kinh Thanh" cling nhu "xae djnhhuang di cho vi~c nghien cuu Kinh Thanh thea each thU'e phuhQp vai nhu c~u cua thoi d~i hdn" (Enchiridion Biblh'um, sf) 82).Nam mUdi nam sau, trong thong,.di~p Divino ajj1ante Spiritu,Duc Pia XII gli'i toi cae nha ehu glai cong giao nhung khich I~va nhung ehi dftn moi. Trong khoang thai gian giua hai thongdi~p tren, Hua'n Quy~n giao hoang vftn thuang xuyen quan tamden cac va'n d~ Sach Thanh qua nhi~u l~n can thi~p. Nam 1902,Dcrc Leo XIII thiet l~p Uy Ban Kinh Thanh. Nam 1909, Dl1'cPioX thiet l~p Vi~n Kinh Thanh. Nam 1920, Duc Benedito XV kyni~m mQt ngan nam tram nam ngay qua doi eua thanhGieronimo bAng mQt thong di~p v~ vi~c giai thich Kinh Thanh.N6 l,!c thuc dffy vi~e nghien cuu Kinh Thanh nhu the dli dU<JCkhAng djnh trQn v~n trong Cong B6ng Vaticano II, d~ toan th~HQi Thanh dUQc hUdng nho ich leji. Bien ehe tin 19 Dei Verbum(M~e khai eua Thien Chua) Him sang to eong vi~c eua eae nhachu giiii cong giao, d6ng lhoi mfJi gQi eac ml)c tll' va eae tin huu

. Nhii'ng chii' nghieng trong ngo~c don d~u m6i so khong c6 trong nguyen

ban van k.i~n, ban dlCh lhem via d~ de hi~u nQi dung.

6 Di~n van eua Due Giao Hoang

sieng nang Ia'y loi clla Thien Chua, dU'<;jcchua dl/ng trong SachThanh, na nuoi dU'ongIinh h6n nhi~u hdn nil'a.

Hom nay, toi mong du<;jcneu b~t rnl)t vai khia c~nhgiao hunn l'-ong hai thong di~p tren cling nhU'gia tIi b~n vungdo hltong di cua hai thong di~p neu ra, qua nhung hoan canhthay d5i, dS chung ta rut du<;jcnhi~u ich I<;jihdn nua tll'd6ng g6pella hai thong di~p ff. y.

I. Tl1 "PROVIDENTISSIMUS DEUS" DEN "DIVINOAFFLANTE SPIRITU"

3. TnJac he't, ta nen' lltU y ml)t khac bi~t quan trQnggiil'a hai thong di~p, D6 la d phftn tranh lu~n, hay chinh xac hdn,ph'n minh giao. Th~t v~y, ca hai d~u quan tam de'n vi~c tra 1l1inhung dii kich ch6ng d6i cach giai thich Kinh Thanh cua conggiao, nhung nhil'ng da kich nay khong theo cung ml)t huang nhltnhau. Ml)l dang, thong di~p Providentissimus Deus mu6n baov~ d4c bi~t cach chu gicii cong giao d6i l~i nhil'ng chi trich cuakhoa hQc duy 19. Dang khac, Divino afflante Spiritu l~i 1tUtienquan tam benh vlf,c16igiai thich cong giao d6i l~i nhil'ng thai dl)phan d6i vi~c cac nha chu giai slt d\lng khoa hQc va mu6n apd~t ml)t cach giiii thich Sach Thanh phi khoa hQc, gQi la Idi giiiithich "thieng lieng".

Vi~c thay d6i tri~t d~ cach nhin nay ro rang Ia do hoancanh rna ra. Providentissimus Deus ra dl1i trong ml)t thl1id~i d~ynhung cUQctranh dii du dl)i chdng l~i duc tin cua Hl)i Thanh.LOi chl1 gicHtl! do cung ca'p cho cac tranh lu~n nay mQt di~mtl/a quan trQng, VI n6 sO' dl}ng mQi khoa hQc : tll' phe blnh vanban den dia cha't hQc, qua ngon ngu hQc, phe blnh van chltdng,Ijch sa cac ton giao, khao cd hQc va cac mon hQckhac. Trai I~i,Divino afflante Spiritu dU<;jccong b6 it lau sau mQt cul)c tranh

Vi~c giii thich Kinh Thanh trong HQiThanh 7

lu~n hoan toan khac h~n) nha"t III (j Italia) ch6ng Ic;livi~c dungkhoa hQc d€ nghien cuu Kinh Thanh. MQl t~p sach nhi) vo danhda: du'Qc ph5 bien rQng rai nhArn canh giac rnQi ngu'oi d~ phongcai rna n6 gQi la "rnQt rn6i nguy ra"t tr~rn trQng de do~ HQiThanh va cac linh han: d6 la h~ th6ng khoa hQc-phe binh) vdinhung I~ch h;lCva nhung sai l~m tai h~i clla no) du'Qc dung trongvi~c nghien cuu va giai thlch Kinh Thanh)).

4. Trong ca hai trLtong hQp, phan ung clla Hua"nQuy~nra't co y nghia) bCJiIe thay vi 10 dua ra mot diu tra lbi thu~n tuytl}'v~) Hua"n Quy~n da: di VaGtrQng Him clla clla vffn d~ va nhltthe' cho tha'y - chung ta ghi nh~n ngay di~m nay - duc tin cllaHOi Thanh vao m~u nhi~m Nh~p Th~.

D6i l~i lbi del kich clla 16i chu giai HI do) tflnh bay cacl~p lu~n cling nhu cac ke't lu~n tren cd sCJnhung thanh qua cuakhoa hQc, Hua'n Quy~n Ie ra co th~ phan ung bAng cach len anvi~c sO' dl;lng khoa hQc trong vi~c gia i thich Kinh Tha nh va raI~nh cho cac nha chu giai cong giao phai c~t nghia cac ban vAntheo 16i "thieng lieng)).

Providentissimus Deus da khong theo con dLtbng fiy.NguQc hAn l~i) thong di~p tha thie't mbi gQi cac nha chtl giaicang giao 10cho minh co mot kha nang thl}'c sl}'chuyen mon v~khoa hQc, d~ co th~ vUQtqua cac d6i thll ngay trong lanh vl}'cclla hQ. Thong di~p n6i : "Phuong the' tl}'v~ d~u tien III nghiencuu cac ngon ngu c5 clla Dong phuong va thl}'c hanh vi~c pheblnh c6 khoa hQc)) (£B) s6 118). Hoi Thanh khong sQ vi~c pheblnh co khoa hQc. Hoi Thanh chi e ng~i nhung y tLtCJngtien kie'ntl}'cho mlnh la co co sO khoa hQc, nhLtng thl}'cra h;li len h1t diykhoa hQc ra ngoai tanh vl}'ccua minh.

Nam mUdi nam sau) trong Divino ajflante Spiritu, DucGiao Hoang Pia XII da co (h€ chung nh~n ket qua phong phu.


cua cac chi thi do Providentissimus Deus dlla fa : "Nho biet rocac ngon ngu Kinh Thanh hon va biet tat ca nhung gi lien quanden .Dong phuong ..., mOt s6 ldn nhung van de nhu da kich tinhxac thlfc, tinh c6 xua, tinh toan vttn va gia hi ljch sa cua SachThanh ... dii dllQc neu len d thai Duc Leo XIII, ngay nay diidUQc thao go va giai quye't" (EB, s6 546). Cang vi~c cua cacnha chti giai eang giao, "nhung ngudi da slr dl)ng dung d~n caevu khi tri thuc rna nhung d6i thu cua hQ da dung" (so' 562), damang I~i nhung ke't qua. Va.chinh vi 19 do do, Divino afflanteSpiritu to fa it 10 chong l')i eac l~p trlldng eua loi chu giai duy 19hon Providentissimus Deus.

5. Nhllng khi {{yl'ili cgn phiii tnlldi nhung da kich xuttphat ttt phia nhung ngudi theo mQt 16i chu giai ill nh~n la "th~nbi" (so 562), nhung nglloi dang tim cach lam cho Hu{{nQuy€nket an nhung no hfc chu giiii theo khoa hQc. Thong di~p dii traIdi nhtt the nao ? Thong di~p Ie fa co th~ chi nh{{nm'ilnh : nhungno hfC noi tren co ich IQi va th~m chi c~n thiet d~ bao v~ ducrin, di~u nay co th~ r~o ra mQt thu phan doi giua chu giiii cokhoa hQc, d~ slt dl)ng ben ngolli, vdi giai thich thieng lieng,danh d~ su dl)ng ben trong. Trong Divino ajjlante Spiritu, DucPi-a XII da co 9 tranh di theo hudng do. Tnii Ic;li,nguoi doi phaico sl! lien ke't ch~t che hai tie'n tdnh nay, mQt m~t, bftng cach d€cao din quan trQng "than hQc" cua nghla theo chu, dUQc xacdinh co phuong phap (EB, s6 551), m~t khac, bang cach khAngdinh rAng, mu6n dUQc nhin nh~n Hi ngrua cua mQt ban van KinhThanh, nghla thieng lieng phai dua ra dUQc nhung bao dam v~tinh xac thlfc ella nllnh. MQt hung khdi chu quan don thu~nkhong duo Phai lam sao chU'ng minh dllQc do la mQt 9 nghIa "dochinh Thi~ Chua mu6n", do Ia mQt nghia thieng lieng "ThienChua danh cho" ban van dUQc linh hung (EB, s6 552-553). Do

Vi~c giiii thich Kinh Thanh trong HQi Thanh 9

do, ngay vi~c xac djnh nghla thieng lieng ding thuQc ph~m vicua khoa hQc chu giai.

NhLt the', chung ta nh~ n tha y la, du rtit khac bi~t venhil'ng kho khan phai d6i pho, hai thong di~p hoan toan h<Jpnhau d muc dQ sau xa nhat. Ca hai d~u tu ch6i khong chap nh~nvi~c e~t dat lien h~ giii'a ech thuQe v~ nhan lo~i vdi eai thuQe velinh thieng, gil1a vi~e nghien cau co khoa hQc vdi eai nhin duetin, giua nghla theo chu voi nghla thieng lieng.NhLt v~y, haithong di~p to fa hoan toan IJoa h<Jpvoi mau nhi~m Nh~p Th~.

II. uoA HOP GIUA eHU GIAI eONG GIAo VOl MAUNHIEM NHAp TH~• •

6. (Lai nhtjp thi va liJi trong ngon ngii loai nguiJi). M5itLtdng quan ch4t ehe lien ke't cae ban van Kinh Thanh dlt<Jelinhhung vdi mftu nhi~m Nh~p Th~ du<;1ethong di~p Divino afflanteSpiritu tdnh bay nhu sau : HCling nhlt Lai ban th~ ella ThienChua dli trd nen gi6ng loai ngLtoi v~ mQi m~t, ngo~i tru tQi 16i,cling v~y, nhii'ng lai ella Thien Chua, dUQc di~n ta bAng caengon ngii' loai nguoi, da lTd nen gi6ng ngon ngu loai nguoi trongmQi slf, ngo~i tru slf sai lftm" (EB, so' 559). Khi l~p l~i g~nnguyen van loi khAng djnh tren, hie'n ehe' Cong D6ng DeiVerbum (so' 13) neu b~t slf song song d~y y nghia nay.

Vi~e lai eua Thien Chua dLl<Jeghi l~i thanh chii' vie't,nha d~e sung linh hang Kinh Thanh, qua la mQt bltoe d~u tienhLtang vS vi~e Nh~p Th~ cua Ngoi Lai Thien Chua. Th~t v~y,nhung loi dl1<Jcvie't fa na y t~o nen mQt phLtdng the' vii'ng ben dStrao d5i va hi~p thong giua Dan tuy~n chQn vdi Duc Chua duynhat cua minh. Dang khac, chinh nhiJ khia c~nh ngon su euanhii'ng loi na y, Dan Thien Chua co th~ nh~n fa vi~c ke ho~chcua Thien Chua dltQc hoan thanh, khi hNgoi Loi ~a lrd nen

10 Di~n van eua Due Ghio Hoang

ngudi pham va da cu ngl;l giua chung ta)l (Ga 1,14). Sau khinhan tinh cua Ngoi Ldi lam ngudi da dl1<;fCton vinh tren thienquac, cling vftn nhd cac ldi dl1<;fCviet ra rna vi~e Nguoi da densong giua chung ta dUQc chung nh~n mQt each vung b~n. Cactac phffm linh hung cua Giao Vdc Mdi, dU<;fCnoi ket vdi cac tacphffm thuQC Giao 0de Thu Nhat lam nen mQt phuong the traod5i va hi~p thong giua doan dan tin huu vdi Thien Chua laChua Cha, Chua Can va Chua Thanh Than. Phuong the naychac chan khong th~ bi tach fa khoi dong song slf song thienglieng vQt len tll' Thanh 'ram cua Duc Giesu chiu dong dinh, vadang tran Ian nho cac bi tich cua HQi Thanh. Tuy nhien, phuongthe nay co tinh chat vung b~n fieng, dung fa la tinh chat vung

.•. I .•.

ben cua mQt ban van chung thlfc dieu do.

7. (Nghien CLtU bOI canh ijch s~). Do do, hai thong di~pyeu cftu cae nha chu giai cong giao phai hoa h<;fptrQn vyn vdimftu nhi~m Nh~p The, mftu nhi~rn ket h<;1pcai thuQc v~ ThienChua vdi cai thuQc v~ nhan lo~i trong rnQt cUQc song Itch sahoan loan co th~ xac dinh dUQc. CUQc song cua DU'c Giesu dtr~n gian khong chI dU<;fCxac dinh bAng noi chon va thai giancua d~u the ky thu nha't d Giude va Galile, nhung con bAng vi~eNgu'oi bAt r~ trong ljch slt lau dai eua mQt dan tQc nho be vungC~n Dong thbi c5, vdi nhii'ng yeu duoi va vi d~i cua dan tQenay, vdi nhung ngubi cua Thien Chua va nhii'ng tQi nhan trongdan tQc a'y, vdi nhii'ng tien hoa eh~rn ch~p v~ van hoa va nhii'nghlnh tha i ehinh tIi cua dan tQCa y, vdi nhung tha't b':li va nhii'ngchien thiing cua hQ, vdi nhung khat vQng v~ blnh an va v~ tri~ud~i cua Thien Chua. HQi Thanh eua Due Kito danh gia nghiemtue th,!e t~i Nh~p The, va chinh vi 19 do do, HQi Thanh danhcho vi~c nghien cuu "phe blnh-lich sa" Kinh Thanh mQt t~mquan trQng d~c bit$t. Khong nhung khong len an phuong phap"phe blnh-lich sa" nhu nhung nguoi thea loi cha giiii "th~n bi"

Vi~c gicii thich Kinh Thanh trong Hc}iThanh 11

muan, cae vi ti€n nhi~m cua toi con chap thu~n m~nh me. DueLeo XIII viet: "Artis criticae disciplinam quippe percipiendaepenitus hagiographum sententiae perutilem, Nobis vehementerprobantibus, nostri (exegetae, scilicet, catholici) excolant" (Monphe blnh co khoa hQc hAn rat hii'u ich d~ hi~u sau xa y cae thanhky muan noi. Chung toi nhi~t li~t tan thanh vi~c ngudi ellachung toi (tltc Ia cae nha ehu giiii eong giao) qui trQng mon do"(Tong thu Vigilantiae, thanh l~p Uy Ban Kinh Thanh, ngay 30thang mudi 1902, EB, so 142). Cung mot tll' "nhi~t li~t" tanthanh, eung mot ph6 tll' "nhi~t Ii~t" nay Il:\i g~p tha'y trongDivino afflante Spiritu, lien quan den vi~c nghien cuu phe blnhvan ban (x. EB, so 548).

8. (Nghien cLlu ngii lu/c). Chung la biet Divino afjlanteSpiritu d~e bi~t yeu e~u cac nhA chu giai nghien cuu nhung v4nlo~i dung Lrong cae Sach Thanh, den do noi rhng loi ehu giiicong giao phcii "xac tin rhng khong Lh~ to ta phftn tnich nhi~mnay cua mlnh rna khong gay fa thi~t h~i nghiem trQng cho khoachu gicii cong giao" (E8, s6 560). Ldi yeu eau Hay phat xua't tumoi quan tam muon hiiu chinh xac va chi tiel t6i da y nghia cllacae ban van. Va nhll the' nghia la hilu trong boi eanh ljeh sa vavan hoa eua cae ban van do. Mot III llldng sai l'}.c v~ ThienChua va v~ mftu nhi~m Nh~p T'h~ da dffy mot so Kito hii'u ditheo hudng ngu(je I~i. HQ co khuynh hudng tin rhng: ThienChua la Hii'u Th~ Tuy~t Doi, nen mdi Idi cua Nguoi cling co giatIi tuy~t doi, doc l~p vdi mQi dieu ki~n cua ngon ngil nhan lo~i.Theo hQ, khong cftn phiii nghien cuu cac di€u ki~n {fy mdi c6nhilng phan bi~t giup tuang d6i hoa '9 nghia cua cac 10i. Nhu'ngthl)'Cte, d6 la hQ ao luang va chai bo cae mftu nhi~m linh hungKinh Thanh va Nh~p Thi, bAng each bam ch~t vao mQt y ni~msai It;lc v~ Tuy~l D6i. Thien Chua cua Kinh Thanh khong phiila mQLHuu Th~ Tuy~l D6i, de b~p mQi thO' Ngu'oi ch~m tdi,

12 Di~n van eua Due Ghio Hoang

huy di~t m<;>idi bi~t va mQi sac thai. Tnli l~i, Nguoi III vi ThienChua sang t~o, dii dlfng nen muon loai khac bi~t nhau l~ lung,"m6i gi6ng tuy theo lo~i" , nhu trIoh thu4t sang the (x. St 1) n6iva hay l~p di It)p lC;li.Khong nhung khong tri~t tieu nhung khaebi~t, Thien Chua con ton trQng va cho chung gia tr! (x. 1 Cr12,18.24.28). Khi Thien Chua muon n6i bAng mQt ng6n ngii' loaingudi, Nguoi kh6ng co y cho m6i loi noi mQt gia tri h~t nhunhau, nhung Nguoi dii su dl)ng nhii'ng sac thai co thS co trongngon ngii' loai ngudi cach kheo leo tuy~t vdi, va Nguoi clingcha'p nh~n ca nhii'ng gioi hC;lntrong ng6n ngl( a'y nii'a. D6 chinhla di~m lam cho nhi~m Vl) cua nha chu giai tf(~ nen phuc t~p,nhung l~i c5n thiet va dfty thu vi ! Kh6ng mQt khia c~nh nhanlo~i nao cua ngon ngii' co lhS bi bi) quen. Nhung tien bo trongnghien cuu ngii' hQc, van chuong va giai thich h6i gftn day diidua khoa chu giai Kinh Thanh den cha phai them van vi~cnghien cuu van lo~i nhi€u quan diSm khac (tu tit hQe, thu~tchuy~n, cau truc hQc). Nhii'ng khoa hQc nhan van, nhu tam ly vaxa hoi hQc, cling co ph5n dong gop., Ta co th~ ap d\lng loi chidan eua Due Leo XIII danh cho cae thanh vien Uy Ban KinhThanh v€ tat ea nhii'ng di€u tren : "Voe mong hQ dung eho la xal~ voi lanh v~{ccua mlnh bat cu di€u gl rna nghien cuu mi~t maicua con ngudi thdi nay l~i tim thay. Trai l~i, mong rAng hQ cotinh th5n tinh thue d~ tiep nh~n kh6ng trl hoan di€u gl hii'u ichrna m6i thai mang den cho khoa ehu giai Kinh Thanh"(Vigilantiae, EB, s6 140). Cftn phiii theo du6i vi~e nghien euunhung hoan eanh nhan lo~i eua Ldi Thien Chua voi mot sl! quantam dUQed6i moi kh6ng ngung.

9. (Nghien cau trong cau nguy~n). Tuy nhien, vi~enghien eau nay khong duo Mu6n ton trQng sl! lien l~c giua daetin eua HQi Thanh voi on linh hung Kinh Thanh, khoa ehd giiiieong giao phai ehu y d~ dung bam vao cae khia e~nh nhan IOC;li

Vi~c giiii thich Kinh Thanh b'ong HQiThanh 13

cua cac ban van Kinh Thanh. Trudc het va tren het, khoa chl1giai phai giup dan KilO giao hi€u r6 hdn Loi cua Thien Chuatrong cac ban van nay, d€ hQ co th€ don nh~n tot hdn hffu songtrong sl! hi~p thong trQn vyn vdi Thien Chua. D€ dC;itrnl)c dichnay, hi€n nhien chinh nha chu giai cffn tha'u hi€u dUQc Ibi thffnHnh trong cac ban van. Nha chu giai chi co th€ lam dllQc di~unay ne'u lao dQng tIi thuc cua ong dllQc doi song thieng liengm~nh me nang d6.

Thie'u s,! nang d6 nay, viec nghien cuu chu gi~ii vdnkhong d'y du, bj ma't ml,lc dieh chinh ye'u cua mlnh va chi conlu~n qu~n trong nhung nhiem Vl}thu ye'u. Cong viec nay th~mchi co th€ tra thanh mQt thu tr6n tranh nlla. Nghien cuu khoahQc chi nhilng khia c~rih nhan lo~i cua cac ban van rna thai coth~ khien .cho quen .r4ng Lbi Thien Chua dang mbi gQi m8ingllbi fa khoi chinh mlnh d~ s6ng trong duc tin va duc ai.

V~ va'n d~ nay, thong diep Providentissimus Deus dinhAc Il;li tinh cha't d~c biet cua cac Sach Thanh va doi hoi phatxua't tu tinh cha't do d6i vdi viec giiii thich. Thong diep vie't:"Khong thE d6ng hoa cac Sach Thanh vdi cac sach thongthllbng. NhU'ng VI cac Sach Thanh di dU'Qcchinh Thanh Th4ndQc cho va mang nhl1ng nQi dung' c,!c ky nghiem trQng, nhiemmffu va kho v~ nhi~u phlldng dien, nen mu6n hi~u va c~t nghia,chung ta luan cftn cung mQt Thanh Th~n do nglf de'n, nghia lacffn anh sang va an sung cua Ngllbi, rnQt di~u rna chdc chdnphai nai xin bhng rnQt thai dQ cffu nguy~n khiern t6n va phaiduy tel b~ng rnQt doi s6ng thanh thi~n" (EB, so' 89). Divinoafflante Spiritu di~n ta cung yeu cffu do bhng cong thuc v~nhdn, rnuQn cua thanh Augustino : " Cffu nguy~n d~ hieu" (EB,so 569).

14 Di~n van eua Due Ohio Hoang

Dung v~y, mu6n di tdi chd giai thich nhung Jbi dLt9CThanh Than linh hang cho co gia If! day du, thi chinh minh phaidLtqc Thanh Than hlldng dftn va, d€ dllqc nhLt v~y, phai caunguy~n, cau nguy~n th~t nhi~u. Trang khi cau nguy~n, phai xinThanh Than ban cho anh sang nQi tam va phai don nh~n anhsang nay vdi thai dQ ngoan ngoan, phai xin long yeu men, di~uduy nha't co kha nang giup cho hi~u dllqc ngon ngii' cua ThienChua, D5ng "Ia tlnh yeu" (l Ga 4,8.16). Chinh trong Iuc giaithich, phai het sU'c giu cho minh luon hi~n di~n trudc ton nhanThien Chua.

10. (Nghien cuu trong long trung thanh vo; Ht}i Thanh).Thai dQ ngoan ngoan yang phl;lCThanh Than se phat sinh vacung co mQt thai dQ khac, can d~ dinh hlldng dung cong vi~cchu giai : do la long trung thanh vdi HQi Thanh. Nha chd giaicong giao khong nuoi ao tLtdng ca nhan chu nghIa, dftn den chdtin r~ng : ngoai cQllg doan lin huu, la co th~ hi~u cac ban vanKinh Thanh r6 hdn. Ngll<jC Ii;li mdi dung, VI cac ban van naykhong dU9C trao cho cac nha nghiell cuu d~ h9 tIm hi~u rienglLt, "nh~m thoa mal} lluh to mo hay d~ co d~ tai h9C hoi vanghien cuu" (Divino ajjlante Spiritu, EB, so 566).Nhung cac banvan nay d5 duqc uy lhac cho cQng daun tin huu, cho H9i Thanh,

7 _ ,

de nuoi duong dU'c tin va hudng dan dbi song duc ai. Ton tn?ngcung dich nay la di~u ki~n d~ giai Lhich dung cachoProvidentissimus Deus da nh~c I~i chan Iy nen Lang nay vanh~n dinh ding: lhay vi gay lrd ngi;li, vi~c ton lr9ng Ju ki~n nayt~o thu~n l<,1icho tien bQ dich thlfc lrong vi~c nghien Cl(U KinhThanh (x. EB, so 108-1 09). Th~ 1 dang khich I~ khi nh~n thf{ynhung nghien ct1u gan day cua triet h9C giai thich da xac nh~ncach nhin nay, cling nhll cac nha chu giai IhuQc nhieu h~ phaikhac nhau du lam vi~c lheo nhung nhun gidi tliong Ilf, vi dl;l,bAng cach nhan m~nh den Slf can thiel phai giai Ihich mdi ban

Vi~c giai thich Kinh Thanh trong Hc)i Thanh 15

van Kinh Thanh nhu' la thanh ph~n cua Thu Qui Sach ThanhdUQc HQi Thanh nhin nh~n, ho;)c bAng cach chu y tdi cac d6ngg6p cua chu giai giao phu hdl).

Thlfc v~y, trung thanh v~i HQi Thanh la cltdng quyltdijt rninh vao trong dong Truy~n Th6ng VI d~i, rnQt Truy~nTh6ng, du~i slf hudng d~n cua Hutn Quy~n, dllQc sl! trq giupd~c bi~t cua Thanh Thjn, di nhin nh~n cac sach thuQc TIllt Quila loi Thien Chua ngo v~i dan NguC1i,ddng thai khang bao gillngung suy ni~rn cac loi fiy va kham pha fa sl! phong phu vO t4ncua cac sach nay. Cong D6ng Vaticano II con khAng djnh:"MQi di~u lien quan de'n cach thuc giai thich Kinh 'fhanh, cu6icung. d~u phai tuan phl)c phan quye't cua HQi Tha~ vi HOiThanh thi hanh tac VI} va sl! uy nhi~m di dllQc Thien Chua giaocho IA gin giu va giai truch Loi Thien Chua" (Dei Verbum, sa12).

Hdn nua, Cong D6ng con xac djnh them di~u Day blngcach l;)p le;tirnQt qua quye't cua Providentissimus Deus : "Nhi~mVl)cua cac nha chu giai la nO h!c thtu tri~t va mob bay y oghiaKinh Thanh sau hdn, d~ cho nhung nghien cuu cua bQ, mQt eachnao d6, lrd thanh nhung chu4n bi, giup phan quye't cua HOiThanh du'Qc chin ch~n" (Dei Verbum, s6 12; x. ProvidentissinuuDeus, EB, so' 109).

11. (Ditng tach rai nghien cuu khoi 1Tl(lC V(l). DE holothanh t6t hdn nua nhiern Vl)rfit quan trQng nay cua HQi Thanh,cac nha chu giai phai htu tam g~n gfii vdi vi~c giang thuyEt UtiThien Chua, hoijc bAng cach danh rnQt ph~n thai gian cua mlnhd~ thi hanh tac vl) nay, ho~c bAng cach duy trl nhii'ng m6i lienh~ v~i nhung ngltC1idang thi hanh tac vl} nay va giup d6 hQbhng cac sach bao chu giai theo hu~ng IDl}CVl} (x. Divinoafflante Sp;rit~, EB, s6 551). Nhlt the', hQ se tnlnh khOi I,c


hudng trong nhung f~C roi phuc t~p cua rnQt nghien cuu khoahQc tfUU tu<:Jngco th~ lam hQ xa y nghia dich thlfc clla SachThanh. T'llfC v~y, khong tH~ tach rdi hudng di nay khoi rnl}clieu h9 dang lheo du6i la giup cac tin huu co dUQc tuang quanban than vd~Thien Chua.

III.VAN KIEN MOl eVA uY BANKINH THANH.12. Theo nhung vi~n tUQngnay, Providentissimus Deus

dIi qua quye't, "rnQt Hinh vif.c nghien cuu bao la dUQc rnd fa chodon co gang ea nhan cua rn6i nha ehu giai" (EB, so 109). Neilnrnttdi narn sau, Divino ajj1ante-Spiritu l~p l~i y nguyen loi khichI~ tren bang nhung tu ngu khac : "Can nhi~u di~rn, rnQt s6 di~mrat quan tr9ng dang cho dQi tIi sc1csao va rai nang eua cac nhachu giai eong giao co th~ va phai tif.do ban lu~n hay giiii thich"(£B, so 565).

Di~u da dung a narn 1943 vftn can dung cho thai d~ichung ta hom nay, vi s~( tien bQ eua cac eong tdnh nghien c((uda giup giai dap mQt s6 van d~, nhung d6ng thai d~t fa nhungvan d~ rndi etln phai nghien cuu. Tfong khoa chu giai ding nhutrong eac khoa hQc khac, ta cang d~y lui dUQc nhung gidi h~nclla nhung gi chua hiet, ta l~i cang rna fQng lanh vlfc can khailhac hon. Divino afjlante Spiritu cong b6 chua du<;1c£lam nam,thi vi~c kham pha nhung van ki~n Qumran dIi md ra mQt thdid~i rndi cho mQt s6 Idn nhung van d~ Kinh Thanh va rna ranhung lanh vlfc nghien cuu khac. K€ tll do, nhi~u kham pha mdida dUQClhlfc hi~n, nhi~u phuong phap tim toi va phan tich mdida dU<:JChoan chinh.

13. Chinh slf thay d6i hoa£l canh nay khien cha canphai xern xet l~i cae van de. Uy Ban Kinh Thanh Giao Hoangda dam nhijn nhi~m Vl;ld6, va hom nay gidi thi~u ket qua cong


vi~c cua minh, d6 III van ki~n mang tlla d~ Vi~c Ciai Thich KinhTJuinh Trong HQi TJuinh.

Di~u gay fin tuqng m~nh cho chung ta khi tho~t dQcvan ki~n nay, chinh Iii tinh thdn cai rna. Nhung phuong phap,nhung I6i tie'p c~n, nhung cach dQc ngay nay dang du<;jcsa dvngtrong khoa chu giai d~u dLt<;jcxem xet. Vii m~c du c~n phai neulen mot vai de d~t doi khi nghiem trQng, van ki~n vAn nh4nrhog, trong h~u nhLtm6i phLtong cach, d~u c6 nhung ye'u to' hiruich giup gicii thich trQn v~n ban van Kinh Thanh.

Chu giiii cong giao khong co mot phuong phap giaithich nao rieng va dQc chiem, nhLtngkhi bdt d~u tu n~n tang euaphuong phap phe blnh-ljch sit, gicii geJ di nhung tien kie'n triEthQc hay nhung gl khac nghjch vdi chan 19 duc tin ella chung ta,ehd giili cong giao l<;1idVng t6i da mQi phLtong phap hi~n hanh,bAng cach tim kie'm 44h~tgi6ng Clla Lai" trong m6i phLtdng phapd6.

14.MQt net di)c sdc khae eua t6ng h<;1pnay la tlnh eachquan binh va dung hod. Khi giai thich Kinh Thanh, 16i chu giaicong giao tlm cach hoa h<;1phudng xuyen thai gian vdi ddngthai gian (diachronie va synehronie) *, khi nhln nh~n rhng ca haihLtdng nay b6 tue IAn nhau va ca hai d~u kh6ng thi thiEu dglam eho chan 19 eua ban van hi~n len, cling nhu di thoa mannhung yeu e~u crunh dang ella dQe gin hi~n d':li.

• Nghien cuu d6ng thai gian 130 tim hi~u ban van Kinh Thanh teong hi~ntr~ng cua n6, khong xet de'n nhii'ng gi a dAng sau ban van. Nghien cuuxuyen thai gian 130nghien cuu sl! mnh thanh cua ban van: ban van di sO'dl;lng tai li~u lhanh van ho~c truy~n khiu nao, di qua nhii'ng giai dO~D

bien so~n nao, cac lac gia ke' tie'p nhau di lhem ho~c bOt di~u gl ... (chulruch cua ngltCJidich).

18 Di~n van eua Due Ohio Hoang

Quan tf(;mg hon nITa, ehu giai eong giao k.hong chi t~p(rung ehu y vao nhung khia e~nh nhan lo~i ella m~e khai KinhThanh, do 1ft khuyet di6m thinh thoang phuong phap phe blnh-Ijeh sa mAc phai, hay vao cae khia c~nh thftn linh nhu' l~p trudngbao thu (fondamentalisme) chu truong. Chu giai eong giao cagAng lam n6i b~ t ea hai, dll<;1eket h<;1ptrong sl! '"h~mlnh" euaThien Chua (Dei Verbum, s6 13) lfi n~n tang eua toan th~ SachThanh.

15. (Loi Thien Chua trong hi~n tfli). Cu5i cung, ta coth~ nh~n tha'y van ki<;n nhftn m~nh den 5lf ki~n Lifi trong KinhThanh hifn dang ngo vai m9i nguiii trong nhan IOfli, thuQc m9ithoi glan va khong gian. Neu' "nhfi'ng Ldi eua Thien Chua ... datrd nen giong ngon ngil' loai ngl1di" (Dei Verbum, so 13), crunhlA de mQi nglldi co th~ nghe va hiSu d~<;1e.NhO'ng loi nay khongdu'<;1ed xa, "vu<;1tqua suc IVc hay ngoai tam tay anh em ... VI LC1id ra't giln anh em, ngay Lrong nli~ng, trang long anh eln, dt5 anhem dem fa thvc hanh" (Dnl 30,11.14).

D6 chinh. la ml)c dieh cua vi~c giai thich Kinh Thanh.Ne'u nhi~m Vl,l dau tien ella khoa ehu giai 1ft d~t tei y nghla dkhtht!e eua ban van thanh ho~c ca cae nghIa khae nua, thl nhi~lnvl;l sau d6 1ft ph.li thong lruy~n y nghla nay eho doc gia SachThanh, eha moi COI1 ngl1O'i neu co the.

Kinh Thanh co iinh hUdng trang su6t cae the' ky. Tientrinh thudng xuyen hif-n {{ii hoa hi nh~m lhich nghi vit%c giai(hich Kinh Thanh clio phu h<Jp vdi nao tr~tng va ngon ngG' Quongthai. D~c tloh Cy. thE va tn/e tiep eua ngon ngG' Kinh Thanh giupcho vit%c thieh nghi na y dti<jc d~ dang fa't nhi€u, nhling vit%cngon ngil' Kinh Thanh bat ngu6n trong m9t n~n van hoa c6 gayfa nhi€u kho khan. Vi thC', chung ta phai khong ngung chuy~ndjch l~i ttf htdng Kinh Thanh sang ngon ngIT dltdng thdi, d6 Kinh

Vi~c giai thich Kinh Thanh trong Hc}iThanh 19

Thanh du<;1cdi~n ta thea nhii'ng cach the' thich hQp vdi thinh gia.Tuy nhien, ban djch nay phai trung thanh vdi nguyen ban vakhong du'Qc ep cac ban van phai hQp vdi mQt cach dQc hay mQtcach tie'p c~n dang thjnh hanh trong mQt thoi di~m nhat djnh.Phai lam sao d~ Loi Chua xuat hi~n trong tftt ca ve huy hoangeh6i lQi, eho du Loi nay "duQe di~n ta bang tieng n6i cua loainguoi" (Dei Verbum, s6 13)..

Ngay nay, Kinh Thanh du du'Qc phd bien tren khdp mQiholedia va mQi qu6e gia. Nhung mu6n cho Kinh Thanh d~t hi~uqua sau xa, c~n phai c6 mQt sa! hQi nh~p van hoa tuy theo d~etinh rieng clla tung dan lQe. C6 th~ cae dan tQc it bi anh hUCJngnhii'ng sai eh~eh ella van minh phuong tay hi~n d~i se hi~u sl1di~p Kinh Thanh d~ dang hon nhllng dan tQe dil trd nen g~n nhllHinh d~m d6i vdi tac dQng ella Loi Thien Chua, vi trno hru tl)choa va nhii'ng thai qua cua trao htu giai tru huy~n tho~i.

Thoi d~ i chung ta e'n co mQt nd la!c ldn lao, khong chiv~ phia cac hQc gia va nhii'ng nha giang thuye't, nhltng ca phianhii'ng nguoi dang lam cho tll tu'ClngKinh Thanh den du'<;1evdiquang d~i quftn chung: hQ phiii slt dl;lng mQi phuong ti~n co thSe6 du'<;1c- ngay nay e6 rat nhieu - dS lam cho tftm mue ph6 quatcua su di~p Kinh Thanh dllQc n~n bie't fQng rai va hi~u nangcuu dQ clla Kinh Thanh co thS bQc IQd kh4p mQi noi.

Nho van ki~n nay, vi~c giai thich Kinh Thanh trongHQi Thanh co thS c6 du'<;1emQt dn tien mdi d~ phl;le Vl;ll<;1iichcua toan the gidi, dS lam eho chan ly f~ng ngoi va ton du'dngduc ai trudc them Thien nien ky thu ba.

KETLuAN•16. Cu6i cung, cling nhu' cac vi ti~n nhi~m cua toi Itt

Due Leo XIII va Duc Pio XII, toi vui mung gli'i den cac nha chu

20 Di~n van eua Dti'e Giao Hoang

gidi c6ng giao va, dt}c bi~t, de'n qui vi thanh vien cua Uy BanKinh Thanh, nhung ldi cam dn cilng nhu nhung ldi khich l~.

(Cam un). T6i xin he't long cam dn qui vi v~ c6ng trlnhtuy~t vdi qui vi thlfC hi~n d~ phl;lCVl;lLdi Thien Chua va DanThien Chua : vi~c nghien cuu, giang d~y va phd bie'n, vi~c trQgiup eho than hQe, phl;lng Vl;lva tae Vl;lgiang thuye't, nhil'ng sangkie'n cd vo vi~c d~i ke't va cae. m5i quan h~ t5t d~p giil'a cae Ki-to huu va ngudi Do-thai, vi~e tham gia vao n6 hfe eua HQiThanh nhAm tra loi cho nhung khat vQng va nhung kh6 khanella the' gioi hom nay.

(Khich l~). T6i xin ~hem vao do nhil'ng loi khich l~ndng nhi~t cho giai do~n moi sAp toi. Nhi~m Vl;lngay eang phU'ct~p doi hoi mQi ngu'di phai n6 Ilfc va phai co slf eQng tae rQngrai cua nhi~u nganh. Trong mQt the' gioi rna vi~c nghien cuukhoa hQc co tam quan tr<;>ngdang k~ trong nhi~u Hinh vlf.e, khoaehu giai nhat thie't cling phai d~t toi mQt muc dQ tu'dng xU'ng.Day la mQt trong nhil'ng phu'dng di~n ella vi~e hQi nh~p van hoadue tin, Ia thanh phan ella su Vl;lHQi Thanh, lien ke't vdi vi~edon nh~n mau nhi~m Nh~p Th~.

(Cau xin). Xin Due Kit6 Giesu, Ng6i Ldi Thien Chuanh~p th~, huong dftn qui vi trong nhil'ng eong vi~c nghien euueua qui vi. chinh Ngu'oi la Dftng da md tri eho cac mon d~ cuaNguoi am hi~u Sach Thanh (Lc 24,45). Vdc chi DU'c Trinh Nil'Maria la khuon mau cho anh em, khong chi qua thai dQ yangph\le quang d~i d5i voi Loi ella Thien Chua, nhung con d~e bi~lqua cach thU'cM~ don nh~n nhung gi dUQcnoi vdi nlinh. ThanhLuca thu~t I~i cho chung ta ding DU'c Maria d~ tain suy ni~mnhung loi cua Thien Chua va nhung bie'n c6 da du'Qc hoan tat,"symballousa en te kardia autes" ("suy di nghT l~i trong long",1£ 2,19). Qua vi~c don nh~n Ldi, M~ lfl khu6n mftu va la M~

Vi~c,iii thich Kinh Thanh trong Hc}iThanh 21

cua cae mon d~ (x. Ga 19,27). Vi the', xin M~ d~y qui vi biltd6n nh~n trQn v~n LC1iThien Chua, khong chi bhng cong vi~cnghien cuu tri thuc, nhung con bhng toan th~ dC1isang cua quiVI.

f)~ cong vi~c va ho~t d<)ng cua qui vi ngay caog g6pph~n lam cho anh sang cua Kinh Thanh r~ng ngi1i helO, toi xiogti'i de'n qui vi Phep Lanh Toa Thanh.

., " .•..

UY BAN KINH THANH GIAO HOANG

- .,,, ,VIEC GIAI THleH KINH THANH•

TRONG Hell THANH•

I~(jI NOI DAU""'" ,... ')? ,

VAN KIEN eUA UY BAN KIN" 'THANH

Vi~~ nghien cuu Kil~h Thanh v~ dl(QC nlu( hdn cuathan h<;>c.D6 la dieu C6ng Dong Vaticano II (Dei

Verbum, so 24) da n6i khi mUQI1 l~i loi cua Dltc Gi:io HoangLeo XIII. Vi~c nghien cu'u nay vf1n du(a kel lhllC. Moi t!ioi l':liphai thea cach cua minh ma C(l gjng jill hi~u Sneh Thanh.Trang Ijch sU' giiii thich, sll xual hi~n phlftJng phap phe binh-Ijchsa da danh dftu budc dau cua mQt ky Ilg11yen mdi. Nho phuongphap nay, nhi~u khn nang rndi gillp hi6u ban van Kinh Thanhthea y nghia nguyen thuy da dl(ljC khai md. Nhung cling nhu tfttcn nhung gi eua CUllngudi, phudng phap nay c() nh[(ng kha nangtich clfc va cling kem thea mQt so nguy cd. Vi~c tIm hi~u ynghla nguyen thuy cO th~ dan den cho d5y Loi Thien Chuahoan toan lui v~ qua khu, den noi kh6ng con nh~n thfty tamquan trQng cua Ldi Thien Chua lrung hi~n l~i nua. Vi~c tImkiem y nghla nguyen thuy co th~ dan den eha chi nham lam chochi~ u kich nha n lo~ i cu a Loi xuat hi~ n nhl( la ca i gl thllc hi1u,con tac gia dich thlfc la Thien Chua lhi l~i vu<;1tkhoi tftm vdicua phuong phap, von da du<;1ckhai tri~n nhlim tIm hi~u nhungthlfc t~i thuQc v~ can nguoi. Ung dl;lng mQt phudng phap "doi"van Kinh Thanh tftt nhien dua den tranh lu~n.

Tat ca nhung gl giup hi~u chan ly r6 hdn va giup trlnhbay tu tudng eho thich dang d~u dong gop cho th5n hQc mQt giatf! da ng k€. Theo chie u hudng d6, su dl;lng phudng pha p phebinh-I!ch su d€ nghien c((u thfin hQc la dieu chinh dang. Nhung

~2~ Uy Ban Kinh Thanh Giao Hoang~~--~-~-- -- - . -_._ .. -._._._-_._-----_ ...-.----_.~-------~-----

can phil i IO~.li bo U{t ca nhling gi thu ht;p en i nhln cua chung tava nga n kh6ng cho chung ta nhln va nghe nhftng di€u vUQt quanhung gl thw1n tU}!nhan lo~i, d~ lUl)1l glu au'(je tinh th5n cdi md.Chinh vl1he khi phuong phap phe binh-ljeh sa xuat hi~n, l~p tacnay sinh mQl sV lranh lu~n v~ l(ji leh va hlnh d~ng rieng cuaphuong phn p na y. CUQc tranh ]u~ n va n chua ke'l thue.

Trang cUQc lranh ]u~n nay, Huan Quy~n cua HQiThanh eang giao ail hon mQt lfin xac d!nh I~p lrudng qua nhungvan ki~n (juan tr9ng. Tn.tdc hel, Dlic Giao Hoang Leo XIII diian d!nh mQt so cQt mac xac d!nh huang di eho khoa chu giiii,qua lh6ngdi~p Providenlissinzus Deus, ngay 18 thang mudi mQl] 893. Va.o thdi d~i chu nghia hI do to ra elfc ky tlf tin den d9 trdthanh gino di~u, D((c Leo XIII ail lrtnh bay n~ng v€ tinh cachphe blnh, nhung kh6ng VI the ma lo~i trU' khia c~nh tich elfc cuanhung khii nang mdi. Nam mu'oi nam sau, nhd n6 l~(c lam vi~cphong phu eua nhung nha ehu giai eong giao co tftm co, DacPia XII afi c6 th€ danh vi tri nhi~u han eho vi~c khich l~, vatrong thong di~p Divino Afflante Spiritu ngay 30 thang chin1943, ngudi mdi gQi lam sao eho nhung phuong phap hi~n de;!igiup hi~u Kinh Thanh dUQc sinh hoa ket qua. Hien che cuaCong D6ng Vaticano II v€ Mt;lc khiii eua Thien Chua, DeiVerbum, ngay 18 thang mudi mQt 1965, dil l~p I~i tat ca nhungdi~m tren. Khi noi ket nhung quan di~m thudng hang cua thanhQc giao phl;l vdi nhung kien thuc mdi, co phuong phap, cua caetac giii hi~n de;!i, Hien che dfi cho chung ta m9t tang h~p co uytin va eh5e eh5n.

