vitaal thuis specificaties v4.0 2017 - vitavalley · bij het opstellen van de vitaal thuis visie is...
TRANSCRIPT
Vitaal Thuis specificaties V4.0
2017 Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
2 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Vitaal Thuis specificaties V4.0
December 2017
3 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Inhoudsopgave
1. Achtergrond ................................................................. 4
Vitaal Thuis – Samen werken aan langer thuis wonen .................................................................................... 4 Vitaal Thuis: Meerjaren programma .................................................................................................................. 5 Klantreizen en Customer Journeys ..................................................................................................................... 8 Samenwerking ....................................................................................................................................................... 9
2. Kaders en ordening................................................... 10
Gerelateerde standaarden, specificaties en normen .................................................................................... 10 Dienstenoverzicht ............................................................................................................................................... 11 Functionele en niet-functionele eisen .............................................................................................................. 13
2. Functionele eisen ........................................................... 15
Functiegroep 1: Functies gericht op veiligheid ............................................................................................... 20 Functiegroep 2: Videocommunicatie en sociale participatie ........................................................................ 37 Functiegroep 3: eHealth voor mensen met chronische ziekten ................................................................... 45
3. Niet-functionele eisen ................................................... 59
Gebruiksgemak ................................................................................................................................................... 59 Geïntegreerd aanbod, open, koppelbaar en toekomstvast .......................................................................... 61 Veiligheid en privacy ........................................................................................................................................... 63 Schaalbaarheid .................................................................................................................................................... 64 Kostenstructuur, prijs en facturatie ................................................................................................................. 64 Beheer .................................................................................................................................................................. 66 Beschikbaarheid.................................................................................................................................................. 68
Bijlagen ................................................................................ 71
Bijlage A: Doelen en uitgangspunten Vitaal Thuis .......................................................................................... 72 Bijlage B: Klantreizen en Customer Journeys .................................................................................................. 77 Colofon ................................................................................................................................................................. 87
4 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
1. Achtergrond Goede zorg voor iedereen op de juiste plek op het juiste moment is het uitgangspunt voor een goed,
toegankelijk en betaalbaar zorgstelsel. Steeds vaker zal deze plek thuis zijn.
Mensen die zorg en ondersteuning nodig hebben, willen en kunnen steeds langer zelfstandig wonen.
Ouderen en mensen met chronische aandoeningen blijven steeds langer veilig, verzorgd en zelfstandig
thuis wonen dankzij nieuwe woonconcepten, passende thuiszorg, goed georganiseerde mantelzorg en de
inzet van thuiszorgtechnologie. Ook ziekenhuiszorg kan steeds vaker buiten de muren van het ziekenhuis
plaatsvinden. Dankzij ICT en eHealth zijn tijd en plaats steeds vaker irrelevant waardoor de zorg zich kan
verplaatsen van zorginstelling naar thuis en van wachtkamer naar woonkamer.
Vitaal Thuis – Samen werken aan langer thuis wonen
Vitaal Thuis is gestart in 2014 en is een veldinitiatief van VitaValley met als doel mensen in staat te stellen
thuis de zorg te ontvangen die zij nodig hebben. Digitale innovatie en de inzet van (thuis)zorgtechnologie
is hierbij een belangrijke pijler.
Inmiddels werken ruim zestig partners uit de zorg, het bedrijfsleven en kennisinstellingen in de Vitaal Thuis
coalitie samen aan de gezamenlijke randvoorwaarden op systeemniveau: structurele bekostiging,
standaarden en inbedding in de zorg. Hierdoor kunnen mensen langer veilig, verzorgd en vitaal thuis
wonen met zo veel mogelijk eigen regie. Vitaal Thuis draagt zo bij aan het mogelijk maken van ‘de juiste
zorg op de juiste plek op het juiste moment’.
Langer zelfstandig thuis wonen vraagt meer dan de inzet van thuiszorgtechnologie. Passende
(mantel)zorg, woningaanpassingen en nieuwe woonconcepten zijn randvoorwaardelijk. Om hiermee de
juiste verbindingen te maken werkt Vitaal Thuis samen met de bouw- en installatiesector.
Vitaal Thuis: Thuiszorgtechnologie
In de eerste fase van het Vitaal Thuis programma (2014-2016) lag de focus op het breed beschikbaar
maken van thuiszorgtechnologie waarmee ouderen en chronisch zieken langer en veilig en zelfstandig
thuis kunnen blijven wonen: alarmering, leefstijlmonitoring, alarmopvolging, beeldzorg,
medicatiedispensing en slimme sleuteloplossingen.
Vitaal Thuis: Thuiszorgtechnologie heeft invulling gegeven aan de doelstellingen zijn verwoord in de
kamerbrief over eHealth en zorgverbetering1 (juli 2014):
Binnen vijf jaar heeft iedereen die zorg en ondersteuning thuis ontvangt de mogelijkheid om – desgewenst – via
een beeldscherm 24 uur per dag met een zorgverlener te communiceren. Naast beeldschermzorg wordt hierbij
ook domotica ingezet. Dit draagt eraan bij dat mensen langer veilig thuis kunnen wonen.
Zie hier voor het programma en de deliverables: Vitaal Thuis: Thuiszorgtechnologie.
Vitaal Thuis: Ziekenhuiszorg Thuis
Het Vitaal Thuis programma startte in 2017 parallel hieraan een nieuwe fase: Ziekenhuiszorg Thuis.
In de nieuwe fase zetten we in op de grootschalige implementatie van veilige, betrouwbare, bruikbare én
betaalbare Ziekenhuiszorg Thuis eHealth toepassingen, zoals zorg-op-afstand, telemonitoring, smart
sensoring en thuisbehandeling. We richten ons hierbij op de toepassingen voor COPD, CVRM, oncologie,
risicozwangerschappen en thuisdialyse. Uit de Ziekenhuiszorg Thuis monitor die wij begin 2017 startten,
1 Kamerbrief over e-Health en zorgverbetering (juli 2014)
5 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
kwamen 120 toepassingen van Ziekenhuiszorg Thuis in Nederland naar voren, waarin deze doelgroepen
het vaakst genoemd werden.
In het proces van coalitievorming, visievorming, kennisdeling, adressering van systeemobstakels,
implementatie en opschaling wordt gebruik gemaakt van de samenwerkingen en processen die vanaf
2014 zijn ontwikkeld.
Onze gezamenlijke ambitie is om hiermee Vitaal Thuis toepassingen een vanzelfsprekend onderdeel te
maken van zinnige en zuinige zorg. De Vitaal Thuis coalitie is een breed consortium waarin alle belangrijke
stakeholders zijn vertegenwoordigd: thuiswonende ouderen, chronisch zieken, mensen met een
beperking en hun mantelzorgers, zorgaanbieders, zorgfinanciers, kennisinstituten en leveranciers.
Meer achtergrondinformatie over de Vitaal Thuis coalitie kunt u teruglezen in Bijlage A.
Vitaal Thuis: Meerjaren programma
Vitaal Thuis is een meerjaren programma en kent de volgende fasering:
Het doel van de coalitie Vitaal Thuis: Ziekenhuiszorg Thuis is om mensen in staat te stellen thuis de
zorg te ontvangen die zij nodig hebben. Door zorg 24x7 beschikbaar te hebben in de eigen omgeving,
is zorg dichtbij en altijd beschikbaar. Gespecialiseerde zorgverlening wordt op afstand geboden in
combinatie met ondersteuning vanuit de wijk in huis.
Zo wonen mensen veilig, verzorgd en vitaal thuis met zo veel mogelijk eigen regie.
6 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Eén van de cruciale stappen is het formuleren van gezamenlijke specificaties. Zorgaanbieders en
zorgverzekeraars kunnen, door te verwijzen naar de Vitaal Thuis specificaties bij inkoop en contractering,
de brede inzet van bruikbare, betrouwbare en betaalbare thuiszorgtechnologie mogelijk maken. De Vitaal
Thuis specificaties helpen vraag en aanbod beter op elkaar af te stemmen en faciliteren de ontwikkeling
van een goed werkende en innovatieve (consumenten)markt voor veilige en verantwoorde
thuiszorgtechnologie.
De Vitaal Thuis specificaties:
zijn een generieke set specificaties (eisen), die gesteld worden aan thuiszorgtechnologie die door
zorgaanbieders en andere kopers en gebruikers toegepast kunnen worden bij selectie;
beschrijven zowel functionele als niet-functionele specificaties voor de inzet van zorgtechnologie
in de thuisomgeving;
sluiten aan op / verwijzen naar relevante specificaties, standaarden, afsprakenstelsels en
wetgeving;
hebben nadrukkelijk een pre-competitief doel om compatibiliteit van verschillende oplossingen te
verbeteren en om vraag en aanbod in de markt voor thuiszorgtechnologie beter op elkaar af te
stemmen;
dragen zo bij aan ‘goede zorg voor iedereen op de juiste plek op het juiste moment’
arrangementen en aan een goed, toegankelijk en betaalbaar zorgstelsel.
Dit document, opgesteld door de Vitaal Thuis werkgroep Specificatie en Certificering, beschrijft deze
specificaties.
7 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
8 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Klantreizen en Customer Journeys
Centraal bij het opstellen van de Vitaal Thuis specificaties staan de behoeften en wensen van de
gebruikers: thuiswonende ouderen, chronisch zieken, mensen met een beperking en hun mantelzorgers,
zorgprofessionals en andere betrokkenen die thuiszorgtechnologie gebruiken.
De achterliggende processen waarin thuiszorgtechnologie wordt gebruikt zijn vastgelegd in klantreizen of
customer journeys. Deze customer journeys vormen het uitgangspunt en onderbouwing van de
specificaties. Hiermee wordt een idee gegeven over hoe in de praktijk de inzet van thuiszorgtechnologie
geholpen is door het vaststellen van functionele en niet-functionele eisen. Hiermee worden naast de puur
functionele aspecten ook niet-functionele aspecten zoals kwaliteit, inzet, gebruiksgemak, veiligheid en
beschikbaarheid geborgd op het benodigde niveau van de eindgebruiker, met inbegrip van zowel
thuiswonende ouderen, chronisch zieken en mensen met een beperking, als diens (in)formele
zorgverleners.
Bijlage B beschrijft verschillende customer journeys aan de hand van persona’s, die inzicht verschaffen in
de diversiteit aan gebruikers en gebruikerseisen en –wensen, wanneer het bij deze doelgroepen aankomt
op de behoefte voor en (tijdelijke) inzet van thuiszorgtechnologie en beschikbaarheid van mantelzorgers.
De Vitaal Thuis werkgroep Inbedding in de zorg heeft voor Ziekenhuiszorg Thuis toepassingen uitgebreide
customer journeys opgesteld, zie hier.
9 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Samenwerking
Dit document kwam tot stand door samenwerking binnen de brede Vitaal Thuis coalitie.
In de coalitie zijn (koepels van) patiënten, cliënten, zorgaanbieders, zorgprofessionals, kennisinstellingen,
opleidingen, zorgverzekeraars en technologie aanbieders vertegenwoordigd.
Zie Bijlage A voor de samenstelling van de coalitie.
10 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
2. Kaders en ordening
Gerelateerde standaarden, specificaties en normen
De Vitaal Thuis specificaties sluiten aan op reeds beschikbare standaarden, specificaties en normen. Doel
is om tot een complete en praktische set van specificaties te komen waaraan thuiszorgtechnologie
toepassingen moeten voldoen.
De belangrijkste input komt uit de volgende categorieën:
1. functionele (zorg) inhoudelijke standaarden, inclusief landelijke zorgstandaarden en
afsprakenstelsels);
2. niet functionele, algemeen randvoorwaardelijke normen op gebied van beheersing en beveiliging;
3. standaarden, normen en richtlijnen op het gebied van langer zelfstandig wonen
4. wetgeving op bovenstaande aspecten.
Concreet sluiten de Vitaal Thuis specificaties aan op / verwijzen naar:
Ad 1:
De standaarden en normen m.b.t. de informatieuitwisseling in de zorg.
Nictiz bewaakt als expertisecentrum eHealth de noodzakelijke onderlinge samenhang tussen
de standaarden2 en werkt in nationaal, Europees en internationaal verband aan harmonisatie.
Afsprakenstelsels en initiatieven als MedMij3, Zelfzorg Ondersteund4, VIPP5 en Registratie aan de
bron6. In de programma’s MedMij en Zelfzorg Ondersteund worden specificaties opgesteld waar
respectievelijk Persoonlijke Gezondheids Omgevingen (PGO’s) en zelfmanagement tools aan
moeten voldoen. Het VIPP programma zet in op online toegang voor patiënten tot hun medische
gegevens, waarbij de standaarden die ontwikkeld zijn in het Registratie aan de bron programma
worden meegenomen.
Relevante richtlijnen en standaarden uit de beroepsgroepen, waaronder de KNMG richtlijn online
arts patiënt contact en de KNMG richtlijn omgaan met medische gegevens
Ad 2:
NEN en ISO normen m.b.t. informatiebeveiliging in de zorg (NEN 7510, NEN 7512 en NEN 7513)
en informatiebeveiliging (ISO 27001 en 27002)
ISO 13131 en NEN 8028 (Kwaliteitseisen telemedicine)
De WDTM ketenkeurmerken (Persoonsalarmering, Mobiele alarmering en Toegang tot
zorgwoningen)
WDTM (branchevereniging voor woonzorgtechnologie) en de coalitie Vitaal Thuis werken sinds juni
2016 samen om de inzet van thuiszorgtechnologie te versnellen7. Met deze samenwerking
2 Overzicht standaarden Nictiz 3 MedMij: Meer grip op je eigen gezondheidsomgeving 4 Zelfzorg Ondersteund: Patiënten, zorgaanbieders en zorgverzekeraars realiseren samen ondersteunde zelfzorg in heel Nederland 5 Versnellingsprogramma informatie-uitwisseling patiënt en professional 6 Registratie aan de bron: eenmalige en een duidelijke registratie van zorginformatie 7 WDTM en Vitaal Thuis leggen strategische verbinding: Samenwerking versnelt de inzet en kwaliteit van thuiszorgtechnologie
11 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
bundelen zij de ketenkeurmerken van WDTM met de inkoopspecificaties van Vitaal Thuis. Hierdoor
ontstaat één landelijke richtlijn voor de certificering van thuiszorgtechnologie.
NTA 8055 m.b.t. internet rond de woning (in ontwikkeling)
CEN norm m.b.t. social alarming (in ontwikkeling)
Ad 3:
ISSO publicatie 77: Levensloopgeschikt wonen. Integrale aanpak, klantbenadering en technische
voorzieningen.
Europese normen op het gebeid van levensloopbestendig wonen (in ontwikkeling)
Ad 4: De wet 'Cliëntenrechten bij elektronische verwerking van gegevens'8
Europese privacywet Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG, ook wel bekend als GDPR)
Dienstenoverzicht
Bij het opstellen van de Vitaal Thuis visie is het dienstenoverzicht van ActiZ / Nictiz9 als basis gebruikt. Zie
het overzicht in Figuur 1. Er wordt hierin een indeling in drie lagen gehanteerd, van verschillend karakter:
applicatiediensten, platformdiensten en netwerkdiensten. In de bovenste laag met applicatiediensten
wordt een onderscheid gemaakt in behandeling / verzorging / verpleging, veiligheidsdiensten,
welzijnsdiensten en gemaksdiensten. Dit blijkt in de praktijk een zinnige indeling die ook bij de uitwerking
van Vitaal Thuis (inkoopspecificaties en proposities) zal worden aangehouden. De applicatiediensten in de
categorieën ‘Behandeling/ verzorging/ verpleging (zorg op afstand)’ en ‘Veiligheid / Bewakingsdiensten’ zijn
de focus van de Vitaal Thuis specificaties:
In de eerste fase (Vitaal Thuis: Thuiszorgtechnologie) lag hierbij de nadruk op alarmering,
alarmopvolging (inclusief beeldzorg), slimme sleutel oplossingen en medicatie dispensing.
In de huidige fase (Vitaal Thuis: Ziekenhuiszorg Thuis) komen hier de diensten teleconsultatie,
telemonitoring en telebehandeling bij.
8 Wet Cliëntenrechten bij elektronische verwerking van gegevens 9 Whitepaper: Praktisch model voor ICT-platformen bij welzijn en zorg op afstand, Nictiz, 2012
12 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Figuur 1: Dienstenoverzicht ActiZ / Nictiz
13 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Thuiszorgtechnologie, domotica en ordening in de wereld van eHealth
De termen thuiszorgtechnologie, domotica en eHealth worden op verschillende manieren gedefinieerd.
Domotica is een verzamelnaam voor toepassing van elektronica voor automatisering in huis. Het gaat
vaak om een combinatie van omgevingsbewuste sensoren en actuatoren (apparaat dat de omgeving kan
beïnvloeden) waarmee bepaalde situaties al dan niet automatisch kunnen worden gesignaleerd, het
leefklimaat in een woning kan worden geregeld of zaken in de woning automatisch kunnen worden
bediend. Lang niet alle domotica toepassingen hebben een functie op het gebied van eHealth, maar ze
kunnen wel binnen het kader van eHealth-oplossingen worden ingezet. Een afbakening en structurering
is voor Vitaal Thuis daarom op zijn plaats. In dit kader is de ordening die door Nictiz10 is gemaakt zinvol.
Dit betreft een ordening langs drie dimensies: de plaats in het zorgproces, de gebruikers en de toegepaste
techniek. Dit levert een gestructureerd overzicht waarin domotica (als techniek) een plek heeft in het e-
Care proces tussen cliënt en zorgverlener (bijvoorbeeld een verpleegkundige) en cliënt en anderen
(bijvoorbeeld een mantelzorger). In het kader van deze inkoopspecificaties spreken we simpelweg van
(thuiszorgtechnologie) functies.
Functionele en niet-functionele eisen
Bij het opstellen van de inkoopspecificaties voor Vitaal Thuis zal een onderscheid gemaakt worden tussen
functionele en niet-functionele eisen.
Functionele eisen beschrijven specifiek gedrag of functies, die thuiszorgtechnologie dient te
vervullen. Het betreft hier dus functies in relatie tot de categorieën applicatiediensten zoals in het
dienstenoverzicht beschreven: gemaksdiensten, welzijnsdiensten, veiligheidsdiensten en
zorgdiensten. Diensten kunnen bestaan uit meerdere functies. Sommige functies kunnen hun
toepassing hebben in meerdere categorieën.
Niet-functionele eisen specificeren criteria om het functioneren van thuiszorgtechnologie te
beoordelen, maar beschrijven niet het specifieke gedrag zelf. Deze niet-functionele eisen kunnen
verder onderverdeeld worden in eisen betreffende performance, onderhoud, veiligheid,
betrouwbaarheid enzovoort.
De functionele eisen zijn gerelateerd aan specifieke gebruikerseisen en wensen en worden derhalve
modulair opgebouwd. Niet in alle gevallen zijn alle functies nodig, maar dit moet wel zo veel mogelijk
modulair uitbreidbaar zijn.
De niet-functionele eisen zijn meer generiek en zijn van toepassing op alle functionele eisen. Bij
aanbestedingen kan een subset van de Vitaal Thuis inkoopspecificaties worden gebruikt.
Zie hieronder voor een high-level architectuur zoals die door de Vitaal Thuis coalitie is ontwikkeld. De
functionele specificaties betreffen vooral de toepassingen (in groen); de niet-functionele (technische)
specificaties betreffen onder andere het platform, connectiviteit en infrastructuur lagen.
De elementen in dit schema hebben betrekking op de onderste vier lagen uit het 5-lagen model van Nictiz,
respectievelijk het 7-lagen model van het NEN. De bovenste laag, die niet in dit schema tot uiting komt,
heeft betrekking op management en governance. De kwaliteitseisen die hiervoor gelden, worden
beschreven in NEN 8028 en ISO 13131.
10 Whitepaper: Ordening in de wereld van eHealth, Nictiz, 2012
14 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Figuur 2: De Vitaal Thuis high-level architectuur
In deze figuur worden ook specifiek de rollen en diensten benoemd van:
Een zorgcentrale, verantwoordelijk voor monitoring, triage en consultatie van zorgtechnologie
thuis. De rol van de zorgcentrale is afhankelijk van de toepassing en van de individuele invulling
per patiënt.
Techniek diensten, verantwoordelijk voor installatie, onderhoud en het verhelpen van storingen
van zorgtechnologie thuis.
De diensten die door een zorgcentrale, een installateur of techniek leverancier worden geleverd spelen
een cruciale rol bij het goed inrichten van veilige en betrouwbare ‘juiste zorg op de juiste plek
arrangementen’.
