T VN TM L CN BN

T VN TM L CN BN

T VN TM L CN BN

Tc gi: Nguyn Th Sinh

LI GII THIU

Ti rt vui lng vit li gii thiu cho cun sch T VN TM L CN BN ca Nguyn Th Sinh. Ti vi Sinh quen nhau trn mng in t: bit ti trong Hi Khoa hc Tm l Gio dc Vit Nam ( di gi l Hi), Sinh gi email cho ti; ti nhn thy anh quan tm n Tm l hc v Gio dc hc nc nh v chng ti c nhiu cuc trao i vi nhau. Nh vy l cuc lm quen c ch ch, ch khng phi ngu nhin: hai ngi u c lng nhit tm vi nn khoa hc ny ca nc nh. Cui nm 2005 u nm 2006, Hi c cuc Hi tho v T vn tm l t chc thnh ph H Ch Minh. Ti bo tin ny v mi Sinh v tham d, anh nhn li vi c mt bo co Khoa hc di n hn 20 trang giy kh A4.

Sau ti bo anh: Nu ng l vn anh quan tm, v nu c iu kin, anh nn vit mt cun sch v t vn tm l. Kt qu n qu nhanh, hm nay mi gia thng 8 nm 2006, tc l trong c vi thng, cun sch vit xong, dy ti gn 300 trang. Theo ti, y l mt cun sch u tin bng ting Vit v t vn tm l. Tt nhin, mi l cp n nhng vn c bn. Nhng cng c th ni ngay rng ch c bn y khng phi ch l cc vn l lun c bn m phn ln li l cc (hay mt s) vn thc hnh c bn - ng l ci chng ta ang cn, cn bit c l thuyt c bn nhng rt cn bit nhng iu ch dn tin hnh cng vic t vn, t m u n kt thc mt cuc (c th nhiu bui) t vn tm l.

Tht vy, cc bn thy tc gi trnh by s vn dng mt lot hc thuyt (l thuyt) tm l vo cng vic t vn tm l: t hc thuyt Freud ri Anna Freud (con gi ca Freud); thuyt tm l hc phn cch ca Adler, Roger, thuyt hin sinh ca May v Frankl trong tm l hc; tip theo l tm l hc hnh vi, tm l hc hnh thi, thuyt nhn thc tr liu, thuyt h thng gia nh ca Bower, v.v. Phn nhiu cc l thuyt ny c gii thiu ta, nhng u tm l hc i cng, lch s tm l hc, nhp mn tm l hc. Cn y mi thuyt ch trnh by rt tm tt, c khi ch trong vi dng, phn ln dnh ni v l thuyt ny tin hnh cng vic t vn tm l nh th no? Cun sch ny tht s c ngha rt thit thc cho nhng nh t vn tm l, v c cc cn b ging dy, nghin cu tm l xem cng rt b ch.

ngha thit thc ca cun sch cn c th hin rt r trong tt c cc loi hnh t vn tm l c cp trong sch, nh t vn tm l v sc khe tm thn, cc dng bnh l, trong c Stress khc: cc vn ny ngy cng i vo cng nghip v hin i cng ny sinh nhiu; t vn hn nhn m hin nay ang chim t trng hng u trong cc cuc t vn tm l ta; t vn gia nh cng l mt phm vi ngy cng bc xc hn; t vn ngh nghip, t vn hc ng l nhng lnh vc rt cn quan tm v phi mau chng tng cng. Cc bn cn thy c c t vn tm l cho ngi b ma tu nn lm nhng g. ng l nhng ci chng ta ang cn.

Trong tt c cc loi hnh t vn tm l c cp trong cun sch ny u nu rt c th cc cng vic m ngi t vn phi lm. Ti c bit thch th vi cc mc gii thiu k nng t vn nh:

K nng thuyt phc,

K nng ng cm,

K nng chia s,

K nng kp thi,

K nng hi hc,

K nng hp ng, v.v

Mt khc, cun sch ni trong t vn tm l c 3 yu t quan trng l: (1) tnh chuyn nghip, (2) sc thu ht thp dn, (3) c hi tn. Cng vic g cp trong sch u a ra quy trnh, t lm mt bn hp ng nh th no? cch gii quyt kh khn, chng hn nh thy ngi hi lng l khi nghe t vn, cho n vic o to, t o to u nu r quy trnh: mt, hai, ba bn phi lm g, r rng, rnh mch. Tt nhin, t ch c n ch hiu, tip thu v vn dng nht l vo tng trng hp c th, cn nhiu chuyn phc tp i hi ngi t vn phi rt linh hot, uyn chuyn, sng to cho n vic chm dt cuc t vn cng vy, cun sch cng by cch lm rt c th, rt chi tit.

c cun sch ny, chng ta cn c dp lm quen vi mt s thng tin v t vn tm l M, tuy cn s si nhng cng thy c ch trng thc y cng tc ny l ph hp vi yu cu o to cn b t vn tm l ngy cng cao, chng ta cn thiu qu nhiu, c l tnh n nay t mi ngun s cn b ny ta ch m c hng chc ( M ln n hng vn v cn phn ngnh T vn tm l chuyn su), nh trong sch cho hay. c bit, sch ny cn cung cp cho ta mt vn thut ng Anh Vit vi khong 300 t, vi khong cch rt cn cho nhng ai t vn tm l.

Tm li, y l mt cun sch c rt d hiu, c th, nhiu iu c th em p dng vo cng vic rt thit thc b ch.

Nhn dp ny ti nhit lit chc mng v by t li cm n Thc s Nguyn Th Sinh c tc phm ng gp xy dng v pht trin khoa hc Tm l nc nh, nhn mnh hng ng dng, thc hnh, phc v con ngi, phc v x hi.

Chc tc gi c nhng thnh cng mi trong nghin cu v hnh ngh Tm l hc. Mong anh tip tc hp tc nhiu hn vi cc bn ng nghip trong nc. Anh tht xng ng vi cu Ti t ho l ngi Vit Nam m anh ly cu lm tiu trong my in t ca mnh.

H Ni 16.8.2006

GS.TSKH PHM MINH HC

Ch tch Hi cc khoa hc Tm l Gio dc Vit Nam

PHN MT. LCH S NGNH T VN V NN TNG BAN UChng 1. LCH S PHT TRIN V XU HNG CA NGNH T VN

1. Dn nhp

T vn, khng ging nhng ngnh phc v sc kho tm thn khc ch, t vn bao gm chc nng gip thn ch pht trin kh nng thng tin ca bn thn v chc nng tr liu mc ri lon h thng t duy.

T vn vin lm vic vi c nhn, nhm, gia nh, hoc nhng t chc vi nhng nan ngn hn v nhng nan lu di. Cng tc t vn nhm vo mc tiu gio dc (education) mang tnh nng pht trin i sng lnh mnh, ngn nga t nn v iu tr nhng ri lon do thiu khung t duy trng thnh, nn ngnh ny ng mt vai tr quan trng tch cc vi an ton v pht trin ca x hi.

T vn trong nhng bc khi u lch s ca ngnh khng c t chc bi bn m thng l nhng tp hp ri rc, thiu ng b. Theo thi gian, ngnh ny khng ngng ln mnh v t hon thin thm. Tuy th, nhiu ngi nhm ln t vn vi nhng loi hnh gip v hng dn khc. V th, t vn l mt cng vic mang trong n nhiu danh xng v c nhng hiu lm khng nh, thnh ra ngi trong ngh v c d lun x hi vn c vi ng nhn ln v chc nng cng tc nghip v.

C cht kin thc v lch s ca ngnh t vn s gip t vn vin hiu k hn v ngnh ngh m h m trch.

2. nh ngha ngnh T vn

Ni theo truyn thng, t vn vin l ngi lng nghe v gip ngi khc gii quyt mt nan . Tuy nhin, nhiu chc nng v danh xng gy nn nhng hiu lm khi danh t t vn vin c gn vi nhng sn phm, dch v, dn n nhng ln ln vn thng nghe thy nh: t vn ti chnh, t vn hn nhn, t vn tiu dng, t vn php lut, t vn du lch, t vn mua sm

T vn, ti cc nc pht trin, bt ngun t h thng hng dn, (guidance systems) v ngc hn vi tm l liu php (psychotherapy). y l chuyn c. Hm may, t vn gn nh c mt khp ni, c s dng trong nhng trung tm c chc nng lm sng v chc nng gio dc sc kho cng cng, cc trung tm t nhn v c s h tr ca Chnh ph, cc hi on, cc t chc kinh doanh c li, cc trung tm tn gio, hi t thin

Ngnh ny khng ch ch trng n qu trnh thng tin v pht trin li sng lnh mnh, m cn gp phn trong tr liu vi sc kho tm thn. hiu r hn v chc nng t vn, thit ngh hiu bit v h thng hng dn trong nh trng (guidance) v tm l liu php (psychotherapy) s gip chng ta hiu c v ngnh t vn mt cch sng t hn.

Hng dn gio dc trong hc ng (Guidance): L mt qu trnh gip ngi tr chn ra mt gii php thch hp cho mt vn cn c gii quyt bng cch ngh nhng vic cn lm rt c th. Tnh thit yu ny i vo hot ng t vn qua ng tm ra quyt nh c th cho mt vn . Tuy nhin, cch gip trong hng dn rt khc vi cch gip trong t vn. im khc bit cn bn y: hng dn cho li khuyn, cn t vn ch mang tnh ngh v gi mt gii php cho thn ch.

Ni khc i, hng dn gip ngi khc tm ra mt chn la c th thch hp bng cch ngi c gip s nghe theo ngh ca ngi khuyn. T vn, khc hn v nhim v ca n l gip thn ch to ra mt s thay i bng chnh kh nng ca h.

Hng dn, thng gp trong mi trng hc ng ( cc nc phng Ty pht trin), khi ngi trng thnh lm cng tc hng dn, gip tr em chn la gii php nh chn ngh, chn mn hc. Quan h gia hai bn l mt quan h khng i xng. y, ngi c kinh nghim s truyn t kinh nghim cho ngi thiu kinh nghim. Rt ging nh trng hp vai tr ca cha m, ngi ln trong gia nh hng dn con ci nhng vic cn phi lm.

V th, hng dn l mt hnh thi gip khng bao gi c i, n cng khng bin mt trong lch s pht trin vn minh ca con ngi. Bt c la tui no, chng ta cng cn n qu trnh chn gii php cho nhng nan . V th con ngi vn cn n gip . T lu l ngnh c xut thn t hng dn, nn n chu nh hng t hng dn rt nhiu. Ging nh hng dn khng bao gi c i, t vn trong bi cnh hm nay p ng nhng nhu cu thit yu ca mi ngi cng khng bao gi tr thnh gi ci.

Tm l tr liu (psychotherapy): Khc vi t vn thng thng, tm l tr liu (cn gi l tm l liu php) c p dng vi nhng trng hp nghim trng hn, lin quan n nhng lnh vc ni tm, xung t t duy, trng thi tm thn, m mc ch nhm n l cha lnh hoc lm gim nh nhng ri lon thin v thi cc lm sng.

Tm l tr liu tp trung nhiu vo nhng vn nhc nhi ca qu kh, nhng hnh vi bnh l cn can thip bi nhng phng php cha tr nh thuc men, chm sc y t S can thip ca chuyn vin nh bc s l cn thit. K thut chuyn mn ca chuyn vin tm l tr liu cao, song h thng khng ch trng nhiu n vic tm hiu v khm ph cm xc, t duy, v hnh vi ca thn ch - h thng thin v nhng triu chng (symptoms) ca thn ch.

Bc s tm thn hc (psychiatrist) v tm l gia lm sng (clinical psychologist) thng l nhng ngi c nhiu gn b vi tm l tr liu.

Tuy nhin, nhiu hc thuyt trong t vn c ngun gc t tm l hc, nn ng dng ca chng c th c s dng c trong mi tng t vn ln mi trng tm l tr liu.

Hai tiu chun c trng gip phn bit s khc nhau gia t vn v tm l tr liu l:

1. Thi gian ko di ca qu trnh gip . Vi tm l tr liu, thi gian ko di hn (20 - 40 cuc hn, xp x t 6 thng n 2 nm), tp trung vo vic thay i li h thng t duy, vn dn n nhng ri lon c tnh. T vn cn t thi gian hn (8 n 12 cuc hn, di su thng), tp trung vo qu trnh x l mt vn mang tnh tc thi trong sinh hot.

2. a im: tm l tr liu xy ra trong iu kin ni tr ( bnh vin c i ng y t, (bc s chuyn mn), v t vn l mi trng ngoi tr.

T vn (counseling): L mt ngnh chuyn mn vn ang gy nhng bn ci v mt nh ngha chun ca n. Tuy nhin vi im sau y s gip cho trong qu trnh tm n mt nh ngha y , da theo Gladding (2000).

- T vn l mt ngh chuyn nghip, i hi phi c o to bi bn, c trng lp.

- T vn tp trung vo tr gip v vn sng lnh mnh, thng tin i sng quan h c nhn, ngh nghip, v nhng quan tm thuc lnh vc bnh l tinh thn.

- T vn p dng vi ngi c kh nng x l tt v c nhng ngi c vn v ri lon tm thn dng nh.

- T vn phi da trn h thng l thuyt v t vn.

- T vn l mt qu trnh pht trin trn bnh din ngn nga (prevention) v can thip (intervention).

T vn bao gm nhiu chuyn mn (specialty) khc nhau p ng nhu cu a dng ca thn ch.

3. Lch s ngnh T vn

Da vo lch s hin c, ngnh T vn cc nc pht trin l mt ngnh tng i tr. Trc nhng nm 1900, t vn ch yu l cho kin, tp trung vo vic cung cp nhng phc li nhn o cn bn cho nhng ngi km may mn trong thi k Cch mng Cng nghip (Industrial Revolution).

Ban u, n c dnh ring cho ngi tr, lin quan n nhng chng trnh hng nghip v nhng bi hc o c cn bn, nh lm iu ng, sng tt, trnh iu sai, xa lnh iu xu. T vn thi gian u ch yu l cung cp thng tin v hng dn gio dc.

Cn bit, t vn v hot ng ca n l mt qu trnh (process) bao gm nhng thao tc cn bn cn thit, v th lun c nhng thay i, t iu chnh, nhm thch nghi vi nhng yu cn cn bn ca i sng x hi vn lun c nhng pht sinh bin chuyn khng ngng.

Nm 19007, Jesse B. Davis l ngi u tin thit lp mt c s hng dn c h thng tiu bang Michigan, Hoa K. Frank Parson, ngi cho xut bn cun Chn Ngh (1909), mt nm sau khi ng qua i. C th, t vn t t pht trin, tr thnh mt ngh c mt khp ni, ng gp nhng cng vic thm lng ca mnh, cng hin cho x hi nhng hy sinh m thm trong cng vic gip nhng con ngi mt mi v qu ti v mt i sng tinh thn.

Ring Vit Nam, cha c mt thng tin c th no v im khi u hot ng chnh thc ca ngnh T vn. Lch s pht trin ca ngnh T vn Vit Nam cha c mt ti liu no cng b r rng v tng bc, tng giai on.

