voved vo os i unix mkd
TRANSCRIPT
![Page 1: Voved Vo Os i Unix Mkd](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013102/553635514a795919158b48a7/html5/thumbnails/1.jpg)
1
Оперативни СистемиUNIX
Асс. Проф. Др. Артан Лума
![Page 2: Voved Vo Os i Unix Mkd](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013102/553635514a795919158b48a7/html5/thumbnails/2.jpg)
2
Оперативен Систем Оперативниот систем (ОС) е збирка на програми кој контролира како
процесорот, меморија и I/O уредите работаат заедно го контролира начинот на кој податоците и инструкциите се вчитуваат и
извршуваат од страна на процесорот организира и управува со датотеките и директориумите ја координира работата на процесорот, меморијата и I/O уредите
современите оперативни системи користат графички кориснички интерфејс (GUI) за да ја олеснат интеракцијата помеѓу луѓето и компјутерите
![Page 3: Voved Vo Os i Unix Mkd](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013102/553635514a795919158b48a7/html5/thumbnails/3.jpg)
Оперативен Систем ...
Начин на интеракција со корисникот: Текстуален интерфејс
UNIX MS DOS
Графички интерфејс Windows Linux MAC
3
![Page 4: Voved Vo Os i Unix Mkd](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013102/553635514a795919158b48a7/html5/thumbnails/4.jpg)
Улоги на Оперативниот Систем
Сообраќаен полицаец Ги контролира ресурсите на компјутерот Како ресурси се сметат: мемориите, file storage, и CPU Multitasking
Систем за комуникација Помага сите хардверски компоненти да комуницираат помеѓу
себе Помага софтверот да комуницира со хардверот
Кутија на алатки Повеќе полезни програми се вклучени со ОС Управување со датотеки, меморија Алатки за умрежување....
Self-Starter Може да се употребува (функционира) после booting Проверува дали неопходниот хардвер е присутен Механизми за Hard Boot & Soft Boot?
4
![Page 5: Voved Vo Os i Unix Mkd](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013102/553635514a795919158b48a7/html5/thumbnails/5.jpg)
UNIX
UNIX Оперативниот Систем (OS) претставува обемен програм (повеќето кодиран во C) кој го прави комјутерот корисна машина.
Тој овозможува:◦ Управување на хардверските ресурси◦ Манипулирање со датотеките◦ loading / execution / suspension на програмите
5
![Page 6: Voved Vo Os i Unix Mkd](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013102/553635514a795919158b48a7/html5/thumbnails/6.jpg)
Зошто да користиме UNIX?
Multitasking / multiuser Command line базиран Лесен за програмирање Секаде и со секого (PCs,
mainframes, super-компјутери) Бесплатен Популарен Не е приврзан за ниту една компанија
6
![Page 7: Voved Vo Os i Unix Mkd](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013102/553635514a795919158b48a7/html5/thumbnails/7.jpg)
Shell
UNIX корисничкиот интерфејс се нарекува shell.
Shell постојано повторува 4 работи:појава на
prompt
извршување на командата
процесирање накомандата
читање накомандата
7
![Page 8: Voved Vo Os i Unix Mkd](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013102/553635514a795919158b48a7/html5/thumbnails/8.jpg)
UNIX основи
$ UNIX prompt Овозможува да почнете да
внесувате команди.
Излез од системот logout
или^D (CONTROL + D) или
exit Контролни карактери за бришење
^H го брише последниот карактер ^W го брише последниот збор^U ја брише целата линија
8
![Page 9: Voved Vo Os i Unix Mkd](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013102/553635514a795919158b48a7/html5/thumbnails/9.jpg)
Менување на вашиот Password
passwd
За да го смените вашиот password, повикајте ја командата passwd и внесете ги бараните податоци како вашиот моментален password и оној новиот кој што сакате да го смените.
9
![Page 10: Voved Vo Os i Unix Mkd](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013102/553635514a795919158b48a7/html5/thumbnails/10.jpg)
Внесување на команди за датум
dateВреме и датум
calКалендар
cal 1997
cal 3
cal 7 1962
10
![Page 11: Voved Vo Os i Unix Mkd](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013102/553635514a795919158b48a7/html5/thumbnails/11.jpg)
Вие и системот
uptimeКолку време машината била
активна Hostname
Името на машината
whoami Вашето корисничко име
11
![Page 12: Voved Vo Os i Unix Mkd](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013102/553635514a795919158b48a7/html5/thumbnails/12.jpg)
Калкулатор
bc - команда3 + 5 + 7
15 Резултат
150/60
Излез CTRL+D
12
![Page 13: Voved Vo Os i Unix Mkd](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013102/553635514a795919158b48a7/html5/thumbnails/13.jpg)
On-line помош
man - Manual - Прирачник
- Space-bar за да продолжи да излистува - Q за да престане
Пр. man cal man man
apropos topicГи листа командите кои се
поврзани со topicпр. apropos gameпр. apropos password
13
![Page 14: Voved Vo Os i Unix Mkd](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013102/553635514a795919158b48a7/html5/thumbnails/14.jpg)
...
