Przewodnik metodyczny

W blasku bożej praWdy

Klasa Iliceum i technikum

Kielce 2012

Przewodnik metodyczny do nauczania religii rzymskokatolickiej według podręcznika „W blasku Bożej prawdy” dla klasy I liceum i technikum, zgodny z programem „Żyć, aby wierzyć i kochać” numer AZ-4-03/12.

Redakcjaks. dr Tadeusz Śmiech, Elżbieta Kondrak, Bogusław Nosek

Zespół autorów Wojciech Bazan Renata Brzoza ks. Jarosław Czerkawski Elżbieta Ćwierz Michał Ćwierz ks. Marian Fatyga Anna Baran ks. Piotr Góra Elżbieta Kondrak Marzena Lisowska

Konsultacjaprof. dr hab. Krystyna Chałas

KorektaMichał Rowiński

Za zezwoleniem Władzy DuchownejNr OJ-107/12Kielce, 8 sierpnia 2012 r.Ks. Inf. Jan SzarekWikariusz Generalny

Wydanie studyjne

ISBN 978-83-7660-597-5

© Copyright by Wydawnictwo „JEDNOŚĆ”, Kielce 2012

WyDAWNICtWO „JEDNOŚĆ”25–013 Kielce, ul. Jana Pawła II nr 4Dział sprzedaży tel. 41 349 50 50Redakcja tel. 41 349 50 00www.jednosc.com.pl, e-mail: jednosc@jednosc.com.pl

Druk i oprawa:Drukarnia im. A. Półtawskiegowww.drukarnia.kielce.pl

Katarzyna Mosurs. Magdalena MurzynBogusław Nosek Ewa RakKamilla Rokoszks. Leszek Sikorskiks. Leszek Struzikks. Wojciech Szarekks. Tadeusz ŚmiechRenata Wiernaks. Jan Zwierzchowski

Projekt okładkiJustyna Kułaga-Wytrych

Redakcja technicznaWiktor Idzik

5

Wstęp

Człowiek nieustannie poszukuje Boga, czasem błądząc w ciemnościach nie wia ry. Poszukuje Go na kartach spisanego w Biblii objawienia, w „znakach cza su”, w co dzien nych radościach i smutkach. Młodość jest szczególnym czasem takich po szu ki wań. Wychodząc z wiary dzieciństwa, często błądzi-my wśród ido li, autorytetów, wła snych pragnień i marzeń. I choć wszystko wydaje się niepewne i płynne, jest w nas tęsknota za tym, co stałe, trwałe, niezmienne, wieczne. Dla jednych będzie to pra gnie nie wiecznego szczęścia, spełnionej miłości, dla in nych – pragnienie sukcesu, sławy. Czy to wszystko jest możliwe bez Boga? Ży cie, ograniczone datą nie uchron nej śmier ci, zagro-żone cierpieniem, nie pew no ścią i złem, może się zrealizować tylko w Bogu, który jest Bogiem miłości. On nie sprawia zawodu, jest wieczny. Jest Bo giem dobrym. Objawia Go w całej pełni Jezus Chrystus, który dla nas i dla naszego zbawienia przyjął ludzkie cia ło. W Nim możemy stać się dziećmi Boga, w Nim wcho dzi my w wiecz ność.

Katechezy klasy pierwszej pragną uczniom tę wieczność przybliżyć, pomóc w jej zrozumieniu i odkryciu w zwykłej codzienności. Pragniemy razem z Wami, drodzy Katecheci pomóc uczniom odnaleźć Boga po to, by mogli siebie lepiej zrozumieć, by przekonali się, że daje On pełnię życia.

Życie jest szansą, schwyć ją. Życie jest pięknem, podziwiaj je.Życie jest radością, próbuj jej.Życie jest snem, uczyń je prawdą.Życie jest wyzwaniem, zmierz się z nim.Życie jest obowiązkiem, wypełnij go. Życie jest grą, zagraj w nią.Życie jest cenne, doceń je.Życie jest bogactwem, strzeż go.Życie jest miłością, ciesz się nią. Życie jest tajemnicą, odkryj ją. Życie jest obietnicą, spełnij ją.Życie jest smutkiem, pokonaj go.Życie jest hymnem, wyśpiewaj go.Życie jest walką, podejmij ją.Życie jest tragedią, pojmij ją.Życie jest przygodą, rzuć się w nią.Życie jest szczęściem, zasłuż na nie.Życie jest życiem, obroń je. MatkaTeresazKalkuty

Będziemy Wam wdzięczni za wszelkie uwagi i propozycje.

