vormfactoren & kostenkengetallen9abfa49a-3dcd-44eb...ons werk voor onze nationale en...

Vormfactoren & kostenkengetallen Nederlandse Assets 2019/2020

ARCADIS VORMFACTOREN & KOSTENKENGETALLEN

Voorwoord

2

The Global ContextGlobal Economy

The global economy began to cool off in 2018, with growth weakening to an estimated 3.0% for the year. The World Bank expects this slowdown to continue, forecasting 2.9% growth in 2019 and 2.8% in 2020.

Trade tensions are at the heart of this deceleration, with potential trade disputes dampening economic forecasts. The World Bank estimates that about 5% of global trade flows would be negatively affected by the implementation of all tariffs currently under consideration. This poses a major risk for future economic growth.

Across all sectors of the economy, borrowing money is becoming more difficult and more expensive. Additionally, in some developing countries, debt vulnerabilities are emerging. These factors present an additional potential threat to economic performance.

Nevertheless, broadly speaking, the global economy performed well over 2017 and 2018, with obvious signs of productivity improvements. This could set the stage for stronger-than-expected global economic activity, especially if political volatility subsides.

Evidence suggests that organizations that have leveraged existing and emerging technologies have pulled ahead of competitors. For the construction industry, which has been behind the curve, now is the time to fully embrace advancements in technology, as a means of overcoming global economic headwinds, by boosting productivity and cutting costs.

The Arcadis International Construction Costs Index 2019The three most expensive cities remain the same in this year’s index, but New York has usurped San Francisco at number one.

The index range for ten most expensive cities has narrowed this year, with the average index value reducing by 3%, when compared to 2018. The reasons for this include a combination of currency and inflationary effects, resulting in these cities becoming closer together in comparative costs for construction.

There have also been some shifts in the ten least expensive cities, partly because new cities have been introduced this year. Additionally, some cities lower down the index have seen incremental increases relative to London over the years. While they remain relatively inexpensive places to build, they are becoming more expensive over time.

This year the average index score for the ten least expensive cities has increased by over 5%, when compared to 2018. A number of these markets have experienced significant regulatory changes, as well as a combination of currency impacts and inflation.

Overall, the total range across the index has decreased by over 10% this year, which suggests a general convergence of construction costs globally.

6

2019 ICC

-

Bengaluru 2% - 4% +New Delhi 2% - 4% +

Mumbai 2% - 4% +Kuala Lumpur 0% - 2% +

Ho Chi Minh 3% - 5% +Wuhan 2% - 4% +

Guangzhou / Shenzhen 2% - 4% +Chengdu 2% - 4% +

Jakarta 5% - 7% +Belgrade 2% - 4% +Shanghai 2% - 4% +Bangkok 2% - 4% +

Beijing 2% - 4% +Nairobi 1% - 3% +

Johannesburg 3% - 5% +Sofia 1% - 3% +

Bucharest 3% - 5% +Athens 1% - 3% +Manila 5% - 7% +

Kiev 1% - 3% +Istanbul 11% - 13% +Bogota 5% - 7% +

Mexico City 3% - 5% +Buenos Aires -

Warsaw 15% - 17% +Rio de Janeiro 3% - 5% +

Valencia 2% - 4% +Malaga 2% - 4% +

Santiago 3% - 5% +Sao Paulo 3% - 5% +

Lisbon 2% - 4% +Barcelona 2% - 4% +

Porto 2% - 4% +Madrid 2% - 4% +Belfast 2% - 4% +

Memphis 3% - 5% +Houston 4% - 6% +

Dallas 4% - 6% +Perth 1% - 2% +

Melbourne 3% - 5% +Marseille 2% - 4% +

Seoul 3% - 5% +Amsterdam 6% - 8% +Rotterdam 6% - 8% +

Brisbane 1% - 3% +Berlin 4% - 6% +Milan 2% - 4% +Rome 2% - 4% +

Montreal 0% - 2% +Lyon 2% - 4% +

Miami 4% - 6% +Phoenix 3% - 5% +

Singapore 1% - 3% +Brussels 2% - 4% +

Denver 3% - 5% +Muscat 0% - 2% +

Paris 1% - 3% +Jeddah 2% - 4% +Riyadh 2% - 4% +

Aberdeen 2% - 4% +Salt Lake City 4% - 6% +

Cardi� 2% - 4% +Doha 1% - 3% +

Calgary 1% - 3% +Toronto 4% - 6% +Detroit 2% - 4% +Sydney 4% - 5% +Ottawa 2% - 4% +

Leeds 2% - 4% +Glasgow 2% - 4% +

Munich 4% - 6% +Edinburgh 2% - 4% +

Christchurch 1% - 3% +Washington DC 2% - 4% +

Liverpool 2% - 4% +Moscow 2% - 4% +

Las Vegas 3% - 5% +Birmingham 2% - 4% +Manchester 2% - 4% +

Frankfurt 4% - 6% +Bristol 2% - 4% +

Auckland 3% - 4% +Los Angeles 2% - 4% +

Dublin 7% - 9% +Chicago 3% - 5% +

Abu Dhabi 2% - 4% +Dubai 2% - 4% +

Seattle 2% - 4% +Stockholm 3% - 5% +

Philadelphia 3% - 5% +Boston 3% - 5% +Tokyo 3% - 5% +Zurich 0% - 2% +Macau 1% - 3% +

London 1% - 3% +Geneva 0% - 2% +

Copenhagen 4% - 6% +Hong Kong -2% - 0% -

San Francisco 3% - 5% +New York City 2% - 4% +

140120100806040200Index Base: London = 100< Less costly to construct More costly to construct >

International Construction Cost Comparison 2019Indicative Tender

Price Growth Forecast 2019

Key factors influencing city positions in the index

Multiple factors influence a city’s position in the International Construction Costs Index. To begin with, some cities are more or less expensive than others. Part of this is what economists call the cost of living in a city, which is the price of goods and services, such as food, taxes, health care and housing. The cost of living also influences another important factor, namely the cost of labor in a city, which has a significant impact on the cost of a construction project.

The overall productivity of the construction industry in a location affects costs. In parts of the world where productivity is higher, the relative costs of completing a project will be lower. Additionally, the cost of construction materials is another prominent factor, but globalization means that prices are not just based on location, as more and more globally-sourced materials are available on the market.

A city’s position in the index will also be strongly influenced by the quality, complexity and functionality levels that are typical in that city. Where projects are generally of a higher quality and complexity, and where specifications are usually more sophisticated, construction costs will typically be higher. Finally, because the ranking is based on the US Dollar (USD) the strength of the dollar versus the currencies of the various cities is also a key factor in determining the index value.

“In the face of volatility and uncertainty, through innovation and relentless focus on end user needs, construction clients can realize outcomes that are market-beating.” Will Waller Director - Head of Market Intelligence

De aantrekkende markt en de druk tot productie in de bouwsector hebben de afgelopen jaren geleid tot exorbitante prijsstijgingen en oplopende bouwkosten. Daar komt nu langzaam verandering in. De betaalbaarheid van bouwen in Neder-land staat onder druk. Als gevolg hiervan heeft de Nederlandse bouwwereld nu meer dan ooit betrouwbare financiële inzichten nodig om haar te helpen bij het nemen van de meest verstandige beslissingen. Ons werk voor onze nationale en internationale klanten toont aan dat op basis van de juiste beslissingen verbeterde uitkomsten en betere bedrijfsresultaten opleveren. Dit realiseren wij samen met onze klanten met een nadrukkelijke focus op innovatie, opbrengsten en duurzaamheid:• Het krijgen / houden van grip op de bouwfinanciën door pro-actief cost control

en cost management en gebaseerd op meerdere bepalingsmethoden.• Het verbeteren / optimaliseren van de total cost of ownership door de investering

en de exploitatie met elkaar te verbinden.• Het realiseren van beheerst en veilig bouwen met “de winkel open” door kennis

van de primaire processen van de klant in combinatie met de benodigde logistie-ke uitvoeringsprocessen en planningen.

• Het creëren van juridische draagvlak door de toepassing van meerdere bepalings-methoden en actuele kostendatabase.

• Het leveren van onderscheidende toegevoegde waarde door onze focus op de kostenbepalende facetten en risico’s, onze unieke 5D SE/BIM Solution en actuele (projecten)database.

In lijn met onze onderscheidende integrale benadering omvat deze Arcadis Vorm-factoren & Kostenkengetallen nu objecten vanuit zowel de woningbouw, de utili-teitsbouw als de grond-, wegen waterbouwsector. Deze publicatie biedt klanten in de bouwsector een ongekende kijk op de bouw-, investerings- en exploitatiekosten voor een groot aantal objecten in Nederland. Het gebruik van toonaangevende data en inzichten wordt steeds belangrijker om beleggers, eigenaren, exploitanten en gebruikers in staat te stellen hun geld optimaal in te zetten en concurrentievoor-deel te behalen in de door hen gekozen markten.

Wat kost een gebouw? En wat zijn de bijbehorende exploitatiekosten? Dat zijn regelmatig terugkerende vragen voor de costmanagers van Arcadis.

Bron: Arcadis

De kostenvergelijking vertegenwoordigt kostenverschillen voor diverse gebouwtypen in binnenstedelijke locaties.De kosten hebben een prijspeil van 2019.

De grafiek International Cost Comparison laat het kostenniveau van de internationale bouwkosten gebouwen zien in 2019. Het geeft aan hoe de Nederlandse bouwkosten in deze publicatie zich verhouden tot de bouwkosten in andere landen.

VoorwoordInternationale kostenvergelijking 2019 (Indexering op basis van Britse gemiddelde = 100)

Voorwoord

3

Inhoud Deel I

3

4

5

6

7

9

15

44

45

46

48

55

Voorwoord

44

Voor u ligt de publicatie vormfactoren en kostenkengetallen 2019/2020 van Arcadis Cost & Datamanagement. Deze vernieuwde publicatie bevat vormfactoren en kostenkengetallen van gebouwen en infraprojecten in diverse sectoren in Nederland. De gegevens geven een indruk van de vormen kostengegevens die wij hebben geanalyseerd uit onze projecten. Per objecttype benoemen we een aantal kostenbepalende factoren, vormfactoren en kostenkengetallen voor nieuwbouw of renovatie en exploitatiekosten. Hiermee heeft u inzicht in de kosten over de gehele levenscyclus van een object. Deze gegevens kunnen worden gebruikt ter ondersteuning van onderzoek en besluitvorming.

Naast een aantal tekstuele vernieuwingen hebben we in vergelijking met de voorgaande editie in 2017 een uitbreiding gedaan met infra-projecten. Met het toevoegen van deze informatie heeft deze publicatie een dekking voor de meest voorkomende projecten in Nederland. Specifieke kosteninformatie voor projecten, zoals stations, grote kunstwerken en spoor- en snelwegen hebben we niet opgenomen in deze publicatie. De reden hiervoor is dat er te grote bandbreedten voorkomen en door een beperkte doelgroep gebruikt worden.

In hoofdstuk 1 wordt een algemene toelichting gegeven op hoe gewerkt kan worden met vormfactoren en kostenkengetallen. De invloed van bandbreedten van de kengetallen op de uitkomsten van een project wordt beschreven in hoofdstuk 2. BDB heeft in hoofdstuk 3 een bijdrage geleverd over de impact van kostenontwikkelingen in de verschillende fasen van een project. In hoofdstuk 4 en 5 zijn de vormfactoren en kostenkengetallen gepubliceerd van bouwkundige en respectievelijk infra objecten. In hoofdstuk 6 geven we een indruk van Arcadis Costmanagement en onze expertise. Als laatste wordt in de bijlagen een toelichting gegeven op de gebruikte uitgangspunten en methodiek.