I'll d6 tdi nay, co ca m9t IOe;!tnhung phuong ,phapnghien cau ehu gia i dUQc md fa, ba muoi nam v~ trudc ngudi takh6ng th€ luang auqc. Nhling phuong phap moi va nhung luitiep e:)n moi du'<)c ae ngh!, tli loi giiii thich theo ca u truc hQeeha ldi loi ehu gin i duy v~ t, pha n ta rn va giai phong. Ben c~ nh


d6, l~i c6 nhung c5 g~ng moi, nh5m plU.1Ch6i gia trj cua nhungphudng phap chu giai theo khuynh huang giao phl;l., va mddUC1ngcho nhO'ng hlnh thuc mdi, giai thich Kinh Thanh theochi~u huang thieng lieng. VI the, mot tram nam sau thong di~pProvidentissimus Deus va nam mudi nam sau thong di~p DivinoAfflante Spiritu, Uy Ban Kinh Thanh Giao Hoang dii phai lamnhi~m Vl;J la tim cach xac dinh I~p lru'ong chu giii i cua cong giaotrong hoan canh hi~n t~i. Theo hlnh thuc mai cua mlnh sauCong D6ng Vatieano II, Uy Ban Kinh Thanh Giao Hoang khongphai la mQt cd quan eua Huan Quy~n, nhung la mQt Uy Bang6m e6 nhung nha ehuyen man. Nhung nha chuyen mon nay,vdi tu' each la nhung nha ehu giai ebng gino, y th((c lrach nhi~mkhoa hQe va giao hQi cua minh, dii xuc dinh I~p tru'ong d6i vainhung va'n d~ can ban cua vi~c chu giai Kinh Thanh va bie'trAng v~ vi~c nay, minh du'<;1CHuan Quy~n tin nhi~m. Chinhtrong khung canh d6, van ki~n nay dii du<;1cso':\n fa. Van ki~nnay trinh bay mQt eai nhin Loan th~, c6 n~n tang ch~c chdn, v~toan eanh cua nhung phudng phap hi~n nay, va nhu' the' cungca'p eho nhung ai dang muc>nbie't hu'dng di lien quan de'n nhungkha nang va nhung gidi h~n cua nhung can du'ang nay. Lam nhu'the', van ki~n phai du'dng d5u vdi van d~ y nghla eua KinhThanh: Lam sao ta c6 th~ nh~n b"ie'ty nghla nay, trong d6 ICficua can nguCli va Loi cua Thien Chua tham nh~p vdi nhau,Lrong d6 bie'n c6 ljch su Cl;1th~ va slf ki~n LClivlnh cuu, c6 giatIi truang t6n, nhu'ng I~i d6ng thai voi m6i thai d~i, tham nh~pvao nhau. LCli trong Kinh Thanh xuat phat tll' mot qua khu c6thlfc, nhung khong phai chi thuQc v~ qua khl!'. Loi d6 con xuatphat tll' slf vlnh cuu cua Thien Chua. Ldi d6 dua chung ta vantrong slf vlnh cau cua Thien Chua, nhung Idi d6 dan chung ta eliqua thCli gian, bao gdrn qua khu, hi~n t~i va tuang lai. T6i tinrAng van ki~n nay thlfc slf dem I~i slf trq giup qui bau giup soi

28?

Uy Ban Kinh Thanh Ghio Hoang

sang vfrn d~ dau la con du'dng dung d5n d€ co th€ hi€u KinhThanh va d6ng thoi md ra nhung vi~n tu'<;1ngmdi. Van ki<;n nayvLta tie'p tl;lc IL:;li vLta rnd rQng du'dng hu'dng cua cac thong di<;pnam 1893 va 1943.

Tai xin bay to long tri an d6i vdi cac thanh vien trongUy Ban Kinh Thanh VI n6 Itfc kien tfI, va thu'dng In. vat va, dadan dan lam nen van ban nay. Tai mong u'oc van ki~n nay du'<;1Cph6 bien rQng rai d€ gop ph.fin huu hi~u vao n6 hfc Hm kiemffiQt cach thich ling sa u xa hon Ldi Thien Chua trong SachThanh.

Rama, I~ thanh Mattheu, lac gia sach Tin Mung, 1993.H6ng y Joseph Ratzinger

Vi~c giiii thich Kinh Thanh b'ong I1QiThanh- ---_ ..

A ,...DANNH~P

29

Ng~y nay, ;i~c, giiii thich cac ban van Kinh Thanhvan lfi van de dli<)c quan lam d~c bi~t va t~o ra

nhil'ng cUQc lranh lu~n quan lrqng. Trong nhil'ng nam vua qua,cac cUQc tranh lu~n th~m chi con mang nhil'ng ehieu kich mdi.VI Kinh Thanh c6 tftm quail lr9ng co ban doi vdi duc tin Kitogiao, d6i vdi ddi song clla HQi Thanh va doi vdi nhil'ng tu'dngquan giil'a cae Kito hil'u vdi cac lin hau theo cac ton giao khac,nen Uy Ban Kinh Thanh Giao Hoang dil dl(<;1Cyeu cftu len tie'ngve van de nay.

A. VAN DEHI~N NAY

Vtln de giai thich Kinh Thanh khong phai la mQt phatminh ella thdi nay nhu' doi khi ngl(di La v5n tl(dng. Chinh KinhThanh cung chung nh~n r~ng vi~c giiii thich Kinh Thanh conhieu kh6 khan. Ngofli nhil'ng ban van sang sua, Kinh Thanhcon e6 nhieu doC;\ntoi nghIa. Khi dQc m9t so' ban van stlm ngoncua ngon su GierelUia, ong Danie~ dil phai s~y nghI lau d~ xemy nghla ella nhil'ng stlm ngon d6 la gl (Dn 9,2). Theo sach CongVI;! Tong d<3,mQt ngu'di Ethiopi, the' ky thu nhat, cung dff g~pphai tlnh tr~ng nhu' the doi vdi mQt do~n sach clla ng6n su Isaia(Is 53,7-8), va ong thay cftn phai co ngl(di giai thich (Cv 8,30-35). Thu' 2 Phero n6i r6 la "khong ai dli<;1Ctl! ti~n gia i thich mQtloi ng6n su nao Lrong Sach Thanh" (2 Pr ) ,20). Dang khac thuay con qua quye't rhng trong cac thu cua tong d<3Phaolo "conhung cho kh6 hi~u, nhil'ng chd ay cung nhli nhung cho khac

30..Uy Ban Kinh Thanh Giao Hoang

trong Kinh Thanh b! nhi1ng ke vo hQC va nong n6i xuyen tc;tC,khie'n chung phai ehuck lay ho~ di~t vong" (3,16).

Nhu v~y, van d~ nay da co tu xua. Nhung theo dongthai gian, no cang trd thanh van d~ : ngay nay, mu6n tie'p XtlCvdi nhi1ng 10i noi vi~c lam du<;1cKinh Thanh tudng thu~t, dQcgia phai lui l~i khoang hai mudi ho~c ba mlidi the' ky. Va d6 ladiSu khong th€ khong gay nen nhung kh6 khan. Dang khac, VaGthai hi~n d~i, cac van d€ giai thieh trd nen phuc t~p hon, vi Iecac khoa hQc nhan van da d~t du<;1cnhung tie'n bQ. Nhungphuong phap khoa hQc dff du<;1cdua ra d€ nghien cuu cac banvan c6 xua. Cac phuong phap nay co th€ dli<JCxem la thieh h<;1pvdi vi~c giai thieh Sach Tharih trong muc oQ nao? Trong mQtthai gian Hiu dai, thai de) th~n trqng vi ly do ml:1c Vl:1cua HQiThanh oa lra ldi cau hoi ay mQt cach de d~t, bl1i VI thlidngthudng cac phuong phap, cho du c6 nhung ye'u to' tich cl!c,nhung l~i g5n li~n vdi nhung quan di~m d6i nghich vdi duc tinKito giao. The' nhung mQl thai oQ chuy€n bie'n tich cl)'c da di€nra qua m(>t lo~t cac van ki~n cua cac Duc Giao Hoang, tu thongdi~p Providentissimus Deus cua Duc Leo XIII (18 tha ng mlioimQt 1893) cho tdi thong di~p Divino ajflante Spiritu cua DuePio XII (30 thang chin 1943). R6i sl)' chuy€n bie'n fiy off du<;1cphe chuan do tuyen ngon SancIa Mater Ecclesia (21 thang sau1964) cua Uy Ban Kinh Thanh Giao Hoang, va nhfit la do Hie'nche'tin 19 v€ M~c khai, Dei Verbum, cua cong d6ng Vaticano II(18 thang nll{oi mQt 1965).

Thai OQday xay dlfng d6 dff sinh hoa ke't qua mQt cachkho co th~ chai bo duqc. Nhung no ll;l'Cnghien cuu Kinh Thanhdff co dli<;1Cda tie'n dang k€ trong HQi Thanh cong giao, va giatri khoa hQc cua nhung c6ng trlnh nghien c((u d6 ngay cangduqc gidi chuyen mon va cae lin huu nhln nh~n. C6ng vi~c daith0<:lid~i ke't nho d6 d5 co dUQc thu~n 19i dang k6. Anh luldng

Vi~c giiii thich Kinh Thanh trong Hc}iThanh 31

cua Kinh Thanh d6i vdi thftn hQc dUQc dao sau hon va da gopphftn canh tan thftn hQc. Thai dQ quan Him d6i vdi Kinh Thanhda gia tang trong gidi cong gino, va da giup doi s6ng KilO hiJuco dieu ki~n thu~n IQi d~ tien lri~n. Tat ca nhung ai da dltQcdao l~O nghiem tuc trong Hinh vlf.cnay d~u nght r~ng tit nay tr~di khong th~ quay v~ giai do~n giai thicb ti~n-ti~n binh, vi thay )(rAng cach giai thich ti~n-phe binh khong thoa dang. Nh4n xetnhu the' khong phai la khong co 19.

Nhung dung VaG luc phuong phap khoa hQc ph6 bie'nnhat, tuc la phuong phap "phe binh-Ijch slt", dang dUQcap dl}ngt:-ong khoa chu giai, k~ ca chl1 giai cong giao, thi phuong pMpnay I~i bj dem ra d~t van d~, mQt m~t trong chinh gidi khoa hQc,vi co nhi~u phuong phap va nhi~u cach tie'p c~n khac xua't hien;m~t khac, vi co nhi~u Kito huu chi trich phuong phap nay Mithay phuong phap nay co phftn khie'm khuye't v~ quan diSm dt1'ctin. Khi d~c bi~t chu Y - nhu ten gQi cua phuong phap cho tha'y -den s,! chuySn bien ljch sa cua cac ban van ho~c cac truy~nth6ng theo dong thbi gian - ho~c co th~ tom tilt b4ng tit ngir"xuyen thai gian" (diachronie) - phuong phap phe binh-ljch salhien nay, trong mot s6 linh vlic, dang phai c~nh tranh vdi caephuong phap chu trQng de'n vi~c hi~u cac ban van theo cach"d6ng thai gion" (synchronie), tuc"la chu 9 de'n ngon ngil, 00'Cl)Cket ca u, di~n tie'n trinh thu~ t hoi)c n6 Ilf.Cthuye't phl)c cuacac ban van. Hon nila, thay vi 10 tai t&;10qua khu nlnt cac phuongphap xuyen thoi gian, nhi~u phuong phap khac l&;1ico khuynhhudng cha't van cac ban van bAng cach d~t cac ban van VaGs6nhung quan di~m Clla thoi nay thuQc Hinh vlf.ctriet 19, phan tam,xa hQi, chinh tri ... MQl so' nguoi cho vi~c co nhieu phuong phapva nhi~u 16i tiep c~n la dau hi~u cho thay sl! phong phu, nhltngmOl so' nguoi khnc l~i c6 cam tu'dng d6 hi mQt tlnh tr~ng IQn xQnvo cung.

32.,Uy Ban Kinh Thanh Giao Hoang

Cho du c6 th~t hay chi la b~ ngoai, finh tf'.lng JQn xQnnay ail cung ca'p nhiYng l~p Ju~n moi cho nhung ngudj ch6ng l~i16i chu giiii th~o phuong phap khoa h9C. Theo h9, cUQcxung o(>tgiua cac cach chu giai cho tha'y ngudi ta chang_~~~_cJ~l-gl khinghien cU'ucac ban van Kinh Thanh theo nhung ooi hoi cua cacphLtdng phap khoa hQc, l~gu'<JCl~i ngtroi Ja __ma) mat nhieu. HQnhan mC:lnhrang cach chl1 giiii theo phLtdng phap khoa hQc gaydu'<;jchi~u qua la t'.lO nen foi r~m va nghi ngo d6i voi vo so'di~m rna cho tai gio van dlt<;1Cchip nh?n mot cach em thAm. HQ:.;on them rang I6i chl1 giai theo phuong phap khoa hQc da: d~ymot so' nha chu gia i de'n ch6 dlta fa nhung I?p tru'dng tnii ngLt<;1cvoi dU'c tin cua HQi Thanh v~ nhung van d~ th~t quan trQng, nhl1vi~c DU'c Maria thl;l thai DU'c Giesu rna van con d6ng trinh, cacphep J'.l cua f)U'c Giesu, va ngay ca vi~c f)U'c Giesu phl;lC sinhva th~ n tinh clla Ngu'oi nITa.

Ngay ca khi loi chtl giai theo phuong phap khoa h9Ckhong dua den nhung h~u qua tieu clfc nhu' the', thi loi chu giaiay, theo hQ, van mang d()c tinh Hi can c6i d6i voj nhung gl lienh~ de'n vi~c Jam cho aoi song Kito huu tie'n tri~n. Thay vi giupngudi ta cang ngay cang d~ tie'p xuc vdi nhung ngu6n m~chs6ng dQng cua Loi Thien Chua mot cach chac chAn han, 16i ChCIgiai theo phuong phap khoa h9C l~i bie'n Kinh Thanh thanh m(>tcuon sach d6ng kin, laIn cho vi~c giai thich Kinh Thanh von Iavan d~ kh6 khan l~i phai c6 nhung ky thu~t sAc sao, bie'n vi~cgiai thich thanh mot Hinh Vlfc danh rieng cho mot so' nha chuyenman nao d6 ma thai. Mot so' trong h9 ap dl;lng cho nhung nhachuyen mon d6 diu Tin Mung: "Cac ngu'di dil cat giflu chiakhoa cua slf hieu hiet, cac ngudi ail khong vao, rna nhung kemu6n vao, cac ngl1C1il~i ngan can" (Lc 11,52; x. Mt 23,13).

VI the, h9 cho ding cfin phai thay the cong phu kien lricua 16i chu gia i theo phuong phap khoa h9c bftng nhl1ng 16i tiep

Vi~c giiii thich Kinh Thanh trong HQi Thanh 33

c~n ddn gian hdn, nhu' mQt cach dQc d6ng thili ~wn Cl;l th~ naodo rna ho coi III du, hoac tham chi khi ch6i bo moi n6 Iu'c. .. ..nghien cuu, hQ con tan du'dng mQt each dQc Kinh Thanh gQi III,each dQc "thieng lieng", tuc Ia mQt each dQc chi do cam hungca nhan chu quan hudng dftn va nh5m d~ nuoi du'ong cam hungnay. MQt so' ngu'di con d;}c bi~t tlm lrang Kinh Thanh mQt DucKito theo nhun quan en. nhan cua mInh, ding nhu' tim thoa mantinh cam d':lo due H! phat cua minh. Nhieu ngudi khac cho .-hngc6 th~ tIm thay d d6 nhung giai dap lnfc lie'p cho bat ell van d~nao, cua en. nhan cung nhu' t~p lh{ Hon the' nua, nhi~u giaophcii con dua fa mQt cach giai thich ma hQ qua quye't d6 la cachgiai (hich duy nh!t, chi du'<;1cm;}c khai cho hQma thoi.

B. Mt)c DieH eVA vAN KI~N NAy

Vi the', can phai nh~n dinh nghiem chinh nhil'ng khia J)c~nh khac nhau cua tlnh trc;lnghi~n nay lien quan de'n van degiiii thich Kinh Thanh, can phai chu y de'n nhung loi blnh ph5m, J)phan nan va nhii'ng khat vQng lien quan de'n van de nay, can

. phai danh gia nhii'ng kha nang do nhil'ng phudng phap ya nhung J)each tie'p c~n mdi dfi md ra, va cu6i cung can phai xac djnh iC:}

----- \'y

hudng di phu h<;1pnhat vdi s(( m':lng cua khoa chu giaiJr9.Dglloi_ •• _._.~.-.- .~...,_._ ....••.",.w.-'_-"~_ •..~_' -~"'---"'-'--.- . ",,,-,,,~,<~,""'.'--'.'

Thanh con.ggiao. _. . '., ".; - _ .•..•..•..... , .. -' - . .

Do Ia ml;lc dich cua van ki~n nay. Uy Ban Kinh ThanhGiao Hoang mu6n neu len n~fi'~g.con du'dngthicb. .h<1pc6Jb~t~~o_d_~di de'n ch6 giiiLt~,chJq~h~!I~~I).h s~o cho trungth~1Jh..tOi

.. ?

da vdi tinh cha't vira nhan IO':livua linh thanh cua Kinh Thanh. 0."'''''.'? ',' - . .'.. . ...." ,

day, Uy Ban khong c6 y minh djnh I~p tntdng doi vdi mQi vande dang du<;1cd;}t fa lien quan tdi Kinh Thanh, nhu van de thanhQc v~ dn Iinh hung chAng h':lo. Di~u Uy Ban mu6n, <16 langhien cuu nhung phudng phap khii ill chftp nh~n d~ gop ph~n

34?

Uy Ban Kinh Thanh Giao Hoang

huu hi~u Jam cho tat ca kho tang phong phu chua dtfng trongcac ban van Kinh Thanh du'eJc n6i b~t len, ngB hffu Lui ThienChua Juan ngay eang tra nen Iu'dng thtfc thieng lieng nuoidlfong cac phffn tu trong dan cua Ngu'di, trd thanh ngu6n mC;lchdoi s6ng due tin, due e~y va dlre me'n cho h9, eung nhu' trdthanh mQt anh sang chie'u soi toan th~ nhan loe;ti(x. Dei Verbum,so' 21).

£)6 d~t ml)c dich ay, 'van ki~n nay se

1. tr'inh bay van t~t cae phuong phap va cac 16i tiep e~nkhac nhau I, d6ng tho{ cung neu ea nhITng kha nangIan nhung gidi h~n eua cac phuong phap va cae 16itie'p e~n do;

2. cuu xet mQt so' va'n de cua khoa giai thich;

3. d~ nghj mQt suy ngh! v~ nhung chi~u kich d~e bi~tcua J6i giai thieh Kinh Thanh theo eong giao vanhung tl1dng quan cua no vdi cae man than hQekhae;

4. euoi cung, xem vi~c giiii thich Kinh Thanh co vi trinao trong dai s6ng eua HQi Thanh.

I Khi dung lit "phuong phap", chung loi muon noi den mQl loan bQ nhftngphudng lhU'c khoa h<)c dlt<)c dem ra ap dl..lng d~ giai thich cae ban van.Can khi noi v~ mQl co gang nghien cuu do mQl quan di~m d~c thu chiphoi, chung loi gC)ido la "loi liep c~n".

Vi~c giai thich Kinh Thanh trong H(}iThanh

I. cAc PHU(jNG PHAP vA cAc LOI TIEP

CAN DU<1C sir DUNG. . .",? ?, ,

DE GIAI THIeH KINH l'HANH

35

A. PHl1dNG PHAp PHE BINH-qCH sir

Phuong pha p phe blnh Hch slr Ia phuong pha p khongth~ thie'u ne'u ffiu6n nghien cuu rnQt cach khoa hQc y nghia cuacac ban van c6. VI Kinh Thanh, xet nhu la "Lai cua Thien Chua.

.. ',~.';~.;...

trong ngon ngil' cua can nguai", <11 du~c cac lac gin can nglt(JisO<;lnra trong ffiQi ph5n va rnQi ngu6n, nen muon hi~u dung,khong nhITng phni nhln nh~n day la phuong phap chinh dang,rna con phai sU'dl;lng phuong phap nay nITa.

1. Ljch sal phu'dng pha p

Mu6n danh gia dung phuong phap nay trong hi~n tr~ngella no, cftn phiii nhln 14;}ilich sU'<':llaphuong phap nay. MQl ~6yeu to' trong phuong phap giai thich nay rfit c6. Cac ye'u t6 naythai c6 dC;iidii dU<Jccac nha blnh lu~n van chuong c6 di~n Hy-l,?-p,va sau nay, suat thai ky giao phl.!, dU9C cac tac gia nhu linhml.!c Origene, thanh Gieronimo va thanh Augustino Slr dl;lng.Luc bay gia phuong phap nay chua dU<Jckhai tri~n baa nhieu.NhITng hlnh thue hi~n nay clla phuong phd p na y la ke't qua cuanhil'ng co' gang ki~n toan, nhat la k~ ttt cac nha nhan ban thCfiPhl;lCHung va chu tn(ong recursus ad fontes (v~ ngu6n) cua hQ.Trong khi khoa hi~u dinh ban win Tan Vdc mai khoang nam1800 mdi dU<Jekhai tri~n thanh m(>t be>mon co tinh cach khoa

36?


hQc, sau khi ngudi ta tach khoi Textu5 receptu5, thl nhung budcch~p chung cua khoa phe btnh van chuang l~i lui v€ mai the' kyXVII, vdi tac phftm cua Richard Simon. Tac gia nay da khieonngudi ta cht1 y den nhung cho di~p van (doublets), nhung batdong trong nQi dung va nhung di bi~t v€ van phong thay ducjctrong Ngil Thu -nhITng nh~n xet kho co th~ dung hoa vdi vi~cgan tat ca ban van cho mot tac gia dQc nhat la 6ng M6se. Vaothe ky XVIII, Jean Astruc van con dua ra cach -giai thich cllor~ng 6ng Mose dn. su dl;lng nhi€u ngu6n (nhat Ia hai ngu6nchinh) d~ so~n sach Sang the'. Nhung tiep theo do, khoa phebinh cang ngay cang nhat dinh kh6ng chiu gan cho ngay ca 6ngM6se vit%c bien so~n Ngil TI-ul'. Khoa phe blnh van chuang titlfiu dll'<;1Cd6ng hoa vdi no ltfc phfin bit%tnhITng ngu6n khac nhautrong cac ban van. Vi v~y, van the' ky XIX, gia thuyet "cac taili~u" dn. du<;1c khai triEn. Gia thuye't nay tim cach nghien cuuvi~c bien so~n Ngil Thu. Theo gia thuyet nay, b6n tai li~u, mQtphan song song vdi nhau nhung ra dai van nhii'ng thai ky khacnhau, co Ie dn dl(QC If(>n Jfin vdi nhau : lai li~u Giavit (1), taili~u Eloit (E), tai li~u Dt% nhi lu~t (D) va lai li~u 'I'll' te' (P).Chinh tai li~u cu6i cung nay dn: dUQc nha bien so~n chung cUQcSlr dl;lng d~ t~o nen cau truc eho toan bQ. Tll'ong ttf nhu the, d~c5t nghla vua nhITng cha tuong dong, vua nhITng cha bat donggiii'a ba sach Tin Mung nhat Him, nguai ta lin. n~i van gia thuye't"hai ngu6n". Theo giil thuyet nay, cac sach Tin Mung cua thanhMattheu va thanh Luca co Ie dn: dudc bien soan dua vao hai. ..!nguon chinh : mQt dang la sach Tin !\-1itng cua thanh Macco vadang khac la m(>t stiu t~p cac Idi cua Duc Giesu (su'U t~p Q, viet!tit chIT QuelLe, tieng Duc,co nghla la ngu6n). Xet ve can ban,hai gin. thuyet nay hi~n van con dl1qc 1l1u dl;lng trong khoa cht1gia i theo phuong pha p khoa hQc, nhung cling'la doi tuqng chonhling cu9c tranh lu~ n.


VI rnu6n thiet I~p nien dc;li clla cae ban van KiuhThanh, lo~i phe blnh van chudng nay tt! gidi hc;lnd eh6 chia efitva tach fbi ban van d~ phan bi~t eae ngu6n khac nhau, clingnhu' khong quan tam du den cfiu true chung cUQc eua ban vanKinh Thanh va sU' di~p rna ban van trong llnh lrc;lng hi~n thdimu6n dien ta (danh gia khong cao lam eong (dnh eua cac nhabien so~n). Do slf ki~n nay, eo th~ 16i chu gia i theo phu'dngphap phe blnh-Hch slr xem nhu' eo khuynh hl1dng chi phan tan vahuy ho~i ban van. Con mot so nha chu giiii chiu anh huang cuakhoa ljch Slr doi chieu cac ton giao, nhl1 dang dUQc slr dl;lng thaido, ho~c khoi di tu nhil'ng quan ni~m lriet hQc, aft alta fa nhungphan aoan tieu clfe aoi nghich vdi Kinh Thanh.

Hermann Gunkel la ngubi aft dua phl(ong phap ra kholcai ghetto (khu vlfc dong kin) cua loi phe blnh van chudng du'c;1Cquan ni~m nhu' lren. D~u van coi cac sach lrong b(>Ngfi Thu'lanhil'ng sltU t~p, nhLtng cng da chu y den cach cau l~o d~c bietcua nhil'ng do~n van khac nhau. Dng lim cach xac dinh van lo~im6i do~n van (ti dl;l "truy~n", 'thanh thi") cung nhl1 moi trLtongxua't xu, tuc "Sitz im Leben", cua do~n van (ti dl;l nhu b6i canhphap 19, phl;lng Vl;l... ). Lien ket vdi eo gang tIm kiem van lo~inay la "nghien cuu phe bInh cae plnh th((e", "Formgeschichte"do Martin Dibelius va Rudolf Bultmann khdi xl(ong ap dl;lng vaovi~e chu giiii nha't Him. R. Bultmann pha tr(>n loi gin i thich KinhThanh cam hll'ng tu triet 19 hi~n sinh eua Martin Heideggef vdjnhil'ng nghien cuu eua "Formgesclzichte". Do do,Formgeschichle thubng ou'Qc nhln vdi thai oQ de d~t th~n trQng.Nhu'ng mQt trong nhil'ng hi~u qua eua phuong phap nay la chothay r6 hdn truy~n thong Tan Vde oft btlt nguon va thanh hlnhtrong cQng aoan Ki-to huu, tuc la trong HQi Thanh tien khdi, oitlt Idi giang eua ehlnh Due Giesu den loi giang cong b6 dingDuc Giesu lil Dang Kito. Them vao "Formgeschichte", phai k~

38?


den "Redaktionsgeschichte ", "nghien cuu phe blnh vi~c biensot;).n". N6 Ilfc nghien cuu nay nh~m cho tha'y ph~n dong goprieng cua m6i lac gia such Tin Mli'ng, va nhang khuynh hudngthftn hQc d5 chi phoi cong vi~c bien sot;).ncua ong.

Khi phuong phap sau cling nay dl1\fCdua vao sa dl;1ng,lo~t cac giai do~n khac nhau cua phuong phap phe binh-ljch sada trd thanh day du hon : ttt hi~u dinh ban van, nguoi ta di sangphe blnh van chuong nh~m rileSxe ban van (tim cac ngu6n), r6itoi vi~c nghien cU'u phe binh cac hlnh thU'c, cuoi cling toi vi~cphan tich cong tac bien sOt;).n,tU'c la chli y de'n ban van tronghlnh thuc bien sOt;).ncua no. Chinh nhu the moi co th~ hi~u r5hon y hl1dng cua cac tac gia va cac ngl10i bien sOt;ln KinhThanh, cling nhl1 hi~u sU'di~p rna hQ da gdi den cac dQc giii d~utien. Qua do phl10ng phap phe binh-ljch slr dft dt;lt toi mQt t~mquan trQng cao nh51.

2. Cae nguyen Hie

Cae nguyen t5c can ban eua phl10ng phap phe binh-lichSU, trong hlnh th((c ceSdi~n, la nhung nguyen dc sau :

Day la mQt phl10ng phap ijch sit, khong phai chi vi n6dl1<;1cU'ng dl;1ng vaG cac ban van c6 - trl1ang h<;1pcac ban vanKinh Thanh - va nghien cuu t5m quan lrQng Ijch sU' cua ban van,nhl1ng nhat I;), vi phl(ong phap nay lim cach minh giai nhungtien trtnh lich su cua vi~c cac ban van Kinh Thanh ra dai, nhanglien trlnh xuyen thai gian d6i khi phuc tc;tp va trong mQt thdigian dai. Vao nhung giai do~n sOt;).nthao khac nhau, cac banvan Kinh Thanh dl1\fCglb tdi cac IOt;).ithinh gia hoi)c dQc giakhac nhau, song trong nh[(ng hoan canh khac nhau v{ khonggian va thdi gian.

Vi~c ghii thich Kinh Thanh trong HQi Thanh 39

N6i day la mQt phuong pha p phe binh, bdi VI d m6ibudc (tll' hi~u dinh ban van tdi phe blnh cong vi~c bien soc;\n),phuong phap nay v~n hanh nhd slf trQ giup cua cac tieu chuffnkhoa hQc khachqunn t6i da, sao cho dQc gia hi~n dc;\ic6 th~ tiepc~n y nghla cua cac ban van Kinh Thanh, y nghla v6n kh6 lInhhQi.

VI la phu'dng pha p pha n tich, phuong pha p phe blnh-Hch su nghien euu ban van Kinh Thanh theo cung mQt each (hltcgi6ng nhtt bftt ky ban van c6 nao khac, va binh lu~n ban van xetnhu la ngon ngu nhan lOl;li.Tuy nhien, phuong phap nay giupeho nha ehu giai, nhftt la trong khi nghien e(tu phe blnh vi~cbien SOl;lncac ban van, lInh hQi r5 hon nQi dung m~c khai cuaThien Chua.

3. Mieu tila giai doc;\nkhai tri~n hi~n nay, phuong phap phe binh-

ljeh sa di qua cae giai doc;\nsau :Hi~u dinh ban win dfi dUQc thl,te hi~n tll' lau. Cong vi~c

nay md ra mQt loc;\tnhung hoc;\tdong co tinh each khoa h<;>c,dlfatren chung tll' eua cae ban sao c6 nhftLva t6t nhftt, cGng nhtt dl!avan cac ban papyrus, eac ban dich e6 va cac ban van giao phI).Ml}e dich cua eong vi~c nay la co' g5ng, d~(a Lheo nh[(ng qui tiIenhat dinh, l~p nen mQt ban van Kinh Thanh gftn vdi nguyen bant6i da.

Tiep do, ban van dUQc dem ra phan rich v~ ngil hQc (tuphap va co phap) va ngil nghia. Cong Lac phan tich nay su dl}ngnhil'ng kien thuc cua khoa nghien cuu ngil' hQc lich sU'. Bay giC1vi~e phe binh win chuang mdi tim cach phan bi~t phftn d~u vaph5n ke't eua nhung ddn vi ban van Idn va nho, d6ng thdi timcach ki~m dinh slf I11c;\chl'.lc nQi t~i cua cac do~n van.

40.,


Nhung di~p van, nhung khae bi~t khong th~ dung hoadl(qe va nhung dau vet khae eho thay tinh eaeh phue hqp euamQl so ban van. Bay gid, ngudi ta ehia ban van thanh nhungdon vi nho, roi nghien eau xem nhung don vi d6 e6 th~ thuQe v~nh[tng nguon khae nhau naa. Phe binh win /ot;li tim cach xacdinh cac th<€ van, mOl trudng xuat xu, nhling net d~c bi~t va slfchuy~n bie'n eua eac th~ van. Phe binh cac truy~n thi/ng d~t caeban van vao cae trao Iuu truy~n thong, roi co g5ng xac dinh sllchuy~n bien eua dong truy~n thong qua Iich sU'. Cuoi cLIng, phebinh bien SU{111. nghien euu nhung sl(a d6i trang cac ban vantnidc khi dl(QC co dinh trang tInh trL;lnghi~n nay. Phe binh bienso~n phan tich tlnh tr~ng chung cUQc nay, bang cach co g5ngphan bi~t nhung khuynh hl1dng rieng bi~t ella trinh tr'.lng nay.Trang khi nh[(ng giai do<;tn tnrde co g5ng giiii thich ban vanbang eaeh tIm v€ ngu6n goc va Slf phat tri~n, theo quan di~mxuyen thoi gian, thl giai d0Stn cuoi eung nay l'.li ket thue bangvi~c nghien ClYuc6 tinh each dong thoi gian : giai thich ban vannhu ban van hi~n co, dlfa tren can ban nhung moi quan h~ h6tuong cua nhung yeu to khac nhau, va nhin ban van thea khiac~nh Ia su di~p rna tac gia c6 y thong truy€n cho nhung nguoidong th(ji vdi minh. Khi d6, ngl(oi ta c6 thE xet den ehuc nangthlfc dl}ng cua ban van.

Khi eac ban van dUQc nghien cuu thuQc th6 van lich sU'ho~c co lien quan den nhung bien co trang lich sa, thi phe binhlich sti se b6 tuc eho phe binh va n chuang d~ xac dinh tam quantn?ng ljch sa eua cac b:in van ay.

Chinh b5ng each d6, nguoi ta da lam sang to cae giaiaO'.ln khac nhau trong tien trlnh cu th6 cua m'.lc khai KinhThanh.

Vi~c ghii thich Kinh Thanh trong Hi)i Thanh 41

4. Danh gia

Phuong phap phe binh-lich slt, nhat la sau khi da traiqua qua trlnh chuy€n bien d€ co tlnh tr~ng nhu hi~n nay, co giatri the nao ?

Bay Ia phudng phap rna khi du<;jc slt dl,lng mQt cachkhach quan, se khong ham fin OlQta priori (tien thien) nao. Neuslt dVng phuong phap nay kem theo nhU'ng a priori nao do, lh.khong phai Ia do chinh phuong phap, nhung do nhU'ng quandi€nl giai thich nao d6 da chi phoi vi~c giai thich va c6 th€ cotinh cach thien kien.

Ngay ttt nhU'ng budc dfiu, phudng phap nay da du<;jchudng theo chi€ u huang phe blnh cac ngu6n van va lich slt cacton giao, nen phuong phap t:;10duc)c hi~u qua la Old ra OlQthudng mdi d€ tiep xlic vai Kinh Thanh, bttng cach cho thayKinh Thanh Ia mQl luy~n t~p cac tac ph5m. Cac tac ph5m nay,nhftt If! doi vdi Clfu Vdc, rat thuang khong phai Ia thanh quasang t':to cua mQt lac gia dQCnha't, nhung da c6 cii mQt ti~n sadai, lien ket m~t thiet vai lich sU' Israel va vdi lich slt HQi Thanhtien khdi. Trudc do, loi giai thich Kinh Thanh cua Do-thai ho~ccua Kito giao khong 9 thU'cro r~t v€ nhU'ng di€u ki~n ljch sa Cl;lth€ va khac bi~t trong d6 Lai Thien Chua ben r~ sau trong dan.Loi giai thich d6 chi biet cac dieu ki~n nay mQt cach chungchung va xa xa. Vi~c doi chQi llic dfiu giua khoa chli giai truy~nth6ng vdi loi tiep c~n co tinh cach khoa hQc, ma ngay ttt nhungbudc dfiu da c6 tach ra khoi dli'c tin va doi khi con d6i nghichvdi dU'c tin, h!n la dieu dang bu6n. Tuy nhien, sau d6 n6 li;li tora b6 ich : mQt khi dfi Io~i khoi phuong phap nhung thien kienngo~i t~i, phudng phap dua den ch6 hi€u biet chan 19 eua SuchThanh mQt cach chinh xac hon (x. Dei Verbum, s6 12). Theathong di~p Divino Afflante Spiritu, tim nghfa thea chil cua Such

.4.2. _

Thanh ]a mQt nhi~rn V~lehinh yell eua khan ehu giai va, muonhoan thanh nhi~m VlJ nay, nhat thiet phai xae d!nh van th~ euaeae ban van (x. Ench. Bibl., so 560). f)i~u nay thlle hi~n dll<;je Ianhd phuong phap phe blnh-l!eh sU'.

Hc1n nhien, vi~e dll11g phllong phap phe binh-lieh suthea loi e6 di~n to fa co nhli'ng gidi he;tn, VI phuong phap tV gidih~n vao vi~e lim y nghla eua ban van Kinh Thanh lrong caehoan c,lnh lieh sa ban van 'da fa adi, chu khong chl1 9 dennhli'ng ti~m nang khac eua y nghla aV<:1cbi~u ]0 qua cac giaido~n v~ sau ella l11<;lekhai Kinh Thanh va clla lich su HoiThanh. Nhl(ng phuong phap nay aa gop pllftn san sinh ra nhungtac ph5m chu giii i va th5n hQc -Kinh Thanh co gia tf! ldn lao,

Ti( Ifill, ngltdi la da th6i kh6ng lien ket phuong phapnay voi rnQt h~ thong triet hQc nua, Mdi day rnQt khuynh huangchu giiii da lion nan phuong phap thea hllang nhan rnc;lnh nhi~uhan tdi hinh thac ban van, rna it chu 9 den nQi dung. Nhungkhuynh hu'dng nay aa du<;1c sua chua nhd ap dlJng khoa ngii'nghla nhi€u han (ngu nghla cac lLt, cac di ll, ban van) va nhdnghien cuu khia e~nh thvc dlJng cua ban van.

Con v~ van d~ dua vao phuong phap mQt sl! phan tichcac ban van thea quan di€m d6ng thai gian, ta phai nh~n rhngd6 la mQt ho~t d(>ng chinh dang, bdi VI chinh ban van trong tinhlr~ng chung kel, ehu kh6ng phai mQt d~ng bien so~n tn(ac d6,dien tii Ldi Thien Chua, Nhung nghien cuu xuyen thai gian v5ncon ]a di€u kh6ng th~ b6 qua neu muon hi~u du<;jc tinh nangdong l!ch Sl( cua Sach Thanh, va neu muon cho thay Hnh cachphuc t'.lP nhung phong phu cua Sach Thanh: chiing h'.ln, lu~tGiao 0dc (Xh 21 - 23) phan ,1nh mQt tlnh lr~ng chinh tfL xa h<)iva ton giao trong xa hQi Israel, khac vdi tlnh tr'.lng dUge phalla nh qua eae lll~ t pha p khac Ou\1c luu giu trong sach D~ nh! lu~ t

Vi~c giiii thich Kinh Thanh trong HQiThanh 43

(Dnl 12 - 26) va sach Levi (Lu~t v~ sl! thal1h thi~n, Lv 17 - 26).Tie'p theo sau khuynh hu'dng duy l!ch slt rna ngu'oi ta du tnich 16ichtl giai theo phu'dng phap phe blnh-lich su, khong nen de xayfa thai clfc ngu'eJc IC;li,tuc 1ft quen di lich slt, nhfim phl;lCv~ mQt16i chtl giili chi c6 tinh cach d5ng thai gian.

Tom l~i, ffi\lCdich cua phu'dng phap phe blnh-lich su IIInhAro xac dinh, d~c bi~t theo cach xuyen thai gian, y nghia dadu'eJccac tac gia va cac nhA bien so~n Kinh Thanh di~n tao NhC1c6 cac phu'dng phap va 'cac 16i tie'p c~n khac tr<;1giup, phu'dngphap phe blnh-Hch slt roO cho ngu'CfidQChi~n d~i 16i di de'n vdi9 nghIa cua ban van Kinh Thanh, ban van nhu' ta dang c6.

B. CAe PHUONG PHAp Mal at pHAN TieH vAN CHUONG

Khong c6 phltdng phap khoa hQc nao nhhm nghien cauKinh Thanh I~i c6 kha nang dap ung tftt ca sl! phong phd cuacac ban van Kinh Thanh. VI the', cho dil c6 gia tei, phu'dng phapphe blnh-}ich sa cung khong th~ tlf hAo la hoan toan d5y do dec6 th~ dap ung du'Qc t5t ca. Phu'dng phap phap 5y bUQCphai bOqua mQt ben nhi~u khia c~nh cua nhftng tac ph5m dang du'<;1Cphu'dng phap khao cau. VI v~y, ta dung ng~c nhien khi tha'yhi~n nay nhi~u phu'dng phap va nRi~u 16i tie'p c~n khac da du'Qcd~ nght, nhAm dAo 'sau khia c~nh nay ho~c khia c~nh kia dangchtl 9.

Trong ph5n B nay, chung toi xin trlnh bay mQt s6phu'dng phap phan rich van chu'dng dil du'Qc khai tri~n h6i g5nday. Trong phfin ke' tie'p (C,D,D), chung toi se khao sat v4n t4tnhii'ng each tie'p c~n khac, trong d6 mot so' co lien quan vdi vic$cnghien cuu tfuy~n th6ng, mot s6 khac I~i cO lien quan vdinhil'ng mon "khaa hQc nhan van", mQt so' khac nua I~i c6 lienquan voi nhilng hoan canh d~c thu cua thoi nay. Cu6i cung (E),

.,4A Uy Ban Kinh Thanh Giao Hoang~-------- --- ------

chung toi se xem xet cach dQc Kinh Thanh thea khuynh hudngbaa thu (fandamentalisle), In cach dQc choi b6 m9i co g~ng giaithich co phu'ong pha p.

LQi dl;lng tien bQ cua nhung nghien cuu ngu hQC va vanchuang da d~t dU<;:Jcd thdi d~i chung ta, khoa chli giai KinhThanh ngay cang sa dl;lng nhieuu phl(dng phap mdi dE phan tichvan chuang, dt).c bi~t la cach philn tich tu ttt hQc, cach phan tichki chuy~n va cach phan tich k9 hi~u.

1. Cach phall tich tu tit hQc

N6i cho dung, Ioi p,han tich tu tll' hQc t~( n6 khong phaiIn mQL phuong ph::ip mdi. C~ i mdi, d6 In n6 du<;:JCsa dl;lng mQteach co h~ thong d~ giai thich Kinh Thanh va, dang khac, d6 Iaslf fa ddi va phat Lriin cua mot "khoa tan tu tu hQc".

Tu rtf h(JC Ia ngh~ thu~t so~n fa nhung bai van sao chothuyet phl;lC. VI 1Ti9i ban van Kinh Thanh In nhITng ban van cotinh cach thuyet phl;lc d mQt mac dQ nao do, nen mQl s6 kienthac ve tu tll hQc ird thanh hanh trang thong thudng cua cac nhachu giiii. Nhung phan tich tu tu hQc can phai du'Qc tien hanh lTIQtcach co phe blnh, boi VI chu gia i theo phuong pha p khoa hQc Iamot cong vi~c nhat d!nh pha i wan theo nhung d6i hoi cua tinhthan phe blnh.

Nhieu n6 lifC nghien cau Kinh Thanh mdi day da chu 9nhieu den slf hi~n di~n cua nhtJng yeu to tu lll' hQc trong SachThanh. Ta c6 th€ phan bi~t ba cach tiep c~n khac nhau. Cachtha nhat d~(a tfen tu fll' hQc Hy-La. Cach tha hai chl1 9 dennhung phuong th((c bien so~n Semit. Cach thu ba dim hang tunhung kham pha hi<$nO<;lirna nglidi fa g9i Ia "Tan tu tu h9C".

M6i honn canh cua mOL bai van deu g6m ba yeu to:ngt(di hung bi~n (ha~c lac giii), bai van (ho~c ban van) va thinh

Vi~c giiii thich Kinh Thanh trong HQiThanh 45

gia (ho~c nguai nh~n). VI the, khoa tu til h(JC c6' diin phan bi~tba dQng IlfC thuyet phl;lCgop phfin yao ph5rn chat cua rnQt baivan la : uy tin cua nguai noi, cach l~p lu~n cua bai van vanhung cam xuc rna bai van tt;lo nen trong thinh gia. Hoan canhkhac nhau cling nhu thinh gin khac nhau anh hUdng nhi~u dencach n6i. Khoa tu tu hQc c6 dic5n, kc5tll' thai Aristote, phan bi~tba thc5 lo~i tu tll' hQc : thc510'.li lu~t phap (truac cac phap dlnh),thc5loe;tinghi lu~n (trong cac hQi ddng chinh trD va thc5loe;timinhchung (trong cac bu6i cll' hanh l~ I~c).

