vjelja dhe grumbullimi i bimeve mjekesore te dibres

8/3/2019 Vjelja Dhe Grumbullimi i Bimeve Mjekesore Te Dibres

1/112

1Vjelja dhe grumbullimi i bimve mjeksore t Dibrs

VJELJA DHE GRUMBU VJELJA DHE GRUMBU VJELJA DHE GRUMBU VJELJA DHE GRUMBU VJELJA DHE GRUMBUI BIMVE MJEKSORI BIMVE MJEKSORI BIMVE MJEKSORI BIMVE MJEKSORI BIMVE MJEKSOR

T DIBRST DIBRST DIBRST DIBRST DIBRS

Manual pr vjelsit, grumbulluesit dhe blersite bimve mjeksore dhe aromatike,

mbshtetur n parimet e vjeljes

s qndrueshme, ruajtjes s ekosistemitdhe prodhimit organik e jo organik


2/112

Vjelja dhe grumbullimi i bimve mjeksore t Dibrs2

Titulli: Vjelja dhe grumbullimi i bimve mjeksoret Dibrs

Autori: Zyber Gjoni,kryetar i shoqates Mediflor Diber Tel: 00355 218 4119

Ndihmuan n pergatitje: Federata e Pyjeve dhe Kullotave Komunale,[email protected]

Botimi i ktij manuali u b i mundur n sajt mbshtetjes metodike , kshilluese dhefinanciare t SNV Dibr, duke integruar faktorte nj vjelje t qndrueshme t bimve mjeksore.

Designer: Bujar Karoshi ,m&b - botime & studio grafike

SNV Dibr,Bulevardi kryesor Elez Isufi, Peshkopi Tel/Fax:+355 218 2642

+355 218 3953 +355 218 2547


3/112


NJOHJA, VJELJA, THARJA, DHE TRANJOHJA, VJELJA, THARJA, DHE TRANJOHJA, VJELJA, THARJA, DHE TRANJOHJA, VJELJA, THARJA, DHE TRANJOHJA, VJELJA, THARJA, DHE TRAI BIMEVE MJEKESOREI BIMEVE MJEKESOREI BIMEVE MJEKESOREI BIMEVE MJEKESOREI BIMEVE MJEKESORE----- AROMA AROMA AROMA AROMA AROMA TIKETIKETIKETIKETIKE

Parathenie

Rrethi i Dibres dallohet per nje flore spontane te pasursi ne sasi, llojshmeri dhe sidomos ne cilesi, pasi bimettona jane afro bio. Grumbullimi i bimeve mjekesore dhearomatike ne Shqiperi dhe vecanresisht ne Diber ka njetradite disa dekadash. Rrethi i Dibres i marre ne teresiperfshin me shume se 1000 grumbullues vjetor.

Per nje vjelje dhe grumbullim te qendrueshem tebimeve mjekesore, pavaresisht nga perpjekjet e bera deritani nga institucione e individe te ndryshem, ndjehet nevojae pasjisjes me njohuri dhe libra apo manuale qe trajtojneeshtje te tilla. E pare ne kete sens, SNV-OrganizataHollandeze per Zhvillim/Dibr, Shoqata e BimeveMjekesore Mediflor me drejtues Zyber Gjonin dhe Grupii Zhvillimit te Bimeve Mjekesore Diber, menduan se botimii nje manuali i cili pasqyron eksperiencen disa vjecare tegrumbulluar ne kete fushe, do te orientoje dhe bind memire vjelesit dhe grumbulluesit per nje trajtim me teqendruesem te bimeve mjekesore.

Manuali i hartuar eshte ndare ne dy pjese: pjesa epergjitheshme dhe pjesa e pershkrimit te bimeve. Nevecanti nga trajtimet e mepareshme, eshte pare me interespjesa qe trajton bimet mjekesore duke i ndare ato sipas


4/112


A. Disa kritere teknike te pergjithshmembi vjeljen, tharjen dhe trajtimin ebimeve mjekesore-aromatike sipaspjeseve qe shfrytezohen

Bimet mjekesore te treves sone per vete kushtetnatyrore ku rriten, pastertine e mjedisit dhe permbajtjae larte qe kane, kerkohen nga tregu i jashtem keshtu perzonat rurale (fshatare) hapet nje front pune i perhershemdhe burim i vazhdueshem te ardhurash. Per te siguruarkete rol , nga te gjithe ne qe merremi me bimet eveanerisht nga ju qe merreni drejteperdrejte membledhjen tharjen dhe manipulimin paraprak te tyre,kerkohet nje trajtim shkencore i kesaje pasurie terendesishme per ekonomine e sotme dhe brezave qe dote vijne. Qe te arrihet kjo, duhet vullnet dhe rritje e njohuriveme te domosdoshme mbi kete fushe, gje te cilen synon

edhe ky liber xhepi (broshure).

pjeses qe shfrytezohet, pavaresisht nga trajtimi i parimevete pergjitheshme. Manuali permban 59 bime mjekesore.

Ne kete manual vertet nuk pershkruhen detaje tehollesishme shkencore, por ky punim perben bazen e njepune te metejshme qe do te vazhdohet ne periudhen nevazhdim, per te bere te mundur rezistencen dhe furnizimine tregut. Mirepresim verejtjet dhe sugjerimet nga studiuesitdhe perdoruesit e ketij manuali.


5/112


A.1 LUL ETA.1 LUL ETA.1 LUL ETA.1 LUL ETA.1 LUL ET

Mblidhen (vilen) pak para eljes se plote (ose sapo tekene elur ne masen 50 60%). Ka bime sithundermushka, shtogu, blini, murrizi etj, lulet e te cileveduhet te mblidhen gjysem te elura, kur ato jane gonxhesepse ato me vone elin vetevetiu, ne rast te kundert atoshkunden dhe nuk jane te vlefshme,dhe cilesia e prodhimitbie. Mbledhja eshte mire te behet ne mengjes kur eshte

thare vesa, ne kohe te thate dhe mundesisht me diell.Lulet vilen duke i keputur nje e nga nje ose me mjete te

VJELJVJELJVJELJVJELJVJELJA E BIMEVE MJ EK ESOREA E BIM EVE MJ EK ESOREA E BIMEVE MJ EK ESOREA E BIM EVE MJ EK ESOREA E BIM EVE MJ EK ESOREDHEDHEDHEDHEDHE ARARARARAROMAOMAOMAOMAOMAT I K ET I K ET I K ET I K ET I K E

Bimet mjekesore dhe aromatike mbeshteten nestudimet e kryera dhe eksperiencen shumevjeare(vilen, korren ose priten dhe shkulen) kur ne organet etyre permbajne sasine me te madhe te lendes per te cilatmblidhen. do bime, sipas organeve, ka kohen e saj tembledhjes (vjeljes, korrjes apo shkuljes). Pikerisht kymoment duhet vleresuar gjate punes dhe duhet zbatuarme rreptesi. Kjo rrit cilesine e bimeve, rrit te ardhurat dheruan mjedisin nga shkaterimi.

Bima per vete biologjine e saj, permbajtjen me te lartete lendeve e ka ne periudhen e lulezimit. Kjo eshteverifikuar nga analizat laboratorike dhe studimetshkencore qe jane bere per kete qellim. Kjo periudhesherben per te dalluar bimet nga njera tjetra. Koha egrumbullimit ndryshon sipas llojeve, sipas pjeseve oseorganeve dhe vendit ku ndodhen keto bime.


6/112


A2 . FLETET (GJ ETHET)A2 . FLETET (GJ ETHET)A2 . FLETET (GJ ETHET)A2 . FLETET (GJ ETHET)A2 . FLETET (GJ ETHET)

Zakonisht fletet (gjethet) vilen kur kane arritur pjekurine.Tek shumica e bimeve fletet mblidhen menjehere paslulezimit ose ne kohen kur bima eshte gati te lulezoje. Porky rregull ka edhe perjashtime. Helmarina (belladoni) kur

posame ne forme kreheri etj. Zakonisht lulet vilen te plotaduke i keputur me bisht jo me te gjate se 2 cm. Lulet edrureve te larte si Akacia, blini, vilen duke i prere megershere, te vendosura ne maje te nje shkopi te gjate.Disa lule qe keputen me veshtiresi, si p.sh. shtogu, vilenduke prere veshulet me gershere dhe pas tharjes se tyrebehet shkoqja dhe pastrimi. Poshte degeve te bimes vihetnje shtrese plastmasi ose beze, goditen deget lehte pa ithyer apo demtuar, ne menyre qe te bien vetem lulet.

Lulet e disa bimeve barishtore qe rriten ne mase dhenuk jane shume te degezuara, si eshte kamomili viletme kreher te posaem ose direct me dore. Lulet e disabimeve u vilen vetem petalet, si tek lulekuqja, Netulla(verbaskum) keshtu rekomandohet te mos keputet e gjithelulja. Petalet qe vilen duhet te kapen lehte e te mosshterngohen me gishta sepse prodhimi demtohet dhengjyra prishet. Lulet e sapo vjelura hidhen ne arke kartoni,ne shporta ose ne amballazh tjeter te pershtatshem dhedo 2-3 ore happen per ajrosje ne vend te posame tehijezuara, kuhapen ne shtresa me trashesi 2-3 cm dhehere pas here (do dite ose do dy dite) perzihen derisate thahen plotesisht.

Raporti i mases se njome me te thaten zakonishteshte: 4-7 me 1


7/112


fillon te lulezoje ka pak gjethe dhe ato jane te varfera melende vepruese, vjelja behet gjate lulezimit dhe vazhdonper disa muaj. Ne kete kohe vilen edhe gjethet e mellages.Disa bime ne kohen e lulezimit nuk kane gjethe(thundermushka) etj. Pra gjethet vilen pas zhdukjes seluleve, ne fillim te veres, kur jane te zhvilluara mire por pa uplakur. Fletet mblidhen kurdohere te pastra, te pa cermoze,te shendosha, ne kohe te thate. Fletet si rregull vilen dukeu keputur me dore ose duke i prere me gershere. Gjethet evogla dhe te pa pjekura dhe nje pjese e gjetheve normale(te zhvilluara) nuk mblidhen ne menyre qe te mos pengohetzhvillimi i metejshem i bimes. Ndalohet prerja e degeveper te vjelur gjethet, me perjashtim te rasteve kur teknikishtlejohet qe te behet ricungimi i bimeve.

Raporti i mases se njome me ate te thatezakonisht eshte: 3-5 me 1

A3.A3.A3 .A3 .A3 . HERBHERBHERBHERBHERBAAAAAT (OSE MA JT (OSE MA JT (OSE MA JT (OSE MA JT (OSE MA JAAAAAT E BT E BT E BT E BT E BARITARITARITARITARITTE LTE LTE LTE LTE LULEZUULEZUULEZUULEZUULEZUAR)AR)AR)AR)AR)

Zakonisht bimet barishtore, te cilave nuk ju drunjezohetkercelli vilen duke i prere disa cm mbi siperfaqen etokes, ne menyre qe prodhimi te mos perzihet mepapastertira dhe per mbrojtjen e lendeve vepruese nekercellin rreth siperfaqes se tokes eshte shume e ulet.Vjelja e bimeve barishtore (herbave) behet ne kohe palageshti. Ndalohet prerja e kercejve te palulezuar. Ketolihen per te siguruar prodhimin e mevonshem, riperteritjetdhe zhvillimin e bimes. Ndalohet kategorikisht shkulja ebimeve barishtore kur atyre nuk u grumbullohen rrenjet.Per te siguruar vazhdimesi te prodhimit te bimeve


8/112


barishtore, ne do 2-3 m2 siperfaqe te lihet detyrimishtpa u vjelur te pakten nje tufe me qellim qe kur fara te ketearritur pjekjen e plote, te bjere ne toke dhe te sherbeje perte zgjeruar mbirjet. Vjelja e sherbeles behet duke e korrurme kize buqetat(lastaret) e vitit ne vazhdim, ne gjatesi tetille qe te permbaje jo me shume se tete gjethe(flete)momenti me i pershtatshem per vjeljen e sherbeles eshtepak para lulezimit ose sapo te filloje lulezimi i degevekryesore (zakonisht mbas mezit te Qershorit). Ne praktikenisur nga interesa te ngushta korrja e sherbeles disa herebehet perpara ose mbas kesaj periudhe, kjo ben qe temarrim prodhim te cilesise se dobet dhe rendiment te ulet.Normalisht mund te marrim dy korje, njera ne vere dhe edyta ne vjeshte ne Shtator Tetor. Ne pergjithesi herbatvilen (korren) perpara se bima te kete lulezuar plotesisht,sepse elja e luleve te tyre te behet gjate tharjes. Ndalohet

rreptesisht prerja e sherbeles rrafsh me token apo shkuljenapo shkulja e saj per te marre buqeten. Buqetat e sherbeleste porsa mbledhura happen do 2 3 ore per ajerosje.Transporti i tyre per ne vendin (lokalet) e tharjes duhet tebehet Brenda dites, aty hapet ne shtresa te holla dheperzihet derisa te thahet sipas kerkesave te standarteve.

