waarmee maken wij jou steeds beter? bohn stafleu van loghum - … · 2017. 7. 27. · 516 de...
TRANSCRIPT
Toelichting voor de maatschappelijk werker
Bijlage 1 Persoonlijke archiefkast
(PAK)
Figuur B1.1 De persoonlijke archiefkast
(Tekening: Sytse van der Zee)
zz_Gereedschapskist_BB.indb 515 20-08-2009 10:07:03
516 De gereedschapskist van de maatschappelijk werker
zz_Gereedschapskist_BB.indb 516 20-08-2009 10:07:04
Toelichting voor de maatschappelijk werker
Toelichting voor de cliënt
Bijlage 2 Stressorenchecklist (SCL-1)
Tabel B2.1 Schaalvraag stress per levensgebied (voor cliënt)
I gezondheid ☐ veel stress ☐ stress ☐ geen stress
II relatie, familie ☐ veel stress ☐ stress ☐ geen stress
III ouderschap ☐ veel stress ☐ stress ☐ geen stress
IV werk, carrière, school ☐ veel stress ☐ stress ☐ geen stress
V geld, huis & haard ☐ veel stress ☐ stress ☐ geen stress
VI persoonlijke issues ☐ veel stress ☐ stress ☐ geen stress
zz_Gereedschapskist_BB.indb 517 20-08-2009 10:07:04
518 De gereedschapskist van de maatschappelijk werker
Tabel B2.2 Stressorenchecklist (SCL-1)