Nh~n thay khoa tu tu hQc co t5m anh hudng to Iontrong van hoa Hy-l~p, cang ngay cang co nhi~u nha chli giiii sudl)ng cac khao lu~n tu tu hQc c6 di~n d~ phan tich ro han mQt so'khia c~nh trong cac tac phffm Kinh Thanh, nhfit la cac sach TanVac.

Nhi~u nha chli giiii khac I~i chu y nhi~u hon dennhung net d~c bi~t cua truy~n th{/ng van chu(/11g Kinh Thanh. Vlda ben r~ sau trong van hoa Semit, truy~n th6ng nay ro rangthich dung nhung cach bien so~n can d6i han, nha nhung cachdo, ngl1ai ta d~ nh~n fa m6i tuong quan giua nhung yeu to' khacnhau cua ban van. Nghien cuu nhi€u hInh thuc song d6i vanhung phuong thuc d~c bi~t trong cach bien soe;tnSemit khac segiup phan bi~t [0 han cfiu truc van chuang eua cac ban van va,nhl1 the', di den ch6 hic5usu di~p mQt cach thfiu dao han.

Dung tren quan dic5m t6ng quat han, "Tan tu tit h{Jc"

mu6n la mQt cai gI khac he1l1la mQt ban li~t ke don thufin nhungde;tngthuc hanh van, nhung xao thu~t tu to' hQCva nhung lo~i baivan. Khoa nay mu6n tIm xern te;tisao cach slt dl)ng d~c thu cuangon ngu nhu the l{Jihuu hi~u va co th~ giup truy~n thong mQtxac tin. Khoa nay mu6n "co tinh cach duy thlfc", hic5u theanghia khong rnu6n chi gidi he;tnVaG vi~c thuan tuy phan tich

46 "Uy Ban Kinh Thanh Giao Hoang

hinh thuc rna thai. Khoa nay d€ y tdi tlnh tr<;lngtranh lu~n ho:}cban di i hi~n nay. N6 nghien cuu van phong va vi~c bien s0':lnxet nhu Ia phuong the de tac d(>ng vaG thinh gia. E>~ d':lt rnl;lcdich nay, n6 IQi dl;lng nhung thanh qua gftn day cua cac b(>mannhu ngu hQc, ky hi~u hQc, nhan hQCva xa hQi hQc.

Dng dl;lng van Kinh Thanh, khoa "Tan tu tll' hQc" mu6nthau nh~p VaG t~n trung tam cua ngon ngu m~c khai xet nhU' langon ngu ton giao d€ thuye't phl;lCYll do htdng t~m anh hU'dngcua n6 trong boi canh xa h(>icua vi~c truy~n thong.

Vi nhung nghien cuu tu tll' hQc g6p phan lam cho vi~cnghien cuu phe binh cac ban van them phong phu, nen nhup.gnghien cuu d6 dang dliQc d&nh gia cao, nhfit la trong nhung cogiing khai tri~n h6i gftn day. Nhung phan tich do slta chua l~imQt thai dQ lola dii keo dai Hiu nay va giup tai kham pha, ho~clam r5 hon, nhung huang nhln nguyen thuy da bi mai m(>t ho~cchlm trong bong toi.

"Khoa tan tu tll' hQc" c6 ly khi keo sl! chu y VaG khanang thuyet phl;lc va xac tin cua ngon ngu. Kinh Thanh khongchi la phat bi~u thuan tuy nhung chan Iy. Do la m(>t su di~p, cosan noi mlnh mQt chuc nang thong truy€n trong m(>tb6i canh Cl;lth~ nao do, mQt su di~p mang theo mlnh mQt suc m~nh l~p lu~nva mQt chien IUQctu tll' hQc nao d6.

Tuy nhien phan tich tu tll' hQc cling co nhung gidi h':ln.Khi loi phan tich nay chi gidi h':ln d ca'p dQ mieu ta thi ke't quathuang chi la chu y den van phong rna thai. Vi tl! can ban mangtinh chat d6ng thai gian, cae phan tich nay khong th~ ttf chomlnh la mQt phltong phap dQc I4p, tl! rnlnh da duo Vi~c ap dl;lngphuong phap phan tich nay vao cac ban van Kinh Thanh neulen nhieu van de : cac tic gin cua nhung ban van nay c6 thuQcv~ nhii'ng fpoi tn(0r,g van hoa d dip cao nhat khong? HQ d5


theo cac qui t~c tu ttt hQc toi dau khi bien so~n cac lac phffrncua rnlnh ? Lo~i tu ttt hQc nao, Hy-La hay Semit, thich dang hdn

., ., .,ea de phan tich Cl;}the ban van nay ban van kia ? Li~u ta co gancho rnQt s6 ban van Kinh Thanh mQl diu true tu tit hQc qua congphu khong ? NhiIng va'n d€ tren va nhi€u van d€ khac khong c6y ngan can ta dung lo<;tiphan lich nay, nhung chi co y Ilhac tanhd rAng dung ch~y theo rna khollg phan bi~t f6 rang.

2. each philn t1ch thu~t chuy~n

Cach chu giiii theo 15i thu~ t chuy~n dua ra mQt phltdngphap hi~u va truy€n thong su di~p Kinh Thanh ung voi hlnhthuc cau chuy~n va chung tu, tuc la each the' din ban trong vi~ctruy€n thong giua nhung con nguoi. 1'rlnh thu~t va chung tucling la nhung net d~c bi~t cua Sach Thanh. Qua v~y, C,!u Voctdnh bay mQt }jch su cuu dQ, trlnh thu~t huu hi~u cua Hch sa flytrd thanh ban chfrt cua vi~c tuyen xung due tin, phl;}ng Vl;}vahuan giao (x. Tv 78,3-4; Xh 12,24-27; Dnl 6,20-25; 26,5-11). Benc~nh do, vi~c cong b5 Loi rao giang tien khdi (kerygma) cua Ki-to giao g6m lo~t chuy~n k~ v€ doi s6ng, cai che't va phl;)c sinhcua Duc Giesu Kito. Cac sach Tin Mung trlnh bay cho chung tatrlnh lhu~t chi tie't v€ nhiIng bie'n c6 do. Hu5n gino cling the',dU<Jctrlnh bay dudi hlnh thuc k~ ctlUyc$n(x. I C,. 11,23-25).

V€ 15i tie'p C~1l thu~t chuy~n, cftn phan bi~t nhungphuong phap phan tich va suy tll thftn hQc.

Hic$n nay, nhieu phuong phap phan tich dll<Jcd~ nghj.MQt s6 khdi di tu vic$cnghien cuu nhung m5u k~ chuy~n c6.t\1Qt s6 khac d~l din ban tren khoa "thu~l chuy~n hQc" nao d6hic$nnay, co th€ co nhii'ng di~rn chung vdi khoa ky hi~u hQc. Vid~e bi~t ehti y den nhling yeu t6 eua ban van lien quan den b6Cl;}C,nhun v~t va quan di€m cua nguoi thu~t chuy~n, 16i phan

48?


? ?tich thu~ t chuy~n nghien cuu cach mQt di u chuy~n du<;1cke dedua nguoi dQc vao tfong "the' gioi cua diu chuy~n" vdi h~ thongnhung gia tf! cua the' gioi d6.

Nhi~u phuong phap dua fa slf phan bi~t giua "lac gia[h~ I Slf" v(ji "lac gia ti~m 5n"; "oQC gia th~ t Slf" vdi "oQc giiiti~m 5n". "Tac gia th~t slf" 1a nguoi s0':ln fa cau chuy~n. "Tacgiii ti~m 5n" In cach noi o~ chi hlnh anh tac gia ma ban van tutu cho ra odi theo lien trlnn dQC (vdi van hoa, tinh khl, caekhuynh hLtdng, long tin ... ). "DQc gia th~t slf" Ia bat CLlai tie'pxuc vdi ban van, tu nhung dQc gia dau tien oa dQc hay nghe dQcban van cho tdi cac oQc giii ho~c thlnh gia ngay h6m nay. "DQcgiii ti~m fin" dLtCJChi~u In hgudi ma ban van gia djnh va sansinh ra, ngudi c6 kha nang v~n hanh nhung hO':lt dQng cua t[inao va tlnh cam can phai co d~ di vao the gidi cua cau chuy~nva tra ldi thea cach tac giii thlfc slf da nha m qua tac gia ti~m fin.

MQl ban van van dang co dLt(jc tam anh hUCJngtuy theodQc giii th~t'c Slf (nhu' chung ta, nh[(ng ngudi dang song a cuoi the'ky XX nay ch5ng h<)n) co th~ t~( dang hoa vdj lac gia ti€m finden rn(rc nao. MQt trang nhung nhi~m VI;! to ldn cLla khoa chugin i na y In I[}m sao cho vi~c t~rd6ng hoa 5y du<;1cd~ dang.

Di li€n vdi cach phan tich thu~ t chuy~n la rnQI eachmdi o~ (hinh gia tam quan trQng cua ban van. Trong khi phuongphap phe blnh-nch Slr cau xet ban van nhi€u han, coi ban vannhl( rnQt eli "CUll s6" giup nhln vao ma quan sat thdi d~i naythdi d<)i kia (kh6ng pha i chi quan sa t nhling slf ki~n duCJc thu~ tI~i ma thoi, nhung con quan sat ca tlnh tr<)ng cQng doan nh~nnhling slf ki~n du<jc k~ I~i d6 n[Ta), thl ngudi ta nh5n rn<)nh dingban van cling co chuc nang nhu mQl "Tam guong", hi6u theonghla ban van phan chieu mQt hinh anh nao d6 ve the gidi -"the' gidi cua cau chlly~n" - hlnh nnh ve the gidi nay anh 11l(CJng

Vi~c ,iii thich Kinh Thanh trong HQiThanh 49

VaGcac cach ohio cua dQc gia va dU'adQCgia de'n ch6 oh4n rnQtsf) gia tIi nay hdn la nhung gia tri khac.

Di li~n vdi th~ lo~i nghien cuu co d~c tinh van chudngdi~n hlnh nay la suy tu thdn hflC, bhng cach xem xet nhung h~uke't g6i ghem trong ban chat cua diu chuy~n - va cling la euachung ttt - trong Sach Thanh vai long tin g~n b6 va bAng cachlay til' £16ra rnQt phuong thac giai thich thl,l'chanh va ml;lc Vl;l.BAng cach nay, ngltOi ta phan ung ll:li vi~c gian ht<jc ban vanlinh hung vao mQt 10 nhii'ng £l~ tai than hQc, thuang Ia duQc l~ptheo nhii'ng ph~m tru va theo mQt thu ngon ngii' phi Kinh Thanh.Nguai ta mu6n khoa chli giai th' ~t chuy~n phl;lCh6i I~i, trongnhung b6i canh ljch sU'mdi, nhung cach thuc truyen thong va ynghla thuQc rieng trinh thu~t Kinh Thanh, d~ co thS md rQnghon can £luaog £li tdi dn cuu dQ. Nguai ta nhftn ml:lnh de'n sf! c4nthie't phai "thu~t h.d on cuu dQ (khia c~nh "thong tri" cua cautruy~n) va phai thu~t I~i nhAm dn cuu dQ (khia c~nh "hanhdQng"). Qua the', trinh thu~t Kinh Thanh baa g6m - mQt cach ror~t ho~c ti~m tang tuy trudng h<jp - mQt Idi mai gQi co tlnh c,(~hhi~n sinh gdi toi ngudi dQc.

Cach philn tich thu~t chuy~n hi~n nhien Ia huu ich d6ivoi khoa chli giai Kinh Thanh, bdi vi cach nay phu h<jp vdi banchftt thu~t chuy~n eua rftt nhieu ban van Kinh Thanh. L6i phintich nay gilip cho vi~c ehuy~n - thudng Ia kh6 khan - tit y ngh'iaclla ban van trong bf)i canh llch sU'ella n6 - gi6ng nhu' phltdngphap phe blnh-ljch sU'cf) gAng xac dinh -, sang tam quan trQngclla ban van df)i voi dQc gia ngay nay. Ngu<jc Il:li, sl,l'phan bi~tgiua "tac gia thl,tc sl,t" vdi "tac gia ti~m fln" lam cho nhung va'nde phuc t~p trong vi~c giai thich cang gia tang.

Ap dl;lng vao cac ban van Kinh Thanh, cach phan tiehthu~t chuy~n khong du<jc dem nhung khuon m5u sAn co chl;lP


len cac ban van IGnh Thanh. Dung ra, phai ca g~ng d~ phu h<;1pvoi tinh cach chuyen bi~t cua ban van d6 hone L6i ti~p c~n d6ngthCligian (synchronique) cua cach phan tich nay d6i voi cac banvan doi phai du<;1c nhung nghien cuu d6ng thai gian(diachronique) b5 tuc cho. Dang khac, cach phan tich nay phai ytu coi chung mQt khuynh huang co th~ co, d6 la lo~i trlt mQi cag4ng khai tri€n d~o ly tu cac du ki~n bao g6m trong cac trlnhthu~t Kinh Thanh. Khi dO. lai phan tich nay se khong h<;1pvoichinh truy~n thang Kinh Thann, truy~n thang vftn thllc hanh th~lo~i khai tri€n nay, va khong h<;1pvdi truy~n thang HQi Thanh,truy~n thang vftn ti~p tl}Cdi theo con duClng nay. Cuai cung canhtu y rAng nguoi ta kh6ng th~ coi tinh hi~u qua hi~n sinh chuquan cua Loi Thien Chua nhu la mQt tieu chuin dii d~ hi~uchan ly cua Lai Thien Chua ....

3. each phaD t1ch ky hi~uTrong sa cac phuong pha p du<;1cgQi la d6ng thai gian

(synchroniques), tuc la nhung phuong phap t~p trung vao vi~cnghien cuu ban van Kinh Thanh nhu ban van du<;1cdQc trongtInh tr«;lng chung k~t, phai k~ d~n cach phan tich ky hi~u. Tukhoang hai muoi nam nay, cach phan tich nay da du<;1ckhaitri€n nhi~u trong mQt sa mai trudng. Truoc tien, phuong phapnay dUQc gQi bhng mQt tu t5ng quat Ia "duy ca'u truc", coi nhangu hQc nguoi Thuy' 51 Ferdinand de 5aussure la ang t5. Dftuth~ ky nay, Ferdinand da: khai tri~n mQt 19 thuyet cho ding m6ingon ngu la mQt h~ thong nhung tuong quan. h~ thang nay tuantheo nhung qui lu~t nhftt dinh. Nhi~u nha ngu hQC va vanchltong da co mQt anh hUdng dang k~ trong qua tdnh chuy~n

Vi~c giaii thich Kinh Thanh trong Hc}iThanh 51

bie'n eua phu'dng phap nay. Da sd cac nha Kinh Thanh su dl}ngphudng pha p ky hi~ u d~ nghien cU'u Kinh Tha nh I~i choAlgirdas J. Greirnas va Ecole de Paris rna Bng la ngu'C1isang I~pla ddn vi chu xu'ong Iy thuye't nay. Nhung cach tie'p c~n vanhung phu'dng phap tu'dng tll, d~t can ban tren khoa ngu hQchi~n d~i, dUQc khai tri~n d nhung ch6 khac. a day chung toi xintdnh bay va philn tich v~n t~t phu'dng phap eua Greimas.

Phudng phap ky hi~u dl,ta tren ba nguyen t~c ho~c bagia thuye't chinh :

Nguyen tAc nQi t~i : M6i rnQt ban van t;;tOnen mQttoan th~ nghia. Philn tich la xern xet toan th~ ban van, nhung chiban van rna thai, cha khong n;;ti vao nhung du ki~n "ngo;;ti ~innhu' tac gia, dQc gia, nhung bie'n cd du'Qc k~ l;;ti, Hch sU' vi~cbien SOC;ln.

Nguyen tAc cAu true eua y nghia : ChI c6 y nghia quava trong rndi tu'dng quan, d~c bi~t Ia tu'dng quan di bi~l. Nhuthe', philn tich rnQt ban van la thie't I~p h~ th6ng nhung tUdngquan (dai nghich, chu~n nh~n ...) giua nhung ye'u to' vdi nhau.khdj tll d6 rna kie'n tC;lOy nghla cua ban van.

Nguyen tAc ngil phap eua ban van: M6i ban vAnlien quan de'n 'llQt ngu phap, nghia Ia rnQt so' nhung qui lu~tho~c ca'u truc nao d6. Trong mQt toan bQ nhung-cau dUQcgQi labai van (discours), co nhG'ng ca'p dC)khac nhau, m6i ca'p dQ I~ic6 ngil' phap rieng.

NQi dung toan th~ cua mC)tban van c6 th~ dUQc phantich dlfa tren ba cftp dC)khac nhau :

CAp di) thu4t trinh. Ngu'C1ita nghien cU'u trong trinhlhu~t nhung bie'n ddi da xay ra tu Hnh trC;1ngd~u lien ete'n tlnhtr~ng chung cUQc. Ben trong lie'n ldnh thu~t chuy~n, 15i'phantich nay cd gdng VC;1chI~i nhung giai dOC;1nkhac nhau eta duQc

52~Dr Ban Kinh Thanh Ghlo H~_ang

lien ke't ch~t che vdi nhau, cae giai do~n nay danh da'u sl.! biend6i Ul' tlnh tr~ng nay sang tlnh lr':lng khac. Trong m6i rnQt giaido~n nay, nglfdi ta xac dinh nhi1ng tliang quan giua nhung "vaitro" dl1Qcnhi1ng '"lac nang" hoan tfit, cae tac Hang nay qui dinhnhftng tinh trC:lng va san sinh fa nhG'ng bie'n d6L

Ca'p dQ suy Iy _Phan tkh h~ t~i ba ho~t dQng :

a. f)anh d~{uva s~p xe"p cae d4ng [hite (figures), t(tc Itth -r ,..f' "..!' "i' 11"'''' tr ",. b? -- ./ it' ,..~nul ng yeu to ~ua ngma . ong n191..an van ,cactacnhar:, thai gian va nvi ch6n).

b. Thic't l~p du'Cing di. eua m6i d';ing thltc lIang mQtban van de xac. ciuh cae ban van sir dl)ng d~ngthuc d6. (0

c. TlIn gia tri chu d~ eua cae dq,ng thue, Ho~t oQngcuoi cungE nay' he tai ;zac dinh '''nhan danh cai .gl" (::::...... ,

gia [f!) cae d~ng thl(e theo duong di nay dlidng dikia, trong ban van nhat dinh do.

Ca'p di) lu~n 1.9- ngO' nghia. Day ill d(p di? duc;c gQi Iasau xa va cling la ca'p d9 trilU tl1\1ng nhatNS xuat phat tu d~nhd~ nay If! cac hlnh (h(le lu~n 1.9 va nghia d~u nggrn trong t6 chucthu~t trlnh va su)' 19 eua rr16i bAi van. Vi~c phan tkh d cip d9nay h~ tf;l.i xac dinh lu~n 19 da chi phoi nhfrng khdp can ban cuadu'bng di thu~t kwh v,l d<;l.ng tlllIe etla mQ! baH Va,H. D~ dUflC nintv~y, n1Qt dVng CIJ thudng dU(jc: su dl;lng g9i lA "6 vuong kyhil$uH, d~ ng thuc sl't dl;(ng nhung tu(Jng quan giua hai tiJ "tniingu<JcH vai hai ll( "ITlaU thuftn>l (ti d~ trAng va kh6ng trAng, denva kh6ng den)

Cae nha chu trilling 19 thuyet v~ phuong phap ky hi~ukhong ogling dl(a ra nhung khai tri~n moi. Nhi1ng nghien c(tu

hi~n nay chli tr9ng nhieu v€ phat bi~u va v~ tlnh cach lien banvan (intertextualite). DI1Qcap dl}ng trlidc tien van cac ban van

Vi~cgiii thich Kinh Thanh trong Hc}iThanh 53

thu~t truy~n clla Kinh Thanh, cac ban van nay ung dl}ng d~ hdn,phu'dng phap nay ngay cang du'QCsa dl;lng nhieu vao nhiJng lo~idi~n til khac trong Kinh Thanh.

Mieu ta nhu' tren ve khoa ley hi~u, va nha't la ve pilatbi~u clla nhung gia thiSt clla khoa nay, CIacho tha'y nhung donggop va nhung gioi Ju;m clla phu'dng pha p. Khi chu trQng nhi~udSn sl! kien m6i ban van Kinh Thanh la mQt toan th~ c6 m~ehl~c, theo nhung cd ca'u ngu hQc ro ret, phu'dng ph8p ky hieu g6pph~n giup ta hieu Kinh Thanh, LC1iThien Ch\\ • du'Qc dien t8bAng ngon ngu loai ngu'C1i.

Chi du'Qc slt dl}ng khoa ky hieu de nghien eltu KinhThanh nSu ta tach ra khoi phltdng phap phin tieh mOt ~ giithiSt CIa Clu'Qckhai triSn trong triSt Iy diu truc, titc Ii sl1 phunh~n nhung chll the va sl! qui chiSu ngo~i-van ban. Kinh Thanhla rnQt Loi n6i v~ cai thl}'crna Thien Chua CIaloan ra trong Ijehsu, rna Ngu'oi dang ngo vdi chung ta hom nay qua trung giannhung lac gia con nguoi. L5i tiSp c~n ky ki~u phai mO ra d6nnh~n l!ch slt, trudc tien la ljch sit clla nhung nhin v4t c6 vai trotrong cac ban van, r6i ClSnlich sa clla cac tac gia va dQc gia cuaban van d6. Nhung nguoi sU'dl}ng 15i phin tich ky hi~u c6 theg~p nguy cd ldn la chi d~ng l~i CJ ca'p di) phin tich hlnh thac cuanQi dung rna khong rut ra dUQcs(rdi~p cua cac ban van d6.

NSu khong ngl}p l~n trong r~ng ngon ngu xa I~ va phltct~p va nSu nhung ySu t5 chinh dltQc giang d~y bAng nhirng t~ngu ddn gian, 15i phin tich ley hi~u c6 the dem den cho cae Ki-to huu cai thu nghien cuu ban van Kinh Thanh va kham ph4dUQc rnQt s6 chi~u kich v~ y nghia cua ban van rna khang c4nph3i c6 mQi kiSn thuc Ijch sO-lien quan dSn viec ban van dltQCra dC1iva khung canh xa hQi-van h6a clla ban van. Nhlt the' 16iphin tich nay xem ra c6 the huu dl;lng ca trong ml}c Vl:l, gilip


thich ung Kinh Thanh mQt cach nao do cho nhung nguai khongchuyen mon v€ Hinh vlfc nay.

c. NHUNG L611lEP C~N f)~T cAN BAN TREN TRUYtN TH6NG

Cac phuong phap van chuang vita tdnh bay trent d~uco khac vdi phuong phap phe blnh-Hch SLtvi chL1trQng nhieuden slf thong nhftt ne)i tf;licua. cac ban van, v~n khong du d~ giaithich Kinh Thanh, VIcac phudng phap do cuu xet mdi tac ph~mrieng reo Nhllng Kinh Thanh l~i khong phai la rnQt t~p hQp cacban van kh6ng co lien h~ gl vdi nhau, tnii l~i, do la mQl loan bQnhi1'ng chung ltt cua rnQt Truyen Th6ng VId~i. Mu6n lUdng unghoan toan vdi doi tll<;1ngnghien cuu, khoa chL1giai Kinh Thanhc5n phai htu y den sll ki~n nay. Da'y III quan di~m rna nhieu Io'itie'p c~n dii thea va hi~n dang khai lri~n.

1. Loi tie'p c~n thu' qui

Nhc}n tha'y phuong phap phe binh-I!ch sa doi khi bQc Ie)nhU'ng kho khan khie'n cho kho dC;}t,trong nhii'ng ke't lu~n cuaminh, de'n cftp de) thllc sl! th~n hQc, 1o'itie'p cc}n"thll qui", ra dC1iCJ Hoa Ky dUQc chung hai mUdi nam nay, co y dlla nhi~m Vl,1th5n hQc \.fOf)iJ, vi~c giiii thich den ket qua my man han. khCJiditll khung canh minh b~ch clia duc tin: Kinh Thanh xet nhll toanth~.

D€ tolfc hi~n ml;1ctieu tren, Ioi tiep c~n nay giai thichm6i ban van Kinh Thanh dl!a VaGThll Qui Sach Thanh, hic laKinh Thanh xet nhu dUQc ce)ng doan cac tin huu nhin nh~n laqui luc}thl1dng dan ddi s6ng dU'c tin. Lo'i tie'p c~n nay co' gAngd~t m6i ban van vao trong ke ho~ch dQc nhat clla Thien Chua,nh5m hi~1l lhlfc hoa SachThanh eho thai dC;}ingay nay. L6i tiep


e~n nay khong e6 y thay the' nhung chi mong b6 tue eho phudngphap phe blnh-Iteh sii'.

C6 hai quan diSm khae nhau (Hi dU<Jed~ nghj :

Brevard S. Childs ehu 9 de'n hlnh thue thu qui eu6ieilng eua ban van ( ban van day e6 thi la mQt eu6n saeh ho~esltU t~p g5m mQt so' sach), hlnh thuc dff dUQc cQng doan cha'pnh~n la c6 the' gia di dien ta duc tin va huang dAn dbi s6ng cuacQng doan.

Di xa hdn hlnh thuc chung ke't va co dinh clla ban van,James A. Sanders l~i chu y de'n "tie'n tdnh thu' qui" ho~c sl! phattriin ti~m tiSn ella SaehThanh, Sach da dU<JccQng doan tin huunhln nh~n la e6 gia tq phap qui. Nghien euu phe blnh tiSn mnhna y se tim hiiu xem cae truy~n th6ng e6 kinh da du'<Jctai sadl)ng trong nhung b6i eanh mai nhU' the' nao, tru'oc khi I~p nenmQt toan thi vua vung b~n vua e6 thi thich ung, vua rn~ch I~cvua th6ng nha't nhung du ki~n ba't dong, noi t6m IC;lila rnQt t6ngthi trQn v~n, trong d6 cQng doan duc tin tim dU<Jcchan tinh cllamlnh. Nhung phu'dng thue gicii thich da dU<JCsa dl}ng trong sufittie'n trlnh nay va vAn con du'<Jcsa dl)ng sau khi Thu' Qui dii du'c;lCco' dinh. ThU'Clngthu'bng cac phu'dng thuc nay thuQc thi lo~tMidrash, dung di hi~n t~i hoa ba~ van Kinh Thanh. Cac phltdnglhuc nay giup cho IUGnc6 mQt slf tu'dng tac giua cQng doan vaSach Thanh cua cQng doan, nha cach giai thich nhArn lam saocho truy~n th6ng du'<;fee~p nh~t hoa.

L6i tie'p c~n thu qui c6 19 khi phan ung l«:tivi~c coitrQng qua dang nhung gl du'<;fcgia thie't la nguyen thuy va tienkhai, nhU' thi chi c6 nhung cai d6 mai chan thtle thoi. SachThanh dl(<Jc linh hung cmnh la Saeh Thanh nhu' HQi Thanh diinh~n lam qui lu~t cho due tin eua minh. V~ di~m nay, ta e6 thenhan m~nh vua vao hlnh thue chung ke't cua mdi eu5n saeh, vita


vao toan th~ lam nen Sach Thanh xet nhli Thli Qui. MQt cuansach chi gQi Ia Kinh Thanh can cu vao toan thE Thli Qui.

CQng aoan tin huu th,!c 5'! Ia boi canh tlidng xung asgiai thich cac ban van thuQc Thu' Qui. Trong bai canh cQng aoanfty, duc tin va Chua Thanh Th~n lam cho vit$c chu giai du'<;1Cphong phu. The gia cua HQi Thanh, the gia nh~rn phl;lCvl;l cQngdoan, phai luon giu cho vi~c giai tWch trung thanh vdi Truy~nThO'ng VI d~i dfi san sinh ra cac ban van (x. Dei Verbum, s6 10).

LO'i tiep c~n thu' qui g~p mQt s6 vftn d~, nha't Ia khi tImcach xac dinh "tie'n trlnh thli qui". Ta co thE noi mQt ban vanthuQc Thu' Qui chinh xac tu khi nao ? Ra nhu' co thE noi ffiQtbanvan thuQc Thu' Qui tu khi cQ~g doan gan cho ban van rnQt thegia qui ph~m, th~m chi trlidc khi ban van a'y hoan toan co dlt<;1chinh thuc cO' dinh. Nglioi ta co th~ noi den rnQt thu giiii thich"Thli Qui" khi vi~c I~p I~i nhung truy~n th6ng, dJ\jc th\l'Chi~nb~ng cach chu y den nhung khia c~nh mdi cua hoan canh (tongiao, van hoa, thftn hQc), vftn giu dli<;1cchan tinh cua sal'dit$p.Nhling l':li co mQt vftn a~ du'<;1cd~t fa : Phai chang tien tclnh giaithich dfi dftn den vi~c thanh hinh Thu' Qui du'<;1Cnhin nh~n IAquilu~t dtSgiiii thich Kinh Thanh cho tai ngay nay?

Dang khac, nhung tlidng quan phltc t~p gili'a Thu' QuiKinh Thanh cua Do-thai vdi Thli Qui Kito giao lam phat sinhnhieu vftn n~n cho vi~c giiii thich. HQi Thanh Kito giao nhinnh~n la "C,!u tJoc" nhung tac ph~m tung co the gia trong cQngdoan Do-thai thea van minh Hy-I~p, nhling mQt so trong cac tacph~m fty l~i kh6ng co trong Kinh 'fhanh b~ng tieng Hipn ho~cco nhu'ng du'di hlnh thuc khac. Nhu' the toan th~, CO/PUS, cokhac. Vi the, each giai truch thu qui kh6ng th€ nao h~t nhlt nhautrong mQi tnJ'C1ngh<;1p,vi m6i ban van phai dliQCdQc trong luangquan vdi loan th~, corpus. Nhung tren hel, HQi Thanh dQc ClfU

Vi~c giii thich Kinh Thanh trong Hc)iThanh 57

Vdc theo anh sang cua mftu nhi~m vUQtqua - cai che't va phl}csinh cua DU'c Giesu Kito - mftu nhi~m nay mang I~i mQt nethoan toan mdi va dung mQt the gia sieu vi~t liim cho SachThanh co mQt y nghia quyet dinh va chung cUQc(x. Dei Verbum,s6 4). SI! xac dinh mdi v~ y nghia la thanh phftn trQn v¥n cuadlic tin Ki-to giao. Tuy nhien vi~c xac dinh d6 khong c6 y n6i IlkIoi giai thich thlt qui c6 trudc khong c6 gl ch~c ch~n, tltc III loigiai (hich c6 trudc L€ VUQtqua cua Kito giao. Ta cftn phai tontrQng m6i giai do~n trong lich slt cU'udQ. Lam c~n ban cha't cuan6 di, Cl!u Vdc se lam cho Tan V6c mtt di g6c rS sau xa tronglich sU'cua n6.

2. L6i tilp e4n dl1a vao nhilng truy~n thing giaithich eua Do-thai

B6n ho~c nam the' ky sau cung trudc ky nguyen Kitogiao, CI!U Vdc da co dLiQChlnh thuc chung cUQc trong Do-thaigiao. Do-thai giao nay cling la moi trLiang xutt xU'clla Tan Vdcva cua HQi Thanh sd khdi. Nhi~u c6 g~ng nghien cltu }ich sltDo-thai cd va nha't Ia nhung nhung kham pha d Qumran dii lamcho thffy ro tinh cach phU'c t~p cua the' gioi Do-thai, (j t~i da'tIsrael cling nhu d trong cQng ~oan Do-thai ki~u su6t thai kynay.

Chinh trong the' gioi d6, vi~c giai thich Sach Thanh c.1ib~t d~u. MQt trong nhung chltng ta cd nhtt cua vi~c giai thichKinh Thanh theo Do-thai la ban dich Hy-I~p, ban Bay Mltdi.Ban Targurnim tie'ng Ararn la rnQt bhng chung khac v~ clingrnQl c6 gAng nhu the', c6 g4ng vAn con dLiQCtheo du6i cho tdinay, bhng cach tich tl} rnQt kh6i vi d~i nhung phLidng thuc uy~n.hac nhAm bao tel ban van ClIu Doc va d~ giiii thieh y nghia euacac ban van Kinh Thanh. d btt cu thoi nao, nhung chl1 giai KitO

58?


giao thuqng th~ng, tll hnh ITIl;lCOrigene va thanh Gier6nim6 trddi, d~u cei gftng IQi dl;lng Slf uyen bac v~ Kinh Thanh cua Do-thai d~ hi~u r5 Kinh Thanh hon. Nhieu nha chu giai hi~n d~icu ng theo gltdng na y .

f)~e bi~t, cae truy~n theing Do-thai e6 kinh giup biet r6hdn ban Bay Mltdi, ban Kinh Thanh Do-thai rna sau d6 aft lrdthanh phftn lha nhat ella Kinh Thanh Kito giao trong it la bonthe ky dftu eua H(>iThanh va CJ Dong phudng eho toi ngay nay.Van ehudng Do-thai ngo<;liHut qui, dUQc gQi la ngo~i thu haylien uoe (intertestamentaire), vU'a nhieu vU'a aa d~ng, la ffi(>lngu6n quan lrQng eho vi~c giai thich Tan Vde. Nhung phu'dnglhae eht1 gla i khac nhau dil dUQC Do-thai giao g6rn nrne ukhuynh huang khae nhau su dl;lng co th~ thty ngay trong chinhClfu 0de, chAng tl(~ntrong cae sach Sli bien nien so voi cae sachSamuen va cac Vua, r6i trong Tan Vdc, chAng h~n trong rn(>lsoca(;h I~p lu~n theo kit!., Sach Thanh clla thanh Phaola. Ca Clfu00e I~n Tan 0de eUng nhlt van chudng cua eac nhonl Do-thaitrude va sau thai Due Giesu deu co rat nhieu hlnh thue khaenhau (dl;! ngon, ngl;!ngon, thi ea, lien khuc ljlorilegia), thi tuy~n,dQe l~i, pesher, nip nhieu ban van cach xa nhau I~i g~n nhau,Thanh v!nh va thanh thi, thi kien, rn~e khai va gite rnd, vanehudng khan ngoan). Van chudng Targum va Midrash cho thtylruy~n thong giang giai va each thae giiii thich Kinh Thanh ellanhieu phai thuQCDo-thai giao d nhii'ng the ky dau nhu' the nao.

Ngoai ra, nhi~u nha ehu giai Clfu Vdc con tharn khaocae nha blnh lu~n, cae chuyen gia ngii' phap va tll di~n Do-thaieua thoi Trung e6 va thoi gan day hon. HQ coi d6 la nhU'ng anhsang giup hi~u nhi€u do~n van t6i nghia ho~c nhung tu hie'mhay chi dUQc dung co mot hln. Hun hAn ngay xua, ugay naynguai ta thuang thay nhU'ng tham chie'u tll cac lac ph~m trenlrong nhung bfli lranh lu~n chu giai.


Tu thd i cd xua cho den nga y nay, slt dl;lng kho ta ngphon~ phu cua Do-thai d~ phl;lCvl;l Kinh Thanh Ia mQt sl! lr<Jgiup ~at c6 gia lrj d~ chu giiii C,!u va Tan Voc, nhung voi di~u,ki~n 'Ia slt dl;lng mQt cach th~n trQng. Do-thai giao cd xU'acilngco nhi~u hlnh tllll'Ckhac nhau. H1nh thli'c eua Bi~t phai khongphai Ia hlnh thuc duy nhat, cho du hlnh thuc ay sau do chie'm lJUthe' trong phong trao Rabbi. Cac ban van Do-thai giao thoa vdinhau su6t nhi~u the' ky. Di~u quan trQng Ia d~t cac ban van d.ytheo thu tll thai gian trudc khi tie'n hanh nhung phuong thac sosanh. Nhat la, khung canh chung clla cac cQng doan Do-thai vaKito giao khac nhau tu din ban : v~ phia Do-thai, trong cmnhnhung hlnh thuc rat khac nhau, do Ia rnQt ton giao xac djnh n~nrnQt dan tQc va mQt Ioi song din cu vao mQt tac ph~rn dU<JCm4ckhiii va dU<Jctruy~n kh~u, Lrong khi v~ phia Kito giao, cmnhlong tin vao Chua Giesu, Dang da chet, dfi phl;lCsinh va naydang s6ng, Dang Mesia va Con Thien Chua, Ia can ban qui tl;lnen mQt cQng doan. Hai khai di~m ay, dung v~ phuong di~ngiai thich Kinh Thanh, IfinI nen hai boi canh v~ din ban khacnhau cho dftu co nhi~u di~m chung va giong nhau.

3. Loi tiep c~n nhilljch sd hi~u qua cna ban vin(Wirkungsgeschichte)

Loi tiep c~n nay dlfa tren hai nguyen tfic sau :

a. Ban van chi trd lhanh mQl tac ph~m van chudngne u no g~p nhung dQc gia dem IC;ii cho no sac s6ngbAng cach bien n6 thanh cua minh.

b. Vi~c bien ban van thanh cua mlnh nay du<Jc th\l'chi~n theo cach ca nhan ho~c cQng doan, va c6nhi~u hlnh thli'c tuy nhung Ianh v,!c khac nhau (van

60?

Uy Ban I{inh Thanh Giao Hoang

chuang, ngh~ thu~t, thftn hQc, kh6 che va tu duc)gop phftn hi6u chinh ban van nhieu hdn nua.

each tier c~n nay kh6ng phai Ia thai c6 hoan toankhong biet den, nhu'ng n6 dUQc khai tricin giua nhftng nam 1960va 1970 trong nhung nghien cuu van chudng, khi khoa phe blnhchl1 y den nhung m6i tudng quan giua ban van va oQc gia. Khoachu giai Kinh Thanh co th~ lQi d~ng dUQc lhanh qua cua vi~cnghien cuu na y, nhftt la khi khoa gia i thich theo triet hQc, benc~nh d6, nhftn m~nh den khoang cach cftn phai co giua tacphffm voi lac gia da viet nen tac phffm do. Theo chi~u hudngnay, van de Ijch sa hi~u qua do mQt quy~n sach hay mot do~nvan Kinh Thanh ("Wirkungsgeschichte") t~o nen b~t dftu dUQcdua vao lrong vi~c giai thich. Ngudi ta c6 gitng do htdng stlchuy~n bien cua vi~c giai thich qua dong thai gian dtla vaonhung 01~U du'Qc cac doc gia quan tam khi dQc ban van. NgUC1ita cling cO' gitng danh gia t~m quan tr9ng vai tro cua Truy~nTh6ng d~ soi sang y nghia cua cac ban van Kinh Thanh.

Vi~c d~t chung ban van va dQC gia vdi nhau t~o nenmQt suc nang dQng, vi ban van co mot anh hu'dng toa va gaynen nhii'ng phan ung. Ban van lam yang len mQt l(ji m(ji gQi.LC1imdi g9i nay dUQc cac doc gia Hlng nghe ca nhan ho~c canhom. Dang khac, dQc gia kh6ng bao giC1Ia mot chu th€ dondoc. Doc gia thuoc v~ mQt boi canh xa hQi va song trong mQttruyen th6ng. DQc gia den vdi ban van mang theo nhung vftnn~n. Doc gia tuy€n chQn, d~ nghj mot cach giai thich va, cu6icung, dQc gia co th6 sang t~o ra mot tac ph~m khac ho~c conhung sang kien xuftt phat trtlc tiep ttt vi~c dQc Kinh Thanh.

Co nhi.~u vi d~ ve 16i tiep c~n nay. Lich su vi~c dQcsach Di€m ca Ia mQt vi dl;l tuy~t vdi v~ cach tiep c~n nay. Nocho thay cuon sach aa dl1Qctiep nh~n d thai cac Giao phl;l, trong

Vi~c giai thich Kinh Thanh trong HQiThanh 61

nhung rnoi tniC1ngdan tu La-tinh thC1iTrung cd ho~c. hon nua,noi rnQt nha th~n bi nhll' thanh Gioan Thanh Gia nhu the' nao. Dod6. 16i tiep c~n nay cho ta co may kham pha f5 hon mQi chi~ukich y nghla cua van phim nay. Trong Tan Vdc cling the, c6 thSva la dieu huu ich khi soi sang y nghla clla mQt do~n van(ching h~n, do~n n6i ve nguC1i thanh nien gi5u c6 trong MI19,16-36) bAng cach cho tha'y s,! phong phu y nghla clla do~nvan nay theo dong lich sU'HQi Thanh nhu the' nao.

Nhung Ijch sa cling cho tha'y c6 nhung dong giiH thichc6 y xuyen t~c va sai I~m, dlta de'n nhung h~u qua t~ h~i. nhud~y de'n khuynh hudng ba i Semit ho~c nhung hlnh thac phinbi~t chung tQc ho~c, hdn nua. de'n nhung ao tu'dng clla thuyttngan nam ching h~n. Qua d6, ta tha'y loi tiSp c~n nay khong thela mQt mon dQc l~p dUQc. C~n phai c6 s,! phan bi~t. Phai giltsao cho dung danh ltu tien cho giai do~n nay hay giai do~n kiacua lich sa hi~u qua cua mQt ban van d~ rdi Ia'y d6 lam qui lu~tdQc nha't rna giai thich ban van d6 cho mQi thC1i.

D. NHONe L61Tltp cAN NHd cAe KHOA Hoe NuAN vAN. .f)S thong truy~n cho loai nguoi, Loi Thien Chua <fa

ben r€ sau trong dC1is6ng cua m<)t'nh6m ngu'C1i(x. He 24,12) vada rnd cho mlnh n1Qt con duong xuyen qua nhung dieu ki~n,hoan canh tam 19 clla nhung con nguC1ikhac nhau, da: bien so~nra cac tac ph5m Kinh Thanh. Do d6, cae khoa hQc nhan van -nha't la xa h<)i hQc. nhan hQc va tam ly hQc - c6 thS g6p ph~ngiup hiSu mQt so"khia c~nh clla cac ban van Kinh Thanh tha'udao hon. Tuy nhien, c~n lltu y rhng trong Hinh v,!c nay c6 nhi~utruC1ngphai tll'tuong, vdi nhung khac bi~t dang kS v~ chinh banchftt cua cac khoa hQc nay. Nhung dau sao, mot 's6 dong cac

62')Uy Ban Kinh Thanh Giao Hoang

nha chu giai trong nhung nam g~n day da rut tia dliQc ich lQi tu

16i nghien cuu nay.

1. Loi tie'p c~n theo xa hOi hQc

Cac ban van tan giao g~n li~n voi cac xa hQi trollg docac ban van ra doi bhng mQt m6i tudng quan he, tudng. Nh~n xetnay di nhien co gia tr! ca d6i voi cac ban van Kinh Thanh. Dodo, nghien cuu phe blnh !Gnh Thanh cling cftn phai co sl1 hi€ubie't chinh xac cang nhi~u cang t6t v~ nhung di~u ki~n xa hQid~c bi~t cua nhung mai truong khac nhau trong do cac truyenth6ng Kinh Thanh da thanh hlnh. L6i tim hi~u theo xa hQi-HchsO' nay c:1n du<;Jcb5 ttic bh~g mQt giai thich xa hQi hQc dOngd~n, tuc la trong m5i trliang h<1p,cung ca'p mQt cach giai thichkhoa hQc v~ t~m quan trQng cua nhung di~u ki~n xa hQi co gia

tIi.Quan di€m xii hQi hQc tit Hiu da co mQt vi tei trong Hch

sO' chu giai. Sl! chu y rna "Formgeschichte" danh cho maitruong xuftt xli cua cac ban van C'Sitz im Leben") la mQt b~ngchung: nhln nh~n ding cac truyen th6ng Kinh Thanh mang da'ua'n clla nhung moi trliang xii hQi-van hoa da truy~n thong cactruyen th6ng do. Trong thoi gian khoang mQt phftn ba d~u the'ky XX, trliang phai Chicago dii nghien cuu hoan canh xa hQi-lich sO' cua Kilo giao sd khai, va nhu the' dem l~i cho 16i pheblnh-lich sO' mQt buac tie'n dang k€ theo huang do. Trong vanghai mu'di nam gftn day (1970-1990), 16i tie'p c~n cac ban vanKinhThanh theo xa hQi hQc da trd thanh mQt phftn khong th€

thie'u cua khoa chu giai.Trong tanh vL!c nay, co nhi~u vftn d~ dliQC d~t ra d6i

vdi vi~c chu gia i elfu UdC,. Thi dl;l nguoi ta khong bie't nhunghlnh thlrc t6 chlrC xa hQi va lon giao khac nhau cua Israel su6t

Vi~c ghii thich Kinh Thanh trong Hc)i Thanh 63

dong ljch slt cua dan ay la nhil'ng hinh thuc nao. Trong thCJikytrudc khi trd thanh mQt quo'c gia, co phai mAu nhan chung cuamQt xa hQi khong d~u nhi~u nh6m (acephale segmentaire) la cd

sd khdi diEm du r6i khong ? MQt lien minh cac chi tQc khonggAll b6 vdi nhau ch~t che HIm chuyEn sang mQt quo'c gia didUQc t6 chuc theo chinh th~ quan chu va, tu do, sang rnQt cQngd6ng d~t din ban thufin tuy tren nhil'ng lien l~c ton giao va h~tQCnhu the' nao ? Nhung bie'n d6i v~ kinh te', quan sa! va nhi~uphuong di~n khac nhau da dua sa! t~p quy~n chinh trj va t6ngiao dftn de'n che'dQ quan chu nhu the' nao ? ChAng Ie nghiencuu nhilng qui tAc ung xU' trong Dong phuong thbi c6 va trongIsrael khong d6ng g6p gl nhi~u d~ hi~u Mubi dieu ran han lanhil'ng co' gAng thuffn tuy van chuang nhAnl tai I~p l~i hlnh thlicnguyen thuy cua ban van hay sao?