GEBRUIKSMOGELIJKHEDEN

De data in deze publicatie heeft diverse toepassingsmogelijkheden:• Het bepalen van een indicatief investerings- of exploitatiebudget• Het toetsen van een (probabilistische) raming of begroting• Het toetsen van de gebouwvorm• Inzicht krijgen in de kostenbepalende factoren van een

elementcluster• Inzicht krijgen in de kostenbepalende factoren van een gebouwtype• Inzicht krijgen in de bandbreedten van de kosten per elementcluster• Benchmarking, inzicht krijgen in de kosten voor verduurzaming.

AANDACHTSPUNTEN

• Aan de data in deze publicatie kunnen geen rechten worden ontleend.

• De waarden in de publicatie zijn gemiddelden en corresponderen niet met het ter illustratie opgenomen beeldmateriaal.

• De kengetallen zijn afgerond en exclusief omzetbelasting.• De genoemde bedragen bij (sub)totale kosten zijn niet het resultaat

van de som van de bovenstaande getallen. • Het kostenniveau is gebaseerd op de weten regelgeving geldend

per oktober 2019.

Inleiding

Arcadis project Maastunnel Rotterdam

5

Werken met vormfactoren en kostenkengetallen

Het prijspeil van de kostengegevens in deze publicatie is oktober 2019. Om de kosteninformatie in deze publicatie naar een ander prijspeil te brengen is het mogelijk om deze te indexeren. BDB beschrijft in hoofdstuk 3 wat de invloed is van de kostenontwikkelingen gedurende een project en hoe u hiermee om kunt gaan. Daarnaast geven we ook richtlijnen voor de meerkosten voor het duurzaam realiseren van een gebouw, wat de kosten zijn voor volledig of partieel sloopwerk en eventueel bijkomende asbestsanering. Ook de kosten voor het bouwen woonrijp maken van een terrein komen aan bod.

Ieder project is uniek met zijn eigen specifieke kenmerken. Bij gebruik van deze informatie is het van belang om deze projectspecifieke kenmerken mee te wegen. Deze kenmerken kunnen leiden tot afwijkingen van de waarden zoals weergegeven in deze publicatie. Van alle informatie geven we een bandbreedte weer: de laagste waarde, de top waarde (de meest waarschijnlijke waarde) en de uiterste waarde. De meeste projecten bevinden zich binnen deze bandbreedten. Desondanks zullen er projecten zijn die zich buiten deze bandbreedte bevinden. Ieder project is uniek met zijn eigen specifieke kenmerken die kunnen leiden tot afwijkingen van de waarden. U vindt in hoofdstuk 2 een toelichting hoe u om kunt gaan met bandbreedten en spreidingen. Ook geven we in de bijlagen een toelichting van de gehanteerde methodieken voor bouwkosten, investeringskosten en de exploitatiekosten, waarbij per kostenonderdeel wordt aangegeven wat de kostenbepalende factoren zijn. Tevens wordt bij de informatie per gebouwtype nog ingegaan op de specifieke functieafhankelijke kostenbepalende factoren. Kostenkengetallen van een element of cluster zijn afhankelijk van andere elementen of clusters en vormfactoren. Deze relaties zorgen er voor dat wanneer voor een bepaalde vormfactor wordt gekozen, dit invloed kan hebben op andere elementclusters.

Voorbeeld: een ontwerp heeft een hoge factor voor de open gevel. Dit geeft een hogere warmtelast en vraagt dus meer koelvermogen. Dit zorgt voor hoge kosten voor elementcluster gevel, maar ook voor hogere kosten voor elementcluster W-installaties.

De kostenkengetallen hebben verschillende eenheden. Het is alleen mogelijk om kosten met dezelfde eenheid op te tellen. Indien gewenst kunnen kostenkengetallen worden omgerekend naar de gewenste eenheid met behulp van de vormfactoren. Een belangrijk aandachtspunt is dat de kosten die genoemd zijn onder subtotalen en totalen niet het resultaat zijn van de som van de bovenstaande getallen. Dit zijn dus op zichtzelf staande kostenkengetallen.

Arcadis project Station Amsterdam Bijlmer Arena

5

6

‘Wat kost het?’ Dit is de meest gestelde vraag in het vakgebied van een bouwkosten deskun dige. Het antwoord luidt over het algemeen: ‘Dat ligt eraan’ en dan volgt er een bedrag en een opsomming van de factoren die er voor zorgen dat de kosten hoger of lager uit kunnen vallen. Gedurende de ontwerpfase wordt de raming herzien op basis van nieuwe informatie, wat leidt tot bijstellingen naar boven of naar beneden. De werkelijke prijs van een project blijkt pas bij de aanbesteding en dan nog zien we verschillen tussen inschrijvende partijen.

Een kostenraming is een benadering van de meest waarschijnlijke waarde voor de prijs van het project en deze wordt uitgedrukt in één getal. Ook risico’s worden vaak uitgedrukt als één opslagpercentage over het ramingsbedrag, bijvoorbeeld gebaseerd op een top 3 van risico’s. De onzekerheid en de kans op over- of onderschrijding wordt impliciet gelaten. Deze onzeker-heid kan echter ook expliciet worden gemaakt middels een probabilistische raming. In een probabilistische raming geef je per variabele een globale kansverdeling aan. De top is de meest waarschijnlijke waarde, die je normaal gesproken in de raming zet. De linker en rechterzijde geven de laagste en hoogste realistische waarde weer. Deze termen (laagste, top, uiterste) komen in deze publicatie telkens terug. Door deze benadering voor alle elementen toe te passen op de hoeveelheid en de prijs kan, met behulp van een statistisch rekenprogramma, een spreiding worden weergegeven voor het hele project. Uit deze berekening volgt meestal dat de meest waarschijnlijke waarde op basis van de spreidingen enigszins afwijkt van de optelling van alle topwaarden. De analyse van een probabi-listische raming geeft weer wat de spreiding is van de kosten van een project. Tevens wordt duidelijk hoe groot de kans is op budget over- of onderschrijding. Deze benadering geeft tevens inzicht in de posten die het meest bijdragen aan de onzekerheid en dus de grootste risico’s vormen. Naarmate de informatie toeneemt, neemt de gedetailleerdheid van de raming toe en neemt de spreiding af.

Werken met bandbreedten

6

Regressieanalyse spreiding

Voorwoord

7

Binnen de bouwkostenwereld maken we onderscheid tussen twee verschillende kostenniveaus:

Structureel kostenniveau: De bedragen in deze publicatie zijn gebaseerd op de kostprijs op het moment dat vraag en aanbod op de aanbestedingsmarkt in evenwicht zijn. De bouwen aanbestedingsmarkt is continu in beweging en als gevolg daarvan ook de kosten. Door schaarste wordt de prijs opgestuwd en overschot aan bouwcapaciteit drukt de kosten. Ook vernieuwingen en productieoptimalisaties hebben invloed op het kostenniveau, maar deze effecten hebben verschillende oorzaken.

Conjunctureel kostenniveau: dit is het kostenniveau wat beïnvloed wordt door vraag en aanbod op de aanbestedingsmarkt. Het verschil tussen het structurele en conjuncturele kostenniveau geeft aan wat de marktwerking is.

Voor het begroten van projecten en om de kosten van projecten op verschillende momentenmet elkaar te kunnen vergelijken, is het aan te raden om budgettering, ramingen, begrotingenop structureel kostenniveau te maken. Hierdoor wordt het markteffect uitgesloten en is hetbijvoorbeeld mogelijk om eenvoudig het verloop van de kosten tijdens de ontwerpfase van eenproject te monitoren. Het is van belang om in uw project gebruik te maken van de verschillende mogelijkheden om de risico’s van kostenontwikkelingen inzichtelijk te maken en te beheersen. BDB kan u voorzien in een gedegen advies.

De bedragen in deze publicatie zijn gebaseerd op de kostprijs op het moment dat vraag en aanbod op de aanbestedingsmarkt in evenwicht zijn. De bouw en aanbestedingsmarkt is continu in beweging en als gevolg daarvan ook de kosten. Het is van belang om inzicht te hebben in de kostenontwikkelingen gedurende de looptijd van uw project. Hierdoor kunt u uw risico’s beperken en budgetten nauwkeuriger vaststellen.

Kostenontwikkelingen met prognose over periode 2003 – 2025 (Bron: BDB)

Bron: BDB (088 426 16 00 of [email protected])Kostenontwikkelingen in de bouwsector

Invloed structurele en conjuncturele kostenontwikkelingen

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025

140,00

130,00

120,00

110,00

100,00

90,00

80,00

70,00

60,00

Kostenontwikkeling in de bouwsector

Structureel (Input) Structureel + Conjunctureel (Output) Bandbreedte Bandbreedte

7

Voorwoord

8

9

10

11

12

13

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

8

Inhoud Deel II

9

1 In

leid

ing

of ti

tel i

n or

anje Vormfactoren en kostenkengetallen Infra

Arcadis project ????????????????????

10

1 In

leid

ing

of ti

tel i

n or

anje

Vorm

fact

oren

en

kost

enke

nget

alle

n In

fra

Bouwrijp makenHet bewerken van een stuk grond voordat er met bouwen kan worden begonnen, zoals bijvoorbeeld het opruimen van terreinen, de grotere grondwerken, de aanleg van drainage, rioleringssystemen, aanleg open water, kunst-werken, bouwwegen etc.De kostenkengetallen voor het bouwrijp maken worden uitgedrukt per m² bruto terreinoppervlak.

Woonrijp makenDe voorzieningen op het terrein die niet zijn verricht tijdens het maken van dit terrein. Voorbeelden zijn: het aanbren-gen van definitieve verharding, het schoonmaken van het bouwterrein, de aanleg van groen en recreatieve voorzie-ningen, kabels & leidingen, straatmeubilair etc.De kostenkengetallen voor het woonrijp maken worden uitgedrukt per m² tarra terreinoppervlak.

Bouw en woonrijp maken

Bouwrijp makenBruto terreinoppervlak (m²)

Onderdeel eenheid laagste top hoogste

Sloop en opruimingswerkzaamheden €/m² € 2.30 € 2.70 € 3.10

Grondwerk €/m² € 3.80 € 4.50 € 5.10

Drainage €/m² € 0.60 € 0.80 € 0.90

Leidingwerk €/m² € 5.70 € 6.90 € 7.90

Verhardingen (tijdelijk) €/m² € 0.70 € 0.90 € 1.00

Damwanden en beschoeiing €/m² € 1.50 € 1.80 € 2.20

Diverse werkzaamheden €/m² € 0.90 € 1.00 € 1.20

Subtotaal €/m² € 15.80 € 18.40 € 21.20

Algemene Uitvoeringskosten % van subtotaal 13% 15% 18%

Staartkosten % van subtotaal 23% 27% 31%

Totaal bouwkosten per m² bruto terreinoppervlak excl. btw €/m² € 22.90 € 27.00 € 32.70

Woonrijp makenTarra terreinoppervlak (m²)

Onderdeel eenheid laagste top hoogste

Leidingwerk €/m² € 2.80 € 3.20 € 3.50

Verhardingen (definitief) €/m² € 21.60 € 25.70 € 28.80

Markeringen en bebordingen €/m² € 3.10 € 3.50 € 3.90

Lichtmasten en brandkranen €/m² € 6.80 € 7.50 € 8.60

Groenvoorzieningen €/m² € 3.10 € 3.00 € 3.80

Diverse werkzaamheden €/m² € 1.70 € 2.30 € 2.60

Subtotaal Subtotaal € 39.00 € 45.20 € 51.10


Staartkosten % van subtotaal 20% 27% 31%

Totaal bouwkosten per m² tarra terreinoppervlak excl. btw €/m² € 52.00 € 63.20 € 74.70

DefinitiesBruto terrein oppervlak: Het totale terreinoppervlak wordt bepaald door het netto terreinoppervlak en het tarra terreinoppervlak bij elkaar op te tellen. Dit vormt samen het plangebied.

Netto terrein oppervlak: Het totaal van kavel bebouwd (footprint gebouw) en kavel onbebouwd vormen tezamen het totaal kaveloppervlak oftewel het netto terreinoppervlak.