Feitelijke stressor mate van ervaren stress
I Gezondheid veel stress stress geen stress
1 Zorgen over je gezondheid
2 Slaapritme
3 Chronische aandoeningen en ziekten
4 Zorg om plotselinge ziekte
5 Zorgen over je gewicht
6 Verminderd gezichtvermogen
7 Gezonde voeding en eetgewoonten
8 Roken
9 Alcohol
10 Gebruik of misbruik van verdovende middelen
11 Overige
II Relatie, familie veel stress stress geen stress
1 Zorgen om vinden van relatie
2 Zorgen om beëindigen van relatie
3 Zorgen over relatie met verkeerde persoon
4 Zorgen om communicatie met de partner
5 Voldoening in de relatie
6 Voldoening in seksuele relatie
7 Zorgen over de duur van de relatie
8 Zorgen over de aantrekkelijkheid van je partner voor anderen
9 Gesprekken tijdens het eten
10 Gesprekken over geld en financiële beslissingen
11 Zorgen om bestedingspatroon van partner
12 Zorgen om alcoholgebruik van partner
13 Gebruik van verdovende middelen door partner
14 Zorgen om gezondheid van partner
15 Zorg bieden aan zieke partner
16 Ruzies
17 Rijstijl van je partner
18 Je partners reactie op jouw rijstijl
19 Spanning over eetgewoonten
20 Spanning over sportieve activiteiten
21 Relatie met je ex(en)
22 Relatie met kinderen uit eerdere relaties van je partner
23 Buitenechtelijke relaties van jou of je partner
24 Verdeling van huishoudelijke taken
25 Omgaan met vrienden van je partner
26 Acceptatie van jouw vrienden door je partner
zz_Gereedschapskist_BB.indb 518 20-08-2009 10:07:04
Bijlage 2 Stressorenchecklist (SCL-1) 519
Feitelijke stressor mate van ervaren stress
27 Relatie met familie van je partner: schoonouders, ...
28 Relatie met je eigen familie: ouders, broers, zussen
29 Verschil in slaapritme van jou en je partner
30 Angst voor fysieke confrontatie met partner
31 Verdriet, rouw: overlijden van ouders of andere familieleden
32 Gezondheidsproblemen van ouders of (oudere) familieleden
33 Huisdieren en hun verzorging
34 Overige: ...
III Ouderschap veel stress stress geen stress
1 Conflicten over opvoeding kinderen
2 Gezondheid kinderen
3 School
4 Huiswerk
5 Kosten van school of opleiding
6 Vervoer van kinderen
7 Keuze en aanschaf kleding kinderen
8 Eten maken voor kinderen
9 Communicatie met kinderen
10 Bestedingspatroon kinderen
11 Alcohol- en drugsgebruik kinderen
12 Roken door kinderen
13 Seksualiteit van kinderen
14 Studie van kinderen
15 Toekomst van kinderen
16 Vrienden van kinderen
17 Sportbeoefening van kinderen
18 Autorijden door kinderen
19 Houding van kinderen tegenover jou
20 Zorgen over geweld op straat en op school
21 Internetgebruik van kinderen
22 Muziekkeuze van kinderen
23 Asociaal of vijandig gedrag van kinderen
24 Taken van kinderen in en rond het huis
25 Televisiekijken door kinderen
26 Telefoongebruik door kinderen
27 Gesprekken tijdens het eten
28 Overige: …
IV Werk, carrière, school, vrije tijd veel stress stress geen stress
1 Huidige werkklimaat en vooruitzichten op je werk
2 Werkdruk
zz_Gereedschapskist_BB.indb 519 20-08-2009 10:07:04
520 De gereedschapskist van de maatschappelijk werker
Feitelijke stressor mate van ervaren stress
3 Werktijden
4 Gemiddeld werktempo
5 Werkreizen
6 Gebruik computers en andere apparaten
7 Seksuele intimidatie en pesterij
8 Woon-werkverkeer
9 Comfort werkplek
10 Eentonigheid werkzaamheden
11 Fysiek gevaarlijk werk
12 Seizoensgebonden fluctuaties in het werk
13 Werkomstandigheden (binnen, buiten, verlichting, …)
14 Relatie met leidinggevende
15 Relatie met collega’s
16 Relatie met directie
17 Relatie met mensen die aan jou rapporteren
18 Relatie met belangrijke verkopers
19 Vergaderingen
20 Deadlines
21 Budget
22 Onderbrekingen
23 Telefoon
24 E-mail
25 Papierwinkel
26 Groeimogelijkheden
27 Onzekere carrière op langere termijn
28 Tevredenheid met loopbaan in het algemeen
29 Waarden en activiteiten van de organisatie
30 Ontslag
31 Reorganisatie
32 Geweld op de werkplek
33 Conflicten op het werk
34 Functioneringsgesprekken
35 Mensen ontslaan/op non-actief stellen
36 Toespraken of presentaties houden
37 Ondernemingsraad
38 Maaltijden op het werk
39 Aan het werk gerelateerde feestjes en sociale verplichtingen
40 Vakantieplanning
41 Planning van uitstapjes
42 Hobby’s
43 Tv-kijken
44 Comfort van kleding en schoeisel
zz_Gereedschapskist_BB.indb 520 20-08-2009 10:07:04
Bijlage 2 Stressorenchecklist (SCL-1) 521
Feitelijke stressor mate van ervaren stress
45 Inrichting en klussen in huis
46 Autorijden
47 Betrouwbaarheid en gebruiksvriendelijkheid van je auto
48 Gemak van diepvrieskist
49 Wassen en strijken
50 Comfort van verwarming/kachel/ventilatiesystemen
51 Slaapkamer
52 Wakker worden (wekker)
53 Overige: ...
V Geld, huis & haard veel stress stress geen stress
1 Onderhoud/inrichting van de woning
2 Belastingaangifte
3 Administratie
4 Zorgen om spaargeld
5 Schulden
6 Zorgen om schuld partner
7 Kosten ziektekostenverzekering
8 Planning oudedagsvoorziening
9 Beleggingen
10 Relatie met financieel adviseur
11 Kosten van verzekeringen
12 Betaling maandelijkse rekeningen
13 Betaling stookkosten
14 Betaling van levensmiddelen
15 Betaling van belastingen
16 Woonlasten
17 Kosten van of sparen voor opleidingen kinderen
18 Gebruiksvriendelijkheid van banken/bankdiensten
19 Onderhoudskosten woning
20 Kosten auto
21 Beslissing over aanschaf voor inrichting huis
22 Boodschappen doen en huishouden
23 Eten maken
24 Het huis schoonmaken
25 De tuin bijhouden
26 Geluidsoverlast in en rond het huis
27 De buurt waarin je woont
28 Relaties met buren
29 Post en rekeningen
30 Telefoon (ongewenste telefoontjes/telefoon tijdens het eten, …)
31 Overige: …
zz_Gereedschapskist_BB.indb 521 20-08-2009 10:07:05
522 De gereedschapskist van de maatschappelijk werker
Tabel B2.3 Stressfactoren per levensgebied (voor cliënt)
Levensgebied Veel stress geeft:
I Gezondheid, lichaam _______________II Relaties, gezin, familie _______________III Ouderschap _______________IV Werk, school, vrije tijd _______________V Huis & haard _______________VI Persoonlijke issues _______________
Feitelijke stressor mate van ervaren stress
VI Persoonlijke issues veel stress stress geen stress
1 Zorgen over je toekomst
2 Religieuze zaken
3 Zorgen over de veiligheid op straat
4 Zorgen om de economie
zz_Gereedschapskist_BB.indb 522 20-08-2009 10:07:05
Toelichting voor de maatschappelijk werker
Bijlage 3 Spanningsreactieschecklist
(SCL-2)
Tabel B3.1 Spanningsreactieschecklist
Er kunnen de volgende stressgerelateerde fysieke klachten zijn. Het kenmerkende van deze klachten is dat bij onderzoek geen lichamelijke afwijkingen te vinden zijn:
☐ Algehele vermoeidheid
☐ Spierspanningklachten: spier- en gewrichtsklachten, nek- en rugklachten
☐ Hoofdpijn
☐ Hyperventilatie benauwdheid, druk op de borst
☐ Maag- en darmklachten
☐ Duizeligheid en tintelingen in de armen en benen
☐ Slaapproblemen (overmatig)
☐ Transpireren
☐ Beverige of trillende handen
☐ Hartkloppingen
☐ Vaak verkouden en/of griep
☐ Hoge bloeddruk
☐ Prikkelbaarheid
☐ Gejaagdheid
☐ Angst
Er kunnen de volgende stressgerelateerde psychische klachten zijn:
☐ Lusteloosheid en geestelijke vermoeidheid
☐ Prikkelbaarheid, onrust en gejaagdheid
☐ Overactief zijn, niet kunnen stilzitten of -staan
☐ Onvoldoende greep op het eigen leven hebben
☐ Het gevoel hebben uit balans te zijn
☐ Neerslachtigheid, somberheid
☐ Angstgevoelens en onzekerheid
zz_Gereedschapskist_BB.indb 523 20-08-2009 10:07:05
524 De gereedschapskist van de maatschappelijk werker
☐ Piekeren, concentratiestoornissen, geheugenverlies
☐ Slaapstoornissen
☐ De neiging hebben om moeilijke situaties te vermijden
☐ Niet meer kunnen genieten
☐ Niet meer kunnen ontspannen
☐ Overmatig eten, roken, alcohol- en/of koffiegebruik
Er kunnen de volgende stressgerelateerde sociale klachten zijn:
☐ Financiële stress
☐ Stress m.b.t. voorzieningen/instanties
☐ Onvrede huisvesting
☐ Spanningen in de relatie
☐ Opvoedproblemen
☐ Werkstress
☐ Stress op school
☐ Burenruzie/overige spanningen in de buurt
☐ Sociaal isolement
zz_Gereedschapskist_BB.indb 524 20-08-2009 10:07:05
Toelichting voor de maatschappelijk werker
Bijlage 4 Verliesreactieschecklist
(VCL)
Tabel B4.1 De drie A’s: procescomponenten en reactiemogelijkheden bij verlies
Cliënt: ...
De drie A’s bij verliesverwerking Reactiemogelijkheden
Afweer verdoving
ontkenning
zoeken
marchanderen
dissociatie
Afscheid pijnontlading
emoties
ritueel
gedrag
psychosomatiek
creatieve uitingen
Accommodatie nieuwe mentale instelling
verhaal construeren
oplevingsreacties
zz_Gereedschapskist_BB.indb 525 20-08-2009 10:07:05
526 De gereedschapskist van de maatschappelijk werker
Tabel B4.2 Afweer
Afweer Toelichting
verdoving Verdoving is een natuurlijke manier om zich aan te passen aan het verlies: de wereld buitensluiten en op de automatische piloot vliegen.
ontkenning Ontkenning is de impuls om alles te houden bij het oude, de ‘conservatieve impuls’.
zoeken Zoekgedrag van rouwenden is te beschouwen als een vorm van protest tegen een onacceptabele werkelijkheid. Bij dit zoeken hoort gedrag dat kan variëren van een lichte rusteloosheid zonder te weten waarom, via gewoontegetrouw het geluid van de voetstappen van de overleden echtgenoot bij zijn thuiskomst afwachten tot actief lopen zoeken op plekken waar hij vroeger aangetroffen kon worden.
marchanderen Marchanderen is onderhandelen met God, de dokter of een andere (imaginaire) instantie om het verlies uit te stellen of ongedaan te maken.
dissociatie De persoon kan de schok op ruwweg twee manieren dissociëren. De eerste manier is volledig: dan ontsnapt hij of zij mentaal aan de schokkende gebeurtenis door zich voor te stellen elders te zijn. Hierdoor maakt een ander deel van de persoon-lijkheid de gebeurtenis mee en heeft het persoonlijk bewustzijn na afloop volledig geheugenverlies wat betreft de schokkende ervaring. De tweede manier heet parti-eel dissociëren. Hierbij kijkt de persoon in kwestie van een afstand toe naar wat er met hem of haar gebeurt. De tijdens de gebeurtenis optredende emoties en licha-melijke gewaarwordingen worden dan gedissocieerd, niet de visuele en auditieve beelden. Na afloop is er geheugenverlies wat betreft de gevoelens en sensaties.