Do'i vdi vi~c chu giiii Tan Vdc, cac van d~ qua c6khac. Xin trung dAn vai vi dl;l : D~ giai thich 1o'i s6ng cua BucGiesu va cac mon d~ [rudc phl;lCsinh, ta phiii danh cho ly thuy!tv~ mQt phong trao doan sung 111hanh, khong noi an ch6n a,khong gia dlnh, khong cua cai, gia trj nao ? Li~u rnQl m6i tuangquan lien tl;lCd~t can ban tren Ioi Duc Giesu rnoi gQi di theoNgubi c6 t6n t~i dUQc giil'a thai dQ dut bo tri~t dE eua BucGiesu vdi thai dQ cua phong trao Kito hl1u sau phl;lCsinh, trongnhl1ng rnoi truong rat khac nhau cua Ki-to giao nguyen thuykhong ? Chung ta bie't gl ve ca u truc xa hQi cua cae cQng doanehju anh hUdng cua thanh PhaoIo, cung vdi van hoa thanh thiluang ung trong m5i truCJngh(jp ?

N6i chung, 1o'i tie'p c~n xa hQi hQc giup eho vi~c ehligiai md rQng nhi~u han nli'a va dem toi nhi~u khia ec;lnhItch satich c,!c. Hi~u bie't cac dli' ki~n xa hQi hQc Ia di~u khong thithieu doi voi phuong phap phe blnh-lieh slt, nhil'ng dil' kien lygiup hi~u cach t6 ehue kinh le, van hoa va ton giao eua the gidi

64?


---------

Kinh Thanh. 'Trach nhi~m cua nha chu giai la hi~u ro chlIng laduc tin cua HQi Thanh th(ji cac T6ng D6, trach nhi~1Il d6 kh6ngth~ tie'n hanh mQt cach nghiem lUC ma kh6ng c6 vi~e tim toikhoa hQc, llIC la nghien ClIU nhil'ng 11lOi luong quan ch~ t ehegiua ban van Tan Odc vdi "d(ji song thlfC" c6 tinh each xa hQicua HQi Thanh so khai. Vi~c su dl;1ng nhil'ng khu6n ma u do khoahQc xa hQi cung cap c6ng hie'n nhITng nghien cuu nch StI vantrong th(ji df;li cua Kinh Thanh mQt kha nang cann Uin dang k~,nhung dI nhien nhii'ng khu6n mftu dlidC StI dl;1ng ay phai dli<;jcdi~u chinh cho h<;1pvdi thlfC tC;lidUQc nghien cli'u.

can chLi y de'n mQt vai nguy co rna 16i tiep c~n xa hQihQc c6 thE dem tdi cho khoa chtl giai. Qua v~y, neu e6ng vi~ecua khoa xa hQi hQc III nghien cuu nhil'ng xa hQi song dQng, thican dE y de'n nhITng kh6 khan khi lim cach ap dl;1ng nhITngphuong phap cua n6 van nhITng m6i tnldng l!eh sU' dil lhuQc v~mQt qua khu xa xam. cae ban van Kinh Thanh va ngoai KinhThanh kh6ng tat nhien cung cap tai li~u du d~ dlia ra mQt hinhanh thau d~o v~ xa hQi th(ji bay gi(j. Tuy nhien phuong phapcua xa hQi hQc If;liquan tam nhi~u den nhITng khia c':lnh kinh le'va thE che' cua dbi s6ng con ngu(ji hon Ia nhITng chi~u kich canhan va ton giao.

2. L6i tie'p c~n qua khoa nhan hQc van hoa

L6i tie'p c~n cac ban van Kinh Thanh sU' d~JI1gnhli'ngthanh qua cua khoa nhan hQc van hoa c6 lien quan eh~l che vdiloi tie'p c~n xa hQi hQc. Slf phan bi~l giil'a hai loi tiep e~n nayvLta nlim tren binh di~n nh~n thlIc, lai vua d6ng thdi nam lrenblnh di~n phuong phap va binh di~n cua nhITng khia c':lnh vethl;lc l~i dang dUQc xem xet. Trong khi loi tiep c~n xa hQi hqc -chung ta vua noi tren - nghien cuu nhi~u v~ phuong di~n kinh te'


va th~ ehe', thlI5i tie'p e~n nhan h9C I~i ehl1 y de'n t6ng th~ fQngIon eua nhi~u khia e~nh khae phan anh ndi ngon ngu, ngh~thu~t, ton giao, va ca ndi y phl;!e, d6 trang sue, Ie l~e, nhay roua,th~n tho~i, truy~n hoang dUdng va tat ca nhftng glIien quan de'nkhoa rno ta dan tQc h9C nITa.

N6i chung, nhan h9C van hoa tim each xae dinh nhil'ngd~c net eua nhung m~u con ngu'di khae nhau trong rnoi tr\tongxa hOi cua hQ - chAng hC;\nnhu' '"can ngu'di Dia Trung Hai" - vditat ca nhung gl ham fin trong do, nhu' nghien cU'u v~ b6i eanhnong thon ho~e thi thanh va chl1 y de'n nhung gia tei du'<Jcxa hQiba'y giC1nhln nh~n (danh dll va 0 nhl;!e, tinh cfin m~t, long trungtin, truy~n th6ng, cac Io~i giao dl;!'-va hQc du'dng) thea each rnasl! ki~m soat xa hoi thlle hi~n, ehli y den nhung tu' tu'ang euangu'oi dan bay gid ve, gia dlnh, nha eua, h9 hang, llnh tr~ng euangu'di phl;! nu, th~ che' nhi thU'c (chu nhfinJ khaeh hang, sa huuchul nguC1iHluon, an nhfinl ngu'oi thl;! an, nguoi tl;l'dol ngltl1i nol~), va cling khong quen quan ni~m v~ slf lhanh thieng va pharo1\;le,nhung cam ky', nghi Ie khi ehuy~n III mOLtlnh tr~ng naysang mQt tlnh tr~ng khac, rna thu~t, ngudn l<;1ilU'e, ngu5n quyc:nhanh va thong tin ...

Teen cd so nhung yeu to' khac nhau do, nguoi ta kie'ntL}-onhung di~n hlnh va nhung ':khuon mftu" chung eho nhi~un~n van hoa.

Hdn nhien lo~ i nghien eU'u na y hrtu ich cho vi~e giaithich eae ban van Kinh Thanh va thl;l'csl;l'da du'<Jesu dl;!ng d~nghien euu cae quan ni~m v~ h9 hang teong Cl;l'uVoe, v~ vi tneua ngudi phl;! nu teong xa hoi Iseael, v~ anh hUdng eua nhungnghi tie't lien quan de'n sinh ho~t d5ng ang ... Trang eac ban vanthu~t I~i giao hua'n eua Duc Giesu, chdng h~n cae dl;! ngon,nhi~u chi tiet co th~ dUQc giai thich nhd 15i tiep c~n nay. D6i

?

_66 U_y_B_a_n_K_i.nhThanh Giao Hoang

vdi nhil'ng quan ni~~ can ban cling the', ehc1ng h~n quan ni~nlv€ Nudc Thien Chua, ho~e cach quan ni~m thdi gian lien quande'n lieh sa cuu dQ, cling nhu tie'n lrlnh cac Kito huu tien khCiiqui tl;l thanh nhung cQng doan. Loi tie'p c~n nay giup phan bi~tr6 h(1n dau la nhil'ng ye'u to thudng t6n trong sa di~p KinhT'hanh, vi eo n~n tang trong ban tinh cua con ngudi, dau Iiinhung yeu to bat tat, vi thuQc ve nhung nen van hoa d~c thu.Tuy nhien, cling giong nhu nhil'ng loi tiep c~n Cl;l th~ khae, loitiep c~n nay tif n6 khong du kha nang cho thay nQi dung d~clo~i cua M~c Khai. can phai'1 thac dieu d6 khi danh gia tammac quan tn?ng cua nhli'ng ket qua do 16i tiep c~n nay.

3. Loi tie'p c~n tam Iy va phan taU1

Tam 19 hQc va than hQc khong ngU'ng doi tho~i vdinhau. Ngay nay, nhil'ng nghien cuu tam Iy hQc md fQng den ch6nghien cuu nhil'ng en u true nang dQng cua coi vo thue, da t40nen nhil'ng tha nghi~m mdi nhAm giai thich eae ban van c6, g6mca ban van Kinh Thanh nil'a. C6 nhil'ng lac ph5m du<;jcdanh hAnd~ giai thich cae ban van Kinh Thanh theo ki~u phan tam h9c.Nhung cUQc (ranh lu~n soi n6i di~n ra sau d6 : trong mae dQ naova vdi nhil'ng dieu ki~n nao nhung nghien cuu tam 1'1 va phantam c6 thE g6p ph5n hiEu Sach Thanh sau xa hdn ?

NhiIng nghien CtIU eua lam 1'1 hQc va phan tanl hQcgiup cho khoa chu giiii dUQc phong phu, vi nhd hai khoa do, caeban van Kinh Thanh c6 thE dUQe hieu nhli la kinh nghi~m songva nhil'ng qui lu~t cua caeh eli xU' hanh dQng. Ta biet ton giaoluon d tfong tinh tr~ng xung dQt ho~c tranh dii vdi va thue. Topgiao dong mQt vai tfO dang k~ vao vi~c dinh hudng dung dftneho nhung xung hfC eua con nguC1i. Cac giai do~n eua khoa pheblnh c6 tlnh caeh lieh sa cfin du<;jc b6 tue them nhd nghien cltu

Vi~c ghii thich Kinh Thanh trong HQiThanh 67

nhung muc dQ khac nhau cua thlfC t~i dLtQcdi~n ta trong caeban van. Tam Iy hQC va phan tam hQc c6 g~ng md con dubngtheo hLtdng na y. Hai khoa d6 md ra con duong giup hi~u SachThanh theo nhi~u chi~u kich va giup giai rna ngon ngil' nhanlo~i trong M~c Khai.

Tam Iy hQCva, mot cach khac, phan tam hQc d~c bi~tda dem I~i mot cach hi~u rndi v~ bi~u tUQng. Ngon ngii' biEutLtQnggiup dien tii nhung vung kinh nghi~m ton giao rna 19 lu$nthuftn 19 tri khong th~ d~t tdi nhung I~i c6 gia lrj doi vdi v6n dSchan Iy. Chinh vi the' nghien cuu chung giua hai mon nay do e4enha chl1 giai cung vdi cac nha tam ly ho~c philn tam se dem l~imQt sa IQi ich, d~c bi~t khi c6 cd sCJkhach quan va dlt<;1ckinhnghi~rn ml)c vv xac nh~n.

C6 thi tntng nhi~u vi dl) cho thffy c5n c6 mQt nB 111cchung giua cae nha chl1 giiii va cae nha tam ly d~ co thi hieu co9 nghla cua cae nghi thac phl}ng tlf, nhung hy Ie, nhii'ng ca'mdoan, d~ c~t nghla ngon ngii' b6ng bffy cua Kinh Thanh, 9 nghiaam dl} cua nhii'ng tclnh thu~t phep 1~, nhung ngu6n m~ch euanhii'ng thi kie'n va sa'm ng6n khai huyen. D6 kh6ng phiii thu4ntuy la vie't l~i ngon ngil' biSu tLtc;1ngcua Kinh Thanh, nhung IIItim hi~u xem ngon ngii' bi~u tu'Qng d6 e6 chuc nang nao d6i vdiviec mac khiii m4u nhiem va dua ia )oi cha't vffn - CJd6 thuc tai... . .cao ca cua Thien Chua di vao g~p go can ngu'oi.

CUQc doi tho~i giii'a khoa chu giai vdi tam 19 hQc ho~cphan tam hQc, nhAm hi~u Kinh Thanh ro hdn, hi~n nhien phaic6 tinh cach phe blnh va ton trQng nhung bien CLtdngclla mdi bQman. Nhu'ng d~u the' nao di nua, tiim 19 hQc ho~c phan tam hQcchu trLtdng va th~n se khong th~ nao dua fa dUQCnhii'ng dil' ki~nduc tin. D~u hU'u ich cho vi~c xac dinh fO hdn ph~m vi tnichnhj~m con nguoi, tam 19 hQc va phan tam hQc khong dUQc lo~i

.68- _?

lJy Ban Kinh Thanh Giao Hoang

bo lhlfe t~i lQi loi va on cau oQ. Dang khae, ta phai <; ttl'dltngl~m Ian tinh ton giao (if phat vdi m~c khai Kinh Thanh ho:Jc larnt5n thuang tinh each lieh sCI'cua s(( di~p Kinh Thanh, vi d6 hiy€u to' bao daTu eho t-jnh Thanh co gia tri eua m(>t bien e6 oQc

,,.:-nnat.

Ngotu fa, chung la c~n chd y la ngu',:ji ta kh6ng thti n6iv€ mot tht.'f '"chu giai thea Dhan tam hoc" nhl! th~ n6 chi co lllOi.. ..._.... .. . ~

rnQt hlnh thue m?4 f.hoi. Thy'c tel vi phat xua't tu nhling !finh vlfekhac nhau eua khoa tam ly va nhffng tnlong phai tu lUdng khacnhau, nen co nhi~u 101 tiep c~n c6 ih~ soi sang giup giai thichKinh Thanh ca ve phtfOllg di~n nhan van Ian than hyco Tuy~td6i hoa l~p lnfong na.y l~p rHtdng IlQ eua trliang phfii nay truongnhai Kia kh6ng nhung khan/? c6 VO slf phong phu cua n6 hie.1 - ,--. •

chung, ma can ~:6 thti inc h~i if! dang khac.

(Ki/t iuqn). Khdng th~ gi,in luyc khoa hQc nhan van vaocae mon xa hQi hqc, nhan hQc van hoa va tam iy h9C. Nhi~umon khac cung co thE f<ll hiru lch d6i voj vi~c giai thich KinhThanh. TJ(}ng tat ca nh[rng tanh v'.fc ay, can phai ton trqng th~mquy~n trung nhCrng lanh Vt.fc chuyen mon va p~liii nh~n dinghiem khi cung mQt con ngl.tdi viIa c6 kha nang v~ chu giai, l~ivua gioi giang ve mQt kho:.l hqc nhan van.

D. NniJNc to! 'nEll CANTHEO 601 CANH

Vi~c glai lhkh mQt ban van Iuon iuon tuy thuQc VaG, ?'

nao tr:;1Hg ngiJ'dl .:~de v~ nhfrng aieu ng1loi dye ba n van a y quantam. Ngu'dl dqc eLl! Y Hh]~u hon dtn mQt s5 khia cC;1nh va, i.tiukh6ng chu y, il. chu )' de'n mQt s6 khia cQ nh khac. Vi the', kh6tranh khoi vi~c mQt s6 nha chu giai dua vao e6ng vi~e nghieneli'll eua rnlnh nhung quan di~m mdi tudng ung vdi nhli'ng dongtil' llidng hi~n d':li, nhung dong tu tudng cho den nay vftn chlia <.:6


dUQcmQt vi tn d~y duo HQ c~n phai lam vi~c vdi tinh th~n phanbi~t va c6 phe phan. Hi~n nay, nhung phong trao dang dijc bi~t16i keo dUQCnhieu clul y la phong lraO thftn hQCgicii ph6ng vade cao quyen phl;!nu.

1. L6i tilp c3n theo thAnhqc giai phong

Than hQc giai ph6ng la mQt hi~n tll<1ng phuc ~p,khong nen ddn gian hoa mQt cach tuy ti~n. Than hQCgiai ph6ngtrd thanh phong trao vao dau nhung nam 1970. Kh~i diem cllathan hQc nay, ngoai nhung hoan canh kinh te', chinh tri vl xi hQicua cac nudc thuQc My chau La-tinh, phai k~ de'n hai biSn cliIon trong HQi Thanh: Trlldc he't la Cong Dang Vaticano n v"i ymulln c~p nh~t hoa (aggiornamento) va hudng ml}c Vl}cua HOiThanh v~ nhung nhu ca u clla the' gidi hi~n nay. Thl1'de'n IIH(\iNghi Giam m\lc My chau La-tinh Ian thO' hai CJMedellin nam1968. HQi nght nay dii ap dl}ng giao hutn clla Cong Dang vaonhung nhu cau cua My chau La-tinh. Phong trao cung Ian tran lJnhi~u ndi khac tren the' gidi (Phi chau, A chau, dan tQc da den lJ

Hoa Ky).Kh6 phan bi~t xem c6 th,!c st! "mQt" than hQc giii

ph6ng hay khong, cung nhll kh6.xac dinh phllong phap clla n6.Va cung kh6 xac dinh mQt cach tlldng xung cach dQc KinhThanh clla than hQc nay, d~ rai neu len nhung d6ng gop vlnhung gidi h~n clla n6. Ta c6 th~ n6i rhng than hQc giii ph6ngkhong theo mQt phltdng phap nao d~c bi~t. Nhltng, khlJi di tilnhii'ng quan diEm xa hQi-van hoa va quan di~m chinh tri rieng,n6 theo mQt cach dQc Kinh Thanh nhhm vao nhu cau cua nhirngngltiJi dan dang mulln tim trong Kinh Thanh 11ldng tht1c nuoidu'<JngdO'ctin va diJi s6ng.


Th5n h<;>cgiai phong khong hai long vdi mot Joi giaithich khach quan hoa. t~p trung van nhil'ng gi ban van noi. trongvan m'.lch nguyen thuy cua no) nen dii tim mQt cach dQc phatsinh ttt hi ~n tr'.lng cua ngudi dan. (J day va hlc nay. Neu danchung dang :.;ongtrong nhil'ng hoan canh bi ap bU'c)c~n phai c~yden Kinh Thanh d~ tim 1Ltdng thlfC kha di nang do hQ trongnhii'ng cUQc da U tranh va nudi du'Bng nhii'ng ni~m hy vQng cuahQ. Khdng dUQcquen thlfc tr~ng hi~n t~i) trai l~i phai du'dng d~ud~ soi sang cho thlfC t':li fly nnd vao anh sang cua Ldi Chua. Tltanh sang nay se xuat phat cach hanh xli' (praxis) Kito giao dichthlfc, hudng den vi~c bien d6i xa hQi nhd hanh dQng cong bAngva long yeu thlidng. Trong quan di~m dU'c tin) Kinh Thanh dUQcbien d6i thanh dQng IlfCthuc diy nhAm giai ph6ng tr<)nv~n.

Nhii'ng nguyen tde clla loi tiep e~n nay nhli sau :

Thien Chua dang hi~n di~n trong lich sa ella danNglidi d~ dem dn cU'u thoat den cho h<;>.Ngudi la Thien Chuaeua nhung ngudi ngheo) Nguoi kh6ng dung thU'slf a p bU'eva biltcongo

Chinh vi the) khoa chu giai khong dliQc trung dung)nhling phiii noi glidng Thien Chua) Ilfa ch<;>nl~p trlidng benh vlfcnglidi ngheo va da'n than dau tranh d~ giai ph6ng nhung nglidibj ap buc.

Vi~c tham gia van euoc dau tranh do hin nhien lamxual hi~n nhung y nghla chi dli<;1ckham pha khi ban van KinhThanh dl1<;1cdQc trong mQt boi canh lhLfcSLflien ddi vdi nhungnglidi bi ap bac.

Vi vi~c giiii ph6ng nhil'ng ngl1di bj ap buc la mot lientrinh t~p th€. nen cQng doan nhung ngu'oi ngheo la noi lot nha'td~ don nh~n Kinh Thanh xet nhLfloi co suc giiii phong. Ngoaira, cac ban van Kinh Thanh von da du'<;1cviet cha cac cQng

Vi~c giii thich Kinh Thanh trong Hc}iThanh 71

doan, nen vi~c dQc Kinh Thanh dUQc trao tntoc tien cho caccQng doan. Loi Thien Chua mang tinh cach hi~n l~i trQn v~n,nha't la VIbien co sang I~p (ra khoi Ai-c~p, cUQc thU'dngkh6 vaphl)c sinh cua Bltc Giesu) co kha nang t~o nen nhung cach thShi~n moi mai trong dong lich su.

(Tich qlC). Th~n hQc giai ph6ng ham chlta nhung yeuto' mdi chAc chAn co gia tri : Y thuc sau xa v~ slf hi~n di~n cuaThien Chua, Da'ng cuu thoat, nhii'n m'}.nh den chieu kich c(>ngdoan cua dl1c tin, nhu c~u ca'p bach c~n co mQt praxis (lo'i hanhxu) giai ph6ng d~t can ban ch~c chAn tren cong binh va bac ai,dQc l~i Kinh Thanh cach mai me d~ tim each lam cho Loi ThienChua nen anh sang va lu'dng thlfc cho Dan Thien Chua gilranhung da'u tranh va nhung hy vQng. Cach dQc Kinh Thanh nhuthe cho tha'y ban van Hnh hl1ng vfin con trQn v~n khel nang ngol{ji voi the gioi nga y nay.

(Tieu qlC). Nhu'ng mQt cach dQc Kinh Thanh nhinm~nh nhieu den dftn than nhLl the' cling ham chua nhung nguycd. Vi cach dQc dy gan li~n vai mQt phong trao vfin con dangchuySn bien, nen nhung nh~n dinh thea do c6 thS chI c6 tfnhcach nha't thai.

Cach dQc nay t~p trung VaG nhung ban van thu3tchuy~n va ngon sO' nhAm soi sang nhung hoan canh ap bue vagQi len mQt praxis huang de'n vi~c thay d5i xa hQi. Doi 16e,cach dQc nay da co thi bi thien I~ch, vi khong ch6 Y du dennhung ban van khae trong Kinh Thanh. Dung la chu giai khongdu<;1ctrung l~p, nhung cung phai coi chung dS dung lrO thanhchu giai mQt chieu. Dang khac, ho~t dQng xa hQi va chinh tqkhong phai III nhi~m Vl)tn)'c tiep eua nha ehu giai.

VI muan du'a sl1di~p Kinh Thanh vao bai eanh xa h(>i-chlnh tr!, cac nha thffn hQc va cho giai dii di den ch6 nhCJc~y

72?


nhieu dl;Jng Cl.1khac nhau d€ phan tich thlfc te' xa hQi. Theohuang di d6, mQt so tdio ILtu thfin hQc giai ph6ng dft thL,tchi~nrn<)t loi phtin tich ch!u anh hUdng tll nhung h9C thuye't duy v~tva hQ dIng dQc cn Kinh Thanh trong chinh khung canh d6, dieunay kh6ng th€ kh6ng bi d~t thanh van de, nhat la nhang gl lienquan de'n nguyen dc mac-xit ve dau tranh giai cap.

Do suc ep cua nhling van de xa h(>i to lon, nguC1i ta daphai nhan m~nh nhi€u han den m(>t thu canh chung lu~n tranthe. Vi~c nay d6i khi lam phuong lwi den chieu kich canhchung sieu vi~t cua Kinh Thanh.

Nhung thay d6i ve xa h(>i va chinh tIi dil dua 16i tiepc~n nay de'n eho d~t ra cho' chinh mlnh nhieu diu hoi moi vaph:ii tim ra nhung dUdng huang moi. Muan tiep tl;lc phat tri~n vagilt dUQc slf phong phu trong H(>i Thanh, m(>l nhan to' quye't dinhla cfin ph:i i la rn r5 nhltng tien de chtl gia i, cae phuong pha pcung nhu slf an khdp cua n6 voi due tin va voi toan th~ TruyenThang cua HQi Thanh.

2. L6i titp c~n d~ cao quy~n phl}nu

L6i gia i thleh Kinh Thanh d€ eao quyen phl;1 nu ra dC1id Hoa Ky khoang cuoi the' ky XIX, trong b6i canh xa hQi-vanhoa cua cUQc dau tranh d6i quyen cua phl;! nu, vdi mQt uy banduy~t h;ti Kinh Thanh. Uy ban nay da cho ra dC1i be) "TheWoman's Bible" g6m hai cu6n (New York 1885, 1898). Phongtrao nu y l~i c6 mQt sue sang moi tfong nhltng nam 1970 va phattri€n f(>ng Ion cung vdi phong trao giai ph6ng phl) nu, d()c bi~tla d B5c ~1y. N6i dung ra, can phan bi~t nhieu hlnh thuc giaithich Klllh Thanh de caa quy~n phl;l nu, bdi vi nhi1ng lai tie'pc~n dUQc st1 dl;lllg rat khac nhau. Tat c:i cac lai tiep c~n d6 c6dl1~c slf Ih6ng nhat vi xoay quanh mQt de tai chung la phl) nu va

Vi~c giii thich Kinh Than~ trong Hc}iThanh 73

theo du6i cung mQt ml;lc dich la giai ph6ng phl;l nil va dbi cacquy€n blnh d~ng voi cac quy~n cua narn gioi.

a da y, chung ta d~ c~p de'n ba hlnh thuc chinh cua 15igiai thich Kinh Thanh d~ cao quy~n phl;l nil : hlnh thuc tri~t d~,hlnh thuc tan chinh th6ng va hlnh thuc phe blnh.

linh thue trift dl ch6i bo mQi the' gia cua Kinh Thanh,VI chu truong rhng Kinh Thanh do dan ong san xuftt ra nhAmduy trl sl! th5ng tIi eua dan ong d6i voi phl,l nIT(androcentrisme :Ifty nguoi nam lam trung tanl).

linh thuc tan chinh thlfng chfip nh~n Kinh Thanh xetnhu la c6 tinh ngon su va co th~ dung dUQc, it la trong mue dQKinh Thanh dung ra benh vlJc nhilng nguai ye'u, va vi the' dingbenh vl!e phl,l nil'. Huang di nay dUQc nh~n nhu la mQt "thlt quitrong thu qui", d~ lam n6i nhil'ng gi trong Kinh Thanh ung hQvi~c giai ph6ng ph\) nil' va dbi quy~n phl;l nil'.

Hlnh thuc phe binh sll dl;lng mQt phuong phap lu~n tinhvi va lim caeh tai kham pha vi tri va vai tro eua nguai phl,l nil'KilO giao trong phong trao Duc Giesu va trong cae HQi Thanhch~u anh huang cua thanh Phaolo. Thai d6, c6 Ie ngltoi ta diicha'p nh~nmQt sl! blnh dAng nao d6, nhung slf blnh dAng fty mOtphgn Ion di hi che d~y trong cae tac phffm Tan Vac, va sau (16con hrln nil'a, vi khuynh huang ph\! h~ va Ifty nam gioi d~n d4n

ehie'm uu the'.L6i giai thieh d~ cao quy~n phl;l nITdn khong phat triSn

thanh m()t phuong phap moi, nhung sll d\!ng nhung phuong phapchu giai hi~n hanh, nha't la phuong phap phe blnh-Hch sU'oTuynhien no them vao hai tieu chuffn nghien cuu.

MQt la tieu chugn d~ cao quy~n phl;l nll, mu<;1neuaphong trao giai ph6ng phl;l nll, theo duang huang rQng rai hcJneua phong trao th~n hQc giai ph6ng. Tieu chu5n nay sU'dl;log

74?


rnQt 19 lhuyet giai (hich dang nghi : Ijch su thuong do nhungngLtoi chien th5ng viet ra, nen mu6n g~p dLt<Jcchan 19 (hI dltngtin vao cac ban van, nhung phai tim d d6 nhil'ng dau Ve( chothay mQt cai gl khac.

Hai Ia tieu chuffn thuQc xa hQi hQc. Tieu chuffn nay d~tcan ban tren vi~c nghien cuu cac xa hQi thoi Kinh Thanh, cact~ng lop trong xa hoi d6 va vi (ri cua ngLtoiphl;1nil' trong do.

D6i voi nhung nhil'ng ban van Tan Vdc, d6i tLt<;jngnghien cuu, cu6i cung, khong phai Ia quan ni~m v~ ngLtoi ph\)nu nhLtdU<Jcdi~n ta trong Tan Uoc, nhLtng la vi~c phl;1cche c6tinh cach ljch su hai Hnh tr~ng khac nhau cua ngLtoi phl} nil' (Jthe ky I : tinh tr~ng thuong c6 trong xa hQi Do-thai va Hy-La, vatlnh tr~ng eo tinh cai tan, da dLt<Jcl~p trong phong trao DueGiesu va trong cac Hoi Thanh chju anh hudng cua thanhPhaolo, trong d6 c6 Ie nguoi ta da I~p "mQt cong doan nhungmon d~ cua Dli'c Giesu, mQi nguoi d~u blnh d4ngn• Gl 3,28 lamQt ban van thuong du<;jctrung dftn d~ lam di~m il!a eho quandi~m nay. Ml;1cdich III tai kham pha cho ngay nay Ijch su dii bjbo quen ve vai tro cua ngLtoi phl;1nu trong HOi Thanh thoi khainguyen.

(Tich q/c). Cach chl1 giai de cao quy~n ph\) nil' dem l~inhi~u d6ng g6p tich el!e. NhLt v~y, phl;l nil'da c6 mQt ph~n tichcl!e hon (rong vi~e nghien eli'u chu giai. Thuong phl;l nu thanhcong nhi~u hdn nam gioi trong vi~c kham pha ra sl! hi~n di~n, ynghIa va vai tro eua phl;l nil' trong Kinh Thanh, trong Ijch su thoikhai nguyen Kito giao va trong HQi Thanh. Chan lroi van hoahi~n d~i, nho cang ngay nguoi ta ding chu y nhi~u den phimgia va vai (ro eua ngudi phl;l nil' lrong xa hQi va trong HQi thanh,d(jt fa cho ban van Kinh Thanh nhilng diu hoi moi, do d6 phatsinh nhung cd hQi kham pha moi. SI! nh~y cam eua ph\) nil' giup

Vi~c gicii thich Kinh Thanh trong Hc}iThanh 75

tim fa va sua chua mQt sci each giai thich hi~n hanh, c6 thienkien va nham bi~n minh chr' s\f thcing tri cua dan 6ng doi vdiphl,l nll.

Dcii vdi nhung gl lien quan den C,!u Vdc, c6 nhi~unghien cU'u dang e6 gdng dC;ltden eha hi~u biet hlnh anh ThienChua mQt each ro rang hon. 'fhien Chua trong Kinh Thanhkhong phai la hinh anh phan chieu cua mQt nao tr~ng phl) h~.Ngu'di la Cha, nhu'ng Ngu'di cling la Thien Chua day tlnh auyem va d~y long yeu thu'ang eua ngu'di Ill~.

(Tieu qIC). Trang muc dQ 16i ehu giai d~ cao quy~nphl} nll d~t din ban tren thien kien nao, n6 se giai thich eac banvan Kinh Thanh rnQt each thien l~ch va vi the e6 th~ bj ban dii.Mu6n minh chung cac chu d~ cua n1lnh rna l~i thieu rnQt chadl,l'a tcit hon, loi chu giai nay nhi~u khi phai c~y dl,1'aVaGnhllng19 chU'ng ex silentio (nhllng gi Kinh Thanh khong n6i). Ma tabiet lo~i 19 chung nay n6i chung la kha nghi. Chung khong baogid c6 th~ du d~ du'a fa mQl ket lu~n c6 n~n tang ch~c chiln.Dang khac, c6 gAng dl,1'avao nhllng di{u vet thoang qua trongban van d~ lhLtphl)c ehe mQt hoan canh Ijch sLtma ngay ca cacban van ra nhlt cling lllu6n che gia'u, co g~ng d6 hoan toankh6ng phu h(,1pvdi vi~e chu giai dung nghla, VI n6 du'a den chalo~i bo nQi dung cua nhllng ban va~ du(,1clinh hung d~ chQn mQtIllQl sl! phl)c che khac co tinh cach gia thuyet.

Loi chu giai d~ cao quy~n phl,l nll nhi~u khi neu lennhU'ng va'n d~ lien quan den quy~n binh trong HQi Thanh.NhU'ng van d~ nay, ai cling biet, 1ft doi lu'(,1ngcua nhllng cUQctranh lu~n va th~m chi doi d~u nlla. Trong lanh vl!c nay, loi chugiai d~ cao quy~n phl,l nU'se chi hllu ich cho HQi Thanh d rnU'cd(> n6 kh6ng sa VaG ehinh nhU'ng cai bAy n6 von to' giac vakh6ng quen mat cai nhln eua giao hua'n Tin Mung : quy~n binh


._-----_.-._-_._-_ .._--_.__ ._---

1ft mQl slf phl;lC Vl;l, do la giao huftn fila Due Giesu goi g~m mQimon d~ cua Nguoi, bat lu~n nam nu2.

E. CACH clAI THieH BAonuJ (FONDAMENTALlSTE)

(Nguyen ltiC). each giai thich bao tho khdi di tu nguyent~c cho ding Kinh Thanh VIla Loi Thien Chua, dii dLt<;1clinhhung va khong vudng sai 1ftl11, nen phai dLt<;1cdQc va giai thichsat chulfong mQi chi titt. NhLtng "giai thich sat chu" d day hi~uIfl m(>t each giiii thich sd d~ng, cu chu, nghla la lo~i bo ba't kyco g~ng naa nham hi~u Kinh Thanh ma co d~ y de'n ngu6n gocljeh sa va Sl;f phat tfi~n cua Kjnh '1'hanh. NhLt the', loi giai thiehnay di nguQc l~i vi~e slr dl;lng phU'dng phap phe blnh-lich sa,cling nhu bat ky phuong phap khoa hQc nao nhhm giiii thichKinh Thanh.

(Ljch SLl). Cach giai thich Kinh Thanh bao tho dii b4tngu6n tll thdi Ciii each, xufit phat tit moi 10 14ng lam sao trungthanh vCJinghla den eua Sach Thanh. Sau the' ky Anh Sang (the'ky XVIII), cach giai thich nay dii co m~t trong phong trao TinLanh, nhl1 ffiQt buc tuOng thanh chong I~i loi chu giiii HI do. Tit"bao tho" (fondamentalisme) g~n li~n trllc tiep vdi HQi NghiKinh Thanh Hoa Ky hQp a Niagara, ti~u bang New York, nam1895. Trong hQi ngh! do, cac nha Tin Lanh bao thu dii xac d!nh"nam di~ffi can ban" (fondamentalisme) : s,! vo ngQ v~ tling chucua Sach Thanh, than tinh cua Chua Kito, yi~c NgU'oi dl1<;1Csinhfa hoi My d6ng trinh, giao 19 v~ vi~c NgLtOi d~n tQi thay the cho

2 Do~n van cuoi cung nay da dl1(jc dl1a ra bO phie'u : 11/19 phie'u thu~n, 4phieu chong, va 4 phie'u khong y kie'n. Nhii'ng ngl10i bO phie'u chong diyeu cau ia phai ghi ket qua cUQCbo phie'u nay kern theo ban van. Uy Bandi chip thu~n.


loai nglioi va slf phl,lc sinh than xac khi Chua Kito de'n 15n thu-hai .. Khi 16i dQc Kinh Thanh baa thu Ian tran sang nhi~u ndikhac tren the' gioi, no cho ra d(ji nhi~u 16i giai thich khac, clingIa loi dQc "cu chil''' CJ chau Au, chau A, chau Phi va chau MyNam. Trang phftn cuoi the ky xx, loi dQc nay ngay cang conhi~u nglioi trong nhil'ng nhom ton giao va giao phai cling nhlitrong s6 cac ngli(ji cang giao slt dl;lng.

Cho d5u chu trlidng bao thu co 19 khi nhii'n m~nh de'ndn linh hung cua Kinh Thanh, slf vo ngQ cua L(ji Thien Chuacling nhli cac chan 19 khac cua Kinh Thanh du'<Jcgoi ghem trongnam di~m can ban, nhling caeh tdnh bay cac chan 19 nay l':li b~tngu6n tu mot 9 thuc h~ phi Kinh Thanh, bat chap nhil'ng ngu'dichu trlidng loi tie'p c~n nay noi la co. Boi VI 9 th(te h~ nay dbiphai khong ngung theo nhli'ng quan di~m co tlnh each giao di~u,cung ng~c, va ap d~t mot cach dQc Kinh Thanh choi bo mQi thu-tra va'n va mQi thu nghien cuu c6 tlnh cach phe blnh, nhli th~ d6Ia ngu6n giao huan doc nhat lien quan de'n dai song Kito giaova on cuu dQ

Van d~ can ban d~t ra cho 16i giai thich Kinh Thanhbao thu nay la : khi tu ehoi khong dem xla den tlnh chii't Ijch sO-cua mi:;lckhiii Kinh Thanh, n6 lam cho 1111nhkhong c6 kha nangchap nh~n trQn vyn chan 19 cua .chinh vi~c Nh~p Th~. Chutru'ung bao thu tron tranh bftt elI lien h~ Ch~l che nao girra cAithieng 1hanh voi cai pham nhan trong nhung moi tu'dng giao vdiThien Chua, khong chiu nh~n r5ng Lai Thien Chua, dliC;1CHnhhung, dff du'ljCdi~n tii b~ng ngon ngu llhan lo~ i va dil du'<;1ecaetac gin nhan IO':li, ma khii nang va phu'ong ti~n co gidi h':ln, biensOi:;tnJu'di tac d91lg cua on th5n hung. VI 19 do do, chu tru'ongnay co khuynh huang xu ly ball van Kinh Thanh nhli th~ banvan dil dl1<jcThanh Than dQc tung chIT eho chep. ChLi tnrdngnay kh6ng th~ nh~n ding Lai Thien Chua dff thanh van trong

78?


ID(>tngon ngil' va ffi(>tcach di~n ta chiu anh hUdng cua thai d~inay, thai d<;likia. Chu tnrong nay khong h~ chu 9 tdi cae mnhthuc van chliang cling nhli nhling cach suy nghI cua con nglioitrong cac ban van Kinh Thanh. Nhi~u ban van do Ia ket qua cuaffi(>tqua tdnh sOc;lnthao keo dhi qua nhung thai gian dai vamang dftu v€t cua nhung hoan canh Hch su rftt khac nhau.

Chu truc1ngbao thli cling nhan m~nh qua dang v~ slf vongQ cua cac chi ti€t trong cac ban van Kinh Thanh, nha't la v~nhung gl lien quan d€n nhung slf ki~n ljch su ho~c nhling chan19dU\fCcoi Ia co tlnh cach khoa hQc. Chu tnlc1ng na y thuang Iichsa hoa cai chftng co y obi c6 tinh cach ljch SU, blii VI chli trueingnay coi ffiQi di~u du<;jctuang thu~t ho~c k~ lc;livdi nhung oQngtu d thl qua khu Ia c6 tinh lich slt, rna khong cftn chu y den khanang c6 th€ co rnQt nghia bi~u tU<Jngho~c nghla b6ng.

Chu trliang bao thu thliang co khuynh hlidng khongdem xia ho~c choi bo nhung vftn d~ rna ban van Kinh Thanh,trong hlnh thuc nguyen ban Hipri, Aram ho~c Hy-Ic;lP, neu ra.Chu trliang thuang dli<;jcgftn ch~t vdi mQt ban dich nhftt dinhnao d6 cua thai xlia ho<)c thai nay.Chu truang nay cling bokhong d€ y den nhung "vi~c dQc 14i" (relectures) cua mQt soban van trong chinh Kinh Thanh.

Doi vdi nhung gl lien quan den cac sach Tin Mung,chu trliang bao thu kh6ng d~ y den slf tien tri€n cua truy~nthong Tin Mung, nhling lc;liIfin lQn ffiQt cach ngay tha giai do~nchung ket cua truy~n thong nay (tuc la nhung gi cac tac giasach Tin Mung dft viet) vdi giai do~n khdi dftu (cac loi noi vi~clam cua Dl1c Giesu lich sa). D6ng thai chu trliang nay coithuang m(>tdil' ki~n quan trQng : d6 Ia cach thl1c chinh cac c(>ngdoan Kito giao tien khdi da hi€u v€ anh hUCJngdo Duc GiesuNadaret va su di~p cua Nguai san sinh ra. Th€ nhung 06 14i IA

Vi~cgiii thich Kinh Thanh trong Hc)i Thanh 78

mQt loi chung ve ngudn g6e tong truy~n eua due tin KilO giaova caeh di~n 18 In,tc lie'p eua due tin' y. Nhu' the', ehu tru'dng 1>80thu da lam bie'n chit lC1imC1igQi do chinh Tin Mung dl1a ra ..

Chu tntdng bao thu ding co khuynh hu'dng theo nhil'ngquan di~m e,!e ky h~p hoi, boi VI phong trao coi quan niem viltrl,!hQc cd xlla, IBi thC1ila phil hQp vdi thl,lCt~i, VI quan niem vOtrl} hQc a'y dllQCKinh Thanh n6i dSn. Di~u d6 ngan can vi~e ctg'jtho~i vdi ml)t quan ni~m rl)ng rai hdn v~ nhil'ng tu'dng quan gilravan hoa vdi duc tin. Chu trlldng nay dl,la tren ml)t cach dQC

khong phe blnh ml)t so' van ban Kinh Thanh d~ cung c6 nhangtll tllCJngchinh tIi va nhlrng tha i dl) xa hQi n~ng thien kiln - nho'philn bi~t chung tl)c ching h~n - hoan toan trai ngllQc vdi TinMitng Kito giao.

Cu6i cung, khi chI bie't c6 nguyen tAc "Sola Scriptum"(duy Kinh Thanh), chu trltdng hao thu tach vi~c giai thich KinhThanh ra khoi truy~n th6ng dll<;jCChua Thanh Th~n hlldng din,mQt truy~n th6ng du'Qc khai tri~n dich thl,tc gAn li~n vdj SaehThanh gifi'a long cl)ng doan duc tin. Chu tru'dng nay khitmkhuye't CJchB khong nh~n tha'y rAng Tan Vdc da thanh hlnhtrong HQi Thanh Kito giao va d6 Ia Kinh Thanh cua Hl)i Thanhnay, mQt HQi Thanh da hi~n hii'u tru'dc khi cac ban van euaminh dll<;jcbien so~n. Vi do, chu tr!ldng bao thu nhi~u khi eh6ngI~i HQi Thanh. Chu trlldng nay coi cac Kinh Tin Kinh, cac lindi~u va cac vi~c phl,!ng Vl,!,nhung dieu da trCJthanh mQt pMncua truy~n th6ng HQi Thanh, 13 khong dang quan tam. Ca (ltnchuc nang d~y dB cua crunh HQi Thanh cling hi coi nhll the'. Chaltru'dng nay tl,t coi minh nbi la mQl hlnh lhuc giai thich rieng tll,khong nhin nh~n rAng HQi Thanh du'Qcd4t n~n tren Kinh Thanhva kin muc sl! s6ng va cam hung III Sach Thanh.


Lli tiep c~n bao thu nguy hi~m, vl n6 ha'p dftn d6i vdinhii'ng con ngLldi dang tlm kiem nhii'ng diu tni ldi c6 s!n cuaKinh Tha nh \~ho nhii'ng va'n d~ cua cUQc s6ng. N6 c6 th~ danhlua hQ khi dem l~i cho hQ nhii'ng cach giai thich d~o duc nhLlngl':li If! ao tu'dng hao huy~n, thay vi n6i cho hQ biet rAng KinhThanh kh6ng nha't thiet chua difng mQt cau tra .1di trifc tiep chom6i va'n d€ nhu'the. Chu lru'dng bao thu dLla tdi mQt hinh thuc tifsat cua III tu'dng, du kh6ng n6i ra. N6 dLla vao trong doi s6ngmQt xac tin giii d6i, bdi vi n6.vo tlnh Ian lQn nhfi'ng gidi h~n cuacon ngu'oi lrong su dit%pKinh Thanh vdi ban cha't thftn linh cuasu dit%pa'y.