6

Uwaga:Materiały zaproponowane w teczce pomocy są dostępne na stronieWydawnictwa JEDNOŚĆ: www.jednosc.com.pl w zakładce „Katecheza”.

I U źródeł WIary

„Jedynie dzięki wyznawaniu wspólnej wiaryKościół może żyć jako wspólnota”.

(Benedykt XIV)

8

1. KIm jestem W perspeKtyWIe Bożego planU?

Cele katechetyczne – wymagania ogólneâZrozumienie, jaką rolę pełnią wartości w życiu i duchowym rozwoju czło-

wieka.âTworzenie własnej hierarchii wartości w kontekście wartości ostatecznych.

treści kształcenia – wymagania szczegółowe

Wiedza:– Uczeń wymieni wartości ostateczne– określi dobro płynące z wiary– określi własny system wartości– zna wartość uczestniczenia w katechezie, jej owoce i płynące z niej zo bo-

wią za nia.

Umiejętności:– Uczeń uzasadnia swoje decyzje i wybory w aspekcie wiary– uzasadnia potrzebę hierarchii wartości w ludzkim życiu– charakteryzuje swoją wiarę– charakteryzuje siebie jako człowieka wierzącego– dokonuje wartościowania dotychczasowych postaw i zachowań w aspek cie

wymagań wiary.

Kształtowane postawy:– Uczeń jest przekonany o potrzebie urzeczywistniania wartości osta tecz-

nych w życiu człowieka– dokonuje wyboru Jezusa Chrystusa na swój osobisty wzorzec– podejmuje decyzję pogłębiania wiary poprzez udział w katechezie– bierze odpowiedzialność za swój rozwój duchowy.

metody i techniki: budowanie piramidy wartości, praca z tekstem, opowiadanie, „słoneczko”, niedokończone zdania, modlitwa, wykład.

Środki dydaktyczne: Pismo Święte, kartki, tekst z listą wartości.

I. WproWadzenIe

1. Rozmowa wprowadzająca w tematMłodość jest czasem, kiedy zadajemy sobie wiele pytań. Są to pytania ważne,

bo dotyczą spraw najistotniejszych w naszym życiu. Kim jestem? Dlaczego się tu znalazłem? Jaki jest cel mojego życia? Skąd tyle zła na świecie? Czy Pan Bóg istnieje?

9

Na dzisiejszym spotkaniu będziemy poszukiwać odpowiedzi na dwa pytania: Co mówię sam o sobie? Co mówi o mnie Pismo Święte?

2. Modlitwa

II. rozWInIęcIe

1. Poszukiwanie odpowiedzi na pytanie „Kim jestem?”

1.1. Samookreślenie się uczniów – „słoneczko” (czas – 5 min)K. rozdaje uczniom kartki, na których zapisują jednym słowem odpowiedź napytanie:Kimjestem?Pochwilizbierajeiumieszczanatablicywformiepromienisłonecznych.

Przewidywane odpowiedzi: człowiekiem, siostrą, bratem, uczniem, córką, sy nem, dzieckiem Bożym itp. Krótko komentujemy odpowiedzi, które po ka zu ją nas w relacji do innych lub poprzez pryzmat ról, jakie pełnimy.

Sławny astronauta John Glenn mówi, że standardowy test dla astronautów za wie ra pytanie: „Kim jesteś?” Kandydatów prosi się o dwadzieścia odpowiedzi na to py ta nie.