Tabel B4.3 Afscheid
Afscheid Toelichting
pijnontlading
emoties
Huilen, angst en boosheid worden vaak gezien als ontladingsvormen van de emotionele en fysieke pijn, veroorzaakt door het verlies. Om te kunnen herstel-len van pijn ontstaat er een natuurlijk proces van gevoelsontlading (huilen, trillen, razen, blozen enzovoort).
Schaamte is sterk verbonden met schuldgevoelens. Schaamte ontstaat wanneer mensen worden gezien in een situatie die niet overeenstemt met hun zelfbeeld. Schaamte en verlegenheid worden vaak gezien bij patiënten die afhankelijk zijn of wie elk gevoel van controle of waardigheid wordt ontnomen.
Vrees. De waarneming van eigen extreme reacties op het verlies kan vrees en angst oproepen. Tot dusver onbekende en niet-vertrouwde reacties, zoals het bewusteloos raken na het horen van slecht nieuws, kunnen fobieën en zelfs paniek teweegbrengen. De angstreactie kan samenhangen met de angst voor de dood, angst voor lichamelijke pijn of angst voor eenzaamheid. Ook kan iemand bang zijn dat hij niet kan afmaken waartoe hij zichzelf in staat achtte. Of iemand is bang dat hij niet aan zijn verplichtingen kan voldoen.
zz_Gereedschapskist_BB.indb 526 20-08-2009 10:07:05
Bijlage 4 Verliesreactieschecklist (VCL) 527
Afscheid Toelichting
Eenzaamheid. Met het verlies van iemand vallen ook contacten weg en men kan zich eenzaam gaan voelen, en hulpeloos: men weet niet wat te doen, alle initiatief ebt weg. Men kan na een verlies ook plaatsen gaan bezoeken die doen herinneren aan de verlorene en het verlorene.
Ritueel. Het uitvoeren van een of meer handelingen met een symbolische bete-kenis die de overgang van de oude naar de nieuwe situatie markeren.
Gedrag. Het is niet ongewoon dat mensen die een verlies geleden hebben, zich uit de omgang met anderen terugtrekken. De algemeen veronderstelde terug-getrokkenheid en lusteloosheid van rouwenden blijkt niet te generaliseren te zijn. Veel rouwenden keren zich naar binnen, maar anderen richten zich op de buitenwereld. Zo wordt veelvuldig seksueel contact van rouwenden gerappor-teerd als een wanhopige poging om staande te blijven. De behoefte aan seksu-aliteit van rouwenden staat voor de behoefte aan troost, lichamelijke warmte en het zich teweerstellen tegen de pijn van het verlies, de afwijzing door het verlies en de angst om alleen te zijn. De toename van seksuele activiteit wordt gezien als normale reactie op de angst die opgeroepen wordt na een overlijden of bij een naderend levenseinde.
cognitie Verliesverwerking maakt dat het denken, de cognitieve processen, tijdelijk uit balans kunnen zijn.
Hallucinaties, zinsbegoochelingen komen vaak voor. Gewoonlijk zijn het kort-stondige denkbeeldige ervaringen die optreden binnen enkele weken na het verlies, en in het algemeen wijzen zij niet op een gecompliceerde rouwervaring. Ook kan men veelvuldig gaan dromen over de verlorene, waarmee ook het gemis, de pijn van het verlies, tot uitdrukking komt. Dromen kunnen aangeven waar men zich bevindt in het proces van verwerking. Soms treden concentratie-problemen op. De gedachten zijn moeilijk te ordenen, men kan zijn hoofd er niet bijhouden en vergeet dingen.
psychosomatiek De meest voorkomende fysieke gewaarwordingen na een verlies: een leeg gevoel in de maag; een gevoel van benauwdheid op de borst; problemen met slikken;overgevoeligheid voor geluid;een gevoel van depersonalisatie: ‘ik loop door de straat en niets lijkt reëel, ook ikzelf niet’; een gevoel adem tekort te komen; een gevoel van zwakte; een gebrek aan energie; een droge mond.
creatieve uitingen Men kan op bijzonder veel manieren uitdrukking geven aan verlies. Het verlies kan een plek krijgen door te gaan tekenen en schilderen, door te werken met klei, door muziek te maken of te schrijven. Het gebruik van de handen en het uitschakelen van de denkprocessen kan tot pijnontlading en catharsis leiden, waardoor de creatieve expressie een reinigende werking krijgt.
zz_Gereedschapskist_BB.indb 527 20-08-2009 10:07:06
528 De gereedschapskist van de maatschappelijk werker
Tabel B4.4 Accommodatie
Accommodatie Toelichting
nieuwe mentale instelling De term Accommodatie duidt op de herbezinning van veronderstel-lingen over jezelf, de wereld en de verlorene. Accommodatie is een mentale functie waarbij op symbolische wijze een punt gezet wordt achter het verlies. Er wordt energie gestoken in het opbouwen van een nieuwe relatie met de verlorene, maar er wordt ook geïnvesteerd in een nieuwe realiteit.
verhaal construeren Het geven van een plek aan het verlies betekent het opnemen van het verliesverhaal in het grotere levensverhaal. De cliënt past zichzelf aan de nieuwe situatie aan: hij accommodeert.
tEen groot aantal omstandigheden kan een opleving van het verlies teweegbrengen, soms jaren na het oorspronkelijke verlies. Deze oplevingsreacties bestaan uit korte perioden van acute pijn die doen denken aan het verlorene, aan het verlies. Het gaat hier niet om gecompliceerde rouw zoals soms wel beweerd wordt. Het gaat om verwerkingsprocessen die gereactiveerd kunnen worden. Dit betekent dat nieuwe of intensievere periodes van rouw kunnen ontstaan.