,- ",:' ~, ",'? ,II. CAC VAN DE LY THUYE1' GIAI THIen

A. CAc LY THUYET GIAI THicn THEO TRIET HQC

Bllde lien eua khoa ehu giiii dllQC moi su)' nghi I~iph~n nao, din eu VaGcach giiii thich cua lriet hQe hi~n d~i, v6nnhftn m~nh lllang quan eua chu th~ nh~n Lhuc lrong lri thue euacon nguoi, d~e bi~l ia Lrong tri thue itch sU'. Suy tll giai lhich dac6 mQt da lien mdi vdi vi~c xufft ban nhung tac ph~m cuaFriedrich Schieiermacher, Wiihelnl Dihhey va nhftl iil MartinHeidegger. Theo chan cae triet gia na y, nhung cling l()i tach rakha xa, nhi~u tac gia khac dfi khai tri~n sau han 19 thuyet giaithich hi~n dC;\iva nhii'ng ung dl,1ng cua n6 VaG Sach Thanh.Trong s6 cae laC gia d6, chung la se d~ c~p d~c bi~t den Rudolf.,Bultnlann, Hans Georg Gadamer va Paul Ricoeur. (j day takh6ng lh~ t6m dt dfiy du tll tlldng cua h9. Chi xin neu ffiQt vaitll tu'dng ehinh yeu trong lriet i9 eua hQ dfi anh hudng den eachgiai thich cae ban van Kinh Thanh cling du 3.

3 Ly thuye't giiii thich Loi Chua do Gerhard Ebeling va Fuchs khai lri~nxual phal tu ffiQlloi tie'p c~n khac va lhuQc v~ mQl ph~m vi lLtlLtCJngkhac.Day hi mQl Lhli'than hQc giiii Lhich hon la lriet hQc gicii lhich. Tuy nhienEbeling d6ng y vdi nhli'ng lac gia nhLtBultmann va Ricoeur khi xac quyelr~ng Loi cua Thien Chua chi c6 dLt()c y nghla In)n vtfn khi gc}p dLt<:'cnhli'llg ngLtoi ma Loi ay muon ngo.

82't


1. Cae quan diim hi~n d~i

Nh~n thay khoang cach v~ van hoa gil1a the' gidi caiathe' ky thO' nhat vdi the' ky hai mudi, Bultmann dc)c bi~t 10 lamthe' nao d~ thl;tc t~i dUQc Sach Thanh ban tdi co th~ noi vdi connguoi hi~n d~i. Gng dii nhan m~nh de'n ti~n thuc (pre-comprehension) cfin thie't cho bat cu tri thuc nao va ong dii thaanlQt 19 thuye't giai thich c6 tinh cach hi~n sinh cac hic ph~m cuaTan Vdc. Dl;I'a tren tu tudng cua Heidegger, Bultmann nhinm~nh ding khong th~ chu giai mQt ban van Kinh Thanh rnakhong co nhl1ng gia thiet hudng dftn vi~c hi~u biet. Ti~n-thO'c("VorverstandnisH) dUQc d~t ean ban tren mQt moi tuang quansong dQng ("LebensverhaltnisH) eua ngu'Cligiai thich vdi thl}'c t~irna ban van n6i toi. Nhu'ng muon tninh chu quan, ta phiii d~ choti~n-thO'c dUQc dao sau va phong phu them, th~In chi dllQC di~uchinh va sLtachua. nhd thIJc tl:\icua ban van.

Khi thAc mftc khong biet khung tll' tu'dng nao lhich ti'ngnhat d~ xac Glnh 10':\i cae van d~ du<jc ban van Kinh Thanh neura rna can ngudi ngay nay co th€ hi~u dUQc, Bultmann cho rangrninh dii tim du(Jc cau giai dap trong loi phan tich hi~n sinh euaHeidegger, V! 6ng eho r~ng nhung nguyen 19 hi~n sinh cuatruong phui Heidegger co m91 sll ung dl;1ng pho quat va dii cungcap nhung diu true cling ohit nhung quan ni~m thich hqp nhatcho ~l! hl~U biet ve eUQc hi~n huu cua con ngu'c.1i dUQc m~c khiijtrong su a\9P eua '.~'antide.

Gadamer ding nhan m~lnh de'n khoang each lich sugiua ball Vall vdi ngl(di giai thich ban van do. Ong l~p l':ii vakhai tri~n ly thuye"t yang tron giai thich. Nhung ti~n d\f vanhCi'ng li~n ni~m anh hu'dng den tri thue cua chung ta xuat phattli truy~n lh6ng dang Bang da chung tao Truy~n th6ng nay h~ t~id mQt (oan bQ nhli'ng dCi'ki~n lich sir va van hoa t~o nen boi

Vi~cgiii thich Kinh Thanh tron, Hc)iThanh 83

canh s6ng cua chung ta, chan trCJihi~u biSt cua chung taoNgltCJigiai thich bUQc phai tham gia cUQc d6i tho~i vdi thl;iCt~i t1ltQcnoi dSn trong ban van. Tri thl1c dien ra trong sl! hoa trQn nhii'ngchan lrCJi khac nhau cua ban van vdi nguCJi dQc ban van("Horizontverschmelzung"). ChI c6 thS c6 tri thac neu c6 mOt"sl;i thuOc v~" ("Zugehorigkeit"), tac la mQt sl;i lien h~ can bangiua nguCfi giai thich va ddi tltQng dUQCgiai thich. Khoa giaithich la mQt tiSn tnnh bi~n chang: biet mQt ban van bao giCfcung la biSt chinh minh mQt cach rOng rai han.

Con v~ Ilt tLiong giai thich cua Rieoeur, diSm chinh c4nchl1 y la neu b~t chU'c nang cua khoang cach nhu' 1ft mQt di~uki~n c~n c6 tru'dc dS c6 th~ Hnh hQi dung d~n ban van. C4n c6mQt khoang cach trudc tien giua ban van va tac gia cua ban vand6, bdi vi ban van mQt khi da ra dCJise c6 mQt sl;idQc 14p naod6 d6i vdi tac gia da viet rae N6 khdi sl;i mQt da y nghia rieng.R6i c~n co mQt khoang cach khac giua ban van vdi dQc gia kStiep nhau dQc ban van d6. Nhii'ng ngu'C1inay c~n phai ton trQngthe gidi cua ban van trong tha tinh cua no. Vi the, cac phudngphap phan tich van chu'ong va lich sO'cdn d~ c6 th~ giai truch.Nhung, chI co th~ co trQn v~n y nghia cua mQt ban van ne'u banvan do dUQc hi~n th,!c hoa trong cUQc s6ng Cl) th~ cua nhungdQc gia dang tim cach lanh hQi ~o. Khdi di tu hoan canh s6ngcua minh, nhung ngu'C1inay dUQc rnC1igQi kharn pha ra nhung ynghIa rndi, theo dUC1nghudng cua y nghIa n~n tang da dUQcbanvan neu len. Tri thl1c Kinh Thanh khong dUQcdung l~i d ngOnngu, rna phai c6 d~t tdi thl;iCt~i rna ngon ngii' lrong ban vanrnu6n n6L Ngon ngii' ton giao trong Kinh Thanh la rnQt ngOnngu bi~u tUQng, ngon ngu nay "thuc dffy suy nghI", mQt thlingon ngii' rna nguC1ita khong ngung kharn pha dUQckho tang ynghla phong phu, mQt thO'ngon ngii' nhAITItdi rnQt thllC t~i si!u


vit%tnhl1ng dong thC1icling danh thuc can nguC1i nghT de-n nhungchi€u kich sau xa nhat trong cUQc dC1icua chinh nl1nh.

2. Ich Iqi dol vdi khoa chu giai

Phai n6i gl v€ nhung ly thuyet giai thich hi~n dl;li nhamcac ban van nay? Kinh Thanh la L(ji Thien Chua n6i vdi mQilhdi dl;li ke tiep nhau. VI the,. khong lh~ bo qua mQt ly thuyetgiai lhich giup dua cac phudng phap phe blnh van chuang val!ch sU' vao lrong mQl khuon mftu giai thich rQng han. D6 Hi vand€ lam sao vU9l qua khoang cach giua thdi d~i cua cac tac giava nhung dQc gia d5 u tien dQc cac ban van Kinh Thanh vdi thdihit%n d~i cua chung ta, dIng ~hu' van d€ lam sao hi~n t~i h6adung su dit%pcua d':lieac ban van Kinh Thanh d~ nuoi duBng ddisong duc lin clla cac Kito huu. VIlhe, mQi lo~i chu giai cac banvan d€u dU9c mdi gQi lL! b6 tuc nhd mQl "khoa giai lhich" , hitiuthea nghia hit%n d'.li cll a lli na y .

Chinh Kinh Thanh dIng nhu l!ch slr vi~c giai thich KinhThanh cha thay c5n phiii co mQl khoa giai thich, nghla la mQtthu giai thich xuat phal lu thegidi ngay nay va ngo ldi vdi thegidi ngay nay. Toun th~ cac lac ph5m CLfU Vdc va Tan Udcdu'Qc coi nhu san ph5m ella mQt lien tdnh dai trong d6 nhli'ngbien co n€n lang khong ngling 11m dUQc mQl slf giai thich l'.linhd giin li€n vdi sinh hO'.lt clla cac cQng doan tin huu.

Khoa giai lhich hit%n d'.li la mQl phan ung lanh m';lnhdoi l':li chll lruang lhLfc nghit%m nch slr va doi l'.li cam dd muondem nhli'ng tieu chu5n thuan lUy khach quan von dUQc slr dl;Jngtrong cac khoa hQc l~( nhien ap dl;Jng vao Kinh Thanh. MQldang, m9i bien co dUQc tl1C1ngthu~t trong Kinh Thanh deu 1ftnhii'ng bien co d5 dl1Qc giai lhich. Dang khac ffiQi loi chu gi3icac tdnh thu~t ve nhung bien c6 ay tat nhien ham chua tiuh chu

Vi~c giii thich Kinh Thanh trong HQi Thanh 85

quan clla 16i chu giai fly. Chi ai co mQt lien h~ song th~t sil vdidi~u rna ban van n6i de'n mdi hi~u dung ban van Kinh Thanh.Va'n d~ rna ba't ky nha chu giai nao cling phai doi di~n la va'nd~ nay: 19 thuye't giai thich nao kha di hdn ca giup nAm du"cdung thilc te;titham sau rna Sach Thanh noi d6ng Lhdi giup n~mdUQccach di~n Laco 9 nghIa cho con ngudi hom nay?

eftn phai th!ng than nhIn nh~n la mQLso' 19 thuye't giaithich khong thich hQp d~ giai thich Such Thanh. Ch~ng h~n 16igiiii thich hi~n sinh eua Bullmann du'a de'n chb giam ham sU'di~p Ki-to giao vaG gong cum clla mQt thlI' trie't hQc d~c thu.Hon the' nil'a

tdo nhunggia Lhie't du'Qc loi giiii thich nay nhAn

mC:lnh,sU' di~p ton giao eua Kinh Thanh mfll di mQt ph4n Idnthllc l~i khach quail ella minh (do chuy~n "giai tnJ"huy~n lho~i"qua dang) va bi gian Iu'QCvao mQt sU" di~p chi mang tinh eachnhan hQc. Trie't hQc lrd thanh mQt qui LAcgiai thich hdn In khi cvgiup hi~u d6i lUQng chinh cua mQi 16i giai Lhich : d6 Ia chinhcan ngudi Duc Giesu Kito va nhung bie'n c6 cuu dQ dUQc hoanLa'tLrong lich sU' nhan IO':li.VI the'. mQLloi giai Lhich Kinh Thanhchan chinh tien van phiii la mQLLhai dQ an cffn don nh~n 9 nghiadft du'Qc du'a ra trong cac bie'n e6 va t n6i cho cung, trong chinhcon ngu'di Duc Giesu Kito.

Y nghIa nay dUQc di~n ta trong ban van. Vi the'mu6ntranh Chll quan thuffn tuy, 16i giai thich co gia Lri d6i vdi thC1inay can d~t can ban tren vi~c nghien cuu ban van va 16i giaithich nhu the' Lhuang phai luan lheo nhung gia thie't dUQc chl1'ngnghi~m nhd ban van.

Khoa giai thich Kinh Thanh, VI hoan Loan la lhanhphan clla khoa giai thich t6ng quat ap dl;lng cho bftt ky ban vanvan ehLtdng va Heh su nao. d6ng thai 1a mot trLtong hQp duy nha'teua loi giai thich nay. Nhil'ng d~c net rieng clla n6 xua't phalli(

86.,


d6i tl1(jng cua n6. Nhii'ng biSn co' cuu dQ va vi~c hoan ta't nhii'ngbiSn co' d6 noi con ngliC1iDuc Giesu Kito dem ll:li y nghia chotoan th~ Ijch sa nhan lo~i. Nhii'ng cach giai thich rndi theo dongthai gian chi e6 thS yen rna ho~c giai bay kho tang y nghiaphong phu nay rna thai. Ly tei rna thoi khong du dS c6 thS hi~utrQn v~n tflnh thu~t Kinh Thanh ve nhung biSn co nay. Nhunggia thiet d~c thu, nhu' niem tin song dQng trong cQng doan HQiThanh va anh sang clla Thanh Than, chi phoi cach giai thich.Khi ngu'ai dQc trlidng thanh trong sl! song cua Thanh Th~n, ba'ygio kha nang hi~u biSt cua hQ ve nhung thl!C t~i dU'c;1Cban vanKinh Thanh n6i toi cling gia tang.

B. NGHIA CVA SACH THANH DUdc LINH HUNG.D6ng g6p eua cac 19 thuyet giai thich hi~n d~i, c6 tfnh

cach triet hQc, cung voi nhung phat tri~n g~n day cua vi~cnghien cuu khoa hQc cac nen van chuong giup cho khoa chugiiii Kinh Thanh hiiu biSt sau xa hon ve nhi~m V\l cua minh. Rola nhi~m Vl;lnay cang ngay cang phuc t~p hon. Loi chu giai cdxua hi~n nhien khong thi biet nhung doi hoi khoa hQc hi~n d~i,dfi gan cho mdi ban van Kinh Thanh nhi~u ca'p dQ y ngrua.Cach phan bi~t thong thuong nha't la nghia theo chil' va nghiathieng lieng. Khoa chu giiii thai Trung cd da: phan bi~t trongnghia thieng lieng ba khia cl:lnh khac nhau Mn lU<;1tlien h~ denchan 19 dli<;1Crn~c khiii, den cach song phai theo va dSn sl! hoanthanh chung cUQc. Do d6 rna c6 cau doi n5i tieng clla Augustinde Danernark (the ky XIII) nhu sau :

"Liltera gesta docet, quid credas allegoria,moralis quid agas, quid speres anagogia".

Vi~c giii thich Kinh Thanh b.ong HQiThanh 87

(Chil dl,lYcho biet cae bien co: ngl:t ngon cho biet di2ub{ln phdi tin, nghla luan ly d{lY di2u b{Jnphili Lam, nghla thdn bichi di2u b{ln phdi hy V9ng).

De phan ltng ehcSngl':li thlt da nghIa nay, IcSichu giaiphe blnh-ljch slt da chap nh~n hon kern cong khai thuyet mOt Ynghia duy nhat, theo <16ban van khoog thS d6ng thoi e6 honmQt y nghia. Tat ea n6 Itlc eua loi chl1 giai phe binh-ljeh sa lalam sao xac dinh "eai y nghla" chinh xac ella ban van KinhThanh nay ban van Kinh Thanh kia trong nhung hoan eanh n6dUQCviet ra.

Nhung thuyet nay bay gio IC;livap phai nhung ket lu,nclla eac khoa hQc v~ ngon ngu va cua cac 19 lhuyet giai thich e6tinh cach triet hQc, ca hai d~u qua quyet rhng cac ban van thanhvan c6 tinh da nghia.

Van d~ khong ddn gian va cling khong dU<Jcd~t racling mQt cach cho het mQi lo~i ban van: cac trloh thu~t lich sli',cac dv ngon, cac sam ngon, lu~t, cham ngoo, cac IC1ikinhnguy~n, thanh thi ... Tuy nhien, e6 th~ dLtara mQt so nguyen t'echung trong khi vln lOOy den nhung y kien khac bi~l.

1.Nghia theo chii' (sens litteral)

Nghia rna ngLti1ita gQi la nghia theo chil' khong nhungla hQp phap, nhung con tuy~t do'i c~n thiet d~ tim cach xcic dinhy nghIa ro r~t cua nhung ban van nhu chung dii dLt<Jccac tae giacho ra di1i. Thanh Tommaso Aquino dii qua quyet rhng nghianay c6 mQt t~m quan trQng can ban (S.Th.l, q.l, a.IO, ad I).

Khong dUQclIn IOn nghia theo chu (litteral) vdi nghia"eli' chIT" (litteraliste) rna nhITng ngu'C1ibao thli kien quye't theo.Mu6n co nghia theo chlY,khong phai ell dich ban van tllng chilIA du, nhung c~n phai hiEu ban van theo nhLrng qui udc vln

88

-----

')

_____________ U__y Ban Kinh Thanh Ghio Hoang

chliang eua thC1id~i. Khi g~p mot ban van am dl;l, nghia theaehu eua ban van d6 kh6ng phai Ia nghla tn/e tiep phat xuat tuvj~e djch tlIng ehu mOt (vi dl;! : "Hay' lh~t lung", Lc 12,35) nhungla nghia tliang ung vdj each dung cae ttr Ilheo am dl;l ("Hay sAnsang hanh d<)ng"). Khi ban van la mQt cau chuy~n, nghia theoehu ella no kh6ng nhat thiet doi phai qua quyet Ia cac sl! ki~ndLi<Jcthu~ll~i da xay fa thllc sll nhu' the, bOi vi mQt cau chuy~nco th~ kh6ng thuQc lo~ i l!ch'su, nhung lit mQt tac phffm do to

') ,tLiC1ngtlf(,1ng rna ra.

Nghia thea chIT cua Kinh Thanh Ia nghia dil dlf<;1Ccactac gia loai nglfdi dU<Jc linh hung di~n ta tIl!c tiep fa. Vila ketqua ella dn linh hung, nghTa nay ding Ia nghla Thien Chua, tacgia ehinh, muon noi. 'fa nh~n ra du\1c nghla thea chIT nhd phantich fO ban van, d~t no vao b6i canh van chudng va Ijch sa cuan6.

Nhi~m Vl;lehinh cua khoa chu giai Ia tien hanh cachphan tich nay eho lOl d~p, b~ng cach sa dl;lng mQi kha nang cuanhITng nghien cuu van chudng va l!ch sa, nhArn xac dinh dU(Jcnghla thea eha clla eac ban van Kinh Thanh cho chinh xac toida (x. Divino ajjlante Spiritu, EB, 550). Mu6n d~t dlf<;1cml}c tieunay, vi~c nghien ClI'Ueac lo~i van c6 xu'a lit dieu d~c bi~t canthier (ibid. 560).

Phai chang m<)t ban van chi c6 mot nghia thea cha dllYnhd{ ? Noi chung thl dung nhlf the. Nhlfng d6 kh6ng phai la mQtnguyen tae tuy~t doi, VI hai Iy do. Th(( nhat, mQt tac gia loaingudi c6 thE d6ng thdi muon nha III den nhieu Celp do clla thlfct~i flay 1:'1tn(Cfng h(jp lhl(dng xay fa lrong thi ea_On linh hangKinh Thanh khong khinh thu'dng kha nang nay ella tam ]y vangon ngu nhan ]o~i. Sach Tin MlIng tht.1tll eho ta nhieu vi dl;! vekhia c~nh nay. Thti hai, ngay ea khi m(>t Jdi ella con ngudi xem

Vi~c gi~ii thich Kinh ~!'hanh trong HQi Thanh 89

fa chi c6 mQt 9 nghla, on linh hung vKn e6 th~ hudng ICfifryeaehnao d6 d~ lam phat sinh fa hon mQt nghia. D6 lil lniang h<Jp lCfituyen bo eua thu<;1ngte' Cai-pha, trong Ga 11,50. L(ji tuyen be'eua ong vua n6i len mQt Sl' linh loan ehinh lrl vo luan I~i vuan6i len mQt m~e khiii eua Thien Chua. Cii hai phuong di~n nayd~u thuQe v~ nghia lheo chu, boi vi ca hai d~u du<Je neu b~t nhCfvan m~eh. Dftu day c6 thE la truang h<Jp hy huu, nhung van latruong h<Jp tieu bi~u nhAc nha ta cftn phai coi chung mQt quanni~nl qua http hoi v~ nghia theo chu eua eae ban van du<Jc linhhung.

D~e bi~t eftn luu <; de'n khia c{lnh nang dQng eua nhi~uban van. ChAng hl;ln khong nen giai h~n qua ch~t che 9 nghiaeua eae Thanh vjnh n6i v~ vua VaGnhung hoan eanh ljeh slt khieae Thanh vjnh ay ra dai. Khi n6i de'n vua, lae giii Thanh vlnhvua noi de'n mQt th~ ehe' th\1'e sL,t IC:livua g<Ji len mQt eai nhln 19tuong v~ vuong quy~n, phu h<;1pvdi ke hOQ.eheua Thien Chua,khie'n ban van ong vie't fa vu<Jt qua th~ ehe' vuong quy~n dange6 trong ljeh slt bay giCf. Loi ehl! giih phe blnh-ljeh sa thuanghay e6 khuynh huang gidi hl;ln 9 nghla eua eae ban van, bhngeach gAn ehe't 9 nghla d6 VaGnhung hoan eanh f5 f~t. Dung ra,phai eo xae dinh hudng di eua tu tuCJng dUQe ban van dien ta,. .

huang d6 thay vi m(ji nha ehu giai giai hQ.n<; nghla ban van thiIC:ligQi eho nha chu gia inh~ n fa 9 nghia d6 dUQe noi da i nhu the'nao.

Mot tdio htu eua khoa 19 thuye't giai thich hien dl;linhii'n m~nh fAng loi n6i cua eong nguoi khi n6 dUQc vie't fa thl dVaG mQt vi the khae. MQl ban van vie't e6 kha nang du'<;Jcd~tVaG nhung hoan canh mai. Nhung hoan canh mdi se .soi sangban van theo nhung each khac, va them nhung nghia mdi vaonghla nguyen thuy. Kha nang nay cua nhii'ng ban van d~c bi~thCi'uhi~u trang trliang hQp cae ban van Kinh Thanh, dliQe nh~n

90OJ


nh~n la Loi cua Thien Chua. Qua the', di€u khie'n cho cQngdoan tin hi1u bao ton cac ban van ay, chinh la niem xac tin chor~ng cac ban van fiy se con tie'p tl}c mang anh sang va sl! so'ngcho cac the' h~ tu'ong lai. Ngay tu d~u, nghia theo chi1 du'<;JcdSmd cho nhi1ng phat triSn xa hon. Nhi1ng phat triSn nay c6 dUQcla nha nhi1ng "vi~c dQc l~i" (relectures) trong nhi1ng bo'i canh

moi.Nhl1ng khong vi the'ma ta c6 th~ tuy ti~n gan cho mQt

ban van Kinh Thanh bftt ky y ngh'ia nao, bhng each giai thichban van fiy mQt cach chu quan. Tnii l':li. cfin phai lo':\i bo, phaicoi 1ftkhong dich th,!C bat cu 1o'igiai thich nao khong thufin nhatv{ji y nghia da du'<;Jctac gia loai ngu'ai di~n ta trong ban van hQvie't. Chftp nh~n nhi1ng y ngh'ia khong ddng nhat nhu the' tuc lach~t dut su di~p Kinh Thanh khoi go'c r~ clla n6, tuc 1ftLai cllaThien Chua dUQc thong truy€n trong )ich sU-,va cling la rna cu-acho mQt thu giai thich chu quan khong thi kiim soat du'Qc.

2. Nghia thieng lieng

'fuy nhien, khong dU<;JchiSu "khong thu~n nha'tn theanghia hyp, lo':\i tru mQi kha nang hoan thanh lJ ca'p dQ cao hdn.Bie'n c6 vu'<;Jtqua, cai che't va sl! phl;lCsinh ella Duc Giesu, dadem l~i mQt b6i canh lich slt hoan toan mdi. B6i canh nay soisang mQt cach mdi me nhung ban van cCSva lam cho cae banvan fty thay dcSiy nghia. D~c bi~t, mQt so' ban van trong hoancanh thai xl1a phai coi la ph6ng d~i (chAng h':\n nhu sa'm ngontrong d6 Thien Chua, khi noi v~ mQt nguC1ican clla vua Da-vit,dii haa eung co' ngai vang ella nguai can do "cho den rnai rna;" :2 Sm 7,12-13; ISh 17,11-14). Cac ban van nay lU nay l~i phiiidUQc hieu sal chIT, b(ji VI "Chua Kito, mc)t khi dii phl}c sinh ttttrang eoi che't, thi khong con ehe't nITa" (Rm 6,9). Cae nha chl1

Vi~cgiai thich Kinh Thanh trong HOiThanh 91

giai e6 mQt y ni~m h~p hoi, "duy Ijeh sti''', v~ nghia theo chiI' seeho ring day 1ft mQt each gicii lhich khong thuin nhtt. NhiI'ngnguf1ieOimOd6n nh~n khia e~nh nang dQng cua cac ban van senh~n thiy 0 day c6 mQt s,! lien t\lc sau xa, ddng thf1ic6 mQt .bude ehuySn sang mQt blnh di~n khae : Chua Kito dang cai hieho <.16nmuon df1i, nhung khong phai tren ngai vang tr&n th6eua Davit (cling xem Tv 2,7-8; 110,1.4).

Trong nhi1ng truf1nghQp thuOe lo~i tren day, ngubi tagQi la "nghia thieng lieng". Theo each chung, ta e6 the <.1jnhnghia y nghia thieng lieng, hiSu theo dU'etin Ki-to giao, la nghiadltQecae ban van Kinh Thanh di~n ta, khi nguf1i ta dQe cae banvan d6 dudi anh huang ella Chua Thanh Th~n, trong b6i eanhmiu nhi~m vUQtqua eua Due Kito va df1isang mdi phat Xuil litm~u nhi~m d6. BOieanh nay c6 th~t. Tan (Joe nhin nh~n cac IbiSaeh Thanh dUQehoan ta't trong bOi canh d6. Nhlt the' vi~c dQcI~i Saeh Thanh dudi anh sang eua b6i eanh moi nay, lU'ela b6ieanh eua df1is6ng trong Thanh Thin, la di~u blnh thubng.

Tu djnh nghia tren, ta e6 th~ rut fa nhi~u ke't lu~n hii'uieh v~ nhii'ng tu'ang quan giira nghia thieng lieng vdi nghia theochiI' :

Trai vdi suy nghi thong thuang, khong nhit thi6t phciic6 sl! phao bi~t giii'a hai y nghia nay. Khi mOt ban van KinhThanh c6 lien h~ trl;te ti6p vdi m~u nhi~m vUQtqua ella DueKito ho~c vdi df1i s6ng mdi xuit phat tu m~u nhi~m d6, nghiatheo chITeua ban van da 1ft mOt nghia thieng lieng fdi. D6 Iitru'f1ngh<;Jpthong thuong trong Tan {jde. Do d6 rna khoa cha1giai Kito giao thu'C1nghay noi dtn nghia thieng lieng khi n6i v~C,!u (JOc. Nhung ngay trong C,!u (JOe cling da co nhi~u tru'ongh<;1pban van da e6 nghia theo chii' 1ft mOt nghia ton giao vathieng lieng roi. Due tin KilO giao nh~n thay noi nhung tnt(}ng

92

hQp d6 e6 moi tUCingquan truae vai ddi s6ng mai do Due KilOmang de'n.

Khi e6 sl! phan bi~t giua hai nghla nay, nghla thienglieng kh6ng bao gid ma'l di luong quan vai nghia lheo chil'oNghla theo chIT van la nen tang kh6ng (h~ thie'u du<,je. Ne'ukhong, khong th~ noi den vi~c "hoan la't" Sach Thanh. Th~t the,mu6n c6 slf hoan ta'L,ehu ye'u phai c6 m6i ludng quan lien tl;lcva phli h,1p. Nhung cling ean phai c6 huac chuy~n tiep di lenca'p dQ cao hdn cua Lhlfc t~i ..

Khong du<,jc l~n lQn nghIa thieng lieng v{ji nhil'ng giaiLhich chu quan do Ln tudng tu<,jngho~c ly lu~n thuftn ly t~o ra.Nghla thieng lieng phai xuftt phat tll' vi~e d~t ban van tudngquan vdi nhling di1 ki~n khong xa I~ vdi ban van, tU'c la bien cophl;le sinh va sl! phong phu khan do eua bien co do. Day la dinhcao eua vi~c Thien Chua can thi~p van l!eh slr Israel nhAm IQileh eho toan thti nhan lo~i.

Vi~c dQc Sach Thanh eo tinh each thieng lieng, dli lanltrong cQng doan ho~c rieng ca nhan, chi co th~ kham pha ranghia thieng lieng dich thlfc neu luon nhm trong nhil'ng vi~ntu<,jngna y. Khi d6 Lad~ t ba c5 p dQ eua thlfc t~i trong tudng quanv{ji nhau : ban van Kinh Thanh, mau nhi~m vUQt qua va nhil'nghoan canh hi~n t~i cua d(ji s6ng trong Thanh Than.

Khoa chu gia i th(ji xua tin chAc r~ng mftu nhi~m f)U'cKito la chla khoa giup giai thich toan th~ Saeh Thanh, nen diieo' gAng tIm ra m(>t nghia thieng lieng trong nhling chi tiet nhanh~t nha't eua ban \'3n - eh5ng h~n trong m6i khoan lu~t phl;lngtl! - bftng each dung nhung phuong phap ella cac Rabbi ho~cnhli'ng phuong phap cam hung tll 16i chu giiii ngl;l ng6n cua Hy-l~p. Khoa chu gi:li hi~n d':li kh6ng lhE eho ilK;!ico gang nay mQt


gia tIi gicii thich thlfc sl)' cho du trong qua khu- 16i gicii thich nhuthe'da c6 l<;1iich ml;lc Vl;l(x. Divino ajjlante Spiritu, EB, so' 553).

MQt trong nhil'ng khia c':lnh c6 th~ c6 cua nghia thienglieng III khia cc;lnh tien trung (typologie). Nguai ta thuang chorhng lo~i nay khong thuQc v~ chinh Sach Thanh, nhu'ng thuQc v~nhil'ng thlfc tc;lidu'<;1CSach Thanh n6i toi : Adam tien tfling choDu-c Kito (x. Rm 5,14), hang thuy lien tfling eho phep lhanh t«y(lPr 3,20-21) ... Thlfe ra, tu'dng quan lien tru'ng thu'ang d4t dinban tren caeh Sach Thanh dung d~ Inieu ta lhlfe ll:li c6 xu'a (x.tie'ng cua Aben : 5t 4,10; H,. 11,4; 12,24) ehu kh6ng phai thu~ntuy tren crunh thlfc t~i ay. Do d6, lrong tru'ang h<;1pnhu' v~y,cling c6 th~ n6i d6 thlfC IIImQt nghia cua Sach Thanh.

3. Nghia sung man (sensus plenior)

"Nghia sung man" la m(>t ki~u n6i tu'dng d6i mdi danggay nen nhil'ng tranh lu~n. Nghia sung man du<;1cdjnh nghia lamQt y nghia sau xa hdn cua ban van, do Thien Chua mu6n,nhu'ng kh6ng du'<;1Ctac gia 10ai nguai di~n ta ro rang. Ngu'CJitakham phei fa nghIa nay trong mQt ban van Kinh Thanh, khinghien cuu ban van nay dLfdi anh sang eua nhil'ng ban van KinhThanh khac dii sO'dl;lng ban van ay h04c dlfa vao moi lien h~cua n6 vdi vi~c phat trien nQi tc;licua m~c khai.

Nhu'the', nghia sung man ho~c la y nghia rna mQt tacgia Kinh Thanh gan cha mQt ban van Kinh Thanh c6 trudc, khitac gia nay dung li;li ban van trong mQt van m(Jch dem ll:li choban van m(>t nghia thea chil' moi, ho~c la y nghia rna mQt truy~nth6ng dl:lo Iy dich thlfC hay mQt djnh tin cua C6ng Dang demde'n cho mQt ban van Kinh Thanh. Vi dl;l van 111(Jchcua Mt 1,23dem Ic;limQt nghia sung man cho loi sam eua Is 7,14 lien quanden alma (ngu'oi thieu nU') se thl;l thai, khi su dl;lng ban dieh Bay


Mltdi (parthenos) : "Ngu'di trinh nu se tht:t thai". Giao hudn giaopht:t va c6ng ddng v€ Ba Ng6i di~n ta nghia sung man cua giaohudn Tan Vdc v~ Thien Chua Cha, Con va Thanh Thjn. Djnhtin v~ tQi nguyen t5 do C6ng Ddng Trent6 dem nghia sung mancho giao huan cua thanh Phao16 trong Rm 5,12-21 v€ nhung h~uqua cua tQi Adam doi vdi nhan lo~i. Nhung khi thie'u mOt sllki~m soat thuQc lo~i nay, nha mQt ban van Kinh Thanh minhnhien ho~c nha mQt truy€n thong d~o 19 dich thllc, viec n~i de'nmQt nghIa rna ta coi la nghia sung man se co th~ dU'ade'n nhungcach giai lhich chu quan hoan toan kh6ng co gia tri.

Tom l~i, co th~ coi "nghia sung man" la mQt cach the'khac d~ gQi nghia thieng lie'ng cua mQt ban van Kinh Thanh,trong tnidng heJp nghIa thieng lieng nay phan biet vdi nghiatheo chii'. N€n tang cua nghia sung man nay lil sl,t kien ChuaThanh Thftn, tac gia chinh cua Kinh Thanh, c6 th~ dan dAt tacgia loai ngu'di ll;ia chQn nhung cach di~n ta de'n dQ nhung cachdi~n ta ay noi len mQt chan 19 rna chinh cac tac gia cling kh6ngthau tri~t dU<JclrQn v~n chi€u sau cua no. Chan 19 nay, theodong thai gian, du'<Jcm~c khai trQn v~n hdn, mQt dang nh"nhung viec Thien Chua thl,tc hien sau nay bi~u Ie) r6 hdn t~m 9nghia cua cac ban van, dang khac cling nha vi~c cac ban vandu'eJc dua vao trong Thlt Qui Sach Thanh. Nhlt the' ffiQt vanm~ch mdi dii du'<Jc thie't l~p. Van rn~ch nay lam xuat hiennhung khii nang ti€m tang cua 9 nghia ma van m~ch nguyenthuy vftn con d~ trong bong t5i.

. Vi~cgiii thich Kinh Thanh trong Hc)i Thanh 95

, •••• ~? ?,

III. CAC DAC DIEM CVA KHOA GIAI THIen.,. ,

CONGGIAO

Khoa chu giai cong giao khong nh~n mQt phltdngphap khoa hQc nao d6 lam phltdng phap rieng clla

mlnh. Khoa chu giiii nay nhin nh~n rAng mQt trong nhung khiac~nh cua cac ban van Kinh Thanh la cac ban van Kinh Thanh latac ph~m cua cac tac gia nhan lo~i. Nhung tac gia nay da slld\lng nhung kha nang dien ta cua rieng mlnh cling nhlt nhii'ngphltdng ti~n rna thoi d~i va moi trltOng xa hQi cua hQ da cungca'p cho hQ. Do d6, loi chl1 giai cong giao slt dl}ng mQt cachthoai mai rnQi phltdng phap va rnQi loi tiep c~n khoa hQc kha digiup Hnh hQi ro hdn y nghia cua cac ban van trong boi canh ngii'hQc, van chltdng, xa hQi-van hoa, ton giao cacva lich sU-cllachung, d6ng thoi cling nghien cLtu cae ngu6n m'l-ch cua chungva de 9 den eel tinh cua rn6i tae gia (x. Divino afflante Spiritu,EB, s6557). Khoa ehu giai nay tich elfe g6p ph~n vao vi~c tri~nkhai nhii'ng phltdng phap mdi va Va? sl! tien bQ clla cong vi~enghien cli'u.

Diem d~c bi~t eua khoa chu giiii cong giao III ttl d4trnlnh mQt cach c6 9 thli'c vao trong truy~n th6ng s6ng dQng cllaHQi Thanh, rna moi quan tam thli' nha'l cua truyen th6ng la trungthanh vdi m~c khai da dlt<JcKinh Thanh ghi l~i. Cae 19 thuyltgiai thich hien d~i da cho tha'y ro, nhlt chung ta da ghi nh~n, lakh6ng th~ giai thich rnQt ban van rna kh6ng khdi di tir mOt"ti~n-thuc" thuQc lo~i nay ho4c lo~i khac. Khoa chl1 giii. canggiao tie'p c~n cae lac ph4rn Kinh Thanh vdi rnQt ti~n thlte n6i

96OJ


ke't eh~t ehe van hoa hi~n de;tie6 tinh each khoa hQc vdi truy€nthong ton giao phat xuat III Israel va tu cQng doan Kilo giaotien khCJi.Qua d6, cach giiii thich eong giao tie'p noi tinh nangdQng clla vi~c giiii lhich CJngay lrong Kinh Thanh va con keodai lrong doi song HQi Thanh. Cach giiii lhich ceng giao nangdQng nay phu h<;1pvdi yeu c~u phiii e6 rnoi tliong quan songdQng giua nha ehu giii i vdi doi lLt<;1ng,rnoi lliong quan na y IamQt trang nhung dieu ki~n. d~ e6 th~ c6 ceng vi~c ehd giai.

Tuy nhien, m9i lien thue dell c6 kern thea nhung nguyco. Trang lrlidng h~jp clla khoa chd giai eong giaa, nguy co Iagan cho ban van rnQl y nghla rna ban van khong di~n ta, nhlingIa ket qua clla rnQl sL!phat lri~n sau nay cua truyen thong. Nhachtl giiii phiii coi chung nguy co nay.

A. VI~C GIA. THicH TRONG TRUVE:NTH6NG KINH THANH

Cac ban van Kinh Thanh la cach di~n ta cac truyenthong ton giao von hi~n hl1u trlide khi c6 cae ban Vail. Cae vanban nay noi ke't vdj cae truyen thong d6 thea each thue khacnhau tuy trliO'ng h<;1p,vdi Hnh sang te;tocua cac tac gia bQc IQrao nhung cap dQ khae nhau. Theo dang thai gian, nhieu truyenthong da dftn d~n hQi tl;l I~i d€ te;tonen mQt truyen thong chungIdn hon. Kinh Thanh Ia rnQl caeh bi€u IQ r6 r~t nhat tie'n trtnhnay, tien tdoh rna Kinh Thanh dii gop phftn thLfc hi~n va vfintiep tl}c d6ng vai (fa dieu hanh.

"Vi~c giai thich trong truyen thong Kinh Thanh" conhieu m~t khac nhau. C6 th€ hi~u kiSu n6i d6 ve each KinhThanh giai thich cae kinh nghi~rn din ban eua Con nglidi hOi)eeac bien co d~e tha) eua Ijch sa Israel, hOi)c cung co the' hieu veeach cae ban van Kinh Thanh sa dl;Jng cae ngu6n, lhanh vanho~e lruyen kh5u - mOl so ngu6n do rift co the phat xual III

Vi~cgiii thich Kinh Thanh trong Hc}i Thanh 97

nhung ton giao ho4c nhung n~n van hoa khac - bftng each giaithich I~i cae ngu5n do. Nhung vi chung ta dang ban v~ vi~e giaithieh Kinh Tluinh, nen C1 day chung toi se khong ban de'n nhungva'n d~ rnenh rnong do, rna chi d~ nghj mQt vai nh~n xet ,,~each giai thich eua eae ban van Kinh Thanh trong ehinh KinhThanh.

1. DQc I~i (relecture)

MQt ye'!1t61am eho Kinh Thanh e6 dUQc sll th6ng nhitben trong, rnQt tnJ'bng hQp dQc nhfit vo nhi, do chinh III sl! ki~neac tac ph~rn Kinh Thanh co sau thubng Ie thuQC vao cae tacph~m co trude. Cac tac ph~m sau nh4e de'n nhung tac phim cdxua hdn, va nhu the' t~o nen viee HdQe l~i" eac tae phim c6trudc. Nhung cach dQc l~i nay khai tri~n them nhung khia c~nhmdi cua y nghia, doi khi khac hAn y nghia nguyen thuy. C6 khieac tac phfim co sau tham chie'u ro r~t cae tac ph~m c6 trudc,ho4c d~ dao sau them y nghia, hoi)c d~ xac nh~n st1 hoan tit'I , h.:l '"cua tac p am truuc.

Chinh theo hudng do, viec huang gia tfli III m~t mi~nda't du<)c Thien Chua hua ban cho ong Apraham va dong doieua ong (St 15,7.18) tro thanh vi~c di vao thanh di~n eua ThienChua (Xh 15,17), viec tham dt1 vao sll nghi ngdi cua Thien Chua(Tv 132,7-8) danh cho nhung tin huu dieh thllc (Tv 95,8-11; Hr3,7 - 4,11) va eu6i eung hi sll di vao thanh di~n thien qu5c (Hr6,12.18-20), "gia tAi vinh CllU" (Hr 9,15).

Lbi sam eua ngon su Natan hua eho vua Davit mOt"nha", tuc ia mQt tri~u d~i luon co ngl1bi n6i ngoi, "b~n vil'ngcho de'n muon dbi" (2 Sm 7,12-16), lbi sa'm ay du<)e nhilc elinh~e l~i nhieu l~n (2 Sm 23,5; 1 V 2,4; 3,6; 1 Sb 17,11-14), nhi'tla vao nhung hIe nguy ng~p (Tv 89,20-38), khong phai khl>ng co

98.,Uy Ban Kinh Thanh Ghio Hoang

nhung khac bi~t dang k~. Va loi sa'm a'y du'Qc keo dai bdi nhi~uloi sam khac (Tv 2,7-8; 110,1-4; Am 9,11; Is 7,13-14; Gr 23,5-6 ....), trong d6 mQt so loi loan bao vu'dng quy~n eua chinh vuaDavit se trd l<;li(Hs 3,5; Gr 30,9; Ed 34,24; 37, 24-25; x. Me11,10). Tri~u d<;liduqc hua ban trd thanh ph6 quat (Tv 2,8; Dn2,35.44; 7,14; x. Mt 28,18). Tri~u d<;lidc1a on g9i cua con nguC1idUQc thanh tlfu mQt each sung man (St 1,28; Tv 8,6-9; Kn 9,2-3;10,2).

LC1isam cua ng6n sl1Gieremia ve hlnh ph~t bay ml1dimim Gierusalem va Giuda dang phcii chiu (Gr 25,11-12; 29,10)dUQc nhftc I~i d 2 Sb 25,20-23. Ban van nay chl1ng nh~n loi samtren da: thanh t,!u, nhung d6 1ftban van da: dl1(;1Csuy di g~m h~i,ra't Hiu sau d6, bdi tac gia stich Danien, voi xac tin ding LoiThien Chua d6 van con tiem ffn m(>t 9 nghia gn gia'u, y nghlanay co th~ chie'u soi hoan canh hi~n t<;li(Dn 9,24-27).

Qua quye'l can ban v~ sl! thu'dng ph<;llcong blnh euaThien Chua, thu'dng ngu'C1ilanh ph~ t ke gian tic (Tv 1,1-6; 112,1-10; Lv 25,3-33 ...) vap phai kinh nghi~m tel!e tie'p, kinh nghi~mnay thl1C1ngl~i khong phu hQp vdi qua quye't ay. Trude van denay, Kinh Thanh eho ta nghe thay nhung tie'ng phan khang va 19lu~n (Tv 44; G 10,1-7; 13,3-28; 23-24) va dao sau dftn d~n maunhi~m nay (Tv 37; G 38-42; /5 53; Kn 3 - 5).

2. Nhilng lien h~ giila C,!u (JOe va Tan (J6'eNhung lien h~ giua cae ban van voi nhau ehie'm mQt

m~t d(> rat cao trong eac tae pham Tan Voe, eh6 nao cling daydfty nhung am chi hoc)e trich d~n minh nhien Clfu Voc. Cae tacgiii Tan Voc nhin nh~n Clfu Vde co gia tri mc)e khiii eua ThienChua. Cae eng eellg b6 fling m(je kh<ii nay dii hoan la'l ndi cUQC<toi, giao huan va nhat la eli ehel va phl;lC sinh eua f)U'e Giesu,ngu6n m~ch dn tha thU' va slf song vlnh eau. '"f)U'e Giesu dii chet


VI tQi 16i chung ta theo nhtt Lai Saeh_Thanh va Nguoi da du~emai ta ng. Nguoi da phl}e sinh nga y thO' ba theo nhLl LiJi StichThanh va Nguoi da hi~n ra, .." (l Cr 15,3-5): d6 lil cai nhanchinh ye'u clla lai giang cae Tong Do (1Cr 15,11).

