VoIPVoIPVoVoĉĉo per Interreta Protokoloo per Interreta Protokolo

Jimes Vasco MilanezJimes Vasco Milanez 40a Brazila Kongreso de Esperanto40a Brazila Kongreso de Esperanto

25a Brazila Esperantista Junulara Kongreso25a Brazila Esperantista Junulara KongresoPorto Alegre, la 20an de Julio 2005Porto Alegre, la 20an de Julio 2005

ĈĈu tia estos via nova telefono?u tia estos via nova telefono?

� Evoluo de telekomunikado kaj telefonioEvoluo de telekomunikado kaj telefonio� Komputilaj retoj kaj la furoro de InterretoKomputilaj retoj kaj la furoro de Interreto� Voĉotrafiko kaj datumtrafikoVoĉotrafiko kaj datumtrafiko

– Kial du infrastrukturoj?Kial du infrastrukturoj?– Ciferaj teknologioj: kio estas datumo?Ciferaj teknologioj: kio estas datumo?

� La konflikto kaj la konverLa konflikto kaj la konverĝĝoo– La novaj nebulaj sojlojLa novaj nebulaj sojloj

� Kio estas VoIP?Kio estas VoIP?– La du flankoj de la militoLa du flankoj de la milito

EnkondukoEnkonduko

??

La ordinara telefonioLa ordinara telefonio� La telefono kaj la analogaj telefonretojLa telefono kaj la analogaj telefonretoj� Konverto al ciferaj telefonretojKonverto al ciferaj telefonretoj� Komutado de cirkvitojKomutado de cirkvitoj� Hierarkia arkitekturoHierarkia arkitekturo� ĈĈelaj telefonsistemojelaj telefonsistemoj

Klaso 1

Klaso 2

Klaso 3

Klaso 4

Klaso 5

Abonantoj

Komputilaj retojKomputilaj retoj� Interkonektado de komputilojInterkonektado de komputiloj� Komutado de pakoj x komutado de cirkvitojKomutado de pakoj x komutado de cirkvitoj� Protokoloj: la “lingvoj” de la retojProtokoloj: la “lingvoj” de la retoj� Salato da protokoloj kaj la modelo OSISalato da protokoloj kaj la modelo OSI

Aplika tavolo

Prezenta tavolo

Seanca tavolo

Transporta tavolo

Reta tavolo

Ligila tavolo

Fizika tavolo

Retaj interkonektoj

Komputilaj interkonsentoj

Aplika tavolo

Prezenta tavolo

Seanca tavolo

Transporta tavolo

Reta tavolo

Ligila tavolo

Fizika tavolo

La vera komunikkanalo

Fizika interkonekto

Mesaĝo Mesaĝo

Komputilaj retojKomputilaj retoj

� Kio ekzakte estas pako?Kio ekzakte estas pako?

� La pluraj protokolaj tavolojLa pluraj protokolaj tavoloj– Komparo: itinero de letero tra la ordinara poKomparo: itinero de letero tra la ordinara poŝŝtoto

Komputilaj retojKomputilaj retoj� La arkitekturo TCP/IPLa arkitekturo TCP/IP

– La plej uzata reta protokolaro en la nuntempoLa plej uzata reta protokolaro en la nuntempo– Simpligita priskribo per kvar tavolojSimpligita priskribo per kvar tavoloj

� Interreto: la eksplodo de datumtrafikoInterreto: la eksplodo de datumtrafiko� El teksto al bildo, sono kaj videoEl teksto al bildo, sono kaj video� Postmomentaj kaj sammomentaj aplikojPostmomentaj kaj sammomentaj aplikoj� Pri la kostoj... $$$Pri la kostoj... $$$

VoIPVoIP

Kaj ni alvenas al epoko por konverKaj ni alvenas al epoko por konverĝĝo...o...

