w jaki sposób językoznawcy opisują emocje

8
KRYSTYNA DATA Instytut Jêzyka Polskiego PAN, Kraków W jaki sposób jêzykoznawcy opisuj¹ emocje? Autorzy wiêkszoci prac dotycz¹cych emocji opisuj¹ g³ównie nazywanie emocji i sposoby mówienia o nich, a niewiele zajmuj¹ siê samym wyra¿aniem tych¿e. Wynika to z braku odpowiednich materia³ów, które stanowi³yby podsta- wê analizy. Dotychczasowe prace jêzykoznawcze o emocjach i ich odbiciu w jê- zyku mo¿na podzieliæ na dwie grupy: 1) dotycz¹ce nazywania uczuæ i sposobów mówienia o nich, 2) opisuj¹ce sposoby wyra¿ania uczuæ. W pierwszej grupie jest wiele opracowañ. S¹ to przede wszystkim teoretycz- no-metodologiczne prace Iwony Nowakowskiej-Kempnej na temat klasyfikacji nazw uczuæ oraz ich konceptualizacji (Nowakowska-Kempna 1986; 1995). O funkcjach wyra¿ania emocji pisze tak¿e Aleksy Awdiejew (1987: 115-125). Z kolei emocjonaln¹ funkcj¹ wypowiedzi zaj¹³ siê Stanis³aw Grabias, powiêca- j¹c temu zagadnieniu podrozdzia³ swojej ksi¹¿ki (1994: 256-263). Oprócz tego jest te¿ wiele artyku³ów szczegó³owych, np. Anna Pajdziñska na podstawie ana- lizy frazeologizmów pisze o tym, jak mówimy o uczuciach (Pajdziñska 1990: 86- 107). Natomiast w drugiej grupie s¹ g³ównie prace jêzykoznawców badaj¹cych ekspresywizmy, np. S. Grabiasa (1981) i E. Rudnickiej-Firy, która w swojej pra- cy analizuje i opisuje wyrazy nacechowane emocjonalnie w Dziadach A. Mickie- wicza (Rudnicka-Fira 1986). Tak¿e autorzy opracowañ szczegó³owych zajmuj¹ siê t¹ problematyk¹, np. Maciej Grochowski w jednym z artyku³ów przeprowa- dza syntaktyczn¹ analizê wykrzykników (Grochowski 1988), Wiliam Hrycyna, Bo¿ena Sieradzka pisz¹ o polskich i angielskich wykrzyknikach w³aciwych (Hrycyna, Sieradzka 1996). Analizuj¹c emocje, mo¿na wydzieliæ ró¿ne sposoby ich wyra¿ania, w zale¿- noci od tego, czy s¹ one wyra¿ane w akcie komunikacji ustnej czy pisemnej. Najszersze mo¿liwoci s¹ w komunikacji ustnej nieoficjalnej. Nadawca jest bo- wiem w bezporednim kontakcie z odbiorc¹ i mo¿e u¿yæ do wyra¿enia swych emocji nie tylko rodków jêzykowych, ale tak¿e pozajêzykowych, takich jak ge- sty, mimika, elementy paralingwistyczne. Emocje mog¹ byæ wyra¿ane przez krzyk, p³acz, gesty i dzia³ania, a nawet np. przez skakanie, tarzanie siê, rwanie Acta Universitatis Wratislaviensis No 2229 Jêzyk a Kultura tom 14 Wroc³aw 2000

Upload: pirlipata

Post on 03-Jan-2016

27 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: w jaki sposób językoznawcy opisują emocje

��������������� � � �����������������������������

� �����!���"� ���������#���!��� $��%�# �&

�� ����� �������'#�� !��#� (� �#�$#�#)� �%�# �� �!��� $� �*������ ����������%�# �� � �!���"��%��������� ��#)��� ����������� %� $�������%�%�����+����% �#)+�,�������� ��� "������(!����(��#)�%� ����*����� ����� �����*�"��!�(� �-����������,�� �#)#�������!��#�� ���������#���� �%�# �#)�� �#)��("�#���� �-�����%�+���!�(�����.����(�������!�/�

01 (� �#�$#�������������#��.�� �!���"���%��������� ��#)��21 �!��� $#���!���"������+������#��.,� !������� ����!��� �� ��������!��#���3,��$� ��!���(������� ��%� ���� �#�-

��-%� �(�����#����!��#������������������ -��%!�� ���� �%� ������4���# ������ �#��.� ����� �#)� ���#�! ������# �� 5����������-��%!��� 06789� 066:1,; 4���# �#)�����+����� �%�# ��!����� ��+�����������(�� ��� 5067</�00:-02:1,= �������%�# �����$�4���# $���!����(����� $*������ ����*���>��"�����!�'���#�- $#� �%������(�������!�(���(���*���� � ����$+���5066?/�2:8-28@1,�;!��#�� ��� �� � �+��������� ���*�����#����*���#)���!,�������� (��3�������!�(� ��������-�����4����������%���!������ �%�� ���%���%��� �#��#��#)�5�� (��3����066A/�78-0A<1,�

�� �%��� � � (����� � ���!��� �$� �*������ !��#�� ���������#��� "�(� $#�#)���!�������%����!,��,�>��"�����506701�� B,���(��#��� -C������ ����� ��� � �!��-#��������� ��� �!��� �����������#�#)�������%�# ��������� �������� �,�D�#���-��#���5��(��#��-C����06781,����+���� ������!��#���3���#����*���#)��� %� $���� $�!��"��%� ��$���!,�D�#�� �>��#)������� �(��%�� �� ���*���!���!����-(������� �� �#��$�����������������������5>��#)������06771�������%�E��#����F�+���� �����(���� !���$� � !�����#)� � ���������#)� �����������#)� �*�'#���#)5E��#����������(����06681,�

������� $#��%�# ���%�+�����(�����.���+����!���"���#)�����+������� ����+-��'#���(� �����#����$���������+����� ��#�����%�����# ���� �� �#���!���%�� ,�� ��������%�+����'#���$�� ��%�����# ���� �� �G�����4�# ���� ,���(��#�� �� �"�-���%�� "��!�'��(��%���� ��#���� �("���#$� � %�+���+�.�(������+��������#)�%�# ������ �����'��(���� �������#)������ ��+��!��� �������#)�� ���#)� �����-� ��� %�%����� ���%�� �� !���������� �#���,� B%�# �� %��$� "�.� ����+���� !�����������!*�#������ ��� (���*������� ���� ��!,�!��������������� �������������������

�# ��H��I���� � ������ ����I����������2226������������������������ J �%�0? J ���#*���2AAA

Page 2: w jaki sposób językoznawcy opisują emocje

�*������"�#����'!�������� � !,����� ����� �#)��!���"�������+�����%� $���� ��("�#������4����������%�#)��!��,/������ ��� �������������������������������� ���� �� ������������ ��� ���,�

���(��� �� � �!���.� ����+����� �#��.�� "�� G� ��� ����(��� ����� �����"�#��/KH#��#��� �� �� �#�'��#������#�� ���� ����#�'��#������!���+����� �*���#),�� �*�-��#)�%�+�����!���.�%�'���G�����%�+���� �*���#)���!���.��#��.L,��� ��������-+���+���#��#��� �� �!��"�������� ��� ����G����#��������+�����5�����"�#���06<0/@A1,� ��(���� �!��� �%�� � ����+�%�� ������ �#��#��� ��+�� ��� !�%�#$� �����,� !��� �#����%��#��'��� ��� �������,��� (��3����!����/�KM�$����!��"� �%����-����.��������+����L�5066A/�7<1,��� ����� ����(������%�+���(�(�.��+�� �+�#�$���!��"� �%���!���.�����!��������,�N���(#�$�� �%���#����!��#���� ���#)��� ����� ��� $������!���.��%�# ����������� � $#��� ������� ��������!,� �������� ���%�-�����(������+��%����%�� �%� �� ��������# ���� ��# ��%���$#����!�!�����4���-# ��!���%� �#���,�=���#�������(����#)��� #��'#�� /�

CH��M�B�D;�O�B�G���(��#����+��� $#� ������������ ����� �� ������(�����#����� �'#�9

CH��M�B� ����PB��� BD;M�� G� ��(��#�� � ������ ��� � � �������#��#�����(��!���(� ������#)�!��#�������"�� ��������#��9

CH��M�B�=�Q����G���(��#��#)#��#����'�(�����.�� �� � ��%�(�����-#)������� ������������ ������ ��'.� �� ������ ��� ���#��������!����(���5��-(�� ���067</�0A<-0@A1,�

= ������ �,� >��"���� ���+��� +�� K����� ���� ��!����(��� ������� $#�� �� ��# ���(��#�� (�� ���� !�%��'#�.� � (��� !�(� �����#)� ��%�#)� �� ��!�� �#� ��#)� G�4�� ���� ��������� � ����# ������ �������� � � ������� ����(���(��� ��+��K �-��������#���� ����� ������ ������"����%�!���+�.������ ����#)��� ��������� � �� �� �����#)� �������#)L,���(*���������K�%�# �� �� �!����!��� ���!����� $#���� ������ ��������� ���� �#��.� 5��#��������� �4�� ��1L,�D�+�� �� "�.�����+����� ����������(��#���(������#����� �'#��"$(R� ��������� �������� �����%�# �-�������,���!���������+������%�# ����(��#�������� ��#�#)����� � ����"���'#�,����+� $#��%�# �����(��#�������#��'�����#������ �������!��� ��������"�����- �����,

�,�>��"��������+����:��������������%�# ������#)��� �'��(���#)�!�������� (������*�+$���*$#������%�# �/

01 ��������%�# ��G��� ��!�� ������� 4��%���������/���� G��#�� ��"��S������ G����#���+�� �S9

21 ������� ������%�# ������#)/�� �������� G��#�� ���*�'.S9� ���!�����!�� G�#�� ���*�'.�� (���������S9

@1 ������� ������%�# ������#)�� !���#�����%�# �/�"��!��� G�0,�;�� �� �����-����+�3���S9�2,��M�� ��� !���(�� ����!�� �!��������"�������S�G��!��#���%�# ����%�� ��� ���� �����9

?1 ������� ������%�# ������#)�� !���#�����%�# ��� ��%!���� �%�� �����-�����#��#��%���("���#��/� !��#���� G�0,��;��%����(�+��� ��(���S9�2,���$(����+��������+�� ��R��S9�@,��N%�� ������ �����S9

2?8 �������������

Page 3: w jaki sposób językoznawcy opisują emocje

:1 ������� ��� $#���#��#��%���("���#��/ !����!�� G�0,���$(����+��������+�� ��R��S9�2,��>��(R���%�5����� ���1S,�5>��"����066?/�2:?-2:<1,

������ � �����������(����$�����(��%��������� �#��#��#),�� �����%�# ����-���%��$�����!��� ����.�� ��+(� ���!����(����%��$�"�.�����+������"���%���-������,�

����#������$� �!�������!��!��� ���,�>��"�����(����$#��%�# ������ ����%� �-�� $#����#)�������!��� �����"$(R����� ����,

0,�B%�# ��!��� ����/0,0,�������������������#������ ������!,���(��������/�$�� ���� %��!�� ����������0,2,������������������� ��������!���������#����%��� ������%�# ������#)/0,2,0,�������"����!,�!�(���/�� ������������!������#�! �# �/�%��!��&����,�0,2,2,����� �������������"����� �#)�� ������!,�!�(���/�� �����!�� �2,�B%�# ������ ������ �%���%�%�!�(���*�%���#����*���%� �����+� ,��� �%��� ��,���(�� ���!��!��� �����!� ����.��%�# ��� 8����!�#)/�01 4���# ���%� ������ � �������(����%�������"��921 4���# ���%� ������ � �������(���("���#�9@1 4���# ���%� ������ � �������(�����"�� ���#�� 9?1 4���# ���%� ������ � �������(��� �������#���(� �#�$#������(��#��� �-