Bao gio cling v~y, giira Sach Thanh voi cae biSn e6hoan tit cac loi Kinh Thanh e6 nhii'ng mo'i lien h~ khfing phaichI thu~n tuy d khia c~nh chii' vi~t, rna In mQt sl! soi sang h6tltdng va tie'n tri~n bi~n chung: nguoi ta vua tha'y Saeh Thanhrn~e khai y nghia eua cae bi~n eo', l~i vU'a thay cae bi~n cd m~ekhai y nghia clla Saeh Thanh, nghia III ehung bUQcphdi 1>0 mOt56 khia c~nh nao c16cua mQt 16i giai thich c1a c1lt~cchap nh~nd~ nh~n mQt 16i giai thieh moL

Ngay tu hIe thi hanh mQt su Vl}eong khai, Duc Giesuda e6 rnQt l~p truong dQc dao rieng, khae voi each giai thich (fac1lt~e eha'p nh4n CJ thai c1~ieua Nguoi, to'c -Ia 16i giai thich ella"cae kinh su va Bi~t phai" (Mt 5,20). C6 nhieu bhng ehllng ehotha'y dieu c16: cae phan de trong Bai Giang Tren Nui (Mt 5,21-48), sl! tt! do eao voi cua Due Giesu trong viee giu ngay Sabat.(Me 2,27-28 va /I ), eaeh Nguoi tu'dng d6i hoa cae gioi lu4t v~ s'1thanh s~eh theo nghi thlle (Me 7,1-23 va II ). Trai I~i, Ngu'CJidoihoi triet d! trong nhung lanh vl!c khae (Mt 10,2-12 va II; 10,17-20 va 1/ ) va nhit la thai dQ than thi~n eua Nguoi d6i voi "nhirngnguoi thu thue' va nhfi'ng ngltoi lQi IOi" (Me 2,15-17 va II). Ta't eanhfi'ng chuyen teen ~llong phai la do Nguoi thieh phan chang,nhung nglt~c l~i cho thay long trung thanh siu sa hSt sU'e ellaNguoi ddi vdi th8nh y Thien Chua c1u'~edi~n tel trong SaehThanh (x. Mt 5,17; 9,13; Me 7,8-13 va 1/; 10,5-9 va 1/).

Cai ehSt va 511phl}c sinh eua Due Giesu da d4y eachgiai thich tuy mdi me nhttng con ra't gidi hc;ln da dUQc NgUC1irolfd~u len de'n cl1c diSm, bAng caeh t~o nen, xet v~ ffiQt so' 4iSm

100.,Uy Ban Kinh Thanh Ghio Hoang

nao do, sV eiit dat hoan toan voi qua khu d6ng thdi lC:li co nhungeLra md fa bat ngo. Cai ch€t eua Dang Mesia, "Vua ngu'di Do-thai" (Me 15,26 va II ) da bien d6i mau l~ each giai thich cacThanh vjnh noi v€ vua va cac lC1iSanl n6i v€ Dang Mesia theonghIa hoan toan trftn gian. Vi~c Dli'c Giesu phlJc sinh va du'9cton vinh lam Con Thien Chua tren thien auae ail khien cha

' ~chinh nhi1ng ban van fl'y eo mQt y nghla sung man ma tnide d6khong thti tuang tu'qng auve. Ker qua 1a nlQt s6 thanh ngu eo veam di) tli nay tr() di phai dU\Jc hi~u sat chIT. Ra nhu' Thien Chuadff ehu5n bi nhi1ng thanh ngll tfy d~ di~n la vinh quang eua DltcKito Giesu, bdi vi DU'c Giesu ..thlfc sl! lit "Due Chua" (Tv 110,1)hi€u thea nghla jay du nh~t oua tif fiay (Cv 3,36; PI2,10,11; Hr1 '0 '')\ N '.' )' (-, T' .,. .. Ch" "1' ? ~7 Ai" 1462 R 1 3l,j-I. ...) ..•. guol!a ....on jtllen ua (. v ~,I.; lyle &, ; ttl ,_

4) I' -." "'-"1' ". ",' cI""" ."""" (T' .-" r.f 18 G II' III i luen erma (] VOl men cnua v 4)~ i; lIt" ,; .a ,;20,28), HtIi~u d~i Nguoi se vo (;ung va t~n" (Lc 1,32-33; x.lSb17,11-14; Tv 45,7; ill' 1,8) va Ngl1rJl d6ng llidi lli "lIi te vInhcau" (Tv 110,4; Hr 5,6..10; 7,23-24).

Cae tcie gia Tan Voe da doc lai Cuu Ode nhC1 ehinh"'"', . . ".

anh sang eua nhG'ng bHr~'nco trong CU9c Phvc Sinh. Chua ThanhThan, Dang du'yc thua Kito vinh quang phai den (x. Ga 15,26;16,7), dii giup cae tac gia Tan tide kharn pha fa nghia thiengJieng. Nhi11he( cae ong dii duqc hudng dan de{n cha nhan m~nhhdn baa gib het y nghla ngon su eua Clfu Vdc, nhl1ng cling contuang dni hoa mQt each dang kS gia tIi djnh che cLiu d<) eua n6.Quan di~m thU' hai nay dii xuat hi~n teong cac sach Tin Ml'rngroi (x. l"rtt 11,11-13 va II; 12,41-42 va II; Ga 4,12-14; 5,37; 6,32),quan ni~m nay n6i len m~nh Ine trong I11Qt so thu' cua thanhPhaol6 dlng nhl.1 lrong lhu Hipri. Thanh Phaolo va tac gia thu'Hipri chung minh ding Torah, xet nhtl If! m~c khai, loan baoml)c dich rieng eua n6 nhlf If! mQt h~ thong lu~t phap (x. 2,15-5,1; RIl1 3,20-21; 6,14; Hr 7,11-19; 10,8-9). Tlt d6 suy fa cae


ngU'oi ngo~i giao lien ket vdi ni~m tin vao Duc Kito khong bUQcphai tuan giu mQi gidi l~nh cua lu~t phap Kinh Thanh, lu~t phapd6 tu ray rna di da bi gian lU'CJC,xet theo toan bQ, vao dinh che'lu~t 1~ cua mQt dan d~c thu. NhU'ng ngU'oi ngoC;\igiao v~n cindu'CJcnuoi du'ong bftng Cvu Delc xet nhu' Ia Loi Thien Chua,Da'ng giup hQ kham pha sau xa hdn mQi chi~u kich clla miunhi~m vUQt qua nay dang chi ph6i cUQc s6ng clla hQ (x. 1.£24,25-27.44-45; Rm 1,1-2).

Ta't ca nhung chuy~n tren ding cho thay rhng ben trongKinh Thanh cua Kito giao, nhung m6i lien h~ giua Tan Udc vdiClIu Doc khong thie'u nhung phU'c t(;lp. Ne'u d6 1ft van d~ 811'

dl;1ngnhung ban van d~c thu, cac tac gia Tan Doc tll nhien v~ndl;1ngnhung kie'n thU'c va nhung phltdng thue giai thich eua thlJid(;li mlnh. Doi cac ong ph~i hCJpvoi nhung phltdng phap khoahQc hi~n d~i la khong (hich hQp. Dung ra, nha chu giai pluii bie'tnhung ky thu~ t chu gia i c5 xua, d~ c6 th€ gia i thich dung cachcac tac gia Kinh Thanh da sa dl;1ngphltdng thue d6. Dang khac,dung lA nha ehu giai khong du'Qc danh cho tei thuc clla conngU'oi, v6n di gidi h(;ln,mQt gia tei tuy~t d6i.

Cu6i cung e4n them r~ng ben trong Tan Doc, cling nhltda tha y ben trong Cl,1'UDoc, nguCJita tha y co nhung quan diSmkhac nhau dUQcxe'p chung voi nhall va co khi quan di~m nay l~icang thAng voi quan di~m khac, chAng h~n trudng hQp clla DlicGiesu (Ga 8,29; 16,32 va Me 15,34) ho~c gia tri clla lu~t Mose(Mt 5,17-19 va Rm 6,14) ho~c c4n thie't phai c6 vi~c lam 4SdUQcn~n cong chinh (Ge 2,24 va Rm 3,28; Ep 2,8-9). HiSn nhienmQt trong nhung net d~c bi~t clla Kinh Thanh lA thie'u tiob thAnh~ th6ng va, trai l~it c6 nhung cang thAng nang dQng. KinhThanh la cai kho chua dl,1'ngnhi~u cach giai thieh d6i vdi cungnhung bie'n co' nhU'nhau ho~c suy nghI cung nhung van c.1~nbat


nhau. Nhu the Kinh Thanh thuc bach chung ta tit bo thai d(>ddngian hoa qua dang va 6c hctp hoi

3. Ml)t so kEt lu~nTt nhang gl vita tdnh bay tren, c6 th~ ket lu~n rAng

Kinh Th4nh (5 nhi€u chi dftn va g<;1iy lien quan den ngh~ thu~tgicli thieh Kinh Thanh. Qua th~t, ngay tit d~u, emnh Kinh ThanhIII eong trlnh gicli thich. Cae ban van Kinh Thanh da du<;1ccaeeQng doan Cllu Voe va eae eQng doan thC1icae Tong Dd nrunnh~n la each di~n ta due tin eua hQ tuy~t vC1i.Hqp voi caeh giaithieh ella cae eQng doan va lien ket voi vi~e giai thieh do, caeban van du<;1enhin nh~n la S,ieh Thanh (eh~ng h~n, sach Di~mea du<;1enhin nh~n la Saeh Thanh, vi du<;1eap dl;lng vao rn6itUdng quan giira Thien Chua va dan Israel). Su6t qua trinh blnhthanh Kinh Thanh, cae tae phim hQp thanh Kinh Thanh, trongnhi~u tntang h<;1p,da du<;1eso~n l~i va dLt<;1egiai thfeh l~i, d~dap ung voi nhirng hoan e£lnh moi rna truoe do chua du<;1ebietden.

Cach thue Saeh Thanh giai thich cae ban van cho thaynhung nh~n xet sau day:

Xet vi Saeh Thanh ra dC1itren n€n tang mQt sl! ddngthu~n eua cae eQng doan tin huu nhin nh~n ban van ay di~n taduc tin dU(je m~c khai, nen chinh vi~e gi£li thich Saeh Thanhphai la ngudn phat sinh sl! ddng thu~n vS nhung diem ehinhyeu, doi voi due tin song dQng cua cae eQn~ doan giao hQi.

Xet vi each di~n ta due tin, nhu thay trong Saeh ThanhdU(jc mQi nguC1inhin nh~n, da khong ngitng duqe d6i moi de e6thi dap ang voi nhirng hoan e£lnh moi - di€u nay gi;t tWehnhung "vi~c dQc l«;ti"nhieu ban van Kinh Thanh -, nen v j~c 6iaithich Kinh Thanh ciing phai co ffiQtkhia e«;tnhsang t«;tova phai

Vi~c gicii thich Kinh Thanh trong HQiThanh 103

du'dng d~u voi nhung va'n d~ moi, d~ di tu Kinh Thanh rna du'ara cau tra Idi.

Xet vi doi khi c6 nhung tu'dng quan eang thAng giuacac ban van Kinh Thanh voi nhau, eho nen vi~e giai tmch nhitthie't phai e6 Hnh da d~ng. Khong e6 eaeh giai thich nao e6 thekhai thae he't 9 nghia eua toan bQ, toan bQ la mQt ban h<jpxu'dng nhi~u giQng. VI the', viec giai thich mQt ban van phaitninh tinh each Io~i trll'.

Kinh Thanh d6i tho~i voi eae eQng doan tin huu : KinhThanh xua't phat tu nhung truy~n th6ng due tin eua eac eQngdoan do. Cae ban van Kinh Thanh dfi du'<Jekhai triSn trongtu'dng quan voi eae truy~n th6ng d6 va ngu'<Jcl~i eling g6p phjnkhai trien eae truy~n th6ng d6 nua. Do d6, vi~e giai thich KinhThanh phai du'<Jc thl)'c hien trong long HQi Thanh, trong tinheaeh da d~ng va th6ng nha't eua HQi Thanh va trong truy~nth6ng due tin eua HQi Thanh.

Cae truy~n th6ng dU'e tin Ia moi tnJdng sang eho ho~tdQng van chu'dng cua cac tac gia Saeh Thanh. Tham gia vaotrong moi tfltdng nay cling bao g6m vi~e tham dl! vao sinh ho,tphl;lng Vl;lva ho~t dQng ben ngoai eua cae cQng doan, tharn dl1vao the' gioi thieng lieng, van hpa va nhii'ng thang tr~m trongthan ph~n ljeh sO'eua eae eQng doan. Tu'dng hI nhu' the', vi~e giiithich Kinh Thanh cling doi eae nha ehL1giai phai tham gia vaotoan the ddi s6ng va toan be) duc tin cua cQng doan tin hiru th~id~i minh.

Viec d6i tho,i vdi Sach Thanh trong toan b9, va nhttv~y Ia d6i tho~i vdi caeh hieu due tin rieng cua eac th?1i d,itru'de, nhit thi!t phii kern theo vi~c d6i thoC:\ivdi the' h~ ditnJ4'~~tho,:\i nhu the' nghia IA thiet l~p mQt moi tuong quanlien tl;lc, nltvnl:'t.~gcon IA nh~n biet nhung khae bi~t. Do Cl6,

104~Uy Ban Kinh Thanh Gitto Hoang

vi~e giai thieh Kinh Thanh bao g6m cong vi~e ki€m chung vaehQn Ilfa. Vi~e giai thich nay phai liep n6i nhung truy~n th6ngehu giai da co truoe, duy trl va don nh~n nhi~u yeu to' trongnhung truy~n th6ng do, nhung l~i tach ra d nhung di~m khae, d~co th~ tien them nua.

B. VIEC CIAI THien TRONG TRUYtN TH6NG CVA HOI THANH. .HQi Thanh, Dan Thien Chua, y th((e minh du'~e Chua

Thanh Thein tr~ giup d~ co th~ hi~u va giai thich Saeh Thanh.Cae man d~ tien khdi eua Duc Giesu da tung bie't rAng hQkhong th~ hi~u day du ngay.mQi khia eq,nh eua kho tang sungman rna hQ da don nh~n. Khi kien tel trong dbi song cQng doan,hQ nghi~m thay mc}e khai hQ da lanh nh~n khong ngung dU<Jedao sau va m6i ngay mdi sang to them len. Trodg vi~c d6, hQnhln nh~n co anh hudng va ho~t dQng cua "Th~n Chan L9",Dang rna Chua Kito da hua ban cho hQ d~ dftn dih hQ den sl!sung man cua chan 19 (Ga 16,12-13). Tu'dng tt! ,'hu' the, HQiTha nh nga y nay dang di toi tren con du'dng cua mInh, du'~c ldihua eua Chua Kito nang da : "Dang BaoTr~ la Thanh TheinChua Cha se sai den nhan danh Th~y, Dang d6 se d':lYanh emmQi dieu va se lam cho anh em nhd l~i mQi dieu Thz y da n6ivdi anh em" (Ga 14,26).

1. Thli Qui thanh hloh

Nha Thanh Thein hudng dan va trong anh san~ cuaTruy~n Th6ng s6ng dQllg ma HQi Thanh da lanh nh~n, HQiThanh da phan djnh cae tac pham nao phai dUQe eoi Ia SaehThanh hi~u theo nghia cae sach do "da dUQCviet fa dudi dn linhhung eua Thanh Than, eo Thien Chua Ia tae gia, da dUQCtfuy~nI~i eho HQi Thanh vdi tu eaeh do" (Dei ~'erbum, so' 11) va ehU'a

Vi~c giii thich Kinh Thanh trong HQi Thanh 105

dlfng "chan Iy rna Thien Chua dff mu6n d~t vao trong SaehThanh d~ euu dQ chung ta" (ibid).

Slf phan dinh mQt "tht.t qui" Sach Thanh ia ke't qua euamQt tie'n trlnh lau dai. Cae eQng doan trong CLlu Vde (tu caenhom rieng, nht.t cae nhom co lien quan de'n gidi ngan su ho~etll te, cho den toan dan) da nhin nh~n mQt s6 cae ban van la Li1iella Thien Chua, e6 kha nang khdi len due tin eua hQ va dan dAthQ trong cUQes6ng. Cae cQng doan d6 da don nh~n eae ban vannay nht.tmQt gia san ean phai gin giu va truy~n I~i. Nhli the', caeban van nay thai khong eon thuan tuy la each di~n ta dn Hnhhung ella cac tac gia Cl) th~ rieng bi~t, nhling dii trd thanh sOhfi'u chung clla toan Dan Thien Chua. Tan Vde to thai de) tonkinh d6i vdi eac ban van thanh nay. Tan Vde d6n nh~n nhfi'ngban van !y nhll th~ d6 la mQt gia san qui bau dan Do-thaitruy~n l~i. Tan Vdc coi cae ban van !y la " Sach Thanh" (Rm1,2), dll<;1eThan Khi eua Thien Chua "Hnh hung" (2 Tm 3,16; x.2 Pr 1,20-21) nen "khong th~ bi huy bo" (Ga 10,35).

He)i Thanh da dem n6i ket eh~t che vdj nhfi'ng ban vAnlaIn thanh "ClfU Vde" (x. 2 Cr 3,14), nhfi'ng tac phffm khac:trlide het la nhfi'ng Lac phffm trong do HQi Thanh nhin nh~n li1iehung dich thlfC xu!t phat tu cae rang D6 (x. Lc 1,2; 1Ga CI-3)va dt.t<;1eChua Thanh Than bao dam (X. I Pr I, 12) v~ "ta't canhung gl Chua Giesu dii lam va dii d~y" (Cv 1,1) r6i, thu de'n lanhung giao hu!n do chinh eae Tong DB va eae mon d~ khac dadt.ta fa d~ xay dl!ng eQng doan eae tin hli'u. Sau do, hai lo~t vanph~m nay dlt<,1egQi la "Tan Vde".

Co nhi~u dQng hfe g6p phan van tien trinh nay : ni~mxae tin eho rhng Due Giesu - va eung vdi Nguai co cae Tong E>5- d5 nhin nh~n C,!u Vdc lA Sach Thanh duqc linh hung va mdunhi~m Vltc:1tqua eua Ngt.tC1ila slf hoan tat Sach TlJanh; nifm xac

106~Uy Ban Kinh Thanh Giao Hoang

tin cho rhng cac lac phftm Tan Vck th,!c sl! xuat phat tu IC1igiang cua cac Tong £>6 (di€u nay khong ham y Ia tat ca cac tacph~m d6 do chinh cac Tong D6 bien so':\n); s,! nh~n dinh r~ngcac tac ph~m d6 phli hQp v(ji qui Iu~t dac tin va chung dUQc sltd~ng trang ph~ng v~ Kito giao~ cuai cling ia kinh nghi~m v€vi~c cac tac phgm d6 hoa hQp v(ji doi song giao hQi cua caccQng doan va co kha nang nuoi duong doi song d6.

Khi phan dinh thu qui Sach Thanh, HQi Thanh clingphan bi~t va xac dinh can tlnh rieng cua chlnh minh. Til nay trddi, Sach Thanh trd thanh ta-rn gLtdng d~ HQi Thanh soi van rnakhong ngling kham pha l':li din tlnh cua rninh cung nhLt ki~mchang, qua cac the ky, cach HQi Thanh khong ngung dap l':li lC1iTin Mitng va chu5n bi cho Ininh s~n sang trd thanh phuong li~ntruy€n thong Tin Mung (x. Dei Verbum, s6 7). Di€u do dem l':licho cac tac phffrn thuQc thu qui rnQl gia tIi cuu dQ va th~n hQchoan toan khac vdi gia tIi clla cac ban van cd khac. Neu cacban van c6 nay c6 tile soi sang cho thay ro ngu6n g6c eua dU'ctin, thi h;li khong bao gid co th~ thay the cho the gia cua cac mcph~m dUQccoi la thuQc thu qui va do d6 Iii din ban dS hiSu ductin Kito giao.

2. Chu ghii ena eae Giao Ph •••

Ngay tu nhung thdi dftu, ngLtdi ta da hi~u r~ng clingrnQt Thanh Than da thuc d5y cac tac gia Tan Vdc lam cho sU'di~p cuu dQ thanh chil viet (Dei Verbum, s67; 18) cling khongngung trQ giup HQi Thanh d~ HQi Thanh giai thich cac mc phlmlinh hung d6 (x. thanh Irene, Adv. Haer., 3.24.1; x. 3.1.1; 4.33.8;Origene, De Prine., 2.7.2.; Tertullien, De Praese., 22).

Cac Giao phl) clla HQi Thanh, nhi1ng ngu'C1ititng giuvai tro d~c bi~t trong tie'n tdnh thanh hlnh thu qui, cling dong


mQt vai tro n~n tang d6i di truy~n th6ng s6ng dong, truy~nthang khong ngung d6ng hanh va hudng dftn vi~c dQC va giaithich Sach Thanh cua Hoi Thanh (x. Providentissimus, EB s6110~111; Divino afflante Spiritu, s6 28-30, EB, s6 554; DeiVerbum, s6 23; PCB, Instr.de Evang. Histor., sO' 1). Trong dongtruy~n th6ng VI dC;lifly, ph~n d6ng g6p rieng bi~t cua 16i chugiai giao phl;! h~ tt;\i di~m nay: rut tll' toan th~ Sach Thanhnhung dltCJnghuong din ban giup thanh hlnh truy~n thong dt;\o19 cua Hoi Thanh va dem It;\imQt giao huftn th5n hQc phong phud~ d~y d6 va nuoi du'Bng ph~n thieng lieng eua cae tin hLru.

Cac Giao phl;! eua HOi Thanh danh cho vi~e dQC vagiai thich Kinh Thanh mot vi tri dang k~. BAng chung ro r~lnhflt Ia cac tac ph~m trllc tie'p giup hiEu Sach Thanh, lUc la cacbai giang va cac bai chu giai, nhltng phai k~ ca cac lac ph4mtranh lu~n va thftn hQc, trong d6 l~p Iu~n chinh Ia nt;\i vao KinhThanh.

Ndi lhltCJngxuyen d~ dQc Kinh Thanh Ia thanh du'C1ng,trong phl;!ng Vl;!.D6 Ia Iy do It;\i sao cac bai giai Ouch do cacgiao phl;l dlta ra bao giC1cling c6 ban cha't th~n hQc, ml;!c V\l vad~ c~p de'n mai tuong quan voi Thien Chua, ich I(ji cho ca c(>ngdoan Iftn ca nhan cac lin huu.

Cac Giao phl;! coi Kinh Thanh lien van Ia Cudn Sachcua Thien Chua, tac ph~m doc nhftt cua mQt tac gia duy nhat.Nhung khong VI the' rna cac ngai gian ht(jc vai lro cua cac lacgia nhan IOt;\ide'n de) chi con Ia nhung dl;lng Cl;!thl;ldQng. Va cacngai cling bie't cuon sach nay cuan sach kia c6 ml;lc dich d~ebi~t rieng. Nhung ki~u tie'p c~n cua cae ngai ra't it ehu y de'n slIpha t tri~n ljch slt clla m~c khai. Nhi~u Giao phl;!eua HQi Thanhtdnh bay Logos, LC1ieua Thien Chua, nhu III Hie gia eua Cl}'u

.108 _________________. uy_!Ja~ __~_l_.n_h._T_h_cl_n_h__ Giao Hoang

Vde va nhl1 the If! qua quyet rang wan th6 Sach Thanh e6 ynghIa KilO h9C.

Trlt rnQl sa nha ehu giai thuQe tnldng phai Antiokhia(d~c hi~t If! Theodore de Mopsueste), cae (Hao phl,l d€u tha'yminh dl1Qe tl! do dem mQt ca u fa ngoa 1 van mC;).chd6 dlta ra mQtchan 19 do Thien Chua m~c kha i. Trong khoa minh giao doi l~ingl1di Do-thai ho~c trong tranh lu~n giao Iy vdi cac nha thanhQc khac, cae ngai khong ng~i dlfa vao lo~i giai thich nay.

Moi quan Him chinh cua cae Giao phl,l la lam sao songKinh Thanh trong st! hi~p thong vdi anh chi em cua minh, nencac ngai thlidng sa dl,lng ban van Kinh Thanh thong dl,lng trongrnoi tnfdng cua Inlnh. Yeu to'khien giao phl,l Origene chli y mQtcach e6 h<; thong den ban Kinh Thanh Hipri, Ia vi ong 10 timchung cd trong cac ban van dl1Qc nhung ngua:i Do-thai nhinnh~n d~ tranh Iu~n vdi ngudi Do-thai. Khi d€ cao ban KinhThanh Hipri, hebraica veritas, thanh Gieronirno da trCJ thanhmQt khuon rn~t ngo~i I~.

Cac Giao phl,l hdn kern nang SLt dl,lng phu'dng phap ngl,lngon, nhArn danh tan gu'dng rnu rna mQt so KilO huu va nhungnguai ngo~i giao doi nglijch voi Ki-to giao co th~ cam tha'y khidQc mQt do~n van Kinh Thanh nay kia. Nhung n1t hi~m khi cacngai bo tinh cach sat chu va Hch sa cua cac ban van. Vi~c cacGiao phl,l SLt dl,lng phudng phap giai thich ngl;l ngon thu'dng khacxa hi~n tUQng thich ung theo phlidng phap ngl;l ngon cua cac tacgia ngo~i giao.

Vi~c sa dl;lng phudng phap ngl;l ngon cling xua't phat tll'xac tin cho rAng Kinh Thanh, cuon sach cua Thien Chua, dftdl1Qc Thien Chua ban tc)ng cha dan Ng110i la HQi Thanh. Trennguyen t~c, khong c6 gl trong cuon sach d6 bi bo qua mQt ben,coi nhu'd6 Hi cui c6 hu ho~c hoan toan vo nghIa. Thien Chua

Vi~c giii thich Kinh Thanh trong Hc}i Thanh 109

gClicho dan Kito hii'u cua Ngudi ffi<)tsU'di~p Juan Juan co tinhthdi slf. Trong cae bai giai thich Kinh Thanh, cac Giao phl;l hoaI~n va xe ket chu giai tien trung va giai lhich ngl;l ngon rnQlcach g~n nhu khong th~ tach ra dUQc, nhung Juon nhArn ml;lcdich ml;lc Vl}va su ph~m, VIxac tin rAng tat ca nhii'ng gl da dlt<;1Cviet ra la dLtCJcviet nham d~y do chung la (x. ICr 10,11).

Xac lin rAng d6 la cu6n saeh cua Thien Chua, do d6khong bao gid c6 lh~ c~n, cae Giao phl} tin rAng c6 th~ giaithich do~n van nay do~n van kia theo mQt loi giai thich rieogdlfa tren cd sCIng\! ngon. Nhung cae ngai eho r~ng moi ngltaiv~n tlf do d~ nghj mQt cach khac, mi~n If! cach do ton trQng tichcach suy lo~i cua due tin.

Chu giai Sach Thanh theo huong ngl} ngon, d~c diemcua lai chu giai giao phl;l, co nguy cc1khien con ngltbi hi~n d~icam thay bB ngB. Nhltng kinh nghi~m cua HQi Thanh dlt<;1Cdienta trong loi chu gicii nay I~i III mQt cong hien Juan luon hii'u ich(x. Divino afflante Spiritu, so 31-32; lJei Verbum, so' 23). CaeGiao ph\! cua HQi Thanh d~y each dQe Kinh Thanh theo eachth~n hQc, giua long mQt Truy~n Thang song dQng, voi mQt tiohlha n Kit6 gia 0 dich thlfc.

.3. Vai tro cua cac phAn h~ khac nhau trong HOi

Thanh d6i vdi vi~c giai thich

VI dUQc ban cho HQi Thanh, Sach Thanh Jll kho tangchung eua toan th~ cae tin huu : "Thanh Truy~n va Sach ThanhJam nen ffi<)t kho tang thanh thi~n dQc nhat chua dlfng LaiThien Chua, dUQc trao pho eho HQi Thanh. Khi g~n bo vdi khotang do, toan thE dan thanh hQp nhat voi cac ffil;lCtlt luon ~nvii'ng trung thanh voi giao hua'n cua cac Tong D6 ..." (DeiVerbum, so 10; x. ca so 21). Dung Ja trong Jjch sa HQi Thanh, (la

110 Uy Ban Kinh Thanh Giao Hoang

co mQ( so (hoi d~ i cac (in huu (han (hie( vdi ban van SachThanh mQ( cach dang k~ hon nhung (hoi d~i khac. Nhu'ng SachThanh da chiem mQt vi ui hang d~u CJ ffiQi giai do~n canh tanquan (n;>ng trang doi song cua HQi Thanh, tit phong trao dan tuthuQc cac the ky dau tien cho toi thai Cong D6ng Vaticano mdiday.

Cling ehinh Cong D6ng nay d~y r~ng mQi ngLtoi dadUQcehiu phep thanh t~y, khi tham dlf vi~c ca hanh Thanh Th~(l~ T~ on) vdi long tin VaGChua KilO, d€u nhin nh~n sl! hi~ndi~n cua Chua Kito trong loi eua NgLtoi, "VI chinh Nguoi n6i khinguoi ta dQc Sach Thanh trong HQi Thanh" (SacrosanctumConcilium, s6 7). HQ l~ng nghe Loi nay vdi "dim thue dLte tin(sensus fidei)" la net d~e bi~t cua toan th~ Dan Thien Chua.Nho cam thLte dU'e tin du<;jeThftn Khi slf th~t khdi d~y va nangdB, dudi slf huong dftn cua Huftn Quy€n thanh rna hQ trungthanh di (heo, Dan Thien Chua don nh~n kh6ng phai lai n6i cuanhun lo~i nhung la ehinh Loi cua Thien Chua (x. ITx 2,13). HQg~n b6 hoan toan vdi duc lin chi rnQt Ian du'<;jcthong truy~n ehocae thanh (x. Gd 3). HQ dao sau dU'e tin each dung dan va apdl;lng vao eUQe s6ng Kito huu eua hQ m9l each trQn v~n hon"(Lumen Gentium, 12).

Nhu the' mQi phan ta trong H9i Thanh d~u e6 mQt vaitro trong vi~e giai thich Kinh Thanh. Khi thi hanh rae Vl;lml;lc ta,cae Giam ml:lc, vIla nhung nguoi ke' vi eac Tong 1)6, phai lanhung chLtng nhan dau lien va la nhung nguoi dam bao truy€nth6ng s6ng dQng trong do Saeh Thanh du<;jcgiai thich (j rn6i thaid~i. "l)uQc Thanh Than chan 19 soi sang, cac ngai phai trunglhanh gin giu Lai Thien Chua, phiii giai tWch va phd bie'n LoiThien Chua bAng ldi giang cua cac ngai" (Dei Verbum, so 9;Lumen Gentium ) s6 25). Vi la nhung cQng lac vien cua cacgiam ml;lc, cac linh m{tC co nhi~m vl;!trudc (ien la phiii c6ng b6

Vi~c,iii thich KinhThanh tron. H4)iThanh 111

Loi Chua (Presbyterorum Ordinis, s6 4). Cac ngai (ht~c ban~ng mQt d~c sung di giai thich Sach Thanh khi cae ngai apd\lng chan 19 vinh cU'ueua Tin Mirng vao cac hoan eanh C\l theeua eUQc s6ng bang cach thong truy~n khong phai nhl1'ng tlthtdng ca nhan cua minh rna la LC1iThien Chua (ibid.). Cae linhml:tc va cac phd tt c6 nhiem Vl), nha't la khi ell' hanh bi tich, neuro sl! thdng nhtt do LC1iChua va hi tich t~o nen trong tac vl}cuaHQiThanh.

VIla nhli'ng nguC1ichu to~ cQng doan Thanh ThS va lanhung nguai giao d\1c duc tin, cae thlta tac vien Lai Chua c6nhiem Vl}chinh yeu, kh6ng phai chi ddn thu~n la chia se mOtgiao hutn, nhttng con phai giup cae tin hli'u nghe va nh.nbie'tnhli'ng gl LC1iThien Chua ngo v~i tim h6n hQ khi hQ nghe 4Qcva suy niem Sach Thanh. Nhlt tht, HQi Thanh dja phlJdng, x~tnhu mQt toan th~, theo khu6n mlu eua Israel, Din cua ThienChua (Xh 19,5-6), trd thanh mQt cQng doan y thltc rAng Thi6nChua dang n6i voi ollnh (x. Ga 6,45) va mau m'n nghe LaiChua voi long tin, long men va tinh th~n ngoan ngoan d6i vdiLC1iChua (DnL 6,4-6). Nhli'ng cQng doan thl!C sl! biet l'ng nghenhu' the' trd thanh nhli'ng trung tam m~nh me loan bao Tin Mirngva ddi tho~i trong moi tru'C1ngrieng cua minh, cling nhlt trllthanh nhung tac nhan giup bie'n d5i.xa hQi, vdi di~u ki~n la ph8iluon hi~p nhat trong dU'c tin va long me'n voi toan the HQiThanh (Evangelii nuntiandi, so 57-58; CDF, Instruction sur Laliberte chretienne et Laliberation, s669-70).

Di Thanh Th~n cling du'Qc ban dn cho ca nhan cdc Ki-to hilu lam sao di long hQ c6 thi bung ehay (x. Lc 24,32) khi hQc~u nguy~n va hQc hoi Saeh Thanh vdi tinh th~n e~u nguyentrong boi eanh doi song ea nhan eua hQ. Chinh vi the', CongD6ng Vatieano II da kh~n khoan yeu e~u lam sao di bhng bitell"each nao e6 the, cae Kito huu de'n du'Qe vdi Kinh Thanh mQt

112?


cach d~ da'lg (Dei Verbum, so 22; 25). Cfrn phai chu 9 lei loi dQcnay },..hongbaa gid hoan toan co tinh cach rieng hi, vi ngu'di linhuu luon IUO;ldQC va gicli thich Sach Thanh trong long tin cllaHQi Thanh va r6i mang I~i cho cQng doein hoa lnii do vi~c dQcclla minh dE lam cho niem tin chung them phong phu.

Toan thE tfUyen th5ng Kinh Thanh va, mQt cach d~cbic$t,giao huftn cua Duc Giesu trong cac sach Tin Mltng neu lencho thfty nhrtng ngu'di rna the' gian coi Ia nhung ngttoi hen mQn

I~i Ia nhung thinh gia uu tuy~n cua Lai Thien Chua. Duc Giesuda nhin nh~n r~ng nhung dieu bi che giau khong cho nhungngltai thong thai va khan ngoan bie't thi I~i dUQc mt)c khai facho nhung nguoi don so (Mt 11,25; Lc 10,21) va Nudc ThienChua thuQc v€ nhung nguai gi5ng nhu cae em nho (Me 10,14 vaII).

Tltong tl1 nhu the', Due Giesu dii cang b6 : "Phuc thay,anh em 13 nhung ng\(oi ngheo, bCfivi Nudc Thien Chua la cllaanh em" (Lc 6,20; x. Mt 5,3). MQt trong so' cac dau chi cua thaid.i Ding Mesia la vi~c cang b5 Tin Mttng cho nhung ngu'CJingheo (Lc 4,18; 7,22; Mt 11,5; x. CDF, Instruction sur La libertechretienne et La liberation, so' 47-48). Nhung nguoi vi ye'u the' vathie'u th5n nhung phu'dng ti~n nhan lo~i cam tha'y bi dgy de'nch6 chi con d~ t hy vQng d(>c nhftt noi Thien Chua va sl1 c6ngerunh eua Nguoi, la nhung nguoi co m(>tkha nang I~ng nghe vagiai thich Loi Thien Chua rna toan the H(>iThanh phai h.tu y vaphai co rnQt di u tra Idi tren blnh di~n xa hQi.

Khi nhin nh~n nhung on hu~ va chuc nang khac bi~trna Thanh Thfrn ban dci phl;lc Vl;lcQng doan, nhat lei dn giang~y (I Cr 12,28-30; Rm 12,6-7; Ep 4,11-16), HQi Thanh to longtran trQng doi voi nhi1ng nguoi to fa co mQt kha nang rieng bi~lc~ gop phftn vao vi~c kien t~o Than Th~ Chua KilO qua lanh

Vi~cghii thich Kinh Thanh trong Hc}i Thanh .l.l3

vlfe ehuyen mon ve vi~e giai thich Sach Thanh (Divino aJjlanteSpiritu, so 46-48. EB, so 564-565; Dei Verbum, s5 23; PCB.Instruction sur l' hisloricite des Evangiles, Dlin nhtJp). Dftu conglao va't va ella cae nhil chu gidi khong phai lue nao cling du'<;1Ckhich l~ nhu' hi~n nay. hQ dem slf hi~u bie't ella ffi'inh phl}c Vl}HOi Thanh va d trong truyen th5ng phong phu trai dai tu cac the'ky dftu, voi ong Ofigene va thanh Gieronimo, eho tdi nhungthai moi day, voi eha M. J. Lagrange va nhltng nguoi khac, vakeo dai eho toi ngay nay. E>~ebi~t, vi~e tim nghia theo chu cllaKinh Thanh, mQt di~u ngay nay dang dl1<;1enha'n m~nh nhi~u,doi hoi nhung n6 hfc ke't h<;1pella nhii'ng ngl10i e6 kha nangehuyen olon ve Uinh v,!e ngon ngii' e6, su hQe va van hoa, hi~udinh van ban va phan tich cae hlnh thue van chu'dng, va biet sltdl}ng cae phu'dng phap phe blnh khoa hQe. Ngoai vi~ ehu 9 de'nban van trong boi eanh nguyen thuy nhl1 vua noi, Hoi Thanhcan tin tl1dng van cae nha ehu giiii dl1<;1ethuc d~y bai cling ffiQtThanh Thftn, Da'ng da Hnh hU'ng Sach Thanh, d~ bao dam chni"rnQt s5 dong he't suc nhung ngl10i phl}c Vl;lLoi Thien Chua c6kha nang cung ca'p 111dngth,!e Sach Thanh mQt cach hieu quacho Dan Thien Chua" (Divino afjlante Spiritu, sci 24; 53-55; EB,sci 551, 567; Dei Verbum, sci 23; Phaolo VI, Sedula Cura (1971).MQt 19 do d~e bi~t pha'n khai cho. thoi c1~ichung ta ia ngay cangco nhi~u nJu'i chu giai nil. HQ nhi~u khi d6ng g6p cho vi~c chl1giai Saeh Thanh nhii'ng quan di~m moi va sau ~c, d5ng th"ikham pha l~i nhltng khia e~nh da tung bi quen lang.

Ne'u Saeh Thanh, nhu da n6i tren. la tai san clla toanth~ HQi Thanh va la thanh ph~n clla "gia tai dU'c tin" rna mQingu'oi, ml}e tll' cling nhu' tin huu, pha i "bao t6n, tuyen xu'ng vadem fa th,!c hanh bAng mQt nd l,!c chung", thl mQt di~u vftndung la "trach nhi~m giai thich m(>t cach dich thlfC Loi ThienChua, dUQc Sach Thanh va Truyen Thong truyen )~j. dfi dU<Jc

114?

Uy Ban Kinh Thanh Ohio Hoang

giao ph6 cho mQt minh Hua'n Quyen song dQng eua H<}i Thanhrna thoi, Huftn Quy~n d6 hanh sii quy~n hanh nhan dauh DueGiesu Kito" (Dei Verbw-n., s6 10). Nhu the, euai cung. chinnH ,.., Q ~ , , h •. " b:l rt ? ~ h .4' h th ? • Auan uyen co lfac n.:llt;m aO uarn 1m UlCl~ tfc cua Vl~C

giai thich va, chi cho thii'y, nefu tntang hqp xay ra, r~ng each giaithkh nao d6 Ea khong dUT~ghqp duQ'c vo.!.Tin Mung dich th~tc.Hua'n (2Hy~n chu t.oan In'ich nhi~in nay trong koinonia (sv hi~pthong) eua Nhit;m Th€, khi ~blnh thuc di~n ta due tin eua HQiThanh, d~ ph\!c Vi;! HOi Tnanh ..Dt d<;lt ffilfe tieu d6~ HWlnQ ~ h kh~ ' .... h~.' "h' h" .J. , , h'uyen {alIl t.••Ocae nna t an nyc, cae [la.a C~:llglal va cae n ah. A kl.' '1""" ~ ,I< h' " . l' l-C uyt.::;n rnofl. ,'dac rna l'~uan \:iJ ven 01 ,m n.n~n 3l! t~lCY_' Cn.1nl~d~ '9.. ..•• 1-1" r,"" Q ~ :~ l' "" \t ,...~'. ,,~£. ! '¥ •••• . -.,....•(,tng eua h9 va .ii.uan ~ uyen 'V£iI";.nc"nKel vd~ fl9 oang ffiqX H101qlla"' hE... ~;A .r-~,'~~t (71" nh~n$ m--.0 .4:r.l,., :-",l"'IQ _ ~.~~ '>:4.. c~~ :r-'-:;" d~'.- "~':->~ hy ,""., l..U"fie nt."h~!' l,]lli~!". '\..l.h.~; ••..H"'.ng .i,;, g~;J gll~ all CU","

Thier: (,hur, f 'on~'"chan I,) ~l'ar ~!!lar-' r.l.v, ho 4Jj,-,r~ tit d,,;"- .• " ~1 .it~ . £i ••... , ~ 1.r. ,i. ~J t ii ~'.'V ,U.y~. t.;" U

(CDF', irslruction sur la VI),::'alion £cde3iale du theologien, sO'21).

-:, • .'" -.<. .,;; .•.•. l ~ . , '" • ~ ~ -~ 1» 1 • ./'"V(; i l-; ..:',; G (J fl ~', 11 ;"'~.tj j c."" ".:") z(t ~Z"' c} eo. - (~v"•.••1 ~~ ~ ~~.~~l' \ ~/,~ ~-' ,' ••, ~ ~. :t":i ie' j il "t"~ "'H; -~"1 I'~ .-!" i ,.=. _..'.0 :.-. .;~ - '-':..' .....,•. ~'-' ' •.•. "t.J •. db •. ..! H •....;':::!.1H1'..:,.Ht ••..I,

co'u kh)a h(>c. Lting kLi:.:, :,lh\~m Vl;! nay vf(f~ bao g6rii. \'i~.nghiell"':uU b~ vua t),..iO p6rl1 viec day d6. Ca hai vie."c nay Ll~jh~ , 0.. ... _

thl({jn2 ,.iltv. dC"f. v1e.;'c xuat ban.-'

Vi~c giii thich Kinh Thanh trong HQiThanh lUi(

1. Nhii'ng du"«Ynghu"dng chinh

Khi thi hanh nhiem v~ cua minh. cac nha chu giai conggiao phai d~ y de'n tinh cach Itch su cua m~c khiii Kinh Thanh.V1 hai giao udc deu dien tat bAng nhung lai n6i cua con ngu'CJiva mang dau an thai d~i clla n6. rnijc khai c6 tinh cach lich sarna Thien Chua di thllc hien bAng nhi~u cach khac nhau de hOcIQ chinh Ngltoi va ke'.ho~ch cuu dQ clla Nguoi. Do d6, cae nhachu giai phiii su d~ng phuong phap phe blnh-Ijch sU'. Nhung caenba chu giai khong du<;jeeho cac phuong phap ay 18 tuyet d6i.MQi phuong phap thich dang d~ giiii thich cac ban vAn d~u e6leha nang d6ng g6p cho viec ehu giai Kinh Thanh.

Trang viee giai thich, cae nha ehu giai eong giaokhong bao gio du<;jcquen rhng nhung gl minh dang giiii thieh laWi cua Thien Chua. Nhiem v~ ch\ ng cua hQ lehong ke't thue khihQ da phan bi~t dUQccac ngu6n, xae djnh dUQcnhung hlnh thlicho~c giai thich dUQcnhung phuong thlic van chllong. Cong vi~chQ lam chi d~t tdi dich khi hQ da giiii dUQc y nghia cua ban vanKinh Thanh xet nhu Loi cua Thien Chua cho ngay hom nay.Mu6n d~ t ml)c dich ay, hQ pha i xem xet cac vi~n tUQng giaithich lehac nhau kha di giup hQ nhijn ra y nghia hien d~i eua satdi~p Kinh Thanh va lam cho sU' diep ay c6 th~ giiii dap nhu ..•gnhu c~u cua nguC1idQc Kinh Thanh ngay hom nay.

Cac nha chu giiii cling phai c't nghia t~m quan lrQngv~ Kito hQc, thu qui va giao hQi hQc eua cac ban van KiDhThanh.