Wie welke functies of diensten levert is vanuit Vitaal Thuis niet voorgeschreven.
Grondgedachte is dat er een ecosysteem van infrastructuur, toepassingen en diensten ontstaat. Dit
ecosysteem kenmerkt zich door transparantie, complementariteit en compatibiliteit. Uit dit aanbod
kunnen gebruikers of afnemers goed geïnformeerd een verantwoorde keuze maken
15 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
2. Functionele eisen Aedes en ActiZ hebben eerder met Vilans een stappenplan Toolkit Zorg met ICT opgesteld11.
Als onderdeel hiervan zijn functiewijzers opgesteld waaronder de Functiewijzer domotica voor zelfstandig
wonende ouderen12. Deze functiewijzer vormt een goed uitgangspunt voor de functionele specificaties als
onderdeel van de inkoopspecificaties van Vitaal Thuis. In deze functiewijzer wordt gesproken over
domotica functies. Deze domotica functies zijn ingedeeld in functiegroepen, naar het soort doel waarvoor
zij worden ingezet. Deze functiegroepen staan hieronder beschreven en zijn samengesteld op basis van
praktijkervaringen en onderzoek. In plaats van ‘domotica functies’ spreken we in het kader van deze
inkoopspecificaties van ‘(thuiszorgtechnologie) functies’. Waar mogelijk wordt verwezen naar
bovengenoemde ActiZ / Nictiz indeling in categorieën applicatiediensten. De afzonderlijke oplossingen in
de functiegroepen kunnen flexibel en gecombineerd worden toegepast aan de hand van de wensen,
behoeften en de woonsituatie van de cliënt.
11 http://www.invoorzorg.nl/ivz/tool-toolkit-zorg-met-ict.html 12http://www.domoticawonenzorg.nl/dwz/Functiewijzer-domotica-voor-zelfstandig-wonende-ouderen.html
16 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Functiegroepen 1 en 2: basis thuiszorgtechnologie functies De functiegroepen 1 en 2 zijn gericht op basis functies voor de brede doelgroep ouderen die nog weinig
of geen zorg nodig hebben vanuit de WLZ, ZVW of WMO13:
Functiegroep 1:
Functies gericht op veiligheid. Bij zelfstandig wonende ouderen zonder of met een lage
WLZ/ZVW/WMO indicatie is een gevoel van onveiligheid bij de oudere zelf en/of bij de familie de
meest voorkomende reden dat de mogelijkheid om zelfstandig te blijven wonen ter discussie
komt te staan. Dit zijn dus functies in de categorie veiligheidsdiensten.
Functiegroep 2:
Functies voor videocommunicatie en sociale participatie. (Zowel voor zorg- als voor
welzijnsdiensten)
Functiegroepen 3, 4 en 5: uitbreiding thuiszorgtechnologie functies bij ziekte of
beperkingen Indien cliënten te maken krijgen met een chronische ziekte of lichamelijke beperking blijven de
basisfuncties inzetbaar, eventueel met kleine wijzigingen of veranderingen in de gebruikswijze.
Functiegroep 3 en 4 kunnen worden toegevoegd aan de basisfuncties om tegemoet te komen aan de
wijzigende situatie van de cliënt. Bij functiegroep 5 functies voor mensen met dementie moeten echter
flinke aanvullingen op het basispakket worden aangebracht.
Functiegroep 3:
Functies voor mensen met chronische ziekten zoals COPD, hartfalen en diabetes.
Functiegroep 4:
Functies voor mensen met somatische klachten.
Functiegroep 5:
Functies voor cliënten die te maken krijgen met dementie en/of de ziekte van Parkinson14.
Indien cliënten te maken krijgen met dementie zijn de functies die kunnen worden ingezet op belangrijke
punten anders dan de functies van de functiegroepen 1 en 2 (of de wijze waarop is anders). De gewijzigde
functies en aanvullende functies zijn opgenomen in Functiegroep 5.
In de eerste fase (Vitaal Thuis: Thuiszorgtechnologie) lag hierbij de nadruk op Functiegroep 1 en 2. In de
huidige fase (Vitaal Thuis: Ziekenhuiszorg Thuis) is de scope uitgebreid naar Functiegroep 3.
13 WLZ: Wet Langdurende Zorg, ZVW: Zorgverzekeringswet, WMO: Wet Maatschappelijke Ondersteuning 14 Zie verder bijlage B, customer journey 1. Mevrouw de Jong, langer zelfstandig thuis wonen met dementie. Aan
het eind is een infographic Technologie bij dementie thuis van Vilans opgenomen. Deze infographic is als
clickable PDF te downloaden van: http://www.domoticawonenzorg.nl/dwz/dossier-dementie-
thuiswonen.html. Hieronder hangt een webdossier met een nadere beschrijving van iedere technologie.
17 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Deze Vitaal Thuis specificaties richten zich op de functiegroepen 1, 2 en 3. Het gaat hierbij concreet om de
volgende functies:
Nummer Functie omschrijving Opmerkingen vanuit
Vitaal Thuis
Focus
binnen
Vitaal
Thuis*
1A, 1B en
1C
1D
1E
Actieve personenalarmering, inclusief
welzijnsmelding en verificatie van de
situatie via een spreek-
/luisterverbinding.
Leefstijlmonitoring.
Passieve alarmering/geavanceerde
bewaking door sensortechnologie
Moet ook buitenshuis te gebruiken
zijn, aangevuld met track & trace.
Relevant voor met name
alleenwonende mensen met dementie.
In principe een uitbreiding van de
leefstijlmonitoring.
2 Brand-, rookalarmering. Relevant indien gekoppeld met
centrale.
3 Inbraakalarmering door middel van
schilbeveiliging.
Relevant indien gekoppeld met
centrale.
4 Slim slot of sleutel. Relevant bij opvolging alarmen,
‘sleutelproblematiek’
5 Beeld-/geluidverbinding voordeur
(videodeurtelefoon).
Relevant indien gekoppeld met
centrale.
6 Automatische nachtrouteverlichting. Betaalbare consumenten oplossingen
reeds beschikbaar.
7 Automatisch aangaan verlichting in
het toilet, badkamer of keuken.
Betaalbare consumenten oplossingen
reeds beschikbaar.
8A Tweeweg beeld- en geluidsverbinding
met de zorgorganisatie.
Als opvolging van alarm en voor
welzijn.
8B Tweeweg beeld- en geluidsverbinding
met bijvoorbeeld mantelzorgers,
familie en vrijwilligers.
Als opvolging van alarm en voor
welzijn.
18 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
9 Agendafunctie. Relatie met WeHelpen
10 Gerichte informatievoorziening.
11A Aanvullende diensten van de
zorgorganisatie.
Extra comfort-,
gemaks- en welzijnsdiensten
zoals maaltijdservice.
11B Diensten van derden
12 Aangepaste toegang tot internet,
e-mail en spelletjes.
13 eHealth toepassingen voor
ondersteuning van Ziekenhuiszorg
Thuis.
Telemonitoring, teleconsultatie
(inclusief tele-educatie) en tele-
behandeling.
Focus binnen Vitaal Thuis:
Ziekenhuiszorg Thuis op COPD,
CVRM, thuisdialyse, oncologie
(chemotherapie thuis) en
telemonitoring van risico
zwangerschappen.
14 Medicijndispensing. Terugkoppeling functionaliteit
naar de zorgcentrale is
noodzakelijk.
15 Omgevingsbesturing. Domotica functies zoals
aansturen van verlichting,
gordijnen, deuren etc.
* De prioritering in het Vitaal Thuis programma is gebaseerd op:
Het belang van deze functie voor de eindgebruiker;
De mogelijke knelpunten die worden verwacht met betrekking tot de matching van vraag en
aanbod van thuiszorgtechnologie.
De functies die momenteel niet de focus hebben van het Vitaal Thuis programma kunnen weliswaar zeer relevant
zijn voor de eindgebruikers maar betreffen niet de primaire scope van Vitaal Thuis. De geprioriteerde Vitaal Thuis
functies worden hieronder uitgewerkt. Vanuit de behoeften van de gebruikers (zie hiervoor ook customer
journeys) worden de functies beschreven evenals de overwegingen bij toepassing. Voor elke functie worden
vervolgens de functionele specificaties beschreven in tabelvorm.
19 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Rollen van gebruikers Definities van rollen van gebruikers zoals die in het kader van dit document worden gehanteerd:
Bewoner / cliënt / patiënt
De primaire gebruiker van thuiszorgtechnologie. In de scope van Vitaal Thuis is dit een thuiswonende
oudere, iemand met een chronische aandoening of beperking. Het gebruik van thuiszorgtechnologie kan
ook in de omgeving van de woning plaatsvinden (dus niet alleen binnenshuis). Dit heeft mogelijk ook
consequenties voor de vaststelling wie wanneer en waar verantwoordelijk is.
Mantelzorger
Mensen die langdurig en onbetaald zorgen voor een chronisch zieke, gehandicapte of hulpbehoevende
persoon uit hun omgeving. Dit kan een partner, ouder of kind zijn, maar ook een ander familielid, vriend
of kennis die hierbij thuiszorgtechnologie gebruikt.
Zorgprofessional / zorgmedewerker
Personen die beroepshalve betrokken zijn bij de zorg en ondersteuning van bovengenoemde bewoners
en in het primaire proces van zorgverlening thuiszorgtechnologie gebruiken. Dit kan ook een medewerker
van een zorgcentrale zijn.
20 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Functiegroep 1: Functies gericht op veiligheid
Specifieke behoefte of doel
van de bewoner of
mantelzorger
Diensten die hierbij
kunnen helpen
Functie die
oplossing biedt
Ik wil mij veilig voelen in mijn
eigen huis en buiten de deur in de
wetenschap dat ik kan alarmeren
als er iets is en er hulp volgt
Alarmeringsdienst met
opvolging door mantelzorg of
professionele zorg.
Functie 1A: actieve
personenalarmering, in
combinatie met functie 1B.
Ik wil mij op de hoogte kunnen
stellen van de situatie en de
urgentie kunnen vaststellen na
een alarm de bewoner
Idem Functie 1B: verificatie
van de situatie via een
spreek- /luisterverbinding.
Ik wil dat er iemand komt kijken
als er iets met mij is gebeurd en ik
niet in staat ben geweest alarm te
slaan
Welzijnsmelding met opvolg-
ing door mantelzorg of
professionele zorg.
Functie 1C: actieve
welzijnsmelding met opvolging
indien 24 uur lang geen melding
is gemaakt door de bewoner.
Mantelzorger:
Ik wil het dagelijks leefpatroon
kunnen monitoren en
veranderingen in het leefpatroon
kunnen detecteren zodat ik op tijd
kan inspringen of professionele
hulp kan inroepen
Sensornetwerk in de woning
met achterliggende software die
op afstand data van activiteiten
verzamelt en analyseert. Dienst:
app voor mantelzorger
waarmee de dagelijkse activiteit
te volgen is. Notificaties
(meldingen) vanuit het systeem
bij belangrijke afwijkingen.
Functie 1D: leefstijlmonitoring
door middel van slimme
sensoren met indien gewenst
bijvoorbeeld passieve
alarmering functionaliteit
Ik wil dat er iemand komt kijken
als er iets met mij is gebeurd en ik
niet in staat ben geweest alarm te
slaan
Voor ouderen – zoals mensen met
dementie – die niet meer in staan
zijn op gezette tijden een actieve
welzijnsmelding te maken.
Alarmeringsdienst met opvolg-
ing door mantelzorg of profes-
sionele zorg.
Functie 1E: passieve
alarmering/noodsituatie
detectie door
sensortechnologie.
21 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Functie 1A en 1B: Actieve personenalarmering en verificatie van de situatie via een
spreek- /luisterverbinding. Beschrijving functie
De bewoner heeft de mogelijkheid om in een noodsituatie een alarmsignaal te verzenden. Door de
bewoner wordt met één druk op een knop op het alarmeringsapparaat zelf of via een app op de
smartphone of tablet direct contact gezocht met een mantelzorger of een zorgcentrale. De mantelzorger
of de centralist legt contact (dit kan al dan niet automatisch via bijvoorbeeld een spreek- /luisterverbinding
in het alarmeringsapparaat en/of via een aparte spreek- /luister unit en/of via een mobiele telefoon of
tablet) met de bewoner om de situatie te verifiëren (functie 1B). Eventueel kan een extra spreek- /luister
unit worden toegevoegd om de hele woning te dekken. Er kan ook gewerkt worden met een mobiel
alarmeringstoestel waarmee ongeacht de locatie alarm geslagen kan worden en waarmee tevens de GPS
coördinaten worden meegeven naar de mantelzorger en/of alarmcentrale ten behoeve van gerichte
alarmopvolging (track & trace).
Het is van belang om altijd een zorgcentrale als back-up te kunnen inschakelen voor wanneer de
mantelzorger(s) niet in staat zijn op alarmering te reageren of deze op te volgen. Een centralist beschikt
daarbij ook over de relevante gegevens van de bewoner. Indien nodig wordt alarmopvolging in gang gezet.
Een mogelijke uitbreiding op de actieve alarmering zoals hierboven beschreven is de zogenaamde
welzijnsmelding. Hiervoor moet de cliënt dagelijks een knop indrukken als teken dat alles goed gaat. De
mantelzorger of centralist krijgt een signaal wanneer er bijvoorbeeld 24 uur na de laatste welzijnsmelding
geen melding is gedaan. Zij nemen dan eerst contact op met de cliënt om te vragen of men vergeten is de
knop in te drukken. Wanneer zij telefonisch geen contact krijgen met de cliënt onderneemt men actie en
gaat men kijken of alles in orde is.
Overwegingen bij de toepassing
Over het algemeen is er slechts bij een klein gedeelte van de alarmen die gemaakt worden ook
daadwerkelijk sprake van een noodsituatie en is een groot deel van de alarmen niet zorg gerelateerd.
Verificatie van de situatie is daarom noodzakelijk voordat er zorgmedewerkers naar de woning (of een
andere plek waar het alarm vandaan komt) worden gestuurd. Als de eerste alarmopvang plaatsvindt bij
een 24 uur/7 dagen per week bemenste centrale, kan de centralist een spreek- /luisterverbinding tot stand
brengen en de situatie verifiëren. Als de eerste alarmopvang plaats vindt door zorgmedewerkers
(bijvoorbeeld een ambulant zorgteam), zonder een bemenste centrale als filter ertussen, is het
aanbevolen om de verificatie plaats te laten vinden via telefoons of smartphones van het zorgteam. Steeds
meer zal de eerste opvolging door mantelzorgers plaatsvinden. Het is belangrijk dat binnen de toepassing
voor actieve personenalarmering instelbaar is wie de meldingen (als eerste) ontvangen en waarmee al
dan niet automatisch een spreek- /luisterverbinding tot stand wordt gebracht. Mantelzorgers moeten dit
zelf kunnen instellen, bijvoorbeeld op basis van een weekplanning van beschikbaarheid. Dit is over het
algemeen alleen werkbaar in situaties die zodanig kleinschalig zijn dat zorgmedewerkers niet teveel belast
worden door niet-zorg gerelateerde meldingen.
22 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Voor verificatie van de situatie is het in sommige gevallen wenselijk om ook gebruik te maken van beeld.
Eventueel kan hiertoe een camera worden toegevoegd in de woning die alleen in werking treedt na een
oproep. Bij gebruik door een ambulant zorgteam is het beeld oproepbaar op een smartphone na
binnenkomst van een melding. Inzoomen is mogelijk met het aanraakscherm van de smartphone. Als er
al een voorziening voor zorg op afstand via videocommunicatie aanwezig is in de woning, kan deze ook
gebruikt worden voor verificatie van de situatie. Bij sommige systemen voor zorg op afstand in
functiegroep 2 is (actieve) personenalarmering al onderdeel van het systeem en hoeft deze functie niet
apart te worden aangeschaft.
Actieve alarmering moet eenvoudig uitgebreid kunnen worden met leefstijlmonitoring (functie 1D) door
middel van sensoren die bijvoorbeeld dwaling in de woning, nachtelijke onrust, veelvuldig toiletgebruik,
maaltijdgebruik en persoonlijke verzorging registreren. Dergelijke activiteiten kunnen duiden op
voortschrijdende dementie, angst, urineweginfectie, zelfverwaarlozing, eenzaamheid en/of depressie.
Leefstijlmonitoring is bedoeld voor alleenstaande bewoners.
Actieve personenalarmering en leefstijlmonitoring kunnen naast elkaar gebruikt worden. Bijvoorbeeld bij
een alleenwonende persoon met midden stadium dementie, die nog net wel gebruik kan maken van een
alarmknop. Op een gegeven moment tijdens het dementieproces is de actieve alarmknop niet meer
bruikbaar. Dan is de leefstijlmonitoring uitbreidbaar met passieve alarmering/geavanceerde bewaking
(functie 1 E). Bij het verifiëren en opvolgen van een alarm is het in sommige gevallen wenselijk een
koppeling te maken met het digitale dossier van de cliënt (ECD). De ernst van de alarmmelding kan zo
beter worden beoordeeld en er kan meer adequaat opvolging plaatsvinden.
23 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Steeds vaker bestaat de behoefte om de mogelijkheid tot alarmering uit te breiden tot buiten de woning.
Dit is vanuit de Vitaal Thuis visie zeer relevant. Immers doel van Vitaal Thuis is dat mensen langer veilig,
verzorgd én vitaal thuis kunnen blijven wonen. Het veilig kunnen verlaten van de woning voor het doen
van een boodschap of voor het onderhouden van het sociale netwerk is zeer belangrijk voor de vitaliteit.
Bij mobiele alarmeringssystemen gelden de volgende aanvullende specificaties:
Gebruikers moeten zich echt veilig voelen en zekerheid hebben over de beschikbaarheid van de
alarmering. Zaken als batterijduur en een goede (GSM en GPS) dekking spelen hier een rol.
Het toestel of app moet gebruiksvriendelijk zijn, goed afleesbaar zijn in alle
(weers)omstandigheden en aansluiten bij de cognitieve en fysieke vermogens van de doelgroep.
Het gebruikte toestel mag niet stigmatiserend zijn. Gebruikers willen niet als hulpbehoevend
worden gestigmatiseerd.
Deze eisen zijn verder uitgewerkt bij de niet-functionele specificaties.
Verplicht
(V)
Optioneel
(O)15,16
Functionele eisen:
Functie 1A en 1B: Actieve personenalarmering en verificatie van de situatie via een
spreek- /luisterverbinding.
V Een bewoner moet in staat zijn om in geval van nood of andere minder urgente situaties,
zonder zich te hoeven verplaatsen, een alarmoproep te geven.
O Een alarmoproep moet overal, zowel binnenshuis als buitenshuis, kunnen worden
gegeven.
Opmerkingen hierbij:
Met betrekking tot de mogelijkheid tot alarmering buitenshuis dient sterk rekening gehouden
te worden met de beschikbaarheid van mantelzorgers en/of zorgprofessionals die de melding
opvolgen.
Bij thuiswonende ouderen die veelal in of vlak rondom het huis verblijven, is de functie tot
alarmering buitenshuis een minder grote vereiste dan voor mensen die regelmatig de woning
verlaten, bijvoorbeeld voor boodschappen of sociale contacten. Bij de afweging of alarmering
buitenshuis een vereiste is dient wel rekening gehouden te worden met het bereik van de
actieve alarmeringsunit wanneer deze enkel voor alarmering binnenshuis geschikt is.
V Indien het alarmoproepsysteem bestaat uit een draagbaar device dat de bewoner
zonder hinder de hele dag door bij zich kan dragen (zoals een hals medaillon of
polsband, of bijvoorbeeld aan de broekriem) dan moet dit device robuust en
spatwaterdicht zijn en zowel binnen als buiten te gebruiken zijn. De alarmknop moet
niet te gevoelig zijn, om te voorkomen dat gemakkelijk valse meldingen kunnen worden
gemaakt door per ongeluk indrukken van de alarmknop.
15 De verplichte functionaliteit betreft kernfunctionaliteit, d.w.z. hier moet minimaal aan voldaan worden (must have). Per doelgroep
kunnen hier verschillen in zitten; zie ook de nuanceringen in de opmerkingen. 16 Alarmen moeten als minimum voldoend aan de relevante NEN normen en Ketenkeurmerk Persoonsgebonden
Alarmeringsdiensten van WDTM. Zie hiervoor ook de niet-functionele specificaties.