Ngy 18 thng 2 nm 2006, Hi tho khoa hc quc gia: T vn tm l - gio dc l lun, thc tin v nh hng pht trin c t chc ti thnh ph H Ch Minh. y c th ni l mt hot ng tch cc, rt c ngha i vi nhng yu cu c bn, rt bc xc ca i sng x hi hin nay. Tt c c hn 60 bi tham lun c gi v trnh by rt nhiu kin si ng, phn nh c nhu cu cp bch ca t vn trong bi cnh bc tranh ton cnh.

Da vo bo co ca Hi tho khoa hc quc gia (2006), t vn tm l - gio dc c thc hin trong nhiu nm gn y, trn cc a bn, c bit l cc thnh ph. (inh Phng Duy, 2006). Ri con s cc trung tm t vn c ln dn ln v vic c mt cuc hi tho cp quc gia nh th c th ni l mt bc nhy vt rt ng khch l.

Mt iu ng ch , t vn (hay cn gi l t vn tm l) l mt ngnh phc v, i tng ch yu l con ngi trong bi cnh pht trin ca x hi. Ngnh T vn lun c mt, bm st vi nhng thay i v pht trin trn mi bnh din ca tt c nhng hot ng ca x hi.

n c, theo kt qu nghin cu ca TS.Trn Th Ging, Th.S Vn Bnh v 11 ng nghip, thnh ph H Ch Minh (2003) c hn 50 c s t vn tm l, hot ng trn cc lnh vc: Tnh yu - hn nhn - gia nh, tr em v cha m trong gia nh, sc khe, HIV/AIDS, hng nghip, trong hn 60% do c quan Nh nc hay ban ngnh thnh lp, phn cn li do cc hi, t nhn, t chc tn gio iu ny phn nh c mt thc t: nhu cu t vn l mt nhu cu rt thc ca x hi Vit Nam ta.

y ch l mt v d ly t thc tin c bo co. Cn chuyn t vn ngoi lung hoc t vn nghip d lun tn ti trong x hi l iu tt yu. V tnh chuyn mn cao ca t vn, trong lc iu kin o to i ng t vn cha c pht trin Vit Nam, tnh trng t vn mnh ai ny lm tt nhin l kh trnh khi. Nhng khng my ai nhn thc c rng, t vn nu lm sai, i khi gy hi nhiu hn lm li, c th gy ra nhng tc hi h ly lu di.

TS inh Phng Duy (2006) nu ln nhng cu hi nng bng trong hi tho l:

- Chuyn vin t vn v tham vn c cn c o to bi bn hay ch cn c kinh nghim hay mt tm lng v ngi khc?

- C cn xy dng mt h thng l lun ring cho t vn, tham vn tm l Vit Nam?

c bit vi tng kt ca PGS, TS. Bi Ngc Onh (2006), nhng vn c nu ra to nn hng suy ngh cho cng tc t vn nc nh:

1. Xy dng l lun v cng tc t vn, khi nim t vn, tham vn, tm l tr liu v s phi hp gia cc hnh thc trn.

2. Quy trnh c bn ca mt ca t vn.

3. Xy dng cc chng trnh o to chuyn vin t vn.

- Xy dng cc quy nh v hot ng t vn.

- Xy dng cc quy ch, quy nh v vic thnh lp cc trung tm t vn.

- Bin son cc ti liu, gio trnh, ti liu v t vn.

- Nghin cu vic qung b tuyn truyn cho hot ng t vn.

- Nghin cu vic nh hng, d bo k hoch pht trin hot ng t vn trong tng lai, c bit l t vn hc ng.

Cho n nay, Vit Nam hin vn cha c h thng o to v c bng cp (mang tnh ng b) v cp gip php trong lnh vc hot ng t vn. iu ny cng d hiu, nht l khi so snh vi cc nc u M. in hnh nh Hoa K, mi n nhng nm gia thp k 70 h mi c h thng o to c bng cp hot ng ca tiu bang.

Virginia l tiu bang u tin (1976) bt buc phi c giy php hnh ngh t vn. n nm 1981, Hoa K mi chnh thc c mt h thng tiu chun o to chuyn vin t vn c bi bn. iu ny cho php chng ta lc quan khi nhn nh rng Vit Nam, vn t chc v sp xp t vn tr thnh mt ngnh chuyn nghip ch l vn nhanh hay chm ca thi gian.

4. Nhng th thch v xu hng hin thi ca ngnh T vn

T vn l ngnh khng ngng pht trin v t iu chnh ph hp vi yu cu ca x hi. Hn lc no ht, x hi ang i din vi nhng thay i ln lao, nh tin trnh ton cu ha, bng n cc dch v t nhn, s tin b ca khoa hc k thut, ng gp v nh hng ca k ngh thng tin, i sng cng nghip ha, v c nhng vn o c v nhn sinh quan nng bng khc ca x hi, vn kh phn on trc, chng hn nh th ha, dn s, sc khe, lng bng, v nhng nhu cu khc ngy cng cao ca x hi

Theo GS, TS. Phm Minh Hc, Ch tch Hi Khoa hc Tm l gio dc Vit Nam: Gio dc l phm tr i lin vi lch s tn ti v pht trin ca loi ngi, tm l ni ring, tinh thn ni chung l tiu ch c trng ca tng con ngi v ton nhn loi. Ngy nay, nht l my thp k cui th k trc gio dc v tm l con ngi c coi l h tng x hi - hai yu t cc k quan trng gp phn to nn s tin b x hi.

Nh th, i ng t vn vin c th ni nhn ra c vai tr ca mnh trong cng cuc xy dng t nc v x hi. Nht l khi GS, TS Phm Minh Hc vch ra: "T vn tm l - gio dc nc ta c s mnh v vang l ng vin mi ngi v ton x hi, to nn mt vn x hi - vn ngi tt cng nhau on kt, bo m an sinh x hi, n nh x hi, gp phn tip tc i mi t nc, to dng nn mt t nc c lp, phn vinh, mi ngi c hng cc quyn ca con ngi, ca mi cng dn."

5. Kt lun

Vi trch nhim ca mt t vn vin; chng ta, nhng con ngi gp phn sc lc khim tn ca mnh nhng rt c ngha vi x hi. Ch khi tm c ngha cao c ca cng vic hng ngy m mnh ang tm, t vn vn mi c th bm tr c vi ngh thm lng y kh khn ny. Hy vng mi chng ta s lm tt, lm ng, x hi cng ngy cng thm tin tng nhiu hn vo ng gp v tinh thn phc v ca chng ta - qua cht lng huy chng vng ca nghip v t vn vi x hi.

X hi lun lun c nhng vn c trng mun thu. Con ngi l mt sinh th c lin i mt thit trong bc tranh tng th quan h trong x hi. Khng ai sng mt mnh c. Hnh vi ca mt ngi lun c nh hng n ngi khc. Tt nhin hnh vi tiu cc s gy nh hng tiu cc. Hnh vi l kt qu ca t duy v cm xc.

T vn vin l ngi gip thn ch tm ra cha kha trong ng x lnh mnh, tm n nhng hnh vi lnh mnh nht. Chng ta c mi gi vo tin trnh pht trin ca lch s dn tc, trong nghip v t vn ca mnh, mt thi im t nc ang i din vi nhng thay i rt ln trong bc tranh ton cnh ca x hi ton cu.

Chng 2. M HNH CA MT T VN VIN LM VlC C HIU QU

Dn nhp

Trong t vn, yu t thnh cng v cht lng ca qu trnh tr gip nm ni bn thn t vn vin l vic rt ln. Ni khc i, khng c mt t vn vin lm vic c hiu qu, c trch nhim, dch v t vn s chng em li bt c mt tin b kh quan no.

Khng ch hn ch tc dng hu ch ca t vn, mt t vn vin yu nghip v c th s gy ra nhng tc hi nghim trng, v lu di cho thn ch. V th vi ngi mun bc vo ngh t vn cn suy ngh xem ngh ny c tht s l chn la ng n cho mnh? Ring vi nhng t vn vin bc vo ngh, vic duy tr gi mnh mi l mt t vn vin c hiu qu l mt trong nhng s mnh i hi ca ngh.

tr thnh mt t vn vin tt, thit ngh mnh phi r rng vi bn thn ca mnh. Theo TS. Trn Th Ging (2006): Chng ta khng th cho nhng g mnh khng c. Cng th, t vn vin khng th gip cho thn ch mt cch c hiu qu nu h khng chun b v c o to cn thn.

1. Nhn cch v vn sng ca mt t vn vin

T vn l mt ngh i hi phi thnh tm v c tm lng cao c. N thu ht nhng tm hn bit quan tm, tm tnh ci m, thn thin v nhy cm vi nhu cu gip con ngi. (Myrick, 1997). Tuy nhin ng c v duyn may n vi ngh ny ca nhiu t vn vin ang hnh ngh trong x hi rt khc nhau. Nhng ai mun gn b cuc i mnh vi cng tc t vn phi t hi nu h c t cht v am m; vng mnh i din vi th thch rt thc t ca ngh ny.

Tm li, tr thnh mt t vn vin tt, nhng yu cu sau y thng c nhc n, theo Gladding (2000):

- Nhn cch v vn sng.

- Gio dc cn bn ca t vn vin.

- Hc thuyt p dng v kin thc v h thng t duy c s dng trong cng tc t vn.

- Kh nng tham gia vo nhng hot ng lin quan n cng tc t vn (nh tham gia hi tho, din n, l ng h vin c lc cho ngnh, tham gia o to th h t vn vin mi, v khng ngng tip tc bi dng kin thc nghip v) - khng ngng tip tc hc hi.

Theo Carkhuff (1969) t vn vin v qu trnh t vn c nh hng mnh m n mt c nhn, v th nu t vn khng hiu qu, tt s c nh hng tai hi lu di n thn ch.

Gladding (2000) ni n nhn cch ca mt t vn vin. Theo ng, chng ta nn nhm n nhng tiu ch cn bn t mt t vn vin: (1) Trng thnh (2) Bit thng cm (3) Ci m (4) Thnh thc (5) im m, khng d ni nng.

Tt nhin khng phi ai cng c nhng c tnh ny. V th t vn khng phi l ngh ginh cho tt c mi ngi.

2. Nhng ng c tiu cc li ko ngi ta vo ngh T vn

Nhiu ngi mun tr thnh t vn vin vi ng c khng lnh mnh. H khng hn l ngi xu, tuy nhin quyt nh i vo ngh ca h c nh hng tiu cc n thn ch v x hi. Witmer v Young (1996) nu ra nhng ng c tiu cc hoc sai lch ca mt t vn vin mc phi trong qu trnh mun tr thnh mt t vn vin:

- C vn trc trc v mt tnh cm. Khi h c nhng khc mc tnh cm cha c gii quyt t thi th u hay trong qu kh.

- H c n v sng thiu lin i vi x hi. H khng c bn b v thng mn qu trnh t vn nh mt thay th cho nhu cu c bn b.

- Tham vng c quyn lc. H l ngi khng thnh cng trong cuc sng (khng nht thit phi ch c nhiu tin mi l c thnh cng), v th h mong c kim sot ngi khc.

- C nhu cu tnh yu. H l nhng ngi qu yu bn thn, c thi t ho thi qu, tin tng rng mi kh khn u c th gii quyt c bng tnh yu v do chnh kh nng ca h. y l hi chng mun mnh l anh hng cu vt c c th gii.

- H c thi vng vng, mun chng i cuc i mt cch gin tip. H l ngi c vn v quan h c nhn no , gii quyt khng tho ng, nay mun em ra p t ln thn ch trong qu trnh t vn.

- Tm n s an nhn. H ngh rng ngh t vn l ngh ch ngi vn phng ni chuyn v m tin.

- Tm danh vng. H tin rng, lm ngh T vn c xp vo mt danh mc ngh nghip quan trng, cao qu, lch s.

Hiu sai nh th s hon ton tht hi. n gin v tr thnh t vn nn s khng p ng c nhng kht khao ca h nh va nu trn. Tri li, tc hi ca s tht vng s tr thnh cht c, ph hu cuc sng ch v h c chn la sai lm. V th, t vn cn c coi nh l mt ting gi (calling) nhiu hn l mt ha hn vt cht, a v, hay cho nhng phn thng tinh thn, x hi.

Trc khi quyt nh chn vo ngh T vn, nhiu bn tr bn khon nu nh mnh c nhng iu kin t cht vo ngh. Tht kh xc nh c th c iu ny. Song, mt iu cn bn l bn c t tiu ch mun gip ngi khc lm tiu ch hng u hay khng? Nu bn chn n v ngh ny cng hay hay, lc y bn nn cn nhc k hn.

Con ngi lun pht trin qua kinh nghim sng nn t duy thay i l l tt nhin. Khng hn l nhn cch (personality) ca chng ta l bt bin. Nhn quan (personal view) v quan nim v quan h gia ngi vi ngi s thay i khi chng ta sng nhiu hn. Tuy nhin, nhn t bm sinh mun gip ngi vn l iu ng qu nht.

Nu hiu mt gc cnh trong tinh thn nhn vn, chng ta c th tin rng c Nguyn Du rt c l khi nu ln quan im ca ng: Ch tm kia mi bng ba ch ti (Truyn Kiu). Ni th, ta thy tm quan trng ca ngha nhn vn trong ngh t vn.

Di y l nhng c tnh cn c ca mt t vn vin hiu qu, da theo Foster (1996) v Guy (1987):

- Hiu k (curiosity and inquisitiveness): bc l tinh thn quan tm mt cch t nhin i vi ngi khc.

- Kh nng bit lng nghe (ability to listen): bit tp trung theo di mt cch st sao, ch n ngi khc. y l mt vn qu ht sc cn thit, v n kch thch thn ch trong vic tham gia tch cc vo qu trnh t vn. Thn ch s chn nn khi t vn vin khng c kh nng lng nghe tt.

- T nhin vi i thoi (comfort with conversation): kh nng to s ci m thoi mi, gip thn ch t tin v gim thiu cng thng vn nh hng n cht lng t vn.

- ng cm v hiu bit (empathy and understanding): kh nng lin h mnh vo hon cnh ca ngi khc, ngay c chuyn thn ch l ngi khc phi, khc vn ha, khc bit v iu kin sng, hon cnh sng.

- Hiu bit v tnh cm (emotional insightfulness): kh nng kim ch bn thn, c th i din mt cch t tin vi nhng mc cm xc khc nhau t qu trnh t vn, trng thnh vng vng v mt cm xc.

- Phn tnh to ni tm (introspection): kh nng tnh tm t nh gi bn thn, suy xt ni tm, t c th t phc thin, hon thin bn thn.

- Kh nng bit qun mnh (capacity for self-denial): ngh n li ch ca ngi khc trc, ngay c trng hp li ch ngi khc nh hng n li ch ca bn thn mnh.

- Khng sa ng trong tnh cm (tolerance of intimacy): kh nng kim ch trong khi t vn vi thn ch khc phi, trnh nhng cm xc thin v nhc th thiu lnh mnh.

- An tm vi nng lc ca thn ch (comfort with power): kh nng chp nhn nng lc ca thn ch mt gii hn no khi khng tip cn trc tip. T vn vin s khng lm dng v tr ca mnh ln lt, ch th, hng dn sai lch.

- Kh nng bit ci (ability to laugh): cn c tnh khi hi trong nhng hung trng o le ca cuc sng, bit lc quan v khng qu g b. ng dng tnh khi hi gim cng thng v khi dy tinh thn lc quan trong cuc sng.