Tarra terrein oppervlak: Het onbebouwd terreinoppervlak waaronder de ontslui-ting, de watergangen, de verhardingen en het groen vallen vormen samen het tarra terreinoppervlak.

11

1 In

leid

ing

of ti

tel i

n or

anje

Vorm

fact

oren

en

kost

enke

nget

alle

n In

fra

Kostenbepalende factoren• Fundatie• Architectonisch uitstraling• Hekwerken

Uitgangspunten• Fundatie van fundex-palen• Uitvoering in wit beton• Gebogen vleugelwanden• Beschoeiing onder de langhoofden

Brug in woonwijk overspanning 10 meterOnderdeel eenheid laagste top uiterste

Grondwerk €/m² € 25,00 € 36,00 € 45,00

Fundering €/m² € 75,00 € 148,00 € 155,00

Brugdek en vleugelwanden €/m² € 625,00 € 677,00 € 735,00

Leuningwerk €/m² € 82,00 € 100,00 € 139,00

Asfaltverhardingen €/m² € 100,00 €149,00 € 165,00

Maaiveldinrichting €/m² € 15,00 € 45,00 € 75,00

Subtotaal €/m² € 922,00 € 1156,00 € 1314,00


AK W&R % van subtotaal 3% 4% 6%

Totaal bouwkosten per m² bruto Brug kleine overspanning 10m¹ excl. btw €/m² € 1023,40 € 1318,00 € 1551,00

Brug

12

1 In

leid

ing

of ti

tel i

n or

anje

Vorm

fact

oren

en

kost

enke

nget

alle

n In

fra

(diameter 38m¹)

Afmetingen:• Rijstrookbreedte 2,75m¹• Rijbaanbreedte 3,75m¹• Baanbreedte rot. 5,25m¹• Lengte toe-/afrit 50m¹• Binnenstraal 12,75m¹

Overige uitgangspunten: • Verlichting in zijberm en middenberm h.o.h. 40 m• Grondwerk → separaat geraamd• Afwatering middels berm• Excl. cunet/cunetzand• Verlichting incl. bekabeling• Voorrang voor fietsers en voetgangers

EnkelstrooksrotondeOnderdeel eenheid laagste top uiterste

Enkelstrooksrotonde (diameter 38 m1) €/stuk € 155.000,00 € 170.000,00 € 185.000,00

Subtotaal

Algemene uitvoeringskosten % van subtotaal 8% 10% 12%


Totaal aanlegkosten Rotonde €/stuk € 172050,00 € 188.700,00 € 250.350,00

Enkelstrooksrotonde

13

1 In

leid

ing

of ti

tel i

n or

anje Gebiedsontsluitingsweg

1x2 type II

Vorm

fact

oren

en

kost

enke

nget

alle

n In

fra

GebiedsontsluitingswegOnderdeel eenheid laagste top uiterste

Gebiedsontsluitingsweg 1x2 type II €/m² € 60,00 € 69,00 € 74,00

Subtotaal



Totaal aanlegkosten Gebiedsontsluitingsweg 1x2 type II €/m² € 67,00 € 79,00 € 87,00

TweerichtingsfietspadOnderdeel eenheid laagste top hoogste

Tweerichtingsfietspad (GO) €/m² € 52,00 € 58,00 € 65,00

Subtotaal



Totaal aanlegkosten Tweerichtingsfietspad (GO) €/m² € 67,00 € 79,00 € 87,00

Afmetingen:• Rijstrookbreedte 2,75• Rijbaanbreedte 7,50• Bel. onderbr. (1-3) 0,15

Totale wegbreedte 7,50m¹Overige uitgangspunten: • Verlichting in zijberm h.o.h. 40 m • Grondwerk → separaat geraamd • Afwatering middels berm • Excl. cunet/cunetzand • Verlichting incl. bekabeling

Tweerichtingsfietspad (GO)

Afmetingen: • Fietsstrookbreedte 3,00 m• Fietsbaanbreedte 3,00 m• Bel. onderbr. (1-3) 0,10 m

Overige uitgangspunten• Excl. verlichting • Grondwerk → separaat geraamd• Afwatering middels berm• Excl. cunet/cunetzand

14

Vijverpartij

Vorm

fact

oren

en

kost

enke

nget

alle

n In

fra

Afmetingen:• Ca 1000m2, 50x20m¹• Diepte ca 1,5m¹• Betuining azobé

Overige uitgangspunten• Incl. betuining • Excl. Keuring grond• Excl. beplating• Incl. stortkosten• Incl. Transportkosten

VijverpartijOnderdeel eenheid laagste top hoogste

Vijverpartij €/m³ € 12,50 € 16,00 € 25,00

Subtotaal



Totaal aanlegkosten Vijverpartij €/m³ € 14,00 € 18,00 € 29,00

14

Arcadis project Belvedere Maastricht

15

1 In

leid

ing

of ti

tel i

n or

anje Vormfactoren en kostenkengetallen Gebouwen

16

1 In

leid

ing

of ti

tel i

n or

anje

Vorm

fact

oren

en

kost

enke

nget

alle

n G

ebou

wen

Uitgangspunt voor elk sloopproject vormt de geldende wet en regelgeving. Dit houdt in dat de werkorganisatie van het slopen er steeds op gericht is om zoveel mogelijk de vrijkomende bouw en sloopmaterialen aan de bron te scheiden ter aanbieding voor recycling of hergebruik.

Kostenbepalende factoren• Machinaal of handmatig sloopwerk• Verwijderen van achtergebleven huisraad en inventaris• Verwijderen van asbest, olietanks, verontreinigde grond

of materialen• Verwijderen van terreinafwerkingen en bestratingen• Verwijderen van nutsaansluitingen• Extra voorzieningen ter beperking van overlast voor

omwonenden• Eventuele bewaking ter voorkoming van braak en

brandstichting• Toeslagen voor algemene kosten, winst en risico

Bij de kostengegevens in het hoofdstuk sloopwerk zijn de uitvoeringskosten meegerekend, omdat het slopen door-gaans in onderaanneming gebeurt. Bij sloopprojecten kunnen de percentages voor de indirecte kosten afwijken van de gangbare percentages die voor bouw-projecten gehanteerd worden.

Sloopkosten

SloopOnderdeel laagste top hoogste

€/m2 BVO €/m2 BVO €/m2 BVO

Volledige sloop tot en met 1 m¹ onder maaiveld

Kleinschalige objecten € 33 € 36 € 40

Grootschalig objecten (hoogbouw) € 38 € 42 € 50

Sloop tot op casco incl. gevel en inbouwpakket € 55 € 67 € 77

Sloop inbouwpakket € 37 € 42 € 48

17

1 In

leid

ing

of ti

tel i

n or

anje

Vorm

fact

oren

en

kost

enke

nget

alle

n G

ebou

wen

Bij een asbestinventarisatie wordt vastgelegd hoeveel en wat voor asbesthoudend materiaal aanwezig is. Bij sloop of verbouwing van een pand is dit een verplicht onderdeel van de omgevingsvergunning. Dan moet een asbestinventarisatie worden uitgevoerd conform de normen van de Stichting Certificatie Asbest. Bij een onroerendgoedtransactie of een risicoinventarisatie in een pand dat in gebruik is, is naast het vastleggen van de asbesthoudende materialen, het bepalen van de eventuele gezondheidsrisico’s heel belangrijk. In die situaties is het zinvol ook aanvullend of gelijktijdig met de asbestinventarisatie, een risicobeoordeling uit te voeren conform de NEN 2991. In veel gevallen is het registreren, markeren en isoleren van de aanwezige asbesthoudende materialen dan voldoende en kan verwijdering plaatsvinden op een ‘natuurlijk moment’ bijvoorbeeld tijdens een verbouwing.

RISICOKLASSEN BIJ VERWIJDEREN ASBESTHOUDENDE MATERIALENPer 1 januari 2017 is art. 4.46 van het Arbeidsomstandig-hedenbesluit gewijzigd. De grens waarde voor amfibool asbest zijn verlaagd van 10.000 naar 2000 vezels/m3. Hierdoor is de risicoklasse-indeling voor verwijdering gewijzigd van respectievelijk. 1, 2 en 3 naar:

Asbestsanering

• Risicoklasse 1: Verwachte emissie bij verwijdering = < 2000 vezels/m3• Risicoklasse 2: > 2000 vezels/m3• Risicoklasse 2a: > 2000 vezels/m3 en amfibool asbest, uitgezonderd bij < 2,5 m2 losliggend oppervlak; < 2% amfiboolhoudend of bij gebruik van mini-containment of glove-bag methode

Van belang is dat de methode van eindcontrole verandert bij sanering onder risicoklasse 2A, om de grenswaarde van 2000 te kunnen toetsen:

• Er dient 4 uur i.p.v. 2 uur gemeten te worden• Het analyseren van de luchtmonsters door elektronen microscopie• Extra is dat er kleefmonsters dienen te worden genomen, die geanalyseerd worden middels

elektronenmicroscopie

Kostenbepalende factoren• Het aantal bronnen• De risicoklasse• Het aantal containments en instandhouding daarvan (benodigd voor sanering van risicoklasse

2 en 2a)• Extra voorzieningen ter beperking van overlast voor omwonenden• Toeslagen voor algemene kosten, winst en risico• De mate van asbestsanering heeft invloed op de hoogte van de sloopkosten. Naar mate meer

materiaal onder de condities van asbestsanering plaats vinden, des te minder materiaal er in normale sloopconditie te slopen over blijft.

Asbestsaneringlaagste top hoogste

€/m2 BVO €/m2 BVO €/m2 BVO

Beperkte hoeveelheid asbest € 9 € 12 € 14

Gemiddelde hoeveelheid asbest € 16 € 27 € 38

Grote hoeveelheid asbest € 25 € 41 € 59

18

1 In

leid

ing

of ti

tel i

n or

anje

Vorm

fact

oren

en

kost

enke

nget

alle

n G

ebou

wen

Bij huisvestingsvraagstukken komt tegenwoordig altijd het onderwerp duurzaamheid aan bod. Wat zijn hierin de ambities? En wat zijn de mogelijkheden?

People – planet – profit Wanneer we duurzaamheid vertalen naar onze gebouwde objecten, kunnen we stellen dat deze moeten voldoen aan de huidige eisen wat betreft functionaliteit en comfort (people), maar niet een dusdanig grote milieubelasting opleveren dat dit blijvende schade aan het milieu en klimaat veroorzaakt (planet), maar tegelijkertijd ook vanuit economisch oogpunt acceptabel is (profit).

Hoe kun je duurzaamheid meten?Voor het meetbaar maken van het te realiseren duurzaamheidsniveau bestaan er verschillende methodieken. De mogelijkheden zijn divers: je kunt deze methodieken gebruiken voor het verkrijgen van inzicht in de duurzaamheid van de panden voor de eigen organisatie, het is mogelijk om officiële certificaten te ontvangen om de duurzaamheid van het pand aan te tonen. De in Nederland meest gebruikte methodieken zijn GPR en BREEAM.

Kostenindicatie verduurzaming nieuwbouwIn onderstaande tabel staan de toeslagpercentages voor het verduurzamen van nieuwbouw objecten ten opzichte van de ‘top’-waarden in de achterliggende informatie. Wanneer uw project afwijkt ten opzichte van de topwaarden, kunnen deze percentages anders zijn.

Verduurzaming

Deze percentages zijn afhankelijk van het project en of men zich vanaf de allereerste start van het project bewust met de verduurzaming bezig is. Hoe later in het proces wordt gestart met het implementeren van duurzaamheid, hoe meer kosten het met zich mee brengt. Vaak is ook de maximaal te behalen score lager, omdat enkele maatregelen niet meer in het project ingepast kunnen worden.

Toeslagpercentage investeringskosten voor verduurzaming nieuwbouw.