24 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
O Daarnaast is het van meerwaarde als het alarmoproepsysteem een herroepfunctie
heeft.
V Het moet mogelijk zijn om fysieke alarmvoorzieningen (zoals een trekkoord op de
badkamer) eenvoudig en draadloos te integreren met alarmsystemen.
V Bediening moet veilig gedaan kunnen worden, vanuit verschillende plekken in de
woning (woonkamer, slaapkamer, bed, huiskamer) zonder kans op persoonlijk gevaar
(beknelling, verstikking).
V Indien een nekkoord gebruikt wordt, dan heeft het nekkoord een
veiligheidsmechaniekje wat er voor zorgt dat het koord los komt als er hard aan
getrokken wordt.
V Op basis van een alarmoproep wordt contact gemaakt met één of meerdere
mantelzorgers of een alarmcentrale, eventueel ingesteld op volgorde waarop contact
met hen wordt gelegd. Hierbij moet sprake zijn van een tweewegverbinding, zodat de
alarmerende en ontvanger ook bi-directioneel met elkaar kunnen communiceren.
V De ontvanger van het alarm moet:
Kunnen zien wie er alarm maakt en waar (naam plus positie; ruimte in huis, als
voorzien is in vaste sensoren, of de GPS coördinaten indien buitenshuis);
Kunnen zien hoe het alarm tot stand is gekomen;
Kunnen interpreteren welke prioriteit het alarm heeft (door mogelijkheid
prioriteit mee te geven met alarm).
De ontvanger moet vervolgens (indien een mantelzorger):
Alarmen kunnen beantwoorden en afmelden;
Een lijst van alarmen kunnen bekijken;
En indien de ontvanger een professionele zorgverlener is, aangevuld met:
Assistentie kunnen opvragen;
Een alarm op afstand kunnen afmelden zodat deze ook uit lijst van collega’s
verdwijnt. Dit moet met een bewuste handeling uitgevoerd worden zoals
bijvoorbeeld het intoetsen van een pincode.
Een noodalarm kunnen maken (verschijnt op alle dienstdoende toestellen
inclusief positie van de alarmerende).
V Naar wie en in welke volgorde er contact gezocht wordt na het maken van een alarm, is
per bewoner, per alarm en op tijdstip instelbaar. Bij voorkeur kan dit worden ingesteld
door de eindgebruiker en niet alleen en noodzakelijkerwijs door de leverancier, omdat
er dan meer flexibiliteit voor (snelle) aanpassingen is, bijvoorbeeld wanneer de
beschikbaarheid van de ontvangers (tijdelijk) verandert. Dit moet op afstand en
eenvoudig kunnen gebeuren, via elk mogelijk device (laptop, tablet, smartphone).
25 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Opmerking: er moeten hierbij duidelijke afspraken worden gemaakt over de
verantwoordelijkheid voor het invullen van de juiste contactpersonen over de
verantwoordelijkheid voor het daadwerkelijk opvolgen van alarmen.
O Het moet mogelijk zijn om een alarm op een mobiel (consumenten)device (smartphone,
tablet) te ontvangen en met dit device alarmopvolging te kunnen doen.
V De mantelzorger of de centralist moet contact kunnen maken met de bewoner om de
situatie te verifiëren. Dit kan via een spreek- /luisterverbinding die al dan niet
automatisch kan worden gelegd door het alarmeringsapparaat en/of via een aparte
spreekluister unit en/of via een mobiele telefoon of tablet.
V De spreek- /luisterverbinding moet voor de alarmerende én ontvanger goed te
beluisteren zijn en de alarmerende moet zonder stemverheffing verstaanbaar zijn voor
de ontvanger. De spreek- /luisterverbinding dient voldoende afscherming te bieden
tegen omgevingsgeluid. Het kan van meerwaarde zijn – en bij de mogelijkheid tot
alarmering buitenshuis zelf een vereiste – dat de spreek-/luisterverbinding in het
alarmering device geïntegreerd is.
V Op afstand is een alarm na spreek- /luistercommunicatie af te melden, dus zonder zelf
de woning te betreden of bij de bewoner in de buurt te zijn.
O Het moet mogelijk zijn om een alarmoproep uit te breiden met opvolging door
beeldcontact. Hiervoor moet consumentenelektronica en reeds beschikbare
apparatuur (zoals tablets en smartphones) en infrastructuur (aanwezige
internetverbindingen) gebruikt kunnen worden.
V Er moet automatisch geregistreerd worden wie en wanneer een alarmoproep heeft
gedaan, wie er heeft opgevolgd, hoe snel en hoe lang de eventuele opvolging in de vorm
van spreek- /luisterverbinding of beeldcontact heeft geduurd.
O Het moet mogelijk zijn de alarmmelding te relateren aan de registratie systemen van de
zorgaanbieder.
Opmerking hierbij:
Zie hiervoor tevens de niet-functionele eisen t.a.v. beheer.
26 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
O Het moet mogelijk zijn de alarmmelding te relateren aan een elektronisch
cliëntendossier (ECD) of Persoonlijk Gezondheidsdossier (PGD).
Opmerking hierbij:
De achtergrond hierbij is tweeledig:
Door bij alarmopvolging meteen inzage te hebben in het persoonlijk dossier van de
alarmerende kan meer adequaat op de situatie worden ingespeeld
Het registreren van de alarmhistorie in het dossier van de bewoner / cliënt geeft aan alle
betrokkenen (bewonen, mantelzorger, zorgprofessional) beter inzicht in de veiligheid en de
risico’s die het thuis wonen met zich meebrengt.
O Het moet mogelijk zijn actieve alarmering uit te breiden met een actieve
welzijnsmelding. De mantelzorger of centralist krijgt een signaal wanneer er
bijvoorbeeld 24 uur (dit moet instelbaar zijn) na de laatste welzijnsmelding geen nieuwe
melding is gedaan door de bewoner, waarna alarmopvolging plaatsvindt.
V Bewoners moeten in één oogopslag duidelijkheid hebben over het correct functioneren
van de alarmering.
Bewoners moeten zich echt veilig voelen en zekerheid hebben over de beschikbaarheid van
de alarmering (ook buitenshuis). Zaken als batterijduur en (GSM en GPS) dekking moeten
duidelijk zijn voor de bewoner.
Het moet ook duidelijk zijn voor de bewoner én de ontvanger(s) van eventuele alarmen wat
de update-interval van positiebepalingen is.
V Het toestel of app moet eenvoudig installeerbaar (‘plug & play’) en gebruiksvriendelijk
zijn en aansluiten bij de cognitieve en fysieke vermogens van de doelgroep.
O Voor slechthorenden moet gebruik van een ringleiding ondersteund worden (T-stand).
O Actieve alarmering moet eenvoudig uitgebreid kunnen worden met akoestische
bewaking (alarmering als een bepaald geluidsniveau wordt overschreden). Dit moet
instelbaar zijn op geluidsniveau en duur.
Opmerking hierbij:
Passieve alarmering/geavanceerde bewaking (functie 1 E) door middel van slimme
sensortechnologie in het verlengde van leefstijlmonitoring heeft hierbij verre de voorkeur
boven akoestische bewaking. Dit vanwege het hoge niveau van valse meldingen in vergelijking
tot de passieve alarmering/geavanceerde bewaking en de grote inbreuk op de privacy. Indien
toegepast is een bemenste zorgcentrale als filter een absolute noodzaak. Een situatie van
toepassing waarbij functie 1 E niet werkt en een vervangende technologie zoals akoestische
bewaking noodzakelijk is, is een alleenwonende persoon die geen actieve alarmering (meer)
kan gebruiken en bedlegerig is.
27 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Functie 1D en 1E: Leefstijlmonitoring en passieve alarmering/geavanceerde bewaking
door middel van slimme sensortechnologie
Beschrijving functie
Leefstijl- of leefpatroonmonitoring geeft inzicht in afwijkingen in het dagelijkse leefpatroon en inzicht in
langzame veranderingen in het dagelijks leefpatroon van alleenwonende mensen. Door middel van
sensoren in de woning en een computerprogramma krijgen de mantelzorgers en/of zorgverleners
informatie over het functioneren van thuiswonende ouderen. De belangrijkste doelgroep waarvoor
leefstijlmonitoring nu wordt toegepast zijn alleenwonende ouderen met (een vorm van) dementie, hoewel
ook bruikbaar voor andere alleenwonende kwetsbare ouderen.
Leefstijlmonitoring geeft zorgmedewerkers die de cliënt met dementie begeleiden en/of andere
betrokkenen zoals familie, een beter beeld van de actuele situatie en trends in de leefstijl van de persoon.
Zonder dat er camera’s aan te pas komen, biedt het systeem mogelijkheden om activiteit te monitoren als
aanvulling op de reguliere bezoeken. Met behulp van leefstijlmonitoring kan een crisissituatie vaak eerder
worden gesignaleerd, waardoor men eerder kan ingrijpen. Bijvoorbeeld het herkennen van verhoogd
toiletgebruik ten gevolge van urineweginfectie, veranderingen in het dag/nachtritme en slaapstoornissen,
preventie van vallen.
De vormgeving van passieve alarmering/geavanceerde bewaking is een netwerk van sensoren met een
computerprogramma (algoritme) dat de signalen van de sensoren analyseert en interpreteert. Het lijkt
daarmee op leefstijlmonitoring en het ligt ook in het verlengde van leefstijlmonitoring, maar de verschillen
zijn:
Voor detectie van een noodsituatie na bijvoorbeeld een valincident of onwel worden is een ander
computerprogramma nodig dan voor leefstijlmonitoring.
Ook is (met de huidige oplossingen) een iets uitgebreider sensorennetwerk nodig.
Er hoeven in principe géén camera’s te worden toegepast. Het is het computerprogramma dat constateert
of er wel of geen sprake is van een mogelijke noodsituatie. Het betreft hier meldingen van vallen of ineen
zijgen of verlaten van de woning (ondersteuning dwaaldetectie). De noodsituatie wordt ook gedetecteerd
als men over de grond kruipt.
Dit type systemen voorzien (nog) niet in meldingen voor brand of gas, hoewel dit wel gewenst is.
De meldingen vanuit deze geavanceerde bewaking gaan direct naar de mantelzorg en/of naar een
ambulant zorgteam van een zorgorganisatie of een (zorg)centrale (dit moet instelbaar zijn). Bij opvang van
de meldingen door een ambulant zorgteam dient deze wel snel toegang te kunnen krijgen tot de woning.
28 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Nadere invulling
Er zijn verschillende systemen op de markt voor leefstijlmonitoring of passieve alarmering/geavanceerde
bewaking. Er zijn ook systemen beschikbaar die leefstijlmonitoring desgewenst kunnen uitbreiden met
passieve alarmeringsfuncties. De functie passieve alarmering ligt in het verlengde van de functie
leefstijlmonitoring. Dit vergt meestal extra sensor(en) en aanvullende software. Een systeem met alleen
de functie passieve alarmering is ook mogelijk.
Leefstijlmonitoring en passieve alarmering bestaat uit een netwerk van meerdere sensoren dat in een
woning wordt aangebracht. De signalen van deze sensoren komen op een centraal punt in de woning bij
elkaar en worden via internet gecommuniceerd met een software pakket. Deze interpreterende en
analyserende software kan ook in een in de woning aangebrachte sensor zelf functioneren. Het kan ook
gaan om een combinatie van een sensor met ingebouwde interpreterende software en een netwerk van
sensoren zonder ingebouwde software die de signalen naar interpreterende software elders verzendt.
Deze software interpreteert en analyseert de signalen van de sensoren, waarbij signalen van meerdere
sensoren worden gecombineerd voor de analyse. De software genereert bepaalde conclusies uit de
verzamelde informatie op een hoger niveau dan alleen het zichtbaar maken van wat de afzonderlijke
sensoren signaleren. Leefstijlmonitoring en passieve alarmering/geavanceerde bewaking is tot nu toe
meestal in de vorm van aparte systemen los van apparatuur voor de actieve personenalarmering.
Voor nadere informatie: zie het webdossier Leefstijlmonitoring op www.domoticawonenzorg.nl
(website van de Kenniscirkel Domotica voor Wonen en Zorg van Vilans):
http://www.domoticawonenzorg.nl/dwz/Dossier-leefstijlmonitoring.html
29 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Verkoop aan de zorgorganisatie & inzet bij cliënten of directe verkoop aan de mantelzorg?
Leefstijlmonitoring (en passieve alarmering) volgt tot nu toe het volgende businessmodel: systemen
worden door de leverancier verkocht aan een zorgorganisatie. De zorgorganisatie zet het vervolgens in bij
een cliënt. Als deze cliënt overlijdt of alsnog wordt opgenomen in het verpleeghuis wordt het systeem
verplaatst naar de volgende cliënt binnen de afschrijvingstermijn van het systeem. Dit wordt het
businessmodel business-to-business, business-to-consumer (b-to-b, b-to-c) genoemd, waarbij een
zorgorganisatie ook een ‘’business’’ is, evenals het producerende bedrijf.
Er is echter ook een ander businessmodel: het bedrijf verkoopt het systeem voor leefstijlmonitoring direct
aan de mantelzorg, waarbij de mantelzorg voorlopig de enige en belangrijkste gebruiker is op een moment
tijdens het dementieproces dat er nog geen professionele zorg nodig is (business-to-consumer, b-to-c).
De technologie is uitbreidbaar/aanpasbaar tijdens het beloop van het dementieproces, zoals met passieve
alarmering/bewaking op het moment dat er valrisico ontstaat en met een user interface (scherm)
waarmee een professionele zorgverlener als medewerker van een zorgorganisatie aan kan sluiten op het
oorspronkelijk door de mantelzorg aangeschafte systeem. Dit op het moment dat professionele zorg
nodig is. Een dergelijke user interface biedt in één oogopslag een overzicht van alle aangesloten cliënten
in tegenstelling tot de app die de mantelzorg gebruikt, waarmee één persoon (vader of moeder) kan
worden gevolgd. De software voor de zorgprofessional is dit businessmodel het enige onderdeel dat door
een zorgorganisatie wordt aangeschaft. Het volledige businessmodel heet business-to-consumer,
consumer-to-business (b-to-c, c-to-b).
Argumentatie voor het volgen van het business-to-consumer, consumer-to-business model bij in ieder
geval cliënten die vallen onder de Zorg Verzekerings Wet (ZVW):
Leefstijlmonitoring wordt nu vaak te laat ingezet tijdens het dementieproces, namelijk op het
moment dat er professionele zorg nodig is. In onderzoek wordt herhaaldelijk vastgesteld door
vroeg signalering van crisissituaties de belangrijkste functie is met als belangrijkste effect
vermindering van de stress van de mantelzorger. Als er professionele zorg moet worden ingezet
is dit meestal als gevolg van al ontstane crisissituaties met een zware belasting van de mantelzorg.
De lopende projecten met leefstijlmonitoring wijzen herhaaldelijk uit dat de maatschappelijke
businesscase wel positief is, maar de businesscase voor de zorgorganisatie niet in het business-
to-business, business-to-consumer model. De meeste effecten zitten aan de kant van de
mantelzorg, waarbij de in geld uit te drukken opbrengsten vooral landen bij de zorgverzekeraar.
Er zijn wel effecten met opbrengsten die landen bij de zorgorganisatie, maar die zijn beperkt. Wel
voldoende
In de lopende projecten is te zien dat de zorgprofessionals, zoals casemanagers dementie en
wijkverpleegkundigen, het monitoren zoveel als mogelijk verschuiven naar de mantelzorg.
30 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Een argument tegen is dat de kosten aan de kant van de mantelzorg te hoog op kunnen lopen.
De rol van de zorgorganisatie is het adviseren van de mantelzorgers van mensen met dementie welk
systeem aan te schaffen en voorbereid zijn om direct aan te kunnen sluiten op het systeem.
Een uitzondering wordt gevormd door de cliënten die onder de Wet Langdurende Zorg vallen: met een
ZorgZwaartePakket 4 of 5 indicatie is een Volledig Pakket Thuis (VPT) mogelijk. Een dergelijk VPT is alleen
mogelijk met borging van de cliëntveiligheid. Leefstijlmonitoring & passieve alarmering/bewaking wordt
dan ingezet voor borging van de cliëntveiligheid. Het maakt dan onderdeel uit van het arrangement VPT
aangeboden door een zorgorganisatie, waarbij de technologie gefinancierd wordt uit het dagtarief VPT.
Hier is een business-to-business, business-to-consumer benadering wel haalbaar. Een VPT is meestal pas
van toepassing in de latere fasen van het dementieproces.
De business-to-consumer, consumer-to-business benadering leidt tot een aantal extra functionele en niet-
functionele eisen. Een belangrijke functionele eis is bijvoorbeeld plug & play: een mantelzorger moet zelf
in staat een systeem aan te brengen en te operationaliseren.
Verplicht
(V)
Optioneel
(O)
Functionele eisen:
Functie 1D: Leefstijlmonitoring
V De oplossing moet in staat zijn om leefstijlpatronen betrouwbaar te detecteren en te
visualiseren in een geschikte user interface.
Bijvoorbeeld bij mensen met dementie het herkennen van;
verhoogd toiletgebruik ten gevolge van urineweginfectie,
veranderingen in het dag/nachtritme en slaapstoornissen en verminderde fysieke activiteit.
V De mantelzorg en eventueel betrokken zorgprofessionals zoals casemanager dementie
en/of (eerst verantwoordelijke) (wijk)verpleegkundige kan het dagelijks leefpatroon
volgen en beiden ontvangen notificaties vanuit het systeem indien er aanmerkelijke
afwijkingen zijn van het normale dagelijks leefpatroon volgens de analyserende
software.
Opmerking hierbij:
Zeker in het geval van de business-to-consumer benadering (directe verkoop kern van het
systeem aan de mantelzorg, later aan kunnen sluiten door de zorgorganisatie) dient er een
smartphone applicatie te zijn, die aantoonbaar bruikbaar is door de mantelzorg.
31 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
V Grenzen die leiden tot een melding van overschrijding, dienen aan het individu te
kunnen worden aangepast
O
Bij bezoek dient de leefstijlmonitoring automatisch te worden uitgeschakeld om
verstoring van de monitoring door dit bezoek te voorkomen. Automatische activering
als er weer 1 persoon in de woning is (meest waarschijnlijke scenario, waar dan van uit
wordt gegaan: het bezoek heeft de woning weer verlaten).
O Het systeem moet uit te breiden zijn met nieuwe gedragsaspecten en activiteiten
waarvan is aangetoond dat het monitoren hiervan een toegevoegde waarde heeft.
V Het moet mogelijk zijn onderscheid te maken in meldingen die acute opvolging
behoeven (in de praktijk: rode meldingen/notificaties) en meldingen die niet acuut
hoeven worden opgevolgd (in de praktijk: gele meldingen/notificaties). Beide soorten
meldingen dienen afzonderlijk te kunnen worden gerouteerd, volgens een instelbaar
routeringsschema.
O
bij een b-
to-c, c-to-b
benadering
Plug & play: het systeem kan bij voorkeur door mantelzorg zelf geïnstalleerd en
geoperationaliseerd worden, eventueel aangevuld door de inzet van een
installatiebedrijf.
Bijvoorbeeld door:
De te downloaden smartphone app voor de leefstijlmonitoring door de mantelzorg heeft ook
als functie het kunnen checken van de afzonderlijke sensoren op hun functioneren door met
de smartphone & app langs de aangebrachte sensoren te lopen.
Het systeem wordt automatisch geoperationaliseerd door vanuit de app met de smartphone
een foto te nemen van een QR-code aangebracht in de verpakking.
V Het systeem ondersteund toegangsmanagement, waarbij er op een veilig manier
ingelogd kan worden op de user interface met individuele inlog gegevens en dat iedere
gebruiker alleen de informatie kan zien van cliënten waarvoor de gebruiker
geautoriseerd is.
32 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Functie 1E: Passieve alarmering/geavanceerde bewaking
V Het automatisch kunnen signaleren van een valincident of een acute noodsituatie van
andere aard (bijvoorbeeld bij inactiviteit gedurende een vooraf ingestelde tijd).
V Dit moet ‘passief’ gebeuren zonder dat de cliënt of iemand anders op enig moment op
een knop hoeft te drukken.
V Het systeem biedt bepaalde garanties op reactietermijnen voor de hele woning
dekkend overdag/’s avonds en ‘s nachts (op voorwaarde van functionerende technische
randvoorwaarden, zoals een functionerende internetverbinding; zie hiervoor de niet-
functionele specificaties).