Nga vezhgimet shumevjeare si dhe analizat e kryera

rezulton se korrja e trumzes eshte e domosdoshme tebehet gjate lulezimit. Ne kete periudhe ajo ka sasine mete madhe te lendeve per te cilat mblidhet, dhe ngjyra egjetheve eshte e elur. Bari i bletes korret kur bima kalulezuar, ne dite me vese heret ne mengjes ose kur kamjegull. Keshtu sigurojme permbajtjen me te larte telendeve te perdoreshme. Korrja e zhumrices (lisnes) behet

ne fillim te lulezimit.Praktika qe po zbatohet vitet e fundit e nxitur kjo edhe


9/112


nga disa grumbullues, te cilet nuk i nenshtrohenkonkurences se ndershme, qe veprojne duke u udhehequrnga interesa te ngushta te astit, trumza po korret shumekohe para lulezimit, duke e thare ne diell. Kjo praktikepune eshte shume e demshme. Keshtu fletet nxihen,permbajtja e lendeve eshte 30-40% me e ulet, bimarrallohet sepse nuk arrin te riperterije vetveten.

Raporti i mases se njome me ate te thatezakonisht eshte: 2.5-3 me 1

A4.A4.A4 .A4 .A4 . KOKRAKOKRAKOKRAKOKRAKOKRAT (FRT (FRT (FRT (FRT (FRUTUTUTUTUTAAAAAT)T)T)T)T)

Periudha e vjeljes se kokrrave ndryshe ne vartesi tellojit te bimes kushteve klimatike dhe kerkesave tetregut. Keshtu frutat e misheta (tulta) si kokirat e qershigles

(boronices), te dellinjave te shtogut etj. Mblidhen pasi te jene pjekur. Kokrat e disa bimeve qe nuk bien nga degetsi p.sh. kokrat e murrizit mblidhen edhe me vone. Kokrrate disa bimeve mblidhen perpara se te arrijne pjekjen eplote. Keshtu vjelja e trendafilit te eger fillon kur ato kanemarre ngjyre te kuqe ne vishnje dhe vazhdon derisa kokrrate jete e forte dhe te mos kete filluar te zbutet. Sasia evitamins C rritet derisa fruit te filloje te piqet, kur ngjyrosetplotesisht dhe te forcohet krahas pjekjes se tij, sasia evitamins C pakesohet. Kokrrat e vjela para kohe nuk kanesasine e duhur te vitamins C. zakonisht kokrrat (frutat)vilen duke i keputur me dore. Ne disa bime si dellinjat,vjelja e tyre behet edhe me shkundje te lehte ne menyreqe te mos demtohet bima dhe te mos bien poshte kokrrate papjekura qe do te japin prodhim vitin e ardhshem.Kokrrat e shtogut vilen duke i prere veshulet me gershere


10/112


dhe duke i thare. Pastaj shkoqen dhe pastrohen. Kokrrate qershigles (boronices) vilen me dore ose mbledheseneforme kreheri. Ndalohet shkulja e bimeve per te mbledhurkokrrat ose gjethet(fletet).

Raporti i mases se njome me ate te thatezakonisht eshte: 2-3 me 1

A5 . RRENJ ETA5 . RRENJ ETA5 . RRENJ ETA5 . RRENJ ETA5 . RRENJ ET

Ne pergjithesi rrenjet mblidhen ne periudhen e qetesisese bimes, kur ato kane grumbulluar lendet qe do tesherbejne per fillimin vegjetative gjate vitit te arrdhshem.Kjo periudhe fillon nga fundi i veres dhe mbaron nga fundii dimrit. Prandaj shkulja e rrenjeve behet ne vjeshte dhene dimer, duke perjashtuar rastet e ngricave dhe kur tokaeshte e mbuluar me bore. Ka edhe perjashtime, keshtup.sh. Shpatorja periudhen e qetesise e ka nga fillimi i veres,fillon vegjetacionin ne vjeshte e nderpret ne dimer dhe efillon ne pranvere. Prandaj grumbullimi (shkulja) e sajefillon ne Korrik dhe vazhdon deri ne gusht. Shkulja errenjeve behet me Shate, Kazem, Bel ose me mjete tetjera te pershtateshme. Mbas shkuljes rrenjet duhet telahen dhe te pastrohen. Ne menyre qe te sigurohet

riperteritja, duhet qe ne cdo 2-3 m2 siperfaqe, te lihetdetyrimisht te pakten nje bime pa u shkulur.Raporti i mases se njome me ate te thate

zakonisht eshte: 3-4 me 1

A6.A6.A6 .A6 .A6 . LEVLEVLEVLEVLEVORETORETORETORETORET

Levoret mblidhen ne pranvere kur ne druret lengjetqarkullojne vrullshem. Ne kete faze levorja hiqet me


11/112


lehtesi, kjo periudhe vazhdon deri ne formimin e gjethevete para. Levoret duhet te mblidhen (qerohen) nga deget 2-3 vjeare te drureve te shendoshe. Levorja duhet te jete elemuar, me shkelqim, pa pjese drunore, pa alga, pa myshqedhe kerpurdha dhe pa njolla te zeza dhe myk ne pjesen ebrendeshme. Rreth e qark degeve te bimes behet nje prerjeunazore deri ne dru ne nje largesi 10-15 cm nga njera tjetra.Pastaj behet nje prerje gjatesore dhe me majen e thikeshiqet levorja ne forme tubi. Keto udhezime duhet tezbatohen detyrimisht nga te gjithe klientet qe merren mevjeljen e bimeve mjekesore dhe aromatike natyrale.

Raporti i mases se njome me ate te thatezakonisht eshte: 2-2.5 me 1

B. Parime te trajtimit sipas proceseve

B1.B1 .B1 .B1 .B1 . GRGRGRGRGRUMBUMBUMBUMBUMBULLULLULLULLULLUESITUESITUESITUESITUESIT

1. I gjitha meteriali bimor mjekesor duhet te jete neperputhje me standartet e pergjitheshme perhigjienen e ushqimit dhe kushtet e punes.

2. Kur kemi te bejme me bime helmuese, garantohetshendeti i grumbulluesve dhe perpunuesvenepermjet veshjeve mbrojtese te posame

3. Personat qe vuajne nga semundje infectivengjitese apo me plage te hapura, nuk duhet te jene ne kontakt me materialet bimore.

4. Njohurite e nevojshme per to jane: identifikimi i bimes,

karakteristikat dhe perhapja, kerkesat per hijezim,lageshtia, toka , koha e vjeljes, teknikat e vjeljes dhe


12/112


tharjes si dhe amballazhi gjate tharjes. etj.5. Shoqatat e Perdoruesve te Pujeve dhe Kullotave,

ato te Bimeve mjekesore ne bashkepunim meDSHP, marrin masa per trajnimin e vjelesve,grumbulluesve dhe manipuluesve.

6. Grmbulluesit e bimeve mjekesore duhet teinformohen dhe udhezohen per ceshtje e ligje qelidhen me mbrojtjen e mjedisit dhe llojet bimore.

B2.B2 .B2 .B2 .B2 . GRGRGRGRGRUMBUMBUMBUMBUMBULLIMIULLIMIULLIMIULLIMIULLIMI

1. Shoqerite tregtare, DSHP, komunat duhet tecaktojne mbikqyres per identifikimin dheverifikimin e sasive dhe llojeve te grumbulluarate materialit bimor dhe te punes se grumbulluesve.

2. Grumbullimi behet sipas ligjit per ruatjen dheperdorimin e qendrueshme te bimeve mjekesore.

3. Menyrat e grumbullimit nuk duhet te demtojnemjedisin, token dhe bimet, duke garantuarvazhdimesine e rritjes se bimeve mjekesore dhete bimeve te tjera.

4. Llojet e bimeve te percaktuara si specie terrezikuara , te njoftuara nepermjet organevekompetente, nuk duhet te vilen.

5. Kur kemi te bejme me grumbullim te bimeve bio,respektohet largesia ne ml nga zonat e ndotura.

B3.B3 .B3 .B3 .B3 . RREGULLARREGULLARREGULLARREGULLARREGULLAT PER GRT PER GRT PER GRT PER GRT PER GR UMBUMBUMBUMBUMBULLIMINULLIMINULLIMINULLIMINULLIMINE QENDRE QENDRE QENDRE QENDRE QENDRUESHEMUESHEMUESHEMUESHEMUESHEM

1. Sezoni i vjeljes u njoftohet grumbulluesve


13/112


nepermjet shoqatave apo shoqerive tregtare qekane marre miratimin e organeve kompetente.

2. Respektohet sasia e caktuar e bimes per tu vjelur,e percaktuar nga shoqata apo kompania.

3. Materiali bimor i demtuar perjashtohet ngatregtimi, etiketohet dhe ruhet e shfrytezohet perprodhim esencash.

4. Grmbullimi behet jo ne kushte lageshtie( vese,shi, lageshti ajrore).

5. Mjetet prerese te bimeve, pastrohen paraperdorimit.

6. Pjesa e mbledhur e bimes nuk duhet te jete nekontakt te drejteperdrejte me token. Duhet temblidhet, ruhet dhe trasportohet ne kushte tethata.

7. Nuk lejohet perzierja e bimeve te mbledhura melloje te tjera.

8. Mbledhja e bimeve behet ne thase bezeje.9. Venet e depozitimit te bimeve duhet te jene te

pastra e pa ndotje, te thata, pa insekte, minj apokafshe. Te perdoret dezinfektimi me gelqere.Masat e mara dokumentohen.

10. Bimet dhe pjeset e bimeve qe jane tulore duhenderguar menjehere ne vendet e tregut per teshmangur fermentimin e mundeshem te tyre.

11. Ndalohet perdorimi i pesticideve dhe herbicideve,duke nxitur perdorimin e luftimin mekanik.

12. Kur mblidhen rrenjet ose zhardhoket, 80% ezones se grumbullimit nuk duhet te preken.

13. Kur mblidhen lulet, 30% e luleve ne cdo bime dhe20% e tere bimeve nuk duhet te preken.


14/112


14. Kur mblidhen farat, 30% duhet te lihen perriperteritjen e tyre.

15. Kur mblidhen frutat, 20% duhet te lihen perriperteritje.

16. Duhen grumbulluar vetem bimet mekarakteristikat e percaktuara nga STASH(Standarti Sheteror).

17. Metodat e ndaluara te vjeljes se bimeve jane: atome shkop (me perjashtim te dellinjes), heqja mezorr ( me force) e pjeses se bimes dhe sharrimizinxhir i degeve.

B4.B4 .B4 .B4 .B4 . TRAJ TIMI PTRAJ TIMI PTRAJ TIMI PTRAJ TIMI PTRAJ TIMI PAS GRAS GRAS GRAS GRAS GRUMBUMBUMBUMBUMBULLIMITULLIMITULLIMITULLIMITULLIMIT

1. Trajtimi paraprak perfshin procese si larja, prerjaperpara tharjes, ngrirja, tharja. Kjo eshte vetemnje renditje e te gjithe proceseve, por vetem nepak raste sic eshte rasti i ndonje rrenje, do tekerkonin procese si larja. Pra nuk kemi te bejmeme nje rradhe procesesh qe duhen kryer per cdobime. Te gjitha keto trajtime duhet te jene neperputhje me rregullat dhe udhezimet perkatese.

2. Pas mberritjes ne ambientet e perpunimit,materiali i grumbulluar duhet te shkarkohet dhete hiqet menjehere nga thaset. Perpara se te behettrajtimi paraprak, materiali nuk duhet teekspozohet drejteperdrejte ne diell, me perjahstimte rasteve kur keshtu e kerkon ndonje bime (sitek rrenjet). Materiali i grumbulluar duhet tembrohet nga lashteshtia dhe reshjet.