Kial plu havi du infrastrukturojn se datumretoj Kial plu havi du infrastrukturojn se datumretoj jam farijam fariĝĝas vaste uzataj kaj kapablaj porti pli as vaste uzataj kaj kapablaj porti pli ““aaŭŭdacajn” servojn?dacajn” servojn?

Telefonio tra datumretojTelefonio tra datumretoj

La arkitekturo OPTLa arkitekturo OPT� Samkiel Samkiel ĉĉe la modelo OSI, tavola divido de e la modelo OSI, tavola divido de

la roloj por transsendo de vola roloj por transsendo de voĉĉoo

� Unua diferenco: trafiko de voUnua diferenco: trafiko de voĉĉaj aj telefonvokoj sur retoj de pakatelefonvokoj sur retoj de pakaĵĵojoj

� Malfermaj protokoloj kaj interfacoj Malfermaj protokoloj kaj interfacoj por ebligi apartigon de la taskojpor ebligi apartigon de la taskoj– Servoj kaj aldonaj ecojServoj kaj aldonaj ecoj– Kontrolado kaj regado de vokoj kaj abonantojKontrolado kaj regado de vokoj kaj abonantoj– Transsendado de la datumpakojTranssendado de la datumpakoj

� Malsamaj serviloj por Malsamaj serviloj por ĉĉiu tavoloiu tavolo

Aplikoj kaj servojAplikoj kaj servoj

Kontrolo de alvokojKontrolo de alvokoj

Reta infrastrukturoReta infrastrukturo

Malfermaj interfacoj

Malfermaj interfacoj

Kelkaj postulojKelkaj postuloj� Kiel garantii la kvaliton de la servo? [QoS]Kiel garantii la kvaliton de la servo? [QoS]

– Liveri prioritaton al la sammomentaj pakoj tra la reto: akuratecoLiveri prioritaton al la sammomentaj pakoj tra la reto: akurateco– Plani la reton laPlani la reton laŭŭ statistikaj studoj kontra statistikaj studoj kontraŭŭ blokado de trafiko blokado de trafiko

� Konverto de la voKonverto de la voĉĉo al bitoj kaj densigo: o al bitoj kaj densigo: kodekojkodekoj– Specimenigo, ciferigo kaj densigo – kaj reciprokeSpecimenigo, ciferigo kaj densigo – kaj reciproke– Bezono Bezono ŝŝpari kiel eble plej multe la uzadon de la kuna mediopari kiel eble plej multe la uzadon de la kuna medio

� Atenti la sekureconAtenti la sekurecon– AAŭŭtentigo de uzantoj per pasvorto, IP, ktp por eviti trompadontentigo de uzantoj per pasvorto, IP, ktp por eviti trompadon– ĈĈifrado [kriptografio] de la konektoj kiam neceseifrado [kriptografio] de la konektoj kiam necese

� Provizi kluzojn al la tradicia telefonretoProvizi kluzojn al la tradicia telefonreto– La uzantoj plu volos babili kun siaj amikoj sen VoIPLa uzantoj plu volos babili kun siaj amikoj sen VoIP

� Kiel oni pagu?Kiel oni pagu?– Senpagaj servoj, pago laSenpagaj servoj, pago laŭŭ minuto a minuto aŭŭ la laŭŭ trafiko, abonado trafiko, abonado

Elementoj de la retoElementoj de la reto� Kontrolaj serviloj kaj prokuriloj, respondecaj pri la logika Kontrolaj serviloj kaj prokuriloj, respondecaj pri la logika

establo de vokoj, aestablo de vokoj, aŭŭtentigo de uzantoj, tarifadotentigo de uzantoj, tarifado� La retaj interkonektaj aparatoj sur kiuj vere fluas la La retaj interkonektaj aparatoj sur kiuj vere fluas la

trafiko, kiel kursiloj, ripetiloj, trafiko, kiel kursiloj, ripetiloj, ŝŝaltiloj, pontoj, nabojaltiloj, pontoj, naboj� La kluzoj inter la ordinara sistemo kaj la datumretoLa kluzoj inter la ordinara sistemo kaj la datumreto� La serviloj kun la aldonaj aplikojLa serviloj kun la aldonaj aplikoj� Kabloj, optikaj fibroj, sendrataj ligojKabloj, optikaj fibroj, sendrataj ligoj� TerminalojTerminaloj