V De bewaking omvat de mogelijkheid tot dwaaldetectie, waarbij een melding gegeven
wordt bij het verlaten van de woning door de bewoner, of wanneer de bewoner niet
binnen een bepaalde in te stellen tijd is teruggekeerd. Een voorwaarde hierbij is dat een
bezoekende persoon de woning kan verlaten zonder hierbij een valse melding te
veroorzaken en zonder dat dit bezoek handelingen hoeft te verrichten.
O Track & trace via een GPS-tracker zonder alarmknop voor het kunnen opsporen van
dwalende mensen met dementie. Met veilige zone functie (geofencing).
Bij gevorderde dementie is een GPS-tracker met alarmknop (mobiele
personenalarmering) niet meer toepasbaar. Een kwetsbaarheid van een GPS-tracker
zonder alarmknop is dat de positie regelmatig bepaald moet worden en doorgezet naar
de server in plaats alleen nadat de alarmknop is gebruikt. Dit verbruikt veel stroom.17
O Het systeem moet uit te breiden zijn met nieuwe vormen van noodsituaties waarvan is
aangetoond dat het monitoren hiervan een toegevoegde waarde heeft.
17 Zie infograhic van Vilans Technologie bij dementie thuis, in bijlage B Customer Journeys. Zie ook onderzoek Vilans ‘’Op zoek naar
een bruikbaar GPS-systeem’’ december 2015. Te vinden op www.domoticawonenzorg.nl, onder publicaties.
33 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Functie 4: Slim slot of sleutel
Specifieke behoefte of doel
van de cliënt
Diensten die hierbij
kunnen helpen
Functie die
oplossing biedt
In een noodsituatie wil ik dat hulp
snel bij mij is, ook als ik de deur
niet zelf kan openen.
Behoeften die hieraan gerelateerd
zijn:
Ik wil altijd snel en gemakkelijk
mijn eigen woning in kunnen.
Ik wil zelf kunnen bepalen wie
mijn woning binnenkomt op welk
tijdstip, als er geen nood is.
Ik wil zelf kunnen welke familie en
vrienden een sleutel van mijn
woning hebben.
Ik wil weten wie er aanbelt, zodat
ik veilig de deur kan opendoen.
Ik wil heel eenvoudig de deur
kunnen opendoen voor bezoek en
verzorging, ook als ik in bed lig.
Het aanleggen en beheren van
een ‘slim’ slot- of sleutel-
oplossing voor de cliënt.
Functie 4: ‘slim’ slot of sleutel-
oplossing
34 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Beschrijving functie
Een voorziening op of bij de woningvoordeur zodat daartoe gerechtigde hulpverlening snel de woning
binnen kan komen. Als de woning onderdeel is van een appartementencomplex met een afgesloten
centrale toegang omvat het ook een dergelijke voorziening bij deze afgesloten centrale toegang. Deze
voorziening is bedoeld voor zowel acute ongeplande zorg (reageren op een alarmmelding) als geplande
zorg.
Nadere invulling
Er zijn inmiddels tientallen verschillende oplossingen. Variërend van sleutelkluisjes in diverse soorten,
elektronische sloten en sleutels en het op afstand kunnen openen van de deur door de zorgcentrale. Het
nieuwste type oplossing is een app op een smartphone waarmee een aangepast slot op de voordeur kan
worden geopend: de smartphone wordt in de buurt van het
slot gehouden en de app wordt gebruikt. Momenteel worden er vooral sleutelkluisjes met een pincode
ontsluiting gebruikt met name in relatie tot professionele alarmopvolging bij personenalarmering. Omdat
het grootste deel van de nu in gebruik zijnde sleutelkluisjes niet voldoen aan het Politiekeurmerk Veilig
Wonen en vooral het stigmatiserende karakter door de zichtbaarheid aan de buitenzijde is er een voorkeur
voor het nieuwste type oplossing.
Voor brede implementatie is het van belang dat de sleuteloplossing goed in te passen is in de processen
van de zorgaanbieder. Het beheer van de app op de smartphones, passen, sleutels en codes moet
zorgvuldig en eenvoudig kunnen gebeuren, nieuwe cliënten en zorgmedewerkers moeten snel en
eenvoudig kunnen worden aangemeld etc. Bij veel van de huidige oplossingen liggen hier uitdagingen,
met hoge indirecte kosten voor de zorgaanbieder als gevolg. Hieronder ligt ook het vraagstuk t.a.v.
verantwoordelijkheden: wil je als zorgaanbieder alles zelf in de hand houden met alle aansprakelijkheden
van dien, of zijn cliënten zelf verantwoordelijk voor een sleuteloplossing, waarbij zich onveilige situaties
kunnen voordoen en de kosten voor de zorgorganisatie onvoorspelbaar kunnen zijn? Hier moet vooraf
een duidelijke keuze in gemaakt worden.
Opmerking:
Toegangsproblematiek is een algemeen probleem waar veel zorginstellingen mee worstelen. Er zijn veel
vergelijkbare vragen m.b.t. verantwoordelijkheden en de onderliggende business case. Als een
zorgaanbieder de regie neemt over het sleutelprobleem dan zal er voor één oplossing gekozen moeten
worden. Duidelijke afbakening van de verantwoordelijkheden is hierbij van belang. Veel zorginstellingen
zijn terughoudend met investeringen in infrastructuur t.b.v. extramuralisatie door onzekerheid rond de
financiering, waaronder voorzieningen voor een snelle en veilige toegang tot de woning.
Een veilige, werkbare en betaalbare sleuteloplossing is een belangrijk onderdeel van de Vitaal Thuis visie.
De verantwoordelijkheden van de zorgaanbieder bij het aanbieden van een sleuteloplossing moeten
duidelijk zijn18.
18 Met financiering door het Ministerie van Veiligheid en Justitie voert Vilans in de tweede helft van 2016 een onderzoek uit naar de
praktijktoepassing van het nieuwste type oplossing en de businesscase eronder.
35 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Verplicht
(V)
Optioneel
(O)
Functionele eisen:
Functie 4: Slim slot of sleutel
V Het moet mogelijk zijn om na een alarm snel een woning in te komen voor daartoe
gerechtigde personen.
V Het moet mogelijk zijn om bij geplande zorg, als de bewoner zelf de toegang tot de
woning niet kan ontsluiten, snel een woning in te komen voor daartoe gerechtigde
personen.
V Voor het betreden van de woning moet de mantelzorger of zorgmedewerker een uniek,
niet repliceerbaar hulpmiddel gebruiken (alleen een pincode is niet voldoende).
V Het verkrijgen van toegang tot de woning mag maximaal 20 seconden extra duren (t.o.v.
een traditionele slot/sleutel oplossing).
V De toegangsoplossing moet een technisch geïntegreerd geheel vormen met alarmering
en alarmopvolging. De toegangsoplossing communiceert draadloos met de
beheersoftware waarmee eenvoudig toegangsrechten gewijzigd kunnen worden. De
beheersoftware moet te koppelen zijn aan het alarmeringssysteem, zodat eenvoudig
ingesteld kan worden wie alarmen ontvangt en wie toegang tot de woning heeft.
O De sleuteloplossing moet snel (binnen een uur) te installeren zijn, bij voorkeur zonder
aanpassing van bestaande sloten en met minimaal hak en breekwerk. Bestaande
‘sleutelnetwerken’ van familie, buren en mantelzorgers moeten zoveel mogelijk kunnen
blijven functioneren.
V De sleuteloplossing moet herbruikbaar zijn op een andere locatie (bij verhuizing).
V De sleuteloplossing moet goed in te passen zijn in de processen van de zorgaanbieder.
Dat wil zeggen: de toegangsoplossing moet worden geïntegreerd binnen de gewenste
(zorg) processen en moet bijdragen aan een aantoonbaar effectieve ondersteuning.
V Het beheer over wie er de woning mag betreden moet eenvoudig, veilig en op afstand
kunnen gebeuren. De bewoner (of gemachtigde) heeft de eindregie over wie toegang
tot de woning krijgt.
V Het moet duidelijk zijn wie op welk moment gerechtigd is om de woning binnen te gaan.
V Bij verlies of diefstal van smartphone, passen, sleutels en/of codes moet meteen
duidelijk zijn welke risico’s er zijn en moet er gericht actie kunnen worden ondernomen
om deze risico’s te minimaliseren.
36 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
V De sleuteloplossing moet het politiekeurmerk Veilig Wonen hebben. Dit komt overeen
met minimaal een SKG** keurmerk (zwaar inbraakwerend)
V De sleuteloplossing moet de steun van politie, verzekeraars en woningcorporaties
hebben.
V Er moet geregistreerd worden wie en wanneer de woning is binnen gegaan.
Opmerking hierbij:
Voor de opslag en het gebruik van deze gegevens zijn privacywetten van toepassing. Hierover
moeten duidelijke afspraken worden gemaakt: Gegevens worden alleen ingezien na een
calamiteit en na informeren van de bewoner. Indien registratie ook wordt gebruikt voor
aanwezigheidsregistratie van medewerkers, moet dit uitdrukkelijk worden afgesproken met
de cliënt.
37 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Functiegroep 2: Videocommunicatie en sociale participatie
De functies gericht op veiligheid kunnen voor zelfstandig wonende ouderen worden uitgebreid met
functies voor zorg op afstand en welzijn via het beeldscherm.
Specifieke behoefte of doel
van de cliënt
Diensten die hierbij
kunnen helpen
Functie die
oplossing biedt
De zorg komt maar af en toe
langs. Ik vind het prettig als ik
vaker advies kan vragen. Ik vind
het prettig als er dagelijks
geïnformeerd wordt of het goed
met me gaat.
Invulling van een deel van de
indicatie voor Wlz / Wmo-zorg
extramuraal door Zorg op
afstand, waarbij het vaak gaat
om de volgende
zorgdiensten:
De cliënt nauwer volgen: ‘vinger
aan de pols’ maar dan op
afstand.
Doordat er minder vaak reistijd
nodig is voor contact met de
cliënt met dezelfde handen
meer doen en meer kwaliteit
bieden.
Vaker kort contact kunnen
leggen met cliënt, bijvoorbeeld
met een “goede morgen”
service.
Snel kunnen inspelen op
vragen van de cliënt over hoe
om te gaan met ziekte en
ouderdomsverschijnselen.
Functie 8A: Een tweeweg
beeld en geluidverbinding
tussen de cliënt thuis en een
(mobiele) zorgcentrale of
zorgpost.
(Hieruit volgt vaak automatisch
ook de mogelijkheid tot een
beeld- en geluidsverbinding
tussen aangesloten cliënten
onderling.)
Ik kom zo moeilijk het huis
uit, zie soms de hele dag geen
andere mensen.
Het faciliteren van de sociale
participatie van de cliënt, het
betrekken van bijvoorbeeld de
mantelzorgers, familie en
vrijwilligers bij het leven en de
zorg voor de cliënt
Functie 8B: Een voorziening
voor een tweeweg beeld- en
geluidverbinding bij de cliënt
en bij degene met wie de
cliënt contact wil leggen
(bijvoorbeeld mantelzorgers,
familie en vrijwilligers).
38 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Functie 8a. Tweeweg beeld- en geluidsverbinding met de zorgorganisatie Omschrijving functie
De bewoner kan door middel van bij voorkeur één druk op een knop een tweeweg beeld- en
geluidsverbinding opbouwen met een zorgcentrale van een zorg- en dienstenaanbieder. Tweeweg wil
zeggen: de centralist of iemand anders kan de bewoner zien en horen, maar de bewoner kan ook de
centralist zien en horen. Daarnaast kan de bewoner ook door de zorgverlener worden uitgenodigd.
Bijkomend: Bij veel systemen kan de cliënt daarnaast eenvoudig beeldcontact leggen met mede cliënten
die zijn aangesloten op het systeem.
Overwegingen bij toepassing
De afgelopen jaren is via innovatiebeleidsregels wel geëxperimenteerd met screen-to-screen-zorg. Cliënten
kunnen via een beeldscherm ondersteuning krijgen van hun zorgaanbieder. Deze vorm van zorg wordt
bekostigd via de beleidsregel prestatiebeschrijvingen en tarieven modulaire zorg19.
De Vitaal Thuis werkgroep Inkoop en Financiering heeft een Handreiking Contractering
Thuiszorgtechnologie opgesteld. Hiermee willen zij verzekeraars en zorgaanbieders een handvat bieden
om te komen tot goede afspraken over financiering van thuiszorgtechnologie. En zo te komen tot
grootschalige implementatie. In deze handreiking20 is aandacht voor diverse financieringsmogelijkheden.
19 Beleidsregel BR/REG-17135b - Beleidsregel - Prestatiebeschrijvingen en tarieven modulaire zorg 2017 20 Handreiking Contractering Thuiszorgtechnologie Vitaal Thuis
39 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Functie 8b. Tweeweg beeld- en geluidsverbinding met de mantelzorgers, familie en
vrijwilligers
Omschrijving functie
Naast een beeldverbinding met de zorgpost of zorgcentrale kan de mogelijkheid geboden worden aan de
cliënt om beeldcontact te maken met mantelzorgers, familie en kennissen van de bewoner. Er zijn
software applicaties beschikbaar die te installeren zijn op de laptop of PC van de mantelzorger en
waarmee contact kan worden gemaakt met het aanraakscherm van een de cliënt. Ook zijn er voor
sommige systemen voor beeldschermzorg inmiddels apps beschikbaar voor gebruik op smartphones en
tablet PC’s van mantelzorgers.
Scenario’s in gebruik Er zijn verschillende scenario’s denkbaar voor het gebruik van ‘beeldzorg’ en ‘beeldcontact’ zoals hierboven
bedoeld. Afhankelijk van wie het contact initieert en of dit al dan niet gepland is, ontstaan er verschillende
situaties, met implicaties voor de inrichting en organisatie (technisch en logistiek).
Initiatief beeldcontact
door:
Gepland of ongepland
contact:
Bewoner
Gebruiksvoorbeelden
en overwegingen:
Zorgprofessional Mantelzorger
Gepland
Op afgesproken
tijdstip; bewoner
neemt initiatief
Evt. regulier overleg
Op afgesproken
tijdstip,
zorgprofessional
neemt initiatief
Evt. regulier overleg
Op afgesproken
tijdstip; mantelzorger
neemt initiatief
Beperkte impact op
zorgorganisatie
Ongepland
Bijv. bij acute situaties
(bij alarmopvolging)
Toepassing
beeldzorgcentrale te
overwegen
Bijv. bij acute situaties
(bij alarmopvolging)
Toepassing
beeldzorgcentrale te
overwegen
Bijv. bij acute situaties
(bij alarmopvolging)
40 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
De functionele eisen worden hieronder, aan de hand van verschillende scenario’s uitgewerkt.
Verplicht
(V)
Optioneel
(O)
Functionele eisen:
Functie 8a: Tweeweg beeld- en geluidsverbinding met de zorgorganisatie
Scenario: Initiatief bij bewoner, gepland
V De bewoner kan op vooraf afgesproken tijden een tweeweg beeld- en geluidsverbinding
(beeldcontact) opbouwen met de zorgorganisatie, middels een telefoon boek, agenda
of een werklijst, van waaruit het beeldcontact met één druk op de knop wordt
geïnitieerd.
O Een inkomend beeldcontact begint met een audio oproep, en wordt na een één-druk-
op-de-knop bevestiging door de zorgcentralist of zorgmedewerker, pas omgezet naar
een beeldcontact.
V Bewoners moeten dit beeldcontact ook direct met (mobiele) consumenten apparatuur
(PC’s, tablets, smartphones) kunnen realiseren.
Scenario: Initiatief bij zorgprofessional, gepland
V De zorgmedewerker kan op vooraf afgesproken tijden een tweeweg beeld- en
geluidsverbinding (beeldcontact) opbouwen met de cliënt, middels een telefoon boek,
agenda of een werklijst, van waaruit het beeldcontact met één druk op de knop wordt
geïnitieerd.
O Een inkomend beeldcontact begint met een audio oproep, en wordt na een één-druk-
op-de-knop bevestiging door de cliënt, pas omgezet naar een beeldcontact.
V Zorgmedewerkers moeten dit beeldcontact ook direct met (mobiele) consumenten
apparatuur (PC’s, tablets, smartphones) kunnen realiseren.
Scenario: Initiatief bij bewoner of zorgprofessional, gepland of ongepland
V Bewoners beschikken ten behoeve van het contact met zorgmedewerkers, mede-
cliënten en mantelzorgers, familie en kennissen over een ‘telefoonboek’ om contacten
te beheren.
O Het is voor de zorgorganisatie en/of mantelzorgers zelf mogelijk om een adresboek voor
cliënten te beheren door accounts aan te maken voor gebruikers van de
beeldzorgoplossing en deze toe te voegen aan, of te verwijderen uit, de lijst met
personen waarmee de cliënt beeldcontact kan hebben.
V In geval van contact met de zorgcentrale of een zorgmedewerker moet er geregistreerd
worden door wie, wanneer en hoe lang beeldcontact is onderhouden.
41 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
V Het tot stand brengen van de beeldzorgverbinding moet in 90% van de pogingen binnen
20 seconden kunnen gebeuren, vanaf het moment dat een contact is geselecteerd en
er gekozen is voor het maken van de verbinding.
Opmerking hierbij:
Dit betreft een eis aan de techniek. De organisatie moet ook in staat zijn deze service levels te
leveren (beschikbaarheid / mogelijkheid om verbinding te accepteren).
V Er mag niet meer dan 300 ms vertraging optreden tijdens de tweeweg beeld- en
geluidsverbinding (end-to-end, one-way).
Bij meer dan 300ms vertraging ervaren gebruikers de beeld- en/of geluidsverbinding als
slecht.
V Beeld en geluid moeten 100% lipsynchroon zijn (lipbeweging van de personen in beeld
moet synchroon zijn met het geluid van de stem).
V Gebruikers moeten dit beeldcontact ook direct met een mobiel (consumenten) device
(laptops, tablets, smartphones) kunnen realiseren.
V Beeldzorg moet als functie geïntegreerd kunnen worden in een scenario van actieve
alarmering (gebruiker slaat zelf alarm, opvolging door beeldzorg contact met en door
de zorgcentrale).
V Beeldzorg moet als functie geïntegreerd kunnen worden in een scenario van passieve
alarmering (automatisch alarm, op basis van sensoren, bijvoorbeeld valdetectie met
automatische opvolging door beeldverbinding met zorgcentrale).
V Het moet duidelijk zijn wie er beeldcontact heeft gezocht en wanneer, ook als er een
oproep wordt gemist of deze per ongeluk is geweigerd.
O Het moet mogelijk zijn om een ‘visual voicemail’ op te nemen in geval van het niet
beantwoorden van een oproep tot beeldcontact. Deze functionaliteit moet aan en uit te
zetten zijn door de gebruikers.
V De videokwaliteit (resolutie) van het beeldcontact moet minimaal 320x240 pixels) zijn
bij 30 fps en, bij beschikbare bandbreedte, opschaalbaar zijn naar HD kwaliteit
(1920x1080 pixels).
Prioriteitsvolgorde bij beperkte bandbreedte of performance:
1. Audio
2. Verversingsfrequentie
3. Resolutie
Opmerking:
De ervaren videokwaliteit wordt, naast de resolutie, ook bepaald door de kwaliteit van de
camera, lichtsterkte, contrast etc.
42 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
V Het moet mogelijk zijn om met meerdere deelnemers tegelijk beeldcontact te hebben.
O Het moet voor de deelnemers mogelijk zijn om actief één of meerdere partijen
gedurende een sessie bij te schakelen of af te schakelen.
V Het moet mogelijk zijn om het beeldcontact op te nemen, om dit later opnieuw te
bekijken.
Opmerking hierbij:
Dit vergt goede afspraken t.a.v.:
Wanneer mag er opgenomen worden en door wie?
Waar wordt de opname opgeslagen, en door wie bereikbaar?
Toepasselijke privacy wetgeving
V Het moet mogelijk zijn het systeem in te bouwen (te integreren) in een eigen
cliëntenportaal of PGD omgeving.
V Het moet mogelijk zijn om tijdens het beeldcontact stukken (zoals afbeeldingen,
dossiers) met elkaar te delen en elkaar het eigen beeldscherm te laten zien.
O De beeldzorgoplossing zorgt er bij een binnenkomend gesprek bij de cliënt voor dat het
apparaat waarop het gesprek binnenkomt automatisch uit de slaap- of stand-by-stand
gehaald wordt.