T~m quaD trQng v~ Kito h{Jc eua cae ban van KiDhThanh khong phai hic nao cling ro ret. c~n phai neu b~t len m6ikhi c6 th~. D~u Duc Kito da thiet l~p Giao Ude mdi trong Maucua Ngucsi. cac sach thuQc Giao Vac Thu Nhat v5n khang mi'tdi gia tri cua chung. Vi dUQc tiep nh~n vao trong l(ji eang 1>6

..Uy Ban Kinh Thanh Giao Hoang

cua Tin Mling, cac sach d6 c6 va bi~u 1(>9 nghla tr9n v~n cllachung trong "Mau nhi~m Chua Kito" (Ep 3,4), Cac sach d6cling soi sang nhi~u khia c~nh cua mau nhi~m ay, trong khi l~iduqc mau nhi~m fty soi sang cho. Qua th~t, cac sach nay dachuffn bj Dan Thien Chua d6n Nguoi de'n (x. Dei Verbum, 14-16)

Dft u rn6i cuon sach lrong bQ Kinh Thanh da duc;1e vie'tra nhAm mQt ml;1c dich r6 r~t va c6 9 nghIa d~c bi~t rieng, n6v~n mang m(>t 9 nghia sau xa han khi n6 lrd thanh rnQl phfin euatoan b(> thu qui. Vi the', nhi~m Vl;! eua cac nha chL1giai bao hamvi~c tdnh bay chan 19 cua eau cham ngon cua thanh Augustino :'''Novum Testamentwn in Vetere latet, et in Novo Vetus patet"(Tan Uoc (In trong CifU Uoc, C{tu Uoc to Ie) trong Tan Uoc, x.Quaes!. in Hept., 2, 73, CSEL 28, III, 3, p. 141).

Cac nha chu giiii cling phai c~t nghla mei tuong quangiua Kinh Thanh vdi He)i Thanh. Kinh Thanh da ra doi trong cacc(>ng dOaIl tin huu. Kinh Thanh di~n ta ni~m tin cua Israel, r6ini~m tin cua cac c(>ng aoan Kito huu tien khdi. DUQc nei ke'tvao Truy~n Thong seag dQng c6 tnlde Kinh Thanh, d6ng hanhvdi Kinh Thanh va dUQc nuoi duong nho Kinh Thanh (x. DeiVerbum, so 21), Kinh Thanh la phuong ti~n u'U vi~t Thien Chuadung d~ hudng dan, ngay ca bay gio nua, vi~c kie'n t':10 va hImtang tnldng HQi Thanh xet nhu la Dan Thien Chua. Hudng mdd~i ket eung khong th~ tach khoi chi~u kich HQi Thanh nay.

Han nua, VI Kinh Thanh n6i den vi~c Thien Chua t~ngban on CLfU dQ cho m9i nguoi, nen nhi~m Vl;1 chu gia i bao g6mmQt chi~u kich phd quat, nghla la phai chu 9 tai cac ton giaokhac va nhung n6i ni~m hy VC;lOgeua the' gidi hom nay.


2. Cong vi~c nghien CUD

Nhi~ln Vl)chl1 giai qua menh mong, khong th~ d~t ke'tqua hoan toan m~ chi do c6 gAng cua mQt ca nhan. C5n co sl1phan cong tac, nha't la d6i vdi vi~c nghien CLlU, mQt cong vi~cdoi phai c6 nhung nha chuyen mon v~ nhi~u Hinh vt!c khacnhau. Se tranh du<;fchung ba't ti~n co th~ c6 do vi~c chuyenmon hoa ne'u co n6 hlc cQng tac giua cac bQ mon vdi nhau.

MQt di~u tai quan trQng d6i vdi l<;fiich cua toan th~HQi Thanh cling nhu' do'i vdi anh huCJngella HQi Thanh trong thlgidi hi~n d~i, £16la c~n c6 mQt tuc so' nhung ngu'CJidli<;fchua'nluy~n chu dao da'n than vao cong vi~c nghien cuu trong nhiJnglanh v,!c khac nhau thuQc khoa chl1 giai. Vi qua quan tam dlnnhung nhu c~u tn!c tie'p hdn thuQc tac v~, cac giam ml)c va cacb~ teen dong tu thuang bi cam dB khong danh gia du nghiem tuctrach nhienl clla mlnh III cung ca'p cho nhu cdu can ban nay.Nhu'ng s,! thie'u tho'n v~ lanh v,!c nay £Ilia HQi Thanh din ch6thi~t h~i tr~m trQng hdn, VIcac ml;lc tii' va cac tin huu khi d6 li~umlnh rdi vao tlnh tri;\ng ph6 m~c cho rnQt thl1 khoa hQc chu giaixa l~ vdi HQi Thanh va thie'u tlidng quan vdi doi so'ng dLlc tin.Khi tuyen bo' rhng "vi~c nghien cuu Sach Thanh" phai 11 "nhltth~ h6n clla Th~n hQc" (Dei \l.erbum, s6 24), Cong D6ngVaticano II da neu len t~m quan trQng to ldn cua cong viecnghien cuu v~ chu giai. D6ng thCJi,Cong D6ng cling ngdm nh4ccho cae nha chu giiii cong giao nhd rhng nhung vi~c nghien cltueua hQ c6 mQt m6i tLtdngquan thie't ye'u voi thftn hQc, hQ ptu\i Ythl1'cro v~ lu6i tlidng quan thie't ye'u d6.

3. D~yLai tuyen b6 cua Cong D6ng cling bao g6m ca vai tro

can ban eua "i~c d{lY khoa chl1 gicii trong cac philn khoa Th4n

118 Uy Ban Kinh Thanh Ghio Hoang

hQc, cac De;ti chung vi~n va cac HQc vi~n cua cae dong tu.Duong nhien cac tnrong h'Jp khac nhau tren da y kh6ng c6 cungmQt' cap dQ nghien cuu nhu nhau. Di~u dang mong It& d6 lavi~c de;ty khoa chu giai oU'Jc ca nhftng ngu'ai nam IAn ohllng .nguai nft dam nh~n. Trong cac phan khoa, vi~c d~y nay c6 tinhcach chuyen mon nhieu han, con (j cac chung vi~n tm l~i c6khuynh huang rnl;JcVl;Jtnfe tiep han. Nhung khong bao giCJdu'qethieu chieu kich tn thue nghiem tuc. Lam khac di 1ft to r:l thie'ukinh tr9ng Lai Thien Chua.

Cac giao slt d~y mon ehu giiii phai thong truy~n ehosinh vien thai do tr9ng kinh sau xa d6i vai Sach Thanh, bAngcach eho hQ thay Kinh Thanh dang dlt<;1enghien cU'ucin th~n vakhach quan nhu the nao, va vi~c nghien cU'u khach quan giupcho danh gia tfj van chuang, Ijch sO', xa hOi va Thftn hQc cuaSach Thanh dung dAn hon nhlt the nao. Cae giao sU' khong dltc;1cbAng long vdi vi~c truyen thl;l mot lo~t cae kien thuc eftn ghichep mot cach thl;JdQng, nhung phai dAn sinh vien di vao caephuong phap chu giai, bAng cach giai (hich nhftng budc cmnhcua phuong phap nhAm giup sinh vien co th~ co phan doan cuarieng ca nhan. VI thai gian co h~n, c~n phai luan phien sO'dl;lnghai cach giang d~y : mot dang tdnh bay tang h<;1pnhAm dlta sinhvien vao vi~e nghien cuu toan th~ cac sach Kinh Thanh rnakhong bo qua mQt phftn quan trQng nao eua ca Clfu Vac I~n TanVdc. Dang khac, phan tich sau mQt so' ban van duc;1cIlfa chQnky luang, nhAm d6ng thai dua sinh vien vao vi~c thlfc hanh chugial. Trong ca hai truang h'Jp, c~n phai chu y tnlnh 16i tiep c~nmot chieu, nghla la dang giai h~n d i6i binh lu~n thien vethieng Jieng nla thieu n~n tang phe blnh-Ijch SU, va cling dlinggidi ht;ln C1 vi~c blnh )u~n phe blnh-Ijch su ma thieu mat nQidung 0':10 ly va thieng lieng (x. Divino ajjlante Spiritu, EB, sO'551-552; PCB, De Sacra Scriplura recte docenda, EB, sO' 598).

Vi~cgiii thich Kinh Thanh trong Hc)i Thanh 119

Vi~c d~y phiii vua chung minh du'<Jcg5c rS ljch slt cua cac tacph~m Kinh Thanh, cach thuc cac tac ph~m d6 Him thanh lClicuachinh Cha tren troi dang dem long thudng yeu ngo l(ji voi concai cua Nguoi (x. Dei Verbum, 21), vua chung minh du'<Jcvai teokhong th~ thi~u ella Kinh Thanh trong tac vl) ml,lc vl,l (x. 2 Tm3,16).

4. Xu4t ban

Xet nhlt IIi ke't qua cua vi~c nghien cuu va b5 lliC choviec giang d~y, viec va xua'l ban c6 mot .vai tro ra't quan trQngd6i vdi slI tie'n bo va viec truy~n ba cong trlnh chu giai. Ngllynay, vi~c xua't ban khong con chi du'<;1cthllc hi~n bAng nhungban van in, nhu'ng con bAng nhi~u phu'dng ti~n truy~n th6ngkhac, nhanh hdn, m~nh hdn (truy~n thanh, truy~n hlnh, cac kythu~t dien Iii' khac). HQc cach su dl,lng cae phu'dng li~n 4y ladi~u ra't huu leh.

D6i v<1inhung ngu'oi da'n than vao cong vi~c nghiencuu, vi~c xua't ban CJ mnh do khoa hQc cao III nhung phu'dng the'chinh y~u clla viec d6i tho~i, tranh Iu~n va cQ.ng taco NhC1<16,khoa chu giai c6ng giao c6 th~ duy lei dltcjc m6i quan he h6tltdng vdi nhiSu linh vl1c nghien cuu chl1 giai khac cung nhlt vdigidi hQc gia n6i chung.

C6 mot blnh thuc xua't ban khac, tll ban cha't ng~n h~nhdn, d6 III nhung vi~c xua't ban phl,lc Vl) ra't nhi~u bAng cachthich ung voi nhi~u Io~i doc gia khac nhau, III cong chung c6hQc cho toi cac em dang hQc giao ly, qua cac nh6m Kinh Thanh,cae phong trao long da va cae dong tu. Cae nha chu giai c6thien phu ve vi~c phd bi~n cho d~i chung dem I~i mot congtdnh huu ich va phong phu, khong thS thi~u, neu muOn chonhung c5 gAng nghien cuu chu giiii du'<JcIan rQng. Trong tanh

120?


v,!c nay, nhu cau lam cho s(( di~p Kinh Thanh hi~n t~i hoa cangngay cang to fa cap thiet hdn. Di~u d6 dOl hoi cac nha chu giaiphai chu y den nhung yeu cau chinh dang cua nhung ngudi c6hQc, co van hoa trong lhdi d~i chung ta va giup hQ phan bi~t r6rang cai gl can dUQc coi Ia chi tiet phl;l thuQc, do hoan canh cuathoi d~i, cai gl can phai giai thich nhu th~ do la ngon ngu huyentho~i va cal gl can phai tran tr9ng nhu la nghla Hch sa dich thl,tcva duc)c linh hang. Cac lac 'phfim Kinh Thanh da khong dUQcbien so~n bang ngon ngu hi~n dC;li,cling kho!l.g theo van phongcua lhe ky XX. Vi the, phai lam sao cho cac runh lhac di~n tava cac th~ van dUQc dung Lrong cac ban van Hipri, Aralll ho~cHy-Ic;!p trd lhanh kha di hi~u dUQc dBi voi nhung nguOi nam nudang song trong lhoi dC;lihom nay, nhung nguoi rna neu lamkhac di, co Ie hQ se bi cam d6 ho~c kh6ng thich thu Kinh Thanhnua, ho~c giai thich Kinh Thanh mot cach d~ dai : c(( chu ho~cddn gian Ia tu'dng lUQng ra.

Trang tat ca cac nhi~m Vl;lkhae nhau na y, nha chu giaicGng giao khong nhAm ml;lc dich nao khac ngoai vi~c phl;lC Vl;lLoi Thien Chua. Tham vQng cua nha chli giUi kh6ng phai Iadem nhftng ket qua do n6 hfe cua mlnh thay the eho cac ban vanKinh Tha nh, cho du d6 c6 Ia n6 Ilfc ta i l~P I~i nhung ta i li~ u c6dii dUQc cac tac gia linh h((ng su dl;lng ho~c Ia n6 I,!e trtnh bayc~p nh~t hoa nhung ket )u~n nldi nhat cua khoa ehli giai. TniiIC;li,lham vQng cua nha ehu gic1i phai Ia lam cho chinh cae banvan Kinh Thanh sang to nhi~u hdn nfla, b~ng cach giup eho eaeban van d6 duqc nguOi La lran trQng nhieu hon va dUQC hi~ueang nga y eang ehinh xae hon v~ Iieh slt va chi~ u sa u thienglieng.

Vi~c giii thich Kinh Thanh trong Hc}iThanh

D. NHUNG LIEN H~ VOl cAc MON THAN I-IQCKHAc

121

Vi chinh mon chu giai cling III mQt mon th~n hQc,"fides quaerens intellectum" (due tin tim kiem tri hi~u), nenkhoa chl1 giai cling c6 nhflng m6i quan h~ ch~t che va phuc ~pd6i voi cac man th~n hQc khac. Th~l v~y, mot dang th~n hQc h~th6ng c6 anh hUCJngd6i voi ti~n thuc (pre-comprehension) nhesd6 cac nha chli giai tie'p c~n cae ban van Kinh Thanh. Nhungdang khac khoa chli giai l~i cung ca'p cac dfi' ki~n n~n tang chocac mon th~n hQc khac. Vi the, phai thiet I~p nhfi'ng lien h~ d6itho~i gifi'a man chu giai vdi cac man th5n hQc khac, trong tinhth~n ton trQng tinh chuyen mon cua In6i ben.

1. Than hQC va ti~n thuc lien quan de'n cac baDvan Kinh Thanh

Khi tiep c~n cac tac phfim Kinh Thanh, cac nha chugiai nhat thiet phai c6 mot ti~n lhuc (pre-comprehension).Trong trliang h<jp nha chl1 giai cong giao, d6 la vffn d~ v~nhli'ng gia djnh trlidc d~t can ban tren nhfi'ng s,! chile eh~n euadue tin: Kinh Thanh la mQt ban van dliCJeThien Chua linh hangva duCJe trao eho HQi Thanh d~ nuoi dliBng duc tin va hudngd~n dai s6ng Kito huu. Nhli'ng s,! ehilc chiln v~ duc tin d6 khongden voi nha chl1 giai trong tr~ng thai tho sd, nhling sau khi da. dli<JCkhai tri~n trong cQng doan HQi Thanh qua tie'n tdnh suy tuth~n hQc. VI the', cac nha ehu giai dLlCJcdjnh hudng trong n6 l,!cnghien euu cua mlnh nha suy tLlcua eac nha thfin hQc h~ th6ngv~ dn Iinh hung cua Sach Thanh va v~ ehuc nang eua SachThanh trong dai s6ng HQi Thanh.

Nhling d6i l':li, eong trlnh cua cac nha chu giai va cacban van linh hung dem I':li cho hQ rnQt kinh nghi~rn rna cae nhathfin hQ~ h~ th6ng phai htu y den khi tim cach e~t nghia fO hdn

122.,


than hge v~ on linh hung Such Thanh va vi~e giai thich KinhThanh trong H(>i Thanh. Nhit Ia vi~c chli giai khoi len mQt ythue song d(>ng va r6 r~t hon v€ tinh cach lieh su eua on linhhung Kinh Thanh. Vi~c chL1giai cho thay rAng tie'n tdnh cua onhnh hung co linh each lieh sU', khong phai vi dn hnh hung da codu<;1effi(>tvi tri trong dong lieh slr ella Israel va eua HQi Thanhlien khdi, rna con VI du<;1cthanh tl!u qua trung gian cua nhungcan nguoi nhan lo~i, £:1'tea d~u mang (hlu an cua thoi d~i mlnhva tat ca, duai sl! huang dftn cua Thanh Th~n, d~u dong mot vaitro tich clfc trong doi song cua Dan Thien Chua.

Hon nua, qua quyet eua than hge v~ moi lien h~ ch~tche gii1a Such Thanh va Truy~n Th6ng cua HQi Thanh con dUQcxac nh~n va lam r5 nhd tien bQ ella vi~c nghien cuu chl1 giai,vi~c nay da khien eac nhfl chL1giai cLing ngay cflng chl1 y denanh hUdng, doi vai cae ban van, eua moi truang song ('.SilZ imLeben"), trong d6 cac ban van da thanh hinh.

2. Chli giai va than hQc tin IyDftu kh6ng phai If! uyen nguyen th~n hQc dQc nhat,

Kinh Thanh v~n If! n~n tang l1Uvi~t cua cae nghien euu thanhQe. Muon giai thich Kinh Thanh cho chlnh xac, khoa hQc va r5rang, cae nha than hQc can den cong vi~c ella eac nha chL1giai.V~ ph~n minh, cae nha ehL1giai phai huang vi~c nghien cuu ellamlnh sao eho "vi~c nghien cuu Sach Thanh" eo th~ thLfc sLfthanh "'nhu th~ h6n cua Than hQe" (Dei Verbum, so 24). Muond~t dUQc hi~u qua do, cae nha ehL1giai can phai d~c bi~t chL1yden nQi dung ton giao ella cae tae phftm Kinh Thanh.

Cae nha chL1giai c6 th~ gilip cae nha than hge tin Iytninh dUQc hai thai clfe nay: mQt dang Iii thl1 nhi nguyen tachfbi h~n ffiQtchan ly tin Iy ra khoi each di~n ta ngii' h9c, bi eoi la

Vi~cgiaii thich Kinh Thanh trong Hi)i Thanh 123

kh6ng quan trQng, dang khac d6 la thu bao thu Iftn lQn cai thuQcv~ con ngu'C1ivdi ciii thuQc v~ linh thieng, th~m chi ca nhlrngkhia ci:;lnhba't ta't trong cach di~n ta cua con ngu'C1icling du'<1ccoiIII chan 19 m~c khcii.

Mu6n tranh hai thai cllc tren, c~n philn bi~t rna khOngtach fai, va nhu' the' Iii cha'p nh~n, mQt sll ding thAng dhng dai.L(ji cua Thien Chua du<:Jcdien ta trong tac ph~rn cua cac tac gianhan lOi:;li.Cac tll tuong va tu ngu d6ng thai ia cua Thien Chuava cua con nguCJi,den n5i ch5 nao trong Kinh Thanh cling d~uIa cua Thien Chua va cua tac gia dUQc Hnh hung. Tuy nhien,nhu the' khong c6 nghia Ia Thien Chua da danh cho hoan canhHch sU'eua su di~p cua NgUC1imQt gia tri tuy~t d6i. sa di~p nayvlra co th~ du<1cgia i thich vita c6 th~ dudc c~p nh~ t hoa, nghiaHi dl(,iC tach roi, it Ia ph~n nao, fa khoi nhung hoan canh Ijch suthuQc qua kha, d~ deln van trong nhung hoan canh }ich su hi~nt~i. Nha chu giai la ngllC1ithie't l~p nhung n~n tang cho ho~tdQng nay, nha thin hQc tie'p n6i bhng cach chu 9 de'n nhO'nguyen nguyen thin hQc khac g6p phin van sl! phat tri~n cua tindi~u.

]. Chu ghii va thAn hqc luan IyC6 th~ ap dl;lng nhung nh~n xet tu'elng tl! van m6i lien

h~ gii1a chu giai vdi th~n hQc luan 19. Kinh Thanh n6i ke't ch~tehe Hhi~u giao hua'n ve thai dQ s6ng cin phcii co - eac gidi ran,eae l~nh ca'm, cac chi thi lu~t phap, cae lC1ikhuyen nhu va eaogdc, nhung loi khuyen eua cac hien nhan - vdi nhung trinhthu~t lien quan den lich SlJ cuu dQ. MQt trong nhung nhi~rn Vl.Jella khoa ehtl giai la dQn duong eho ccng vi~c cua eae nha luan19 bh r.g each xac djnh t~ III quan trQng eua nhung chftt Ii~uphong phu na y .

124.,Uy Ban Kinh Thanh Ciao Hoang

Nhi~m Vl;}nay khong ddn gian, VI thl1C1ngcac ban vanKinh Thanh khong quan tam den vi~c lam sao phan bi~t caenguyen ttic Juan J9 ph6 quat, cac chi thl v~ slf thanh s':\ch theonghi thuc, vai nhung chi thj lu~ t pha p d~c thu. Tat ca d~u dl1Qchoa l~n vai nhau. Dang khac, Kinh Thanh phan anh mQt sl!chuy~n bien dang k~ v~ luan 19, stf chuy~n bien nay len denchd thanh toan trong Tan Oac. VI the, mQt l~p tnldng nao d6 v€luan 19 dl1Qcchung thtfc trong CLfuOac (nhu th6i bAt nglidi lamno l~ ho~c ly di, hay vi~c t~~ di~t trong chien tranh chAng h~n),kh6ng du d~ eho l~p trl1dng nay tiep tl;1Ccon gia trioCan phai c6tien tdnh phan bi~t. Tien tdnh nay duy~t l~i vftn de dtfa thea slftien bQ cua 9 thac luan 19 va stf nh':\y cam da xuftt hi~n theodong thai gian. Cac tac ph5m CLfuOdc chli'a dtfng mQt s6 yeu t6'"bftt toan va nhftl th~Ji:1(Dei Verbum, so 15) rna khoa su' ph~mcua Thien Chua dii kh6ng th€ lo~i di ngay dUQc.Chinh Tan lJockh6ng cung de gicii thich trong lanh vlfc luan 19, vi thudng TanVac di~n ta IllQt cach b6ng bffy, ho~c nguQc ddi, hay th~m chic6 tinh cach gQi 9. Hdn nua, trong dia h~t Tan Vac, moi lien h~giua cac Kito huu voi Lu~t Do-thai cUng la d€ tai tranh lu~ngay g~ 1.

VI the, cac nhfl th~n hQc luan 19 bUQc phai d~t fa chocac nha chu giai nhi€u vftn d€ quan trQng. Nhung vftn de nay sekich thich stf tim toi cua cac nha chu giai. Trang nhieu tntdnghQp, diu gicli dap c6 th~ lfl ch~ng c6 ban van Kinh Thanh naon6i r6 v~ vAn de dl1QCneu len. Nhl1ng ngay ca trong trl1C1nghQpdo, chli'ng 13 eua Kinh Thanh, hi~u trong tinh nang dQng m':lnhme chi phoi loan bQ, chtic chan se giup xac dinh mQt huang diphong phu. D6i vdi nhung di€m quan trQng nhat, nhung nguyentAc luan ly 'ong Th~p gidi v~n la can ban. Clfu Vac dii chuadlfng nhunguyen tile va nhung gia tfl chi phoi cach hanhdQng hoan phu h<;1p vdi phftm gia con nguoi, con nguoi ail

Vi~c ghii thich Kinh Thanh trong Hc}iThanh 125

du'Qc sang t~o theo "hlnh anh cua Thien Chua" (5t 1,27). TanUdc soi sang trQn vyn nhung nguyen Hic va nhung gia tr! nay,qua m~c khai cua tlnh yeu cua Thien Chua trong Duc Ki-to.

4. NhuDg quaD diim khac Dhau va sri can thiEtphaiphoi hqp hanh dQDg

Trong van ki~n nam 1988 v~ vi~c giiii thich cac tindi€u, Uy Ban Th~n HQc Qudc te' dfi nhAc nhd rhng mQt cUQcxung dot dii bung n6 trong thcsi gian g~n day giua khoa chl1 giiiic6ng giao vdi th~n hc;>ctin 19. Tie'p theo, Uy Ban nh~n xet v~nhung dong g6p tich c~c cua khoa chl1 gicii hi~n d~i cho th4nhQc h~ thdng (L'interpretation des dogmes, 1988, C.I,2). Mu6nro hon, c~n them rhng cUQc xung dQt d6 do Idi chl1 giai ttl dogay nen. Giua Idi chu giai c6ng giao v{1i th~n hQC he th6ngkh6ng c6 xung dQt, hi~u theo nghia t5ng quat, nhung chi c6 mOtsdll1c th~t cang thAng. Tuy nhien, qua th~t la cang thAng c6 th~tho,li hoa va trd thanh xung dQt, ne'u nhu' ben nay ho~e ben kia,nhung quan di~m khac bi~t, nhung t'1 n6 hoan toan cbinh dang,trd thanh cung nhAc de'n do thl}'Cs~ tra thanh nhung ddi chQikh6ng th~ hoa giai du'<JCnua.

Qua th~t) quan di~m cu~ ca hai mon co khae va phaikhae. Nhi~m Vl}hang d~u eua khoa ehu giai la phan biet ro 9nghia eua cac ban van Kinh Thanh trong van m~ch neng cuan6, tuc la trudc tien trong van m~ch van chuong va lich sa d~cthu, ke' d6 trong van m~ch rQng hon cua Thu Qui Sach Thanh.Trong khi hoan thanh nhi~m Vl}nay, nha ehu giai lam n5i ynghia thftn hQc cua cac ban van, khi cae ban van nay eo mQtynghia nhll the'. MQt m6i tuong quan lien t\le nhll the' trO thanhkha di giua chu giai vdi suy tll thftn hQc xa hon. Nhung quandi~m khong gi6ng nhau, VI nhi~m Vl}cua nha ehli giai e6 tinh

126?


cach can ban ljch su va mieu ta d6ng thai gidi h~n a vi~c giaithich Kinh Tha nh.

Con nha th~n hQc co vai tro mang linh cha't suy 19 vah~ thong hdn. Vi Ie do, nha thftn hQc thlfc slf chi quan tam de'nmQt so ban van nao do va ffiQt so khia cC;lnhnao do cua KinhThanh. Dang khac nha thftn hQc chl1 9 dtn nhieu dii' ki~n khackh6ng thuQc v~ Kinh Thanh - cac van ph~m giao phl), cac dinhtin ella cae C6ng D6ng, ca~ van ki~n khac clla Hua'n Quy~n,phl)ng Vl) - cling nhll nhi1'ng h~ thong !fitt 19 va boi canh vanhoa, xa hoi va ehinh lrl clla the' gioi dltdng thdi. Nhi~m Vl) euanha than hQc kh6ng phcii ddn thu~n la giai thich Kinh Thanh,nhu'ng nhAm tfioh bay illQt SL! hi~u bitt hoan toan co suy nghTeach suy tll v~ duc tin Ki-t6 giao trong mQi chi~u kich va nha! latrong moi tltdng quan quyet dinh clla duc tin vdi cUQc song connguoi.

Vi theo hudng suy 19 va h~thong, th~n hQc thuang d~thua Chlidc cam d6 coi Kinh Thanh nhu illQl kho chl1'a nhi1'ng fiJidi minh chung (dicta probantia) nhArn xae quytt nhung chu d~tin 19. Ngay nay, cae nha tin 19 da: y iliuc r5 hdn ve t~m quantn;>ng eua van illZiCh van chudng va lich sa lrong vit%cgiai thichdung d~n cae ban van c6 va hQ san sang cQng tac lam vi~c vdicae nha chli giiii nhieu hon.

Xet nilu' LC1i Thien Chua dude vitt ra, Kinh Thanh comQt kho ta ng phong phil ve 9 nghIa rna khong mQt h~ thongthan hQc nao co th~ hoan toan n~m b~t ho~c giam ham. MQttrong nhung chuc nang chinh ytu eua Kinh Thanh la du'a fanhung thac!! de) nghiem tuc cho cae h~ th6ng than hQc va kh6ngngirng nhac nhCi v€ vi~c co khia e~nh quan trQng trong m~c khiiieua Thien Chua va trong thlfc t~ icon ngubi rna dni khi bi quenHing hay bi Id 1ft trang nhung n6 h!c suy tu co h~ thong. SL! canh

Vi~cgiii thich Kinh Thanh trong HQiThanh 127

tan eua phuong phap hQe ehu giai e6 th~ d6ng g6p vao s1.1eanh

giae nay.D5i l~i, khoa ehu giiH eftn phai de eho vi~e nghien ellu

soi sang cho. Nghien euu thftn hQe se kich thich khoa chL1giiid~t eho cac ban van nhung vftn dS quan trQng va kham pha rohon t't ca tftm quan trQng va phong phd eua cae ban van .d6.Nghien cuu Kinh Thanh mot cach khoa hQc khong th~ tach rljikhoi nghien cuu thftn hQc, cling nhu khoi kinh nghi~m thienglieng va sl! phan Jinh cua Hoi Thanh. Khoa chu ghii san sinhhoa qua t5t hon khi dUQc thl}'chi~n trong b5i canh duc tin s5ngdong cua cQng doan Kito huu, cong doan dUQchuang vS dn cltu

do cua toan th~ the' gidi.

••


" ?, ,

IV. VI~C GIAI THICH KINH THANH TRONG",,' ? '" ~

DOl SONG CVA HOI THANH

Giiii thich Kinh Thanh, luy hI b6n ph~n d~e bi~t ellacac nha chu gtai, nhung khang VI the rna trd tha nh

doc quy€n ella cae nha ehu giai, VI trong Hoi Thanh, vi~e giiiithich bao g6m nhung khia e~nh di xa hon vi~c phan tich cae banvan mot each khoa hQe. Qua v~y, Hoi Thanh khang eoi KinhThanh thuftn tuy la mot t6ng lh~ nhung van ki~n Ijeh sa lienquan den ngu6n cQi ella minh. HOi Thanh don nh~n Kinh Thanhnhu la L(ji Thien Chua ngo vdi HOi Thanh va vdi loan the' gidi,trong th(ji dL;lihi~n nay. Xae tin nay xuat phat tll' long tin I~i altaden h~ qua la n6 Ilfe lam cho su di~p Kinh Thanh du<;1chi~n tC;lihoa va hQi nh~p vao van hoa, cling nhl1 su dl;lng cae ban vanau<;1c linh hung theo nhi€u each khac, nhl1 lrong phl;lng Vl;j,

"lectio divina" (dQe va suy g~m L(ji Chua), rnl;le Vl;lva eangcuoc dC;li ket.

A. HI~N T~I BoA

Ngay trong ehinh Kinh Thanh - nhl1 chung ta da ghinh~n d chuang trude -, ngu(ji ta da lam c6ng vi~c hi~n t~i hoa :cae ban van c6 hon dU<Jc dQc l~i thea nhung hoan canh mdi vadl1<;1cap dl;lng vao hoan canh hi~n t~i cua Dan Thien Chua. Dlfatren xae tin can ban ay, hi~n tL;lihoa van con la cDng vi~c e~nphiii dUQc tiep tl;JcthLfchanh trong cac c(lng Goan tin huu.


1. Cae nguyen lAc

Vi~e hi~n t~i hoa dL!atren cae nguyen tAe din ban sauday:

Hi~n t~i hoa la eang vi~e co the"' thl;l'ehi~n du'<Je,vi ynghIa ella ban van Kinh Thanh phong phu sung man khie'n KinhThanh c6 gia tIi cho mQi thai d~i va ffiQi nen van hoa (x. Is40,8; 66..18-21; Mt 28,19-20). sa di~p Kinh Thanh co thS vitatu'dng d6i hoa vua phong phu hoa cae h~ th6ng gia tIi va cae quit~c (tng xU' ella m6i the' h~.

Hien t~i hoa la eang viee cdn lhiet, vi dftu su di~p KinhThanh e6 m(>t gia tri tru'bng tdn, nh,~~gcae ban van Kinh Thanhl~i du'<Jc vie't fa tuy theo nhi1'ng hoan canh trong qua khlt vatrong m(>t ng6n ngil' tuy thuQc nhil'ng thai d~i khae nhau. Mu6nb(>e lQ t~m quan trQng ella cac ban van eho con ngul1i ngay nay,b~t lu~n nam nil', c~n phai ap dvng su di~p ella cac ban van d6vao nhung hoan eanh hi~n t':li va di~n ta su di~p d6 ra bhng mQtngan ngu thich h<Jpvoi thai d':li hi~n nay. Dieu do gia thitt phaico mQt n6 Ivc ve ffi~t giai thich, ml;lc dich la vu'<Jtqua cac hoancanh ljch su d~ xac djnh du'<Jcnhil'ng di~m ehinh ye'u cua sudi~p.

Khi lam eong vi~e hien t':li hoa, phai luan dS y dtnnhung m6i tu'dng quan phue t~p trong Kinh Thanh ella KilOgiao, gii1'a Tan Doc vdi Cvu Doc, bbi Tan Doc vua tl! coi nhu'hoan thanh Cvu Doc l~i vua VU<Jtqua Cl;l'UDoc. Phai thl!C hienvi~e hi~n t~i hoa sao eho phu h<Jpvoi sL!th6ng nhat nang dOngdil dUQe thie't l~p nhu the' giua C\!U Doc va Tan Voe.

Tinh nang d(>ng ella truy~n th6ng s6ng d(>ng eua e(>ngdoan due tin th\!e hi~n vi~c hi~n t':li hoa. C(>ng doan nay ro rangtie'p n6i cae e(>ng doan dil eho fa doi, dil bao t6n va truy~n l~iSaeh Thanh. Trang lie'n tdnh hi~n t':li hoa, truy~n th6ng d6ng

130?

Uy Ban Kinh Tha!lh Ciao Hoang

hai vai lro : mQl dang, ehe ehd eho khoi nhfrng each giai thichsai I~c, dang khae l'.li bao dam eho vi~c thong truy~u cua tiuhnang dOng nguyen thuy.

NhLi the, hi~n l~i hoa khong c6 nghla la leo hii banvan. Do khong phai la vi~c dQi vao cac lac ph~rn Kinh Thanhnhllng tu lUdng ho~c nhii'ng 9 lhac h~ rnai, nhung la chan thanhtim xern ban van n6i gi cho thoi de;tihi~n nay. Ban van KinhThanh co the gia tren H(>iThanh Kito giao mQi thoi va, rn~c dunhieu the ky dii troi qua k~ ttt ngay Kinh Thanh dU<Jcbien soe;tn,Kinh Thanh van gill vai tra huang dan d~c bi~t rna ta kh6ng th~leo lai dUQc. Huftn Quyen cua H(>i Thanh "khong d tren LoiThien Chua, nhung phl;!c Vl;!Loi Thien Chua khi chi de;ty nhii'nggl dii dl1Qc truyen l'.li. Do Thien Chua uy thac va dl1Qe ChuaThanh Than trQ giup, Huan Quyen lang nghe Loi Thien Chuavoi long yeu men, gin gill Loi d6 m(>teach thanh thi~n va giaithich Ldi d6 m(>tcach trung thanh" (Dei Verbum, so 10).

2. Ca c phlidng pha p

Dlfa vao cac nguyen tac tren, co th~ dung nhieuphuong phap hj~n t~i hoa khac nhau :

Vi~c hi~n t~i hoa, dii dUQc thlfc hi~n trong chinh KinhThanh, sau d6 dl1<Jctiep tl;!c trong truyen thong Do-thai nhonhii'ng phuong thac rna ta c6 th~ nh~n thay trong cac lac ph~rnTargownim va Midrashim: tim cac dO'.ln van song song(gezerah shawah), SLrad6i trong cach dQc ban van Cal tiqrey),lhem m(>tnghla lhu hai (tartey mishma') ...

Ben c'.lnh d6, cac Giao phl;! eua H(>iThanh dii su dl;!ngloi tien trLing (typologie) va loi ngl) ngon (allegorie) de hi~n lC;lihoa cae ban van Kinh Thanh theo eaeh the lhich ung voj hoaneanh eua cae Kito huu d thdi eua cac ngai.


£>e'n thai d~i chung la, khi lam cGng vi~c hi~n l~i hoacdn phai dS y de'n nhung thay d5i trong nao lrl:\ng va s,! tie'n be}cua cac phltdng phap giai thich.

Hi~n t~i hoa gia thie't chu giai dung ban van, xac dinhdUQc nghfa theo chii cua ban VdH d6. Ne'u chioh nguai lam congvi~c hi~n tl:\ihoa khong du<;1chuftn luy~n v~ nhung phudng thacchu giai, thl phai nha de'n nhung cu6n such huCJngdfin c6 gia tIi.Nhu the' mCJibao dam giai thich dung huong.

Phu'dng phap hi~n tl;lihoa chAc chAn nha't va phong phunha't la dung Sach Thanh d€ giai thich Sach Thanh, d~c ~i~ttrong truang h<;1pcac ban van Cl.tu lJdc dltQCdQc ll;li trong chinhC,!u Vdc (nhu Manna (j Xh 16 trong sach Kn 16,20-29 chAnghl;ln) valho~c trong Tan Vdc (Ga 6). Khong th~ hi~n t&;\ihoa mQtban van Kinh Thanh vao cUQc s6ng Kito huu cho dung rnakhong d~t trong tudng quan vdi m~u nhi~m Chua Kito va mSunhi~m HQi Thanh. Ching hl:\n se la chuy~n khong blnh thuangkhi chi d~ nghi eho cac KilO huu nhung diu chuy~n rut tit Cl,l'uVdc (Xh; 1-2 Mcb) lam khuon mftu cho vi~c da'u tranh giai

ph6ng.Dl!a tren nhung trie't 19 giai thich, nhi~m Vl;l giai tbich

g5m ba giai dOl;ln: II Ldng nghe Lai Thien Chua trong hoancanh hi~n t~i. 2/ Phan bi~t nhung khia e~nh ella hoan eanh hi~nt~i rna ban van Kinh Thanh soi sang ho~e d~t va'n d~ cho tha'y.3/ Rut tll' sl! sung man y nghia eua ban van .Kinh Thanh nhungye'u to' khii di giup cho hoan canh hi~n nay tie'n tri~n mQt caehphong phu, hQp vdi y mu6n eau dQ cua Thien Chua trong Chua

Kito.Nho vi~e hi~n t~i hoa, Kinh Thanh soi sang cho nhiSu

va'n d~ hi~n nay, chAng h~n nhtl' va'n dS cae thua tac vl,l, chiSukich cQng doan eua HQi Thanh, u'U tien l,!a chQn ngl10i ngheo,


th~n hQc gia i ph6ng, than ph~n ngl10i phl;l nu. Vi~c hi~n t~i hoacling co th~ chu y den nhung gia tri cang ngay cang dl1\1C111dngtam nhan l04i nh'iH nh~n nhi~u hon nhu cae quy~n con nguoi,baa vf; st! song can ngltoi, gIn gill thien nhien, khat vQng n~nhoa hinh the gidi.

3. Nlu1ng gidi h~n

Mu6n cho vi~c hi~n t~i hoa luon h<;1p voi chan ly CllUdQ d5 l111<jc di€n ui trong Kinh Thanh. phai ton lrQng mQt s6 gidihe;tn va pha i coi Chting nhung tha i dQ co th~ khie'n cho If;lCdl1C1ng. .

Chu da u m<3ieach dQc Kinh Thanh tat nhien d~u ilIaehqn mot quan di6rn nhftt djnh, nhl1ng c~n phai tranh nhi1ngeach gidi thfch ihiell kitn, (uc lil nhilng cach dQc thay vi d~ chonl1nh dlf'Jc bj n va n chI bao thi h,li chi nh~m su dl;lng ban vanVaG ilhfrng mu.c dich hi;tll http (nhlt !a tntorg h\1p hi~n t'ili hoaeua ;..:~icgi,io phai, giao phai Chung nhan Giehova chAng h'iln).

Yi~c hi~n tZti hoa se mat het gia trj neu nht.t d~t canban tie:n nhli'ng !:guyen tde ly thuye't mau thudn vdi nhftng dltonghttdng can tdn eli1 ban van Kinh Thanh, ch~ng h~n nhu chutnldng Juy 19 d6i i~p vl3i duc tin ho~c chli lrltdng duy v~t YOth5n.

'fat nhien cling can phai IO<;ii bo bftt ell ki~u hi~n t~ihoa n:10 di theo hudng nghjch vdi cong bdng va hac ai theo tinhthAn Tin i\rhtng, ch5.ng lwn nht.t nhil'ng loi hic$n t~i hoa mu6n canell' vao nhu'ng bJn van Kinh Thanh d~ bi~n minh cho thai dQ kythj chC: rig t(>e, ba i Do-thai hoi)c ky lhi gidi (inh, ca v~ phia namIfin phla nU'. Theo tinh lh~n eua Cong Ddng Vaticano II (Nostraaetate. 4), ejn ph3i d<)c bi~t cht1 y tranh luy~t doi khong hi~n U;iihaa Jll(H sf; ban van Tan Vdc co thE gay ra hay lam gia tang

Vi~c giaii thich Kinh Thanh trong HQiThanh 133

nhung thai dQ ky thi ngu'di Do-thai. Nhung bie'n co dau thu'dngtrong qua khu, trai l(;li, phai thuc £IffymQi ngu'di khong nglingnhd rhng, thea Tan Vdc, ngu'di Do-thai vin la nhung ngu'di dlt<JcThien Chua "yeu thu'ang", vi "Thien Chua da ban cac an hu~ vakeu gQi, lhi Ngu'CJikhong h~ d5i f' (Rm 11,28-29).

Se tnlnh khoi bi l~c du'CJngneu nhu vi~c hi~n t~i hoakh(ji di tll' mot cach giai thich dung ban van va dlt~c tiSp u~clrong dong Truy~n Th6ng s6ng dQng, dudi sl,t hu'dng din euaHua'n Quy~n HQi Thanh.

Nhu'ng dftu thS nao chang nila, nhung nguy cd l~edltCJngkhong th~ la mQt 19 phan bac c6 gia tfi, ngan can chungta chu hoan mQt b5n ph~n c~n thiSt, do la lam cho sO'diep KinhThanh vang dSn tai va vao trong tam h6n cua nhung nglt~ithuQc cung thS h~ vdi chung tao

B. HOI NHAP VAN HoA. .Trong khi hi~n t~i hoa III lam sao cho Kinh Thanh vln

tiSp l\lc sinh hoa kSt qua phong phu qua nhi~u thCJid,i Wenhau, lhl hQi nh~p van hoa I~i chu 9 dSn nhilng noi ch6n khaenhau va n6 111clam cho su di~p Kinh Thanh ben r~ siu vaonhilng manh da't ra't khac nhau. 01 nhien khong bao giCfe6 sllkhac bi~t hoan toano Thl!C ra, m6i n~n van hoa dich thllc, theocach cua mlnh, d~u mang nhung gia te! ph5 quat da dlt~c ThienChua dat dinh.. .

N~n tang th~n hQc cua vi~c hQi nh~p van hoa 13 ni~mxac tin do duc tin cho rhng LCJiThien Chua lr5i vu'<Jlcac n~nvan hoa trong d6 LCJidu'Qc di~n ta, va co kha nang lruy~n basang cac n~n van hoa khac, sao cho co lh~ de'n vdi mQi ngltCfitrong bcSicanh van hoa hQ dang song. Xac lin nay xuftt phat ti'tchinh Kinh Thanh. Ngay III sach Sang The', Kinh Thanh £Ii theo


mQt dUC1ng..u!dng ph5 quat (5t 1,27-28), dUC1nghudng nay tie'ptl}C t6n lC;lillong phuc lanh Thien Chua haa ban cho mQi dan tQcqua cng Apraham va dong doi cua cng (5t 12,3; 18,18) va du<;1cxac nh~n vlnh vi€n khi vi~c loan bao Tin Mung cua Kito giaovuon tdi "rnQi dan tQc" (Mt 28,18-20; Rm 4,16-17; Ep 3,6).

Giai do~n thu !lhat eua vi~e hQi nh~p van hoa 1ftchuyln djch Sach Thanh du'<;1chnh hung sang mQt ngon ngulchac. Giai do~n nay da du'<;1evu'<;1tqua ngay ttt thai Ct!u Vde, khiban van Kinh Thanh bang tieng Hipri du'<;1cdjch mi~ng sangtieng Ararn (Nkm 8,8.12), va sau d6 bAng ehft viet sang tiengHy-I~p. DI nhien, chuy~n djch khong phai chi don thu~n lA saochep I~i nguyen van (transcription). Chuy~n tit mQt ngon ngunay sang rnQt ngon ngu khac nh!t thiet la thay ddi b6i canh vanhoa : nhii'ng quan ni~m kh6ng con d6ng nh!t va cac bi~u tLt<;1ngcling khong con giu nguyen du'<;1cy nghIa, vi c6 lien h~ vdinhung truy~n thong tu tu'dng va nhii'ng 16i song khac.

VI du'<;1cviet bhng tieng Hy-l~p, Tan Vdc toan bQ dLt<;1cghi dau bdi tinh nang dQng cua vi~c hQi nh~p van hoa. Khiehuy~n su di~p eua Duc Giesu, ngLtai xU' Palestine, vao n~n vanhoa Do-thai Hy-I~p (judeo-hellenistique), Tan Vdc cho tha'y ymu6n vu<;1tqua nhung gidi h~n cua mQt moi trLtang van hoa dQcnhat.