3. Ne rastin e tharjes natyrshem ne ajer, materiali


15/112


bimor duhet te hapet ne nje shtrese te holle. Perte siguruar qarkullimin e mire te ajrit, korrnizat kueshte vendosur per tu thare materiali, duhet te jene te ngritura ne nje lartesi te caktuar nga tokagjithnje mbi 25cm

4. Ndalohet tharja drejteperdrejte ne toke dheekspozimi ne diell. Per te shmangur formimin emykut apo te kerkpudhave, duhet te behenperpjekje qe te arrihet nje tharje e njetrajteshmee materialuit te fresket bimor, nen 14% lageshti.

5. Kushtet e tharjes gjithmone varen nga lloji i bimesdhe pjesa qe i shfrytezohet.

6. Perdorimi i lendeve djegeve per tharjen edrejteperdrejte te bimeve duhet te kufizohet (Gazbutan, propan ose gaz natyror).

7. Materiali bimor duhet te kalohet neper sita (kurkerkohet) per te eleminuar lendet e huaja dheruajtur madhesine e kerkuar te tij.

8. Per hedhjen e mbeturinave perdoren kosha teetiketuar dallueshem kosha per mbeturina.

B5.AMBB5.AMBB5.AMBB5.AMBB5.AMBALLAZHIMIALLAZHIMIALLAZHIMIALLAZHIMIALLAZHIMI

1. Per te mbrojtur prodhimin dhe per te ulur rrezikune prekjen nga demtuesit, keshillohet amballazhimii perkoheshem.

2. Materiali bimor duhet te amballazhohet ne thasebezeje apo arka druri te pastra, mundesisht tereja.

3. Etiketa duhet te jete e qarte,e fiksuar mire dhe temos permbaje lende helmuese.


16/112


4. Informacioni ne etikete duhet tI permbahetstandartit te kerkuar sipas legjislacionit shqiptardhe atij te bleresit apo importuesit.

5. Materiali amballazhues qe do te perdoret per meshume se nje here, duhet te pastrohet dhe te jetei thare para perdorimit.

6. Materiali amballazhues duhet te ruhet ne nje vendte paster e te thate, larg demtuesve dhepesticideve dhe ku nuk hyjne bagetia ose kafshetshtepiake. Duhet shmangur perdorimi i thaseveplastike dhe fijet plastike qe mund te gjenden nematerialin bimor te mbledhur.

B6.B6 .B6 .B6 .B6 . RURURURURUA J T JA J T JA J T JA J T JA J T J A DHEA DHEA DHEA DHEA DHE TRASPORTRASPORTRASPORTRASPORTRASPORTITITITITI

1. Materiali i thare dhe i amballazhuar duhet te ruhetne nje vend apo godine te thate, te ajrosur mire,me ventilim dhe me nje luhatje te vogel te tyre.

2. Ambientet e ruajtjes dhe mjetet e trasportit duhette jene pa pesticide dhe materiale te tjerahelmuese.

3. Kur trasportojme ne sasi te medha duhengarantuar kushte te thata. Per eleminimin ekerpudhave dhe myqeve vendosen konteiner dheventilator.

4. Perdorimi i fumiganteve behet mbeshtetur nelegjislacion. Prodhimi organik ka receta mjaft teveanta. Keshtu ai ndalon perdorimin efostoksines.


17/112


B7. DOKUMENTIMIB7. DOKUMENTIMIB7. DOKUMENTIMIB7. DOKUMENTIMIB7. DOKUMENTIMI

1. Te gjithe proceset dhe procedurat qe kalon zinxhirii pergatitjes se bimeve, deri ne dorezim, duhendokumentuar.

2. Ngjarjet dhe rrethanat duke perfshire edhetemperaturat ditore, lageshtira ditore.

3. Shfqaja e semundjeve apo demtuesve4. Sipas llojeve: data, zona dhe sasia e grumbullimit5. Perdorimi i fumiganteve, qe ne prodhimin organic

eshte i ndaluar.6. Sigurimi i materialit bimor dhe fazat e perpunimit:

habitati i zones se grumbullimit, klima, toka dherethana qe mund te ndikojne ne cilesi.

7. vendndodhja gjeografike e zones se grumbulimitduhet te pershkruhet sa me sakte( harta 1:25000).Grumbulluesit duhet te identifikojne zonen egrumbullimit ne harte.

8. Materialet e grumbulluara nga zona te ndryshmenuk duhet te perzihen. Perzierja behet vetem kurgarantohet homogjeniteti.

9. Midis grumbulluesve dhe bleresve dhegrumbulluesve dhe vjelesve duhet te lidhet kontrate.

10. Dokumentacioni i shoqerise tregtare: hartat1:25000, listat e blerjeve, ditari i perpunimit, listae asortimenteve (organike dhe jo organike) dheditaret e shitjeve e shpenzimeve.

11. Trajtimi i prodhimit organik behen i veante dhe indare nga ai i zakonshem ne kuptimin e vendit tetrajtimit, pajisjeve mbajtese dhe te perpunimit eamballazhimit si dhe te dokumentacionit


18/112


Emri shkencor: (Prunus spinosa L.)

Emrtimi popullor:kulumria, kumbull uku

Prshkrim i shkurtr ibims: Eshte shkureose dru me gjemba qerritet 2-4 metra gjethet ika eliptike vezake, medhembe anes. Lulet mengjyre te bardhe dalinpara eljes se gjetheve,kane bishta te shkurter jane te vetmuara dherralle nga dy. Lulezon nepranvere.

KULUMBRIA KULUMBRIA KULUMBRIA KULUMBRIA KULUMBRIA

Vendet e prhapjes: Mbin ne ledhat e arave, brigjeve te

perrejve apo lumenjve dhe shkon gjer ne brezin ekullotave te vjeshtes.

Pjest q prdoren: Perdoren lulet dhe kokrat(frutat).Lulet mblidhen ne Mars- Prill. Kerkohen lule teelura, te thata, te plota, me bishtin e tyre natyral, lule teshkeputura nga buqeta, pa arome. Ngjyra e luleve

(petaleve) te bardha dhe te bardha krem ne te verdhe,bishti i gjelber.


19/112


Kokrrat (frutat)mblidhen ne Gusht Shtator. Kokrrat duhet te jene te pjekura, te thara,te shendosha, pa bisht,forme rrumbullake 1-1.5cm, nga jashte cipa ne blute errret, nga brenda tuli jeshil ne te verdhe.

Mnyrat dhe kujdesi nmbledhje: Lulet keputenme gjithe bisht, hidhen nenje traste bezeje dhetrasportohen ne ambinetete tharjes. Frutat keputenpa bisht. Grumbullimi dhetrasportimi i tyre mund tebehet edhe ne thase mefije plastike deri ne shtepi.

Prpunimi i pjess smbledhur : Lulet duhenhapur per tu thare nevende te hijezuara dhe meajer. Poshte tyre shtrohet doemos beze. Kokrrat duhenhapur per tharje ne vende me hije dhe ku ka korent ajri.Poshte tyre duhet te jete dysheme druri ose shtroje mebeze apo qylym leshi. Mjediset e tharjeve duhet tesigurohen nga ndotjet e ndryshme. Amballazhimi ifrutave te thare behet ne thase bezeje.


20/112


Emri shkencor: (Verbasscum thapsiforme SCHRADdhe V. Phlomoides L.)

Familja: Skrofuliarore (scrophulariaceae)

Emrtimi popullor: Netulla, duhan i eger, llapush.

NETULLA NETULLA NETULLA NETULLA NETULLA

Prshkrim i shkurtr i bims: Jane tre lloje netullash (v.

thapsiforme ochard, v . phlomoides L. dhe v. longifoliumTen.) Te treja jane bime barishtore dy ose shumevjecare, qe riten 60-200 cm te gjata. Ne vitin e pareformojne vetem nje rozete gjethesh prane rrenjes.Kercellin e kane te drejte, te forte, te thjeshte ose tedegezuar. Gjethet i kane te medha, te trashe , tekembyer dhe te paisur me qime bardhoshe. Lulet i kane

te medha, te verdha, thuajse pa bisht, te grumbulluarane trajte vile. Lulezon ne qershor korrik.


21/112


Vendet e prhapjes: Takohet duke filluar qe nga zona eulet e deri ne lartesite e kullotave verore (2000m). Mbinne vende te buta, gropa, shse, perreth staneve dheplehrishteve. Jetojne zakonisht ne grupe ose edhevetem.

Pjest q prdoren: Perdoren lulet dhe me rralle gjethet(fletet). Lulet mblidhen kur ato kane celur thuajsekrejtesisht, ndersa gjethet mblidhen ne Qershor Gusht.

Kerkesat teknike: Lulet kerkohen te celura, te thata, teshkoqura nga kupa e saj, te pastra. Ngjyra e verdhe ecelet. Fletet (gjethet) duhet te jene te thata, te plota osedhe pjeserisht te coptuara, te zhvilluara, fletet te jene tedegezimit dhe te trupit, me bishtin e tyre natyral. Aromadhe shija e bimes,ngjyra e fleteve e gjelbert, e gjelbertnegri ne te verdhe e mbuluar lehtesisht me push .Sasitee mbledhura hidhen ne thase bezeje te paster dhetrasportohen per ne shtepi.

Prpunimi i pjess s mbledhur : Lulet happen per tuthare ne vende me hije dhe te ajrosur, larg pluhurave,shpendeve, zogjve dhe kafsheve qe mund tI ndotin.Shtresat e luleve gjate tharjes nuk duhet te jene meshume se 2 cm dhe hera-heres perzihen per tu thare eshtruar mbi copa bezeje neper etazhere ose rafte druri.Pas tharjes, lulet duhet te jene ne gjyre te verdheuniformed he te amballazhohen ne thase bezeje tepaster.


22/112


Emri shkencor: Tussilago farfara L.

Familja: kompozite (compositae)

Emrtimi popullor: thundrmushke, lule qeni

Prshkrim i shkurtr: eshte bime barishtore shumevjecare, 10 20 cm e larte. Gjethet (fletet) i ka te medha,me diameter 10-15 cm , pellembore, te dhembezuaradhe kendore ne buzete, me bisht te gjate, te gjelberanga larte, leshetore dhe te bardhe nga poshte. Lulet qedalin perpara gjetheve i ka te verdha, te grumbulluar nemaje te nje shtije ose kercelli. Lulezon gjate muajve mars-prill, por ka mundesi te lulezoje edhe gjat muajt Shkurt.

THUNDER MUSHK THUNDER MUSHK THUNDER MUSHK THUNDER MUSHK THUNDER MUSHK A A A A A

Vendet e prhapjes: Kudo ku la lugina perrejsh te gerryernga reshjet apo rreshqitur nga ujrat nentokesore.Preferon kryesisht toka argjilore dhe qe djersitinvazhdimisht uje.

Pjest q prdoren: Perdoren lulet dhe gjethet(fletet).Lulet mblidhen ne fillim te pranveres para se te


23/112


celin mire d.m.th. kur jane ende burbuqe. Fletete(gjethet) mblidhen ne fillim te veres dhe mund tevazhdohet deri ne Gusht duke i keputur deri ne gjysmene bishtit. Nuk duhet te mblidhen gjethet e reja qe jane teveshura me push persiper. Duhet patur kujdes te mosmblidhen gjethet me njolla te murme. Kjo verehet dendurkur mbledhja behet me vonese.

Mnyra dhe kujdesi n mbledhje : Per vjelje perdorengershere. gjethet e reja nuk vilen.lulet mblidhen osegonxhe ose te sapoelura. nuk pranohen lulet qe sapokane lidhur fare pasi shkaterrohen, shkermoqen. pokeshtu nuk pranohen gjethet e demtuara apo me njolla.nuk duhet te preken : 30% e luleve 70% e gjetheve dhe20% e bimeve te nje vend-mbledhje. gjatesia e bishtitnet e dyja rastet nuk duhet ti kaloje 1-1.5 cm.

Lulet duhet te jene te plota sebashku me kupen elules te celur, gjysme te celura, me bishtin e vet megjatesi jo me shume se 1.5-2 cm, jo te farezuara. Mearome karakteristike te vete bimes. Lulja e verdhe ehapur, kupa e gjelber dhe e gjelber ne grinxho.Fletet(gjethet) duhet te jene te thata, te plota dhe pjeserishtte coptuara me bisht jo me shume se 2 cm te gjate. Paarome dhe shije muciloze. Ngjyra e fleteve ne siperfaqee gjelber ne te celur, nga poshte me push ne gri.

Prpunimi i pjess s mbledhur : Lulet edhe gjethetthahen ne vende me hije, pa lageshtire, me qarkullimajri. Amballazhi: thase bezeje, kuti kartoni, arkakompensatoje.