O De beeldzorgoplossing biedt de mogelijkheid om na afloop van het beeldzorggesprek
een tevredenheidsmeting (aanpasbaar voor doelgroep) te doen bij de cliënt.
O De beeldzorgoplossing maakt het ook mogelijk voor zorgmedewerkers om onderling via
videocommunicatie contact met elkaar te zoeken of te vergaderen via
videocommunicatie.
Scenario: Initiatief bij bewoner of zorgprofessional, gepland of ongepland
O De beeldzorgoplossing biedt de mogelijkheid om bij de beeldzorgcentrale
binnenkomende beeldzorggesprekken over een groep medewerkers te verdelen. Het is
daarbij mogelijk om aan te geven dat cliënten op basis van de organisatie waarvan ze
zorg ontvangen en/of het type zorg dat ze ontvangen bij voorkeur worden toegewezen
aan een medewerker op een beeldzorgcentrale die hiervoor als voorkeurscontact is
aangewezen.
O De cliënt kan met een druk op de knop kenbaar maken dat hij/zij contact wil met een
zorgmedewerker. De zorgcentrale definieert de maximaal toelaatbare response tijd.
O Gebruikers van de beeldzorgoplossing kunnen direct zien wie er van hun
contactpersonen online is en wie niet.
43 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
O Gebruikers van de beeldzorgoplossing moeten direct kunnen zien wanneer een
contactpersoon beschikbaar is voor beeldcontact. Het moet mogelijk zijn om op dat
moment automatisch een verbinding op te zetten.
V Het is voor de zorgorganisatie zelf mogelijk om medewerkers toe te voegen aan of te
verwijderen uit de groep medewerkers die de beeldzorgcentrale bemenst, en daarbij
aan te geven voor welke groepen cliënten deze medewerker al dan niet een
voorkeurscontactpersoon is.
V De persoon die beeldcontact zoekt met de centrale wordt direct herkend, inclusief
organisatie waar deze persoon zorg afneemt.
O Het is mogelijk om binnengekomen beeldzorggesprekken door te verbinden naar een
ander persoon (bijvoorbeeld van de beeldzorgcentralist naar de vaste begeleider van
cliënt).
O Het is mogelijk voor beeldzorgcentralist en cliënt om bestanden (afbeeldingen, dossiers)
te delen tijdens het beeldzorggesprek.
O Het is mogelijk om het beeldscherm te delen tijdens het beeldcontact met de
beeldzorgcentrale (d.w.z. de centralist kan op verzoek en na toestemming meekijken
met het beeld van de bewoner).
O De beeldzorgoplossing maakt het mogelijk voor derde partijen (andere
zorgorganisaties, welzijnsorganisaties, gemeentes e.d.) om ook gebruik te gaan maken
van de zorgcentrale, doordat deze whitelabeling-mogelijkheden biedt (scherm voor met
name cliënten moet eenvoudig ingericht kunnen worden met kleuren en logo van
andere organisaties).
O Het is mogelijk geïntegreerde diagnostiek in te bouwen in het systeem (waarbij de
beeldzorgoplossing via de camera functioneert als gezondheidssensor: ademhaling,
hartslag, dermatologische aandoeningen, etc.)
44 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Verplicht
(V)
Optioneel
(O)
Functionele eisen:
Functie 8b: Tweeweg beeld- en geluidsverbinding met mantelzorgers, familie en
vrijwilligers
(Aanvullende eisen op bovenstaande eisen)
V De bewoner kan door middel van een eenvoudig en geïntegreerd telefoonboek een
tweeweg beeld- en geluidsverbinding opbouwen met mantelzorgers, familie en
kennissen.
O De bewoner kan door middel van een eenvoudig en geïntegreerd telefoonboek een
tweeweg beeld- en geluidsverbinding opbouwen met andere aangesloten cliënten.
V De mantelzorgers, familie en kennissen kunnen dit beeldcontact met
consumentenapparatuur (laptops, tablets, smartphones) realiseren.
De hiervoor benodigde apps of programma’s moeten binnen 5 minuten plug & play
kunnen worden geïnstalleerd.
O Het is mogelijk voor beeldzorgcentralist en cliënt om bestanden (afbeeldingen, dossiers)
te delen tijdens het beeldzorggesprek.
45 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Functiegroep 3: eHealth voor mensen met chronische ziekten
Functiegroep 3 is een uitbreiding van de scope van Vitaal Thuis naar Vitaal Thuis: Ziekenhuiszorg Thuis.
Naast functies uit de functiegroepen 1 en 2 zijn functies relevant ter ondersteuning van het
zelfmanagement en langer zelfstandig thuis wonen voor mensen met een chronische ziekte.
Functiegroep 3 betreft de functies die bijdragen aan ‘de juiste zorg op de juiste plek op het juiste moment’,
waarbij de ‘zorg’ hier vooral zorg betreft die traditioneel binnen de muren van een ziekenhuis wordt
verleend.
Beschrijving functie
Bij een chronische ziekte als COPD, diabetes of hartfalen moeten mensen regelmatig voor controle naar
hun huisarts of het ziekenhuis. Een deel van deze bezoeken kan vervangen worden door cliënten te
ondersteunen bij het zelf verrichten van controle metingen behulp van meetapparatuur, of aan de hand
van (digitale) vragenlijsten over gezondheidsaspecten. De cliënt meet zelf bijvoorbeeld zijn bloeddruk,
gewicht, bloedsuiker en zuurstofsaturatie, met behulp van apparatuur hiervoor. Eventueel krijgt hij hierbij
ondersteuning van een zorgverlener via beeldschermzorg. De metingen worden bijgehouden in een
digitaal dossier.
De gegevens komen binnen bij een medische zorgcentrale waar verpleegkundigen contact hebben met
mensen bij wie de waardes afwijkend zijn van de per persoon ingestelde bandbreedtes. Wanneer na een
gesprek blijkt dat er mogelijk meer aan de hand is wordt het doorgestuurd naar een gespecialiseerd
verpleegkundige van de thuiszorgorganisatie of direct naar de medisch behandelaar. De betrokken
zorgprofessionals geven op afstand advies en roepen de cliënt alleen op om bij de arts langs te komen als
daartoe aanleiding is. Periodieke controlebezoeken aan het ziekenhuis kunnen zo verminderd worden en
als er een afwijking plaatsvindt in de gezondheidstoestand van de cliënt dan wordt dit sneller gesignaleerd
waardoor er minder opnames zijn.
Naast de hierboven beschreven vorm van telemonitoring definiëren we in deze functiegroep ook
teleconsultatie (inclusief tele-educatie) en telebehandeling.
Deze vormen van eHealth voor mensen met chronische aandoeningen dragen bij aan één of meerdere
vande volgende uitkomsten:
Zicht op de juiste gezondheidsindicatoren tijdens een ziekenhuisopname draagt bij aan ontslag
op het juiste moment. Acute heropnamen door terugval worden voorkomen.
Met ziekenhuiszorg thuis wordt een stabiele leefomgeving gecreëerd door continue monitoring
hetgeen preventie mogelijk maakt. Medische triage en een maatwerk gezondheidsprogramma
(via de app) dragen bij aan een betere controle van de chronische ziekte. Veranderingen in
gezondheidsindicatoren worden tijdig gesignaleerd en escalatie blijft mogelijk binnen de
thuisomgeving van de patiënt.
Voorkomen van (her)opnamen en onnodige escalaties.
Minder medicatie
Meer eigen regie vanuit de eigen woonomgeving (met inzicht in eigen ziektebeeld)
Meer kwaliteit van leven en zingeving (door focus op de algehele leefstijl)
Meer gevoel van veiligheid en onbezorgdheid (mede door medische triage op de achtergrond).
Deze uitkomsten en indicatoren zijn schematisch weergegeven in onderstaande figuur.
46 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Figuur 6: Uitkomsten en indicatoren van Ziekenhuiszorg Thuis (bron: Tunstall)
Hierna lichten de drie hoofdfuncties nader toe en geven we per functie een tabel met eisen weer:
1. Telemonitoring:
Het op afstand volgen en begeleiden van patiënten (monitoring). Telemonitoring wordt ingezet om
patiënten (en hun mantelzorgers) en zorgverleners te ondersteunen in de behandeling van
(chronische) aandoeningen door - voor de individuele patiënt - relevante vitale parameters,
symptomen en subjectieve ervaringen (bijv. ervaren pijn, benauwdheid) te monitoren.
2 Teleconsultatie
Het op afstand consulteren van verpleegkundige of specialist. Teleconsultatie kan plaatsvinden via een
synchrone beeld en/of geluidsverbinding, of asynchroon via mail, instant messaging etc. Onder
Teleconsultatie valt ook tele-educatie. Onder tele-educatie wordt verstaan: een dienst waarbij de
gebruiker op afstand, bijvoorbeeld via televisie of internet, onderwijs kan volgen. Deze educatie kan op
verschillende manieren worden gegeven: informatievoorziening via een digitaal platform,
lotgenotencontact in een regionale (digitale) gemeenschap, gamificatie e.d.
3. Telebehandeling
Het ondersteunen en monitoren van een behandeling op afstand. (Bijvoorbeeld chemotherapie thuis of
thuisdialyse).
47 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Functie 13: eHealth toepassingen voor ondersteuning van Ziekenhuiszorg Thuis
Specifieke behoefte of doel
van de cliënt
Diensten die hierbij
kunnen helpen
Functie die
oplossing biedt
Een ziekenhuisbezoek voor
controle kost mij veel tijd en
energie
Ik vind het prettig idee als ik weet
dat een deskundige het snel
opmerkt als er afwijkingen zijn in
mijn gezondheid
Ik vind het een veilig gevoel dat ik
24/7 contact kan maken met
zorgprofessionals op een centrale
die met mij meedenken, urgentie
kunnen inschatten en mij kunnen
adviseren indien nodig
Ondersteuning van het
zelfmanagement van de cliënt
op afstand voor cliënten met
COPD, hartfalen en bij het op
afstand begeleiden van
thuisdialyse, chemotherapie
thuis en risico
zwangerschappen.
Diensten kunnen onder andere
zijn: het volgen van
controlemetingen die de cliënt
zelf uitvoert, geven van advies
en indien nodig doorverwijzen
van de cliënt naar de
behandelend arts, contact met
de specialist en ondersteuning
bij medicatie toediening.
Het 24/7 beschikbaar zijn van
een professioneel bemande
zorgcentrale
Functie 13A:
eHealth toepassing voor
telemonitoring: het monitoren
van fysiologische parameters
(bijvoorbeeld telemonitoring
risico zwangerschappen) of
zelf ingevoerde waardes of
vragenlijsten.
Functie 13B:
eHealth toepassing voor
teleconsultatie: het op afstand
consulteren van
verpleegkundige of specialist.
Tele-educatie valt hier ook
onder.
Functie 13C:
eHealth toepassing voor tele-
behandeling: het
ondersteunen en monitoren
van een behandeling op
afstand. (Bijvoorbeeld
chemotherapie thuis of
thuisdialyse).
Basis kaders voor specificaties
Als we kijken naar beschikbare bronnen voor specificaties op het gebied van de functionele eisen (de
niet functionele eisen volgen later generiek voor alle thuiszorgtechnieken) dan zijn de volgende
standaarden en normen relevant:
Samenwerkingsafspraken en richtlijnen vanuit de beroepsgroepen (bijvoorbeeld het
consensusdocument Samenwerkingsafspraken en kwaliteitscriteria bij invoeren telebegeleiding
bij hartfalen in Nederland (2016) en de Landelijke Transmurale Afspraak Hartfalen (2015)
NEN 8028 en ISO 13131 m.b.t. ‘Kwaliteitseisen telemedicine’
48 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Verplicht
(V)
Optioneel
(O)
Functionele eisen:
Functie 13a: eHealth toepassing voor telemonitoring
V De telemonitoring oplossing monitort de fysiologische parameters en de subjectieve
ervaring van gebruikers zoals voorgeschreven in de zorgstandaarden op basis van
gevalideerde meetinstrumenten en/of vragenlijsten.
Voorbeeld voor telemonitoring bij hartfalen:
De fysiologische parameters die minimaal geobserveerd moeten worden, zijn gewicht,
bloeddruk en hartfrequentie.
De belangrijkste subjectieve klacht die gemonitord moet worden is kortademigheid.
V De telemonitoring oplossing dient modulair opgebouwd te zijn, zodat de diverse
modules ingezet worden naar gelang de situatie / zorgzwaarte van de patiënt.
Patiënten, hun mantelzorgers en zorgverleners kiezen die onderdelen van
telemonitoring die het beste bij hun situatie passen. Afhankelijk van de ernst van de
aandoening wordt de intensiteit van op afstand monitoren van fysiologische parameters
aangepast.
V De telemonitoring oplossing moet portabel zijn bij verandering van zorgaanbieder.
Wanneer een patiënt naar een andere zorgverlener gaat, verhuist het systeem mee en blijft
de patiënt hetzelfde systeem en de data gebruiken.
Ook wanneer een patiënt verwezen wordt van tweede naar eerste lijn en vice versa, verhuist
het systeem en de data waar nodig mee en blijft de patiënt hetzelfde systeem en data
gebruiken. Gezien de mogelijke verschuiving van de patiënt door de lijnen heen is het van
belang dat de ingezette telemonitoring oplossing compatibel is met de lokaal gebruikte
informatiesystemen.
49 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
O De telemonitoring oplossing moet data van meetapparatuur automatisch kunnen
inlezen.
Opmerking:
Het is geen bindende voorwaarde dat de data automatisch wordt doorgezonden naar het
systeem; het is eveneens mogelijk dat de patiënt de waarden zelf meet, bijvoorbeeld via een
eigen bloeddrukmeter of weegschaal, en deze zelf in het systeem invult of doorbelt. Echter,
om de kans op subjectieve invloeden te minimaliseren heeft het de voorkeur om gebruik te
maken van automatisch gekoppelde apparatuur. De oplossing moet dit dus kunnen
ondersteunen. Dit geldt ook voor consumenten meetapparatuur, zoals activity trackers en
smart watches.
V Indien in de telemonitoring oplossing metingen via apparatuur worden ingeladen, dient
gecertificeerde apparatuur volgens de EU richtlijnen (CE markeringen) te worden
gebruikt, ook bij eigen keuze patiënt
V De patiënt wordt voorafgaand aan het starten met de telemonitoring/begeleiding
zorgvuldig geïnstrueerd in gebruik.
Zie verder de niet-functionele specificaties m.b.t. training en instructie.
V De patiënt heeft de regie over wie zijn gegevens kan inzien en kan deze zelf ook altijd
en overal inzien. Het streven is dat patiënten desgewenst zelf aanvullende informatie
kunnen toevoegen.
Zie verder de niet-functionele specificaties m.b.t. veiligheid en privacy.
V De bandbreedtes, ofwel de onder- en bovengrenzen, van fysiologische parameters zoals
bloeddruk, gewicht, hartfrequentie en symptomen van de aandoening, moeten per
individuele patiënt ingesteld kunnen worden.
V Er is een goed beheerproces rondom de stamtabellen met bandbreedtes (sturend voor
alarmering): de toegang tot deze tabellen is beperkt tot experts en deze muteren de
tabellen volgens afgesproken protocollen
V De telemonitoring oplossing moet betekenis toekennen aan de meetwaarden,
diagnostiek kunnen stellen om te voorkomen dat patiënten te snel en verkeerd
conclusies trekken
V De telemonitoring oplossing moet de mogelijkheid bieden tot het gericht instellen van
notificatie bij afwijken van de bandbreedte: flexibele individuele alarmen m.b.t. absolute
en gemiddelde meetwaarden, frequentie van meetwaarden en gradatie van
importantie moeten instelbaar zijn.
Wanneer en naar wie gealarmeerd wordt moet instelbaar zijn.
V De inzet van de telemonitoring oplossing moet worden vastgelegd in het behandelplan.
Hierin worden duidelijke afspraken vastgelegd over de manier van meten, frequentie
en interpretatie (ter voorkoming van misinterpretatie door de patiënt)
50 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
V Telemonitoring oplossingen moeten open systemen zijn; er moet gekoppeld kunnen
worden met (digitale) instrumenten, meetapparatuur en zorg informatiesystemen.
Er wordt hiervoor gebruik gemaakt van aantoonbaar open, toekomstvaste en
schaalbare onderdelen, protocollen en informatiestandaarden (geen individuele
maatwerk koppeling). Hiertoe worden wereldwijd erkende protocollen gebruikt
(bijvoorbeeld HL7, FHIR)) en kunnen platformen een open interface (API) faciliteren voor
koppeling met derden.
Zie verder de niet-functionele eisen in het onder Geïntegreerd aanbod, open, koppelbaar en
toekomstvast.
O Het moet mogelijk zijn dat er beeldcontact is tussen patiënten en zorgverleners, als
ondersteuning van de telemonitoring oplossing.
Zie hiervoor de functionele specificaties bij Functie 8a: Tweeweg beeld- en geluidsverbinding
met de zorgorganisatie
Verplicht
(V)
Optioneel
(O)
Functionele eisen:
Functie 13b: eHealth toepassing voor teleconsultatie
Foto: Meander MC
Teleconsultatie is het op afstand consulteren van verpleegkundige of specialist.
Teleconsultatie kan plaatsvinden via een synchrone beeld en/of geluidsverbinding, of
asynchroon via mail, instant messaging etc.
Hieronder is teleconsultatie in de vorm van videoconsultatie tussen patiënt en zorgverlener
vanuit het ziekenhuis uitgewerkt.
V De teleconsultatie oplossing ondersteunt videoconsultatie tussen patiënt en
zorgverlener op een eenvoudige en veilige manier, waarbij de privacy van de patiënt
gewaarborgd is.
51 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
V De teleconsultatie oplossing ondersteunt verschillende gebruiksscenario’s:
op initiatief van de patiënt of van de zorgverlener en gepland of ongepland.
V De functionele eisen zoals gespecificeerd voor Functie 8a: Tweeweg beeld- en
geluidsverbinding met de zorgorganisatie zijn van toepassing
V De teleconsultatie oplossing moet gekoppeld zijn met het ziekenhuisinformatiesysteem
(ZIS).
Hierdoor kan de arts blijven werken zoals voorheen; het dossier kan worden bijgewerkt
gedurende het consult.. Daarnaast kunnen agenda’s en benodigde patiëntgegevens worden
samengevoegd bij het maken van de videoafspraken en het versturen van uitnodigingen. Zo
ontstaat één agenda per praktijk/ afdeling/ arts met een volledig overzicht van alle afspraken
terwijl alle gegevens van de patiënt binnen het ZIS blijven.
V De teleconsultatie oplossing voldoet aan de normen en wetgeving op het gebied van
veiligheid en privacy.
Hieronder vallen onder andere:
Relevante richtlijnen en standaarden uit de beroepsgroepen, waaronder de KNMG
richtlijn online arts patiënt contact en de KNMG richtlijn omgaan met medische
gegevens
NEN en ISO normen m.b.t. informatiebeveiliging in de zorg (NEN 7510, NEN 7512 en
NEN 7513) en informatiebeveiliging (ISO 27001 en 27002)
De wet 'Cliëntenrechten bij elektronische verwerking van gegevens'21
Europese privacywet Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG, ook wel
bekend als GDPR)
V De teleconsultatie oplossing moet voorzien in een virtuele wachtruimte.
Bij het plannen of aanvragen van een videoconsult wordt de patiënt in eerste instantie naar
deze virtuele wachtkamer gelinkt. De patiënt kan zich hier voorbereiden op het consult.
Daarnaast kan de patiënt zien of de arts of verpleegkundige online is en wordt in de virtuele
wachtkamer aangeduid of het spreekuur op tijd loopt.
V De teleconsultatie oplossing moet geïntegreerd kunnen worden met de online
patiëntomgeving (portaal) van het ziekenhuis en/of de Persoonlijke
Gezondheidsomgeving (PGO) van de patiënt.
Zie verder de niet-functionele specificaties m.b.t. ‘Geïntegreerd aanbod, open, koppelbaar en
toekomstvast’
21 Wet Cliëntenrechten bij elektronische verwerking van gegevens
52 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
V De teleconsultatie oplossing is zo veel mogelijk device en OS onafhankelijk.
V De teleconsultatie oplossing moet kunnen werken via alle soorten internetverbindingen
(ADSL, kabel, glasvezel, mobiel). De minimale gegarandeerde bandbreedte (upstream en
downstream) en QoS parameters voor het goed functioneren van de oplossing moeten
duidelijk worden gespecificeerd.