oplevingsreacties door oude verliesprikkels
zz_Gereedschapskist_BB.indb 528 20-08-2009 10:07:06
Toelichting voor de maatschappelijk werker
Bijlage 5 Traumareactieschecklist
(TCL)
zz_Gereedschapskist_BB.indb 529 20-08-2009 10:07:06
530 De gereedschapskist van de maatschappelijk werker
Tabel B5.1 Posttraumatische stressreacties (PTSR): de drie V’s
Drie reactietypen Nr. Stressreacties
Veelvuldige herbele-vingen
1 terugkerende opdringerige herinneringen
2 herhaaldelijke akelige dromen
3 handelen en voelen alsof het trauma opnieuw gebeurt (bijvoor-beeld dekking zoeken)
4 intens verdriet bij herinnering
Vermijding 5 vermijden van relevante gedachten of gevoelens
6 vermijden van relevante activiteiten of situaties
7 geheugenverlies (geheel of gedeeltelijk) van trauma
8 verminderde interesse
9 meer teruggetrokken gedrag
10 gevoel minder uiten, onverschilliger zijn
11 neerslachtiger (in casu gevoel van beperkter toekomst)
Verhoogde waakzaam-heid
12 slaapproblemen
13 geïrriteerdheid, woede-uitbarstingen
14 concentratieproblemen
15 ‘op scherp staan’
16 buitensporige schrikreacties
17 functionele lichamelijke klachten (transpireren bij herinnering aan ramp)
zz_Gereedschapskist_BB.indb 530 20-08-2009 10:07:06
Toelichting voor de cliënt
☐☐☐☐☐
☐
☐☐
☐☐☐☐☐☐☐☐☐☐☐☐
Bijlage 6 Zelftest traumatische stress
zz_Gereedschapskist_BB.indb 531 20-08-2009 10:07:06
532 De gereedschapskist van de maatschappelijk werker]
☐
☐☐☐
☐☐
☐
☐
☐
☐
☐☐☐
☐
zz_Gereedschapskist_BB.indb 532 20-08-2009 10:07:06
Toelichting voor de maatschappelijk werker
Bijlage 7 Copingchecklist (CCL)
Tabel B7.1 De copingchecklist (CCL)
Copinggebieden Copingstijlen Toelichting inade-
quate coping
Inadequaat
(aankruisen)
Adequate coping Inadequate coping
1 Probleemcoping Problem solving-stijl
Kop-in-’t-zand-stijl
Cliënt ontkent of ... bagatelliseert de problemen.
2 Existentiecoping Stilstaan bij zin-geving
Inadequaat omgaan met zingeving
Cliënt vlucht voor ... of overdekt door compensatiege-drag de zinge-vingsvraag geheel of ten dele.
3 Cognitiecoping Realistische ge-dachten
Onrealistische gedachten
Cliënt denkt ‘Het ... ligt aan mezelf’; ‘Het komt niet meer goed’; of ‘Het wordt nooit meer wat’.
zz_Gereedschapskist_BB.indb 533 20-08-2009 10:07:06
534 De gereedschapskist van de maatschappelijk werker
Copinggebieden Copingstijlen Toelichting inade-
quate coping
Inadequaat
(aankruisen)
Adequate coping Inadequate coping
4 Emotiecoping Ontladen van emoties
Oppotten van emoties
Cliënt ontlaadt ... verdriet, boosheid of angst niet of onvoldoende.
5 Praktisch-mate-riële coping
Praktisch probleem met of zonder hulp (leren) oplossen
Uitgaan van onoplosbaarheid van praktisch probleem
Cliënt is onvaardig om een praktisch probleem op te los-sen (schuld, huis-vesting, geld) ...
6 Lichaamscoping Verzorgen lichaam Verwaarlozen lichaam
Cliënt verzorgt het ... lichaam onvoldoende of niet en zorgt niet of onvoldoende voor ontspanning.
7 Gedragscoping Sociaal vaardig Aangeleerd hul-peloos dan wel agressief gedrag
Cliënt reageert ... aangeslagen, pas-sief op de stress-situatie, zoekt geen steun.
8 Expressiecoping Voldoende expres-sie in hobby’s zoals muziek, zang, schilderen, tekenen, sport
Onvoldoende expressie
Cliënt kan niets of ... onvoldoende kwijt in hobby’s.
9 Traumacoping Voldoende stilstaan Onvoldoende Cliënt wordt ge bij het trauma stilstaan bij de leefd door een ex-
traumatische treme gebeurtenis,ervaring het neemt hem of
haar volledig inbeslag.
10 Afscheidscoping Adequate hante- Inadequate Cliënt blijft vast-ring van afscheid hantering van zitten in het
afscheid verlies, er is geenafronding.
zz_Gereedschapskist_BB.indb 534 20-08-2009 10:07:06
Toelichting voor de maatschappelijk werker
Tabel B8.1 Socialesteunchecklist (SSCL)
I De omvang van het sociale netwerk
X Ben je samenwonend of alleenstaand? ☐ samenwonend ☐ alleen-staand
X Heb je een latrelatie? ☐ ja ☐ nee
X Heb je kinderen? ☐ ja ☐ nee ____ kind(eren)
X Zit je op school, volg je een opleiding? opleiding: __________
X Werk je buitenshuis? ☐ ja ☐ nee
X Heb je collega’s? ☐ ja ☐ nee
X Hoe is de sfeer op je werk? __________
1 Op hoeveel mensen kun je terugvallen? __________
2 Wie zijn dit en welke relatie heb je met ieder?
(Relatie: partner, echtgenoot, latrelatie, zus, buur, vriend, schoonbroer, kennis, collega enzovoort.)
Persoon/Naam: __________ Relatie: __________
Bijlage 8 Socialesteunchecklist
(SSCL)
zz_Gereedschapskist_BB.indb 535 20-08-2009 10:07:07
536 De gereedschapskist van de maatschappelijk werker
Persoon/Naam: __________ Relatie: __________
Persoon/Naam: __________ Relatie: __________
Persoon/Naam: __________ Relatie: __________
Persoon/Naam: __________ Relatie: __________
Persoon/Naam: __________ Relatie: __________
3 Hoe kun je de omvang van je netwerk ver-
groten?
Verbeteracties: __________
Verbeteracties: __________
Verbeteracties: __________
II De gevarieerdheid van het sociale netwerk
4 Doe je op eigen initiatief aan informele ac-
tiviteiten met familieleden, vrienden, buren
en collega’s?
☐ ja ☐ nee
Activiteiten: __________ met wie: __________
Activiteiten: __________ met wie: __________
Activiteiten: __________ met wie: __________
5 Doe je vrijwilligerswerk (verenigingen,
kerken en dergelijke)?
☐ ja ☐ nee
Vrijwilligerswerk: __________
6 Doe je veel alleen (‘solitaire activiteiten’):
tv-kijken, lezen, individuele hobby’s?
☐ ja ☐ nee
Solitaire activiteiten: __________
7 Hoe kun je je netwerk meer gevarieerd maken?
Verbeteracties: __________
Verbeteracties: __________
Verbeteracties: __________
III De dichtheid van het sociale netwerk
8 Heb je vaak contact buitenshuis? ............ – ............ maal per week
[Voor personen die in een gezin leven ligt deze vraag heel anders dan voor alleenstaanden met of zonder latrelatie.]