People Planet ProfitVerhoogd comfort Lager water en energieverbruik Lagere verbruikskosten

Meer werkplezier Minder afval Hogere verhuurbaarheid

Minder lichamelijke klachten Minder milieubelastende materialen Minder ziekteverzuim

BREEAM * (pass) ** (good) *** (very good)

**** (excellent)

***** (outstanding)

0% 5% 0% 10% 0% 20% 10% 30% 20% 50%GPR 7,0 7,5 8,0 8,5 9,0

0% 5% 0% 10% 0% 15% 10% 30% 20% 40%

19

1 In

leid

ing

of ti

tel i

n or

anje Corporate en Commercieel Vastgoed

20

Corp

orat

e en

com

mer

ciee

l vas

tgoe

dKantoren

Bouwkosten nieuwbouw renovatieeenheid laagste top hoogste laagste top hoogste

Totaal bouwkosten excl. btw €/m² BVO € 1,405 € 1,840 € 2,650 € 710 € 925 € 1,155

Directe kosten per elementclusterOnderbouw €/m² BBO € 160 € 205 € 630 € € € 10 Bovenbouw €/m² BVO € 160 € 265 € 555 € € 20 € 50 Gevel €/m² BGO € 345 € 505 € 775 € 75 € 425 € 775 Dak €/m² BDO € 70 € 190 € 555 € 45 € 80 € 555 Inbouw €/m² BVO € 85 € 295 € 430 € 95 € 215 € 430 Winstallaties €/m² BVO € 195 € 395 € 890 € 60 € 170 € 1,005 Einstallaties €/m² BVO € 170 € 200 € 390 € 45 € 100 € 365 Tinstallaties €/m² BVO € 10 € 25 € 80 € € 25 € 80 Vaste inrichting €/m² BVO € 10 € 30 € 125 € 5 € 20 € 65 Terrein €/m² kavel € 5 € 20 € 40 € € 10 € 40 Indirecte kostenAlgemene Uitvoeringskosten % over directe

kosten6% 9% 14% 5% 9% 14%

Staartkosten % over directe kosten

7% 9% 11% 7% 12% 16%

Investeringskosten nieuwbouw renovatieInvesteringsopslagen eenheid laagste top hoogste laagste top hoogste

Totale bouwkosten 100% 100%Bijkomende werken exclusiefLosse inrichting exclusiefVoorbereiding en begeleidingskosten

% tov bouwkosten 12% 16% 21% 10% 14% 20%

Risico % tov bouwkosten 2% 3% 5% 2% 3% 5%Grondkosten exclusiefBelastingen, Heffingen, Verzekeringen, Financiering en aanloopkosten belastingen

exclusief

Totaal investeringskosten excl. btw % tov bouwkosten 116% 119% 124% 15% 117% 123%

Exclusief grondkosten, inrichtingskosten, onvoorzien, belastingen en financiering.

UITGANGSPUNTEN

Het hoogste renovatieniveau heeft een hoogwaardig kwaliteitsniveau en benadert nieuwbouwkwaliteit.

KOSTENBEPALENDE FACTOREN

• Kantoorconcept• Het aantal werkplekken• Het comfortniveau• De stramien van flexibele indeelbaarheid• Locatie

VormgegevensOnderdeel eenheid laagste top hoogste

Verdiepingshoogte BI / BVO (m¹) 3.3 3.8 4.4 (m¹)

Aantal bouwlagen BVO / BBO 1.0 10.2 23.5 (st)

Bebouwingspercentage BBO / BTO 0.91 0.97 1.00

Gevelfactor BGO / BVO 0.29 0.54 0.73

Gevelopeningen OG / BGO 0.14 0.45 1.00

Dakfactor BDO / BBO 1.00 1.01 1.05

Dakopeningen OD / BDO 0.08 0.11

Omsloten oppervlak OO / BVO 0.41 0.94 2.71

Binnenwandfactor BBWO / BVO 0.32 0.69 1.00

Binnenwandopeningen OBW / BBWO 0.04 0.20 0.49

Terreinoppervlak kavel / BVO 0.05 0.55 1.00

Oppervlak per werkplek BVO / FI (m²) 16.9 22.0 24. (m²) 1

Gebruik en beheerHuisvesting eenheid laagste top hoogste

Voorzien in huisvesting exclusief

Belastingen €/m² BVO per jaar € 3.40 € 7.40 € 12.70

Verzekeringen €/m² BVO per jaar € 0.10 € 2.75 € 12.30 Onderhoud (planmatig incl. vervanging)

€/m² BVO per jaar € 16.85 € 22.00 € 36.55

Mutaties zie renovatiekosten € € €

Verbruik €/m² BVO per jaar € 8.75 € 16.10 € 24.75

Beheren €/m² BVO per jaar € 0.85 € 2.45 € 6.95

Rente exclusief

Totaal huisvesting €/m² BVO per jaar € 35.55 € 50.70 € 66.00

21

Corp

orat

e en

com

mer

ciee

l vas

tgoe

dRetail


Totale bouwkosten 100% 100%Bijkomende werken exclusiefLosse inrichting exclusiefVoorbereiding en begeleidingskosten % tov bouwkosten 16% 19% 22% 14% 17% 21%Risico % tov bouwkosten 3% 4% 6% 1% 2% 3%Grondkosten exclusiefBelastingen, Heffingen, Verzekeringen, Financiering en aanloopkosten belastingen exclusiefTotaal investeringskosten excl. btw % tov bouwkosten 117% 118% 120% 117% 116% 119%


UITGANGSPUNTEN

Retail wordt vaak gecombineerd met andere functies. Wanneer dit van toepassing is, kunnen de kosten van enkele componenten gereduceerd worden of door verdeling naar verschillende functies lager worden.De onderstaande kosten betreffen een casco retailgebouw.


• Indeelbaarheid• Afwerkingsniveau


Verdiepingshoogte BI / BVO (m¹) 4.1 4.4 4.7 (m¹)

Aantal bouwlagen BVO / BBO 1.0 1.0 1. (st) 0

Bebouwingspercentage BBO / BTO 0.26 0.46 0.66

Gevelfactor BGO / BVO 0.15 0.39 0.63

Gevelopeningen OG / BGO 0.63 0.84 1.00

Dakfactor BDO / BBO 0.04 0.07

Dakopeningen OD / BDO -

Omsloten oppervlak OO / BVO 0.47 0.86 1.29

Binnenwandfactor BBWO / BVO 0.04 0.31 0.58

Binnenwandopeningen OBW / BBWO 0.32 0.47 1.00

Terreinoppervlak kavel / BVO



Belastingen €/m² BVO per jaar € 1.60 € 3.50 € 6.05

Verzekeringen €/m² BVO per jaar € 0.10 € 1.40 € 6.20 Onderhoud (planmatig incl. vervanging) €/m² BVO per jaar € 4.10 € 5.25 € 8.65


Verbruik €/m² BVO per jaar € 4.30 € 7.80 € 11.95

Beheren €/m² BVO per jaar € 0.30 € 0.85 € 2.65

Rente exclusief

Totaal huisvesting €/m² BVO per jaar € 13.15 € 18.80 € 24.45


Totaal bouwkosten excl. btw €/m² BVO € 925 € 1.320 € 1.785 € 410 € 545 € 685

Directe kosten per elementclusterOnderbouw €/m² BBO € 195 € 575 € 2.275 € € € 10 Bovenbouw €/m² BVO € 190 € 235 € 780 € € 15 € 30 Gevel €/m² BGO € 15 € 40 € 95 € € 30 € 85 Dak €/m² BDO € 45 € 120 € 355 € € 120 € 355 Inbouw €/m² BVO € 65 € 135 € 270 € 30 € 70 € 270 Winstallaties €/m² BVO € 95 € 145 € 175 € 30 € 145 € 200 Einstallaties €/m² BVO € 55 € 85 € 235 € 45 € 85 € 260 Tinstallaties €/m² BVO € 5 € 15 € 35 € € 15 € 35 Vaste inrichting €/m² BVO € 5 € 10 € 20 € 5 € 10 € 20 Terrein €/m² kavel € 10 € 35 € 70 € € 35 € 70 Indirecte kostenAlgemene Uitvoeringskosten % over directe kosten 7% 9% 12% 5% 7% 9%Staartkosten % over directe kosten 8% 11% 15% 8% 11% 15%

22

Corp

orat

e en

com

mer

ciee

l vas

tgoe

dParkeren ondergronds



% tov bouwkosten 16% 19% 22% 14% 17% 21%

Risico % tov bouwkosten 3% 4% 6% 1% 2% 3%Grondkosten exclusiefBelastingen, Heffingen, Verzekeringen, Financiering en aanloopkosten belastingen exclusief

Totaal investeringskosten excl. btw % tov bouwkosten 120% 123% 124% 116% 119% 120%


UITGANGSPUNTEN

Ondergronds parkeren wordt vaak gecombineerd met andere functies. Wanneer dit van toepassing is, kunnen mogelijk de kosten van enkele elementclusters worden verdeeld over de functies.Onderstaande kosten betreffen een gesloten parkeergarage.


• Het aantal bouwlagen• Het aantal parkeerplekken per bouwlaag• De aanlegdiepte• De ventilatiemogelijkheden


Verdiepingshoogte BI / BVO (m¹) 2,7 3,3 4,3 (m¹)

Aantal bouwlagen BVO / BBO 1,0 1,7 4,1 (st)

Bebouwingspercentage BBO / BTO 0,70 0,84 1,00

Gevelfactor BGO / BVO 0,40 0,65 1,18

Gevelopeningen OG / BGO 0,01 0,03 0,19

Dakfactor BDO / BBO 0,25 0,73 1,00

Dakopeningen OD / BDO 0,01 0,02 0,03

Omsloten oppervlak OO / BVO 0,77 1,72 3,00

Binnenwandfactor BBWO / BVO 0,04 0,22 0,59

Binnenwandopeningen OBW / BBWO 0,03 0,16 0,46

Terreinoppervlak kavel / BVO 0,50 0,71 5,25

Oppervlak per parkeerplaats BVO / FI (m²) 25,0 32,3 35,0 (m²)



Belastingen €/m² BVO per jaar € 2,65 € 5,75 € 9,95

Verzekeringen €/m² BVO per jaar € 0,10 € 2,15 € 9,40 Onderhoud (planmatig incl. vervanging) €/m² BVO per jaar € 5,75 € 7,60 € 12,60


Verbruik €/m² BVO per jaar € 6,85 € 12,60 € 19,30

Beheren €/m² BVO per jaar € 0,40 € 1,40 € 4,10

Rente exclusief

Totaal huisvesting €/m² BVO per jaar € 20,65 € 29,50 € 38,30


Totaal bouwkosten excl. btw €/m² BVO € 925 € 1,320 € 1,785 € 410 € 545 € 685 Directe kosten per elementclusterOnderbouw €/m² BBO € 195 € 575 € 2,275 € € € 10 Bovenbouw €/m² BVO € 190 € 235 € 780 € € 15 € 30 Gevel €/m² BGO € 15 € 40 € 95 € € 30 € 85 Dak €/m² BDO € 45 € 120 € 355 € € 120 € 355 Inbouw €/m² BVO € 65 € 135 € 270 € 30 € 70 € 270 Winstallaties €/m² BVO € 95 € 145 € 175 € 30 € 145 € 200 Einstallaties €/m² BVO € 55 € 85 € 235 € 45 € 85 € 260 Tinstallaties €/m² BVO € 5 € 15 € 35 € € 15 € 35 Vaste inrichting €/m² BVO € 5 € 10 € 20 € 5 € 10 € 20 Terrein €/m² kavel € 10 € 35 € 70 € € 35 € 70 Indirecte kostenAlgemene Uitvoeringskosten % over directe

kosten7% 9% 12% 5% 7% 9%


8% 11% 15% 8% 11% 15%

23

Corp

orat

e en

com

mer

ciee

l vas

tgoe

dParkeren bovengronds


Totale bouwkosten 100% 100%Bijkomende werken exclusiefLosse inrichting exclusiefVoorbereiding en begeleidingskosten % tov bouwkosten 16% 19% 22% 14% 17% 21%

Risico % tov bouwkosten 2% 3% 5% 2% 3% 5%Grondkosten exclusiefBelastingen, Heffingen, Verzekeringen, Financiering en aanloopkosten belastingen exclusiefTotaal investeringskosten excl. btw % tov bouwkosten 120% 122% 124% 118% 120% 122%


UITGANGSPUNTEN

Bijgaande kostenkengetallen gelden voor zelfstandige bovengrondse, natuurlijk geventileerde parkeergarages.