Ngoi ra, mt t vn vin lm vic c hiu qu cng cn n nhng kh nng ng dng cc khm ph khoa hc k thut trong cng tc ca mnh. H cn c kin thc duy tr cho mnh mt s qun bnh v tnh cm. Chnh s cn bng trong cuc sng y s gip h tr thnh t vn vin lm vic tt. Cng d hiu, mt t vn vin khng c cuc sng n nh, anh ta s khng th cng tc tt trong qu trnh t vn vi thn ch. Cormiers (1989) xut nhng tiu chun rt cn thit ca mt t vn vin lm vic c hiu qu nh sau.

- Nng lc thng minh (intellecture competence): kh nng v tinh thn ham hc hi, li suy ngh nhanh chng, nhy bn, sng to.

- Sc lm vic (energy): kh nng duy tr hot ng mt cch nhanh nhn, tnh to trong sut cc ca t vn v vi c quan mnh cng tc.

- Kh nng co gin (flexibility): c th iu tit v hc hi khi cng tc t vn yu cu.

- Tinh thn ng vin (support): kh nng gip , ng vin thn ch trong vic h t quyt nh v tin tng, hy vng vo cuc sng.

- Lng thin (goodwill): lun mun lm vic v li ch ca thn ch, vi tinh thn xy dng, nhm gip thn ch trong vic duy tr kh nng c lp.

- Tinh thn cnh gic (self-awareness): kin thc v bn thn, bao gm thi vi cuc sng, ngh nghip, cm xc v kh nng phn bit l kim sot c nhng nhn t c nh hng tiu cc trn bn thn.

Tt nhin t vn vin cn cn c nhng c tnh khc, tuy nh b hn nh trung thnh vi nhng tiu chun c bn ca php x th. Song, tr thnh mt t vn vin c hiu qu, bn cn lin tc v khng ngng hon thin bn thn. Can m nhn nhn nhng mt yu km khc phc. thc c nhng gii hn ca bn thn cng l mt c trng quan trng ca mt t vn vin c trch nhim. V khi ta nhn thc c hn ch, ta s d dng hn trong tin trnh t hon thin, gt b nhng thiu st ch quan hn hp ca mnh.

3. Duy tr gi mnh l mt t vn vin lm vic c hiu qu

Mt t vn vin lun c nhng kh khn i thng nh tt c mi ngi trong x hi. H c nhng trn tr, i khi rt bc xc v nan gii. Cuc sng ca h khng hn l mt cuc sng bng phng. H cng vt ln vi nhng vn gay cn nh: bnh tt: cuc sng, ngh nghip, tnh cm, ti chnh, gia nh

Tt nhin nhng nan ny, khi hi mt cht, li l cht liu gip mt t vn vin xy dng kh nng ng cm vi thn ch tt hn. Ni khc i, kinh nghim song s gip h ng cm hn vi nhng nan trong cuc i ca nhng thn ch. Ni th, khng c ngha l kinh nghim x l ca t vn vin s p dng c cho mi c nhn khc. Nn nh, kinh nghim ca t vn vin ch mang tnh chia s, tham kho, hon ton khng phi l c s cho li khuyn hay cung cp gii php cho thn ch.

Mt t vn vin tt lun n nhn nhng kh khn trong cuc sng nh bi hc kinh nghim. H gi vng lp trng, sng khch quan v i din kh khn vi tinh thn trch nhim. Vi h, tht bi v thnh cng u c tnh gio dc trong . V th h c th nhn thy, ng cm v gip thn ch tm ra nhng gi tr tch cc trong cuc sng.

Mt bn tr mun tr thnh mt t vn vin, trc ht bn cn phi hiu r bn cn t b v n nhn mt cch c chn lc gi cho bn thn c trong sng, trung lp.

Vi t vn vin, thn ch hon ton c l do ring ca h v nhng hnh vi v ng x. T vn vin c nhim v ch r ra nhng hnh vi v ng x ca thn ch s c nhng nh hng no n ngi khc. Nh th, thn ch s nhn thy hnh vi v ng x ca h cn c thay i h bit chp nhn bn thn h v tip cn vi ngi khc mt cch c hiu qu hn.

gi cho mnh lun cn bng, nhng bin php phng nga xem ra rt cn thit. Tnh trng qu ti thng (overload) l mt vn ph bin. Tnh trng qu ti c th hiu rng nh nhng mt mi v c mt tinh thn v th xc. Khi qu ti, t vn vin s khng cn tnh to v minh mn trong cng tc na. trnh tnh trng ny, t vn vin cn c nhng th vui trong sng lnh mnh khc ngoi phm vi ngh nghip ca mnh. Tm cho mnh nhng gii tr lnh mnh. Cc tc gi Bay v Pine (1980), Pines v Aronson (1989), Savicki v Cooley (1982), Watkins (1983) c vi gi di y gip t vn vin trnh tnh trng qu ti:

- Quan h vi nhng c nhn khc (bn b, ng nghip) c i sng lnh mnh.

- Cng tc v quan h vi nhng c quan t chc c tiu ch lm vic tch cc.

- Lun gi chng mc tng i vi nhng hc thuyt trong t vn mnh p dng. Trnh ln ngp qu su trong l thuyt.

- Tn dng tp th dc gim cng thng (chy b, tp yoga, dng sinh).

- C gng iu tit bn thn sao cho ph hp vi mi trng gy ra cng thng, trnh nhng mi trng gy ra cng thng.

- T nh gi bn thn, nhm tm ngun tc nhn gy ra nhng cng thng, c bin php thch hp.

- Thng xuyn nh gi li quan im nghip v, vai tr nghip v, mong i ca chnh mnh, nim tin v trit l ca mnh trong qu trnh theo ngh.

- Tm n t vn vin khc, nu c nhu cu.

- Gi gn khong cch, khng nn lin h qu su vi nan ca thn ch, c th nh hng n sc khe tm thn ca t vn vin. Trnh em nan ca thn ch v nh.

- Lun gi thi lc quan, yu mn cuc sng.

Mt t vn vin hiu qu s gi cho h tnh cm ca mnh c n nh, cn bng, v khch quan. H cn cnh gic v lun sng vi nhng mt mnh v c nhng hn ch ca mnh mt cch thc t. l li khuyn ca Auvenshine v Noffsinger (1984).

4. o to cn bn cho mt t vn vin

Ta vn thy nhiu t vn vin lm vic c hiu qu m khng qua o to trng lp kin thc v qu trnh pht trin ca con ngi v kin thc v t vn. quyt nh xem mc cn thit v o to nh th no l , thit ngh nn xem n mc quan h gia hai ngi trong qu trnh t vn.

Tm thi, ba cp ca quan h tr gip gm: khng chuyn - bn chuyn nghip - chuyn nghip. Mi cp i hi mt trnh o to khc nhau.

Vi cp chuyn nghip, ca t vn thng c hn trc, ch yu l tm gii php cho nan . Thn ch trong t vn chuyn nghip r rng mong i kt qu t qu trnh t vn.

Vi cp khng chuyn, ca t vn thng khng c gi hn nht nh, quan h t vn ch l quan h ph, thn ch thng khng c mong i kt qu c th. Ni chung t vn theo kiu tin u lm .

Cp bn chuyn, cc im va nu trn nm khong gia.

Khng chuyn: cp khng chuyn, ngi cung cp t vn thng l bn b, ng nghip, nhng ngi khng qua o to cn bn trng lp, nhng ngi thin nguyn, hoc nhng ngi c lng v ngi khc. H cng c nhng kin thc v kinh nghim nht nh - nhng thiu hn kinh nghim t vn v kin thc t vn. Cn bit c kinh nghim sng v kh nng t vn l hai lnh vc rt khc nhau.

Bn chuyn nghip: cp ny, ngi cung cp t vn c nhng kin thc c hun luyn v c im tnh nng trong quan h gia con ngi. H l nhng ngi lm vic nh cnh st, y t, thy c gio, nam n tu s H thng lm vic nh: mt b phn lin ngnh, khng hot ng ring bit, hoc c lp nh mt t vn vin. H thng lm vic trong nhng mi trng c lin h n dch v t vn, song h lm vic di s gim st bi chuyn vin cao hn.

Chuyn nghip: cp ny, chuyn vin c o to chuyn mn v c hng dn phng v can thip tr liu. H l nhng ngi c chuyn mn v hc v ty theo chuyn ngnh. H l bc s tm thn, tm l gia, chuyn vin tm l nhn vin cng ng, linh mc, s ni Thng thng trong qu trnh o to, nhng chuyn gia ny tri qua thi gian thc tp sinh hoc c kinh nghim thu thp c trong lnh vc chuyn mn ca h.

Nhng chuyn mn ring trong t vn

Mi chuyn ngnh trong x hi u c ring nhng chng trnh o to chuyn bit. T vn l mt ngnh c lp cng c nhng o to nhm gip cc t vn vin trao i, lin lc, v cng tc trn bnh din phc v mc ch chung trong ngnh. Thng th t vn vin lin h nhiu nht vi bc s tm l hc, tm l gia, v nhn vin cng ng.

Bc s tm thn hc (psychiatrist): L ngi c hc v bc s, h tri qua o to c thc tp trong bnh vin ti khoa tm thn hc. H lm vic vi nhng bnh nhn c vn tm l nghim trng. H c quyn ghi toa thuc v thc hin nhng phng php tr liu trong bnh vin. Thn ch ca h c gi l bnh nhn. Hoa K, h phi c giy php hnh ngh ca quc gia v tiu bang.

Tm l gia (psychologist): Hay cn gi nh tm l, h tt nghip vi hc v tin s (Ph.D). Qu trnh o to vi chng trnh thc tp c th nhng trung tm tr liu, trng hc, hay nhng trung tm tr liu ngoi tr. Hoa K, mi tiu bang c nhng quy ch ring i vi vic cp giy php hnh ngh cao tm l gia. Trong qu trnh o to, chng trnh hc ch trng n nhng khi mn hc: khoa hc c bn, o c ngh nghip, nghin cu, phng php, thng k, tm l th nghim, sinh hc trong hnh vi, hnh vi vi t duy cm xc, hnh vi t x hi, hnh vi c nhn, cn nguyn bnh l, nhng vn lin quan.

Nhn vin cng ng x hi (social worker): Thng tt nghip cao hc (Master's Degree), hoc c nhn (Bachelor). H thc tp ch yu nhng trung tm cng ng x hi. Mt s lm vic ti nhng trung tm ca ban ngnh trc thuc nh nc. Phn cn li, h cng tc nh nhng t vn vin.

Gio dc bt buc trong t vn chuyn nghip

tr thnh mt t vn vin chuyn nghip, nhng sinh vin Hoa K phi hon tt chng trnh cao hc 2 nm vi t nht 48 tn ch (semester hours). Nhn vin t vn sc khe tm thn c yu cu hon thnh 60 tn ch, cng ging nh cc t vn chuyn mn khc nh, t vn hn nhn gia nh, t vn cho ngi nghin

Theo y ban tiu chun o to cho t vn v gio dc Hoa K (CACREP, 1994), gio dc o to bt buc cho t vn vin bao gm:

1. Chng trnh hc cho cao hc (master's degreee) t vn bt buc gm 8 khi mn hc:

(1) Tin trnh pht trin ca con ngi.

(2) Cn bn v vn ha v x hi.

(3) Quan h trong t vn.

(4) T vn cho nhm.

(5) Thc y li sng lnh mnh v t vn ngh nghip.

(6) nh gi cht lng chng trnh.

(7) Nghin cu v thm nh chng trnh.

(8) Cn bn chuyn nghip trong ngh T vn.

2. Thc tp (practicum) trong mi trng c gim st trc tip 1 gi trn tun v 1.5 gi vi gio s, tng cng 100 gi.

3. Thc tp sinh (internship) yu cu 600 gi di s gim st ca chuyn vin, ngay sau khi hon tt thc tp 100 gi (practicum), nh nu trn.

4. Mi trng i hc cung cp o to t vn vin cn c t nht 3 gio s thng trc ti Ban t vn gio dc khoa T vn.

5. L thuyt v h thng cn bn p dng bi t vn vin

Hc thuyt (theory), theo nh ngha, l mt m hnh, gii thch cn k nghip v v thao tc ca mt t vn vin trong qu trnh t gi thit v ngun gc ca mt vn v t c gii php cho vn . Ni chung hc thuyt trong t vn s gip t vn vin lin h c nan ca thn ch trong bi cnh a din ca cuc sng.

Mt t vn vin lm vic hiu qu s trang b cho mnh mt hc thuyt c bn, nh mt sn chnh (main frame) trong qu trnh o to. Sau , hc thuyt s tr thnh kim ch nam v trit l nghip v cho cng tc t vn sau ny. Hc thuyt cng s gip t vn vin xc nh c nhu cu ca thn ch.

Tng t, mt h thng khung t duy cn bn (basic thinking system) cng khng km phn quan trng. T vn vin cn tp trung cho mnh mt h thng cn bn bao gm nhng t tng, nguyn tc, v hnh vi ph hp vi nghip v t vn. H thng t duy cn bn ny gip t vn vin p dng hon cnh c th ca thn ch vo hc thuyt m t vn vin s dng, nhm xy dng nhng k hoch t vn mc tiu v qu trnh t vn cho thn ch.

Hc thuyt c thnh lp bi nhng chuyn vin u vit, ngi xy dng t tng da trn kinh nghim lm vic ca h. Cc nh sng lp hc thuyt lin tc theo di tnh thc t v kh thi ca nhng t tng m h s dng xy dng hc thuyt ca mnh. Tuy nhin, nhng nh hc thuyt u cng nhn rng khng c mt hc thuyt no c th p dng v p ng c nhu cu a dng v phc tp ca thn ch. Tt nhin c nhng hc thuyt c xy dng k lng v y hn nhng hc thuyt khc.

Tnh cht c trng ca mt hc thuyt

Mt hc thuyt tt bao gm 5 c tnh sau, theo Hansen, Stevic, v Waner (1986):

1. R rng, d hiu v c th trao i c vi mi ngi. y l mt tng th hp nht v khng c cc im mu thun trong cng mt hc thuyt.

2. Ton din, c tnh ny cho php hc thuyt c th p dng c vo tt c nhng hin tng kh d c th xy ra trong thc t.

3. Thit thc, c tnh c khm ph, da trn mu thit k ca hc thuyt, p dng v th nghim c.

4. C th trong lin h vi kt qu mong i, v hc thuyt cho php ngi s dng tm ra kt qu kh quan trong qu trnh p dng. Tnh kh thi v ng dng ca hc thuyt.

5. Hu ch cho ngi s dng, cung cp hng dn cn thit cho ngi mun kim nghim v p dng.

Ngoi ra, mt hc thuyt tt cn phi ph hp vi trit l sng v nhn sinh quan ca mt c nhn. Shertzer v Stone (1974) ngh mt t vn vin nn tht s thoi mi vi mt hc thuyt nh chuyn mc qun o va vn. Ging nh qun o, n c th sa i, ct xn sao cho tht va vn. H khuyn co t vn vin nn s dng hc thuyt mt cch uyn chuyn, linh ng.

Auvenshine v Noffsirger (1984) cng khuyn, mt t vn vin lm vic hiu qu l ngi bit tng hp, chn lc, p dng nhiu hc thuyt khc nhau mt cch thch hp vi nhng trng hp khc nhau, tuy nhin cn tn trng nhng ng li cn bn ca nhng hc thuyt ang c s dng.