Soorten contact telefonisch, uitgaan, e-mail, internet, bij jou of anderen thuis, informeel, contact op het werk):
__________
9 Word je regelmatig gevraagd voor etentjes,
feesten en dergelijke?
............ – ............ keer per maand
Bijeenkomsten: __________
10 Hoe kun je je sociale netwerk uitbreiden?
Verbeteracties: __________
Verbeteracties: __________
Verbeteracties: __________
IV De bereikbaarheid van het sociale netwerk
11 Wonen mensen die je zouden kunnen steu-
nen dicht bij je in de buurt?
☐ Ja ☐ Nee
12 Gebruik je telefonisch of e-mailcontact om
de geografische afstand te overbruggen?
☐ Ja ☐ Nee
13 Hoe kun je de bereikbaarheid van je sociale
netwerk verbeteren?
zz_Gereedschapskist_BB.indb 536 20-08-2009 10:07:07
Bijlage 8 Socialesteunchecklist (SSCL) 537
Verbeteracties: __________
Verbeteracties: __________
Verbeteracties: __________
De cliënt kan nu een verbeterplan maken: hoe kan ik mijn sociale netwerk activeren/uitbreiden?
zz_Gereedschapskist_BB.indb 537 20-08-2009 10:07:07
zz_Gereedschapskist_BB.indb 538 20-08-2009 10:07:07
Toelichting voor de maatschappelijk werker
Bijlage 9 Basisvoorzieningen-
checklist (BCL)
Tabel B9.1 Basisvoorzieningenchecklist
Basisvoorziening Vragen Beschikbaarheid v = voldoende o =
onvoldoende
1 Werk en inkomen De beschikbaarheid van loon naar werk.
Welke soorten werk zijn beschikbaar?
Parttime of fulltime?
Wat zijn de beloningsschalen?
Overmaken van het loon?
Is de beloning dekkend voor de uitga-ven van levensonderhoud?
Is de overmaking niet vertraagd?
Wat zijn de bonussen?
Hoe is de reisafstand vanaf de woon-plaats?
Welke opleiding is nodig voor goede banen?
Welke opleidingsmogelijkheden zijn beschikbaar?
Is er sprake van ontslagen door een fabriekssluiting?
Hoe vaak is er sprake van werkloos-heid?
Hoe structureel is de werkloosheid?
zz_Gereedschapskist_BB.indb 539 20-08-2009 10:07:07
540 De gereedschapskist van de maatschappelijk werker
Basisvoorziening Vragen Beschikbaarheid v = voldoende o =
onvoldoende
2 Huisvesting Eigen huis of huurhuis?
Zijn de voorzieningen adequaat?
Zijn er wachtlijsten voor woningen?
Zijn er daklozen?
zz_Gereedschapskist_BB.indb 540 20-08-2009 10:07:07
Bijlage 10 Quickscan Multimethodisch
Maatschappelijk Werk
Tabel B10.1 Quickscan Multimethodisch Maatschappelijk Werk
BPS-stressoren Draaglast: life-events Nvt Vt
Levensovergangen Is er sprake van veranderingen, horend bij de levensloop (opgroeien, zelfstandigheid, veroudering)?
Verlies en trauma Is er sprake van een ziekte, ongeluk, ontslag, echtschei-ding, jong-ouderverlies enzovoort?
Chroniciteit Is er sprake van chronische ziekte, gebreken, conflicten, reorganisaties enzovoort?
Individueel niveau Individuele draaglast: conditie en coping Nvt Vt
Probleemcoping Is er een onoverzichtelijke kluwen? Gespannen? Moe?
Existentiecoping Wordt er niet stilgestaan bij/is er een vlucht voor zinge-vingsvragen?
Cognitiecoping Is er onvoldoende informatie? Heeft de cliënt onrealisti-sche gedachten over zichzelf, over het probleem?
Emotiecoping Is er emotionele lading, zoals verdriet, angst, boosheid?
Praktisch-materiële coping Is er onvoldoende huisvesting, geld, werk, opleiding?
Lichaamscoping Gaat de cliënt gezond om met zijn lichaamssignalen?
Gedragscoping Heeft de cliënt voldoende sociale vaardigheden?
Expressiecoping Wordt creatieve expressie onvoldoende benut?
Traumacoping Is er sprake van een traumatische ervaring?
Afscheidscoping Is er onvoldoende afscheid genomen?
Systemisch niveau Sociale draaglast: isolatie, uitstoting en geweld Nvt Vt
Relatie Is er spanning in de relatie?
Conflict Is er een geëscaleerd conflict?
Gezin Is er spanning in het huidige gezin?
zz_Gereedschapskist_BB.indb 541 20-08-2009 10:07:07
BPS-stressoren Draaglast: life-events Nvt Vt
Familie Is er spanning in de familie?
Sociale netwerk Is er spanning in relatie tot vrienden, collega’s, buren?
Groep Is er behoefte aan lotgenotencontact?
Casemanagement Is de coördinatie van de zorgverleners rond de casus onvoldoende?
Macroniveau Structurele draaglast: bureaucratie en armoede Nvt Vt
Signalering Komt een knelpunt structureel voor bij meer mensen?
Preventie Kunnen maatregelen of projecten erger voorkomen?
Collectieve belangenbehartiging
Is er actie of steun van lotgenoten gewenst?
Kennisniveau Is er onvoldoende kennis van de maatschappelijk werker op dit terrein?
Systemisch niveau Sociale draaglast: isolatie, uitstoting en geweld
(Nvt = niet van toepassing)
zz_Gereedschapskist_BB.indb 542 20-08-2009 10:07:08
Toelichting voor maatschappelijk werker
Bijlage 11 Checklist vraagverheldering
zz_Gereedschapskist_BB.indb 543 20-08-2009 10:07:08
544 De gereedschapskist van de maatschappelijk werker]
Tabel B11.1 Objectiverende vraagverheldering (Grundmeijer 2004)
Onderdelen Hoofdvragen Voorbeeld-deelvragen en -antwoorden
1 Lokalisatie Waar ervaart u klach-ten? (individueel, syste-misch, positioneel?)
Waar in het lichaam voelt u spanning? Algemene ge-spannenheid (individueel), spanningshoofdpijn, spanning in de relatie, op het werk?
2 Kwaliteit Wat is de aard van de klachten of de vraag?
Wat voor soort spanningsklachten zijn het? Bijvoorbeeld zeurende spanningshoofdpijn, vliegen afvangen of ruzie-achtige sfeer tussen partners.
3 Kwantiteit Hoeveel last ervaart u van de klachten?
Hoe erg is het? ‘Elke dag hoofdpijn.’; ‘Elke dag geprik-kelde sfeer onderling.’