24/112


Emri shkencor: Crataegus oxycantha

Familja: TRENDAFILORE (ROSACEAE)

Emrtimi popullor: murriz, lule zemre

Prshkrim i shkurtr: Murizi eshte shkure ose dru qeshkon nga 2 deri ne 8 metra lartesi, i veshur me shumegjemba shpues, me gjethe me 3-5 vriguj te thelle, lulete bardha te grumbulluar ne vastek te vegjel. Fruit eshtemishtake, me ngjyr te kuqe te eret i cili sipas specievepermban nje deri ne tre berthamesh. Takohet kudo derine lartesine 1600 m. lulezon ne Maj Qershor, frutin eprodhojne ne gusht.

MURRIZIMURRIZIMURRIZIMURRIZIMURRIZI

Vendet e prhapjes: Haset kryesisht ne brezat pyjor tedushqeve me mbulese jo shume te dendur dhe ne

perzierje me llojet: frasher, krekez, shkoze, mllez,trendafil i eger, molle e eger, kumbull e eger.


25/112


Pjeset qe perdoren dhe koha e mbledhjes: Murrizit iperdoren kryesysht lulet, lulet sebashku me gjethet dheme pak frutet e thata. Lulet e murrizit me fletet (gjethet)duhet te jene (mblidhen Maj Qershor) buqeta telulezuara dhe pjeserisht gonxhe, te thata, te sezonit,me flete dhe lule te plota. Lulja e bardhe dhe e bardhene roze, bishti dhe kupa e gjelbert ne te hirte. Ne rastkur murrizit i kerkohet lulet pa fletet (gjethet) atomblidhen ne Prill Maj lulet duhette jene te thata, te pasterta, teplota, me bisht jo me te gjate se1 cm pjeserisht me gonxhe luljae berdhe ne krem, kupa dhe bishtite gjelbert me nuanca gri.

Kokrra e murrizit mblidhetgusht Tetor. Kokrrat duhet te jene te pjekura, te rrumbullaketa

ose vezake, pa bisht medimensione mbi 6 mm. Ngjyra e kuqe e celur ose vishnjeMenyrat dhe kujdesi ne mbledhje: Tregu preferon me

shume lulet ne fazen e gonxheve te fryra ne pragelje.Frutat mblidhen pa kercell. Frutat pa ngjyre nuk kanecilesi te mire, prandaj nuk duhen mbledhur. 20% efrutave nuk duhet te mblidhen. Nuk keshillohet vjelja efrutave te errata, gjetheve me dege ose frutave qe kanehumbur ngjyren. Duhet te lihen pa mbledhur: 30% eluleve, 70% e gjetheve dhe 20% e bimeve. Vjelja behetme dore duke perdorur dorashka doku te forte per turuajtur nga gjembat.

Prpunimi i pjess s mbledhur : Tharja e luleve dhegjetheve behet ne hije, ne vende te ajrosura, duke shtruarposhte beze te paster. Lageshtia deri ne 12%, Tharja e

frutave behet ne diell ose ne amiente te mbyllura. Ambientiduhet duhet ruajtur nga ndotjet e ndryshme.


26/112


Emri shkencor: Matricaria chamomilla

Familja: KOMPOZITA (compositae)

Emrtimi popullor: kamomile.

Prshkrim i shkurtr: bime barishtore nje vjecare efamiljes se kompoziteve. Ne natyre kamumili i vertetemund te ngaterohet me lloje te tjera qe nuk kane vlere.Interes mjekesor paraqetvetem ai qe ka ere tekendeshme dhe shkelqimkarakteristik.

Kamomili i vertete karrenje te holle boshtore qeshoqerohet me rrenje tedyta te holla si fije flokesh.Kercelli kryesor ne bimet erritura arrin lartesine 60-80cm. Pjesa mbitokesore ebimes eshte kacube e perbere nga shume degeanesore. Gjethet i ka dy tre paleshe te ndara, ndersalulen e ka me petale te bardha dhe koke te verdhe.Kamomili ne shume raste lulezon dy here ne vit. Koha elulezimit zgjat 50 60 dite.

Vjelja e luleve te kamomiles behet nga Maji dhe deringa mezi i Korrikut, keshillohet 3-5 dite pas lulezimit teplote. Lulet e pa celura ose gjysem te celura nuk duhette mbvlidhen, keshillohet te mlidhet ne kohe te thatedhe me diell te forte.

K K K K K AMOMILA AMOMILA AMOMILA AMOMILA AMOMILA


27/112


Vendet e prhapjes: Rreth oborreve te shtepiveperdhese.

Kerkesat teknike: lulet e zhvilluara por jo te farezuara,lulet te jene te plota dhe me bisht deri ne 2-5 cm. Mengjyre karakteristike, te pastra nga kercejte dhe gjethete vete bimes si dhe nga mbeturinat e bimeve te tjera.Kujdes duhet bere qe vendet e mbledhjes nuk duhet te jene te sperkatura. Lulet keputen me dore duke e lenebishtin e tyre ne bime. Amballazhi me i mire eshte bezja


28/112


Emri shkencor: Rosa canina

Familja: TRENDAFILORE (ROSACEAE)

Emrtimi popullor: Kaa

Prshkrimi: sht shkurre, shumvjeare, rritet 1-4 metra e larte,me deg t prkulura t holla, t mbuluara me lkur tlmuar me ngjyr kafe n t kuqe dhe t pajisur megjmba t fort me baz t gjere. Gjethet e kmbyera i ka me 5-7 fletza vezake, tdhmbezuara, Lulet jan roz ose dhe t bardha,4-5 cm t gjera. Frutat jan eliptike, me ngjyr t kuqe n portokalli tlmuar, n brendsi kan plot farra. Trndafili i egr lulzon gjat muajit Korrik ndrsa frutati pjek n vjesht

TRENDTRENDTRENDTRENDTREND AFILI I EGER AFILI I EGER AFILI I EGER AFILI I EGER AFILI I EGER


29/112


30/112


Emri shkencor: Vaccinium myrtillus

Familja: SHQOPORE (ericaea)

Emrtimi popullor: qershi toke, boronice , qershi ariu.

Prshkrimi : sht bim gjysm shkurre me deg q rritet deri n50 cm e lart. Deget i ka knde knde. Gjethet i ka t kmbyera, t lmuara, me ngjyr tgjelbrt t elur, me bisht t shkurtr, me form eliptikeose vezake, me dhmbzime t vogla dhe t mpreht. Lulet i ka t vendosura nj e nga nj n sqetullat egjetheve. Ato kan ngjyr t gjelbert ose trndafili. Fruti sht nj kokrr sferike me ngjyr blu n t zez,me diametr deri n 10 mm. Lulzon gjat muajve Maj- Qershor.

QERSHIGLA QERSHIGLA QERSHIGLA QERSHIGLA QERSHIGLA


31/112


Vendndodhja: Kryesisht n zonn e pyjeve t lart t pishs e t ahute deri n kullotat alpine.

Pjest q i mblidhen dhe pr far prdoret ajo: Qershigles i mblidhen gjethet dhe kokrrat. Vetite mjekuese: t qershigls jan shum por ne poprmendim vetm disa nga kto. Frutat e qershigls (boronics) n saj t prmbajtjesq ka prdoret kundrheqjes s barkut, ninfeksjonet e fytit,kundr majasllit etj. Gjethet prdoren edhepr kurimin esmundjes s sheqerit.

Si dhe kur do t bhetmbledhja: Vjelja e gjetheve tqershigls bhet nQershor- Korrik. Vjelja e frutave bhet n kohn e pjekuris s plot (gusht- shtator), kur ato kan marr ngjyr blu n t zez. Vjelja bhet me dor duke i shkundur ose me krhr tposam. Gjethet vilen gjat dhe pas lulzimit. N vjeljen egjetheve duhet mbajtur parasysh q bima t moszhvishet krejtsisht pasi bima nuk formon, rrit dhezhvillon kokrrn.


32/112


Emri shkencor: Urtica dioica

Familja: HITHERORE (Urticaceae)

Emrtimi popullor: Hither, Kupridha.

Prshkrim: Eshte bime barishtore shumevjecare dioike (melule mashkullore dhe femerore). Ka rizome zvaritese dhete degezuar. Kercelli eshte i drejte. i thjeshte, me katerbrinje ose i rumbullaket, i veshurme qime qe kur i prek te djegin.Lartesia e kercellit arrin 0.5 2 m.gjethet i ka te perkundrejta, tevmedha, deri ne 15 cm te gjata. Ato jane te pajisur me katerndajegjethese te lira, vezake oseheshtake. Jane me maje temprehte dhe me buze tedhembezuara, te mbuluara meqime te holla tharese, me bisht tegjate e me ngjyre te gjelber ne te erret.

Lulet jane te vogla, te gjelberta ne te hapur, tegrumbulluara ne kallinj, te degezuara neper sqetulla. Hithra

lulezon nga Maji deri ne vjeshte. Fruit eshte nje kokerr evogel e shtypur dhe vezake.Pjest q prdoren: Hithres i perdoren kryesisht gjethet,

rrenjet dhe rrale edhe fara. Gjethet vilen kur bima eshtezhvilluar mire, si gjate muajve Maj Qershor dhe Korrikdhe Gusht. Per te menjanuar djegjen e duarve nga hithrat,gjate vjeljes perdoren doreza. Zakonisht hithrat kositen

dhe lihen ne kete gjendje derisa te vyshken. Keshtumenjanohet djegia e duarve dhe lehtesohet vjelja e

HITHRA HITHRA HITHRA HITHRA HITHRA


33/112


gjetheve.Rrenjet vilen (shkulen) ne vjeshte

ose heret ne pranvere. Pas shkuljesato pastrohen mire nga dherat,lahen me uje te bollshem dhe si tegjithe rrenjet ato thahen ne diell.Mbas tharjes ato priten ne gjatesi 15 20 cm.

Kerkesat teknike: fletet duhet te jenete thata, te plota, pjeserisht tecioptuara, me ngjyre te gjelbert teerret. Rrenjet kerkohen te zhvilluara,te thara, te pasterta nga pjeset mbitokesore, te prera 15 20 cm, me ngjyre te murme ne te verdhe nga brenda tebardha ne krem. Bimet korren me draper duar-duar dhepastaj merren ne nje faqe thesi per tu trasportuar, duke

shmangur shtypjen e gjteheve qe shkakton nxirjen dhefermentimin. Gjate punes perdoren dorashka doku per turuajtur nga djegiet dhe percellimet qe shkakton bima nelekure. Rrenjet shkulen me kazem gjate stines se vjeshtesdhe trasportohen ne thase drejt burimeve me uje per tulare. Nuk duhet te grumbullohen te gjithe bimet e nje vendi.30% e populates se bimeve duhet te jete e paprekur, dhe

ne rastin e rrenjeve 80% duhet te lihet e paprekur.Prpunimi i pjess s mbledhur : Tufat me bime happenper tu thare ne vende te ajrosura, j one diell dhe ne mjedisete mbrojtur prej ndotjeve te ndryshme. Eshte mire qemateriali i grumbulluar te pritet ne copa 4-5 cm te gjataper tu thare me shpejt. Shkoqja e tyre behet me dore dukeperdorur dorashka te buta bezeje. Pasi lahen e shpelahenme uje te rrjedhshem, rrenjet lihen per tu thare ne vendeme diell.


34/112


Emri shkencor: Satureja Montana

Familja: BUZORE (Labiatae)

Emrtimi popullor: Trumz

Prshkrimi: Eshte nje shkurreze qe rrritet 10-40cm e larte.Rrenjet i ka boshtore te forta, me ngjyre kafe.

Kercellin e ka te forte me kater qoshe, me shume dege tedrejta. Gjethet i ka lekurore vezake heshtore, te gjelbera,pak te shkelqyeshme, me buze te plota, me maje temprehte, pa bisht. Lulet 3-7 ne sqetullat e gjetheve, janete bardha, trendafil ose vjollce. Lulezon ne Korrik- Tetor.

TRUMZA TRUMZA TRUMZA TRUMZA TRUMZA


35/112


Pjest q prdoren: Trumzes i perdoren majat elulezuara, te shkoqura dhe te pastruara nga kercelli dhepluhurat nepermjet sitave me dimensione tepercaktuara. Trumza mblidhet Korrik Shtator. Malli ipergatitur per shitje perbehet nga flete dhe lule te thata,te shkoqura nga kercellidhe te kaluara ne site 3mm, pastruar nga bishtate coptuar dhe lendet ehuaja, risitur ne siten 0,5mm per heqjen e pluhurit.Ngjyra e gjelbert.