1.2. Poszukiwanie odpowiedzi w Biblii (czas – 7 min)Sięgnijmy do Pisma Świętego. Zobaczmy, jakiej odpowiedzi udzieli nam

Biblia.

j 15,14-15 (jesteśmy przyjaciółmi Jezusa)1 Kor 6,19 (jesteśmy świątynią Ducha Świętego)1 Kor 12,27 (jesteśmy członkami Ciała Chrystusowego)2 Kor 5,17 (jesteśmy nowym stworzeniem)gal 3,26 (jesteśmy synami Bożymi)ef 2,19 (jesteśmy współobywatelami świętych i domownikami Boga)rz 8,17 (jesteśmy dziedzicami Boga, a współdziedzicami Chrystusa)

2. Autoprezentacja ukierunkowana na rozmowę o wartościachSpotkaliście się w nowej szkole. Być może niektórzy z was znają się już

z gim na zjum, ale wciąż jeszcze o sobie bardzo mało wiemy. Proszę więc, że by-ście, każdy osobno, uzupełnili zdania:

Trzy przymiotniki, które najlepiej mnie opisują, to …..Wzorem, który naśladuję, jest …….Marzę o ……..

K.prosi,byochotnicypodzielilisięzklasąswoimiodpowiedziami.O człowieku dużo się dowiadujemy na podstawie wyborów i decyzji, jakie

po dej mu je. Stąd też wiadomo, co uznaje on za ważne i jakie ceni wartości. – Co jest dla ludzi wartością podstawową?

Uczniowiewymieniają:miłość,rodzinę,wiarę,pieniądze,wolnośćitp.

10

3. Tworzenie piramidy wartości (czas – 5 min)

Badania socjologiczno-psychologiczne dowiodły, że człowiek akceptuje war to ści nie pojedynczo, lecz tylko w systemie. Wszystkie uznawane przez nas wartości umysł porządkuje – tak jak liczby – od największej do najmniejszej, czyli od naj waż niej szej do najmniej ważnej. K.rozdajeuczniomnakartkachtestzróżnymiwartościami(mogąteżskorzystaćzeswojegopodręcznika)iprosioichuporządkowanie.

Wartości, które oznaczyliście cyframi od 1 do 5, są dla was najważniejsze. Zaj mu ją one wierzchołek waszej „piramidy”. K.możeporozmawiać zuczniamio tym,dlaczego te,anie innewartości tamumieścili.Testodcałejklasymożnarównieżprzeanalizowaćpodkątemtego,doczegouczniowiewżyciuprzykładająnajwiększąwagę.

4. Rozmowa podsumowująca pracę uczniówWartości spełniają w naszym życiu rolę „regulacyjną”, wywierając wpływ na

na sze poznawanie świata oraz na działania, które podejmujemy. Psychologowie pod kre śla ją często ich rolę sensotwórczą: dopóki jednostka odczuwa potrzebę osiągania wartości, zdobywania ich, dopóty ma poczucie sensu własnego ist nie-nia. Naj waż niej szą rolę odgrywa wartość z samego szczytu piramidy. Przyjmując ją za naczelną, ustalamy według niej nasz stosunek do świata, nasze miejsce w świecie, cel, do które go dążymy, tworząc w ten sposób odpowiedź na pytanie, kim jestem.

– Jaką wartość umieściliście na wierzchołku swojej piramidy?– Jaki wpływ ma ta wartość na wasze życie? – W czym konkretnym jesteście jej wierni?

K.zapowiadauczniom,jakiewartościbędąpoznawaćnakatechezie1.

III. zakończenIe

1. Wprowadzenie do modlitwyNasza hierarchia wartości zmienia się w różnych okresach naszego życia.

Zmie nia ją się wtedy nasze marzenia i cele. Wraz z nimi będzie się też zmieniać nasza odpowiedź na pytanie: Kim jestem? Módlmy się do Ducha Świętego, aby pomógł nam się zmieniać w taki sposób, żebyśmy zawsze podobali się naszemu Ojcu w nie bie. Ka te che za będzie w tym pomocą.

2. Modlitwa„O Duchu Święty, Boski Duchu światła i miłości, poświęcam Ci mój rozum,

moje serce, moją wolę i całą moją istotę, teraz i na wieki. Niechaj rozum mój zawsze będzie uległy Twoim niebiańskim natchnieniom; niechaj serce moje zawsze bę dzie na peł nio ne miłością Boga i bliźniego; niech wola moja zawsze zgadza się z wolą Bożą i niech całe moje życie będzie wiernym naśladowaniem

11

życia i cnót Pana na sze go, Jezusa Chrystusa, któremu niech będzie cześć i chwała wraz z Ojcem i z Tobą na wieki. Amen”.