4 Tijdsverloop Wanneer zijn de klach-ten begonnen en hoe is het beloop?
Hoe verloopt het? ‘Voor de zomervakantie was het al zo. Tijdens de vakantie ging het beter, na de vakantie bouwde de spanning weer op.’
5 Context Onder welke omstandig-heden doen de klachten zich voor?
‘Het begint al bij het in de auto stappen op weg naar het werk. Bij aankomst op het werk. En het wordt steeds sterker na een paar uur werken. Bij thuiskomst is de situatie direct geprikkeld, zeker als er geen afspraken zijn over wie het eten kookt.’; ‘Tijdens het tv-kijken ont-staat vaak een negatieve sfeer over welke programma’s bekeken zullen worden.’
6 Factoren van invloed
Waardoor worden de klachten erger/minder erg? Wat heeft u zelf al geprobeerd?
Welke factoren maken de spanningsklachten erger of minder erg? Als de cliënt gaat sporten, neemt de spanning af. Als hij met zijn partner overlegt over de huiselijke klussen nemen de spanningen toe.
7 Begeleidende verschijn-selen
Welke gevolgen hebben de klachten? Heeft u zelf een verklaring voor de klachten?
Wat zijn de begeleidende verschijnselen? In huis wordt het een puinhoop volgens cliënt. Er worden sinds een paar maanden geen afspraken met vrienden meer gemaakt. Er wordt meer alcohol genuttigd.
zz_Gereedschapskist_BB.indb 544 20-08-2009 10:07:08
Toelichting voor de maatschappelijk werker
Medisch Maatschappelijk Werk
Bijlage 12 Voorbeeldrapportage
maatschappelijk werk
zz_Gereedschapskist_BB.indb 545 20-08-2009 10:07:08
546 De gereedschapskist van de maatschappelijk werker
zz_Gereedschapskist_BB.indb 546 20-08-2009 10:07:08
Bijlage 12 Voorbeeldrapportage maatschappelijk werk 547
zz_Gereedschapskist_BB.indb 547 20-08-2009 10:07:08
zz_Gereedschapskist_BB.indb 548 20-08-2009 10:07:08
Toelichting voor de maatschappelijk werker
Bijlage 13 Verlieskundezorgstandaard
zz_Gereedschapskist_BB.indb 549 20-08-2009 10:07:08
550 De gereedschapskist van de maatschappelijk werker
Voorbeeld: VK-standaard in de gezondheidszorg
De ziekenhuissituatie wordt hier als voorbeeld genomen. De uitleg zou vertaald kunnen worden naar andere zorginstellingen, maar ook naar de arbeidsorgani-satie, schoolsituatie of wijksituatie waarin zich verlies voordoet.
Tabel B13.1 Verlieskundezorgstandaard ketenhulpverlening
Steun bij verlies Indicaties bij verlies Interventies bij verlies
In zorginstellingen, in arbeidsorganisa-ties, op scholen, in wijken
Aanwijzingen in gedrag patiënt/cliënt/bewo-ner/werknemer/leerling/burger of andere hulpvrager
I Psychosociale zorg bij verlies, door artsen, verpleegkundigen, verzorgenden, fysiotherapeuten, leerkrachten, managers, medewerkers personeelszaken en andere professionals
1 Verliessignale-ring
Direct of indirect aandacht vragend gedrag bij verlies.
Observeren, registreren van gedrag: aandacht gewenst?
2 Verliescounse-ling
Aandachtsgebieden ten gevolge van of rond verlies.
Verliescounseling wordt ge-daan door de eerst aanwezige professional: eerst zelf verlies-counselen.
3 Verliesscreening Signalen van niet-gecompliceerde verliesver-werking.
Vaststellen of er reden is voor intensievere verlieszorg? Zo ja: → 4Beschikbare tijd bij professional.
4 Verliestoeleiding Als je het als professional niet zelf af kunt met verliescounseling, dan direct of later toeleiden.
Voorstel doen: ‘U heeft behoefte aan/recht op meer zorg. Ik stel voor dat we een maatschappelijkwerktraject starten’: van toegeschreven (door maatschappelijk werker) naar erkende (door cliënt) hulpvraag → 5
II Psychosociale behandeling door maatschappelijk werk
5 Multimethodi-sche behande-ling
(Tijds)intensieve verliesverwerking. Verweven problematiek. Complexe, ongecompliceerde en normale verwerkingsproblematiek.
Differentiële indicatiestelling. Non-directief en directief: Individuele en/of systemische en/of positionele interventies. Complicaties: screening → 3; eventueel toeleiding → 6.
III Specialistische zorg: rouwtherapeuten, pastores, creatief therapeuten, schuldhulpverleners en andere specialisten
6 Rouwtherapie en andere specia-listische zorg
Gecompliceerde, verstoorde verliesverwerking (volgens schadecriterium). Andere specifieke vragen.
Gespecialiseerde deskun-dige hulp in rouwtherapie en andere specialismen.
IV Zelfzorg voor en door alle professionals
7 Zelfzorg om fit en gezond te blijven
Opgeroepen emotionele werkstress bij profes-sional zelf: moe, emotioneel, aangeslagen, van slag.
Collegiale erkenning en kana-lisering, eventueel bedrijfs-opvang.
zz_Gereedschapskist_BB.indb 550 20-08-2009 10:07:08
Bijlage 13 Verlieskundezorgstandaard 551
zz_Gereedschapskist_BB.indb 551 20-08-2009 10:07:09
552 De gereedschapskist van de maatschappelijk werker
zz_Gereedschapskist_BB.indb 552 20-08-2009 10:07:09
Bijlage 13 Verlieskundezorgstandaard 553
zz_Gereedschapskist_BB.indb 553 20-08-2009 10:07:09
zz_Gereedschapskist_BB.indb 554 20-08-2009 10:07:09
Toelichting voor de maatschappelijk werker
Bijlage 14 Territoriale-
inventarisatiechecklist
(TICL)
zz_Gereedschapskist_BB.indb 555 20-08-2009 10:07:09
556 De gereedschapskist van de maatschappelijk werker
zz_Gereedschapskist_BB.indb 556 20-08-2009 10:07:09
Beantwoord deze vragenlijst door een X te plaatsen door een I van elk van de schalen zoals in het
onderstaand voorbeeld wordt getoond. Zet een X door een I en niet er tussenin.
Erg Beetje Beetje Erg mee
oneens Oneens oneens Weet niet mee eens Mee eens eens
X
1 Ik heb een positieve houding ten opzichte van het werk en denk dat het werk de moeite waard is.
Erg Beetje Beetje Erg mee
oneens Oneens oneens Weet niet mee eens Mee eens eens
2 Er is té veel te doen op een dag.
Erg Beetje Beetje Erg mee
oneens Oneens oneens Weet niet mee eens Mee eens eens
3 Ik ga altijd met cliënten om op een persoonlijke en individuele manier en niet als gevallen die een
behandeling behoeven.