Mnyra dhe kujdesi nmbledhje: Bimet korrenme draper ne gjatesi 10-15cm kur bima eshte nelulezim te plote. Duhet qe30% e populates te mospreket, Me pas futen neperthase dhe trasportohen ne shtepi ku happen ne vendete pa hijezuara, te ajrosura dhe te pastra.

Prpunimi i pjess s mbledhur : Pas tharjes, bimeve ushkoqen gjethet se bashku me lulet. Ne kete rast punabehet me dore. Teknika e perpunimit rekomandonshirjen e bimeve te thara me shufer druri deri ne veimine plote te gjetheve dhe te luleve. Pas kesaj, behetpastrami nga kercejte e vegjel me ane te nje shoshekastile per kete qellim.


36/112


Emri shkencor: Taraxacum officinalis

Familja: KOMPOZITE (compositae)

Emrtimi popullor: Qumeshtore, tomlanejke,luleshurdhe.

Prshkrimi: Bim barishtore shumvjeare, ezakonshme tek ne. rrnjt i ka mishtake, pran sajnxjer nj rozet gjethesh, prej mesit t s cils ngrihenprpjet nj a m shumshtiza lulore.

Gjethet q dalin tgjitha nga rrnja jan tgjata, t gjelbrta, t arathellsisht, kan formn enj trekndshi me majt mpreht.

Lulet jan t rendituran koka t mdha mengjyr t verdh q dalint vetmuara n maj tboshtit lulor.

Fruti sht nj aken ibukur i pajisur me qime tbardha q shpejt shkatrohet nga era.

T gjitha pjest e bims kur priten nxjerrin nj lng tbardh si qumsht.

Lulzon n pranver deri n vjesht.

QUMSHTQUMSHTQUMSHTQUMSHTQUMSHTORJA ORJA ORJA ORJA ORJA


37/112


Vendndodhja: Gjendet pothuajse n t gjith teritorin errethit, q nga lugina e Drinit e deri n lartsi, kryesishtn shoqrime t jonxhishteve, livadheve si dhe nprmejat e arave.

Pjest q i mblidhen dhepr far prdoret ajo:Qumshtores i mblidhengjethet dhe rrnjt.

Grumbullimi i gjethevebehet q nga muaji Maj derin Gusht, ndrsa rrnjtmblidhen nga Marsi deri nMaj. Qumshtores iprdoren gjethet q mblidhen n pranver dhe ver, mpak rrnjt q shkulen n pranver dhe vjesht. Rnjt

nuk priten dhe as ahen sepse kullon qumshti (latex).Vetit mjekuese: nxit rrjedhjen e vrerit nga fshikzae tmthit si dhe prodhimin e tij n mli, vepron kundrkapsllkut, pastron organizmin dhe eliminon helmet, nxitrrjedhjen e urins, dhe prmirson oreksin.

Si dhe kur do t bhet mbledhja: Mbledhja bhet sipasstinve; p,sh, pr gjethet mbledhja bhet pranver dhever, q nga muaji Maj e deri n muajin Gusht. Ndrsapr rrnjt kjo koh ndryshon, fillon n fillim t pranversn muajin Mars deri n Maj si dhe n vjesht.

Kerkesat e vjeljes dhe tharjes : gjethet duhet te vilenpas lulezimit. Tharja fillohet duke i dhene nje rreze diellidhe tharja e plote behet ne hije neper zgara apo rafte

druri, duke vendosur mbi te edhe beze. Tharja e plotemerr ngjyre jeshile.


38/112


Emri shkencor: Papaver rhoeas

Familja: LULEKUQORE ( Papaveraceae)

Emrtimi popullor: sallakuq, lulexheli

Prshkrimi: Eshte bime barishtore nje vjecare, e veshurme qime. Kercelli 30-60cm te gjate, te drejte, tedegezuar. Gjethe te kembyera, te vendosura kryesyshtne pjesen e poshtme te kercellit. Lulet dalin ne maje tebisqeve te gjate., jane te medha dhe te vetmuara. Luleti ka me petela te kuqe, me nje njolle te zeze ne fund.Lulezon ne Prill- Korrik.

LULEKUQJA LULEKUQJA LULEKUQJA LULEKUQJA LULEKUQJA


39/112


Pjeset qe i perdoren: lulet

Mbledhja: Mbledhja e lulekuqeve behet ne kohen elulezimit (P.K) kerkohen petala te zhvilluara, te thata, teplota, te shkrifta. Ngjyra e kuqe e erret, e kuqe ne vishnjete erret, ne baze lulet kane nje njolle te zeze. Ka shije tehidhur me ere te keqe.

Tharja: Te shtrihet ne shtresa sa me te holla ne trashesine

deri ne 2-3 cm,ne shtresa bezeje ose druri duke e perzierhere pas here. Ne tharje te plote merr ngjyre te kuqe nevishnje te erret.


40/112


Emri shkencor: Sambucus nigra

Familja: Caprifoliaceae

Emrtimi popullor: shtog, shtok, shtoq

Prshkrim i shkurtr: Eshte shkurre ose dru i vogel qerritet 2-5m i larte. Gjethet i ke te perkundrejta thuajsepa bisht, vezake, maje gjata, te dhembezuara ne formeshare, me ngjyre te gjelbert te erret.

Lulet i ka me ngjyre te bardhe ne te verdhe te celur. Atokane bisht te gjate ere te kendeshme, vendosen neforme ombrelle. Fruit eshte si nje kokrize e zeze, me triberthama te zgjatura, qe kane siperfaqe me rrudha teterthorta. Shtogu nuk lulezon ne te njejten periudhe ,nuk i nxjer te gjitha lulet njeheresh.

SHTSHTSHTSHTSHTOGUOGUOGUOGUOGU


41/112


Pjeset qe i shfrytezohen: Lulet dhe frutet

Koha e mbledhjes dhe ngjyra: Lulet e shtogut mblidhenne Prill Qershor. Lulet duhet te jene te celura teshkoqura nga ombrella pa bishta dhe me aromen e vetebimes. Ngjyra e verdhe dhe e verdhe e celur.

Kokrrat mblidhen ne Gusht Tetor. Kerkohen kokrrate pjekura te thata, te rrudhura, pa demtuar cipen, tendara nga bishti. Aromadhe karakteristika evete bimes. Ngjyra siBrenda dhe jashteduhet te jete e zeze.

Mnyra dhe kujdesi nmbledhje: Lulet siombrella keputen me gershere dhe hidhen ne nje trastebezeje te varur ne sup. Duhet te mbeten te paprekura30% e luleve. Pastaj sasite e mbledhura hidhen ne thaseme te medhej dhe pa u ngjeshur fort trasportohenBrenda dy oreve ne ambinetin e tharjes.

Prpunimi i pjess s mbledhur : Lulet e vjela happenper tu thare ne hije dhe vende te ajrosura dhe per shtrojeperdoret detyrimisht beze. Pas tharjes se plote te tyre silulet ashtu edhe frutet ndahen nga kercejte e shtratitombrellor duke i shkoqur me dore. Ngjyra e luleve teshkoqura duhet te jete e verdherreme. Lulet me ngjyrete erret duhen hedhur pasi nuk kane vlere tregtare.


42/112


Emri shkencor: Malva silvestris

Familja: Mellagore ( Malvaceae)

Emrtimi popullor: Mullag.

Prshkrim i shkurtr: Eshte bime barishtore nje oseshume vjecare, 30-40 cm e larte, nxjerr shume kercej,cilindrik te degezuar, gjethet i ka te kembyera, terrumbullaketa dhe te dhembezuara, me bisht deri ne 3cm.

Lulet i ka paka shume temedhaja, mebisht 1-2 cm mengjyre roze nemanushaqe, tecilat dalin nesqetullat egjetheve

Pjesa qshfrytzohet:lulet, gjethet.

Krkesat teknike t mbledhjes: Lulet mblidhen ne Maj Korrik. Lulet kerkohen te celura bashke me kupen mebisht deri ne 2 cm te thata, arome karakteristike te vetebimes, ngjyra e lules manushaqe e erret, kupa e gjelbert.

MELLA MELLA MELLA MELLA MELLA GA GA GA GA GA


43/112


Fletet mblidhen te zhvilluara, te thata te plotapjeserisht te coptuara, me bishtin e tyre natyral, jo mete gjate se 2 cm, pa ere, shije specifike te vete bimes,pa njolla ndryshku, te pa brejtur nga insektet, ngjyra egjetheve te jete manushaqe e erret dhe kupa e gjelbert.

Mnyra dhe kujdesjet nmbledhje: Gjethet vilen dyose tre here ne vit, gjithnjehere ne mengjez kur motieshte i thate. Lulet keputenme nje pjese te bishtit, mekupen dhe petalet. Atohidhen ne trasta bezeje dhepa shkaktuar ngjeshje teforte me dore trasportohenne ambientin e tharjes. Edheper gjethet veprohet , duke lene te pa prekur: 80% terrenjeve, 30% te luleve dhe 70% gjetheve e 20% tepopulates.

Prpunimi i pjess s mbledhur : Tharja e luileve dhegjetheve behet ne vende plotesisht te ajrosura dhedoemos ne hije te vendosura ne banda bezeje neetazhere ose rafte druri. Pastrohen rrenjet nga koka edrunjezuar dhe pjeset e tjerea dhe lahen ato me uje teftohte. Hiqet levorja dhe pritet ne disa copa ne menyregjatesore. Pas kesaj, rrenja eshte gati per tu thare netemperature 50-60 grade. Tharja e tyre behet e shpejteper te shmangur prekjen kerpudhore. Ruhet nga ndotjetdhe papastertite.


44/112


Emri shkencor: Achillaea millefolium

Familja: KOMPOZITE (compositae)

Emrtimi popullor: Lulja e bardh

Prshkrim i shkurtr: Eshte bime barishtoreshumevjecare, me rizome zvarritese prej te ciles dalinstalone nentokesore. Nga rizomat formohet nje kercell idrejte, i holle, me ose i pa degezuar i cili rritet 20- 100cm i larte. Gjethet i ka te vogla me ngjyre te gjelbert nehiri, pa bisht, te butadyfish pendore. Lulet jane te bardha,te renditura ne kaptina te vogla.

Lulezon: Maj Korrik.

NJEMIJEFLETSHJA NJEMIJEFLETSHJA NJEMIJEFLETSHJA NJEMIJEFLETSHJA NJEMIJEFLETSHJA


45/112


I perdoren: lulet dhe herbe

Koha e mbledhjes: mblidhet Qershor Korrik, kerkohenlule te celura, te lulezuara por jo te farezuara, te thatame bisht deri ne 2 cm. Petalette bardha me qendren everdhe e te celur. Aromakarakteristike e vete bimes.Ne rastet kur njemijefleteshjakerkohet si herbe (bare ilulezuar) bari duhet te jete ithate i plote dhe me gjethedhe lule, 15-25 cm gjatesi,lulesa pjeserisht e lulezuarpor jo e farezuar, lulesa mepetala te bardha ne qendere verdhe, kercelli dhe gjethet jeshil me push te holle gri.

Mnyra dhe kujdesi nmbledhje: Lulesat mblidhen gjithmone ne fazen qe nukkane zene fare. Gjate prerjes perdoren draper osegershere. Nuk preken 30% e luleve dhe 20% e bimeve.

Prpunimi i pjese s mbledhur: Prodhimi i mbledhurhapet per tu thare ne sasi te vogla dhe ne mjedise tehijezuara dhe i mbrojtur nga pluhurat apo mbeturinat.Pas tharjes ajo amballazhohet ne thase bezeje ose letreduke u vendosur ne trina ose rafte per tu mbrojtur ngalageshtia.


46/112


Emri shkencor: Trifolium pratense

Emrtimi popullor: terfili i kuq, terfoje

Prshkrim i shkurtr i bims: Bim barishtore shumvjeare, 15-60 cm e lart, me gjethe treshe.

Lulja sht si nj kaptin sferike ose vezake, pa bishtose rrethuar nga gjethzat e siprme.

Ngjyra e lules natyrale: trendafili me nuanca vjlollce.Pas lulzimit merr ngjyr roz n kafe.

Lulzon nga Maji deri n Shtator.

Vendet e prhapjes: Terfili i kuq ndodhet pothuajse nt gjithe zonn nga zonat e ulta e deri n alpe.

Kryesisht terfili i kuq ndodhet npr livadhe dhe nkullotat alpine.