– IP-telefonojIP-telefonoj– Komputiloj kun virtuala telefonoKomputiloj kun virtuala telefono– Ordinaraj telefonoj, tra:Ordinaraj telefonoj, tra:

Kluzoj “klaso 5” – rekte Kluzoj “klaso 5” – rekte ĉĉe la ordinaraj terminaloje la ordinaraj terminalojKluzoj “klaso 4” – Kluzoj “klaso 4” – ĉĉe la centraloj por konverti la trunkojne la centraloj por konverti la trunkojn

La protokolojLa protokoloj� Distingo inter du Distingo inter du ĉĉefaj fluoj en la normala uzoefaj fluoj en la normala uzo

– La kontrolmesaLa kontrolmesaĝĝoj (inter terminaloj kaj serviloj, nur inter serviloj)oj (inter terminaloj kaj serviloj, nur inter serviloj)– La ciferigita voLa ciferigita voĉĉo, inter terminaloj kaj/ao, inter terminaloj kaj/aŭŭ kluzoj kluzoj

� AmbaAmbaŭŭ fluoj okazas tra la reta interkonekta aparataro fluoj okazas tra la reta interkonekta aparataro� Memorante la arkitekturon TCP/IP...Memorante la arkitekturon TCP/IP...

– Tavoloj aplika, transporta, reta kaj datumligilaTavoloj aplika, transporta, reta kaj datumligila– La protokoloj de VoIP troviLa protokoloj de VoIP troviĝĝas as ĉĉe la aplika tavoloe la aplika tavolo

La voLa voĉĉo estas nur unu plia apliko de la retojo estas nur unu plia apliko de la retoj

� Por la voPor la voĉĉoo– RTPRTP– En la transporta tavolo estas uzata UDP, pli malpezaEn la transporta tavolo estas uzata UDP, pli malpeza

� Por la kontrolmesaPor la kontrolmesaĝĝojoj– H.323, MGCP, SIPH.323, MGCP, SIP– En la transporta tavolo estas uzata TCP (pli fidinda) aEn la transporta tavolo estas uzata TCP (pli fidinda) aŭŭ UDP mem UDP mem

SIP – Seancostariga ProtokoloSIP – Seancostariga Protokolo� Kio estas seanco?Kio estas seanco?� Protokolo bazita sur malpezaj tekstaj mesaProtokolo bazita sur malpezaj tekstaj mesaĝĝojoj� SIP-serviloj kaj SIP-terminalojSIP-serviloj kaj SIP-terminaloj� SIP-adreso: simila al retpoSIP-adreso: simila al retpoŝŝta adresota adreso

– identigo de la uzanto @ identigo de la serviloidentigo de la uzanto @ identigo de la servilo� SIP-metodoj: petoj por la malsamaj taskoj plenumeblajSIP-metodoj: petoj por la malsamaj taskoj plenumeblaj

� Triciferaj statomesaTriciferaj statomesaĝĝoj oj (1xx, 2xx, 3xx, 4xx, 5xx kaj 6xx)(1xx, 2xx, 3xx, 4xx, 5xx kaj 6xx)– Informas sukceson, eraron, provadonInformas sukceson, eraron, provadon

SIP – Seancostariga ProtokoloSIP – Seancostariga Protokolo� Kun la SIP-serviloj: okaze de la konekto, la terminalo sendas al la Kun la SIP-serviloj: okaze de la konekto, la terminalo sendas al la

servilo la peton REGISTRO por mencii sian servilo la peton REGISTRO por mencii sian ĉĉeeston en la retoeeston en la reto– Salutnomo, pasvorto, nuna IP-adreso por registro en la datumbazoSalutnomo, pasvorto, nuna IP-adreso por registro en la datumbazo– ĈĈiuj SIP-metodoj (petoj) fluas tra la serviloj; voiuj SIP-metodoj (petoj) fluas tra la serviloj; voĉĉo rekte inter la terminalojo rekte inter la terminaloj