����� ��# �9:1 4���# ���%� ������ � �������(��� �������#���(� �#�$#�����("���#��� �-

����� ��# �981 4���# ���%� ������ � �������(��� �������#���(� �#�$#�������"�� ���-

#�� �� � ��� ��# �,���(� �������+������+�*�"������+��.� �� ���#���4���# ���%� ���$�(� �#�$#$

��%������(��#���� ���� ����� ����� �������(����%�������"����!������+�� ����*�-���������+���,�>��"�����!���#��������� �����%�# �������%��$�"�.���%�����-����������+������"�%��$�����!��� ����.�5>��"����066?/�280-28@1,�����������-#���� %����������(� $(�'��(��%������+������#��.�� �!���"������������������ �� !��#�%� ����*���#)��������� $#�#)������� ����+�#��� �#)�'��(����� ����+��'#��(�����������3��!�*�#���#)�� �� ��#� ��#),

F��(���!��� ���� ��!�����$(��!���"�������+������#��.�� ������������-���%� �� � !�(���� � !�(��#������'�������� �!���#��� �#�� ( #�)� ��%������������������,��� ���(�������#��#������(�������!�/�

� � � " � � � G�!��� ��������!,/���(�'.��!�(����������#���������(���������G����� �������!,/������(�������������#����������������!��� ������� ��+���!���(-�*�(������ ����+���� #����������%� ���&�� �����.�� !���(�*�(�.S�� ����#��� (�� � ����!�9

� � " � # � � � � � # )/�!��(����������+�����(���#���'.��+�#������������'.,������+������#��.����"�� �#)��*�+$����������������!����(�����������������!�� �������� ���������� ��!�# ����� ����� ��������#�������(�������� #�����������#��#��� ��"�#� ����#)� ����+���� �$� �!�# ����%�� 4��%�*�%�,� ;#����'#��� �� �����%� ��������!�(� �� ��!�*�������� �����#��.��� ����%��$�"�.�����+��������!�*�������� ����'��(����(���#)�����+��������"����� �������+��� ���,��!���"�

�� �����!���"� ���������#���!��� $��%�# �& 2?<

Page 4: w jaki sposób językoznawcy opisują emocje

�#)� ��������������+�����!������������!������ ������!���"�%������+����� �#)��%�#)��#��.�!��!�����,�O�#�"��'��(���� �������#)��+�����#)�(������+�����#��.�����+���(���%!� ��# ����%�����#� �� ��+� ��������(������ ������5����-��������067?/�2:8-2<A1,

������!����������%�� ���#���!�*�� ����%� ������%�����#� �� ,��������!��"���%�����#� ������!���� ������%�+��� �����R.�� !�(��#�����#)� !��������� (���"#���� ��#�����!,����(�%�� D�� ������� !�(��#������$)��� ��!������������ #��'#�� .��#������� �� !�(� �� �!���"�� ���������� ����+����� �#��.,� D�+�� �%������R.�'��(��� ���������*�+$#��(������+����� ���#)��#��.�� ��/��� �!� ������!����'.����"����������!�� �� ���!����'.�������# ������!���(� ����������!���-#������%!� ������!�*#��#��,��������"����#)�.��#�����#)�� �(��#��%� $������(�-�����!���$(������������+�3��%�# ������#)��(��� "��(��� �!��� ����#)�(����-�� ����#)���(*���������GT��G��A��U��UT�5D�� ������06781,