TERFILI I KUQ I LIV TERFILI I KUQ I LIV TERFILI I KUQ I LIV TERFILI I KUQ I LIV TERFILI I KUQ I LIV ADHEVE ADHEVE ADHEVE ADHEVE ADHEVE


47/112


Pjest q i mblidhen dhe pr far prdoren: Terfilit tkuq i mblidhet lulja e cila krkohet me kupe dhe eshoqruar me tre flet, me bisht deri n nj cm, lule telura normalisht t pa farzuara t thata.

Si dhe kur do te behet mbledhja: Terfili i kuq mblidhetzakonisht n Qershor - Gusht.

Terfili i kuq mblidhet me dor npr livadhe dhe kullotaalpine.

Terfili i kuq mund t kultivohet shum leht ngafermert, si dhe tregu ka nj krkes t vazhdueshmepr t.


48/112


Emri shkencor: Primula veris

Familja: AGULICORE ( Primulaceae)

Emrtimi popullor: Agulie, sgarifet, gjategishteshe,gjargjishti, lulebjeshke.

Prshkrim: Eshte bime barishtore shumevjecare, ezakoneshme te ne ne kullotat dhe livadhet subalpinedhe alpine. Te gjitha gjethet jane prane rrenjes ne bazete kercellit, i ka ne trajte rozete, lulet e medha, te verdha,te renditura ne ombrelle te thjeshte. Lulezon Prill Qershor.

A A A A A GULIJA GULIJA GULIJA GULIJA GULIJA


49/112


Pjest q prdoren: Bimes kryesisht i perdoren luletdhe me pak rrenjet. Lulet mblidhen gjate kohes selulezimit, Prill Qershor. Kerkohen lule te thata, te celuradhe pjeserisht gonxhe ne shperthim, lulet duhet te jenete vecuara ose tebashkuara me bisht rreth3 cm. Ngjyre te verdhe dhekupe dhe bisht jeshile.

Rrenje te zhvilluara tepastra nga pjesa embitokes, te pa prekuranga insektet me madhesite ndryshme, te lara ngadherat, pa arome dhe pashije , kerkohet e verdhene kafe ne te kuqeremtenga brenda e bardhe nekrem

Mnyra dhe kujdesi n mbledhje: Mblidhet ne lulezimte plote dhe pjeserisht gonxhe ne shperthim. Duhet tevilen ne kohen kur eshte thare lageshtira dhe vesa. Viletme dore me nje bisht deri ne 3 cmPas vjeljes materialifutet ne amballazh qe nuk shkakton ngjeshjen e luleve.

Tharja : Tharja te behet ne hije, ne vende te thata dhe teajrosura, ne shtresa te holla 5-10 cm. Bima konsiderohete thare kur merr ngjyren ngjyren karakteristike te vetebimes, portokalli ne te verdhe.


50/112


Emri shkencor: Salvia officinalis

Emrtimi popullor: sherbela.

Prshkrimi: sht bim shumvjeare n form shkurreze cila shkon 20-60 cm lartsi.

Nga rrnjt e saj dalin shum krcej t rinj, q kanpush t argjend, ndrsa kur mplaket marrin ngjyr tmurme.

Gjethet i ka n form vezake deri heshtake, trrudhosura, me push ngjyr hiri dhe me er tkndshme, me shije t hidhur.

Lulet i ka t mdha me ngjyr blu n vjollc, rrall tbardha.

Ato jan t vendosura n nj kalli t rrem. LulzonMaj- Korrik. Farat jan frut katr pjessh.

SHERBELA SHERBELA SHERBELA SHERBELA SHERBELA


51/112


Vendndodhja: Zonat sherbelore t Dibrs; Sherbelasht e prhapur m shum n idhn, Re, Selishtdhe Gur- Lur. Bulqiz

Pjest q i mblidhen dhe pr far prdoret ajo: Sherebela mblidhet buqeta, pavarsisht se ajotregtohet pas prpunimit(fletosjes) n repartet eprpunimit si flet (gjethe). Buqeta duhet t jet evegjetacionit e vitit nvazhdim, me pes deri ntet flet t thata, me aromt kndshme, me shije thidhur, ngjyra gjelbroshederi n gri argjendi.

Si dhe kur do t bhet mbledhja: Sherebela n kushteoptimale zakonisht jep dy vegjetacione.

Vegjetacionin e par e jep nga fundi i Qershorit derin fund t Korrikut, ndrsa vegjetacionin e dyt e jepShtator Tetor.

Cilsia m e mir realizohet n vegjetacionin e par.Momenti m i prshtatshm pr korjen e sherebels

sht pak prpara ose sapo t ket filluar lulzimi i degskryesore, me thika, pa dentuar pjesen e vitit te kaluar.

Tharja: Ne ambiente te thata te pershtateshme, te izoluaranga ekstrementet e kafsheve apo lende te huaja tendryshme. Ne tharje te plote ajo merr ngjyre gjelberoshederi ne gri argjendi.


52/112


Emri shkencor: (Delphinium consolidae;consolidaregalis)

Familja: zhabinore

Emrtimi popullor: lule zogu

Prshkrim i shkurtr i bims: Bimebarishtore nje ose shume vjecarepak e degezuar, gjethet i ka te holla,bishtat me ngjyre te gjelber, lulet ika lela dhe blu ne roze.

Gjendet ne vendet barishtore,ne vende te mbjella pothuajsekudo, kryesisht ne arat e mbjellame te lashta (grure) etj. MblidhetQershor Korrik.

Pjest q prdoren: Bimes iperdoren lulet.

Krkesat teknike: kerkohen lule tethata te keputura nga kercelli, mebishtin e tyre natyral. Ngjyra bludhe blu ne roze.

ZOGU (KONSOLIDE)ZOGU (KONSOLIDE)ZOGU (KONSOLIDE)ZOGU (KONSOLIDE)ZOGU (KONSOLIDE)


53/112


JONXHA E EGER JONXHA E EGER JONXHA E EGER JONXHA E EGER JONXHA E EGEREmri shkencor: (Melilotus officinalis)

Familja: Leguminosae

Emrtimi popullor: jonxha e eger

Prshkrimi: bime barishtore nje ose dy vjecare qe rritet derine nje metra e larte. Ka nje ose disa kercejte degezuar.Gjethet i ka te kembyera, te dhembezuara. Lulet i ka teverdha, te grumbulluara ne vile te gjate. Frutat bishtaje tevogla qe permbajne nje fare me ngjyre te murme.

Pjest q prdoren: kercelli imbuluar me flete e lule, megjatesi 30-40 cm.Lulet te

celura e pjeserisht gonxhe.Lulezon gjate gjithe veres.

Grumbullimi (Korja) behet nefillim te lulezimit, gjate veres,pasi ne te kundert lulet bien(shkunden).

Krkesat teknike: Bari (herbe)i thate kercelli me gjatesi derine 40 cm i mbuluar me fletedhe lule te celura dhepjeserisht te pa elura(gonxhe)me arome tekendeshme te vete bimes,

ngjyra e luleve e verdhe, fletet(gjethet) dhe kercelli i gjelber.


54/112


Emri shkencor: (Helichrysum arenarium L)

Familja: kompozite

Emrtimi popullor: lule aku, lule arke, lule marove

Prshkrimi: Eshte bime barishtore shumevjecare, 15-40cm e larte. E gjithe bima eshte e veshur me push ngjyre

te verdhe ne limon. Ne qender eshte ngjyre te verdhene portokalli. Bishti dhe kupa te bardha ne gri. Lulezongjate muajve Korrik-gusht.

Prdorimi dhe koha e mbledhjes: I perdoren lulet, tecilat mblidhen ne Qershor Gusht.

Krkesat teknike: lulet duhet te jene te pastra, te thata,gjysem te elura, te prera nga ombrella me tufa te voglame bishta jo me te gjata se 1 cm. Ngjyra e verdhe nelimon ne qender portokalli, bishti dhe kupa te bardhe negri.

AKU AKU AKU AKU AKU


55/112


Emri shkencor: Centaurea cijanus L

Familja: Kompozite

Emrtimi popullor: lule ciani,lulja blu

Prshkrimi: Eshte bime barishtorenje ose dy vjeare, kercelli 30-60cm i larte i drejte i degezuar. Luleti ka me bisht te gjate ne ngjyreblu, lulezon ne Qershor-Korrik.

Pritet si bar i keq ne tokat embjella me grure theker dhe bime tetjera bujqesore .Gjendet ne lartesinembi 500 m mbi nivelin e detit.

Pjest q prdoren: Bimes iperdoren lulet ne dy forma: luleciani me kupe dhe lule ciani petale( te veshura nga kupa). Mblidhenne Qershor- Korrik. Paraqetinteres per kultivim.

Krkesat teknike: lule ciani mekupe . Ne kete rast kerkohen lule te elura sebashkume kupen, te thata, me bisht jo me te gjate se 0,5 cm,ngjyra e lules te jete blu ndersa ngjyra e kupes e gjelber

ne gri me nuanca ne kafe. Lule ciani petale kerkohen(petale) te thata me ngjyre blu, pa kupe.

CIANICIANICIANICIANICIANI


56/112


Emri shkencor: (Colchicum automnale L)

Familja: zambakore

Emrtimi popullor: xhirrokulli

Prshkrimi: Eshte bime barishtoreshume vjeare, rritet e larte 10-40 cmme qepe zhardhok. Gjethe heshtorete shkelqyeshme 2-7 cm te gjera, qedalin sebashku me frutin e vitit nevazhdim. Rritet dhe zhvillohet nevende me lageshti. Eshte bimeshume e rralle vjelja behet ne Gusht Shtator dhe ndalohet grumbullimi isaj pasi rrezikohet te zhduket sispecie (lloje).

Fruit eshte nje kapsule eliptike qedel gjate muajve Prill i madh sa njearre. Brenda ka shume fara te voglame ngjyre te murrme.

Pjest q i prdoren: Xhirokullit iperdoren farat. Farat mblidhen gjate muajve Qershor Korrik, kur akoma jane te verdha, nuk duhet pritur kurfarat te marrin ngjyren e murrme.

Krkesat teknike: farat duhet te jene te thata, te pastra(siten) te pjekura te pa deformuara, me madhesi 1,5-2,5 mm, shume te forta dhe te pashtypura. Ngjyra kafedhe Brenda krem e elur.

XHIROKULLI XHIROKULLI XHIROKULLI XHIROKULLI XHIROKULLI


57/112


Emri shkencor: BellisPerennis L

Familja: KompoziteEmrtimi popullor: luleshqerre, lule kinxhi.Prshkrimi: Bime barishtore shume vjeare qe rritet deri

ne 15-20 cm. Gjethet i ka te grumbulluara rreth e qarkkercellit ne trajte rozetash. Kercelli nuk permban gjethedhe ne maje perfundon me nje lule. Lulet perbehen ngafletet anesore me ngjyre te bardhe te verdhe si te arit.Lulezon dhe mblidhet ne Prill deri ne Qershor.

Pjeset qe i mblidhen: lulet pa bishtKrkesat teknike: lulet duhen te jene te plota ,te jene te

bardha ne qender te verdha.Bishti deri ne 2cm, petalette bardha, ne qender te verdha.

Mnyra dhe kujdesi nmbledhje: Lulet vilen me doredhe futen ne nje traste te varurne sup. Pastaj atogrumbullohen ne thase te vegjelbezeje dhe trasportohen per tuthare.

Prpunimi i pjess smbledhur: Lulet happen per tuthare ne ambiente te hijezuaradhe te hapur. Shtresa e luleve gjate tharjes nuk duhette kaloje 2cm trashesi dhe hera heres perzihen me dore.Aty ku eshte e mundur tharja behet me etazhere medok ose rrjeta teli me diameter 0.5 mm. Amballazhimi iluleve behet me thase bezeje me peshe 10kg

LULESHQERA LULESHQERA LULESHQERA LULESHQERA LULESHQERA


58/112


Emri shkencor: (Capsella bursa pastoris)

Familja: kryqore

Emrtimi popullor: qesja e bariut, shtrapri, cantebariu, trasta e bariut.

Prshkrimi: bime barishtore nje vjeare, me kercell tengritur perpjete, te thjeshte ose te degezuar qe shkon10 30 cm i larte. Gjethet i ka te vogla, te plota, medhembe ose pendore te ara, ne forme te zgjatur mebisht pak a shume te gjate. Lulet te bardha, te vogla, tevendosura ne maje te kercellit ne lulese ne forme vile.

ESJA E BARIUTESJA E BARIUTESJA E BARIUTESJA E BARIUTESJA E BARIUT


59/112


Perhapja: Livadhet kullosore, vendet djerre qe shkojnederi ne 1300 m mbi nivelin e detit

Lulezon nga Prilli deri ne Tetor. Si pjese e perdoreshmenjihet bari i lulezuar (herbe) mblidhet ne kohen e lulezimit(Prill Tetor) duke e korrur me draper ose kose.