• Het aantal bouwlagen• Het aantal parkeerplekken per bouwlaag• De ventilatiewijze• Het koelvermogen








Dakopeningen OD / BDO -





Oppervlak per parkeerplaats BVO / FI (m²) 24,8 26,9 34,4 (m²)








Rente exclusief



Totaal bouwkosten excl. btw €/m² BVO € 300 € 325 € 405 € 75 € 155 € 305 Directe kosten per elementclusterOnderbouw €/m² BBO € 195 € 240 € 295 € € € 10 Bovenbouw €/m² BVO € 105 € 115 € 145 € € € 10 Gevel €/m² BGO € 40 € 95 € 345 € € 50 € 345 Dak €/m² BDO € € 65 € 90 € € 45 € 90 Inbouw €/m² BVO € 5 € 10 € 65 € 5 € 10 € 15 Winstallaties €/m² BVO € 10 € 20 € 35 € € 20 € 35 Einstallaties €/m² BVO € 35 € 50 € 95 € 20 € 45 € 95 Tinstallaties €/m² BVO € 10 € 15 € 20 € € 10 € 20 Vaste inrichting €/m² BVO € € € 5 € € € 5 Terrein €/m² kavel € 5 € 10 € 15 € € 5 € 10Indirecte kostenAlgemene Uitvoeringskosten % over directe kosten 7% 8% 9% 7% 8% 9%Staartkosten % over directe kosten 5% 6% 7% 5% 6% 7%

Voorwoord

2424

Industrie en bedrijfsgebouwen

Arcadis project Unilever Rotterdam

25

Indu

stri

e en

bed

rijfs

gebo

uwen

Bedrijfshal (logistiek)



% tov bouwkosten 14% 16% 18% 12% 14% 17%



UITGANGSPUNTEN

Deze kengetallen hebben betrekking op logistieke centra en hallen.


• De vrije hoogte• De overspanning• De vloervlakheid• Het koelvermogen




















Rente exclusief



Totaal bouwkosten excl. btw €/m² BVO € 565 € 895 € 1.603 € 250 € 520 € 645 Directe kosten per elementclusterOnderbouw €/m² BBO € 95 € 180 € 260 € € 10 € 25 Bovenbouw €/m² BVO € 85 € 120 € 315 € € 20 € 60 Gevel €/m² BGO € 85 € 200 € 255 € 10 € 130 € 255 Dak €/m² BDO € 30 € 60 € 90 € 5 € 45 € 90 Inbouw €/m² BVO € 15 € 80 € 215 € 40 € 70 € 215 Winstallaties €/m² BVO € 60 € 110 € 175 € 30 € 95 € 190 Einstallaties €/m² BVO € 70 € 90 € 100 € 10 € 70 € 110 Tinstallaties €/m² BVO € 5 € 10 € 40 € € 5 € 15 Vaste inrichting €/m² BVO € 5 € 10 € 15 € € 5 € 15 Terrein €/m² kavel € 10 € 15 € 25 € 5 € 10 € 25 Indirecte kostenAlgemene Uitvoeringskosten % over directe

kosten5% 8% 12% 5% 6% 16%


7% 9% 11% 7% 8% 11%

26

Datacentrum


Totale bouwkosten 100%Bijkomende werken exclusiefLosse inrichting exclusiefVoorbereiding en begeleidingskosten

% tov bouwkosten 10% 14% 17%

Risico % tov bouwkosten 2% 3% 5%Grondkosten exclusiefBelastingen, Heffingen, Verzekeringen, Financiering en aanloopkosten belastingen exclusiefTotaal investeringskosten excl. btw % tov bouwkosten 113% 117% 120%



• Het benodigde koelvermogen• Trillingsvrijheid• De vloervlakheid• De beveiligingseisen








Dakopeningen OD / BDO - 0,01












Rente exclusief


Bouwkosten nieuwbouw renovatieBouwkosten per elementcluster eenheid laagste top hoogste laagste top hoogste

Totaal bouwkosten excl. btw €/m² BVO € 4.005 € 4.920 € 5.805 € € € Directe kosten per elementclusterOnderbouw €/m² BBO € 320 € 530 € 590 € € € Bovenbouw €/m² BVO € 350 € 425 € 520 € € € Gevel €/m² BGO € 55 € 375 € 540 € € € Dak €/m² BDO € 70 € 365 € 525 € € € Inbouw €/m² BVO € 250 € 515 € 1.350 € € € Winstallaties €/m² BVO € 385 € 1.170 € 1.415 € € € Einstallaties €/m² BVO € 200 € 1.100 € 2.010 € € € Tinstallaties €/m² BVO € 20 € 20 € 25 € € € Vaste inrichting €/m² BVO € 5 € 10 € 25 € € € Terrein €/m² kavel € 340 € 610 € 1.285 € € € Indirecte kostenAlgemene Uitvoeringskosten % over directe

kosten3% 6% 7%


10% 11% 13%

Indu

stri

e en

bed

rijfs

gebo

uwen

Voorwoord

2727

Gezondheidszorg

Arcadis project Mastricht Brightlands Health Campus

28

Gez

ondh

eids

zorg

Algemeen ziekenhuis



% tov bouwkosten 18% 24% 28% 18% 22% 27%




• Het aantal operatiekamers• Specialisaties• Het aantal bedden per kamer
















Verzekeringen €/m² BVO per jaar € 0,10 € 3,70 € 16,55Onderhoud (planmatig incl. vervanging) €/m² BVO per jaar € 33,85 € 44,10 € 73,20




Rente exclusief



Totaal bouwkosten excl. btw €/m² BVO € 1.865 € 2.260 € 2.725 € 1.030 € 1.305 € 2.310 Directe kosten per elementclusterOnderbouw €/m² BBO € 165 € 285 € 435 € € € 10 Bovenbouw €/m² BVO € 245 € 265 € 455 € € 30 € 45 Gevel €/m² BGO € 195 € 395 € 520 € 180 € 275 € 520 Dak €/m² BDO € 130 € 175 € 290 € 45 € 50 € 230 Inbouw €/m² BVO € 235 € 330 € 480 € 85 € 200 € 610 Winstallaties €/m² BVO € 370 € 740 € 885 € 445 € 440 € 975 Einstallaties €/m² BVO € 220 € 315 € 335 € 260 € 190 € 365 Tinstallaties €/m² BVO € 10 € 35 € 50 € 15 € 20 € 50 Vaste inrichting €/m² BVO € 95 € 125 € 150 € 50 € 65 € 195 Terrein €/m² kavel € 50 € 80 € 90 € 25 € 45 € 90 Indirecte kostenAlgemene Uitvoeringskosten % over directe

kosten9% 11% 17% 8% 10% 14%


7% 8% 10% 7% 8% 10%

29

Gezondheidscentrum



% tov bouwkosten 15% 20% 23% 13% 18% 22%




• De verhouding van de verschillende functies• Het aantal functies








Dakopeningen OD / BDO - 0,03 0,12








Verzekeringen €/m² BVO per jaar € 0,10 € 2,90 € 12,70Onderhoud (planmatig incl. vervanging) €/m² BVO per jaar € 18,50 € 24,00 € 39,95




Rente exclusief



Totaal bouwkosten excl. btw €/m² BVO € 1.570 € 1.665 € 2.445 € 680 € 1.240 € 1.640

Directe kosten per elementclusterOnderbouw €/m² BBO € 110 € 145 € 290 € € € 10 Bovenbouw €/m² BVO € 125 € 220 € 375 € € 30 € 50 Gevel €/m² BGO € 265 € 415 € 710 € 85 € 250 € 710 Dak €/m² BDO € 85 € 155 € 295 € 40 € 85 € 295 Inbouw €/m² BVO € 160 € 315 € 465 € 85 € 215 € 465 Winstallaties €/m² BVO € 150 € 250 € 765 € 75 € 180 € 850 Einstallaties €/m² BVO € 105 € 165 € 280 € 45 € 130 € 305 Tinstallaties €/m² BVO € 5 € 20 € 35 € € 15 € 35 Vaste inrichting €/m² BVO € 15 € 30 € 100 € € 20 € 100 Terrein €/m² kavel € 10 € 35 € 80 € 5 € 15 € 80

Indirecte kostenAlgemene Uitvoeringskosten % over directe

kosten7% 9% 11% 7% 9% 11%


6% 9% 11% 6% 9% 11%

Gez

ondh

eids

zorg

Voorwoord

3030

Onderwijs en wetenschap

Arcadis project St. Nicolaas Lyceum Amsterdam

31

Ond

erw

ijs e

n w

eten

scha

pBrede scholen



% tov bouwkosten 14% 17% 20% 12% 15% 19%




• De verhouding van de verschillende functies• Het aantal functies• Aanwezigheid van sport- en speelzaal




















Rente exclusief



Totaal bouwkosten excl. btw €/m² BVO € 1.320 € 1.595 € 1.980 € 490 € 670 € 1.280

Directe kosten per elementclusterOnderbouw €/m² BBO € 80 € 100 € 160 € € 10 € 165Bovenbouw €/m² BVO € 200 € 295 € 515 € € 30 € 50Gevel €/m² BGO € 320 € 350 € 455 € 95 € 250 € 455Dak €/m² BDO € 85 € 115 € 170 € 35 € 55 € 170 Inbouw €/m² BVO € 155 € 295 € 370 € 90 € 135 € 370 Winstallaties €/m² BVO € 165 € 270 € 390 € 55 € 110 € 430 Einstallaties €/m² BVO € 130 € 151 € 170 € 40 € 50 € 185 Tinstallaties €/m² BVO € 10 € 10 € 15 € € 10 € 15 Vaste inrichting €/m² BVO € 10 € 15 € 25 € € 10 € 25 Terrein €/m² kavel € 15 € 25 € 30 € 5 € 10 € 30


kosten6% 8% 12% 5% 11% 13%


6% 7% 8% 7% 10% 12%

32

Voortgezet en beroepsonderwijs


Totale bouwkosten 100% 100%Bijkomende werken exclusiefLosse inrichting exclusiefVoorbereiding en begeleidingskosten % tov bouwkosten 14% 17% 20% 12% 15% 19%




• Het onderwijsconcept• De aanwezigheid van speciale lokalen zoals

bijvoorbeeld een technieklokaal

UITGANGSPUNTEN

De investeringskosten zijn exclusief een gymlokaal.




















Rente exclusief




Directe kosten per elementclusterOnderbouw €/m² BBO € 100 € 160 € 400 € € € 10 Bovenbouw €/m² BVO € 120 € 215 € 285 € € 30 € 50 Gevel €/m² BGO € 265 € 340 € 570 € 95 € 260 € 570 Dak €/m² BDO € 80 € 105 € 175 € 35 € 65 € 175 Inbouw €/m² BVO € 170 € 245 € 320 € 90 € 135 € 320 Winstallaties €/m² BVO € 220 € 240 € 305 € 55 € 110 € 335 Einstallaties €/m² BVO € 115 € 165 € 190 € 40 € 50 € 205 Tinstallaties €/m² BVO € 5 € 15 € 45 € € 10 € 45 Vaste inrichting €/m² BVO € 10 € 15 € 40 € € 5 € 40 Terrein €/m² kavel € 25 € 65 € 155 € € 25 € 155


kosten6% 8% 10% 5% 11% 14%


6% 8% 14% 7% 10% 18%Ond

erw

ijs e

n w

eten

scha

p

33

UniversiteitKOSTENBEPALENDE FACTOREN

Aanwezigheid van speciale lokalen zoals bijvoorbeeld laboratoria (zie pagina laboratoria).