� Ekzemplo de mesaEkzemplo de mesaĝĝofluo dum voko inter du terminaloj ofluo dum voko inter du terminaloj [funkciado punkto-al-punkto, ekzemple sur loka reto, sen serviloj][funkciado punkto-al-punkto, ekzemple sur loka reto, sen serviloj]

Uzanto A Uzanto B

Prenas kaj

klavasSonoras

Respondas

Finas

Finas

SIP – Seancostariga ProtokoloSIP – Seancostariga Protokolo� Ekzemplo de plena SIP-mesaEkzemplo de plena SIP-mesaĝĝoo

La konverLa konverĝĝo – Io – I� Migrado de la ordinaraj telefonretoj al VoIPMigrado de la ordinaraj telefonretoj al VoIP

– Retoj de Nova Generacio [NGN]: kontrolitaj retoj por garantii la kvalitonRetoj de Nova Generacio [NGN]: kontrolitaj retoj por garantii la kvaliton– Krom la voKrom la voĉĉa trafiko, la bendo kiu restas estas ofertebla por interreta trafikoa trafiko, la bendo kiu restas estas ofertebla por interreta trafiko– Kapacito multe pli granda ol egalvalora tradicia telefonretoKapacito multe pli granda ol egalvalora tradicia telefonreto– La novaj retoj de la brazilaj telefonkompanioj: Telefonica, Intelig...La novaj retoj de la brazilaj telefonkompanioj: Telefonica, Intelig...

KonverKonverĝĝo lao laŭŭ sistemo de Trópico/CPqD sistemo de Trópico/CPqD

� La vojojLa vojoj– Reta aparataro anstataReta aparataro anstataŭŭ centraloj centraloj– Kluzoj klaso 4 Kluzoj klaso 4

Travideblaj por la uzantoTravideblaj por la uzanto– Kluzoj klaso 5Kluzoj klaso 5

Novaj instalojNovaj instaloj

� Plena konkuradoPlena konkurado– Permeso al kompanioj funkcii ekster Permeso al kompanioj funkcii ekster

sia originala areo: nun mankas nur la sia originala areo: nun mankas nur la “lasta mejlo”“lasta mejlo”

– Oferto de VoIP-servoj al entreprenojOferto de VoIP-servoj al entreprenoj

La konverLa konverĝĝo – IIo – II� La oferto de voLa oferto de voĉĉosendo tra la ordinara interreto...osendo tra la ordinara interreto...

– Ordinaraj programoj por voOrdinaraj programoj por voĉĉa babiladoa babilado– Multaj aliaj novaj entreprenoj, kiuj ofertas ligon al la ordinara telefonretoMultaj aliaj novaj entreprenoj, kiuj ofertas ligon al la ordinara telefonreto– UOL-Fone: http://fone.uol.com.br/UOL-Fone: http://fone.uol.com.br/– Primeira Escolha: http://www.ligue24.com.br/Primeira Escolha: http://www.ligue24.com.br/

� SkypeSkype– Telefonvokoj, babilado kaj aliaj servoj tra interretoTelefonvokoj, babilado kaj aliaj servoj tra interreto– Instali la programon disponebla Instali la programon disponebla ĉĉe http://www.skype.com/e http://www.skype.com/– Senpagaj telefonvokoj inter komputilojSenpagaj telefonvokoj inter komputiloj– SkypeOut: kluzoj al la ordinara sistemoSkypeOut: kluzoj al la ordinara sistemo