Kerkesat teknike: bari(herbe) duhet te jete megjethe me lule te eluradhe pjeserisht te paelura, me trasta (qese) jeshile te pa farezuara megjatesi 10-35 cm. Ngjyrae fleteve Kercellit dhetrastave (qeseve) jeshil,ndersa lulet te bardha

Mnyra dhe kujdesi n mbledhje: Korrja behet ne draperdhe bimet lidhen ne tufa me kercej te vete bimes, futenne thase te medhej me ngjeshje te lehte dhetrasportohen per ne vendet e tharjes.

Prpunimi i pjess s mbledhur : Tufat e vogla me bimehapen per tu thare ne vende te ajrosura, ne hije dhe tembrojtura nga nditjet e ndryshme. Pas tharjes futen nethase bezeje te paster dhe te mbrojtur nga lageshtira.


60/112


Emri shkencor: Cicharium intybus L

Familja: Kompozite

Emrtimi popullor: ikore

Prshkrimi: Bime barishtoreshumevjeare qe arrin 0,5 1mlartesi rrenjen e ka te gjate,strumbullare, te trashe sa nje gisht, nga jashte temurrme, perbrenda si te bardhe, te mbushur me njeleng qumeshtor.

Kercelli e ka te drejte, cilindrik te degezuar. Gjethette kembyera, lulet kane ngjyre blu. Fruit eshte nje akenme 4 qoshe. Lulezon nga qershori deri ne Tetor. MblidhetGusht- Nentor.

Krkesat teknike:rrenjet keshillohen tezhvilluara, te thata tepastra nga pjeset embitokes dhe rrenjet eholla anesore, megjatesi te ndryshme,trashesi mbi 1 cm.Ngjyra e murrme ne teverdhe, Brenda ebardhe ne krem.

IK IK IK IK IK ORJA ORJA ORJA ORJA ORJA


61/112


Emri shkencor: ArtemisiaObsinthium L.

Familja: Compositae

Emrtimi popullor: Pelini

Prshkrimi: bime barishtore

shumevjeare, me ngjyre hiri ne tebardhe, me lartesi 40- 100 cm.Gjethet i ka te kembyera. Lulet janete vogla ne forme kokrash te verdhane te gjelber, ndersa tek pelini i zilulet jane te kuqerreme te vendosurane forme kalliri. Pelini lulezon gjate

muajve Korrik- Gusht ndersa pelini izi gjate muajve Korrik- Shtator.

Pjesa q i prdoret: Si pjese eperdoreshme njihen kryesishtmajat e lulezuara (herbat). Ketomblidhen ne fillim te lulezimit

Krkesat teknike: Bari (herbe) ipelinit te bardhe duhet te jete ithate, gjysem i lulezuar, i zhvilluar.Kercelli i mbuluar me flete me luledhe pjeserisht me gonxhe,gjatesia 20 35 cm, aroma e vetebimes, me shije te hidhur. Ngjyra

e kercellit dhe e gjetheve jeshilene gri, lule te verdha.

PELINIPELINIPELINIPELINIPELINI


62/112


Emri shkencor: Iris germanica L

Familja: shpatore

Emrtimi popullor: shpatore, zambak

Prshkrim i shkurtr i bims: Eshte bime barishtoreshumevjeare, qe shkon 30-60 cm e larte. Ka nje rizome(rrenje) te trashe. Kercelli eshte i forte dhe nga mezi elarte eshte i degezuar. Gjethet jane te gjera me maje tegjate si shpate. Lulet jane ngjyre vjollce ne blu, ne bazete bardha ne te verdhe, damare ngjyre kafe. Lulet janepothuajse pa bisht. Fara gjendet ne nje kapsule temadhe, forma e tyre eshte e rregullt me ngjyre te kuqete murrme.

Lulezon ne muajt Maj Qershor. Shpatorja rritet

SHPSHPSHPSHPSHP A A A A A TTTTTORJA ORJA ORJA ORJA ORJA


63/112


Pjest q i prdoren: Shpatores i perdoren rizomat

(rrenjet). Shpatorja mblidhet (shkulet) ne Korrik Tetor.Shpatorja mund te kultivohet me sukses.Rrenjet e shpatores tregetohen natyrale (pa qeruar).

Ne kete rast rizomat ( rrenjet) kerkohen te thata te paqeruara, te pastruara nga pjeset e mbitokes dhe rrenjete holla. Rizomat (rrenjet) e trasha ahen ne dy ose katerpjese, me dimensione 5-10 cm gjatesi, te pa ngrena

nga insektet. Ngjyra e verdhe ne kafe, brenda e bardhekrem ne te verdhe.

Rrenje shpatore e qeruar: Rizomat (rrenjet) duhet te jene te qeruara nga levorja ( lekura) rrenjet e holla dhepjeset e mbitokes. Rizomat (rrenjet) e trasha ahen nedy ose ne kater pjese, per tu thare me mire me gjatesi

5-10 cm te pa ngrena nga insektet. Ngjyra e bardhekrem ne te verdhe.

deri ne lartesine 1080 m lartesi mbi nivelin e detit, uqendron kushteve atmosferike. Shpatorja mbilet edhene kopesht si bime zbukurimi.


64/112


Emri shkencor: Malus Silvestri

Familja: rosacea

Emertimi popullor: molla e eger

Prshkrim: eshte dru 8-12 m i larte. Takohet ne zonen eshkureve dhe te pyjeve te zones se dushkut dhe ne fillimte zones se ahut.

Molles i perdoren frutat te cilat priten ne rriska dhethahen ne diell. Vjelja e molles se eger behet ne Shtator Tetor.

MOLLA E EGERMOLLA E EGERMOLLA E EGERMOLLA E EGERMOLLA E EGER


65/112


Krkesat teknike: kerkohen kokerra te pjekura, te prerane forme ovale me trashesi 2 4 mm, te thata, shije tetharte rrudhese, cipa e verdhe ne te kuqe, tuli i verdhene portokall. Nisur nga kerkesat e vazhdueshme tetregut, kultivimi i molles se eger paraqet leverdiekonomike.

Mnyra dhe kujdesi n mbledhje: Frutat vilen me doredhe jo me shkundje me qellim qe kokrrat te mosdemtohen. Frutat e keputur futen futen ne traste, arke,kosh dhe dhe pastaj trasportohen.

Prpunimi i pjess s mbledhur: Frutat perzgjidhenduke vecuar te krimburat qe nuk i pranon tregu. Frutate perzgjedhur sit e mira priten ne rriska te holla 2-4mmdhe vendosen ne rrjeta teli per tu thare ne vende shumete ajrosur dhe me korent te vazhdueshem ajri.


66/112


Emri shkencor: Melissa officinalis L

Familja: buzore

Emrtimi popullor: bar i bletes, milca.

Prshkrim i shkurtr i bims: Eshte bime barishtore njeose shume vjeare, qe shkon 30 80 cm lartesi, kercejti ka te drejtuar larte, kater kendore, shume te degezuar.Gjethe te perkundrejta te thjeshta, me ngjyre te gjelbertte elur, shume leshtore, lulet kane ngjyre te bardhedhe nga njehere si ne roze. Fruti perbehet nga katerakene vezake me ngjyre te murme.

Lulezon ne Qershor Gusht. Rritet ne zonen edushkut, shumohet me anen e fares dhe filizave. Dukeu nisur nga kerkesat e tregut paraqet interes per kultivim.

BARI I BLETESBARI I BLETESBARI I BLETESBARI I BLETESBARI I BLETES


67/112


Prdoren: Perdoren majat e lulezuara ose gjethet (oselulet se bashku me gjthet), por te zhveshura nga kercelliMbledhja (korrja) e barit te bletes behet ne periudhen elulezimit, ndersa gjethet mund te grumbullohen para,gjate dhe pas lulezimit. Rekomandohet qe si bari ilulezuar (herba) ashtu edhe kur mblidhet vetem gjethet,te mblidhet (vile) ne dite me mjergull, kur ska diell, osene dite te fresketa,pasi ne te kundertkemi avullim tepjesshem teesences.

Kerkesat teknike:kur tregetohet siflete(gjethe) fletetduhet te jene tethata, te pastra, te zhvilluara, te plota dhe pjeserisht tethyera, me bisht jo me te gjate se 2 cm, flete edhembezuar dhe e tejdukshme, pa push, aromekarakteristike te bimese se ngjashme me ate te limonit.Ngjyra e gjelber dhe e gjelber e erret, me nuanca telehta ne te verdhe.

Kur tregetohet si bar blete e shkoqur. bari duhet te jete i thate, i paster, pjeserisht i lulezuar, i shkoqur ngakercelli. Pastrohen nga kercejt e coptuar dhe lendet ehuaja, risiten ne sita me dimensione 05 mm per heqjene pluhurit, aroma dhe shija karakteristike e vete bimes(limon) ngjyra e gjelbert ne te murrme te lehte ne teverdhe.


68/112


Emri shkencor: Betula Pendula

Familja: Betulacea

Emrtimi popullor: mshtekna,krahjete

Prshkrim i shkurtr i bims:Eshte drure qe shkon deri ne 20-30 m lartesi, trung te drejte,levore e ka te bardhe, deget i kate holla, kurrore ne forme vezake.Gjethet jane 3-6 cm te gjata 2-4cm te gjera, me maje te mprehte.Gjethet jane dyfish tedhembezuara dhe kur jane te reja jane mjafte ngjitese.Lulezon Maj Qershor.

Vendndodhja: Shtrihet ne pjesenverilindore te Dibres, ne lartesite mbi 400 m.

Pjesa e prdorshme: gjethet. Gjethet vilen ne periudhene lulezimit

Krkesat teknike: Fletet duhet te jene te thata, tezhvilluara, me bisht natyral deri ne 2 cm. Nga siper ngjyrae gjetheve kerkohet e gjelber ne gri, nga poshte mepush te holle gri.

MESHTEKNA MESHTEKNA MESHTEKNA MESHTEKNA MESHTEKNA


69/112


Emri shkencor: Arctium Lappa L.

Familja: Kompozite (compositae)

Emrtimi popullor: Rrodhe lope,rrodhe.

Prshkrimi: Eshte bime barishtorenje ose shume vjeare, qe shkonderi 1 m lartesi. Rrenjen e ka tegjate, te trashe nga jashte temurrme, bardhoshe nga brenda.Kercellin e ka te drejte dhe shumete degezuar. Gjethet i ka tekembyera ne forme zemre, tedhembezuara anash. Lulezon neKorrik Gusht.

Prhapja: Toka te pasura, me uje.

Pjesa q i prdoret: rrenjet

Koha e mbledhjes: Ato mblidhen (shkulen)ne Shkurt-Mars dhe ne Gusht Nentor.

Krkesat teknike: rrenjet duhet te jene te zhvilluara joporoze, te thata, te pastruara nga rrenjet e holla dhe tembi tokes, me gjatesi 10-12 cm. Rrenjet e trasha ahenne 2 ose 4 pjese. Ngjyra kafe, nga brenda e bardhe nekrem te hirte.

RRODHJA E MADHERRODHJA E MADHERRODHJA E MADHERRODHJA E MADHERRODHJA E MADHE


70/112


Emri shkencor: Ononis Spinosa L

Familja: Leguminosae

Emrtimi popullor: gjuhenuse.

Prshkrimi: eshte shkureze 30 80cm e larte shume vjeare. Ka kercellte degezuar. Lulet jane te vogla mebisht te shkurter, me ngjyretrendafilirritet buze rrugeve, midisshkurreve pothuajse kudo. Lulezonne Qershor Gusht.

Pjesa qe i perdoret: rrenja. Rrenjetgrumbullohen ne Shkurt ose Gusht Tetor duke e shkulur te gjithebimen.

Krkesat teknike: rrenjet kerkohente zhvilluara, me levore te pademtuar, te pastruara nga pjesa embi tokes (qafat) dhe rrenjet e holla,me trashesi mbi 0,5 cm dhe megjatesi 10-15 cm, rrenjet e trashaahen dyshe per tu thare me mire.Ngjyra kafe ne gri, brenda e bardhekrem ne te verdhe.

GJUHENUSJA GJUHENUSJA GJUHENUSJA GJUHENUSJA GJUHENUSJA


71/112


Emri shkencor: Equisetum arvense L.

Familja: ekuisetore (equisetoreae)

Emrtimi popullor: bishtkali,barkali, keputja e arave.