Tm quan trng ca hc thuyt

Hc thuyt l nn tng quan trng cho t vn c hiu qu. N mi gi t vn vin trong vic tn dng mt cch c quan tm v sng to khun kh ca hc thuyt, gip thng tin mi quan h trong t vn, pht trin hng gii quyt v thng cm gia hai bn.

Hc thuyt cn cung cp phng tin cho quan h hai bn c ny n. N cng gip nhng nan ca thn ch c phi by. N cn gip t vn vin trung thnh vi o c nghip v v xc nh c v tr ca t vn vin trong bc tranh ton cnh, trong sut qu trnh t vn.

Hc thuyt cng gip gii thch nhng g ang xy ra trong quan h t vn. V th, t vn vin c th d on, nh gi, iu chnh, nhm tng tnh hiu qu ca kt qu t vn. Hc thuyt cho php ng dng khoa hc c p dng trong t vn. N cho php t vn vin quan st. Hc thuyt cng to c hi cho t vn vin p dng nhng t tng mi ca mnh vo h thng t tng ca hc thuyt, to nn tnh nng ng trong sng to. V th hc thuyt gip gii thch v em li s ha hp gia nhng g t vn vin quan st t thc t v h t tng trong hc thuyt.

Ni khc i, hc thuyt gii thch ti sao v nhng thao tc ca khch hng, v th trong qu trnh gip , t vn vin s bit lm nh th no khi tr gip thn ch.

Price v Boy (1983) nu ra ti sao mt hc thuyt tt s hu ch cho mt t vn vin:

1. Hc thuyt gip t vn vin lin h v nm bt c tnh a dng ca nhng nan trong cuc sng.

2. Hc thuyt yu cu t vn vin gim st quan h trong t vn nh mt nhc nh bt buc.

3. Hc thuyt cung cp t vn vin nhng hng dn x l tnh hung h c c s nh gi qu trnh pht trin kh nng chuyn nghip ca mnh.

4. Hc thuyt gip t vn vin nm bt d kin, v v th c th bit trc loi d kin no cn tm, ch ng hn trong tc nghip.

5. Hc thuyt gip t vn vin lm vic hiu qu hn vi thn ch trong qu trnh iu chnh nhng hnh vi tiu cc

6. Hc thuyt gip t vn vin nh gi li tip cn c v mi trong qu trnh t duy. Ni khc i, mt hc thuyt tt s cung cp nn tng cho nhng li tip cn mi vi nan trong qu trnh t vn.

6. Hc thuyt nguyn thy v tng hp cc hc thuyt

Ban u, trong t vn, nhng hc thuyt c s ng di hnh thi nguyn dng, v t vn vin c yu cu phi trung thnh vi mt hc thuyt. Tuy nhin, cng gn v sau, tng vn dng mt cch c chn lc v p dng cc hc thuyt khc nhau ang tr nn cng ph thng hn.

Lazareus v Beuler (1993) cho bit hin nay Hoa K, t 60 - 70 phn trm cc t vn vin t nhn h thuc phi tng hp hc thuyt (eclectism). H ch trng s dng nhiu hc thuyt v p dng nhiu k nng khc nhau p dng sao cho ph hp vi tng nhu cu c bit ca mi thn ch. Mt iu cn lu khi s dng nhng hc thuyt khc nhau, t vn vin cn s dng hc thuyt sao cho gn gi v ph hp vi kh nng tip nhn v s lnh hi ca thn ch nht.

Mt tr ngi ln cho nhng t vn vin mi vo ngh l chuyn h khng nm vng cc thao tc ca mi hc thuyt. trnh tnh trng trn, t vn vin cn kin nhn vi mt vi hc thuyt cn bn trc, sau t t trin khai p dng sang nhng hc thuyt khc.

7. H thng khung t duy trong t vn

H thng khung t duy (thinking system) trong t vn c quy nh da trn hai c s chnh: (1) Tp trung vo tiu ch ca t vn l pht trin i sng lnh mnh; (2) Mc tiu ca t vn l tp trung vo can thip, tr liu i vi ri lon tm l v ri lon chc nng.

c hiu qu, t vn vin cn ng v tr trung lp gia hai h khung t tng trong t vn va k ra. y l vic rt cn, ging nh vic h cn trung thnh vi mt hc thuyt ( nu phn trn). Ni r hn, hiu qu t vn ty thuc vo mc tp trung ca mt t vn vin i vi qu trnh p dng thao tc nghip v vo h thng khung t tng trong t vn - m bo thng xuyn tnh trung lp ca mnh - ngha l trnh c thnh kin vi li suy ngh ca ngi khc.

Thiu h thng khung t duy t vn: Nhiu t vn vin khng i theo mt h thng khung t duy trong t vn thng lc li v hiu qu t vn, cht lng t vn cng khng cao. H ging ngi ci nga chy lang thang trn cnh ng, khng c nh hng.

H thng t duy t vn pht trin / i sng lnh mnh: T vn vin i theo h thng t duy ny thng tin tng vo kinh nghim sng v s pht trin ca con ngi trong bi cnh ca nhng ng x v hnh ng. Vi h, nhng nan trong cuc sng l vn thuc v mc pht trin ca mt giai on trong tin trnh pht trin ca con ngi. V nh th, hnh vi ca c nhn mt thi im c th s khng ph hp mt thi im khc. Nhim v ca t vn vin l gip thn ch c hnh vi thch hp vi giai on pht trin ph hp vi tui tc ca c nhn.

V th, khi phng vn ln u (initial interview), t vn vin cn xem xt nu thn ch pht trin n giai on no v nh th nhng bin php ng dng s ph hp vi giai on pht trin ca thn ch.

Vi h thng t duy nhm n pht trin thng tin i sng lnh mnh, t vn vin phi thc c rng con ngi vn sn c bn nng tch cc. Nhim v ca h l khi dy trong thn ch nhng nhn t tch cc, kh nng sng tt, v cc mt mnh ca h. Nh th thn ch s c thm nim tin vo bn thn cng nh nim tin vo cuc sng. Sau thn ch s t tin hn v c th t gii quyt c nhng vn ca bn thn. Nan khng cn l iu b him kh hiu, song l vn cn c khc phc.

Vi h thng t duy con ngi pht trin: Thn ch c hng dn hiu r vn trong hon cnh hin ti. H c cung cp nhng k nng cn thit x l nhng vn . Kt qu nhm ti l h khng ch gii quyt vng mc trong hin ti, nhng c c kh nng i ph vi nhng vn tng t trong tng lai.

Tm li, h thng t duy t vn pht trin i sng lnh mnh mang tnh ngn chn phng, mang tnh gio dc. T vn vin gip thn ch hiu c nhng mng lin quan ca i sng con ngi. Thn ch v th s ch ng hn nhiu trong qu trnh t vn, nht l khi h xc nh c tai tr hon cnh ca h nm u trong bc tranh ton cnh ca cuc sng.

H thng t duy t vn theo m hnh y hc / bnh l: i ngc vi h thng t tng pht trin/ i sng lnh mnh, h thng m hnh y hc/ bnh l yu cu thn ch phi c iu tr da trn chn on lm sng. (Da vo bng phn loi: Diagnostic anh Statistical manual 4th edition DSM IV. y l mt cm nang ch r tiu chun chn on nhng ri lon tm thn.

Nhiu hc gi vn c nhiu kin khc nhau mc d DSM IV l mt cm nang c s dng rt rng ri. Theo h, cun cm nang trn khng da vo mt hc thuyt no, ch nhm vo nhng chn on c nhn, hon ton b qua nhng mng quan h khc ca i sng con ngi, nh vn ha, x hi, mi trng

Mt li th ca DSM IV l, n cho php t vn vin ghi nhn mt cch c th hin trng ca thn ch. Nht l li chn on 5 trc (axis) bao gm nhng khu vc chc nng hot ng v tn gi ca ri lon tm thn ca thn ch, iu cho php cc chuyn gia khc nm bt c tnh trng hin thi ca mt thn ch mt cch c h thng, mi khi h c nhu cu tho lun v trao i v bnh n ca thn ch.

T vn theo h thng t tng ny d ri vo tnh trng go tn bnh cho thn ch. Tt nhin, mt khi c chn on, nht l chn on v mt ri lon tm l no , thn ch s chu mt nh hng tm l kh trnh khi do vic mnh b/ c chn on v b gn cho l c bnh tm thn. y l iu hon ton nn trnh, ch p dng khi tht cn thit m thi.

8. Tham gia nhng hot ng lin quan n t vn chuyn nghip

Tr thnh t vn vin l mt qu trnh pht trin tip din gn lin vi i sng v nghip v, khng dng li sau khi tt nghip kha o to. c cp chng ch, y mi l khi u ca mt hnh trnh phn u khng ngng trong ngh nghip. T vn vin bt buc phi tham gia nhng chng trnh gio dc tip din (continuing education). Thit ngh mt h thng nh th s gip t vn vin c c nhng n v gi hc (ti thiu gip cho ngh ny c bo m cp nht), t nhng chng trnh gio dc tip din. T vn vin cn c yu cu gim st. Vic ny s gip t vn vin cp nht ha, ng thi bo m tnh chuyn mn ca ngnh T vn cng nh tng thm cht lng phc v cho thn ch.

Gio dc tip din: Mt bt buc cho tt c t vn vin hnh ngh Hoa K. L do chnh l v tng v ng dng trong phng php iu tr lun thay i v bin ha. T vn vin khng chu c, tham kho, tham gia nhng chng trnh hi tho s chng b lc hu v mt kin thc chuyn mn. V th tham gia gio dc tip din s gip t vn vin nhy bn vi nhng b sung trong ngh v hiu qu hn trong cng tc; trnh tnh trng tt hu.

Vai tr ca gim st: L tin trnh ngi c kinh nghim gim st v gip ngi t kinh nghim hn v nhng mt lin quan n hot ng t vn. Ngi gim st khng ch cung cp nhng chia s mang tnh gio dc m c nhng kinh nghim rt ra t thc tin cng tc v cuc sng. Hu ht nhng trng i hc c chng trnh o to t vn tm l cn ch trng n cng tc gim st. y l cch tt nht o to nhng th h t vn tm l c chuyn mn v k nng vng vng phc v. Cc t vn vin c cp chng ch cn n lc v hng hi trong vic nhn thc tp sinh mi. y cn c xem nh l mt ngha v cao c ch khng nn l mt chn la, cng khng phi l mt n hu, ginh cho nhng thc tp sinh ang cn c thm kinh nghim.

ng h vin: L nhng hot ng t vn vin ginh thi gian cho cng cuc t vn cp a phng cng nh cp lin tnh, cp quc gia. iu ny khng ch c tc ng tch cc cho ngnh T vn m cn c li ch cho x hi ni chung. ng h c nhiu hnh thc nh: mua sch bo lin quan n ngnh, tham gia vit bi chia s kinh nghim ca mnh, ng gp v tham gia cc chng trnh phc li cng cng, nhm to mt hnh nh tch cc ca dch v t vn vi x hi.

9. Kt lun

Tm li, mt t vn vin lm vic c hiu qu l mt nhn t then cht trong cng tc t vn. Ngoi nhng c tnh thin ph sn c, h cn phi trang b cho mnh kin thc v c o to hn hoi. H cn tip tc qu trnh gio dc v pht trin ngh nghip. T vn vin cn trang b cho mnh mt hc thuyt v s dng mt h thng t vn cn bn.

iu quan trng nht m mt t vn vin cn ghi nh l o to cng tc t vn khng kt thc sau khi tt nghip v nhn vic. Tri li, y chnh l khi u ca mt qu trnh lao ng nghim tc vi mt ngh cao qu. T vn vin c kinh nghim cn gip gim st nhng thc tp vin, v y khng phi l mt vic lm da trn c s thch th lm.

T vn l mt ngnh gip tht s. Ngi yu ngh nht nh khng th ngi im thy ngnh phc v ca mnh khng pht trin. Gim st thc tp sinh l ngha v ca t vn vin.

Chng 3. O C V TNH PHP L TRONG T VN

1. Dn nhp

o c trong ngh nghip l lm ng, lm c trch nhim, lm ht mnh v cng vic. o c trong ngh nghip l khng to ra nhng dch v v sn phm c hi cho ngi tiu dng. Trong ngh t vn, tnh o c cng th, n i hi ngi t vn vin phi lun ch n nghip v ca mnh, s dng mi k nng v kinh nghim cn thit bo m tnh o c trong nghip v t vn.

Theo TS.Trn Th Ging (2006): lnh vc cng vic no cng u c nhng i hi ca o c ngh nghip, lm vic vi con ngi, mt sinh linh qu gi nht, chng ta li cng phi trn trng ti a. gip cho nhng ai ang phi mang trch nhim gip nhng con ngi ang c vn , ngha l h ang trong giai on mong manh yu mm, th chng ta li cn s hng dn hn c. "o c trong T Vn l Tr Liu" chnh l nhng iu gip chng ta thc hin cng tc phc v con ngi" mt cch hu hiu?

T tinh thn , t vn vin cn suy ngh v lnh hi c ci cht nhn vn trong ngh, t mi khi t vn cho thn ch, h cn nghim tc cn nhc xem nhng tr gip ca mnh c tht s em li li ch cho h khng? y khng ch n thun l nghip v m l trch nhim ca chng ta, nhng ngi tnh nguyn n vi ngh T vn.

2. Khi nim v o c trong t vn

i vi mt quan h t vn, tnh o c trong qu trnh t vn l mt iu quan trng hng u khng th thiu c. Nguyn tc ca t vn l tr gip v gii quyt mt vn . y l im then cht khng th l l i ti bt c mt t vn vin no. gip t vn vin c mt khi nim r hn v tnh o c trong t vn, khi nim tnh o c c gii thiu di y nh mt tham kho cn thit.

o c (ethics): Trong t vn l thc o quyt nh xem hnh vi ca t vn vin trong qu trnh t vn c ng, c tt, c lm sai, lm hi n thn ch hay khng. Ni khc i, trong quan h t vn tm l, ngi nhn dch v t vn tm l c c i x cng bng v hp l hay khng? H c t c hiu qu tr liu hay khng?

Mt t vn vin c k nng v kin thc chuyn mn, song anh ta khng c tnh o c trong cng vic. Vi mt t vn vin nh th, chng ta khng th khng dng li hi mt cu: Anh ta s lm c g ch? Tnh o c trong t vn, mt ln na, tinh thn ca c Nguyn Du tr nn rt cn thit chng ta suy gm: Ch tm kia mi bng ba ch ti (Truyn Kiu). Khng c tm, k thut (ti) c khi gy ra tc hi khn lng, v th c cn dy thm:

C ti m cy chi ti

Ch ti lin vi ch tai mt vn.

(Truyn Kiu)

o c trong t vn khc hn o c thng thng. Tnh o c trong t vn i xa hn. C th ni, n khng ch ngng li khng lm iu xu cho thn ch m cu hi c t ra y cho t vn vin lm ht sc v li ch ca thn ch hay cha?

Tnh bo mt (confidentiality): Trc ht t vn vin phi c xc nh r t vn l mt ngnh dch v rt c trng. Thng tin c trao i gia t vn vin v thn ch l mt vn ht sc t nh, v cn c gi n bo mt ti a trong nhng khun kh cho php. TS.Trn Th Ging (2006) nhn nh rng, b mt l nguyn tc trong t vn.