Malaltaj prezoj por internaciaj vokojMalaltaj prezoj por internaciaj vokoj– SkypeIn [beta-servo]: vera telefonnumero por via Skype-telefonoSkypeIn [beta-servo]: vera telefonnumero por via Skype-telefono– Distribuita arkitekturo, bazita sur retoj uzanto-al-uzanto, malsama ol OPTDistribuita arkitekturo, bazita sur retoj uzanto-al-uzanto, malsama ol OPT– Proprietaj (fermitaj) protokoloj: risko koncerne al la estonta konkuradoProprietaj (fermitaj) protokoloj: risko koncerne al la estonta konkurado– El la retoj por disponigi muzikojn al riveroj da monoEl la retoj por disponigi muzikojn al riveroj da mono

ĈĈu tiu tipa “garau tiu tipa “garaĝĝa invento” kiu revolucias la mondon?a invento” kiu revolucias la mondon?ĈĈu OPT perdos sian rolon por la arkitekturo de Skype?u OPT perdos sian rolon por la arkitekturo de Skype?

Faru vi memFaru vi mem� Dispono de multaj senpagaj VoIP-programaroj en interretoDispono de multaj senpagaj VoIP-programaroj en interreto

– VoIP-Serviloj kaj virtualaj telefonojVoIP-Serviloj kaj virtualaj telefonoj

� ServilojServiloj– Malfermaj fontkodoj: kopiu, uzu, studu, adaptuMalfermaj fontkodoj: kopiu, uzu, studu, adaptu– Aldono de multaj servoj per softvara interlaborigoAldono de multaj servoj per softvara interlaborigo– Funkcias Funkcias ĉĉe ordinaraj komputiloj kun la sistemo Linuksoe ordinaraj komputiloj kun la sistemo Linukso– Ebleco interkonekti kun la ordinara telefonsistemo per kluzoEbleco interkonekti kun la ordinara telefonsistemo per kluzo

Asterisk: http://www.asterisk.org/Asterisk: http://www.asterisk.org/Plena servilo SIP/H.323 por IP-PBX; multaj servoj jam kunigitajPlena servilo SIP/H.323 por IP-PBX; multaj servoj jam kunigitaj

VOCAL: http://www.vovida.org/VOCAL: http://www.vovida.org/Subteno al SIP , MGCP kaj H.323; reguloj facile agordeblaj per Java-interfacoSubteno al SIP , MGCP kaj H.323; reguloj facile agordeblaj per Java-interfaco

SER – SIP Express Router: http://www.iptel.org/ser/SER – SIP Express Router: http://www.iptel.org/ser/Tre potenca SIP-servilo bazita sur malpeza kerno + moduloj + MySQL datumbazoTre potenca SIP-servilo bazita sur malpeza kerno + moduloj + MySQL datumbazoGranda fleksebleco kaj interlaboro kun aliaj liberaj programojGranda fleksebleco kaj interlaboro kun aliaj liberaj programojReta interfaco bazita sur PHP por la uzantoj por aliro al kelkaj servojReta interfaco bazita sur PHP por la uzantoj por aliro al kelkaj servojPlena agordo de la reguloj per “Vokplanoj”Plena agordo de la reguloj per “Vokplanoj”

� TerminalojTerminalojX-Lite: http://www.xten.com/X-Lite: http://www.xten.com/ Sub “Downloads”Sub “Downloads”Linphone: http://www.linphone.org/Linphone: http://www.linphone.org/SJPhone: http://www.sjlabs.com/sjp.htmlSJPhone: http://www.sjlabs.com/sjp.html

� La migrado de la telefonio al la datumretoj estas La migrado de la telefonio al la datumretoj estas ŝŝajne senrevenaajne senrevena� Teknikaj problemoj estas venkataj, kiel ekzemple la garantio de kvalito Teknikaj problemoj estas venkataj, kiel ekzemple la garantio de kvalito � La prezo de telefonvokoj devos signife fali pro la konkurado kiun la La prezo de telefonvokoj devos signife fali pro la konkurado kiun la

nova teknologio permesas kaj pro la malpliigo de la kostojnova teknologio permesas kaj pro la malpliigo de la kostojĈĈu vi jam au vi jam aŭŭdis pri “retmesadis pri “retmesaĝĝo de longa distanco”? o de longa distanco”?