F��(���(��*�(��� ���� �#����!�(���*��#��.-�4�� ���� �#��.-!�� ����%�# �-�����#)� �� �!���(� ������������!�%����� �!��#��,������������ -��%!�� ,�� ����� !�(�����*�� �#��#��� ��� 20� ���!� � !�������%� �!��� � ��� 02� � (����%,��(���*� ���%�+���*�+�.� ��+��(���!�����!���"�������+������%�# ��5�������-���-��%!���0678/� �",�0��21,�;!��������+�������%�# �����(*��� ����!�(���*��!�-������� ������(���.� �!���"�� �((�������� ����+����� � !����������� ���#������#��#��,������� ���$���%�� �#��$�!�����!������!���"�������+������#��.���+�� �� � �+� �#)����/�� �����!���"�� ���!�%�#$� ���#)�'��(�����$����������� ��-�����,���(���*��#��.��!��#������!�����,����������$-��%!�$�%�+��"�.�!���- �%��� '#���(�� ��������!������ ����������(�����!���"��� '��(����#)�����+����,���� �+���!�%���*�%��!�(� �����%�'��(���%�����+������#��.��$����������-����(��*�(�����!�������$������ �� �������,�E��#����� F,������(���� ,��� �������-������ � $�� ����%��� ������� !����%�� �!����!�(���*���#��.� ,��������-���� -��%!�� ��(����$������������������*�'#�����������+� $#�9

,��%�# ��!��� �����G���(�'.�� ��(����������!�(�����������!�*#��#��,�,��%�# ������� �����G����9���(�������������� �*�'.9������(�������������-

#)�.�� �� �� 9����#����������� �������# �9�#���!������� +��9��"� � ��'.�� ���#���-+������������9��(���������� ���(����������9

,��(#��#����(��������!��#)�#���-4���#���,�� ��+(� �� ���!�!�(�����$��*�-'#����(������ �������������� ������!�����%�� ���������%���� ������3#����� ���-*����� (� �������#)��!�����4�"� �#����5E��#����������(����06681,

�� ��������������+������%�# ���*�+$����� ���������������������� ��+����-���'��(��9�!�����#)��!���������%�+����������� �.���!�%������!�(���*�,���-��������� -��%!�� ,����!����*�(��#��#��-�4�� ��� ���!����������%�+�����-����.�!����/

����!����(�������������������!,/�*��� ����!����������*������#+����� ���,�)���-��#��������+���.�/�� ������9

����!����(��� �!�������#������������!,/���� ����� ������� !��� �+�������9���!�� ������������������!,/�� ��/0�1���/0�1���/0�����9�G��+���������������� ���� �����#�#)�����#)����!�����������!,/�� �!)�

2?7 �������������

Page 5: w jaki sposób językoznawcy opisują emocje

�� #������� ���������#�����+���������������������������� ��������!��������,�������������

H#��#��-!�� �����%�# ������� �+��$�����+����� ��+����!���"���!,�� ���-!���!�(�����!�������(*�+�������%��*������ �(!����(���(�"���'��(����������-�����#)/� � � �����! 9 !�(�"��� � ���!����� �!� ��/ �#������#����������!��9�� ���-!���!����(�/�� ��+����������+,����� �#�����!����*�(��#� � ��� 2�� �������)��������)�� !�� 506<61,

��(������*���$������� ����+������%�# ���(����� $�#��������!����(�#���/����*�(���#�� ������ ���# ���"������*����� !,9��!,��%�# ��� ���!������������-��+�%��!�����!�(�����������*�������(*�+�������%��*����� � !,������#��������!����(�#���#)�� ���(� $(��������� �*���"�(����� �!�����,�������� ��� ��(��'#����$����#)�� !���!����(�����%� ���� �!��"�(�3,

�������+�������%�# ����������� ��������$� ��+���#���������*��� ���#����!,�(�%��� ��������%�� � ���������+� $#���#��#���� �!���"�!�'��(�����!,/�!��� �����!���� ������������������������������3�4� ���%����"�"#���(�����#�������-��+� $#�����#���!��������� � ����#)������%�������� � ����!��%���������R"�� �� �� �*���(������+�#��%�(�%��� ���� �4��%���%�����,