% tov bouwkosten 17% 22% 26% 16% 21% 25%

Risico % tov bouwkosten 2% 4% 6% 2% 4% 6%

Grondkosten exclusiefBelastingen, Heffingen, Verzekeringen, Financiering en aanloopkosten belastingen exclusiefTotaal investeringskosten excl. btw % tov bouwkosten 122% 126% 131% 121% 125% 130%




Directe kosten per elementclusterOnderbouw €/m² BBO € 195 € 365 € 450 € € € 10 Bovenbouw €/m² BVO € 235 € 325 € 400 € € 30 € 50 Gevel €/m² BGO € 320 € 435 € 705 € 115 € 175 € 705 Dak €/m² BDO € 120 € 270 € 440 € 45 € 105 € 440 Inbouw €/m² BVO € 370 € 480 € 530 € 110 € 295 € 530 Winstallaties €/m² BVO € 280 € 325 € 490 € 60 € 130 € 535 Einstallaties €/m² BVO € 170 € 185 € 250 € 35 € 125 € 275 Tinstallaties €/m² BVO € 15 € 20 € 35 € 5 € 10 € 35 Vaste inrichting €/m² BVO € 20 € 90 € 160 € 10 € 25 € 160 Terrein €/m² kavel € 20 € 25 € 50 € 5 € 10 € 50


kosten9% 10% 12% 9% 10% 12%


6% 8% 10% 6% 8% 10%
















Verzekeringen €/m² BVO per jaar € 0,10 € 3,80 € 16,90 Onderhoud (planmatig incl. vervanging) €/m² BVO per jaar € 21,55 € 28,20 € 46,80 Mutaties zie renovatiekosten € € €



Rente exclusief


Ond

erw

ijs e

n w

eten

scha

p

34

LaboratoriumKOSTENBEPALENDE FACTOREN

De laboratoriumklasse.

Investeringskosten (ICMS, Total capital costs) nieuwbouw renovatieInvesteringsopslagen eenheid laagste top hoogste laagste top hoogste


% tov bouwkosten 17% 22% 26% 16% 21% 25%






Directe kosten per elementclusterOnderbouw €/m² BBO € 120 € 380 € 1.560 € € € 10 Bovenbouw €/m² BVO € 230 € 300 € 545 € € 30 € 50 Gevel €/m² BGO € 335 € 395 € 460 € 115 € 175 € 460 Dak €/m² BDO € 120 € 170 € 205 € 45 € 105 € 205 Inbouw €/m² BVO € 170 € 325 € 420 € 110 € 300 € 420 Winstallaties €/m² BVO € 370 € 590 € 705 € 60 € 130 € 770 Einstallaties €/m² BVO € 235 € 280 € 340 € 35 € 125 € 1.025 Tinstallaties €/m² BVO € 20 € 25 € 35 € 5 € 10 € 35 Vaste inrichting €/m² BVO € 70 € 105 € 125 € 10 € 25 € 125 Terrein €/m² kavel € 5 € 15 € 45 € 5 € 10 € 45


kosten8% 10% 12% 9% 10% 14%


7% 8% 10% 6% 9% 12%
















Verzekeringen €/m² BVO per jaar € 0,10 € 3,30 € 14,60Onderhoud (planmatig incl. vervanging) €/m² BVO per jaar € 19,55 € 23,50 € 33,20Mutaties zie renovatiekosten € € €



Rente exclusief


Ond

erw

ijs e

n w

eten

scha

p

Voorwoord

3535

Wonen

Arcadis project Vroendaal Maastricht

36

Won

enEengezinswoning, tussenwoningKOSTENBEPALENDE FACTOREN

• De beukmaat• De woningdiepte• Het aantal bouwlagen• De dakvorm• De huur- of koopklasse



% tov bouwkosten 12% 13% 15% 10% 11% 14%





Totaal bouwkosten excl. btw €/m² BVO € 655 € 960 € 1.285 € 200 € 305 € 655

Directe kosten per elementclusterOnderbouw €/m² BBO € 70 € 125 € 285 € € € Bovenbouw €/m² BVO € 90 € 170 € 265 € € € Gevel €/m² BGO € 230 € 315 € 450 € 60 € 125 € 450 Dak €/m² BDO € 70 € 135 € 235 € 45 € 50 € 235 Inbouw €/m² BVO € 65 € 125 € 300 € 10 € 50 € 300 Winstallaties €/m² BVO € 60 € 70 € 170 € 5 € 45 € 100 Einstallaties €/m² BVO € 20 € 35 € 65 € 5 € 20 € 70 Tinstallaties €/m² BVO € € € € € € Vaste inrichting €/m² BVO € 10 € 20 € 40 € € 10 € 40 Terrein €/m² kavel € 20 € 40 € 65 € 5 € 15 € 65


kosten6% 9% 12% 5% 11% 14%


8% 10% 16% 7% 10% 18%








Dakopeningen OD / BDO 0,06 0,16





Oppervlak per woning BVO / FI (m²) 109,0 156,0 192,0 (m²)







Rente exclusief


37

Eengezinswoning, twee onder een kapKOSTENBEPALENDE FACTOREN

• De beukmaat• De woningdiepte• Het aantal bouwlagen• De dakvorm• De huur- of koopklasse



% tov bouwkosten 12% 13% 15% 10% 11% 14%





Totaal bouwkosten excl. btw €/m² BVO € 710 € 1.015 € 1.180 € 195 € 310 € 690

Directe kosten per elementclusterOnderbouw €/m² BBO € 85 € 120 € 160 € € € Bovenbouw €/m² BVO € 105 € 140 € 185 € € € Gevel €/m² BGO € 235 € 310 € 385 € 60 € 125 € 385 Dak €/m² BDO € 60 € 135 € 220 € 45 € 50 € 220 Inbouw €/m² BVO € 65 € 115 € 150 € 10 € 45 € 150 Winstallaties €/m² BVO € 40 € 60 € 170 € 5 € 25 € 90 Einstallaties €/m² BVO € 20 € 35 € 62 € 5 € 15 € 50 Tinstallaties €/m² BVO € € € € € € Vaste inrichting €/m² BVO € 5 € 15 € 25 € € 5 € 25 Terrein €/m² kavel € 20 € 40 € 65 € 5 € 15 € 65


kosten7% 8% 9% 5% 11% 14%


8% 10% 13% 7% 10% 18%













Oppervlak per woning BVO / FI (m²) 111,0 172,0 226,0 (m²)







Rente exclusief


Won

en

38

Meergezinswoning, portiekKOSTENBEPALENDE FACTOREN

• De beukmaat• De woningdiepte• Het aantal woningen per bouwlaag• De huur- of koopklasse



% tov bouwkosten 12% 15% 17% 10% 13% 16%





Totaal bouwkosten excl. btw €/m² BVO € 990 € 1.345 € 1.695 € 290 € 390 € 1.005

Directe kosten per elementclusterOnderbouw €/m² BBO € 100 € 190 € 240 € € € Bovenbouw €/m² BVO € 155 € 220 € 295 € € € Gevel €/m² BGO € 300 € 390 € 595 € 70 € 160 € 595 Dak €/m² BDO € 85 € 200 € 460 € 45 € 80 € 460 Inbouw €/m² BVO € 120 € 230 € 355 € 10 € 90 € 355 Winstallaties €/m² BVO € 40 € 100 € 200 € 15 € 40 € 225 Einstallaties €/m² BVO € 25 € 55 € 195 € 20 € 25 € 215 Tinstallaties €/m² BVO € 10 € 35 € 100 € 5 € 15 € 100 Vaste inrichting €/m² BVO € 5 € 10 € 40 € € 5 € 40 Terrein €/m² kavel € 5 € 25 € 45 € 5 € 25 € 45


kosten5% 11% 14% 5% 11% 14%


7% 10% 18% 7% 10% 18%













Oppervlak per appartement BVO / FI (m²) 78,0 141,0 211,0 (m²)







Rente exclusief


Won

en

39

Meergezinswoning, galerijKOSTENBEPALENDE FACTOREN

• De beukmaat• De woningdiepte• Het aantal woningen per bouwlaag• De huur- of koopklasse



% tov bouwkosten 12% 15% 17% 10% 13% 16%






Directe kosten per elementclusterOnderbouw €/m² BBO € 145 € 180 € 230 € € € 340 Bovenbouw €/m² BVO € 175 € 205 € 250 € € € 305 Gevel €/m² BGO € 310 € 335 € 355 € 70 € 160 € 355 Dak €/m² BDO € 85 € 110 € 165 € 45 € 65 € 165 Inbouw €/m² BVO € 120 € 175 € 210 € 15 € 105 € 210 Winstallaties €/m² BVO € 55 € 95 € 145 € 15 € 45 € 160 Einstallaties €/m² BVO € 35 € 50 € 60 € 25 € 30 € 70 Tinstallaties €/m² BVO € 10 € 35 € 85 € 10 € 15 € 85 Vaste inrichting €/m² BVO € 20 € 25 € 30 € € 5 € 30 Terrein €/m² kavel € 5 € 25 € 45 € 5 € 20 € 45


kosten9% 11% 13% 5% 11% 24%


8% 10% 13% 7% 14% 18%













Oppervlak per appartement BVO / FI (m²) 101,0 113,0 148,0 (m²)







Rente exclusief


Won

en

Voorwoord

4040

Sport, cultuur en leisure

Arcadis project Oosterlijk zwembad Rotterdam

41

Spor

t, cu

ltuu

r en

leis

ure

SporthalKOSTENBEPALENDE FACTOREN

• De vrije hoogte• NOC*NSF geclassificeerd• Het aantal sportzalen• De hoeveelheid sanitaire ruimten• De aanwezigheid van overige ruimten zoals tribune, kantine etcetera.



% tov bouwkosten 15% 17% 20% 13% 15% 19%





Totaal bouwkosten excl. btw €/m² BVO € 1.020 € 1.205 € 1.440 € 305 € 455 € 845

Directe kosten per elementclusterOnderbouw €/m² BBO € 105 € 135 € 150 € € € 10 Bovenbouw €/m² BVO € 150 € 175 € 195 € € 30 € 50 Gevel €/m² BGO € 180 € 245 € 280 € 50 € 95 € 280 Dak €/m² BDO € 85 € 105 € 115 € 10 € 45 € 115 Inbouw €/m² BVO € 190 € 240 € 315 € 25 € 95 € 315 Winstallaties €/m² BVO € 110 € 135 € 185 € 10 € 55 € 200 Einstallaties €/m² BVO € 65 € 90 € 125 € 10 € 35 € 140 Tinstallaties €/m² BVO € 10 € 15 € 20 € € 10 € 20 Vaste inrichting €/m² BVO € € 5 € 10 € 20 € 25 € 10 Terrein €/m² kavel € 35 € 50 € 65 € 5 € 20 € 65


kosten7% 8% 10% 7% 8% 10%


8% 10% 13% 8% 10% 13%



















Rente exclusief


42

HotelKOSTENBEPALENDE FACTOREN

• Het kwaliteits- en afwerkingsniveau• Het aantal kamers• De oppervlakte per kamer• De aanwezigheid van voorzieningen



% tov bouwkosten 16% 21% 23% 14% 19% 22%





Totaal bouwkosten excl. btw €/m² BVO € 1.795 € 2.015 € 2.360 € 1.185 € 1.505 € 2.215