Zie verder de niet-functionele specificaties m.b.t. ‘Geïntegreerd aanbod, open, koppelbaar en
toekomstvast’
V De patiënt wordt voorafgaand aan het starten van teleconsultatie zorgvuldig
geïnstrueerd in gebruik.
Zie verder de niet-functionele specificaties m.b.t. training en instructie.
V De patiënt moet de teleconsultatie oplossing vooraf aan een daadwerkelijk videoconsult
kunnen testen. Het testen van de verbinding en configuratie moet ook op afstand door
een derde partij kunnen gebeuren.
O Het is mogelijk om bestanden of het scherm te delen tijdens het videoconsult.
O Metingen en analyses die de gezondheid van de patiënt weergeven dienen binnen
hetzelfde platform, bij voorkeur real-time, beschikbaar te zijn tijdens het teleconsult.
O Het is mogelijk om na afloop van het videoconsult vragen ter evaluatie van het
videoconsult voor te leggen aan de patiënt.
53 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Verplicht
(V)
Optioneel
(O)
Functionele eisen:
Functie 13c: eHealth toepassing voor telebehandeling
Voorbeeld op basis van thuisdialyse
De
functionele eisen voor een telebehandeling oplossing zullen erg afhankelijk zijn van de
specifieke behandeling. In onderstaande zijn ter illustratie op hoofdlijnen de functionele eisen
voor (de eHealth aspecten) van thuisdialyse beschreven.
Opmerkingen:
Het gaat hierbij om specificaties die aan de complete oplossing gesteld worden, de
beschreven functies hoeven niet per sé op het dialyse apparaat gerealiseerd zelf te
worden maar kunnen deels ook via een aparte, draadloos gekoppelde tablet o.i.d.
worden gerealiseerd.
De telebehandeling oplossing zal over het algemeen ook voorzien zijn van (vormen van)
telemonitoring en teleconsultatie. Zie hiervoor de specificaties hierboven.
V Het moet mogelijk zijn om op afstand de behandel parameters op het apparaat te
monitoren en in te stellen.
V Het moet mogelijk zijn om op afstand een ‘health check’ op het apparaat uit te voeren.
V Relevante parameters moeten op een duidelijke en eenduidige en gebruiksvriendelijke
manier worden gepresenteerd.
V Het moet mogelijk zijn om op afstand tenminste de volgende parameters in near-real
time te monitoren, gedurende dialyse:
Bloeddruk
Zuurstofsaturatie
Pompsnelheden
Etc.
54 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
V Het dialyse apparaat moet automatisch alle input en metingen opslaan in een logfile.
V Het dialyse apparaat moet de volgende alarmen kunnen genereren en kunnen doorzetten
naar een zorgcentrale: (…)
Wijzigingen in aan / afvoersnelheid vloeistoffen
Wijzigingen in aan- afvoer bloeddruk
Bloed / vloeistof lek
Etc.
V Het dialyse apparaat moet voldoen aan relevante standaarden, waaronder:
EC-60601-1 series (Requirements for basic safety and essential performance of
medical equipment)
Medical Devices Directive 93/42/EEC
EN50136 series (Alarming en alarmtransmission)
V Het dialyse apparaat moet haar exacte locatie kunnen communiceren naar een
zorgcentrale
V Het moet mogelijk zijn om, door middel van een open API, externe metingen zoals gewicht,
hartslag en temperatuur, te koppelen aan de telebehandeling oplossing en te
communiceren naar een zorgcentrale
V De dialyse oplossing moet de volgende eHealth functies op een geïntegreerde manier
aanbieden (geïntegreerd vanuit het perspectief van de gebruiker, d.w.z. de functies
moeten naadloos op elkaar aansluiten):
Teleconsultatie (via beeldbellen)
Automatisch bestellen van verbruiksmaterialen
Monitoring van vitale parameters
O Specifiek voor de inzet van medische apparatuur in de thuissituatie geldt het volgende:
Voor de thuissituatie zullen een aantal risicogebieden niet voorkomen en andere
aspecten meer een rol gaan spelen. Over het algemeen moet er m.b.t. apparatuur in de
thuissituatie in ieder geval rekening gehouden worden met de volgende aspecten:
De leverancier geeft aan dat de apparatuur geschikt is voor thuisgebruik
De apparatuur is eenvoudig thuis adequaat te reinigen
De apparatuur is eenvoudig te bedienen door de patiënt
Zie hiervoor de niet-functionele eisen m.b.t. Gebruiksgemak
Apparatuur is voorzien van CE-markering
De apparatuur voldoet aan NEN-EN-IEC-60601
Optioneel:
o Apparatuur geeft melding bij suboptimaal functioneren
o Apparatuur monitort het resultaat van de therapie
o Apparatuur geeft melding bij gevaar voor de patiënt
(bijvoorbeeld vloeistoflek bij dialyse, zie voorbeeld hierboven)
55 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
En het volgende qua randvoorwaarden:
Er dient een prospectieve risico-inventarisatie te zijn uitgevoerd, specifiek gericht
op de thuissituatie
De gebruiker moet adequaat geschoold zijn om de apparatuur te gebruiken
De apparatuur dient te zijn voorzien va een merkteken waaruit de
onderhoudsstatus is af te leiden
Er dient een onderhoudsplan beschikbaar te zijn
Er dient een structuur te zijn om de gebruiker te informeren in het geval van
veiligheidsissues of recalls van de apparatuur
Bereikbaarheid van technische ondersteuning (24/7 afhankelijk van hoe vitaal de
toepassing is)
56 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Functie 14: Medicijndispensing
Specifieke behoefte of doel
van de cliënt
Diensten die hierbij
kunnen helpen
Functie die
oplossing biedt
Makkelijke en veilige hulp bij het
op tijd innemen van de juiste
medicatie
Medicijndispenser met
terugkoppeling naar
zorgcentrale
Functie 14: Medicijndispensing
met terugkoppeling
functionaliteit naar zorgcentrale
Beschrijving functie
Bij mensen met bijvoorbeeld lichtere geheugenproblemen of milde dementie kunnen problemen
ontstaan om op het goede moment de juiste medicatie te nemen. De apotheek biedt dan porties
medicijnen in een zakje aan, ook wel Baxter-zakjes genoemd. Er is één zakje voor elk moment dat
medicatie moet worden ingenomen. Er is een etiket op het zakje aangebracht welke aangeeft op welke
dag en welk tijdstip het zakje moet worden geopend. De zakjes zitten op een rol die één keer per week
door de apotheek aan huis wordt afgeleverd.
Bij mensen die een veelheid aan medicatie moeten nemen, motorische of psychische beperkingen hebben
of aan het einde van het milde stadium of in het midden stadium dementie zitten, lukt het op een gegeven
moment niet meer om op deze manier medicijnen te nemen. De volgende stap is dan dat een
wijkverpleegkundige op de betreffende tijden aan huis komt om de medicatie aan te reiken.
Er is tegenwoordig echter ook een tussenstap, namelijk een medicijndispenser met controle op afstand.
Wanneer het tijd is voor de medicatie geeft de dispenser een signaal waarna de cliënt op een knop moet
drukken. Vervolgens wordt het zakje met medicatie uitgegeven door de dispenser en door de cliënt uit het
apparaat genomen. De medicijndispenser monitort via een mobiele dataverbinding permanent of de
medicatie goed wordt uitgenomen. Let wel dat de medicijndispenser vaststelt of de medicatie is
uitgenomen en dus niet vaststelt of de bewoner de medicatie ook daadwerkelijk in heeft genomen.
Wanneer de medicatie niet uitgenomen wordt, wordt een signaal naar de zorg(centrale) of mantelzorger
verzonden. Zij nemen vervolgens contact op met de cliënt en op basis daarvan kan eventueel alsnog
beslist worden om iemand naar de woning te sturen.
Naast de medicatie dispensing oplossing op basis van zakjes zoals hierboven beschreven, zijn er ook
andere varianten mogelijk, waarbij medicatie automatisch wordt aangereikt en waarbij er terugkoppeling
is naar een zorgcentrale of mantelzorger.
De Vitaal Thuis werkgroep Inkoop en Financiering heeft een Handreiking Contractering
Thuiszorgtechnologie opgesteld. Hiermee willen zij verzekeraars en zorgaanbieders een handvat bieden
om te komen tot goede afspraken over financiering van thuiszorgtechnologie. En zo te komen tot
grootschalige implementatie. In deze handreiking22 is aandacht voor diverse financieringsmogelijkheden.
Nadere invulling
Op dit moment is er een beperkt aantal oplossingen beschikbaar die aan deze omschrijving kunnen
voldoen.
22 Handreiking Contractering Thuiszorgtechnologie Vitaal Thuis, 2016
57 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Verplicht
(V)
Optioneel
(O)
Functionele eisen23:
Functie 14: Medicijndispensing
V Het op afstand begeleiden van cliënten bij het gebruik van medicatie. Een dispenser die
via een internetportaal is aangesloten op een centrale computer reikt op het juiste
moment de medicatie aan door de bewoner er middels een notificatie/signaal op te
attenderen dat het tijd is om de medicatie te nemen – met als tussenstap dat de cliënt
op de knop moet drukken – en deze opent automatisch de verpakking voor de cliënt.
Op het tijdstip dat de medicatie moet worden genomen klinkt er een signaal totdat de
patiënt op de dispenser de bevestigingsknop indrukt waarna de medicatie wordt
uitgegeven.
V De verbinding met het internetportaal is bij voorkeur via mobiele dataverbinding (SIM
kaart) zodat de patiënt geen internet nodig heeft en de dispenser ook kan worden
meegenomen.
V De zorgaanbieder krijgt een alarmsignaal als de medicatie niet uit de dispenser wordt
genomen, opdat de thuiszorg alsnog kan beslissen om hulp te verlenen door de patiënt
te bellen of te bezoeken.
V Wanneer het automatisch aanreiken van medicatie om enige reden wordt verhinderd,
wordt middels een achterwacht additionele hulp ingeschakeld. Hierdoor kan het
aanreiken van de medicatie worden gewaarborgd en kunnen op basis van een
calamiteitenprotocol interventies worden ingezet om de geplande medicatie alsnog in
te laten nemen.
V De dispenser staat in verbinding met het internetportaal en monitort het volgende:
Of de medicatie wordt uitgenomen.
Als de dispenser offline is.
Als de dispenser geen netstroom krijgt (tijdelijk overgaat op de accu).
Als het laatste zakje op de rol is uitgegeven.
Als de dispenser leeg is en geen medicatie in zit voor het volgende uitgiftemoment.
Als er een storing is.
V De dispenser beschikt over een accu om tijdelijk stroomuitval op te vangen.
V De dispenser is apotheek onafhankelijk en is compatibel met de verschillende typen
medicatierollen die door apotheken worden uitgegeven.
V De dispenser wordt op afstand geprogrammeerd met de tijden die bij de medicatierol
horen. De bewoner of de zorg hoeven dit niet ter plaatse zelf te doen.
23 Deze functionele eisen zijn gebaseerd op de meest recente NZa prestatiebeschrijving m.b.t. farmaceutische
telezorg.
58 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
O Het moet mogelijk zijn om voor medicatie buiten de baxterrol een apart
herinneringssignaal te programmeren in de dispenser, waarbij er geen medicatie wordt
uitgegeven maar de persoon wel op de dispenser moet bevestigen dat de medicatie
wordt genomen. (Dit is dus de functie van medicatie reminder en bevestiging van
inname van medicatie die niet in de dispenser zit).
V Het moet mogelijk zijn om de bij het automatisch openen van de zakjes bij uitgifte de
insnijlengte aan te passen (ruimer open te laten snijden) indien dat nodig in verband
met de fysieke beperkingen van een persoon.
V De dispenser moet vooruitgifte van medicatie ondersteunen zodat de medicatie eerder
uitgenomen kan worden indien de persoon bijvoorbeeld eerder gaat slapen dan
gebruikelijk of het huis uitgaat en de medicatie mee wil nemen. Echter vooruitgiftes
moeten ook al dan niet op afstand geblokkeerd kunnen worden of beperkt tot
bijvoorbeeld 2 uur van te voren als er te grote risico’s zouden ontstaan. Dit moet op
afstand kunnen worden ingesteld door de zorg of apotheker.
59 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
3. Niet-functionele eisen In onderstaande worden de niet-functionele eisen beschreven, op basis van de uitgangspunten van het
Vitaal Thuis visie document.
Gebruiksgemak
Verplicht
(V)
Optioneel
(O)
Niet-functionele eisen:
Gebruiksgemak
V De thuiszorgtechnologie oplossingen zijn gebruiksvriendelijk en geschikt voor gebruik
door een zo groot mogelijke gebruikerspopulatie. Gebruiksvriendelijkheid en
toegankelijkheid moet worden geborgd door betrokkenheid van de beoogde gebruikers
bij de ontwikkeling van de oplossingen en moet worden aangetoond door deugdelijk
gebruiksonderzoek.
Relevant in dit verband is het eHealth4All initiatief van Pharos24.
V De thuiszorgtechnologie functies hebben een modulaire opbouw, en kunnen al naar
gelang de behoeften van de gebruiker stapsgewijs worden aan- of uitgezet (groeimodel
op geleide van de behoeftes). Niet gebruikte functies worden niet getoond in de user-
interface.
V Nieuwe functies moeten duidelijk begrijpbaar zijn, eenvoudig kunnen worden uitgelegd
en eenvoudig worden geactiveerd.
V Nieuwe functies moeten eenvoudig zijn en binnen één dag door de cliënten en
betrokken medewerkers gebruikt en op afstand beheerd kunnen worden.
V Gebruikers hoeven slechts één keer in te loggen voor gebruik van verschillende functies.
Het inloggen in verschillende toepassingen of portalen moet worden voorkomen door
het gebruik van single sign-on en/of API’s.
V Nieuwe functies moeten in essentie snel (binnen 5 minuten) aangeleerd kunnen worden
door een instructiefilmpje of demonstratie.
Opmerking hierbij:
Dit is uiteraard afhankelijk van de functie en van de gebruiker. Uit wetenschappelijke studies
blijkt dat 5 minuten een kritische grens is voor adoptie van nieuwe technologie.
24 eHealth4all, Op weg naar eHealth voor iedereen, Pharos, 2017
60 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Verplicht
(V)
Optioneel
(O)
Niet-functionele eisen:
Gebruiksgemak
V Het moet duidelijk in handleidingen beschreven worden – indien relevant aan de hand
van praktische voorbeelden - wat eventuele beperkingen van de aangeboden diensten
zijn die (nog) niet door technologie kunnen worden opgelost en waar eindgebruikers
derhalve rekening mee dienen te houden.
N.B. Technologie kan niet altijd volledig tegemoet komen aan behoeften van alle
eindgebruikers.
V Functies moeten eenvoudig naar een andere (woon)locatie meeverhuisd kunnen
worden met de gebruiker, zonder dat dit invloed heeft op de user experience van de
gebruiker.
Bijvoorbeeld: de gebruikersinterface blijft gelijk bij bijvoorbeeld een verhuizing van een eigen
woning naar een intramurale setting.
V Het voor de functie gebruikte toestel of app en gebruikers interface moet
gebruiksvriendelijk zijn, intuïtief werken en aansluiten bij de cognitieve en fysieke
vermogens van de doelgroep. Dit moet door onderzoek zijn aangetoond.
O Het gebruikte toestel mag niet stigmatiserend zijn. Dit moet door gebruikersonderzoek
aangetoond zijn.
V Het voor de functie gebruikte toestel of app en gebruikers interface moeten goed
afleesbaar in alle (weers)omstandigheden.
V Bij ontwikkeling van applicaties moeten de toegankelijksopties die het platform waarop
de applicatie draait (IoS, Android, Windows) al heeft, worden geïntegreerd.
Opmerking hierbij:
De platformen hebben veel nuttige toegankelijkheids opties en functies die kunnen worden
gebruikt maar vaak niet volledig worden benut. Dat zorgt ervoor dat applicaties voor zeer
brede doelgroep inzetbaar zijn.
O De oplossing dient aan te sluiten op het taal- en denkniveau van de gebruiker. Teksten
moeten op B1 niveau (niet hoger) worden geschreven.
Teksten op B1-niveau zijn door de meeste mensen gemakkelijk te lezen. Tachtig procent van
de Nederlandse bevolking kan deze teksten goed volgen.
61 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Geïntegreerd aanbod, open, koppelbaar en toekomstvast
Verplicht
(V)
Optioneel
(O)
Niet-functionele eisen:
Geïntegreerd aanbod, open, koppelbaar en toekomstvast
V De thuiszorgtechnologie diensten moeten geïntegreerd worden aangeboden (vanuit
het perspectief van de eindgebruiker).
Deeloplossingen moeten geïntegreerd samenwerken op basis van open protocollen en
standaarden; geen incompatibele deeloplossingen.
O Er wordt gebruik gemaakt van aantoonbaar open, toekomstvaste en schaalbare
onderdelen, protocollen en informatiestandaarden.
Onder een ‘open standaard’ verstaan we een standaard die voldoet aan de volgende
eisen:
De standaard is goedgekeurd en zal worden gehandhaafd door een not-for- profit
organisatie, en de lopende ontwikkeling gebeurt op basis van een open
besluitvormingsprocedure die toegankelijk is voor alle belanghebbende partijen
(consensus of meerderheidsbeschikking enz.).
De standaard is gepubliceerd en over het specificatiedocument van de standaard
kan vrijelijk worden beschikt of het is te verkrijgen tegen een redelijke bijdrage.
Het moet voor een ieder mogelijk zijn om het vrijelijk of tegen een redelijke prijs
te kopiëren, beschikbaar te stellen en te gebruiken.
Het intellectuele eigendom – m.b.t. mogelijk aanwezige patenten – van (delen van)
de standaard is onherroepelijk ter beschikking gesteld op een royalty-free basis.
Er zijn geen beperkingen omtrent het hergebruik van de standaard.
Opmerkingen:
Uitgangspunt vanuit Vitaal Thuis is dat alle specificaties en normen waarnaar
verwezen wordt publiekelijk beschikbaar zijn. Dat is momenteel niet het geval; voor
sommige relevante normen moet betaald worden. De Vitaal Thuis coalitie zal de
krachten bundelen om deze ambitie te verwezenlijken. Hierover wordt als eerste stap
overlegd met VWS, Nictiz en NEN.
Het betreft hier nadrukkelijk open standaarden, niet te verwarren met open source,
het vrijgeven van de broncode van programmatuur.
V Voor leefstijlmonitoring & passieve alarmering wordt een netwerk van sensoren
toegepast, onderling verbonden en met een centraal platform verbonden met het
internet. Hiervoor dienen de internationale open standaarden te worden toegepast.
V Er moet zo veel mogelijk gebruik gemaakt kunnen worden van een ‘Bring Your Own
Device’ regeling. Dat wil zeggen aanwezige (consumenten) apparatuur en (internet)
infrastructuur.
62 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Verplicht
(V)
Optioneel
(O)
Niet-functionele eisen:
Geïntegreerd aanbod, open, koppelbaar en toekomstvast
V De thuiszorgtechnologie diensten moeten koppelbaar zijn met de bestaande én
toekomstige infrastructuur van de zorgaanbieders (dus aantoonbaar open
protocollen!).
O De diensten moeten, indien relevant vanuit zorg-inhoudelijk oogpunt, op basis van de
hierboven beschreven open stadaarden, kunnen koppelen met de bestaande
informatiehuishouding waaronder:
De huidige zorg informatie systemen (ECD, HIS, KIS, ZIS).
Persoonlijke Gezondheidsdossiers en Omgevingen (PGD’s en PGO’s) zoals
gebaseerd op het MedMij afsprakenstelsel
De huidige zorgregistratiesystemen (zoals de AWBZ-brede zorgregistratie AZR).
De infrastructuren die momenteel worden geïmplementeerd voor het veilig
uitwisselen en inzien van medische gegevens (zoals LSP en PGD).
De toekomstige koppelvlakken vanuit de Zorgverzekeringswet en de WMO.
V Alarmen moeten kunnen worden doorgezet naar:
De bestaande infrastructuur bij zorgaanbieders (bijvoorbeeld het bestaande
verpleegoproepsysteem).
Landelijke/regionale zorgcentrales welke integraal verbonden zijn met een
eHealth platform die medische en gezondheidswaarden verzamelt, analyseert en
toewijst naar het juiste device.
Mobiele devices van zorgmedewerkers.
V De thuiszorgtechnologie diensten moeten kunnen werken via alle soorten
internetverbindingen (ADSL, kabel, glasvezel, mobiel). De minimale gegarandeerde
bandbreedte (upstream en downstream) en QoS parameters voor het goed
functioneren van de diensten moeten duidelijk worden gespecificeerd.