Erg Beetje Beetje Erg mee
oneens Oneens oneens Weet niet mee eens Mee eens eens
Bijlage 15 De Geldard-burn-out-
vragenlijst
zz_Gereedschapskist_BB.indb 557 20-08-2009 10:07:09
558 De gereedschapskist van de maatschappelijk werker
4 Ik ben altijd bereid tot extra werk.
Erg Beetje Beetje Erg mee
oneens Oneens oneens Weet niet mee eens Mee eens eens
5 Mijn persoonlijke leven lijdt onder mijn werk.
Erg Beetje Beetje Erg mee
oneens Oneens oneens Weet niet mee eens Mee eens eens
6 Ik heb het gevoel alsof ik mijn onvolkomenheden en fouten moet verbergen.
Erg Beetje Beetje Erg mee
oneens Oneens oneens Weet niet mee eens Mee eens eens
7 Als ik naar huis ga, vergeet ik meestal alles over mijn hulpverleningscontacten en ga ik verder
met mijn leven.
Erg Beetje Beetje Erg mee
oneens Oneens oneens Weet niet mee eens Mee eens eens
0
8 Ik geef de mensen die ik opvang niet de schuld van hun problemen. Meestal kunnen zij zichzelf
niet redden. Zij zijn slachtoffers van de maatschappij en hebben doorgaande hulp en steun nodig.
Erg Beetje Beetje Erg mee
oneens Oneens oneens Weet niet mee eens Mee eens eens
0
9 Ik kijk meestal met een plezierig gevoel vooruit naar toekomstige hulpverleningscontacten.
Erg Beetje Beetje Erg mee
oneens Oneens oneens Weet niet mee eens Mee eens eens
0
10 Ik kan het werk niet doen zoals ik denk dat het het beste loopt. Er zijn te veel blokkades.
Erg Beetje Beetje Erg mee
oneens Oneens oneens Weet niet mee eens Mee eens eens
zz_Gereedschapskist_BB.indb 558 20-08-2009 10:07:09
Bijlage 15 De Geldard-burn-outvragenlijst 559
11 De organisatie behoeft verandering, maar ik heb geen macht om er iets aan te veranderen.
Erg Beetje Beetje Erg mee
oneens Oneens oneens Weet niet mee eens Mee eens eens
12 Ik heb vaker het gevoel ten opzichte van cliënten: ‘Jij denkt dat jij problemen hebt maar wat denk
je van míjn problemen?’
Erg Beetje Beetje Erg mee
oneens Oneens oneens Weet niet mee eens Mee eens eens
13 Ik vind het gemakkelijk om met collega’s over mijn problemen te spreken.
Erg Beetje Beetje Erg mee
oneens Oneens oneens Weet niet mee eens Mee eens eens
14 Ik voel me emotioneel leeg.
Erg Beetje Beetje Erg mee
oneens Oneens oneens Weet niet mee eens Mee eens eens
15 Ik kan niet overweg met sommige typen cliënten.
Erg Beetje Beetje Erg mee
oneens Oneens oneens Weet niet mee eens Mee eens eens
16 Ik heb het idee dat ik soms het vermogen begin kwijt te raken om me in te leven in de gevoelens
van de cliënt.
Erg Beetje Beetje Erg mee
oneens Oneens oneens Weet niet mee eens Mee eens eens
17 Werk is je helemaal geven zonder terug te ontvangen.
Erg Beetje Beetje Erg mee
oneens Oneens oneens Weet niet mee eens Mee eens eens
zz_Gereedschapskist_BB.indb 559 20-08-2009 10:07:09
560 De gereedschapskist van de maatschappelijk werker
18 Mensen waarderen het werk van hulpverleners in hoge mate.
Erg Beetje Beetje Erg mee
oneens Oneens oneens Weet niet mee eens Mee eens eens
19 Veel cliënten hebben de problemen aan zichzelf te wijten, want ze maken er maar een potje van.
Erg Beetje Beetje Erg mee
oneens Oneens oneens Weet niet mee eens Mee eens eens
20 Ik moet er eigenlijk eens tussenuit om tot rust te komen.
Erg Beetje Beetje Erg mee
oneens Oneens oneens Weet niet mee eens Mee eens eens
0
21 Ik voel me betrokken bij andere hulpverleners.
Erg Beetje Beetje Erg mee
oneens Oneens oneens Weet niet mee eens Mee eens eens
0
22 Ik geloof dat de kwaliteit van mijn hulp toeneemt.
Erg Beetje Beetje Erg mee
oneens Oneens oneens Weet niet mee eens Mee eens eens
23 Mijn relatie met cliënten lijdt onder mijn negatieve houding.
Erg Beetje Beetje Erg mee
oneens Oneens oneens Weet niet mee eens Mee eens eens
24 Ik voel me vaak boos als ik hoor wat de cliënt heeft gedaan.
Erg Beetje Beetje Erg mee
oneens Oneens oneens Weet niet mee eens Mee eens eens
zz_Gereedschapskist_BB.indb 560 20-08-2009 10:07:09
Bijlage 15 De Geldard-burn-outvragenlijst 561
25 Ik voel me fysiek fit en heb enorm veel energie.
Erg Beetje Beetje Erg mee
oneens Oneens oneens Weet niet mee eens Mee eens eens
26 Cliënten zijn altijd uit op mijn aandacht, zijn op zichzelf gericht en tonen weinig waardering voor
mijn inspanningen.
Erg Beetje Beetje Erg mee
oneens Oneens oneens Weet niet mee eens Mee eens eens
27 Werk geeft me een goed gevoel en inspireert me om door te gaan.
Erg Beetje Beetje Erg mee
oneens Oneens oneens Weet niet mee eens Mee eens eens
28 Ik heb niet voldoende energie over voor mijn gezin en vrienden. De hulp aan cliënten neemt heel
veel van me.