Directe kosten per elementclusterOnderbouw €/m² BBO € 120 € 395 € 900 € € € 10 Bovenbouw €/m² BVO € 220 € 305 € 505 € € 35 € 55 Gevel €/m² BGO € 325 € 330 € 425 € 155 € 385 € 425 Dak €/m² BDO € 95 € 115 € 180 € 80 € 105 € 180 Inbouw €/m² BVO € 395 € 470 € 555 € 225 € 420 € 635 Winstallaties €/m² BVO € 280 € 360 € 470 € 90 € 285 € 515 Einstallaties €/m² BVO € 135 € 225 € 304 € 55 € 170 € 320 Tinstallaties €/m² BVO € 15 € 50 € 125 € 10 € 35 € 125 Vaste inrichting €/m² BVO € 25 € 80 € 160 € 10 € 60 € 160 Terrein €/m² kavel € 20 € 35 € 75 € 10 € 25 € 75


kosten8% 8% 10% 8% 8% 16%


9% 10% 11% 7% 10% 11%













Oppervlak per hotelkamer BVO / FI (m²) 58,0 63,0 81,0 (m²)







Rente exclusief


Spor

t, cu

ltuu

r en

leis

ure

43

TheaterKOSTENBEPALENDE FACTOREN

• Het aantal zitplaatsen• Het aantal zalen• De aanwezige voorzieningen theatertechniek• De eisen met betrekking tot geluidsisolatie



% tov bouwkosten 16% 21% 24% 14% 19% 23%





Totaal bouwkosten excl. btw €/m² BVO € 2.420 € 3.080 € 4.295 € 1.145 € 1.915 € 2.245

Directe kosten per elementclusterOnderbouw €/m² BBO € 135 € 155 € 205 € € € 10 Bovenbouw €/m² BVO € 155 € 275 € 330 € € 30 € 50 Gevel €/m² BGO € 400 € 610 € 845 € 170 € 420 € 845 Dak €/m² BDO € 95 € 155 € 315 € 65 € 90 € 315 Inbouw €/m² BVO € 360 € 585 € 1.490 € 265 € 420 € 1.490 Winstallaties €/m² BVO € 370 € 405 € 425 € 145 € 350 € 465 Einstallaties €/m² BVO € 200 € 313 € 443 € 70 € 155 € 1.185 Tinstallaties €/m² BVO € 25 € 95 € 175 € 10 € 35 € 175 Vaste inrichting €/m² BVO € 150 € 170 € 180 € 25 € 60 € 180 Terrein €/m² kavel € 25 € 30 € 35 € 10 € 25 € 35


kosten6% 7% 11% 14% 17% 19%


7% 8% 13% 16% 19% 21%
















Verzekeringen €/m² BVO per jaar € 0,20 € 4,90 € 21,70 Onderhoud (planmatig incl. vervanging)

€/m² BVO per jaar € 44,85 € 58,45 € 96,95




Rente exclusief


Spor

t, cu

ltuu

r en

leis

ure

44

het minimaliseren van risico’s en het leveren van toegevoegde waarde.• Het verminderen van afval en verspilling en het proactief toepassen en sturen op

duurzame oplossingen in projecten.• Het mogelijk maken van voorspellingen en maken van gedegen beslissingen door

het slim toepassen van dataanalytics, het combineren van datasets en het inzet-ten van de nieuwste digitale technieken.

• Het slim toepassen en combineren van onze kennis en expertise op het gebied van onder andere projectmanagement, costmanagement, design en engineering, BIM, systems engineering en gestandaardiseerde werkmethodieken die geba-seerd zijn op jarenlange én wereldwijde kennis en ervaring.

• Het potentieel van mensen waar maken en een proactief Health and Safety beleid.

ONZE EXPERTISE

Alle kostenadviseurs zijn deskundige, enthousiaste en gedreven adviseurs met een HBO- of WO-opleiding, soms met een aanvullende specialisatie of RICS opleiding, en passie voor en een ambitie om leidend te zijn in vernieuwingen in hun vakgebied. wij werken conform de in de markt gangbare methodieken en standaarden, zoals NEN, RICS, ICMS, RAW, NLSfb, CROW, SSK, Stabu etc.

Wij helpen u graag met:• Business case studies• Deterministische kostenramingen• Probabilistische kostenramingen• Life cycle cost-berekeningen

(levensduurkosten)• Onderhandeling• Second opinions• Budgetbewaking• Cashflowanalyse• Risicomanagement• Scopemanagement• Changemanagement

Arcadis is dé adviseur voor de gebouwde en natuurlijke omgeving en is onder andere gespecialiseerd in het financieel begeleiden van projecten in de bouw en infrasector. Arcadis is wereldwijd een van de grootste kostenadviesbureaus en is actief in meer dan 90 landen. Met ongeveer 4000 kostenadviseurs werken we intensief aan nationale en internationale projecten in elke sector.

Met meerdere vestigingen en ruim 70 bouwkosten-adviseurs als onderdeel van het team Cost & Data-management zijn wij het grootste kostenadviesbureau in Nederland. Hierdoor zijn onze klanten verzekerd van voldoende capaciteit, een brede expertise, landelijke dekking en een aantoonbaar deskundig advies.Onze missie is om te worden gezien als de beste kosten-adviseur. Dit doen we door betrokken te zijn bij onze klan-ten en te begrijpen waar we onze klanten mee kunnen helpen. Daarnaast doen we dit door efficiënt samen-werken, het potentieel van mensen optimaal in te zetten, het toepassen van de nieuwste digitale technieken, gebruik van (kosten)data, inzichten, kennis en ervaring, zodat we de hoogste toegevoegde waarde en beste resultaten kunnen leveren voor onze klanten.

WAT BETEKENT DIT VOOR ONZE KLANTEN?

• Concurrerende voordelen op het gebied van integrale technische expertise en (kosten)data.

• Consistente focus op waarde en voordelen voor onze klanten . Het optimaliseren van kosten en opbrengsten,

Over Arcadis Cost & Datamanagement

• Value engineering• Kostenmanagement• Benchmarking• (Kosten)Datamanagement• Logistieke scenario analyses• Asset performance• Technical Due Dilligence• Meetcertificaten• Vastgoedwaarde in relatie tot levensduur:

Arcadis Waarde Moment (AWM)• Cursussen

Voorwoord

4545

Bijlagen

Arcadis project Centraal Station Amsterdam

46

COMBINATIE VAN FUNCTIES

Niet iedere gebouwfunctie heeft dezelfde vormfactoren en kostenkengetallen. Specifieke gebouweigenschappen zorgen voor het onderscheid ten opzichte van andere gebouwfuncties. Daarom maken wij bij het analyseren onderscheid tussen de verschillende gebouwfuncties. Deze gebouwfuncties zijn gebaseerd op tabel 0 van de NL-SfB methode. De kostenkengetallen zijn opgesteld met het uitgangspunt dat de objecten zelf standig zijn en dat binnen een object slechts een functie is gehuisvest. Wanneer er functies gecombineerd worden en er gezamenlijke bouwdelen zijn, zullen sommige kosten (gedeeltelijk) vervallen of over meerder functies verdeeld moeten worden. De verdeling hiervan is afhankelijk van het aantal functies en de wijze van toerekening naar functies.Voorbeelden van onderdelen waarvan de kosten mogelijk (gedeeltelijk) verdeeld kunnen worden zijn grondgebonden voorzieningen en het dak. Over de demarcatie hiervan moeten per project afspraken worden gemaakt.

NIEUWBOUW

Bij nieuwbouw van een object is er een grote variatie mogelijk van uitgangspunten. Hieronder zijn de globale uitgangspunten voor de categorie ‘laagste’, ‘top’ en ‘uiterste’ weergegeven, om u een indruk te geven waar u aan kunt denken bij de spreiding van de kostenkengetallen.

Laagste Top UitersteGebouwconcept met hoge repetitiefactor

Standaard gebouwconcept Bijzonder gebouwconcept

Geen bijzondere gebouwvorm in de en/of materiaalgebruik

Enkele bijzonderheden in de gebouwvorm en/of materiaalgebruik

Bijzondere gebouwvorm en/of materiaalgebruik

Laag kwaliteitsniveau afwerking en installatieniveau

Gemiddeld kwaliteitsniveau afwerking en installatieniveau

Hoog kwaliteitsniveau afwerking en installatieniveau

Globale uitgangspunten voor kostenniveaus nieuwbouw

RENOVATIE

De kengetallen zijn opgesteld op basis van het uitgangspunt dat de omvang van het gebouw gelijk blijft. Voor de elementclusters ‘grondgebonden’ en ‘ruwbouw’ houdt dit in dat de kostenkengetallen voor geen tot beperkte aanpassingen zijn opgenomen. Daarnaast is het uitgangspunt dat bij de situatie ‘renovatie’ het volledige gebouw wordt gerenoveerd. De overige aanpassingen worden indicatief omschreven in onderstaande tabel, zodat u een indruk krijgt waaraan u kunt denken bij de kostenkengetallen voor de elementclusters.

Voor de data met betrekking tot de bouw en investeringskosten maken we onderscheid tussen nieuwbouw en renovatie. Bij grootschalige uitbreiding van een pand kan ook gebruik kan worden gemaakt van de data voor nieuwbouw. Wanneer de uitbreiding beperkt is, kunt u de kengetallen voor nieuwbouw gebruiken, gecorrigeerd met een toeslag voor kleinschaligheid. Deze toeslag is afhankelijk van de grootte van de uitbreiding en de te treffen voorzieningen in het bestaande pand.

Uitgangspunten kostenkengetallen

Voorwoord

47

FUNCTIEWIJZIGING

Bij het wijzigen van functie is het van belang om de juiste kengetallen te hanteren. De kostenkengetallen voor slopen van de oude functie moeten worden gebruikt, terwijl de kengetallen van de renovatiekosten van de nieuwe functie van toepassing zijn.

Laagste Top UitersteGeen tot beperkte aanpassingen van indeling

Standaard gebouwconcept Bijzonder gebouwconcept

Geen tot beperkte aanpassingen in de gebouwschil

Gemiddelde aanpassingen in de gebouwschil

Ingrijpende aanpassingen in of volle dige vervanging van de gebouwschil

Beperkte aanpassing afwerkingen Gemiddelde aanpassingen in afwerkingen. Enkele bijzonderheden in de afwerkingen en/of materiaalgebruik

Grote aanpassingen in afwerkingen. Bijzonderheden in de afwerkingen en/of materiaalgebruik

Beperkte aanpassingen installaties. Basic kwaliteits en comfortniveau

Gemiddelde aanpassingen installaties. Kwaliteits en comfortniveau installatieniveau gemiddeld

Ingrijpende aanpassingen in de installaties. Hoog kwaliteitsniveau instal latie met een hoog comfortniveau

Globale uitgangspunten voor kostenniveaus renovatie

RENOVATIE EN (GROOT)ONDERHOUD

Gedurende de tijd vindt er onderhoud plaats aan een gebouw. Wanneer er reno vatie plannen zijn, is het raadzaam om gepland (groot) onderhoud te combineren met de renovatie. Door goed te plannen en renovatie en onderhoud te combineren, is het mogelijk om op deze wijze financieel voordeel te behalen.

EIGENAAR – GEBRUIKER

In veel situaties is het zo dat de eigenaar niet de gebruiker is van een pand en worden de kosten voor de huisvesting verdeeld. Omdat deze verdeling in iedere situatie ander is, hebben we hier in deze publicatie geen rekening mee gehouden. De kosten zoals opgenomen in deze publicatie, bedragen de totale kosten, waarin zowel het gebruikers- als het eigenaarsdeel zijn opgenomen.