man -k topic
Исто како и apropos
which command Локација на командата
пр. which bc
whatis calOne-line опишување
14
![Page 15: Voved Vo Os i Unix Mkd](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013102/553635514a795919158b48a7/html5/thumbnails/15.jpg)
UNIX File System
UNIX Tree – Дрво Некои системски директориуми Патеки Команди
15
![Page 16: Voved Vo Os i Unix Mkd](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013102/553635514a795919158b48a7/html5/thumbnails/16.jpg)
UNIX Tree - Дрво
Едноставен распоред на UNIX директориумот/file system:
/
etc bin
home
adsm91012
dev tmp
exam.txt work hobby.cproj1
datecal
. . .
. . . . . . .
. . .
. . .. . .
. . .
. . .
16
![Page 17: Voved Vo Os i Unix Mkd](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013102/553635514a795919158b48a7/html5/thumbnails/17.jpg)
Каде се логирате Вие?
Во вашиот home директориум, кој е именуван по вашето login ID. /
sm91012
hobby.cproj1
home
. . .
17
![Page 18: Voved Vo Os i Unix Mkd](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013102/553635514a795919158b48a7/html5/thumbnails/18.jpg)
Патеки - Pathnames
Патека или pathname претставува секвенца од имиња на директориуми (одвоени со /) која ја идентификува локацијата на истите.
Постојат два типа на патеки- pathnames
Апсолутна патека Релативна патека
18
![Page 19: Voved Vo Os i Unix Mkd](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013102/553635514a795919158b48a7/html5/thumbnails/19.jpg)
Апсолутна патека
Секвенца од имиња на директориуми помеѓу врвот на дрвото (root) и директориумот кој нè интересира.
На пример:/bin/etc/terminfo/export/user/home/ad/export/user/home/sm91012/proj1
19
![Page 20: Voved Vo Os i Unix Mkd](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013102/553635514a795919158b48a7/html5/thumbnails/20.jpg)
Релативна патека
Секвенца од имиња на директориуми под директориумот каде вие моментално се наоѓате, па се до директориумот кој ве интересира.
/export/user/home/sm91012/proj1
Ако сте заинтересирани за директориумот proj1:
proj1 ако сте во sm91012sm91012/proj1 ако сте во homehome/sm91012/proj1 ако сте во user
20
![Page 21: Voved Vo Os i Unix Mkd](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013102/553635514a795919158b48a7/html5/thumbnails/21.jpg)
Работа со директориуми
Движење помеѓу директориуми
Креирање / Бришење / Преименување на директориуми.
Специјални имиња на директориуми
Истражување на системот
21
![Page 22: Voved Vo Os i Unix Mkd](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013102/553635514a795919158b48a7/html5/thumbnails/22.jpg)
Движење помеѓу директориуми
Ако сте во директориум sm91012 како да преидете во директориум lab?
cd lab
Сега lab претставува ваш директориум каде моментално работите (current working directory). sm91012
hobby.c lab
. . .
lab2
. . .
22
![Page 23: Voved Vo Os i Unix Mkd](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013102/553635514a795919158b48a7/html5/thumbnails/23.jpg)
...
pwdЌе ви го испише името на
current working directory
За да се вратите повторно во sm91012 (parent directory):
cd ..
Кога сте во lab, за да преидете во lab2 со една команда:
cd ../lab2
23
![Page 24: Voved Vo Os i Unix Mkd](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013102/553635514a795919158b48a7/html5/thumbnails/24.jpg)
Креирање / Бришење / Преименување на директориуми
Вообичаено може само да креираме нови директориуми или да ги бришеме или преименуваме во вашиот home директориум или во неговите под-доректориуми.
mkdirКреирање на нов директориум
rmdir Бришење на директориум
mvПреименување на директориум
24
![Page 25: Voved Vo Os i Unix Mkd](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013102/553635514a795919158b48a7/html5/thumbnails/25.jpg)
...
Креирање на директориуми во вашиот home директориум:
mkdir labmkdir lab2
Креирање на два директориума внатре во lab директориумот:
cd lab
mkdir week1
mkdir week2
25
![Page 26: Voved Vo Os i Unix Mkd](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013102/553635514a795919158b48a7/html5/thumbnails/26.jpg)
...
Бришење на week1 директориумот:
rmdir week1
(МОРА ДИРЕКТОРИУМОТ ДА Е ПРАЗЕН!!!)