� ���� �%�# ������� ���� ������� �$� ����+���� �!��� �� ���� � ������������ �* ����!����(���%�+������������.�� � ������%�# ������%���(��#���#��-� ���"���� ����������%���%��� �(��� !��� �������������%�# �,�������� !������-���� ������!����(�����%������� ���# �����"��������� ��*�(���%��$�"�.��!���-(������%��(�������%���!,��(�����������%�������%��� ��#)�%��#���!�����%����-(�'#�$���(��#�� ����$#����(���� ��� ,�

H+�#�����+��#)�'��(��������+������%�# ������+��� (�+�%��� �!������(����-�������3��!�*�#���#)�� �� ��#� ��#),�D�+����'#����"�����$�������#����� �!�%�� ��# ����%�����#� �� �� �!���"�%��!�����������$������� ��������� %� $��� %��� -����������#������!���� ��� �#)� �������#)��!�� ���#������ �� ��# �#)�����4�# ��-��#)��!�������������(��#)�����#)�!�*�����#)�!������� ������ ����,� �� �� ��-# �#)���4�# ����#)��!���������#)������������(��#)�����+�#���'��(�����%�# ����-��#)����"��!�(���(���%�+����"���!������.�� �� ��# ���� $ ���� � 5�!,� ����# �!��4�����G�� �(�� 1,��������#��� %��� �%�+����'#����"���� �� �!���� ��������� �-�� ��� �4�# ����#)-!�����#)� �+� (�� ���������#����#)� � ��� �#)� ����4�# ����#)-%������#)��!�!������ �!��!�'��(���/� ��� ���4�# ����-%�������� ����4�# ����-!�-����,�H+�#�����+��#)�'��(��������+������#��.�%�+��"�.�!�%�#���!��������+-������� �(%�����#)� �!��� ��� ���� �!,� ���%����� (����� ��� �*� ���,� ���� �%������� ��#�#)������ �$� '��(��%�� ����+� $#�%�� �#��#��� � ��+��%� � �!����� ����+��'#���(���������!� � � ������ ��# ��� �%� ��� #����(�������� ����%���-��# �,�

� ��� �#)�!�����#)����(���%�%��(��#���������� ����+����%��#��.�� �!�-��"�"��!�'��(���� ��� �� � ������ ��� �#)�!���� ��#)��� !��������� � ����#)�(��-%� �#���#)�� � ����#)� !���!�(��#)� %�%�� (�� #��������� � ���������%� �#��.� %�������%����%����������%��� ��#)���"�!��� �#�����%���!,�� ��(�'#�$������-�$*/������

�� �����!���"� ���������#���!��� $��%�# �& 2?6

Page 6: w jaki sposób językoznawcy opisują emocje

�������� ��� ���%������#)� � �!��#���3�(� �#�$#�#)��#��.�!����(���(����������+�������#���� �� ��!���$(��������#����*�������!����'��(��������+�-�����#��.�� �%�# ��� !�(����%��#)�4���# ��� ��+��#)� �!�#)���!����(��������-���!�����#)�� ���� %������#),�F�*�"�� ��!�+� �#����!�������#������ ������!��-������� ���� ����� #�(�����%#���� ���� ��+�� ��(��%�#)� �+� ��������� �����,; !� ���"��� ��������!����'���(#��� ���+�������!�(��#������(������*��!�(� ���-�� ���� ��������$�K� �(�� �� ����������� �*#������%�� � ��'#�� �!��(����������%����� ������ (����� �����#)��("�������L�5�*�������066@/�71,��#�$+�"���� � �(�����������#)��!��#���3��!�# ���� �#���#)��� �����*� ��*�"��!��#���� ���%!�(��#������,