T vn vin lun t an ton v li ch ca thn ch ln mc quan trng hng u. Thn ch hon ton c quyn c bit mi d tnh v k hoch ng x ca t vn vin trong nhng tnh hung khi lut php xy ra v quyn li ca thn ch c mu thun, i ngc vi yu cu ca lut php.

Trong trng hp thn ch phm php, t vn vin phi tn trng quyn ca thn ch trc. Khng chn ch, t vn vin phi thng bo cho thn ch bit rng gii php hu hiu nht l cng tc vi c quan c trch nhim. iu ny cn c xc tin trong tinh thn y trch nhim ca t vn vin. T vn vin phi nu cao tinh thn t gic. Thn ch cn c t vn vin gip nhn thc c tinh thn tn trng cng l. T vn vin cn lm cho thn ch nhn r rng t gic l quyn li v ngha v ca mi cng dn.

Nguy him n tnh mng thn ch v tnh mng ngi khc (risk and danger to self and others): i khi thn ch tit l nhng tng v k hoch hnh ng gy hi n sc khe v tnh mng ca mnh (v ngi khc), t vn vin c nhim v ct ting vi nhng c quan hu trch. Tt nht, ngay bui u ca qu trnh t vn (initial interview), t vn vin cn gii thch r y l nhim v ngh nghip, nhm bo v sc khe v tnh mng ca thn ch v ngi khc.

Quan h ring t (intimacy): i lc vn tr nn tht t nh v rc ri khi t vn vin ri vo tnh trng tin thoi lng nan. Vn cng tr nn gay cn v cng thng hn khi thn ch v t vn vin c nhng lin h gn gi, do qu trnh t vn c xy dng sau mt khong thi gian nht nh no . Quan h tnh cm gia t vn vin v thn ch l mt vi phm o c trong dch v t vn. V n c nh hng tiu cc, thiu lnh mnh n hiu qu t vn. y l vn c nghim cm trong dch v t vn Hoa K.

Vi t vn nhm (group works): Vn o c trong t vn nhm l mt vn rt t nh. Vn bit khi t vn nhm, vic gi cho thng tin v chia s trong qu trnh t vn mt nhm l mt iu gn nh bt kh khng. Tuy nhin, t vn vin trong trng hp t vn nhm, t vn vin c th r rng trnh by ngay bui hp nhm u tin v vn t nh ny. Hai ngi ni chuyn trao i vi nhau i khi kh gi kn thng tin. Vi nhiu ngi tham gia, ni dung chuyn s cng kh gi. Vn nhiu ngi mt nhm chia s, trong qu trnh t vn, nht nh kh trnh khi xc xut cao hn khi thng tin b r r, lt ra khi nhm.

Nhng hnh vi thiu tnh o c trong t vn xy ra di nhiu hnh thc khc nhau. Ni chung, ngoi x hi c nhng kh khn th thch no, i ng t vn vin u vp phi nhng th thch cm d y. C ngi vt qua c, c ngi khng kim ch c nhng yu ui c hu ca bn thn, cui cng sa ng, t nh mt mnh.

T vn vin cng l mt con ngi nh bao nhiu c nhn khc. H cng c nhng nhu cu, nguyn vng, (v tham vng). Hon cnh cuc sng i lc vn by ra nhng cm d trc mt t vn vin, chng hn nh nhng rung cm c th chuyn sang v li trong tnh cm. Nhiu t vn vin c nhng hnh vi gy ra bng gi xa gn ca d lun c hi. Nht l nhng nhng ngun tin c s dng ngoi mc ch lng thin, nhm phc v cho nhng mu toan phi o c ca nhng nhm vin.

Quan h sai tuyn (dual relationship): L mt vn thuc lnh vc cn quan tm. Dch v t vn l dch v c tnh quan h tr liu (therapeutic relationship). V th bt c quan h no khng da trn cn bn quan h tr liu s c nh hng n cht lng phc v. T vn vin cn trnh nhng quan h ngoi tuyn nh: trao i hai chiu cc dch v, quan h tnh cm tri nguyn tc (d khng phm php) song li phm n tnh o c ngh nghip. T vn vin s khng lm t vn cho ngi nh, hay t vn cho thn ch c quan h lm n ngoi x hi vi ngi nh ca mnh. T vn vin khng c t vn cho bn b ca mnh.

Nhiu hnh vi phi o c trong t vn tm l rt xu v ti t. Nhiu hnh vi phm li nh nhng kn o hn. Di y l mt vi v d ca nhng hnh vi phi o c in hnh do Levenson (1986), Pope v Vetter (1992), v Swanson (1983) vch ra:

- Vi phm quyn kn o, l b mt thng tin ca thn ch.

- Nhn nhng ca t vn vt ngoi kh nng t vn ca mnh.

- Cu th v v trch nhim i vi thn ch.

- Qung b liu lnh, qung co sai ni dung, t nh bng chuyn mn ca mnh.

- Gn ghp v cho ko thn ch tin theo gi tr v trit l sng ring ca t vn vin.

- C tnh to iu kin thn ch phi l thuc vo t vn vin.

- Khng tn tnh gip thn ch gii quyt nan , cu gi, ko di qu trnh t vn khng cn thit, mong kim thm thu nhp.

- C hnh vi v quan h tnh cm tri php lut vi thn ch, nh ng chung chng hn.

- R r v m hoc thn ch vo nhng phiu lu tnh cm, nh hng nghim trng n hiu qu t vn, ngh nhng hnh vi thiu lnh mnh.

- Vn mu thun trong li ch, khi quan h t vn i sai tuyn.

- Ph t vn qu cao.

3. Ni quy v tiu chun o c i vi t vn chuyn nghip

Tht s rt cn thit khi chng ta phi c mt bn iu l (codes of conduct) trong nhng ni quy v tiu chun o c cn c ghi ra tht r. Bn iu l ny phi c a vo chng trnh o to, c a ra trong cc k thi tt nghip cp chng ch. Bn iu l nn c khuyn khch rng ri, phi c c t vn vin v cng chng d lun cng c. y l ti liu nn c mi gii tip cn. Tnh cng khai ca bn iu l s gip t vn vin theo st hn. Thn ch cng an tm hn v tinh thn cng tc s cao hn.

Kottler v Van Hoose (1985) ngh mt bng iu l nh th s gip ngnh T vn, thn ch v t vn vin trn cc mt sau:

- Bn iu l xy dng ngnh T vn tr thnh mt ngnh c t chc.

- Bn iu l s cung cp hng dn cn thit khi ni b ngnh s dng nh mt hng dn khi x l nhng v vi phm.

- Gip bo v t vn vin v h bit n nhng phm tr no c th v khng c th phm n.

- Gip bo v thn ch v t vn vin s cnh gic hn khi h c mt bn iu l.

- Gip thn ch nh gi kh nng ca mt t vn vin, v h da vo bng iu l.

Hng dn ca bn iu l c xy dng v xut pht t nhiu nhn t ch quan v khch quan khc nhau. T vn vin trc phi ht tun th nhng iu l ni trn mt cch trit , v n l bn , l kim ch nam, l nhng hng dn cn thit gip h khng sa ng, vp vp vo nhng sai phm ng tic trong nghip v t vn. T vn vin khng ch dng li vic tun th bn iu l, h cn t ho v qu trng bn iu l , v l vn bn chnh thc gip bn thn v nhng ng nghip khc lm tt trch nhim ca mt t vn vin tt.

Nhng gi ca mt bn iu l nn tp trung vo nhng tiu chun sau:

- T cch ngh nghip v li ch ca thn ch.

- Trch nhim ca t vn vin, nhng hnh vi c lm v nhng iu cm.

- Cn nhc v quyn gi kn thng tin gia thn ch v t vn vin.

- Nhng quyn ca thn ch c bo v trong qu trnh t vn.

- Quan h trong t vn, nhng nn tng quan h cho php v khng cho php.

- Quyn ca nhng chc nng ban ngnh khc, c lin quan n thn ch (nh cnh st, t php, ban ngnh khc).

- Vn cc b th nghim (test, battery) dng trong nh gi, trong qu trnh t vn.

- Vn lin quan n o to cn bn v nhng yu cu cn thit t t vn vin (chng ch, giy php hnh ngh, vn bng).

- Vn lin quan n nghin cu, o to, gim st

- Th tc gii quyt nhng tranh chp gia t vn vin, thn ch, v nhng b phn th ba c lin quan khc.

4. Nhng gii hn ca ca bn iu l

Nh bao nhiu h thng lut l v nhng quy tc hng dn khc, mt bn iu l lun lun c nhng ngoi l, xut pht t nhng trng hp c bit nm ngoi tm kim sot, t nguyn nhn ch quan ln khch quan.

Trong nhiu trng hp, bn iu l ng vai tr nh mt hng dn chung, do kh c th tr li c nhng cu hi, ny sinh t nhng trng hp c bit. Rt nhiu lc, t vn vin s vp phi nhng tnh hung khng nm trong bn iu l. Hoc i lc mt t vn vin phi lng l trc hai chn la gay cn, hc ba

Beymer (1971), Corey v Callanan (1988), Mabe v Rollin (1986) Tallbutt (1981) lit ra di y l nhng trng hp c bit khi bn iu l khng th hoc kh p dng c trong qu trnh t vn:

- Nhng trng hp khng th gii quyt bng bn iu l.

- Qu kh khn khi p dng bn iu l.

- Mu thun gia hai iu l trong mt bn iu l vi mt ca t vn c bit.

- Bn iu l khng lit k nhng trng hp hi hu.

- Lut php thay i nhng bn iu l vn cha sa i kp.

- Thiu nhng iu lut cho nhiu trng hp c th xy ra.

- Kh c th dung ha, hoc p ng nguyn vng ca nhiu bn c lin quan.

- iu khon mp m, khng r rng.

Tt nhin bn iu l l mt hng dn cn bn v t vn vin i lc s phi t quyt nh trong nhng trng hp m h hoc khng r rng v tnh cht c bit ca mt ca t vn.

Tht khng d khi phi i n mt quyt nh v mt o c trong t vn cho nhng ca c bit, hi hu. y l mt trong nhng phm tr nhc u ca ngh t vn. iu ny thng lin quan n t cch o c, tnh qu cm lim chnh, lng can m ca tng c nhn mt. V d, cng mt v vic, nhiu t vn vin s c nhiu quyt nh, ct ngha khc nhau, v s c nhng li x l, cch tip cn khc nhau.

gip t vn vin trnh c nhng au u khng cn thit, di y l vi gi ca Tennyson v Strom (1 986) khi i n mt quyt nh l i din vi nhng ng ba kh x ny:

- Li ch cho thn ch (beneficence): lm iu ch v ngn chn iu c hi.

- Khng lm hi (nonmaleficence): khng c gy hi.

- T gic (autonomy): tn trng t do la chn v phng chm sng ca thn ch.

- Cng bng (justice): cng bng, bnh ng, hp php lut.

- Tin cy (fidelity): tin cy v trung thnh vi nhng cam kt ca mnh.

Nh th, t vn vin nn nh rng mnh c nhim v khng ch trnh nhng iu c hi m cn phi ch ng trong vic ngn chn nhng tc hi, khng cho chng xy ra trong tng lai vi thn ch.

Trc khi bt tay vo qu trnh t vn, t vn vin cn thng bo cho thn ch bit rng, trong trng hp thng tin cung cp bi thn ch, tit l cho thy nguy him s xy ra i vi mt nhn vt th ba no . Trng hp ny, t vn vin s thng bo n nhng c quan c chc nng nhm bo v ngi c kh nng sp b hi bi thn ch.

Trong nhiu trng hp, nu ng nghip lm sai, t vn vin c nhim v ngn chn ng nghip bng cch ng vin t vn vin ng nghip hy t gic gii quyt, x l ni v mt cch tha ng. Mt t vn vin c trch nhim s lun nhc nh ng nghip hy tn trng an ton v li ch ca thn ch trc tin.

Ngoi nhng iu l ghi r trong bn iu l, nhng gi sau y gip t vn vin hng nhng c gng xc nh c bc phi lm khi gp phi nhng ca t vn hc ba. Tiu ch cn bn y vn l tnh k lut vi bn thn v ca nguyn tc lm vic phi tht th. T vn vin cn:

- Trung thc tm n vi ng nghip, v h s gip ta tho g nhng kh khn.

- Thao tc vi tiu ch li ch ca thn ch l trn ht.

- Trnh li dng cho bn thn hoc gy hi cho ngi khc.

- Cng bng trong mi ng x.

Gio dc v o to t vn vin v tnh o c trong t vn, gio dc v tnh o c l mt khu then cht i vi cc trung tm o to t vn vin. C th ni y l cch qung b tinh thn o c trong nghip v t vn c hiu qu nht i vi i ng t vn vin.

Vic s dng nhng hot cnh (vignette) hoc nhng ca t vn hc ba nh nhng t liu ging dy trong lp hc sinh tho lun s c tc dng nh nhng ln thc tp thc t c ngha. Nht l ng kch t nhng hot cnh (role playing) hc ba.

Mi t vn vin cng nn bit rng ni mi c nhn, qu trnh pht trin t duy o c l mt nhn t c nh hng ng k vo nhng quyt nh mang tnh o c. Van Hoose v Paradise (1979) cp n qu trnh pht trin t duy o c qua 5 giai on:

1. S trng pht (punishement orientation): giai on ny, t vn vin tin rng h v thn ch nu vi phm lut x hi s b trng pht.

2. Lut phc v c quan (institusional orientation): t vn vin tin rng lut trong c quan l bt bin, v anh s trit tun th theo lut ca c quan anh lm vic.

3. Lut phc v x hi (societal orientiation): giai on ny, t vn vin coi lut ca x hi l quan trng. Khi ng gia x hi v thn ch, t vn vin s chn gii php ph hp vi lut x hi.

4. Lut phc v c nhn (individual orientation): t vn vin d vn quan tm n lut x hi nhng anh ta t li ch ca c nhn (thn ch, hoc t vn vin) ln trn lut x hi.

5. Lut phc v lng tm (principle [conscience] orientation): t vn vin tin rng gii php trong h thng t duy (t tng) ca h quan trng hn lut x hi.

y l mt im cn ch , v qu trnh t duy o c ny c th dn n nhng ch quan trong qu trnh t vn. V v th, c th s gy ra nhng sai st ng tic, rt c th xy ra trong nghip v. Khi cnh gic c tin trnh pht trin trn, t vn vin c th s t iu tit hoc bn thn hoc cnh gic vi ng nghip.

Vi cu hi sau y s gip trnh c nhng sai st khng cn thit:

- Ti sao ti chn quyt nh y?

- Ai s b nh hng bi quyt nh y ca ti?

- Ci g khin ti chn gii php y?

- Gii php y nh hng n ca t vn ra sao?

- Ti tn dng cc ngun gii php cha?

- Khi no l lc thun tin thc hin gii php?

Welfel (1998) ngh chn bc dn n quyt nh o c trong t vn nh sau:

1. Thit lp h thng nhy cm v tnh o c trong t vn (tinh thn cnh gic).

2. Vch r chn dung nan v nhng gii php kh thi nht.

3. Tm tr gip trong tiu chun chuyn nghip, hay t bn iu l.

4. Tm thm d liu v o c trong ngun hc vn, th vin, sch v, ng nghip.

5. p dng tiu chun o c vo trng hp c th, c cn nhc.