NB:
Momenteel zijn er veel ontwikkelingen op het gebied van standaarden voor het Internet of Things (IoT).
Zie voor een eerste verkenning van deze ontwikkelingen in relatie tot Vitaal Thuis het artikel Het Internet
der Dingen komt (vitaal) thuis.
63 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Veiligheid en privacy
Verplicht
(V)
Optioneel
(O)
Niet-functionele eisen:
Veiligheid en privacy
V De thuiszorgtechnologie diensten moeten voldoen aan de Algemene Verordening
Gegevensbescherming (AVG) / General Data Protection Regulation (GDPR).
De AVG is in mei 2016 in werking getreden. Van organisaties wordt verwacht dat zij vanaf die
tijd hun bedrijfsvoering met de AVG in overeenstemming brengen. Zij krijgen daarvoor tot 25
mei 2018 de tijd.
O De thuiszorgtechnologie diensten die daarvoor in aanmerking komen, waaronder
beeldcontact en leefstijlmonitoring, moeten voldoen aan NEN 7510 en NEN 7512 op het
gebied van beveiliging en privacy.
O De thuiszorgtechnologie diensten die daarvoor in aanmerking komen moeten voldoen
aan ISO 27001 en ISO 9001 op het gebied van informatiebeveiliging in een internet cloud
omgeving of on-premise.
V De thuiszorgtechnologie diensten die daarvoor in aanmerking komen moeten voldoen
aan het QAEH-Erkenningschema EHealth met de daarbij behorende normen (NEN 8028,
ISO 13131).
V Alarmsystemen moeten voldoende aan de relevante NEN 50134 en 50136 normen.
V Persoonsgebonden alarmeringsdiensten moeten voldoen aan de WDTM
ketenkeurmerken (Persoonsalarmering, Mobiele alarmering en Toegang tot
zorgwoningen)
V De thuiszorgtechnologie diensten die daarvoor in aanmerking komen moeten voldoen
aan de protocollen voor zorgverleners over toepassing van zorgtechnologie (zowel
organisatie specifiek als sector breed).
Bijvoorbeeld: telemonitoring bij chronisch hartfalen moet voldoen aan het
consensusdocument Samenwerkingsafspraken en kwaliteitscriteria bij invoeren
telebegeleiding bij hartfalen in Nederland (2016) en de Landelijke Transmurale Afspraak
Hartfalen (2015)
64 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Schaalbaarheid
Verplicht
(V)
Optioneel
(O)
Niet-functionele eisen:
Schaalbaarheid
V De thuiszorgtechnologie diensten zijn geschikt voor grootschalige (>100.000 gebruikers)
uitrol.
V De thuiszorgtechnologie diensten moeten functioneel en financieel schaalbaar zijn op
het wisselend aantal cliënten dat gebruik maakt van de oplossing.
Kostenstructuur, prijs en facturatie
Verplicht
(V)
Optioneel
(O)
Niet-functionele eisen:
Kostenstructuur en prijs
V Alle kosten (investeringen, onderhoud en service) van de thuiszorgtechnologie diensten
moeten door de leverancier helder in kaart gebracht worden.
O Er moet een helder, werkbaar service contract worden aangeboden, passend bij de
interne processen van de zorgaanbieder. (Indien het een business-to-business,
business-to-consumer oplossing betreft die via de zorgaanbieder wordt aangeboden
aan de bewoners).
V Er mogen geen onverwachte kosten, service fees, meerwerk etc. gedurende installatie
en levensduur worden opgevoerd, mits voldaan wordt aan de uitgevraagd specificaties.
Alleen zo kan er een voorspelbare analyse gemaakt worden van de Total Cost of
Ownership van de aangeboden functies gedurende de levensduur.
Voorspelbare kosten vormen de basis voor de business case van de betrokken stakeholders:
bewoners, zorgaanbieders en zorgfinanciers (zorgverzekeraars en gemeenten).
V Het moet voor de zorgaanbieder eenvoudig mogelijk zijn om maandelijks de cliënten
individueel de gemaakte kosten door te belasten op basis van het daadwerkelijke
gebruik (bij een business-to-business, business-to-consumer benadering).
De kosten moeten per cliënt per maand kunnen worden geregistreerd en gefactureerd.
Deze mogelijkheid dient door de zorgaanbieder zelfstandig uitgevoerd te kunnen
worden zonder tussenkomst van leverancier. Ook het toevoegen, verwijderen en
verhuizen van cliënten en medewerkers dient hierbij mogelijk te zijn.
In veel gevallen zullen de kosten voor de aangeboden functies worden doorberekend aan de
eindgebruiker (cliënt); transparantie van kosten is hiervoor cruciaal.
De cliënt kan ook zelf de contractpartij zijn, met de zorgorganisatie in een adviserende rol.
Dit model moet ook ondersteund worden.
65 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Verplicht
(V)
Optioneel
(O)
Niet-functionele eisen:
Kostenstructuur en prijs
V Er moet een heldere Service Level Agreement worden overeengekomen.
In de aangeboden SLA dienen in elk geval de volgende zaken te zijn opgenomen:
Algemene beschrijving van de dienstverlening/ systeem.
Het niveau van de dienstverlening (service levels).
Taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden van Partijen.
Rapportage ten aanzien van de overeengekomen service levels.
Het verloop van de communicatie tussen de partijen.
V Er moet een rapportage plaatsvinden op de overeengekomen SLA
Onderdelen van de rapportage zijn in elk geval:
Beschikbaarheid systemen over de voorafgaande periode.
Aantal incidenten, met toelichting.
Aantal voorgestelde wijzigingen.
Aantal uitgevoerde wijzigingen.
Eventuele escalaties en getroffen maatregelen.
V Leverancier levert trainingsmaterialen, handleidingen en een eerste instructie voor:
Medewerkers van de eerstelijns helpdesk.
(Beeldzorg)centralisten.
De trainingsmaterialen dienen dusdanig te worden opgeleverd dat ze later gebruikt
kunnen worden door medewerkers van de zorgorganisatie om zelf nieuwe collega’s te
kunnen opleiden.
O Leverancier levert trainingsmaterialen in een vorm die geschikt is voor inpassing binnen
een e-learning omgeving.
66 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Beheer
Verplicht
(V)
Optioneel
(O)
Niet-functionele eisen:
Beheer
V Het activeren van diensten moet eenvoudig (plug & play) en op afstand kunnen gebeuren.
V Het beheren van functies, het aanmaken van nieuwe gebruikers en het toekennen van
functies aan gebruikers moet eenvoudig (plug & play) en op afstand kunnen gebeuren.
O De gebruikte software is device en platform onafhankelijk.
V Toegang tot de functies moet via verschillende toegangsvormen worden ondersteund:
Via een web browser.
Via een (native) app.
Via een virtuele desktop methode (bijvoorbeeld Citrix, VDI, of VMWare View).
V De gebruikte software is browser onafhankelijk (dat wil zeggen, werkt onder de twee
meest recente versies van de meest gangbare browsers).
V Naasten of mantelzorgers kunnen met consumentenapparatuur met de cliënt
communiceren (beeldschermzorg) of de cliënt te monitoren (leefstijlmonitoring).
V Het toevoegen van nieuwe functies moet eenvoudig en snel kunnen gebeuren zonder
onderbreking van bestaande diensten.
V Voor het beheer, management, rapportages en informatieverstrekking in het algemeen
dienen de functies beheerd te kunnen worden vanaf een standaard werkplek of gangbare
smartphone apparatuur. De ontsluiting van de systemen dient transparant te zijn ten
aanzien van de werkplek.
67 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Verplicht
(V)
Optioneel
(O)
Niet-functionele eisen:
Beheer
V Met het oog op de toekomst moet het eenvoudig zijn om op basis van het systeem slimme
rapportages te kunnen genereren, zoals (in geval van contact met zorgprofessionals):
Het kunnen bekijken en exporteren (in universeel formaat) van alarmen per
cliënt.
Het kunnen bekijken en exporteren (in universeel formaat) van
beeldzorgcontacten per cliënt.
Het kunnen bekijken en exporteren (in universeel formaat) van de tijd tussen
alarm en opvolging.
Het kunnen krijgen van een signaal wanneer een aantal alarmen per cliënt
overschreden wordt.
Het kunnen bekijken en exporteren (in universeel formaat) van de zorgtijd per
cliënten.
Het kunnen bekijken van alarmafhandeling per medewerker.
Het kunnen ontvangen van een signaal wanneer de zorgtijd binnen het
zorgzwaarte pakket overschreden wordt.
Geef een beschrijving van dat wat beschikbaar is en laat met een roadmap de toekomstige
mogelijkheden zien.
O De databron voor de hierboven benoemde rapportages moet bereikbaar zijn (hetzij via
een rechtstreekse verbinding, hetzij via een export) voor de BI-oplossing van de
zorgaanbieder om eventuele managementinformatie te genereren gecombineerd met
data uit andere databronnen.
O De oplossing moet voldoen aan NEN7510 of ISO 27001 op het gebied van
beheerprocessen.
68 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Beschikbaarheid
Verplicht
(V)
Optioneel
(O)
Niet-functionele eisen:
Beschikbaarheid
V Het systeem moet zichzelf en zijn componenten, automatisch controleren en daarover
rapporteren, maar ook moet de werking van het systeem zeer eenvoudig door de
gebruiker, mantelzorger of zorgmedewerker handmatig getoetst kunnen worden.
V Kritische toepassingen uit de categorieën veiligheidsdiensten en zorgdiensten (zoals
actieve, passieve alarmering en bepaalde ziekenhuiszorg thuis toepassingen) moeten
een zeer hoge, voorspelbare beschikbaarheid hebben. Streefgetal: 99,9%; d.w.z.
maximaal 9 uur ongeplande uitval per jaar.
Minder kritische toepassingen, zoals leefstijlmonitoring (maar niet de uitbreiding
passieve alarmering/bewaking) kunnen een lagere beschikbaarheid hebben.
Streefgetal 99,5%: d.w.z. maximaal 44 uur ongeplande uitval per jaar25.
Hierbij wordt aangesloten bij de risicoklasse indelingen zoals bekend uit de
alarmeringssector.
Opmerkingen:
Voor het bepalen van de vereiste beschikbaarheid moet een (generieke) risico-
analyse gemaakt worden. Conform NEN7510 dient men vooraf risico’s in te schatten
en vast te leggen voor implementaties. Risico is het product van de kans dat een
nadelig effect optreedt maal de negatieve gevolgen van dit nadelige effect.
Voorbeeld: Een haperende internetverbinding die niet tijdig de waarden van een
periodieke bloeddrukmeting doorgeeft, heeft andere gevolgen dan het niet
doorkomen van een kritisch alarm van een dialyse-apparaat.
Voor het realiseren van de bovengenoemde beschikbaarheidspercentages is de
beschikbaarheid in de gehele keten van belang. Goede, betrouwbare
internetvoorzieningen thuis zijn hierin cruciaal. Samen met KIEN heeft Vitaal Thuis
het initiatief genomen om hier met alle stakeholders een standaard en
opleverprotocol over opstellen, NTA 8055 ‘Internet rond de woning’26.
In de praktijk zou dus een redundante internetverbinding gerealiseerd kunnen
worden om het hoogste beschikbaarheidsniveau te garanderen (dus bijvoorbeeld
WiFi met 3G/4G back-up).
V Ongeplande uitval moet tot een minimum worden beperkt, en bij uitval moet er een
back-up scenario zijn. Eventuele storingen in de verbinding moeten actief worden
gesignaleerd en moet er op afstand opvolging kunnen plaatsvinden waarmee de storing
verholpen wordt.
25 Ter vergelijk: 99,5% is de gemiddelde beschikbaarheid van het openbare internet in 2013. 26 NTA 8055 Standaard voor internet rond de woning
69 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Verplicht
(V)
Optioneel
(O)
Niet-functionele eisen:
Beschikbaarheid
V Na ongeplande uitval moet het systeem automatisch hervatten en zo veel mogelijk
verloren verbindingen en dat herstellen via een duidelijk omschreven recovery scenario.
V Gebruikers moeten zich aantoonbaar veilig voelen en zekerheid hebben over de
beschikbaarheid van zorg kritische toepassingen (zoals actieve en passieve alarmering).
Zaken als batterijduur en (GSM en GPS) dekking moeten duidelijk zijn voor de gebruiker.
V De diensten die daarvoor in aanmerking komen, waaronder beeldcontact, moeten
voldoen aan NEN 7510 en NEN 7512 op het gebied van beschikbaarheid.
70 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Daarnaast worden de randvoorwaarden zoals geconcludeerd door de Inspectie voor de
Gezondheidszorg27 onderschreven:
1. Risicoanalyse voorafgaand aan aanschaf nodig.
2. Inbedding in organisatie van belang.
3. Technologie moet betrouwbaar zijn.
4. Alarmopvolging moet goed geregeld zijn.
5. Voorlichting en communicatie met gebruikers en cliënten noodzaak.
6. Training noodzakelijk voor veilige inzet technologie.
7. Gebruik moet worden opgenomen in het zorgplan en regelmatig worden geëvalueerd.
27 Toepassing van domotica in de zorg moet zorgvuldiger, IGZ, 2009
71 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Bijlagen
72 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Bijlage A: Doelen en uitgangspunten Vitaal Thuis
Achtergrond
Goede zorg voor iedereen op de juiste plek op het juiste moment is het uitgangspunt voor een goed,
toegankelijk en betaalbaar zorgstelsel.28 Steeds vaker zal deze plek thuis zijn. Dankzij ICT en eHealth zijn
tijd en plaats steeds vaker irrelevant waardoor de zorg zich kan verplaatsen van de wachtkamer naar de
woonkamer. Echter, van grootschalige implementatie van ‘de juiste zorg op de juiste plek’
arrangementen is nog geen sprake. Te veel initiatieven blijven kleinschalig of solistisch, hebben geen
duurzaam perspectief en de kennisuitwisseling is beperkt. Systeemobstakels voor opschaling zijn
hardnekkig, maar regionale partijen kunnen en willen deze niet adresseren. Zo blijven innovaties
versnipperd, blijft de impact beperkt en gaat veel tijd, energie en (publiek) geld verloren. Een
gezamenlijke investering van zorgverzekeraars en zorgverleners is nodig voor een transitie van het
zorglandschap, ook op landelijk niveau.29
Vitaal Thuis – Samen werken aan langer thuis wonen
Vitaal Thuis is gestart in 2014 en is een veldinitiatief van VitaValley met als doel mensen in staat te stellen
thuis de zorg te ontvangen die zij nodig hebben. Digitale innovatie en de inzet van (thuis)zorgtechnologie
is hierbij een belangrijke pijler.
Inmiddels werken ruim zestig partners uit de zorg, het bedrijfsleven en kennisinstellingen (zie bijlage A)
in de Vitaal Thuis coalitie samen aan de gezamenlijke randvoorwaarden op systeemniveau: structurele
bekostiging, standaarden en inbedding in de zorg. Hierdoor kunnen mensen langer veilig, verzorgd en
vitaal thuis wonen met zo veel mogelijk eigen regie. Vitaal Thuis draagt zo bij aan ‘de juiste zorg op de
juiste plek’. De resultaten van Vitaal Thuis – Thuiszorgtechnologie (2015-2016) hebben veel impact. De
implementatie van Vitaal Thuis gespecificeerde oplossingen bij ruim 10.000 gebruikers leidde tot
vraagbundeling, schaalgrootte en prijsdaling. Instrumenten zoals de Vitaal Thuis inkoopspecificaties en
de Handreiking contractering thuiszorgtechnologie worden breed toegepast waarmee we verdere
opschaling realiseren.
Vitaal Thuis: Ziekenhuiszorg Thuis
Begin 2017 is gestart met een nieuwe fase Vitaal Thuis: Ziekenhuiszorg Thuis. De focus van deze fase van
Vitaal Thuis is de grootschalig implementatie van veilige, betrouwbare, bruikbare én betaalbare
Ziekenhuiszorg Thuis eHealth toepassingen, zoals zorg-op-afstand, telemonitoring, smart sensoring en
thuisbehandeling.
28 Regeerakkoord 2017-2021, 10 oktober 2017 29 Ambitie 2025 - De visie van zorgverzekeraars op de toekomst van de zorg en hun eigen rol daarbij, september 2017
Het doel van de coalitie Vitaal Thuis: Ziekenhuiszorg Thuis is om mensen
in staat te stellen thuis de zorg te ontvangen die zij nodig hebben. Door zorg 24x7 beschikbaar
te hebben in de eigen omgeving, is zorg dichtbij en altijd beschikbaar. Gespecialiseerde
zorgverlening wordt op afstand geboden in combinatie met ondersteuning vanuit de wijk in huis.
Zo wonen mensen veilig, verzorgd en vitaal thuis met zo veel mogelijk eigen regie.
73 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
We richten ons hierbij op de toepassingen voor COPD, CVRM, oncologie, risicozwangerschappen en
thuisdialyse. In het proces van coalitievorming, visievorming, kennisdeling, adressering van
systeemobstakels, implementatie en opschaling wordt gebruik gemaakt van de samenwerkingen en
processen die vanaf 2014 zijn ontwikkeld.
Wat levert Vitaal Thuis op?
Door te investeren in samenwerking kunnen waardevolle en duurzame Ziekenhuiszorg Thuis proposities
beter en sneller ontwikkeld worden:
Sneller en beter contracteren van Ziekenhuiszorg Thuis.
Hoe? Door het samen ontwikkelen en delen van een (maatschappelijke) businesscase van
ziekenhuiszorg thuis innovaties. Hieruit concluderen we stappenplannen voor
contractering en contracteringsmodellen met bijhorende indicatoren waarmee we
sneller en beter kunnen contracteren.
Betere en betaalbare eHealth oplossingen voor Ziekenhuiszorg Thuis.
Hoe? Door samen de specificaties op te stellen voor Ziekenhuiszorg Thuis toepassingen
waarbij we inzetten op open standaarden, bruikbare, betaalbare en betrouwbare
oplossingen. We richten hiermee het aanbod, vergroten de markt, verlagen de prijs en
kunnen betere keuzes maken uit het aanbod. We verbinden met het VIPP programma,
MedMij en Zelfzorg Ondersteund.
Duurzame inbedding van Ziekenhuiszorg Thuis.
Hoe? Door samen patient journeys op te stellen en best practises te delen van
samenwerking tussen ziekenhuis, thuiszorg, zorgcentrale, eerstelijn, patiënt en
mantelzorger. Hierbij werken we specifiek samen aan de generieke randvoorwaarden
voor succesvolle implementatie: een gedeelde visie, de juiste vaardigheden, juiste inzet
van mensen en middelen, een gedragen plan en passende prikkels.
Verbinden, samenwerken en borgen
Vitaal Thuis is een goed voorbeeld van hoe VitaValley, als onafhankelijke aanjager, met een
gestructureerde aanpak en met een heldere governance structuur commitment creëert waarmee we in
vertrouwen met alle stakeholders samenwerken aan duurzame vernieuwing.
De Vitaal Thuis coalitie sluit zich nadrukkelijk aan bij bestaande relevante initiatieven als MedMij30,Zelfzorg
Ondersteund31, VIPP32 en Registratie aan de bron33. In de programma’s MedMij en Zelfzorg Ondersteund
worden specificaties opgesteld waar respectievelijk Persoonlijke Gezondheids Omgevingen (PGO’s) en
30 MedMij: Meer grip op je eigen gezondheidsomgeving 31 Zelfzorg Ondersteund: Patiënten, zorgaanbieders en zorgverzekeraars realiseren samen ondersteunde zelfzorg in heel Nederland 32 Versnellingsprogramma informatie-uitwisseling patiënt en professional 33 Registratie aan de bron: eenmalige en een duidelijke registratie van zorginformatie
74 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
zelfmanagement tools aan moeten voldoen. Het VIPP programma zet in op online toegang voor patiënten
tot hun medische gegevens, waarbij de standaarden die ontwikkeld zijn in het Registratie aan de bron
programma worden meegenomen. Voor Vitaal Thuis zijn dit zeer relevante, complementaire
ontwikkelingen. Tevens maakt de coalitie verbinding met Zorginnovatie.nl en het Fast Track e-health34
programma.