Prshkrimi: Bime barishtoreshumevjeare, me rizome tedegezuar te future thelle ne toke.Kercejte mbi tokesore jane dyllojesh, sporifere dhe vegjetative,te paret jane 15-25 cm te larte,keto pas pjekurise se plote tesporeve thahen dhezevendesohen prej kercejvevegjetative te veres qe dalin poprej asaj rizome dhe shkojne derine 60 cm te larte.Ngjyre e celur,ne nyje ka disa pika kafe.

Pjesa e prdorshme: pjesambitokesore.

Krkesat teknike: kerkohet bare i thate, i paster, megjatesi 10-25 cm, i plote. Ngjyra e elur ne nyje disapika kafe. Mblidhet Qershor Korrik.

BISHTK BISHTK BISHTK BISHTK BISHTK ALI ALI ALI ALI ALI


72/112


Emri shkencor: RubiniaPseudoacacia

Familja: bishtajore(leguminosae)

Emrtimi popullor: akacie,bagreme, ferre italie.

Prshkrimi: eshte nje dru megjemba qe shkon deri ne 20 mi larte. Lulet jane te bardha netrajte vilash te gjata, te varura,e me ere te kendeshme.Lulezon nga Maji dhe deri neQershor.

Pjesa q i prdoret: lulet.Mblidhet ne periudhen elulezimit ne Maj-Qershor

Krkesat teknike:kerkohen lule te thata teelura, te shkeputura ngaveshuli, me bishtin e tyrenatyral. Ngjyra e luleveeshte e bardhe dhe ebardhe ne krem te elur.

AK AK AK AK AK A A A A A CIA CIA CIA CIA CIA


73/112


Emri shkencor: RubusIdeaus L.

Familja: trendafilore(Rosaceae)

Emrtimi popullor: Mjeder,

mjeter, ferre malike.

Prshkrimi: Eshte shkure erendomte ne lartesine 800-1800 m mbi nivelin e detit. Ajoshkon 1-1.5 m e larte, megjethe te kembyara tek

pendore me 3-7 gjetheza, tesipermet trishe, gjethet eposhtme jane me push te imetdhe kane ngjyre gri, kurse persiper jane te gjelbera. Luletshume te vogla me ngjyre te bardhe. Fruit eshte njemaneze me ngjyre te kuqe shume aromatike, lulezonne Maj-Qershor ndersa frutat i piqen ne Korrik Gusht.

Perhapja : kryesisht ne zonat mbi 1500 m.Mjedres i perdoren gjethet.

Krkesat teknike: mblidhet Qershor- Gusht. Fletet duhette jene te thata te plota me bishtin e tyre natyral ne anene mbrapeshtme te pushezuara, me dhembezime te

theksuara anes gjethes e cila perfundon me maje.Ngjyre te gjelber te hapur, push gri te gjelber.

MJEDRA MJEDRA MJEDRA MJEDRA MJEDRA


74/112


Emri shkencor: Gentiana Lutea L

Familja: gentianore (Gentianaceae)

Emrtimi popullor: sanzi, shtar

Prshkrimi: Sanzi eshte nje bime barishtoreshumevjeare autoktone Shqipetare, qe mban dheemerin e mbretit te Ilireve Genti ( shekulli i II paraKrishtit). Gentiana eshte nje bime e gjate me lartesi 06-1.5 m, me gjethe te gjera jeshile dhe lule te verdha. Ajorritet ne toka me lageshtire e te pasur, me kullim te mire,ne shpate gelqerore te zonave sub-alpine ne lartesine800-2000 m mbi nivelin e detit.

SANZISANZISANZISANZISANZI

Pjest q prdoren: Sanzit i perdoren rrenjet e saj. Atomblidhen ne Shtator-Tetor. Rrenjet duhet te jene te thata,


75/112


me gjatesi 10-15 cm, te pastruara nga pjeset e mbitokesdhe rrenjet e holla, ngjyra e rrenjeve kerkohet e verdhene kafe.

Disa keshilla qe duhet te mbahen parasyshe ne vjeljendhe grumbullimin e Sanzit. Shkulja e sanzit behet nevjeshte kur te jete pjekur fara me qellim qe ata te bijen netoke dhe te zevendesojne bimen meme.

Ne vendin ku shkulen rrenjet duhet te lihen copa rrenjeshte mbuluara ne dhe pasi keshtu mund te rimbijne bimezate reja

Gjate shkuljes ne do 5 rrenje te lihet nje rrenje e pa shkulurqe te behet e mundur zevendesimi i bimeve te shkulura.

Sot Gentiana kjo bime me vlera ekonomike,sociale, ekologjike te pa zevendesueshmene rast se nuk vihet ne mbrojtje dhe nukkultivohet, rrezikohet te zhduket, dukeshkaktuar pasoja te pa llogariteshme.

MESAZH:MESAZH:MESAZH:MESAZH:MESAZH:


76/112


Emri shkencor: Juniperus communis L./ Oxycedrus L.

Familja: Cupresaceae

Emrtimi popullor: dellinja e zeze

Prshkrim i shkurtr i bims: dellinja e zeze (Juniperuscommunis L.) eshte nje shkurre me lartesi 1-2 m lartesishume e degezuar. Fruti eshte nje rrushk me madhesi5-8 mm, piqet ne vjeshten e vitit te dyte.

DELLINJA E ZEZEDELLINJA E ZEZEDELLINJA E ZEZEDELLINJA E ZEZEDELLINJA E ZEZE

Dllenjs i prdoren frutat (kokrat). Mblidhet ne shtator-dhjetor dhe ne shkurt, duke e goditur bimen me shkop,pasi kemi shtruar ne toke nje araf. Kokrrat e saje janeme ngjyre te erret ne te zeze. Ne maje te frutit vihen retre vija te ngritura qe formojne nje forme trekendeshi


77/112


pak si te thelluar. Keto vija na tregojne majen e tri luspaveqe perbejne vete frutin. Kur kokrrat e dellinjes se zeze jane te pjekura, tuli i tyre eshte si i sfungjerte. Ne rastse siperfaqja e frutit nuk eshtee rregullt kjo shpjegohet osenga shtypja e tyre ose ky eshtembledhur i pa pjekur.Zakonisht nje kokerr dellinjepermban tre fara te ngjiturapas tulit te frutit.

Krkesat teknike: dellinjamblidhet ne Shtator - Dhjetor,Shkurt. Kokrrat duhet te jenete rrumbullaketa te ndriteshmeme diameter mbi 4mm tetuleta. Ngjyra blu e erret ose violete e thelle. EdheDellinja e kuqe (Juniperus Oxycedrus L.) mblidhet nete njejtat periudha. Kokrrat e dellinjes se kuqe duhen tepjekura te rrumbullaketa me cipe te ndriteshme, pakokrra te thata te vegjetacioneve te kaluara. Ngjyra ekokrave (frutave) duhet e kuqe dhe e kuqe me nuancate lehte ne te verdhe.

Prpunimi i pjess s mbledhur : Kokrrat e grumbulluarahapen per tu thare ne nje shtrese 1-2 cm ne vende tembrojtura nga ndotjet, dike siguruar ajrosje. Perzihencdo 4-5 ore, me ane te nje krehesri te lehte prej druri.Gjate periudhes se tharjes behet edhe pastrami i tyrenga gjethet, kercejte dhe kokrrat e prishura. Tharja zgjat

derisa lageshtia te ulet nga 30-20%. Amballazhimi behetne thase bezeje.


78/112


Emri shkencor: Tilia Cordata, Tilia Platyphyllos scop,Tilia argentea deif

Familja: Blinore (tiliaceae)

Emrtimi popullor: blin, gjin

Prshkrim i shkurtr i bims:Duke qene se ne terrentepyjeve takohen te tre ketalloje, duhen dalluar se kanevlere te ndryshme tregu. Blirifletevogel e ka gjethen ne

forme zemre dhe eshte papush nga ana e poshteme.Bliri i argjendte quhet keshtusepse nga ana e poshteme egjethes ka push te bardhe eme shkelqim si argjend.

Bliri gjethegjere dallohet

nga madhesia e gjethes qeeshte shume e dukeshme dhenga ana e poshteme nuk kapush me shkelqim argjendi porvetem thjesht ngjyre hiri te lehte.Eeshte dru deri ne 40 m i larte, gjethet i ka te kembyera,me dhembe te mprehte, me maje te shkurter, me dy

ndajgjetheza vezake mjaft renese dhe me llape te madhene trajte zemre, te gjelbera ne te dyja faqet. Lulet me ere

BLIRIBLIRIBLIRIBLIRIBLIRI


79/112


Vendet e prhapjes: Nelartesite deri ne 1000 m mbi

nivelin e detit, ne tokagurishtore e shkembore terrahura nga dielli e te fresketa,qe ruajne lageshti.

Pjesa q i shfrytzohet: Luljase bashku me brakte,te plotame bishtin e tyre natyral. Luljae verdhe deri ne krem, braktja- jeshile ne te verdhe.

Periudha e mbledhjes:qershor, korrik, kur kanelulezuar 2/3 e gonxheve.

Mnyra dhe kujdesi n mbledhje: Vjelja behet me doreose gershere te posacme, me ndihmen e shkalleve. Nuklejohet prerja e degeve ose goditja e tyre me shkop.30% e luleve duhet te lihen ne peme per riperteritje sidhe per bletet.

Tharja dhe ruajtja: Tharja behet ne hije, ne vende tehapura, duke perdorur per shtroje beze (jo plastmas).Tharja behet duke ruajtur ngjyren e verdhe net e gjelerttte elur. Ndotjet jane te papranushme

te kendeshme jane te grumbulluara ne cima mbi nje bishtte perbashket i cili deri nga mesi i gjatesise se tij rritet menje brakte me ngjyre te blerte si ne te verdhe.Lulezon neQershor Korrik .

Bliri i kuq ( i eger): lulja e verdhe ne krem, braktja jeshile net e verdhe, me damare te kuq.


80/112


Emri shkencor: Viscum Album L

Familja: Lorantale

Emrtimi popullor: Dishell, vjeshtull

Prshkrimi: Eshte bime gjysem parazitare,me degezimedikotonike, me gjelberim te perhershem, jeton ne drure(Pishe) dhe shkon deri ne 1-1,2m e larte, duke formuarnje shkurez te rrumbullaket. Gjethet i ka te trasha teplota dhe te perkundrejta, lekurore, pa bisht me ngjyrete gjelber ne te verdhe. Ne sqetull dhe ne maje te degevedalin lulet me ngjyre te verdhe, fruit eshte nje rrushk irrumbullaket me ngjyre te bardhe i cili permban nje fare.

VJESHTULLA VJESHTULLA VJESHTULLA VJESHTULLA VJESHTULLA


81/112


Prhapja: Ne masivet e pishave ne Lure, Lukan, etj.Lulezon ne Mars Prill. Frutet piqen ne fund te vjeshtes.

Pjest q prdoren: Perdoren gjethet dhe gjethetsebashku me deget (lastaret e rinj) herbe, te mbledhurambi pisha dhe mblidhen ne Gusht Shtator.

Krkesat teknike: ngjyra jeshile me nuanca lehtesishtne te verdhe. Kur do te tregetohet si herbe, kerkohetbare i thate i plote, dege te vegjetacionit te po atij viti, tetrasha deri ne 0,5 cm, ngjyra jeshile, lehtesisht ne teverdhe.


82/112


Emri shkencor: Viola odorata

Familja: manushaqore

Emrtimi popullor: manushaqe, lulevjollce, lulexhiveze, surratke.

Prshkrimi: Bime barishtore shumevjeare me rrenjekacavjerese e paisur me shume rrenjeza penjezore. Nukka kercell. Gjethet jane te plota, me bisht te gjate neforme zemre ose veshkore, ka disa dege te holla teashtuquajtura stalone, te cilat perhapen ne siperfaqene tokes ne trajte tufash. Lulet kane ngjyre manushaqe,me ere shume te kendeshme. Frti eshte nje kapsuleme shume fara te bardheme, lulezon heret ne pranvere(Mars Prill)

MANUSHA MANUSHA MANUSHA MANUSHA MANUSHA QJA QJA QJA QJA QJA


83/112


Prhapja: Ne zonat e larta, bjeshke, barishtore dhe

gurishtore.Pjesa qe shfrytezohet: lulja. Tek ne mblidhet kryesisht

manushaqja tre ngjyreshe (viola tricolor L) me lule vjollceme nuanca ose te verdha.

Periudha e mbledhjes:

vjelja dhe grumbullimi i bimeve mjekesore te dibres

Documents