6. Tham kho vi ngi c nhiu kinh nghim trong nghip v t vn (nu l thc tp sinh)

7. Suy ngh, cn nhc, sau quyt nh cn thn.

8. Thng bo cho ngi gim th ca mnh (nu l thc tp sinh), thc hin quyt nh; lu li bo co.

9. Suy ngh v lu tr qu trnh x l nh mt kinh nghim ngh nghip.

Nhng trng hp c bit trong t vn lin quan n o c thng xy ra trong nhng mi trng sau:

Trng hc (t vn vin hc ng bnh vc quyn cho nh trng, thay v bnh vc cho hc sinh).

My vi tnh (khi thng tin v thn ch c th b ngi khc c c).

Hn nhn - gia nh (khi v chng c mu thun v mc ch v ng c trong qu trnh tm gii php - t vn vin s d thin v, nh mt tnh v t v vai tr trung lp ca mnh).

Vi nhm i tng thn ch c bit (ngi gi, ngi nghin, ngi tn tt vn khng c nhiu uy tn trc mt mi ngi, nhm chn, l ln).

5. Quan h ngoi tuyn (dual relationship)

y l mt iu rt tai hi v l mt tp qun khng phi him trong nhiu ca t vn khi t vn vin v thn ch khng tun th nhng quy nh lnh mnh trong vic khng xc nh c mt quan h thun tu lnh mnh v chuyn nghip trong qu trnh t vn.

Quan h ngoi tuyn c th coi nh l mt hot ng thiu tnh o c trong quan h gia t vn vin v thn ch khng ch dng li gii hn chuyn mn m i xa, lan ln qua nhng quan h khc. D c hai bn tho thun v khng nht thit l phm php - quan h ngoi tuyn s gim thiu danh d v uy tn ca t vn vin rt nhiu.

Vn c t ra, nu hai bn tha thun; c g l khng n khi h t nguyn, hon ton khng gy nh hng g n ngi khc? ng - quan h ngoi tuyn khng nh hng n ngi khc, nhng c nh hng tiu cc n tin trnh t vn. V th s c tc hi i vi thn ch.

Tuy th, khi xem xt k, ta nhn thy tc dng ca t vn l tm ra gii php. Ta bit, nhng quan h ngoi tuyn khng dnh dng, lin quan g n qu trnh t vn c th nh hng n quan h chnh trong t vn.

Nhiu khi, qu trnh t vn tm gii php cha t kt qu, vic quan h ngoi tuyn s trc tip nh hng n tin trnh tm ra gii php hiu qu cho vn . Nhiu lc, tc hi ca quan h ngoi tuyn cn gy tc hi nh hng v lu v di. T vn vin s quen vi li lm vic khng hiu qu, thiu tn trng thn ch, lng lo vi k lut bn thn. Pha thn ch th h mt nim tin ni dch v t vn.

V th, mt quan h trong qu trnh t vn, trc ht phi l mt quan h ht sc chuyn nghip (professional). Hon ton da trn tinh thn tn trng ln nhau. Khng th l mt quan h chng cho, sai tuyn, lch lc, vn vo, khc x.

Quan h ngoi tuyn c th xut hin di nhiu hnh thi. i khi nhn vo, nhng quan h ny tng nh rt v hi: bnh thng, chng hn nh trao i hai chiu hay quan h gia trai n gi chic, khng rng buc bi lut hn nhn gia nh - hon ton hp php nh.

Khi quan h trong qu trnh t vn khng cn thun ty da trn cn bn tr gip v mc ch hot ng khng cn ch trng n vic tm ra gii php cho nan . Phn nhiu, nhng quan h ngoi tuyn thng l quan h tnh cm nam n gia t vn vin v thn ch. Ngoi ra nhng quan h khc nh va t vn va tr thnh bn b, lm n chung, trao i dch v, gii thiu t vn vin vi gia nh (hoc ngc li)

Nhiu ngi cho rng nhng quan h ngoi tuyn c v v hi, hoc t hi hn, ngi ta cho rng nhng qua li nho nh y c th tng thm tinh thn gn b gia hai bn. y tht ra l nhng sai lm nghim trng, mc du bn ngoi l c v v hi, nhng bn trong, qu trnh t vn b nh hng, mt mc rt su, kh nhn ra.

6. Lm vic vi ng nghip c nhng du hiu khng o c

Khi mt t vn vin pht hin ra ng nghip c nhng biu hin khng lnh mnh, thiu o c trong chuyn mn nhim v ca t vn vin l tip cn ng nghip v yu cu h c nhng hnh ng c th xo b v chm dt ngay nhng hnh vi khng ph hp vi tiu ch nghip v t vn.

Ti sao phi hnh ng nh th? Th nht, nu t vn vin lm ng vi ng nghip, t ng t vn vin y cho k lut ngh nghip ca h nhng c hi b xi mn. V t h cng d di vi nhng hnh vi ca ng nghip trong tng lai. Hn na, t cch ca mt t vn vin thng c phn nh qua ng nghip. Chng ta c trch nhim ln ting, bo v ng nghip trc khi h i qu xa. Cha k nhng trng hp ng nghip khng c nhng kin thc cn bn v tnh o c trong nghip v t vn. Hoc nhiu lc v , ng nghip khng nhn thy vic h lm l vi phm tnh o c. V th, ta cng cn nn c trch nhim gip bn ng nghip nhiu hn.

Sau y l vi gi khi tip cn vi ng nghip c biu hin sai lc trong t cch o c.

1. Cn thn thu gom y d kin mt cch kn o, t nh.

2. Trao i vi ng nghip mt cch khch quan nhng g bn thy, ngh.

3. S dng nhng vn bn hin hnh gii thiu cho ng nghip v nhng sai phm.

4. Lun th hin tinh thn tn trng v mi quan tm tht s.

5. Bnh tnh, t tn, nhng dt khot trong quan im o c ngh nghip.

6. , quan st nu nh bn ng nghip c nhng biu hin ci thin - khch l h khi nhng bin chuyn tch cc xy ra.

7. C bin php hnh ng ty theo phn ng ca bn ng nghip.

7. Kt lun

Tnh o c trong t vn l mt yu t quan trng, then cht trong cng tc t vn. C th ni, o c trong t vn l kim ch nam cho mi hot ng ca mt t vn vin. Thn ch khng ngu nhin tm n dch v t vn, h l nhng ngi gp kh khn tht s, v th, khng gip h tn tnh l mt thiu st. Li dng h hoc lm iu c hi li cng l mt sai phm ln hn.

Tt nhin nhng th thch v cm d khng hn l khng tn cng i ng t vn vin, v th, chng ta cn cnh gic vi nhng cm d y, c hnh ng ngn chn kp thi v ch ng. V sau cng, quan tm n ng nghip l mt iu chng ta nn c gng. V chng ta khng n vi x hi bng mi c nhn, m chng ta lm vic vi mt i ng nhng t vn vin.

Bo v tnh o c trong ngnh T vn khng ch l trch nhim, m cn l ngha v. Mt ngha v khng th sao nhng, li lng c.

Chng 4. T VN TRONG BI CNH X HI PHONG PH

1. Dn nhp

Con ngi lun c nhng i hi lin i mt thit vi nhng c nhn khc trong x hi. Khng phi c sng trong mt x hi a chng nh Hoa K hay nc c chng ta mi tri nghim c nhng khc bit rt a dng ca cuc sng a vn ho.

Trong bt c x hi no, tnh a vn ho cng tn ti v pht trin. Chng ta s lun thy c nhng i din khc nhau trong mt x hi. y cng chnh l tnh a dng v phong ph ca x hi. Vi Vit Nam, mt t nc tri di 3620 km b bin v 1650 km ng chim bay t cc bc n cc nam; c nhng phong tc tp qun rt khc bit gia vng cao v vng xui, min Nam, Trung, Bc, nhiu sc dn. Trong bi cnh ton cu ho hin ti, nc nh m ca ra vi th gii, nhng gi tr vn ho khc du nhp vo, cng lm cho tnh a vn ho tr nn phong ph, mun mu sc.

Cng tc t vn l mt cng tc em dch v tr gip n x hi, thng qua lm vic vi tng c nhn ring bit. iu ny cho chng ta thy, t vn vin tt nhin phi tip cn vi x hi, i hi h phi c mt no trng v chun b sn sng lm vic vi tng c nhn, hoc nhm ring bit. Tt nhin trong bi cnh x hi phong ph, t vn vin cn ch ng trn mt trn vn ha trong cng tc t vn i vi tng c nhn, nhm c hon cnh vn ha x hi khc nhau - v phn ln nhng ng x v nhn thc ca con ngi n t vn ha..

X hi lun c nhng nhm ngi v h thuc nhng tng lp khc nhau. T , mt t vn vin cn c nhng khi nim cn bn v tnh a dng mt vn ho ca x hi l iu khng th xem nh.

Thit tng khi nim vn ha rt cn c tho lun r rng.

2. Khi nim vn ha

Vn ha l mt khi nim c th nh ngha qua nhiu kha cnh khc nhau. N bao gm nhng i lng thuc v chng hc, nh nhn hc, dn tc hc, tn gio, ngn ng, phong tc. Nhng i lng thuc nhn khu hc, nh tui tc gii tnh, ni sng. Ngoi ra cn c nhng i lng x hi, nh ngh nghip, trnh gio dc, sc khe, thu nhp kinh t

nh Ngha: T , mt nh ngha tht rng v mt nn vn ha, c th c gi l: Bt c mt nhm nhng c nhn lin kt vi nhau, c chung mt bi cnh x hi, chung mc ch, v cng c chung nhng nhu cu tng t.

Ngoi ra trong mt x hi s c nhng nhm vn ha em theo nhng kinh nghim rt c trng rt khc nhau ca nhng con ngi trong cc nhm ny nh: nim tin, trit l sng, nhn sinh quan, gi tr sng. V d, mt ngi thuc gii dn c lao ng ngho s c nhng no trng rt khc vi mt ngi thuc nhm trong gii tr thc, qun i, kinh doanh thng mi, hay gii cng nhn vin chc.

a vn ha: V tnh a dng nhiu mt ca vn ha, t ng a vn ho tr thnh mt t kh ph bin trong thut ng x hi hc hin i. Kh c mt khi nim thng nht v a vn ho. V c th hiu, a vn ho l nhiu nhm vn ho nh cng tn li song song vi nhau trong mt nn vn ho ca mt dn tc, t nc.

Mt t vn vin, nu khng c no trng cn thit v khi nim a vn ho, anh ta s d ri vo lng tng khi tip cn vi nhng thn ch c qu nhiu im khc bit vi t vn vin; xt trn bnh din vn ha.

thc su sc c mi c nhn s thuc v mt nhm vn ha nht nh trong x hi (gm nhiu thnh phn - a vn ha) s gip t vn vin cnh gic khi tip cn nhng thn ch. Nh th qu trnh t vn s t c nhng hiu qu thit thc v p ng c chnh xc nhu cu t vn ca tng thn ch.

Vi kin thc v a vn ho, t vn vin c th mnh dn thm nh kh nng ca mnh trong vic em n nhng dch v t vn b ch cho thn ch. Nh trnh by trong chng 3 v tnh o c trong t vn, mt t vn vin phi ch trng n li ch ca thn ch, khng c lm hi n thn ch. Nn bit, khc bit v vn ha c th nh hng tiu cc n quan h v cht lng t vn. i khi c nh hng ca i chi trong h vn ho t tng s c nhng phn tc dng vi mc tiu t vn.

V d, nu nh mt t vn vin hon ton c thnh kin vi quan nim ng tnh luyn i. (D y l mt iu hon ton c th chp nhn c trong no trng ca mnh), t vn vin ny nht nh khng nn cung cp dch v t vn cho thn ch trnh by r rng anh ta l ngi ng tnh luyn i.

Mt thn ch s mnh dn t nhin hn khi t vn vin c cng mt hon cnh vn ho nh h. iu ny s gip t vn vin ng x sao s ng cm c th t hiu qu cao nht.

T vn vin cn ch ng trong mng vn ho khi thc hin t vn. Hon ton c th chp nhn c, nu t vn vin t chi lm vic vi mt thn ch v l do khc nhau v vn ha t tng. Nhim v ca t vn vin l mnh dn trnh by quan im ca mnh v vn t nh ny. Nu thn ch vn yu cu tip tc c t vn, t vn vin c th th mt ln. Tuy nhin, khi pht hin ra hiu qu khng t c, t vn vin s gii thiu thn ch vi mt t vn vin khc, thch hp vi thn ch hn.

3. Nhng kh khn trong cng tc t vn a vn ho

Mt vn nng bng n t hin thc a vn ho l t vn vin nh gi khng chnh xc v iu kin c th v no trng ca thn ch n t nhng hon cnh x hi khc nhau.

Con ngi vn hay c mt li nh gi chung hay c thnh kin (stereotype). V d, h ngh ngi giu s keo kit v ngi ngho s tiu hoang khi h c tin. Hay l ph n th nhiu chuyn v n ng th thch ho ngt. iu ny hon ton khng hn nh th. Chnh v vy, thnh kin vi nhng c im bn ngoi v mt vn ha x hi d dn n nhng hiu lm ch quan, vn rt d xy ra. Nhng sai st ny, nu nh t vn vin c trang b v c cnh gic trong qu trnh t vn, h c th trnh c.

Ngn ng l mt kh khn khng nh. Ta bit, mi mt nhm ngi trong x hi c mt nhm t vng ngn ng ring. i lc ta vn nghe thy ngi ta bo:

ng y n ni nghe chnh tr lm.

B y ni chuyn sc mi tin.

Anh ta dn v bin, n ni chc nh inh ng ct.

Cu phi , h dng ton thut ng chuyn mn

Nh th, tuy rng ngn ng chung l ting Vit, nhng ngn ng vn ha ca mt nhm no li c nhng t vng v no trng ring. Nm bt c iu ny, t vn vin s iu chnh sao cho ph hp, nhng chia s trong qu sinh t vn s vn hnh nhp nhng thun li, to ra nhng hiu bit cn thit.

i x phn bit vi thn ch (discrimination): L mt thch thc nhc nhi i vi nhng ngi lm cng tc t vn. Nhiu lc chng ta bt gp nhng i tng thn ch hon ton khng hp vi cm gic lm vic; tht ng bun, do ch yu ch v h khng c ging nh chng ta.

T vn vin khng i x vi thn ch mt cch bnh ng, khng c tn trng l phm n li i x phn bit vi khch. Chng hn, khi tip mt thn ch ngho, cao tui, chm chp, nu khng c ci tm, tn ty vi ngh, nhiu t vn vin s l v khng ho hng, ngn ngm ra mt, iu ny s nh hng n hiu qu t vn; nh chuyn h s t vn cho xong, gay gt, thiu thn thin, d bu.

Mt im khc cn quan tm n l qu trnh hi nhp ca mt c nhn trong x hi. V d, mt thn ch gc min Bc, sau mt thi gian sng min Nam, rt c th no trng ca anh min Nam ha. Nu t vn vin cn thn, kho lo thm d, s trnh c nhng hiu lm, i khi khng ng xy ra. ng v ging anh ta ni nghe Bc qu ri ng kch cho Bc ha l thiu tn trng. Vn ha trong t vn phi chn thnh, trung thc, hp vi tinh thn tn trng ti thiu.