Tuy la giai do~n can ban, nhLtng vi~c chuy~n djch cacban van Kinh Thanh tt! n6 khong du d~ bao dam la da hQi nh~pvan hoa tht!c st!. Vi~c hQi nh~p nay con phai dLt<;1ctiep n6i nhavi~c gidi thich, lam cho sa di~p Kinh Thanh c6 dU<;1crnoi tuongquan ro r~t han vdi nhung cach cam nghI, cach s6ng va cachdi~n ta rieng cua m6i mQt n~n van hoa dja phuong. Tie'p do, tuvi~c gicii thich nguC1i ta budc sang nhung giai do~n khac cuavi~c hQi nh~p van hoa va di tdi ch6 thanh hlnh mQt n€n van hoa

Vi~c giii thich Kinh Thanh trong Hc}iThanh 135

Kito giao dja phuong, bao g5m mQi chi~u kich cua cUQc song(c~u nguy~n, lam vi~c, sinh ho~t xa hQi, phong tl;lc, lU~l phap,khoa hQCva ngh~ thu~t, suy lu triet hQc va thftn hQC).Qua th~t,Loi Thien Chua la h~t giong, hut nhl,ia song la nhung yeu to'hii'u ich giup Loi tang tntdng va sinh hoa ket qua noi manh Cla'th~t giO"ngda dU\1Cgieo VaG (Ad Gentes, sO"22). Do d6, cac Kitohuu phai e6 gAng phan biet "dau la nhung kho tang phong phurna Thien Chua, do long d~i IUQngcua Nguoi, da ban phat chocae dan t{>e.D6ng thoi, hQ phai c6 g~ng chie'u giai nhil'ng khotang 'y bhng anh sang Tin Mung, giiii ph6ng chung, dua chungv~ duoi quy~n cua Thien Chua, Dang Cuu D{>"(Ad Gentes, sci11).

Ta th'y, d6 khong phai la tien tdnh chi c6 mQt chi~u,nhung la rnQl cO"g~ng "lam phong phu I~n nhau". MQt dang, cackho tang phong phu chua dl)'ng trong cac n~n van hoa khac nhaugiup cho Loi cua Thien Chua sinh nhi~u hoa trai moi va, dangkhac, anh sang eua Loi Thien Chua giup chQn Il)'a trong cac n~nvan hoa d~ lo~i di nhung yeu to"tac h~i va phat huy nhung yeuto" c6 gia trio Long trung lhanh hoan toan vdi con nguC1iDucKilO, vdi tinh nang dong trong m~u nhi~rn Vu'QtQua eua Ngltoiva trong tlnh yeu eua Nguoi dcii voi HQi Thanh se giup tranhdUQc hai giai phap sai I~m d6 III "thich ung" su di~p mQt eachhoi hQt va t6ng h'Jp su di~p mot cach h6n don (Ad Gentes, sci22).

Trong Kito ghio (j Dong phuong cling nhu Tay phuong,vi~c hQi nh~p van hoa cua Kinh Thanh da dUQc thl)'C hi~n titnhung the ky d~u va da d~l dUQCnhung ket qua phong phu. Tuynhien, khong bao gio du'Jc coi c6ng vi~c d6 nhu' da ket thuc.V~n phiii thuong xuyen thl!c hi~n vi~c hQi nh~p nay, trongtuong quan vdi sl)' bien chuy~n khong ngung cua cac n~n vanhoa. Trong nhung xU'mdi dUQc loan bao 'rin Mung, va'n d~ du''Jc

iJy Ban Kinh Thanh Giao Hoang

d~t fa caeh khae. Qua lh~l, cae nha truy~n giao the nao clingmang den Loi Thien Chua dudi hlnh thue da duqe hQi nh~p VaGxu sa goe ella mlnh. Nhung HQi Thanh dia phuong mdi phiii n6llfc th~t nhi~u d~ co th<i di tll hlnh thuc hOi nh~p Kinh Thanhmang tinh cach ella nudc ngoai sang rnQt hlnh thue khac phuhCJphon vdi van hoa ella xu sd mlnh.

c. VI~C SU Dt)NGKINH THANH'

1. Trong phl}ng vl}

Ngay ill thoi d~u clla HQi Thanh, vi~e dQc Sach Thanhda la mQt thanh phftn ta't ye'u trong phl)ng Vl) Kito giao, ke thllamQl phftn tll phl)ng Vl;lHQi duong Do thai. Ngay nay cilng v~y,'chinh qua phl)ng Vl), nha't la khi cll' hanh Thanh Th~ ngay ChuaNh~t, cac Kito huu co dip tie'p xuc vdi Sach Thanh.

Thea nguyen t~c thl phl;lng Vl),nha't Ia phl,lng Vl,lbi tich,trong do dinh cao Ia cli' hanh Thanh Th~, la cach hi~n t~i hoahoan hao nhat cac ban van Kinh Thanh, bdi vi ban van KinhThanh duqc cong b6 giua cQng doan tin huu dang qui tl;l chung

. quanh J:)U'cKilO d~ tie'n IZlig~n Thien Chua. Chinh khi ay, DueKito "hi~ndi~n trong loi clla Nguoi, bai vi crunh Nguoi noi khingu'oi ta d9C Sach Thanh trong HQi Thanh" (SacrosanctumConciliwn, so 7). Nhl( the, ehITvie't lra thanh loi s6ng dQng.

C6ng cUQc canh Hin phl}ng Vl;ldo Cong D6ng VaticanoII khdi xudng dii co' g5ng cung eap eho nguoi cong giao luonglhlle Kinh Thanh d6i dao hon. Cae bai dQc Kinh Thanh trongcae thanh 1~ Chua Nh*t, thea chu ky ba nam, danh vi tei u'u lieneho cae sach Tin Mung, nh~m lam n6i b~t m~u nhi~m ChuaKilO. M5u nhi~IIl nay If! nguyen uy dem l~i cho chung ta on eU'udQ. Khi thu'ong dt)t ITlQl ban van Cl;I'u Voc tliong ung vdi mQt


ban van Tin Mung, chu ky nay lllllbng gQi cho thfty cach giaithich Kinh Thanh theo chi€u hudng khuon mfiu tien tfling. NhltLadft bie't, day khong phai la cach giai thich duy nha't.

Bai giang cling la thanh ph~n tftt ye'u clla phl;lng Vl;l,vibai giang hi~n t':\i hoa Lbi Thien Chua ro rang hdn nua. Chungta se n6i l':\i van d€ nay khi d~ c~p den teic Vl;lml;lc Vl;l.

Theo cac chi dftn cua Cong D6ng (SacrosanctumConcilium., s6 35), Sach Bai DQc phiii giup cho vi~c dQc KinhThanh "phong phu hdn, da d':\ng hdn va thich hQp hdn". Trongtinh tr~ng hi~n nay, Sach Bai DQc m(ji chi dap uug du'C)cph~nnao ffil;lCdich nay. 'Iuy v~y, such nay dii t':\o duC)c nhung hieuqua dang mung theo hudng d~i ket. T~i mQt s6 nude, cu5n saehnay cling la thude do cho thay ngu(ji eong giao dii quen vdiKinh Thanh den rnue nao.

Ph\lng V\lL(ji Chua la mQt yeu t6 quyet djnh trong vieeell' hanh m6i bi tich cua HQi Thanh. Day kh6ng phai chI la dQcbai nay tiep theo bai kia, bdi vi cling cgn co nhung khoang th(jigian thinh l~ng va e~u nguyen. Ph\lng V\l nay, nhat la Ph\lng Vl}

Cae Gi(j Kinh, dii su d\lng saeh Thanh vinh d~ giup eQng doanKilO huu e~u nguyen. Cae thanh thi cling nhu cae l(ji nguyend~u dffy day ngon ngu Kinh Thanh va bi~u tuC)ngKinh Thanh.Nhu the, th\}'c hanh vi~c dQc Kinh Thanh la c~n thie't de ehuinbi va di kern theo vi~e tharn d\}'phl,!ng vI,!.

Neu qua cae bai dQe, "Thien Chua noi voi dan NgltCJi"(S,kh U Ro-ma, s6 33), thi cffn phai het sue quan tam denph\lng vI,!L(ji Chua, ea trong vi~c eong b6 ban van lfin vi~c giaithich. V1 the, khi dao t':\o nhung ngltbi se giu vai tro chu to~cong doan cling nhlt nhung ngltbi phl;l giup, c~n lltu tam t6i dade'n nhung doi hoi coa vi~c cO'hanh phl;lng Vl;lLai Chua dii dU'Qccanh tan sau xa. NhU' the', nhb co gAng co" mQi ngu'C1i,HQi


Thanh tie'p tl;lc su m~ng da dU(jc trao pho cho nlinh, la "lay banhban slf s6ng ta ban li~c Ldi Chua cling nhu ttt ban ti~c MinhChua Ina trao t~ng cac tin huu" (Dei Verbum, so' 21).

2. DQC va suy gAm LiJi Chua (Lectio divina)

Lectio divina la dQc mQt do~n Kinh Thanh, dai hayngan, dQc ca nhan hay dQc chung trong cQng doan. Do~n vannay trudc tien dUQc don nh.~n nhu la Ldi Chua, sau do dUQctri~n khai qua vi~c suy gftm, Cffllnglly~n va chiem ni~m nhd suctac dQng cua Chua Thanh Thgn.

M6i b~n tam lam the: nao d~ dQc Kinh Thanh d~u d~n,th~m chi hang ngay, phan anh mQt t~p tl;1cc6 kinh trong HQiThanh. Vi~c dQc t~p th~ dUQc chung nh~n ttt the' ky Ill, thaigiao phl,}Origene. Dng quen giang dlfa van mQt ban van KinhThanh du'<;1cdQc lien tl,}csuat ca tuftn. Thai bay gid dli co nhii'ngbudi hQi h9P nloi ngay d~ d9G va giai lhich Kinh Thanh. Sau do,thoi quen nay bi quen lang va kh6ng phai luc nao cling dUQccac Kito huu hUdng ling (Origene, Hom. Gn., X, I).

Con lectio divina xet nhu la mQt vi~c dQc Cel nhan thida co trong sinh ho~t dan vi~n thCiixa xua. ThCii nay, Huan thjcua Uy Ban Kinh Thanh, do Duc Giao Hoang Pio X phe chu~n,dli khuyen cac giao 51 ca trieu I~n dong giii' thoi quen fly (DeScriptura Sacra, 1950; EB, so' 592). Nhu' v~y, lectio divina du'dica hai hlnh thuc, ca nhan cling nhu' cQng doan, ngay nay l~idu'Qc nhan In~nh. Ml,lc dich la lam sao khdi d~y va nu6i du'Bng"mQl long yeu me'n thiet thlfc va ben bi" dai vdi Kinh Thanh,ngu6n m~ch cling co' ddi sang nQi tam va lam cho hO~l dQngtong dd d~t ket qua ddi dao (EB, so 591 va 567), ddng thdi clingnhArn giup hi~u phl.Jng Vl,}lhau dao hdn va bao dam cho Kinh


Thanh c6 mQt vi In quan trQng hon lrang vi~c nghien cU'u th~nhQCva c~u nguy~n.

Hien che Lbi Thien Chua (Dei Verbum, so 25) euaCong D5ng cung nhan m':lnh v€ vi~c cac linh ml;1cva tu SI phaicham chI dQc Kinh Thanh. Ngaai fa, day la di<im mdi Ole: Hie'nche' cung moi "mQi tin huu Chua Kito sieng nang dQc KinhThanh" de "duQC sl)' hi~u biet tuy~t vbi v€ Duc Kito" (Pi 3,8).Nhi€u cach the khac dii dUQcd~ nghj. Ngoai vi~c dQc Celnhan,con co vi~c dQc theo nh6m. Ban van Cong D5ng nhan m~nhfhng kinh nguy~n phai di kem vdi Kinh Thanh, VIkinh nguyeniil sl! dap tra Loi Thien Chua mlnh g~p dUQc lrong Kinh ThanhdLtdi s\! linh hung cua Thanh Thftn. Nhi€u sang kien v~ viee dQeKinh Thanh trang cQng daan dii nay sinh trang gidi Kito huu, vangu'oi ta chI c6 thS khich l~ khat vQng nay, muon hi~u bie't ngaycflng sau xa heln v~ Thien Chua va chLtelng trlnh euu de) euaNgLtoi trong Duc Giesu Kito, qua Kinh Thanh.

3. Trong tac vl} ml}c vl}

Theo loi khuyen eua Bien che Lbi Thien Chua (DeiVerbum, s6 24), trong tac Vl;1ml;1cVl;1,c6 nhi~u cach khac nhaud~ thLtong xuyen sll' dl;lng Kinh Thanh, tuy theo la~i giai thichcac ml;le tll' dung va cae tin huu c6 th~ hi~u dUQc. C6 thS chiathanh ba lo~i chinh : hua'n giao, giang thuyet va tong d5 KinhThanh. C6 nhi€u yeu t6 anh hLtdng lUYtheo trlnh de) chung cuadoi s6ng Kito giao anh hudng vao nua.

Vi~c giai thich Loi Chua trong huOn glaO(Sacrosanctum Concilium., so' 35; Huong ddn tling quat v2 hucfngiao, 1971, so' 16) Ifty Sach Thanh U~mngu5n m~ch d~u tien.DUQCgiai thich trang b6i canh Thanh Truy€n, Kinh Thanh se litkhdi di~In, la n~n tang va III qui t~c cha vi~c d~y giao 19. MQl

1401

Uy Ban Kinh Thanh Giao Hoang----------~---_._-----------------------

trang nhi1ng ml;Jc dieh ella huan giao pll4ii la gillp ngl1ai hQc hi~ubie't dung dtln v~ Kinh Thanh cilllg nhu' biet dge Kinh Thanh saocho hi~u qua. Slf hi~u bier nay se giup kham pha slf th~t veThien Chua ham chua trong Kinh Thanh, d6ng thai khdi len loidap tra quang d':li tai da doi vdi su di~p Thien Chua gCJiden ehonhan IO':liqua l(ji ella Ngl1oi.

Huan giao phai khdi dau tt! boi canh Ijch sa cua m~ckhiii cua Thien Chua, nh~m [dnh bay nhung nhan v~t va nhftngbien co' lrong Clfu Vdc va Tan Vdc theo anh sang ke hO{ichcuaThien Chua.

D~ di tll' ban van KiI1hThanh sang <; nghIa cuu dQ cuaban van eho thai hi~n r{ii, ngl(oi ta sa dl,Jng nhil'ng 1<; lhuyet giailhich khae nhau. Nhil'ng 1<; thuyet nay sinh ra nhil'ng loi chu giaikhac nhau. Huan giao phong phu chll'ng nao la tuy thuQc gia tIicua 19 lhuyer giiii thich dLt<Jcsu dl,!ng. Nguy cd la ngudi ta haythoa man vdi each chu giai be m;}t, lUc la crn 10 trinh bay nienbi~u cua nhil'ng slf ki~n va cac nhan v~t tiep noi nhau trongKinh Thanh.

01 nhien, huan giao chi co th~ khai thac mQt phan nhocac ban van Kinh Thanh. N6i chung, huan giao su dl,!ng nhi~unhift la cac diu truy~n trong Tan Vdc cling nhu Clfu Vdc. Huangiao chu tr9ng den Muoi di~u ran. Huan giao cling phai htu tamden nhil'ng loi sam cua cac ngon SU, giao huin trong cac sachkhan ngoan, va nhi1ng di€n tll quan tr9ng trong Tin Mllng, nhLtBai giang tren nui ch~ng h(;in.

Phai trlnh bay cac sach Tin Mung the nao d~ khdi lencUQc g;}p go vdi Duc Kito. Nguoi la Dang n~m gii1 crna khoagiuphi€u toan bQ mi)c khai Kinh Thanh va la Dang chuyc3'nd(;itloi moi gQi cua Thien Chua rna m6i ngltoi phai dap l(;ii.Loi cuacae ng6n su va cua "nhi1ng nguoi phl,!c Vl,!Ldi Chua" (Lc 1,2)

Vi~c giai thich Kinh Thanh trong IIQi Thanh 141

phai dl1Qc tdnh bay nhl11a nhil'ng Idi dang dU(jc n6i cho nguCliKito hil'u hom nay.

Nhung nh~n djllh tliang tif cling ap dl;!ng cho tac Vl;!giang thuye't. Tac Vl;}nay phai rut tia lu nhil'ng ban van cd llidngthl;tc thieng lieng phu heJp vdi nhu c~u hi~n nay cua cQng doanKito hil'u.

Tac Vi;!nay hi~n nay du'9C thl;tc hi~n cach d~c bi~t (j

cu6i phftn thu nhat trong bu6i cli' hanh Thanh Th~, trong baigiang theo sau philn cong b6 Loi Thien Chua.

Trong bai giang, khong th~ giiii thich qua chi tie't cacban van Kinh Thanh. Vi the', nen nhan m~nh de'n nhil'ng di~lnnhan chinh trong cac ban van, nhil'ng di~ln nhan d~e bi~t giupsoi sang duc tin va giup doi s6ng Kito giao eua ca cQng doranl~n ca nhan tie'n tri~n. Khi trinh bay nhil'ng di~m nhii'n tren, phaiquan lam de'll vi~c hi~n t')i hoa va hQi nh~p van hoa, theo nhunhil'ng gi da dl19c n6i tren. Mu6n d~t du'Qc hi~u qua nay, egnphai co nhung nguyen t~e giai thich co gia trio Thie'u chudn bitrong lanh vl;te nay se d~n de'n h~u qua la kh6ng chu y dao saunhung ban van Kinh Thanh rna chi thoa man vdi vi~c du'a fanhil'ng bili hQe lU3n 19 ho~c n6i v~ nhil'ng van de thai sl;t, thay vilay Loi Chua ma soi sang nhung v~n de ii'y.

T':l i mQt so' qu6c gia, dff c6 nhung sach bao th,!e hi~nvdi sl;tcQng lac cua cac nha chu giai, nhAm giup nhung nglioi cotnich nhi~m ml,lc vi;!giai thich dung dAn cac bai dQc Kinh Thanhtrong phl;!ng Vl;}va ap dl.lI1gphu h<;1pvdi hoan canh hi~n t':ii. Vaemong ngay cang co nhi€u n6 hIe tu'dng tl;t.

Nhung ngLloi giang thuye't phai tninh nhtn m~nh mQlchi~u de'n nhung b6n ph~n ap d~t len cac tin huu. SU di~p KinhThanh pluli giil' dLt<;1cd~c tinh chlnh ye'u cua minh, tuc 13 TinMung v€ dn cuu dQ do Thien Chua ban nhung khong. Giang

142 iJ y Dan Kinh Tha.nh Giao Hoang

thuye't se ich hJi hon va phu h{jp voi Kinh Thanh hon ne'u tnidchet giup cae tin huu "Ilh~n biet an hu~ cua Thien Chua u (qa4, 10), nhu dl(lJe Ill()C khai trang Xin1l Thar 1.., d6ng thoi giup hQhi~u mQt cach tich cL!c nhf(ng bon ~~~n p~lat xuat tll' Kin~

Thanh.Vi~c tong £16 Kinh TluinlL co m,'~cdich giJlp ngl(C1ikhac

bi~t Kinh Thanh ia L(ji rnhie'l Chua va ia ngu6n rn~ch slf song.Tnldc hel, cong uic nay df vo vi~c p~l:~n dich ~(inh r:'hanh racac ngon ngu khac nhau va vi~c ph6 Ji~n cac ban d~ch nay.Cong lac nay khoi len va nang cB nh:~I' sang kien nhu' : l~p cacnhorn hQc hoi Kinh Thanh, t6 chU'c cac bu6i thuy~t trlnh v6Kinh Thanh, cac tuan l~ hQc hoi Kinh ~hanh, a'n hanh sach bao,vv ...

V€ diem nay, co slf dong g6~ quan trQng cua cac hi~phQi va phong trao trong HQi Thanh. Cae doan the nay coi vi~cdQc Kinh Thanh theo cai nhln duc tin va nh~m slf dan than cuaKito hilu la u'U tien hang dau. Nhi€u "cQng doan cd ban" t~ptrung cae cUQc hQp cua minh vao Kinh Thanh va d6 ra ba ml;lctieu: hieu bi~t Kinh Thanh, xay dlfng cQng doan va phl,lC Vl;ldan chung. a day, sL!trQ giup cua cac nha chu giai cling la di6uhuu ich d~ lranh nhung each ap dl,lng vao hien l~i rna kh6ng ~6cd sd vung chdc. The nhu'ng, lh~t dang mung khi tha'y sach Kini"'Thanh dLtQctrao vao tay nhilng ngLtC1ikhieIIl t6n, nhli'ng ngl(dingheo. Nhilng ngLtC1inay co th€ dem l~i mQt anh sang sau xa, cav€ phLtong di~n thieng lieng l~n ~li~n sinh, cho vi~c giai thich vahi~n t~i hoa Kinh Thanh, hon 'a an~1sang p~uit xuat tll' lh(( khoahQc qua tt! tin (x. Mt 11,25).

Cac phuong ti~n truy€n thong d~i chung lh,( b() chi,truy€n thanh, truy~n hinh, cang ngny cang co tafT' quan '~9ng.Di~ll nay dbi hoi vi~c loan bao Loi Thien Chua va slf hi~u bie't


v~ Kinh Thanh phai dLt<1Cphd bie'n cach tich cl!c nhcs cacphU'dng tien nay. Cac phu'dng ti~n nay c6 nhii'ng khia c,nh r5trieng bi~t, va dang khac, c6 tftrn anh hu'ong d6i vdi quang tt,iquin chung, nen mu6n sa d\lng cac phu'dng ti~n nay, c4n (ht~cchuin bi d~c biet hiu tranh du'''c nhung ng4u hung t6i te cungnhU'nhung gi ~o dU'"c in tU'''ng rn~nh nhU'ngkern phim chit.

V3Y, du la huln giao, giang thuySt hay tong d6 KinbThanh, ban van Kinh Thanh vAn luon phai dLtQc trinh bay vt1ithai dQ ton trQng x((ng dang.

4. Trong c6ng cul)c d,i ktt

Cong cUQcd~i kSt, xet nhu' mQt phong trao d~c biet vac6 t5 chuc, chi mdi xua't hien g~n day, nhU'ngy tu'dng v~ sl1hiepnha't cua Dan Thien Chua rna phong trao nay mu6n kh6i ph\lcthi da b't ngudn sau xa trong Kinh Thanh. D6 la ml}c ti~u Ch4aGiesu hhng b~n tam 10 l'ng (Ga 10,16; 17,11.20-23). MIIC tieud6 dbi hoi s,! hiep nhlt cac tin huu trong duc tin, dac c4Y va 4ltcmSn (Ep 4,2-5), trong sl1 ton trQng lin nhau (PI 2,1-5) va trongtlnh lien ddi (l Cr 12,14-27; Rm 12,4-5), nhltng nbit la doi hOisl1 hiep nbit huu cd giua cae tin huu vdi Chua Kilo nhlt canhnha v(ji CAy Nho (Ga 15,4-5), nhl! chi the vt1iD'u (Ep 1,22-23;4,12-16). S,! hiep nhit nay phai hoan hao, thea blnh Anh sl1hiepnhlt giua Chua Cha va Chua Con (Ga 17,11.22). Kinh Thanh 4ixac dinh n~n tang thin hQc cua sl1 hiep nbit d6 (Ep 4,4-6; Ga3,27-28). COng doan tien khdi thcsi cac Tong D6 la kiSu mAu Cl}tha va s6ng dOng v~ sl1hiep nMt nay (Cv 2,44; 4,32).

Ph4n Idn cac vln d~ rna euOc d6i tho,i d~i k~t phiidU'dng d4u d~u e6 lien he vdi viec giai thieh eac ban vln KinhThanh. MQt s6 vin d~ thuQc lanh vl!c tMn hQc: canh chunglu4n, cd cau eua HQi Thanh, quy~n t6i thLtc;1ng'vatinh t4P doln,

144 iJy Ban Kin3 Thanh Giao Hoang

hon nhan va ly di, vi~c truy~n chuc linh m\lc thua tac cho phl}nu, v.v ...

Me!t s(; van d~ khac thuQc H\nh vlfc giao lu~t va quy~ntAi phan. cac van d~ nay lien quan den vi~c quan tri cua HQiThanh phd qua t va cua cac Giao HQi dia p~l(dng. Sau cling, mQtso van d~ khac nua thuQc Hinh vlfc Kinh Thanh dung nghia :danh m~c cac sach thuQc thu quy, mQt so van d~ chu giai.

Tuy khong c6 tham'vQng mQt mlnh giiii quyet het mQi.van d€ tren day, nhung khoa ehu giai Kinh Thanh du<;1ekeu gQidong gop mQt ph~n quan trQng eho cong eUQc d~i ket. Da c6nhung bUC1ctien dang k€. Nhd chap nh~n cung nhung phuongphap va nhung quan di€m chu giai giong nhau, cae nha chu giiiithuQc cac h~ phai khac nhau trong Ki-to giao da g~p nhau d mQtso di~m chung dang k€ trong vi~c giili thich Sach Thanh, nhu tathay qua cae ban van va cac chd thich trong nhi€u ban diehKinh Thanh do cong cUQc d':li ket thl!c hi~n, cling nhu nhi~usach vd khae.

Dang khae, cling c~n nhin nh~n rAng CJ nhung di~m d~cthu, nhung bat ddng trong loi giiii thich Saeh Thanh thl!dng l~ihuy dQng nhung n6 h/c tim kiem chan Iy, va e6 th~ I~i b6 tuc valam phong phd lfi:nnhau. D6 lit tn(dng h<;1pnhung di~m bat ddngcho thay nhung gia tri thuQe eac truy~n thong rieng cua nhungcQng doan KilO huu khac nhau, va nhl! the cling n6i len nhungkhia c':lnh da d~ng clla M~u Nhi~m Chua KilO.

VI Kinh Thanh Ia n~n taf'g chung clla qui IU~l duc tin,nen doi vC1imQi Kito huu, n6 Ilfe d~i ket phai thl,fc hi~n clingbaa g6m mot Idi keu gQi cap bach la hay dQc l':li cae ban vanhnh hung trong tinh thftn vang phl;lCThanh Thftn, trong dlrc men,trong thai do chan lhanh va khiem t6n, d6ng thdi phai suy ni~mva s6ng nhung di~u dii hQc lam sao d~ d';lt toi slf hoan cai trong

Vi~c giii thich Kinh Thanh trong Hc}iThal1l~ 145

tam han cung sl! thanh thi~n trong ddi s6ng. Hai yeu to' nay mQt .khi dU<Jclien ket vdi ldi c~u nguy~n cho cac KilO huu hi~p nhat,se trd thanh han cua toan thS cong cUQcdf1.i ket (x. Unitatisredintegratio, s6 8). D~ dUQc nhu v~y, phai co' gdng lam chocang co nhi~u Kito huu am hi~u Kinh Thanh cang t6t, khuye'nkhich cae ban dich df1.ike't - bdi vi mQt ban van chung se giup"cochung mQt 16i dQc va mQt cach hiSu -, d6ng thC1iphat dQngnhung nhom c~u nguy~n d')i ke't, dS nhC1chung tit tich cl;1'cvas6ng dQng, ta't ca nhung n6 h!e do gop ph~n thi hi~n du'Qc sl!hiep nha't trong da d~ng (x. Rm 12,4-5).

KETLUAN.

Ph~n tdnh bay tren day kha dai nhung v~ nhi~udi~m con qua ngAn £Qn. 'I'll nh(:'ng gl da nei, trudc

he-t ta co th~ ke-t lu~n r~ng trong.-IQi Thanh va trong thegidi,khoa chu giai Kinh Thanh dam nh~n mQt trach v~ khong thithitu. Mu6n hi~u Kinh Thanh rna kh6ng e~n khoa chu gicii tLtclil rdi van ao tUdng va to ra thitu kinh trQng ddi vdi eudn saehdu<JeThien Chua linh hang.

Cac nguoi hi~u Kinh Thanh theo chu trudng bao thumuan gidi h~n vai tro cua cae nha chu giai van eong vi~c phiendjeh (ho~c khong hi~u r~ng phien djeh Kinh Thanh da la lamcong vi~c chli giai r6i), va VI khong muon theo cae nha ehl1 giciixa hon trong eac eong tclnh nghien cLtu, laIn nhu the- hQ khongtha'y du<;1eding ehinh thai dQ 10 lAng ra't dang khen eua hQ,mu61.lhoan toan trung thanh vdj Loi Chua, th,!e ra l~i dang d~yhQ van nhung con duang khi€n hQ lia xa y nghla dich th,!e cuanhung ban van Kinh Thanh, cling nhu' kh6ng eha'p nh~n trQn vt;nnhung h~ lu~n eua f\,1~uNhi~m Nh~p Th~. Loi Vlnh CU'u danh~p th€ trong mot giai d04n Heh sU' nha't djnh, trong mQt m6itniang xa hC)i va van hoa nha't djnh. Ai muon nghe OltQC Lai,phai khiem ton tim kiem Lbi d btl eli' noi nao Loi d~ eho ta HnhhQi duqc, bAng cach chap nh~n Sl,f tr9 giup c~n thie-t eua tri thuenhan lo~i. D~ n6i vdi nhfi'ng con nguoi, nam cling nhtt nu, ngaytu thai c~(ulJdc, Thien Chua dft v~n dl,lng 11191khii nang ngon

?, ~ngt1'nhan lo~i co the co, nhl(ng dong thoi Nguoi cling chap nh~nd~ cho Ldi Uhl Ngl(di phai l~ thuQc nhung gidi h~n eua thungoll ngu do. Ton tHIng thlfc slf Sach oa duqc linh hung la phaihuy oQng m\}i n6 hlc can thiet de co th~ thftu tri~t duqc 9 nghla


clla Sach Thanh. Ta't nhien m6i Kito huu khong thS mQt minhth,!c hi~n mQi lo~i nghien cuu giup hi~u cac ban van KinhThanh ro hdn. Cong viec nay du'<;jcuy thac cho cac nha chu giii.Trong lanh v,!c nay, hQ la nhung ngu'C1ic6 trach nhi~m 10 chothi~n ich clla mQi ngu'CJi.

KSt lu~n thu hai IA : chinh ban cha't cua nhirng ban vanIGnh Thanh doi nguoi ta phai tiSp tl,lc sO'dl:lngphuong philp phiblnh-ljch sa, it IA trong nhirng ho~t dC)ng crunh ySu cua n6, degiai thich nhung ban van d6. Thllc v~Yt khong duC)c coi KinhThanh lA mC)tm~c khai tn/c tiSp v~ nhung chan 19 sieu thi1igiant nhung thllC s,! la rnQt lai-chunt-nghi~rn-thanh-van v~ mOtchu6i nhii'ng can thi~Pt qua d6 Thien Chua tll rn~c khai trongljch sit nhan lo~i. Khac v~i nhung d~o 19 thanh thieng cua caeton giao khact su di~p IGnh Thanh da ben r~ sau trong lich sU'.Do d6 khong thS hiSu dung cac ban van Kinh Thanh nSu khongxet dSn nhung gi~i h~n lich slt clla nhii'ng ban van d6. Nhirngnghien cau c6 tinh cach xuyen thl1i gian (diachroniques) se luoncon c~n thiSt cho cong tac chu ghii. Nhii'ng nghien cuu c6 tintcach d6ng thai gian (synchroniques)t du IQi ich the' nao di nira,ding khong c6 kha nang thay thS cho lo':\i nghien cLtu kia. Deho~t dQng c6 ke't qua, nhung nghien cuu thuQc lo~i sau tien vanphai cha'p nh~n nhung kSt lu~n eua lo~i nghien cuu tru'~ct it latrong nhung du'CJngnet can ban.

Nhu'ng mQt khi cha'p nh~n di~u ki~n fiYt nhung 16i tilpc~n ddng thl1i gian (tu tit hQct ngh~ thu~t kS chuy~nt ky hi~uhQCva nhung phu'dng phap khac) c6 the canh tan ph~n nao khoachu giiii va dern l~i mQt phdn d6ng g6p rftt huu ich. Th~t v3Y,phu'dng phap phe blnh-lich slr khong th~ cho minh la c6 dQcquy~n, rna phii y thac v~ nhung gidi h~n cua rninh cling nhu' v~nhung nguy cd dang de do~. Nhung phat tri~n gin day cuanhung Iy thuylt gicii thich trilt hQCt va ben c~nh d6 III nhirng

148')


nh~n xet chung ta dua ra v€ vi~e giai thich trong Truy€n ThongKinh Thanh cling nhu trong Truy€n Thong HQi Thanh, da: lamsang to nhi~u khia e~nh trong va'n d~ giai thich rna phuong phapphe binh-Ijeh sa da: co khuynh hud~g bo qua. Th~ t v~y, vi b~ntam xae djnh r6 rang y nghla cae ban van, bAng each d~t nhungban van nay van trong bo'i eanh Heh su nguyen thuy eua chung,phuong phap phe binh-Heh su d6i khi fa nhl( kh6ng chu y dungrnue tdi khia e~nh nang dQng eua y nghla cling nhu kha na ngphat tli~n eua nghla. Khi phuong phap nay kh6ng di tdi vi~enghien eU'u qua trinh bien sOC:ln,rna chi 10 nhung vftn d€ nguongo'e va s5p xep b6 cl)c cua cac ban van, thl se kh6ng ehu toandUlJe nhi~rn Vl)chu giai.

Do long trung thanh vdi truy€n tho'ng Idn, rna chinhKinh Thanh la mQt bAng chung, khoa ehu giai eong giao phaihet sue tranh b~nh mea rn6 ngh~ nghi~p tren day va phai coduy trl can tinh eua rninh In. rnQt bq mon tJu1n hQc, e6 rnl)c dichchinh la dao sau dU'c tin. Noi the khong c6 nghla la khoa chugiai nay it Jftn than vao vi~e nghien cuu c6 tinh khoa hQcnghiern tue nhftt, ho~c d~ eho nhung b~n tam ve m~t minh giaob6p meo cac phuong phap. M6i Hinh vlfc nghien cU'u (hi~u dinhban van, nghien cU'ungu hQc, phan tich van (h~ ...) deu c6 nhungqui dc rieng, c5n phai theo vdi tftt ea slf dQc I~p. Nhung khongmQt Hinh vLfcchuyen mon nao tLfmlnh la mQt ml)C dich. Trongt6 ehU'e toan bQ cua cong vi~e chu giiii, phai thLfcsLfqui hudngv~ ml;lc dich chinh yeu, va nho d6 tranh dUQc sLflang phi nangIlfc. Khoa chu giai coog giao kh6ng dUQc gio'ng nhu' mQt dongnudc ngarn VaG bai cat, tuc la 1o'iphan tich qua thien v~ phebinh. Nhi~rn Vl) khoa ehu giiii, trong HQi Thanh cling nhu trongthe' gidi, la phai ehu toan m(H chti'c nang tuy~t doi cfin thie't, lueIn. gop phffn vao vi~c truy~n d~t nQi dung eua euon Sach dUQclinh hung sao eho trung thlfe han.


))6 chioh la ml)c dich rna khoa chu giiii cong ghio dangc6 gAng vlldn tdi, tfong s,! lien ket voi cong cUQc canh tan cacbQ mon th~n hQc khac cling nhll vdi cong uic ml)C VU"nhArnhi~n t~i hoa Ldi Thien Chua va dlla Ldi Thien Chua hQi nh~pvao van hoa. Khi khao sat cac va'n d~ hi~n dang dll<;JCd~t fa vatnnh bay ffiQt vai suy tll v~ nhung va'n d~ nay, t~p khao cU'u teenday hy vQng giup cho ffiQinglldi co dllQCffiQlY thuc fO rang hdnv~ vai teo cua cac nha chu giiii coug giao.

Roma, ngay 15 thang tll 1993.

MOT SO TU VUNG DOl CHIEU. .Am dl)

Bien so~nBien so~n (nguoi)

Cau truc hQcCa u truc chung cUQcChu giiii duy 19Chu giiii theo khoa hQcChu giiii tt! doChu giiii thftn biChl1 giiii duy v~tChl1 giiii theo phan tam hQcChu giiii khach quan hoaChl1 giiii cua cac giao phl;!Chl1 giiii (nha)ChungtltCll phap

Duy cftu trucDuy Ijch sa

Di~p vanD6ng thoi gian

(Xuyen thoi gian

Giiii thichGiii i thich sa t cha

metaphoreredactionredacteur

structura listestructure finaleexegese rationalisteexegese scientifiqueexegese liberaleexegese mystiqueexegese materialisteexegese psychanalytiqueexegese objectivanteexegese patristiqueexegetetemoignagesyntaxe

structuralismehistoricisme

doubletsynchroniediachronie)

interpretationinterpretation litterale


Giai thich thieng liengGia:i thich cong giaoGiai thich trQn v~nGiai thich ti~n-phe blnhGiai thich nghi ngo

(Ly thuye't giai thich -)

Giai thich (khoa)(Vong tron giai thich)

Giai tell'huy~n tho~i

Hi~n t~i hoaffinh th~ hQCHinh thuc ban van

Khoa hQc nha n va nKhoa gia i thichKhoa chu gia iKhong thudn nhatKy hi~u hQc

L!ch slt hoa

Nghia cua Sach ThanhNghla Cll chii'NghIa theo chil'NghIa thdn biNgl;l ngonNgil' hQcNgu nghlaNgu hQc (phan tich)

interpretation spilituelleinterpretation catholiqueinterpretation integraleinterpretation pre critiquehermeneutique du soupcontheorie hermeneutique)

hermeneutiquecercle hermeneutique)demythologisation

actualisa lionmorphologieforme du texte

science humainehermeneutiqueexegeseheterogenesemiotique

historicisant

sens de I'Ecrituresens Iitteralistesens litteralesens mystiqueallegoriephilologie, linguistiquesemantique(analyse) linguistique

152

Nhan hQcNhan hQc van hoaNhj thu

Mo t s6 tit vue d6i ehie' u. .

anthropologieanthropologie culturellebin6me

Phe blnh co khoa hQcPhe binh cae hinh lhuc

Phan tich van chuongPha n tich tu ta hQcPhan tich thu~t chuy~nPhan tich ky hit?uPhe binh (vit?c) bien so~n

analyse litteraireanalyse rhei:oriqueanalyse narrari veanalyse semiotiquecritique de la redaction

(redactionsgeschichte)critique scientifiquecritique des formes

(formgeschichete)Phe blnh lich sU' historico-critiquePhe blnh cac ngudn crique des sourcesPhe blnh cac van ban (ban van) critique textuell,~Phe blnh van chuong critique litterairePhe blnh van lo~i critique des genresPhe blnh cac truy€n th6ng critique des traditionsPhuong phap methodePhuong phap lich sU' methode historiquePhuong phap phe blnh methode critiquePhuong phap phan tich methode analytiquePhong trao <loan sung mouvement chari~matique

Song <l6i

Th~ lo~iThu~tchuy~n

(thu~t chuy~n hQcTu ta hQc

parallelisme

genrenarratifnarratologie)rhetorique


(tan tu tll' hQcThu banThu' quy Sach Thanh

(ti~n trlnh quy thu'Ti~n dl;!

ti~n thucTi~n ni~mTi~n be'nTi~n sltTie'p c~n (l6iTie'p c~n theo xa hQiTie'p c~n thu quyTie'p c~n nhan hQcTie'p c~n tam 19 va phan tam

Tie'p c~n theo hoan canhTie'p c~n gicli ph6ngTie'p c~n de cao quy~n phl,l nil'Tie'p c~n bao thuTien trungTl,lc hoa

Van ki~nVan IOi:liVan phongVan m~chV0 ngQ v~ van tllXuyen th(ji gian

(D6ng th(ji gian

nouvelle rhetorique)manuscritcanon des Ecrituresprocessus canonique)anticipationprecompre hensionpreconceptionpresupposeprehistoireapprocheapproche sociologiqueapproche canoniqueapproche anthropologiqueapproche psychologie et

psychanalytiqueapproche contextuelleapproche liberationisteapproche feministeapproche fodamentalistetypologieseculalisation

docunlentgenre litterairestylecontexteinerrance verbalediachroniesynchronie)

MUCLUC. .

OlEN VAN eUA Due GIAO HoANG GIOAN PHAOLO II

I. Tu "PROVIDENTISSIMUS DEUS" DEN "DIVINO AFFLANTE SPIRITU"6

II. UoA H<1PGIUA eHil GIM CaNG GIAo VOl MAu NHIEM NuAP THE.. 9. . .t ~ 'uIII. VAN KI~N MOl eVA Uv BANKINH TH~H 16

I1JEfTI.U~ l~

- " ?? ",,,

VAN KI~N eUA UY BAN KINH THANH GIAO HOANG

Lili noi dau van kj~n cua h6ng y Joseph Ratzinger 25

D~ NH~P :!~A. Van d~ hi~n nay 29B. Ml)c dich eua van ki~n nay 33

I. cAe PHI1<1NGPHAP vA eAe LOI TlEP e~ DI1Qe sir Dl)NG DE GIM

THi cn KINH THANH•..••.•.••.•..•..••••.••........•.....•..•.......••••.•...•.•..••..••.••.•• 35A. PhLtdng phap phe binh-Ijeh sal 351. Lich sa phuong phap 35? C ~ ".: 38.•. ac nguyen lac .3. Mieu ta 394. Danh gia 41

B. Cac phLtdng phap mdi d~ phan tich van ehLtdng 43). each phan tich tu tu hQc 442. each phan tich thu~t chuy~n 473. each phan tich ky hi~u 50

C. Nhfi'ngloi tiip c~n dijt can ban tren Truy~n Thong 54

Vi~c ,iii thich Kinh Thanh tron, Hc}iThanh 155

c. Nhii'ng 16i ti€p c~n d4t can ban tr~n Truy~n Th6ng 54I L"'. 'A' ~ h .. 01 tlep c~n t u'qUl. 542. Loi tiSp e~n dl;ta vao nhung truy8n thanggiai thich clla Do-thai 57

3. Loi tiSp c~n nha Ijch slt hi~u qua clla ban vin 59D. Nhii'ng 16i ti€p c4n nh~ cac khoa hQc nhAn van 61I LA" • ~ A h - hA' h 62. 0111epe~n 1 eo xa Ql Qc .2. Lai tiSp c~n qua khoa nhan hQc van hoa 643 LA" • A' A A I ' ~ hA A 66. 01 tlep c~n tam Y Vel P an 1am .

D. Nhii'ng 16i titp c4n theo b6i canh 68I. Loi liSp e~n theo thin hQcgicli ph6ng 692 L~. . '" " d~ ~ h - 12. 01 tlep e~n e cao quyen P l,lnil' .

E. Cach giai thich bao tho (fondamentaliste) 16II. eAe vAN at LYTHUYET GW THieH ••••••••••••.•••••••••••••••••••••••••••••••••81

A. Cac It thuytt giai thich theo triEt hQc 81I. Cac quan diSm hi~n d~i 812. fch l<jid5i vdi khoa chu giai 84

B. Nghia cua Sach Thanh dlt(jc linh hltng 86I. Nghia theo ehii' (sens litteral) 812. Nghia thieng lieng 903. Nghia sung min (sensus plenior) 93

01.cAe a~e aIiM eVAKHOAGW THieu CONC cIAo ••••••••••.•••••••••••••95A. Giai thich trong truy'n th6ng Kinh Thanh 961. DQc I~i (relecture) 973. MQt sa kSt lu,n 102

B. Giai thich trong truy~n th6ng cua H~i Thanh 104I. Thu' Qui thanh hlnh 1042. Chu giai clla cae Giao Phl,l 1063. Vai tro eua cae phan tll' khac nhau

trong HQiThanh dai vdi vi~e giii thich 109C. Nhitm V\I cua Dba chai giai 114

ll~6 _

1. Nhung duong huang chinh ) 142. C6ng vi~c nghien cau 1 )63. De;ty 1174. Xuat ban 119

D. Nhii'ng lien h~ v8i cac mon than hQC khac " 1201. Th~n hQC va ti~n thac

lien quan de'n cac ban van Kinh Thanh 1212. Chu giai va th~n hQc tin ly 1223. Chu giai va th~n hQCluan ly 1234. Nhftng quan di~m khac nhau .•

va sl)' c~n thitt phiii ph6i hqp hanh dQng 125N.V1~c CW THicn KIN" THANH

TRONCDOl S6NC eVA H(U THANH•.•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••128A. Hi~n t~i hoa 128

1. Cac nguyen Hic 1292. Cac phudng phap 1303. Nhftng gidi h~n 132

B. HQi nh4p van hoa 133c. Vi~c sO' dl}ng Kinh Thanh 136

1. Trong phl;lng vl) 1362. DQC va suy g~m Loi Chua (Lectio divina) 1383. Trong tac Vl)ml;lc vl;l 1394. Trong cong cUQc de;tiktt 143

,

~T I.lJ~ ••••••••••••••.••••••.••.••••.••••••••..••••••.•••••..•.••....•••••••..•••.•••••.••.1~f), "

MQT s6 Tit V1JNG 001 CHIEU •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 150lWi(J(; JllJ~ ••••••••••••••••.•••••••••••.••••••••••••.••.••.•••••••••••..•••.•••••.••••••••••••••l~". .

viec giai thich kinh thanh trong hoi thanh

Documents