47

Uitg

angs

punt

en k

oste

nken

geta

llen

48

GEBRUIKTE AFKORTINGEN

BBO Bebouwd oppervlak BVO Bruto vloeroppervlak BGO Bruto geveloppervlak BDO Bruto dakoppervlak BI Bruto gebouwinhoud OO Omsloten oppervlak (=BBO+BGO+BDO) AUK Algemene uitvoeringskosten AK Algemene kostenW&R Winst en risico

BI / BVO (m¹) Gemiddelde verdiepingshoogteBVO / BBO Gemiddeld aantal bouwlagenBBO / BTO BebouwingspercentageBGO / BVO GevelfactorOG / BGO Factor gevelopeningenBDO / BBO DakfactorOD / BDO Factor dakopeningenOO / BVO GebouwschilBBWO / BVO BinnenwandfactorOBW / BBWO Factor binnenwandopeningenBVO / FI (m²) Oppervlakte per functionele inhoud

De methodiek die wij hanteren is gebaseerd op de NL-SfB methode, de NEN 2580, NEN 2699 en NEN 3900. De onderverdeling van de investeringskosten en de exploita-tiekosten is als volgt:

INVESTERINGSKOSTEN

• Grondkosten• Bouwkosten• Inrichtingskosten• Bijkomende kosten• Onvoorzien• Belastingen• Financiering

Methodiek

49

1 In

leid

ing

of ti

tel i

n or

anje

Met

hodi

ekTOELICHTING BOUWKOSTEN

Welke onderdelen vallen onder de elementclusters van de bouwkosten en wat zijn de kostenbepalende factoren?

GRONDGEBONDEN

Hieronder vallen alle kosten van de onderbouw zoals bijvoorbeeld het grondwerk, (paal)fundering, bemaling.Elementen: 11, 13, 16, 17Kostenbepalende factoren:• De verhouding BBO ten opzicht van het BVO• De grondslag (type fundering)• Eventueel benodigde grondwaterbeheersing• Ontgravingsdiepte en de benodigde bouwput voorzieningen• Locatieomstandigheden

RUWBOUW

Dit betreffen de kosten voor de draagconstructie van de bovenbouw en inbouw van het bouwwerk.Elementen: 21 (constructief), 22 (constructief), 23, 24, 27, 28Kostenbepalende factoren:• De bouwhoogte en bouwmethodiek• De overspanning• Eventuele overstekken• Bijzondere constructies• Vloerbelasting en vlakheidseisen• Locatieomstandigheden

GEVEL

Hieronder vallen de kosten voor de gesloten gevel, de gevelopeningen en de gevelafwerkingen.Elementen: 21 (niet constructief), 31, 41Kostenbepalende factoren:• Vormgeving/architectuur, materialisatie• Doorvalbeveiliging• Gebouwhoogte• Windbelasting• Geluidsbelasting• Zonbelasting

• Brandveiligheid• Uitvoering DAK

Dit zijn de kosten voor de afwerking van het dak en de eventuele dakopeningen.Elementen: 37 en 47Kostenbepalende factoren:• Percentage dak ten opzichte van het bebouwd oppervlak• Percentage dakopeningen• Aantal een grootte van de dakvlakken• Vormgeving/architectuur• Gebruik als buitenruimte en/of verkeersruimte• Type dakafwerking, bv groen dak

INBOUW

Dit zijn de kosten voor de binnenwanden, binnenwandopeningen, trappen, ballustraden en leuningen alle afwerkingen van vloeren, wanden en plafonds.Elementen: 22 (nietconstructief), 24, 32, 33, 34, 42, 43, 44, 45, 48Kostenbepalende factoren:• Gebouwfunctie en bijbehorend inrichtingsconcept• Hoeveelheid binnenwanden ten opzichte van het bvo• Hoeveelheid binnenwandopeningen• Vormgeving/architectuur• Flexibiliteit en indeelbaarheid

VASTE INRICHTING

De vaste inrichting betreffen de vaste gebruikersvoorzieningen zoals pantry’s, kapstokken, balies, keukens, postkasten bellentableau’s etc.Tevens worden vaste onderhouds voorzieningen hieronder opgenomen.Elementen: 71, 72, 73, 75, 76, 77, 78Kostenbepalende elementen:• Afwerkingsniveau en materialisatie• Vormgeving/architectuur• Compleetheid van inrichting• Functiespecifieke onderdelen

50

1 In

leid

ing

of ti

tel i

n or

anje

Met

hodi

ekW-INSTALLATIES

Dit zijn de kosten voor alle installaties met betrekking tot het klimaat, watervoorziening- en afvoer en brandbestrijding, sanitair, loodgieterswerkzaamheden etc.Elementen: 51, 52, 53, 54, 55, 56, 57, 58, 74Kostenbepalende factoren:• Comforteisen• Toegepast installatieconcept• Beschikbaarheid alternatieve opwekkingsmogelijkheden• Afstemming tussen bouwkundige en installatietechnische

componenten • Functiespecifieke onderdelen

E-INSTALLATIES

Hieronder vallen alle kosten voor installaties met betrekking tot elektrotechniek: stroomvoorziening, verlichting, beveiliging, gebouwbeheersvoorzieningen, ICT etc.Elementen: 61, 62, 63, 64, 65, 67Kostenbepalende factoren:• Comforteisen• Toegepast installatieconcept• Beschikbaarheid daglicht• Beschikbaarheid alternatieve opwekkingsmogelijkheden• Voorzieningen: toegangscontrole, inbraakbeveiliging• Afstemming tussen bouwkundige en installatietechnische

componenten • Functiespecifieke onderdelen

T-INSTALLATIES

Dit zijn de kosten voor liften, roltrappen- en paden, hefplateau’s etc.

Elementen: 66Kostenbepalende factoren:• Aantal bouwlagen• Snelheid• Afmeting• Vormgeving/architectuur• Functiespecifieke onderdelen

TERREIN

De kosten voor onder meer de terreinafwerking op de kavel, terreinverlichting, terreinriolering, inrichting, fietsenstallingen, bergingen.Elementen: 91, 92, 93, 94, 95, 96, 97, 98Kostenbepalende factoren:• Verhouding verhard/groen• Vormgeving/architectuur• Terreininrichting

ALGEMENE UITVOERINGSKOSTEN

Dit zijn de kosten van materiaal en/of arbeid die nodig zijn voor de uitvoering van een bouwproject, voor zover deze kosten niet zijn verbonden aan middelen, zoals materialen, die op de bouwplaats bij oplevering achterblijven.Kostenbepalende factoren:• Locatieomstandigheden• Binnen stedelijkheid / voldoende bouwterrein• Bouwmethodiek (benodigde voorzieningen)• Bouwcomplexiteit• Ruimte voor opslag• Bereikbaarheid/logistiek• Bouwtijd

STAARTKOSTEN

Hieronder rekenen wij de Algemene Kosten, Winst & Risico en coördinatievergoeding. De algemene kosten zijn de kosten voor de algemene bedrijfsorganisatie die nodig is voor de bedrijfsvoering. Winst & Risico is een post die de winst voor de uitvoerende partij bepaald en waar eventuele tegenvallers uit betaald worden.Kostenbepalende factoren:• Organisatieomvang• Winstpercentage• Inschatting projectrisico• Wijze van aanbesteding

51

1 In

leid

ing

of ti

tel i

n or

anje

Met

hodi

ekTOELICHTING INVESTERINGSKOSTEN

Welke onderdelen vallen onder de hoofdstukken van de investerings-kosten?

GRONDKOSTEN

De kosten voor het verzorgen van infrastructurele voorzieningen, het bouwrijp maken van het terrein, schadeloosstellingen en rentekosten over de grond. De kosten voor de aankoop van grond zijn zeer locatieafhankelijk en zijn daarom niet in de investeringskosten in deze publicatie opgenomen.Kostenbepalende factoren:• Grondaankoop• Verwervingskosten• Sloopwerken• Benodigde infrastructurele voorzieningen• Bovenplanse verevening

BOUWKOSTEN

Dit zijn de kosten voor het realiseren van het bouwwerk. Deze worden onderverdeeld naar elementclusters.

INRICHTINGSKOSTEN

De inrichtingskosten zijn de kosten voor onder andere de bedrijfsinstal-laties en de losse inventaris. Dit is erg variabel. De kosten hiervan zijn in deze publicatie niet opgenomen.

BIJKOMENDE KOSTEN

Dit zijn de kosten voor de instanties zoals de gemeente, brandweer, nutsbedrijven en verzekeraars. Ook de kosten voor kunsttoepassingen, grond- en milieuonderzoeken en –rapportages, selectie- en aanbestedingen vallen onder deze post.Kostenbepalende factoren:• Honoraria• Aansluitkosten• Heffingen en verzekeringen• Risicoverrekening• Ontwikkelaars- en verkoopkosten• Kunst• Aanloopkosten

ONVOORZIEN

Hieronder vallen de kosten die redelijkerwijs niet vooraf te verwachten zijn voor de realisatie van een project. Hier kan een reservering worden opgenomen voor programma- en bestekwijzigingen of voor onverwachte prijsstijgingen.Kostenbepalende factoren:• De mate van uitwerken van de aanbestedingsstukken• De aanbestedingsvorm: waar liggen de risico’s?

BELASTINGEN

Omzetbelastingen en bijzondere belastingen.

FINANCIERING

Financieringskosten/rente voor de grond en/of voor de bouw.Kostenbepalende factoren:• Financieringswijze• Rentepercentage

Arcadis project The New Mint Hotel Amsterdam

52

Met

hodi

ekTOELICHTING EXPLOITATIEKOSTEN (NEN2699)

Welke kosten rekenen wij tot de onderdelen van de exploitatiekosten?

HUISVESTING

Kapitaalslast rente en aflossingKostenbepalende factoren:• Hoogte van de investering• Wijze van financieren• Rentepercentage• Afschrijvingsperiode• Restwaarde

Belastingen onroerende zaak belastingKostenbepalende factoren:• Hoogte van de investering• Locatie (gemeentelijk beleid)

Verzekeringen opstalverzekeringKostenbepalende factoren:• Hoogte van de investering• Locatie (risicogebied)• Verzekeraar en dekking

Onderhoud planmatig incl. reservering voor vervangingKostenbepalende factoren:• Materiaalkeuze• Gebouwgebruik• Minimaal vereist conditieniveau• Duur onderhoudsperiode

Verbruik water, elektra, gasKostenbepalende factoren:• Toegepast installatieconcept• Afstemming bouwkundige en installatietechnische maatregelen• Zijn de installaties goed afgesteld en ingeregeld• Comfortniveau• Vorm van energieopwekking• Gebouwgebruik en gebruiksduur• Contractvorm

Beheren – beheerskostenKostenbepalende factoren:• De mate van personele inzet

DIENSTEN EN MIDDELEN

SchoonmaakKostenbepalende factoren:• Mate van vervuiling• Schoonmaakfrequentie• Hygiëne-eisen

INFORMATIE EN COMMUNICATIE

Dit is sterk afhankelijk van het bedrijfsproces. Dit is in deze publicatie niet opgenomen.

EXTERNE VOORZIENINGEN


FACILITY MANAGEMENT


Voorwoord

53

Van klimaatverandering tot razendsnelle verstedelijking. Onze wereld wordt steeds complexer. De ruimte in steden moet optimaal worden benut en onontgonnen land moet bewoonbaar worden gemaakt. Juist op deze terreinen creëren wij buitengewone en duurzame oplossingen.

Onze mensen werken gezamenlijk aan het creëren van meerwaarde door gebouwde en natuurlijke elementen naadloos in te passen in hun omgeving. Van winkelcentra in Shanghai tot een nieuwe metro in Doha en het terugdringen van luchtvervuiling in Los Angeles. Arcadis. Improving quality of life.

Vormfactoren en Kostenkengetallen5 november 2019.

Niets uit dit werk mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, daaronder mede begrepen gehele of gedeeltelijke bewerking van het werk, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Arcadis Nederland BV.

FotografieArcadis collectie, Getty Images en Istock

VormgevingCanon Creative Hub Utrecht

Arcadis Cost & Datamanagement

[email protected]

+31884261591

Colo

fon

WWW.ARCADIS.COM

@ARCADISNL

@ARCADISGLOBAL

ARCADISNEDERLANDBV

ARCADIS-NEDERLAND

Wie we zijn Meer weten?

vormfactoren & kostenkengetallen9abfa49a-3dcd-44eb...ons werk voor onze nationale en...

Documents