4. Vn cn ch trong t vn a vn ha

Mt vn thng gp vi t vn vin l h lun coi mi i tng thn ch u ging nhau. T nhng khun mu c p dng cho mi i tng. T vn v th m cng thc, so v t ngt. iu ny s to ra nhng hn ch nht nh. Khi thn ch khng nhn ra s ng cm ni t vn vin, h s khng nhit tnh cng tc. Nh th hiu qu t vn s khng cao.

Nn nh, cht lng t vn ch yu ph thuc vo s cng tc ca thn ch. Ni khc i, khng c s cng tc ca thn ch, t vn vin s khng tht s s dng ht kh nng t vn ca h c. T vn phi l mt n lc cng tc hai chiu.

Qu nhy cm (oversensitive) mt cch khng cn thit cng l mt vn trong t vn a vn ha. Khi thn ch hiu lm thin ca t vn, c th h s khng li v ng nhn t vn vin c mt thi v vp. Thng thng cc thn ch mun mnh c tip n, i x mt cch cng bng. H khng mun c i x gn nh c thng hi. V th, t vn vin rt cn quan tm n kha cnh t nh ny.

Trang b kin thc v a vn ha, t vn vin s dng n nh dng c s gip h cng tc hiu qu hn. Tt nhin thn ch khng nht thit ph nhn ra iu ny ni t vn vin. Kin thc v a vn ha trong t vn phi c p dng kho lo, v tnh cht t nh ca vn .

tht s to ra s ng cm vi mt thn ch v nhng khc bit trong vn ha, Peterson (1977) ngh mt t vn vin ch nn i vo nhng mng vn ha sau khi thm d mt thn ch v nhng im sau:

- Nhc li nan ca thn ch bng ngn ng vn ha ca thn ch.

- Thm d xem thn ch c phn ng tiu cc no khng?

- Nu thn ch khng t thi bo v quan im vn ha.

- Rt ta kinh nghim vi thn ch, ty theo phn ng ca thn ch.

T vn vin cng nn lun cnh gic nhng tn hiu thuc phm tr vn ha, c gi i bi thn ch. Nhng tn hiu ny c th l tn hiu thm d m thn ch thng dng xc nh nng lc chuyn mn ca t vn vin. V th, thi khch quan v trung lp lun l la chn an ton, thch hp. Nht l nhng vn thuc phm tr lun l, tn l, tn gio, o c

Nwachula v Ivey (1991) cao vic t vn vin nn c mt kin thc c bn v tp tc (customs) vn ha ca thn ch. Nhng kin thc ny s h tr s lin kt khi t vn vin v thn ch cng ngi xung. S gn gi i khi ny sinh mt cch thun li khi thn ch bit t vn vin c mt kinh nghim c nhn vi nhng g h tri nghim. Hai tc gi ny ngh t vn vin, nu c th, nn xem qua nhng t liu v qu hng, tp tc ca thn ch. iu ny s gip thn ch v t vn vin c c nhng nhp cu gn gi.

V d khi t vn vin ni: ! Qu anh gn cha Hng . Ti n y. Mt k nim tht l kh qun. Ti thch lm, nht l i vo thm ng Hng Tch. Sau khi nghe th, thn ch nht nh s cm thy gn gi hn.

Tuy nhin nhng vn khc, t nh nh vic bnh lun v mt trn u bng, bnh phm v mt cun phim, khen ch v mt ca s ni ting no t vn vin cn ng v tr trung lp, trnh hng say qu , v tnh s to ra mt chn dung thch b phi Tt nhin ng v pha thn ch trong vic ng h mt i bng khng phi l sai, nhng trnh qu khch, d cho cm xc lo li n nhng ni khng cn thit

Hc tp t ng nghip (colleague): Mt im cn bn l trch nhim hc tp v nhng nhm vn ha khc nhau t nhng ng nghip c kinh nghim. C gng tham kho vi nhng ng nghip c kinh nghim. H s cung cp cho nhng t vn vin tr nhng li khuyn b ch. Nn nh, i khi, ch nm mi pht tham kho, mt t vn vin c th c c nhng thng tin cn thit, tng ng vi kt qu c hn mt cun sch 300 trang.

Mt t vn vin mun c nhng kin thc nht nh v mt tp tc sinh hot ca mt nhm thn ch cn c nhng tham kho c th. lm tt iu ny, cc t vn vin nn to c mt mng li, khi cn thit, nhng tham kho y s cung cp cho h nhng kin thc c th p dng nhanh chng, tit kim c thi gian. Cn bit, trong nghip v t vn, thi quen c mng li i ng t vn vin tham kho l mt iu khng th xem nh c.

Sue (1978) ngh 5 hng dn khi lm vic vi thn ch t cc nhm vn ha khc:

1. T vn vin cn xc nh c gi tr vn ha v nhn sinh quan ca mnh. Ch p dng nhng tnh cm v hnh vi chp nhn c bi x hi v s dng chng mt cch thch hp trong nhng tnh hung c bit. Nn gi thi trung lp.

2. T vn vin cn quan tm n tnh ph thng ca nhng hc thuyt v k thut t vn. Nn nh, khng mt hc thuyt hay k thut t vn no an ton tuyt i khi tip cn vi vn vn ha trong t vn.

3. T vn vin cn nm bt nhng din bin x hi c nh hng n nhm x hi ca thn ch, v con ngi l sn phm ca nhng din bin xy ra trong mt x hi. Trnh ch quan v thnh kin cng nhc.

4. T vn vin cn c thi tn trng, nu nh h khng c quan im ng nht vi th gii quan ca thn ch, khng nht thit phi cht vn v th gii quan ca thn ch.

5. T vn vin cn s dng tnh tng hp (eclectic) trong k nng t vn p ng nhu cu vn ha ln rng ca ton b cc nhm i tng thn ch.

Nhiu t vn vin xut thn t nhng nhm vn ha x hi thiu s khc, c th khng c trang b hoc thiu nhng tri nghim c nhn v nn vn ha chung. iu ny cn c cc t vn vin qun trit. Nh th, h s khng c l do d di vi mnh. Cn bit, n lc hc hi v vn ha l mt yu cu vi t vn vin c trch nhim.

Cn bit, lm mt t vn vin trung bnh khng kh. Rt d dng nu hnh ngh nh mt t vn vin yu nghip v, cu th, ba bi. tr thnh mt t vn vin c chuyn mn nghip v cao, c tinh thn trch nhim, am tng v vn ha x hi mi l mt vic lm kh khn hn rt nhiu.

5. Nhng ngh cho ca t vn vi nhm i tng c bit

Va nu trn l nhng nhm x hi tng i chung. T vn vin nn thc rng, cn c nhng thn ch trong mt nhm x hi no , c nhng nhu cu cn khc bit hn v hon cnh c trng ca nan cng nh iu kin ca thn ch. V th, mi t vn vin phi cnh gic rng mi thn ch l mt c nhn c nht, v mi ca t vn u c bit.

i khi, c th ngc nhin, khc bit bn trong mt nhm x hi cn ln hn khc bit gia cc nhm x hi khc. V th, tip cn mi thn ch nh mt c nhn c bit l iu cn c quan tm, ch trng. Hay ni khc i, mt x hi a vn ha s c nhiu nhm x hi vn ha khc nhau. Trong mi nhm vn ha y, l tp hp nhng c nhn rt khc nhau.

Vi ngi gi: Nhm thn ch vo tui v hu, t vn vin cn ch n kinh nghim sng, ng gp ca h trong x hi. T vn vin cn c nhng kin thc cn bn v qu trnh pht trin ca ngi gi. Nhng tm t v kht vng, nhng nhu cu bc xc. T vn vin cng nn b cht thi gian trong vic tm hiu v iu kin sinh hot ca h, nh tnh trng gia nh v v chng, con chu Yu t vn ho trong t vn vi ngi gi vn phi c ch trng mt cch tho ng.

Cn bit, vi ngi gi, bnh tt v tnh trng sc khe, i din vi ci cht, lun l nhng vn t nh, nhng bc xc V th t vn vin cn tham kho k v lun nh gi nhng vn ny trong mt bi cnh thch hp, nhm cung cp nhng gi chnh xc, c ch vi ngi gi.

Cng nn nh, t vn vin trnh i x thiu thc nh coi vic phn ng chm ca thn ch ln tui nh l nhng du hiu ca lo ha. Tt nhin cng ln tui, nhng ng x ca con ngi c chm hn, song h vn hon ton c th x l c nhng vn trong cuc sng nu nh h c thi gian. V th, khi lm vic vi thn ch nhiu tui, t vn vin cn kin nhn, gii thch r rng, chm, cn thn, thn ch ln tui c th nm bt c nhng thng tin cn thit.

Vi thn ch khc gii: Ph n v nam gii l nhng c th chu nh trng bi iu kin v p lc ca x hi khc nhau, v h c nhng chc nng v vai tr khc phau trong x hi. T cm nghim v no trng ca h cng rt khc nhau.

T vn vin ngho nn kin thc v gii tnh thng ri vo nhng sai lm v quan im gii tnh, s d dn n nhng phn bit trong i x, c thnh kin sai lc, a i hi v l, p t thiu c s, k vng thiu thc t nhng iu ny s c nh hng khng nh n cht lng t vn.

Mt iu cn ch khi t vn cho ph n v nam gii l mi phi, qu trnh pht trin c th v kh nng nhn thc rt khc nhau. Ph n thng c nhu cu ni tm nhiu hn nam gii. Mt s ch em vn sng th ng v ngn ngi vi nhng thay i mang tnh bc ngot.

Cng nn bit, ph n thng c nhu cu t vn cao hn nam gii. iu ny khng nn coi nh mt l tt nhin n gin, khai thc ba bi. Tri li, t vn vin phi tn trng nhu cu ny ni h. Lun c gng phn u trong nghip v em n cho h nhng dch v t vn c cht lng. Vai tr ca ph n trong x hi rt ln. T vn vin nn thng qua h nhng ng gp tch cc ca h s n vi sinh hot x hi.

Xt v nhng phng din sinh hot, nht l trong iu kin cng nghip ha hin ti, ch em ph n hin nay, ngoi nhng vai tr truyn thng i vi gia nh v x hi nh lm v, lm m, h cn c nhng nhim v v trng trch mi trong x hi. iu ny khng ch t ra cho h nhng kh khn mi, m cn l mt th thch cho i ng t vn trong qu trnh tm ra nhng tho g hiu qu vi nhng vn mang tnh thi s nu trn vi ch em ph n.

Mt iu cn bit, ph n c nhu cu v cc mi quan h rt cao. V th, nhng vn lin quan n quan h tnh cm, gia nh, cng tc, ngh nghiplun l nhng yu cu bc xc. T vn vin nn mnh dn v khch quan khi cp n vn quan h. Khng ni li d nghe khi thn ch n mun nghe. T vn vin cn trung thc. Lun c gng to ra nhng suy ngh lnh mnh tch cc, ch em tm thy s cn bng thc tin v c nhng quyt nh ph hp vi hon cnh c bit ca h.

Vai tr ca ph n ton cu ni chung, v ph n Vit Nam ni ring, ang cng ngy cng thay i. Rt tic, nhiu t vn vin vn cha theo kp vi tin ha ny, vn chm chp, tt hu. y l mt vn cn c khc phc. Hnh nh ngi ph n hm nay khc hnh nh ngi ph n trong qu kh. T vn vin v th cng phi nm bt c vai tr mi ca h trong x hi.

Vi nam gii, t vn vin cn bit l h khng nhit tnh lm trong qu trnh tm n dch v t vn. Nam gii thng tm ra gii php bng chnh n lc ca bn thn h.

Ring vi nam gii, h c nhng bc xc v ln sng vai tr ca ph n ang c nhng thay i ln lao trong bc tranh ton cc x hi. Vai tr truyn thng ca nam gii l ngi em cm v nh khng cn chim v tr quan trng c tn nh xa. H hin nay phi i ph cnh tranh ngh nghip vi ph n gn nh trong mi ngnh ngh. Bnh ng trong x hi gia hai phi nam v n c nhng nh hng ln lao n no trng ca nam gii.

c bit vi nam gii, h gp tr ngi khng nh khi cp n nhng vn thuc phm tr ni tm. Hnh nh vi nam gii, nhn nhn hoc ni n nhng kh khn nan l du hiu ca suy yu v thiu nng lc. V th, t vn vin cn ht sc kho lo, t nh trong vn . khc phc tnh trng ny, t vn vin phi to ra mt mi trng tht an ton, thoi mi, nam gii an tm hn trong qu trnh cng tc vi t vn vin.

Scher (1981) a ra vi gi khi lm vic vi thn ch nam gii, nh:

1. Nhn mnh n nhng thay i m ngi n ng tri qua - c vi m ln v m.

2. Nhng gai gc trong vn thnh kin v vai tr trong gia nh v x hi.

3. Tm quan trng ca vic ngh nhng gii php tho g.

4. S cn thit trong qu trnh xc nh r vai tr ca h trong gia nh v cng vic.

c bit, t vn nhm vi nam gii s c kh khn hn v h thng khng cp n nhng nan thc. Nn nh, nam gii thng ni nhiu v ni rt d dng vi nhng vn ngoi l, nhng khi i din vi nhng vn gai gc, h thng khng c kh nng ni chuyn v chuyn ti mt cch c hiu qu.

Nhiu thn ch nam gii khng hon ton t gic hoc t nguyn n vi t vn. H n t vn vi mt thi d chng, thm d, i khi hoi nghi. T vn vin, nm bt c vn ny, cn kin nhn vi h.

Li sng (lifestyle): Nhng vn khc nh ng tnh luyn i, sng th, ly d, tnh yu phng khong lun l nhng vn t nh. i hi phi c kinh nghim v kin thc. T vn vin khi i din vi nhng vn trn, cn mnh dn trnh by quan im v kh nng nghip v ca h. Lun tn trng thn ch cho t vn vin c hi lm vic vi h. nh gi cao nhng kinh nghim trong qu trnh t vn. Nu cn, sn sng gii thiu thn ch n nhng t vn vin c kinh nghim hn trong nhng vn nu trn.

Vn tm linh (spirituality): Vi mng i sng tm linh, t vn vin cn tm n vn ht sc t nh ni trn. Thi trung lp l mt thi cn thit. i sng tm linh v tn gio lun l nhng vn nng, d c nhng pht sinh ngoi d on, i khi c nh hng khng c li n cht lng t vn.

Thi khn ngoan nht vn l tn trng suy ngh v ch kin chn la ca thn ch. Khng phi l vut ui, song t vn vin nn lng nghe hiu k nh hng ca tn gio hay i sng tm linh nh hng n thn ch nh th no.

Tuyt i khng cht vn, i co, hn thua trong lnh vc tn gio. T vn vin c thi im tnh trong vn ny thng c coi l c tnh trng thnh. Thi v t l cn thit. Cn nh, trong tn gio, khng c xu tt ng sai. Ch c s khc bit v tt c u c tn trng mt cch xng ng.

6. Kt lun

T vn l mt dch v phc v li ch con ngi. Nh th, n l dch v phi n ng ngi, m x ng vn , tm ra gii php thch hp ng n nht. lm c iu t vn vin cn hiu r i tng thn ch v hon cnh vn ha x hi ca h.

V tnh cht rng ln v bao qut ca khi nim vn ha x hi, t vn vin phi coi vic thu thp v trang b nhng k nng v kin thc vn ha x hi l nhim v c bn. Cht lng t vn lun n trc tip t s cng tc nhit tnh ca thn ch, v th hiu r c hon cnh vn ha x hi ca thn ch s gip t vn vin pht huy ht kh nng t vn ca mnh.