Kelkaj konkludojKelkaj konkludoj

Scenoj el la proksimaj Scenoj el la proksimaj ĉĉapitrojapitroj� Enigmoj, multaj enigmoj en la horizontoEnigmoj, multaj enigmoj en la horizonto� ĈĈu la distribuita arkitekturo de Skype renversos la ekzistantajn?u la distribuita arkitekturo de Skype renversos la ekzistantajn?� Alvenas la tempo por sendrataj datumretoj: Wi-Fi, Wi-MAXAlvenas la tempo por sendrataj datumretoj: Wi-Fi, Wi-MAX

La proksima batalo La proksima batalo ĉĉe la poe la poŝŝtelefonojtelefonojNovaj teknikaj problemojNovaj teknikaj problemojĈĈelaj sistemoj de la tria generacio ankaelaj sistemoj de la tria generacio ankaŭŭ estos potencaj datumretoj... estos potencaj datumretoj...

ReferencojReferencoj� Practical VoIP: Using VOCAL – David G. Kelly, Cullen Jennings, Luan DangPractical VoIP: Using VOCAL – David G. Kelly, Cullen Jennings, Luan Dang

O'Reilly & AssociatesO'Reilly & Associates – – http://www.oreilly.com/catalog/voip/http://www.oreilly.com/catalog/voip/� Microsoft Real-Time Communications: Protocols and Technologies – Ross CarterMicrosoft Real-Time Communications: Protocols and Technologies – Ross Carter

http://www.microsoft.com/technet/http://www.microsoft.com/technet/ � RFC 3261: SIP: Session Initiation ProtocolRFC 3261: SIP: Session Initiation Protocol – IETF Requests for Comments – IETF Requests for Comments

http://www.ietf.org/rfc.htmlhttp://www.ietf.org/rfc.html� TCP/IP Tutorial and Technical Overview – IBM RedbooksTCP/IP Tutorial and Technical Overview – IBM Redbooks

http://www.redbooks.ibm.com/http://www.redbooks.ibm.com/ � La La ĈĈela Telefonsistemo – Jimes Vasco Milanezela Telefonsistemo – Jimes Vasco Milanez

http://www.aleph.com.br/kce/ftp/kelter04.ziphttp://www.aleph.com.br/kce/ftp/kelter04.zip� Uzeblecoj de Interreta Telefonado – Rainer KurzUzeblecoj de Interreta Telefonado – Rainer Kurz

http://www.fw.hu/eventoj/steb/ingxenierado/telekomuniko/interreta_telefonado.ppthttp://www.fw.hu/eventoj/steb/ingxenierado/telekomuniko/interreta_telefonado.ppt� CPqD – Centro de Pesquisa e Desenvolvimento em TelecomunicaçõesCPqD – Centro de Pesquisa e Desenvolvimento em Telecomunicações

http://www.cpqd.com.br/http://www.cpqd.com.br/� Trópico Telecomunicações AvançadasTrópico Telecomunicações Avançadas

http://www.tropiconet.com.br/http://www.tropiconet.com.br/

� World TelecomWorld Telecom http://worldtelecom.uol.com.br/http://worldtelecom.uol.com.br/� TelecoTeleco http://www.teleco.com.br/http://www.teleco.com.br/ � IPTEL / Fraunhofer Fokus IPTEL / Fraunhofer Fokus http://www.iptel.org/http://www.iptel.org/� VoIP-info.org – The VoIP WikiVoIP-info.org – The VoIP Wiki http://www.voip-info.org/http://www.voip-info.org/� SIP – Session Initiation ProtocolSIP – Session Initiation Protocol http://www.cs.columbia.edu/sip/http://www.cs.columbia.edu/sip/