��%� $#������ ���������+������ ���"��� ����(��.��+��!����"�(������!���"������+������#��.�� �%�# ��!������������!��#�����.�'#�'��� ��(��� ��%���������+-��.�(���!�(� �������!���"������+����/�!�'��(���� "��!�'��(����� (�!������ ��-� �!��%�� �!����!���.�'��(����*�+$#��(���#)�����+����,�F��(�����+��� �� � �+� �� ����� ��� ���$�!���(%�� �%���������� � ���#)�!��� �*���� ��# �#),�F��!�'��(�������+�%���#��#���!���(������� ��%�� �� ��# �#)�����4�# ����#)�� ����$#� ��� �%������-�!�� ���#����� �+���%��� �(���� ���#� �'��(����(���#)������� ��-�������� !�#�$����� �(� �������#)� !�!����� !���������� �#���� (�� !��� �����-��#),

F�"������4��

��(�� �����,�5067<1���(���������!���� ���������!��������������� ������5��������,�>��"�����,�506701�� ��������! �����������O�"���,G�5066?1��6����� ���� ��!������� ����!�����O�"���,�>��#)������D,� 506771��2�� �����!���� ��!�#������!������!��������!�)��� K������#�L�V�

�, 7:-0AA,E��#������,��������(����F,�506681�� ����!������ #������ �!���#����������!�)������������

����0��+������� �����..� !&���!����������� �������������,�06A-2A7,��*��������,�5066@1��-���������!����7�����!����������!���#��#���.8,8.��$�� ����!��� �����!�

!��������#�����������,�������������,�5067?1��'���������!���#����#��( #�)�����������,�D�� �������,�506781��9$)��� ��!�����������:�( �����!��������� #���� ��#������!� �����!� ,

��!�����������,�����������-��%!��� ,� 506781��; !�������� ���!� ���� #����#!���������!�������������,

�)���������� ���#�,�G�5066:1��; !������#��������������������� #�����(� #�� ��!�����������,��� (��3�����,�5066A1��6���)����� ���������3�( �������!�#����&���� # ����)��� ����� ���

��������������W�/X�6��� ��� �������������!�(���(,��,�F�� %�3��������O�"������,�7<-0A<,���(��#��-C���� B,� 506781�� �2������ � !����� ��!�� �� �� !�#!��� <������������=� � 9��������:

������$�����������W�/X�6�����>� ����4��������1�$���������8..�; !&���!����$� �����6�,�� �!���)�,������)�1�>������!��1�?,@�8.�ABC?��!�(���(,�D,����������������#�,

�����"�#����,�506<01��; ���1�#���1����!�����$�������������!����!�����������,�2��)� 506<61��2��)������)���������)�� !�� �������5�)��;�� ����!�(���(,�F,���� ������-

���,�

2:A �������������

Page 7: w jaki sposób językoznawcy opisują emocje

E���O������ ����#��"��B%� ����&

��%%���

�)����" �# ��4� )���!�!������� )�����������)�#)��%� ���������(��#��"�(����������� �#�!�!���,��!����#��#��������%� ���������(�I�(�(��� �� �������!�/�501� )��������!�!���� )����%��4��)�#)��� ����%�� )��4�������9�521� )����#��(�����!����(�I� �(� �� )���������4�(��������� )� )�����������)�#)4�������������Y!�����(,��)��4��� �����!�#�%!������!�!����#��#������� )����Y�#����� �����4�4���������(� )����#��#�! ������ ����� )��4��# �����4� )���Y!���������4��%� �������(��%� ������4��# �����4� � �%�� 9� )��� )�������!�#�%!������(� ����(��������)������ )����(����%�������� )��Y!�����I����(�,��)��������%����!�!�����)������ )����(��#��"�� )����%�����4��%� ������ )����4��# �������(������4��!��������"�� � )�%� )���!�!����(�I� �(� �� )��������4��Y!�������� )��4�������,�

�)���� )��������� �� )� �� ������#������� ��(��#��"�����(� ���� )��%������4��Y!���������4��%�- ��������(�44���� � �!����4�� � �%�� ���(�!��(���������#������(��� �� ������#��(� �����"�#����� )���#)��#�� ��� ��%� �(� "�� )�� �!�� �4� #�%%���#� �I�� �� �� ����� ��(� )�� ����� �4� #�%%���#� ���,� ����!�# � ������������4�4����������(��%� �����������)���(�(�� ������)� ���������4��##�%!���)����� ��,�,� )����(���# ���(�(���# ��������(� )��� ��(��#��"�� )��%��������(� ���Y!����� )�%,�B%� ���������Y!�����(�(���# ���4��� ��4�����������44�#������ �� �������(�����!�� ��������!������ ����#��,�����!!��I�������%����� ���Y!����� )�%��4��%� )������������ )����)�!���������� �#�%������ ���)��������-������� �#�%����,�����(��� ���Y!������%� ����� )����)�����������!����(�#���5�� ��� ������##�� �� )����� )��4�I�����1����Y�#���5�Y#��%� ���������(���!� � ������Y!�����I�����(�1���(����(-4��%� ���4�# ���� 5(�%��� �I��� ���%�� � �I�1� ��(� ��� �Y� 5��%!��� �)�� � ��� ��#���� ����! �#��� ��� ��#��1� ������(,�B%� �����%���"���Y!�����(���(���# ���"��#)������� )�� �����4�I��#���������������� �Y���(�(��-��! �����4��!��#),���(� ����(�(��#��! �����4�%������4� )���Y!���������4�4����������(��%� ���������("�����4������ ��#)������(�(��#��! �����4� )��#�%%���#� �I�����%%����4������)���������,

Comment les linguistes décrivent-ils les émotions?

Résumé

Dans cet article, nous parlons des moyens utilisés pour décrire les émotions dans lestravaux de linguistique. Les publications actuelles peuvent �tre divisées en deux groupes:celles qui nomment les sentiments et s’occupent des moyens de parler de sentiments, et cellesqui décrivent les moyens d’exprimer les sentiments.

Dans le premier groupe, on rencontre les travaux sur la lexicalisation des sentiments etleurs conceptualisations, leurs fonctions émotives d’expressivité. Il y a plus de travaux où lesauteurs décrivent la nominalisation des émotions, leurs fonctions et leurs moyens de com-munication, que de travaux qui parlent de moyens d’exprimer les sentiments.

Or nous pensons qu’il est nécessaire de décrire les moyens d’exprimer les émotions dansles différents types d’énoncés déterminés par les structures sociales et les situations, parce queleur choix est délimité par la situation communicative où ils interviennent et par les moyensqui permettent de les transmettre. Lors de l’analyse des sentiments et des émotions, il faut dis-tinguer les moyens directs des moyens indirects, et décrire les moyens qui servent à lesexprimer. Les émotions s’expriment surtout de manière directe, dans des situations non-offi-cielles, dans des énoncés oraux spontanés; c’est dans ces situations que nous employons beau-coup de moyens (linguistiques, paralinguistiques, etc.) pour les manifester. Pour exprimer desémotions, il faut tenir compte de divers facteurs: facteurs prosodiques (intonation, accent,

�� �����!���"� ���������#���!��� $��%�# �& 2:0

Page 8: w jaki sposób językoznawcy opisują emocje

allongement des voyelles, etc.), facteurs lexicaux (interjections, reprises de mots), facteursmorphologiques (diminutif, augmentatif). Les émotions peuvent aussi s’exprimer indirecte-ment grâce à des modifications du timbre de la voix, des fautes de syntaxe, des pauses dans lediscours.

Une description détaillée des moyens d’exprimer les sentiments et les émotions seraitutile pour l’apprentissage de la grammaire communicative de la langue polonaise ainsi quepour l’élaboration des manuels.

2:2 �������������