Промена на името на week2 директориумот во all-weeks
mv week2 all-weeks
26
![Page 27: Voved Vo Os i Unix Mkd](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013102/553635514a795919158b48a7/html5/thumbnails/27.jpg)
Други основни команди
cp file1 file2 Копирање на file1, во нов file2
cp lab.html lab2.html cp lab.html ../week2/ cp lab.html ../week2/lab2.html
mv file1 file2 Преименување на file1 во file2
mv lab.html lab2.html
Командата mv се користи и за преместување на документот од една ликација на друга и негово преименување
mv lab.html ../week2/lab2.html
rm file Бришење на filerm lab.html
27
![Page 28: Voved Vo Os i Unix Mkd](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013102/553635514a795919158b48a7/html5/thumbnails/28.jpg)
Специјални имиња на директориуми
/Root директориум
.Моменталниот директориум за
работа ..
Parent директориум (на моменталниот директориум)
~Вашиот home директориум
~userHome директориумот на user
28
![Page 29: Voved Vo Os i Unix Mkd](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013102/553635514a795919158b48a7/html5/thumbnails/29.jpg)
Примери
cd / Ќе преидете во root директориумот
cd ~ Ќе преидете во home директориумот
cd ../..Одете погоре две нивоа
29
![Page 30: Voved Vo Os i Unix Mkd](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013102/553635514a795919158b48a7/html5/thumbnails/30.jpg)
Истражување на системот
lsЛистање на моменталниот
директориум
Пр. ls /etc
- излистување на etc
ls -F - F е опција која ги
класифицира документите
30
![Page 31: Voved Vo Os i Unix Mkd](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013102/553635514a795919158b48a7/html5/thumbnails/31.jpg)
Опции за ls аргументот
Опциите претставуваат комбинација од:
-a Листање на сите entries, вклучувајќи ги и скриените датотеки.
-c Листање по времето на последната промена на датотеката.
-l Листање по long format, покажување на дозволи, links, owner, големина во bytes,и времето на последната промена на датотеката.
–t Ги сортира датотеките по датум на модифицирање
-F Ги класифицира датотеките -R Ги листа сите под-директориуми
Сите овие т.н. flags можеме да ги комбинирамеПр. ls -lc
31
![Page 32: Voved Vo Os i Unix Mkd](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013102/553635514a795919158b48a7/html5/thumbnails/32.jpg)
Листање на документи со Џокер*
ls c* - Ги листа сите датотеки кои почнуваат на ‘c’
ls *c* - Датотеки кои ја содржат буквата ‘c’
ls *c*html - Сите датотеки со ‘c’ во нивното име и кои завршуваат со html екстензија
ls [abc]* - Сите датотеки кои почнуваат со ‘a’, ‘b’, или ‘c’
ls [a-c]* - Исто како и претходно, но претставено во интервал
ls [^a-c]* - Сите датотеки кои не почнуваат со ‘a’, ‘b’ или ‘c’
32
![Page 33: Voved Vo Os i Unix Mkd](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013102/553635514a795919158b48a7/html5/thumbnails/33.jpg)
Пример
Команда:
•ls -la
33
![Page 34: Voved Vo Os i Unix Mkd](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013102/553635514a795919158b48a7/html5/thumbnails/34.jpg)
Дозволи
r - readw - writex - execute
Дозволите им се доделуваат на:u user g group o other users
r w x r w x r w xownerowner
groupgroupothersothers
34
![Page 35: Voved Vo Os i Unix Mkd](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013102/553635514a795919158b48a7/html5/thumbnails/35.jpg)
chmod командаPermissioPermissio
nsnsBinaryBinary OctalOctal
- - -- - - 0 0 00 0 0 00
- - x- - x 0 0 10 0 1 11
- w -- w - 0 1 00 1 0 22
- w x- w x 0 1 10 1 1 33
r - -r - - 1 0 01 0 0 44
r – xr – x 1 0 11 0 1 55
r w -r w - 1 1 01 1 0 66
r w xr w x 1 1 11 1 1 77
chmod chmod 755755 lab.html lab.html
35
![Page 36: Voved Vo Os i Unix Mkd](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013102/553635514a795919158b48a7/html5/thumbnails/36.jpg)
Пример
[mapostolova@cst public_html]$ ls index.html
[mapostolova@cst public_html]$ ls -l total 8 -rw-r--r-- 1 mapostolova teachers 455 Oct 2 11:53 index.html
[mapostolova@cst public_html]$ chmod 755 index.html
[mapostolova@cst public_html]$ ls –l total 8 -rwxr-xr-x 1 mapostolova teachers 455 Oct 2 11:53 index.html
36
![Page 37: Voved Vo Os i Unix Mkd](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013102/553635514a795919158b48a7/html5/thumbnails/37.jpg)
Информации за другите корисници
users Кој друг е најавен во системот?
who Информации за моменталните корисници
wШто прават другите?
w -sh Скратен извештај
fingerИнформации за корисникот
finger -lПодетални информации
37
![Page 38: Voved Vo Os i Unix Mkd](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013102/553635514a795919158b48a7/html5/thumbnails/38.jpg)
Прашања
38