(DuchuŚwiętywołamprzyjdź. Modlitewnik, Tarnów 1998, s. 14)

1K.powinienzapowiedziećprogram,określićpodręczniki,pomoce,metodypracyisposobyocenyorazzachęcićdoaktywnegoposzukiwaniawartościwpływającychnażyciewiecznei–conajważniejsze–posłuchać,czegouczniowieodniegoocze­kują.Przeprowadzonytestmożebyćcennymświatłemdodalszejpracy.

12

2. dUChoWy WymIar CzłoWIeKa – Istota relIgII

Cele katechetyczne – wymagania ogólneâPoznanie istoty religii i religijności.âBudzenie odpowiedzialności za swoją religijność.

treści kształcenia – wymagania szczegółowe

Wiedza:– Uczeń poda definicję religii– wymieni cechy wspólne dla wszystkich religii,– rozumie, że człowiek odczuwa potrzebę religii.

Umiejętności:– Uczeń uzasadnia, że religia jest istotnym czynnikiem duchowego rozwoju

człowieka– uzasadnia, dlaczego człowiek nie wierzący w Boga wierzy zawsze w „coś

innego”– wyjaśnia, w czym wyraża się człowiek jako istota religijna.

Kształtowane postawy:– Uczeń prezentuje postawę wiary w Boga– wyraża szacunek wobec ludzi manifestujących swoją wiarę.

metody i techniki: mapa skojarzeń, wykład, pogadanka, praca w gru pach, praca indywidualna.

Środki dydaktyczne: szary papier, kolorowe kartki samoprzylepne, paski bia łe go pa pie ru, kolorowe kartki z napisem „religia”, karty pracy, klej.

I. WproWadzenIe

1. Modlitwa za ludzi wątpiących, smutnych, którzy nie widzą sensu życia

2. Definiowanie pojęcia religii – „mapa skojarzeń” (czas – 10 min)K.rozdajeposzczególnymgrupom:arkuszszaregopapieru(40na60cm),siedemlubosiemkolorowychkarteksamoprzylepnych,pociętąnapaskikartkębiałegopapieruikolorową,znapisem„religia”.Kartkęztymnapisemuczniowieprzyklejająnaśrodkuszaregopapieru.Nakolorowychkartkachpisząskojarzeniazesłowem„religia”,którenastępnieprzyklejająwokółnapisu,starającsięwymyślićpowią­zaniadoskojarzeń.Potemzapisująjenapaskachpapieruiłącząposzczególneskojarzenia.Naprzykład:

Religia (to) kult Boga.

13

(Podstawą) religii (jest) wiara. Bóg opiekuje (się) człowiekiem, (a) człowiek (oddaje Mu) cześć. (Przez) modlitwę (utrzymujemy kontakt z) Bogiem. (On wymaga od nas przestrzegania) zasad (i) dobroci. Człowiek (ma) duszę (i ciało). (Za życie pełne miłości) Bóg (nagradza) niebem, (czyli) życiem wiecznym.

Pozakończeniunależyzaprezentowaćpraceikrótkojeomówić.Ćwiczenietojestpunktemwyjściadodalszychrozważań.

II. rozWInIęcIe

1. Pogadanka na temat religijności– O czym świadczy religijność człowieka? (o jego duchowym wymiarze)– Od czego zależy forma wyrażania religijności? (od kultury i czasów)– Czym jest religia?– Co jest istotą religii?

2. Wykład„Pod pojęciem religii można rozumieć odniesienie do tego, co Boże. Czło-

wiek religijny uznaje, że Bóg jest tą siłą, która stworzyła jego i świat, od której jest zależny i ku której zmierza. Przez styl życia pragnie przypodobać się Bogu i wielbić Go” (Katechizm Kościoła Katolickiego dla młodych, Youcat polski, s. 15).