Om aan te sluiten op deze initiatieven willen wij rondom een persoonlijke gezondheidsomgeving (PGO)
samenwerken binnen de coalitie. Met een PGO wordt de samenwerking binnen de (regionale) zorgketen
verder ondersteund en stelt dit tevens de patiënt in staat om zelf meer regie te krijgen op zijn of haar
ziekte. Daarnaast kan sneller worden voldaan aan de ambitieuze doelstelling van het VIPP programma,
die stelt dat uiterlijk eind 2019 tenminste 10% van alle patiënten daadwerkelijke inlogt in het
patiëntportaal of PGO. Het van elkaar leren in het opzetten en inrichten van een PGO bedden wij in binnen
de learning community van de Vitaal Thuis coalitie. Een aanvullende financieringsimpuls is beschikbaar
via de Koplopersubsidie van het VIPP programma.
Uiteindelijk zullen we de processen en resultaten die de coalitie gaat voortbrengen borgen bij de
‘natuurlijke eigenaren’. Daarmee willen we veelbelovende eHealth en thuiszorgtechnologie innovaties
sneller bij de patiënt brengen en een vanzelfsprekende plek geven in de gezondheidszorg.
34 Fast Track e-health: 20 miljoen voor e-health initiatieven van Nederlandse bodem
75 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
De Vitaal Thuis coalitie
De Vitaal Thuis coalitie is in oktober 2017 als volgt samengesteld:
Belanghebbenden Vertegenwoordigers
Zorgvrager/cliënt/ mantelzorger:
NPF, NPV, Pharos, Ieder(in), ANBO, Mezzo, Nierstichting Vitaal Thuis Gebruikerspanel
Financiers van zorg: Zorgverzekeraars: CZ Gemeenten (o.a. Utrecht, Rotterdam, Breda, Vitaal Twente, Digitale Steden Agenda)
Zorgaanbieders: Zorgaanbieders : ASVZ, Carante Groep, Espria, Evean, HilverZorg, Lentis, Livio, Proteion, Sensire, Thebe, Triade, Warande Ziekenhuizen: Slingeland, Bernhoven, Isala, UMCG, UMCU, Groene Hart Ziekenhuis, Ziekenhuisgroep Twente, Meander MC, Jeroen Bosch Ziekenhuis, Bravis, Waterland, BovenIJ, Zaans MC Koepels/brancheorganisatie: ActiZ, SAZ, KNMP
Leveranciers van ICT / technologie:
KPN, VitalHealth Software, Livind, Sensara, Huawei, Eurocept, Tunstall, CGI
De installatiesector: UNETO-VNI, KIEN
Regionale innovatie- netwerken:
Economic Board Utrecht, Healthy Ageing Network - Northern Netherlands (HANNN), Health Valley
Kenniscentra: Nictiz, NEN, Vilans, Roessingh, Windesheim, QAEH, WDTM
Overheden / ZBO’s VWS, NZa, Zorginstituut Nederland
Programmamanagement: VitaValley
Afspraken voor het samenwerken in de coalitie
De coalitie is een niet-exclusieve en non-concurrentiële samenwerking: iedere organisatie die de
uitgangspunten onderschrijft kan onder dezelfde voorwaarden meedoen.
De coalitie is een learning community gericht op duurzame implementatie.
We delen een landelijke ambitie en maken gebruik van de ontwikkel- en implementatiekracht van de
regio’s.
We sluiten aan bij relevante initiatieven zoals Zelfzorg Ondersteund, MedMij, Fast Track e-health,
Vliegwiel, VIPP, NFU Citrien Fonds eHealth programma.
We delen de resultaten van de samenwerking publiekelijk; het gezamenlijke doel is een zo groot
mogelijke maatschappelijke impact.
We werken online en offline samen volgens een gezamenlijk overeengekomen governance structuur.
We dragen (naar rato van omzet) in kind en in cash bij aan de verdere ontwikkeling van de coalitie,
zoals vastgelegd in het programmaplan.
De basis is een kerncoalitie, waarbij met de belangrijkste stakeholders wordt gewerkt, die hun
achterban informeren en aansturen.
76 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
De basis is een kerncoalitie, waarbij met de belangrijkste stakeholders wordt gewerkt, die hun
achterban informeren en aansturen.
Het gaat dus om halen én brengen. Met de partners zal een projectpartner contract worden afgesloten
waarin de doelstellingen en voorwaarden voor de samenwerking worden beschreven.
77 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Bijlage B: Klantreizen en Customer Journeys
Centraal bij het opstellen van de Vitaal Thuis specificaties staan de behoeften en wensen van de
gebruikers: thuiswonende ouderen, chronisch zieken, mensen met een beperking en hun mantelzorgers,
zorgprofessionals en andere betrokkenen die thuiszorgtechnologie gebruiken.
De achterliggende processen waarin thuiszorgtechnologie wordt gebruikt zijn vastgelegd in klantreizen of
customer journeys. Deze customer journeys vormen het uitgangspunt en onderbouwing van de
specificaties. Hiermee wordt een idee gegeven over hoe in de praktijk de inzet van thuiszorgtechnologie
geholpen is door het vaststellen van functionele en niet-functionele eisen. Hiermee worden naast de puur
functionele aspecten ook niet-functionele aspecten zoals kwaliteit, inzet, gebruiksgemak, veiligheid en
beschikbaarheid geborgd op het benodigde niveau van de eindgebruiker, met inbegrip van zowel
thuiswonende ouderen, chronisch zieken en mensen met een beperking, als diens (in)formele
zorgverleners.
Bijlage B beschrijft drie verschillende customer journeys aan de hand van drie persona’s, die inzicht
verschaffen in de diversiteit aan gebruikers en gebruikerseisen en –wensen, wanneer het bij deze
doelgroepen aankomt op de behoefte voor en (tijdelijke) inzet van thuiszorgtechnologie en
beschikbaarheid van mantelzorgers.
Customer Journeys inzet Thuiszorgtechnologie
Hieronder beschrijven we drie verschillende customer journeys die inzicht verschaffen in de diversiteit
aan gebruikers en gebruikerseisen en –wensen, wanneer het bij deze doelgroepen aankomt op de
behoefte voor en (tijdelijke) inzet van thuiszorgtechnologie en beschikbaarheid van mantelzorgers. We
gaan hierbij uit van brede beschikbaarheid van Vitaal Thuis gespecificeerde oplossingen voor
thuiszorgtechnologie, dus van de ‘soll’ situatie. We onderkennen hierbij dat de huidige situatie, de ‘ist’
situatie, beperkingen kent in beschikbaarheid van de gespecificeerde oplossingen.
Klantreizen Ziekenhuiszorg Thuis
De Vitaal Thuis werkgroep Inbedding in de zorg heeft voor ziekenhuiszorg thuis toepassingen uitgebreide
customer journeys opgesteld, zie hier.
78 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
CUSTOMER JOURNEY 1 Mevrouw De Jong
Het leven van
Huidige situatie (2016)
Mevrouw De Jong (81 jaar) heeft last van ouderdomskwalen. Ze beweegt wat moeilijker en haar zicht en
gehoor worden steeds minder. Daarnaast is ze de laatste tijd wat vergeetachtig. Ze woont zelfstandig, gaat
zelfstandig de deur uit, maar haar kennissenkring is klein. Ze krijgt twee keer in de week ondersteuning
van de wijkverpleging bij het douchen en het schoonhouden van haar huis. Tevens heeft ze contact met
een casemanager dementie. Alleen bepaalde zorgprofessionals hebben toegang tot de woning van
Mevrouw De Jong. Dit is georganiseerd met een slimme sleuteloplossing.
Mevrouw De Jong zou wel behoefte hebben aan meer sociale activiteiten, maar het is voor haar lastig dit
te organiseren. Samen met het buurtteam is er daarom een programma van sociale activiteiten opgesteld,
waarin samen bewegen een belangrijk onderdeel is.
Mevrouw De Jong heeft een tablet. Ze is er nog niet zo goed aan gewend, maar vindt het prettig dat haar
dochter, die ver weg woont, op afstand kan ondersteunen in het bijhouden van haar agenda. Tevens kan
ze met haar tablet gemakkelijk contact houden met haar dochter en met de thuiszorg/casemanager
dementie via beeldbellen. Ze maakt hiervoor gebruik van haar eigen internet verbinding.
In het geval dat er iets niet goed gaat, zowel binnen- als buitenshuis, kan Mevrouw de Jong door middel
van actieve alarmering hulp inschakelen via een device dat zij altijd bij zich draagt. Ook haar locatie wordt
dan verzonden middels een GPS signaal. Op dit moment heeft haar alarmering device alleen de functie
van actieve alarmering en locatiebepaling, maar in de toekomst zou dit uitgebreid kunnen worden met
functies als het versturen van een dagelijkse welzijnsmelding en/of verificatie van de situatie met een
spreek- /luisterverbinding.
“Langer zelfstandig thuis wonen
met dementie”
79 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Toekomstsituatie (2018)
De dochter van Mevrouw De Jong maakt zich zorgen. Ze merkt dat haar moeder steeds vergeetachtiger
wordt en minder onderneemt. Daarom zijn er in de woning van Mevrouw De Jong nu een aantal slimme
sensoren geplaatst die een extra oogje in het zeil houden. Samen met het thuiszorgteam hebben Mevrouw
de Jong en haar dochter afspraken gemaakt over wat er in de gaten moet worden gehouden en wie er
vervolgens in actie komt. Voor als ze bijvoorbeeld ‘s nachts naar het toilet gaat en niet meer terug naar
bed gaat of overdag ongewoon lang inactief is. Of als ze onverhoopt mocht vallen en zelf niet meer
overeind komt. De slimme sensoren werken via een hoogwaardige, zeer kritische, internetverbinding. De
thuiszorgmedewerkers hebben in het geval van een ernstige situaties de beschikking over een slimme en
veilige toegang tot de woning van Mevrouw De Jong via hun smartphone.
Mevrouw De Jong is ook voorzien van een apparaat waarmee ze een geheugensteuntje krijgt voor het
innemen van haar medicatie. Wanneer ze het zakje met medicatie heeft gepakt, drukt ze op een knop
zodat de zorgcentrale weet dat zij haar medicatie gepakt heeft.
Samen met haar dochter werkt ze via haar tablet aan haar levensverhaal ondersteund met foto’s uit die
tijd. Dit helpt haar om terug te kijken op hun leven en om de positieve aspecten eruit te herinneren.
Dankzij deze thuiszorgtechnologie en de samenwerking met de thuiszorgorganisatie kan Mevrouw De
Jong langer veilig en zelfstandig in haar woning blijven wonen. Voor Mevrouw De Jong en haar dochter een
veilig gevoel.
80 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Profielschets
Mevrouw De Jong
“Langer zelfstandig thuis wonen met dementie”
Kenmerken Behoeften algemeen Behoeften m.b.t.
thuiszorgtechnologie
Situatie 2016
Woont zelfstandig.
Licht geheugenverlies en
ouderdomskwaaltjes:
– Motorisch.
– Zicht & gehoor.
Loopt risico op
– Vereenzaming
door kleinere
sociale kring.
– Neemt minder
snel initiatief tot
ondernemen
activiteiten.
Komt zelfstandig buiten,
maar haar wereld is klein.
Moeite met begrijpen
nieuwe & moderne
technologie.
Extra stimulans en gemak
voor deelnemen aan
sociale activiteiten.
Tweeweg beeld- en
geluidverbinding (beeldbellen)
met zorgprofessional en
sociale contacten.
Actieve alarmering met;
– Opvolging door thuiszorg.
– Niet stigmatiserend.
– Ook buiten de woning,
met plaatsbepaling.
– Evt. mogelijkheid tot
spreek- /luisterverbinding
en welzijnsmelding.
– Slimme sleuteloplossing.
Situatie 2018
Woont zelfstandig.
Midden stadium
dementia.
Weinig initiatief.
Loopt risico op
vereenzaming.
Moeite met begrijpen
nieuwe & moderne
technologie.
Extra stimulans en gemak
voor deelnemen aan
sociale activiteiten.
Medicatiedispensing: hulp bij
het op tijd innemen van de
medicatie.
Leefstijlmonitoring met
passieve alarmering o.b.v.
hoogwaardige
internetverbinding.
Slimme sleuteloplossing.
81 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
De inzet van thuiszorgtechnologie bij de verschillende stadia van dementie is gebaseerd op het Dossier
Dementie Thuiswonen van Vilans.
82 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
CUSTOMER JOURNEY 2 Meneer en mevrouw De Vries
Het leven van
Meneer en mevrouw De Vries, hij 73, zij 78, wonen na een werkzaam leven samen al ruim twintig jaar met
veel genoegen in hun twee-onder-een-kap woning in de randstad. Een jaar geleden heeft mevrouw De
Vries een lichte beroerte gehad en sindsdien zit zij in een rolstoel. Na de beroerte is zij opgenomen
geweest in een verpleeghuis. Hier revalideerde ze totdat ze, mede dankzij enige aanpassingen in huis,
weer thuis kon wonen.
Mevrouw en meneer De Vries en hebben de beschikking over een zeer gebruiksvriendelijke tablet
computer. Deze is voorzien van specifieke apps voor het organiseren van de zorg voor mevrouw De Vries.
Zij zijn al jaren vertrouwd met deze tablet, omdat zij deze ook inzetten voor het onderhouden van sociale
contacten via sociale netwerken, internetten, bankzaken, online winkelen enzovoorts. Zij maken hiervoor
gebruik van hun eigen internetverbinding. Met deze tablet hebben zij toegang tot hun zorgdossier, kunnen
zij contact opnemen met vrienden en familie of kan zij de hulp inroepen van zorgprofessionals. Dit kan zij
doen met beeld, spraak, data of een combinatie hiervan. Naast de fysieke bezoeken van kinderen,
kleinkinderen en vrienden beleven zij veel plezier aan regelmatig beeldcontact met hen.
Daarnaast kunnen er via de tablet allerlei sensoren worden gekoppeld die mevrouw De Vries in de gaten
houden zoals vitale lichaamsfuncties, beweging, vallen enzovoorts. Op basis van een slimme analyse op
de data uit deze sensoren kan via een veilige, hoog beschikbare internetverbinding, indien nodig,
automatisch professionele hulp worden ingeroepen. Hiertoe is de woning van het echtpaar De Vries ook
voorzien van een slimme oplossing om zorgprofessionals, die daarvoor in aanmerking komen, veilig
toegang tot hun woning te verlenen. Dankzij de aanpassingen in haar woning en de inzet van vitale
technologie, op een slimme en gebruiksvriendelijke manier, kan mevrouw De Vries langer zelfstandig thuis
blijven wonen. Dit zeer tot tevredenheid van mevrouw De Vries en haar man, aar mantelzorgers en
betrokken zorgprofessionals.
Samen thuis wonen met
eigen regie
83 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Profielschets
Meneer en mevrouw De Vries
“Samen thuis wonen met eigen regie”
Kenmerken Behoeften algemeen Behoeften m.b.t.
thuiszorgtechnologie
Wonen zelfstandig
Mr. nog vitaal en vrij
actief, mevr. met lichte
lichamelijke
beperkingen na
beroerte.
Hebben een brede
sociale kring.
Ondernemen
vrijwilligerswerk in de
wijk.
Ervaren nog weinig of
geen eenzaamheid.
Extra gemak bij
onderhouden sociale
contacten &
ondernemen van
activiteiten.
Tweeweg beeld- en
geluidverbinding (beeldbellen)
met zorgprofessional en sociale
contacten.
– Leefstijlmonitoring met
passieve alarmering o.b.v.
hoogwaardige
internetverbinding.
– Slimme sleuteloplossing.
84 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
CUSTOMER JOURNEY 3 Meneer Koenen
Het leven van
Meneer Koenen van 69 jaar woont zelfstandig en dit gaat hem goed af. Hij eet regelmatig met een aantal
buurtgenoten in het buurtcentrum en vaak spelen ze daar ook een potje kaarten. Daarnaast stapt hij een
aantal keer per week op de fiets om als vrijwilliger bij zijn voetbalclub te helpen.
Meneer Koenen is altijd al geïnteresseerd geweest in techniek en hij kan dan ook goed overweg met zijn
smartphone en tablet computer. Zijn kinderen en kleinkinderen ziet hij wekelijks, maar hij houdt ook
contact met hen via Whatsapp en Facetime. Een hippe en actieve opa dus.
Recent heeft meneer Koenen zijn heup gebroken bij een val met de fiets. Hij en zijn familieleden zijn hier
erg van geschrokken. Na een operatie en een korte herstelperiode in het ziekenhuis, is meneer Koenen
nu gelukkig weer thuis. Wel moet hij nog minstens 6 weken voorzichtig aan doen; hij moet met twee
krukken lopen en mag zich niet te diep bukken voor het oprapen van spullen of het aandoen van zijn
sokken en schoenen. Hiervoor wordt hij deels geholpen door de wijkverpleegkundige en deels door zijn
schoondochter. Tevens is er tijdelijk een aantal slimme sensoren in het huis van meneer Koenen geplaatst.
Deze sensoren kunnen bijvoorbeeld een val detecteren en een aantal vitale levensfuncties meten. Gezien
zijn leeftijd en conditie heeft hij met zijn kinderen afgesproken dat ze hem zo wat meer in de gaten houden.
De gegevens die door de sensoren gemeten worden, worden via een beveiligde en kritische
internetverbinding doorgestuurd naar een zorgcentrale, die zo een oogje in het zeil kan houden.
Daarnaast heeft meneer Koenen in zijn herstelperiode een aantal keer een consult met zijn dokter via een
beveiligde beeldbel applicatie op zijn tablet.
Het herstel van meneer Koenen is voorspoedig verlopen en na 6 weken mag en kan hij alles weer
zelfstandig doen. De slimme sensoren blijven in huis; meneer Koenen en zijn familie vinden dit wel een
veilig idee. Zo zien ze met een gerust gevoel de toekomst tegemoet.
Verzorgd thuis wonen met tijdelijk
aanvullende thuiszorgtechnologie
85 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Profielschets
Meneer Koenen “Verzorgd thuis wonen met tijdelijk aanvullende thuiszorgtechnologie”
Kenmerken Behoeften algemeen Behoeften m.b.t.
thuiszorgtechnologie
Woont zelfstandig.
Mr. is vitaal en actief.
Brede sociale kring en
familie dichtbij.
Onderneemt
vrijwilligerswerk.
Ervaart nog weinig of
geen eenzaamheid.
Mogelijkheid voor
sociaal netwerk en
sociale participatie.
Tweeweg beeld- en
geluidverbinding (beeldbellen)
met zorgprofessional en sociale
contacten.
– Tijdelijke inzet
leefstijlmonitoring met
passieve alarmering o.b.v.
hoogwaardige
internetverbinding.
– Actieve alarmering na val.
86 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
KLANTREIZEN ZIEKENHUISZORG THUIS
De Vitaal Thuis werkgroep Inbedding in de zorg heeft voor ziekenhuiszorg thuis toepassingen uitgebreide
customer journeys opgesteld, zie hier.
87 © Vitaal Thuis vitavalley.nl Vitaal Thuis specificaties V4.0 december 2017
Colofon
Vitaal Thuis is een programma geïnitieerd door VitaValley waarin ruim 50 veldpartijen samenwerken aan
langer thuis wonen.
Aan de Vitaal Thuis specificaties is meegewerkt door:
NPF, NPV, Pharos, Ieder(in), ANBO, Mezzo, Nierstichting
Zorgverzekeraars CZ
ASVZ, Carante Groep, Espria, Evean, HilverZorg, Lentis, Livio, Proteion, Sensire, Thebe, Triade, Warande,
Slingeland Ziekenhuis, Ziekenhuis Bernhoven, Isala, UMC Groningen, UMC Utrecht, Groene Hart
Ziekenhuis, Ziekenhuisgroep Twente, Meander MC, Jeroen Bosch Ziekenhuis, Bravis, Waterland, BovenIJ
Ziekenhuis, Zaans MC
ActiZ, SAZ, KNMP
KPN, VitalHealth Software, Livind, Sensara, Huawei, Eurocept, Tunstall
KIEN, UNETO-VNI
Nictiz, NEN, Vilans, Roessingh, Windesheim, QAEH, WDTM
VWS, NZa, Zorginstituut Nederland
VitaValley
Eindredactie:
Pim Ketelaar, programmamanager Vitaal Thuis, in opdracht van VitaValley.
Disclaimer:
De Vitaal Thuis specificaties mogen vrijelijk worden overgenomen en gepubliceerd, mits onder vermelding
van ‘Vitaal Thuis, VitaValley’ en een verwijzing naar vitavalley.nl
Aan de inhoud van deze publicatie kunnen op geen enkele wijze rechten worden ontleend of aanspraken
worden gemaakt.