Nn nh, thnh kin l mt ci by gy ra khng bit bao nhiu l bt ng i khi dn n nhng sai lm ht sc ng tic. Cnh gic v nhng khc bit vn ha s gip cho quan h gia t vn vin v thn ch trnh c nhng c xt va vp khng cn thit. V th, t vn vin cn u t tha ng hiu c thn ch ca mnh - c nh th, cht lng t vn mi cao v thn ch s tm c nhng kt qu tch cc t dch v t vn.

PHN HAI. TIN TRNH T VN V NHNG HC THUYT P DNgGChng 5. XY DNG QUAN H TCH CC TRONG T VN

1. Dn nhp

Qu trnh t vn cn thit c xc nh r tng bc t c hiu qu t vn ti u. T vn vin khng th xem nh cng tc ny v tin trnh t vn vi nhng bc c th s gip cho t vn vin thm nh c qu trnh t vn. Nh mt lch trnh c th, tng giai on ca qu trnh t vn gip t vn vin xem xt mc tiu ca qu trnh t vn t ra c t nhng tin b cn thit. T , t vn vin s p dng vai tr ca mnh mt cch trit vo vic xy dng mt quan h lnh mnh vi thn ch.

Vic c mt tin trnh c phn chia r tng giai on s nh mt bn , mt h thng bng ch ng, gip t vn vin thao tc d dng v lm vic c hiu qu hn. T vn vin v th c th ch ng v thn ch c th nhn ra nhng tin b trong t vn.

M hnh cc giai on trong qu trnh t vn khng khin cho qu trnh t vn tr nn cng thc, g b. Tri li tin trnh ny s gip cho t vn vin an tm hn khi h i ng hng. Hn na, tin trnh t vn s tr thnh c bi bn, p ng c tnh c t chc trong nghip v t vn.

Nu nh cc yu t nh a im thoi mi, gi gic thun li, k nng ca t vn vin xut sc, v s cng tc ca thn ch c quyt nh n cht lng t vn; cng nh th, mi quan h gia t vn vin v thn ch l mt trong nhng quyt nh c tnh chin lc trong nghip v t vn khi v ch khi quan h y c mt lch lm vic c th.

2. Cc yu t nh hng n tin trnh t vn

Nhng vn cn bn c nh hng thit yu trong tin trnh t vn bao gm:

- Cu trc thit k quan h gia hai pha.

- S ch ng ca t vn vin.

- C s h tng.

- Kh nng tham gia ng gp v nhn thc ca thn ch.

- K thut v nng lc ca t vn vin.

Cu trc thit k (structural design): Hay cn gi l bn hp ng (contract) l sn hot ng cho ton b qu trnh t vn. Thng thng thn ch v t vn vin trng khng nhn thy trc mt cng mt mc ch (same goal) ca t vn cng nh cng kt qu (same result) ca qu trnh t vn.

C th ni, tm n dch v t vn l chn la sau cng ca thn ch, sau khi tn dng nhng ngun tr gip khc t gia nh, bn b nn nhiu thn ch ht sc hoang mang, n o, c ngi k vng qu nhiu, c ngi khng dm t nhiu hy vng vo dch v t vn. T vn vin li cha hiu r hon cnh v kh nng thn ch. Hai bn v th rt cn c mt nhp cu hai pha hiu nhau.

Mt cch c th, bn hp ng cu trc thit k, theo Day v Sparacio (1980) l mt s hiu bit t hai pha v tnh cht c trng ca dch v t vn, nhng iu kin c p dng cho hai pha, cc th tc thao tc, v nhng vn ny sinh xung quanh qu trnh t vn.

Cu trc thit k (bn hp ng) trong t vn s gip:

- Gii thch r, c th v quan h gia t vn vin v thn ch.

- Vai tr ca mi bn.

- Hng lm vic.

- Bo v quyn li ca hai bn.

- Nhng yu cu v trch nhim ca mi bn trong sut qu trnh t vn.

V th, n c quyt nh then cht trong qu trnh xc nh thnh cng hay tht bi ca t vn. Mt cch khc, khng c bn hp ng cu trc thit k, qu trnh t vn c th ni khng th thc hin c.

Bn hp ng phi ghi ra tht r rng c th. V d, thi gian cho mi ca t vn l 50 pht, hnh vi ca hai bn phi c gii hn, ngn ng phi trong sng, lch s, v nhng yu cu m thn ch phi tun th. Ni khc i, bn hp ng cu trc thit k l nhng hng dn c th cho tng khu, tng b phn trong sut qu trnh t vn hot ng c t chc, c trt t.

Cu trc thit k quan c mt tm quan trng trong mi giai on ca sut qu trnh t vn, tuy nhin n quan trng nht trong bui phng vn u tin (initial interview). Ti sao, theo Dorn (1984) thn ch n vi t vn khi h gp nhng nan v ang trong tnh trng hn mang. V th cu trc thit k cho h mt cm gic l h phn no tm ra ci h ang cn. H tm thy ngha ca hng i. ! Th ra h c mt k hoch v mt chin lc hn hoi.

Cn bit, nu qu cn thn v qu t nng vo bn hp ng, qu nhiu yu cu trong cu trc thit k, c th c nhng hu qu ngc li mong mun v thn ch c th s b ngp. Hay nht l nn im qua nhng im mu cht, sau a nhng ti liu in sn (printout) thn ch em v c thm nh.

Cu trc thit k trong t vn rt cn thit trong trng hp nhng thn ch c nhng k vng qu ln, khng tng. Nh cu trc thit k, t vn vin c th trnh by trc tip vi thn ch v l li, cch thc lm vic, nhng thao tc cn c tun th, nhng kh nng gii hn ca qu trnh t vn, kt qu nht nh, hp ng k kt trn tinh thn cng tc Nh th, ni khc i, cu trc thit k c nu ra r rng trong bn hp ng, c k bi hai bn.

Mt trung tm t vn, d qua in thoi, trn mng online, hay trong vn phng, nht nh bc u tin l bn hp ng (contract) c c k, hiu r, v c ch k ca hai bn.

Mt bn hp ng c bn s bao gm nhng ni dung thit yu nh:

- a ch ca vn phng trung tm t vn, s in thoi.

- Gii thiu ngn gn v mc ch ca bn hp ng.

- Kinh nghim v chc nng ca t vn vin.

- Hnh thc vn hnh v cc bc thao tc trong sut qu trnh t vn.

- iu kin tr thnh thn ch trong qu trnh t vn.

- Trch nhim v quyn li ca thn ch.

- Gi gic hn v a im ca t vn. (Lch hn ca t vn hng tun hay mi na thng).

- Thi gian ca sut qu trnh t vn. (3 thng hay 6 thng).

- Th tc gii thiu t vn vin mi hay dch v khc nu cn thit.

- Gi biu v phng thc thanh ton.

- H s thn ch v vic qun l h s thn ch.

- Vn bo mt tin tc.

- Trng hp nguy him xy ra vi sc khe ca thn ch v ca ngi khc.

- Nhng iu ngoi mun c th xy ra nh kt qu khng t c.

- Th tc khiu ni, nu c.

- Phi c ch k ca hai bn.

Yu t ch ng ca thn ch (initiality): L mt nhn t quyt nh trong qu trnh t vn tm l. Mt thn ch khng c thin ch s khng c kt qu kh quan trong qu trnh t vn.

T vn vin cn hiu rng, khng phi thn ch no cng hng hi cng tc. Nhiu thn ch tri li rt th ng, n o v lng l trong vic cng tc vi t vn vin. Trong nhng trng hp thn ch khng quyt on lm v mc ch ca t vn. V th, t vn vin s gp kh khn trong vic xc nh c kt qu t ra v nhng bc thc hin cn nhm n. iu ny c nh hng tiu cc n tin trnh t vn, nu khng mun ni l sm mun g quan h t vn s kt thc non.

Nhiu thn ch lng l, c thn ch chng li, nu nh y l trng hp b gia nh p buc n vi dch v t vn. T vn vin c th tm thi nh gi nu thn ch khng c tinh thn hp tc. Theo Otani (1989) h s c biu hin di y nu h cha c tinh thn cng tc:

- Ni t v c du hiu khng mun ni chuyn, ni ri rc, chia tr.

- Ni dung ca nhng i thoi, c v chng i, bi xch, thiu hp tc.

- Kiu i thoi nht gng, khng tp trung.

- Thi tiu cc i vi t vn vin.

Tuy nhin, mt t vn vin c kinh nghip s x l bng cch:

- Nhp cuc vi thn ch, mc du thn ch kh chu, nng ny, bt nh.

- Lun coi y l nhng phn ng t nhin ca thn ch, nn c th gi c thi im tnh.

- By t thi thng cm, chp nhn, s gy c thin cm trong tng lai.

- Kho lo thuyt phc, tuy nhin t vn vin phi ch ng v bnh tnh.

- Thng thn nu ln s cn thit ca t vn trong iu kin ca thn ch. Cn bnh tnh v thnh tht.

thuyt phc thn ch, t vn vin trnh nhng li ni khiu khch, t thi bt cn, hoc c xem nh hoc h thp h. iu ny rt tai hi, v n trc tip y xa thn ch ca mnh.

H tng c s (physical settings): L trung tm t vn hoc a im ni phn ln mi hot ng t vn din ra, nh phng c, nh sng, nhit cn phng, ngn ko c kha bo v h s T vn c th xy ra hu ht bt c a im no c tha thun trc, nhng nhng im sau y cn c cn nhc k nh:

- Phng phi yn lng, n m va phi, nh sng d chu.

- Khng c ting ng n o, khng qu nng, qu lnh.

- To khng kh thoi mi, trang tr m p, nhng khng qu le lot.

- Tng dy m thanh khng nghe thu qua c.

- Phng khng nn c nhng pha quy ri ct ngang nh in thoi reo, hoc g ca bi ng nghip.

Nn nh, mt khi thn ch n vi mt ca t vn, nhim v ca t vn vin l chng minh cho thn ch bit l h ginh 100% thi gian cho thn ch. Tt in thoi di ng, ng ca vn phng C th ni, mt ca t vn l mt cuc hp cao cp, trnh tt c nhng hot ng khc t bn ngoi.

n tng ban u (first impression): Thin cm ca thn ch, cng l mt nhn t tch cc trong cht lng t vn n tng ban u rt quan trng. Phn ln chng ta nh gi ngi i tc qua ln u tin gp g. i vi nhng t vn vin khng c ngoi hnh tt, khng hn l mt ci g xu hay ng ngi. Bn cn ch thm v nhng n lc to ra mt n tng tt. Thng thng thn ch s d chp nhn mt t vn vin tr, p, ni chuyn thu ht, c kin thc v nhn c v thnh cng.

Tuy nhin, vi mt nt mt t tin, mt n ci thng cm, thnh tht, mt ci bt tay thn thin, mt cu cho lch s, tn trng, nh mt quan tm tru mn, nhng ci gt u cn thit, s to nn mt n tng kh qun. Nhng k nng ny s to nn mt nt cho n ch ng, khng bao gi tha thi.

Khi mt thn ch c thin cm vi t vn vin, mc tham gia vo qu trnh t vn ca khch hng cng s tr nn tch cc, nng ng hn. iu c th ni nh mt bc thng li quan trng, nh cu tc ng Vit ta: u xui ui lt.

T vn vin c th da vo nhng phn ng ca thn ch nh l thc o v n tng ban u v mnh qua nhng c ch nh: th ngi, nh mt, nt mt, ging ni. Ngay c ni dung cu ni cng cn c nh gi. Nn nh, ngay c chuyn mt thn ch by t thin cm, t vn vin vn lun lun gi thi tn trng v nghim tc. Khng nn c thi bng lng t toi. Cn bit, thn ch s tinh nhn ra, v n tng ban u s mt ht, nu nh t vn vin ng qun trn chin thng qu sm. Lun coi vic tip cn thn ch l mt trch nhim thuc v phm tr cht lng, khng nn n gin coi l chuyn chinh phc ngi mi; t c ri th thi.

Ngc li, khi t vn vin tip n mt thn ch khng c nt thu ht hp dn, hoc c nhng khim khuyt, bt li v ngoi hnh, hn ch v kh nng giao tip. T vn vin vn phi c gng vi n lc to n tng cho n v coi h l nhng ngi bnh thng. Khi t vn vin c thin ch nh th, thn ch s nhn ra thi nghim tc v t cch phc v ca t vn vin. iu ny s c li trong qu trnh t vn sau ny.

T cch v ngoi din ca t vn vin rt quan trng trong vic thit k mt n tng ban u tt. K nng v chuyn mn nghip vu, tm huyt vi ngh l iu tt, cn c. Song mt b ngoi khng c chm sc, hoc b b nhn vo qu li thi nhch nhc s phn no gi nhm i tn hiu trn thn ch rng t vn vin tht s khng ch v chng nghim tc trong cng vic.

Trang phc v tc phong th hin c c tnh v phong cch lm vic. Qu xu xa, d di vi bn thn ca t vn vin s lm cho thn ch d ct hng, i khi t v tht vng. iu ny s c tc hi ln n quan h t vn, nu khng ni n s kt thc t vn non.

Strong (1968) nu ra ba yu t quan trng khi t vn vin tip cn thn ch. Theo tc gi, l:

1. Tnh chuyn nghip (khi t vn vin t ra t tin vi phong thi khoan thi, im tnh, c bng cp gn trn tng, vn phng thit k trang nh, lch s).

2. Sc thu ht (khi t vn vin n ni nh nhn, lch s, ng n, tn trng, ci m).

3. To nim tin (khng v vp, b b, t vn vin duy tr thi trung dung, khng ch bai hoc nu nhng nhn nh tiu cc, khng ni to, khng xoi mi, cht vn, hch sch qu ng).

iu quan trng t vn vin cn nh l hy to mi iu kin thn ch t do pht biu trong ln gp g. Nu thn ch cng cm thy thoi mi, iu cho ta c hi tin nhiu hn rng h s an tm v tn nhim ni ngi t vn vin. Nh th, mi quan h s tr nn m , thun li hn.

3. Cc phng php phng vn ln u

Phng vn ln u (initial interview): L mt cng tc rt quan trng, c th ni y l ca phng vn ch khng phi l ca t vn.

Ln u gp g ny, c t vn vin v thn ch s xoay quanh vic c d kin quyt nh xem t vn c nn tip tc hay khng. Trong ln gp g ny, t vn vin s c mt ci nhn khi qut v vn t phc tho ra mt chng trnh lm vic kh thi vi thn ch. Trong ln gp g quyt nh ny, thn ch cng c th quyt nh xem t vn vin c th gip h x l nan . Nu nan vt ngoi kh nng ca t vn vin. Lc y t vn vin s gii thiu thn ch n mt t vn vin khc c nng lc hn.

Phng vn ln u do thn ch ch ng tm n v yu cu dch v t vn: T vn vin phi ch lng nghe tht tt. H cn tp trung bit c tm nguyn v mong i ca thn ch. Trong trng hp ny t vn vin cn tnh to, thu thp mi d kin cn thit, t s c mt chng trnh hnh ng thch hp.

Thng thng mt thn ch n dch v t vn, h lun c nhng lo lng nht nh no . V th t vn vin c gng trao i vi thn