„Pragnienie Boga jest wpisane w serce człowieka” (KKK 27) i dlatego czło wiek na rozmaite sposoby Go poszukuje. Poprzez „wierzenia i akty religijne (modlitwy, ofia ry, kulty, medytacje)” potwierdza, że jest istotą religijną (KKK 28). Nasze ciało „ozna cza człowieka w jego fizycznej konkret-ności, charakteryzującego się ograniczeniami w doświadczaniu głodu i snu, cierpienia i śmier ci, ale także w jego moż li wo ściach relacji z bliźnimi i ze światem. Dusza uka zu je człowieka jako żyjącego, jako świadomą jedność; duch zaś to osoba w jego zależności od Boga, w jego wy mia rze religijnym. Człowiek nie jest na pierw szym miejscu ani mędrcem, ani zwie rzę ciem myślącym, ani istotą społeczną, ani bytem religijnym: jest on wolnym roz-mów cą Boga” (G. Co lom bo). W tej rozmowie, w tym kontakcie z Bogiem, pomaga mu religia, którą określa się całokształt przeżyć i postaw osobistych oraz wydarzeń i struktur społeczno-kul tu ro wych, wyrażających w sposób szeroki relacje człowieka do rze czy wi sto ści po nad świa to wej. Religia nie jest więc tylko sprawą uczucia ani we wnętrz ne go uniesienia, które dochodzi do głosu w szczególnie uroczystych mo men tach, ani sumą nakazów i zakazów ograniczających człowieka, ani wy zna wa niem pew nej nauki. Religia jest świadomym i dobrowolnym skierowaniem się czło wie ka ku Bogu. „Wiara zakłada religię i znajduje w niej tę ludzką płaszczyznę, na jakiej się zasadza” (por. En cy klo pe dia chrześcijaństwa, s. 633-634).

14

Religie istnieją od samego zarania ludzkości. Starożytny rzymski pisarz Cy ce ro twierdził, iż nie ma narodu bez religii. Nawet prześladowania nie zdołały jej znisz-czyć, a pytanie o istnienie Boga wciąż powraca do głosu w ludziach najbardziej po wierz chow nych. Odejścia od religii, notowane w ostatnim czasie, są jedynie po szu ki wa niem religii zastępczej, a więc i dowodem na to, że czło wiek nie „uwolnił się” od Boga. W człowieku tkwi poczucie, że od Niego wy szedł i że ostatecznie do Niego powróci. „Niespokojne jest serce moje, dopóki nie spocznie w Tobie, o Panie” – mówił św. Augustyn. Jak planety krążą wokół słońca, tak nasz rozum porusza się wokół swego centrum – Boga. Jeżeli to centrum usuniemy, wszystko się roz pierzch nie, a większość spraw pozostanie zagadką bez odpowiedzi.

– Co nam daje religia?

3. Wypełnianie karty pracy (czas – 7 min)K.rozdajeposzczególnymgrupomkartypracyiprosi,żebyjewypełnić.Pozakoń­czeniuzadaniabędązaprezentowaneiomówione.

Religia, którą wyznajesz ………………………………………

Sposoby pogłębiania więzi z Bogiem………………………………………………………………………………

Cechy charakterystyczne religii, któ-rą wyznajesz………………………………………

Sposoby okazywania szacun-ku wyznawcom innych religii ………………………………………

4. Rozmowa o znaczeniu religii w ludzkim życiuK.kierujerozmowąstawiającpytania:

– Jakie cechy charakterystyczne można wymienić dla wszystkich religii?– Jakie znaczenie ma religia dla ludzi, których znacie?– Dlaczego wiara w Boga jest czymś aż tak ważnym?– Jak możemy pogłębiać nasze relacje z Bogiem?

III. zakończenIe

1. Zapis w zeszytachUczniowiezapisujątematirobiąnotatkę(możnawykorzystaćplanpracywgru­pach).

2. Modlitwa o wzrost wiary, nadziei i miłości

3. Praca domowa1. Wyraź plastycznie treść wyrazu „religia”.2. Uzupełnij zdanie: Człowiek jest istotą religijną, gdyż:– tkwi w nim głęboka potrzeba wartości duchowych

15

– potrafi zachwycić się prawdą, dobrem, pięknem– nosi w sobie potrzebę sprawiedliwości– wierzy w Boga– …………………………………………………………………………….– …………………………………………………………………………….

3. Uzupełnij:Co pomaga być istotą religijną?– szukanie źródeł– stawianie pytań– …………………………………………………………………………….– ……………………………………………………………..………………

Literatura F. Krenzer, Takajestnaszawiara, Paryż 1981.Religia, w: Encyklopediachrześcijaństwa, Kielce 2000, s. 633-638.