Erg Beetje Beetje Erg mee
oneens Oneens oneens Weet niet mee eens Mee eens eens
29 Ik voel me uitgewrongen door de mensen die ik help.
Erg Beetje Beetje Erg mee
oneens Oneens oneens Weet niet mee eens Mee eens eens
30 Ik kan geen stoom afblazen op mijn werk. Ik moet altijd rustig, geduldig en zorgzaam zijn.
Erg Beetje Beetje Erg mee
oneens Oneens oneens Weet niet mee eens Mee eens eens
31 Ik ben enthousiast over mijn eigen hulpverleningswerk.
Erg Beetje Beetje Erg mee
oneens Oneens oneens Weet niet mee eens Mee eens eens
zz_Gereedschapskist_BB.indb 561 20-08-2009 10:07:10
562 De gereedschapskist van de maatschappelijk werker
32 Ik voel me vaker gevangen in de emotionaliteit van de ander en voel mezelf prikkelbaar of boos.
Erg Beetje Beetje Erg mee
oneens Oneens oneens Weet niet mee eens Mee eens eens
33 Ik wens vaak dat de cliënt weg was.
Erg Beetje Beetje Erg mee
oneens Oneens oneens Weet niet mee eens Mee eens eens
34 Ik weet wat mijn coördinator van mijn praktijk als hulpverlener vindt.
Erg Beetje Beetje Erg mee
oneens Oneens oneens Weet niet mee eens Mee eens eens
35 De werkgever waarvoor ik werk, zorgt echt goed voor mij en mijn werk wordt gewaardeerd.
Erg Beetje Beetje Erg mee
oneens Oneens oneens Weet niet mee eens Mee eens eens
36 Ik krijg een gevoel van hopeloosheid. Niemand kan alle problemen oplossen.
Erg Beetje Beetje Erg mee
oneens Oneens oneens Weet niet mee eens Mee eens eens
37 Ik geef bijna nooit routineachtige antwoorden.
E
Erg Beetje Beetje Erg mee
oneens Oneens oneens Weet niet mee eens Mee eens eens
38 Werk geeft me het gevoel van voldoening dat ik eigenlijk ook ervan dacht te kunnen krijgen.
Erg Beetje Beetje Erg mee
oneens Oneens oneens Weet niet mee eens Mee eens eens
zz_Gereedschapskist_BB.indb 562 20-08-2009 10:07:10
Bijlage 15 De Geldard-burn-outvragenlijst 563
39 Ik ben vaak geïrriteerd.
Erg Beetje Beetje Erg mee
oneens Oneens oneens Weet niet mee eens Mee eens eens
40 Ik voel me nauwelijks echt nerveus.
Erg Beetje Beetje Erg mee
oneens Oneens oneens Weet niet mee eens Mee eens eens
zz_Gereedschapskist_BB.indb 563 20-08-2009 10:07:10
564 De gereedschapskist van de maatschappelijk werker
zz_Gereedschapskist_BB.indb 564 20-08-2009 10:07:10
Sandwichstructuur van de groepsopvang: start→middenstuk→afronding
Bijlage 16 Checklist groepsopvang
zz_Gereedschapskist_BB.indb 565 20-08-2009 10:07:10
566 De gereedschapskist van de maatschappelijk werker
zz_Gereedschapskist_BB.indb 566 20-08-2009 10:07:10
Bijlage 17 Checklist MMMW-
technieken: indicaties/
doelen/technieken/
resultaten per methode
Methode Technieken per methode
10 Non-directieve counselingmethode 10.6 Technieken non-directieve counselingme-
thode
Indicatiestelling: 1 SLOP-technieken, bestaande uit 22 technieken
1 Spanning door ongeordende problemen, probleemcumulatie
2 Beveiligingstechniek
3 Sandwichtechniek
2 Spanning door zingevingsvraag-identiteitscri-sis: waarom ik, waarom? enz.?
4 Inventarisatietechniek
5 Persoonlijke-archiefkasttechniek
6 Lokalisatietechniek
7 Scantechniek
Doelen: 8 Rodedraadtechniek
1 Inventariseren, ophelderen, omschrijven van klachten/spanningsgebieden
9 Scalingtechnieken
10 Empowermenttechniek
2 Verkennen van zingevings & identeitsvragen, reflecteren over persoonlijke levenskoers
11 Kosten-batentechniek
Resultaat:
1 Adequate probleemcoping
2 Adequate existentiecoping
11 Cognitieve methode 11.6 Technieken cognitieve methode
Indicatiestelling: 1 Normaliserings- of educatietechniek
Spanning door onrealistische gedachten & nega-tieve zelfinstructies
2 Dagboektechniek
3 Uitdagingstechniek
4 Zelfwaarderingstechniek
Doel: 5 Controletechniek onrealistische gedachten
Gedachten realistisch en positief maken 6 4G-techniek
7 Heretiketteringstechniek
Resultaat: 8 Kosten-batentechniek
zz_Gereedschapskist_BB.indb 567 20-08-2009 10:07:10
568 De gereedschapskist van de maatschappelijk werker
Methode Technieken per methode
Adequate cognitiecoping 9 Metafoortechniek
10 Normeringstechniek
11 Feeling yes/feeling no-techniek
12 Oplossingsgerichte techniek (uitzonderings-vraag en wondervraag)
12 Ontladingsmethode 12.6 Technieken ontladingsmethode
Indicatiestelling: 1 Spiegeltechniek
Spanning door opgehoopte emotionele lading 2 Normaliseertechniek
Cliënt staat op ontladen of wil pijn ontladen 3 Toestemmingstechniek
4 Prikkeltechniek
Doel: 5 Aandachtsbalanstechniek
Gerichte ontlading door huilen van verdriet, schreeuwen van boosheid, trillen van angst en lachen
6 Scantechniek
7 Contrasttechniek
8 Tegenspraaktechniek
Resultaat: 9 ‘Au!’-techniek
Adequate emotiecoping 10 Herhaaltechniek
11 Videofeedbacktechniek
12 Vervangingstechniek
13 Goedvoorbeeldtechniek
13 Praktisch-materiële methode 13.6 Technieken van de praktisch-materiële
methode
Indicatiestelling: 1 Inventarisatietechniek
Spanning door praktische, materiële en regel-zaken op financieel, huisvestings-, thuiszorg, revalidatie en juridisch vlak
2 Informatietechniek
3 Adviestechniek
4 Belangenbehartigingstechniek
5 Budgetteertechniek
Doel: 6 Arbeidshulpverleningstechniek
Praktisch-materiële knelpunten verminderen 7 Verwijzingstechniek
Resultaat:
Adequate praktische coping
14 Lichaamsmethode 14.6 Technieken van de lichaamsmethode
Indicatiestelling: 1 Zelfaanrakingstechniek
Lichaamsignalen, spanningsklachten, psycho-somatiek
2 Ontspanningstechniek
3 Activeringstechniek
Doel: 4 Lichaamsbewustwordingstechniek
Afname van de spanningsklachten, ingaan op lichaamssignalen
5 Body-imagetechniek
6 Biofeedbacktechniek
7 Focustechniek
Resultaat: 8 Dagboektechniek
zz_Gereedschapskist_BB.indb 568 20-08-2009 10:07:10
Checklist MMMW-technieken: technieken/indicaties/doelen/resultaten per methode 569
Methode Technieken per methode
Adequate lichaamscoping 9 Aanrakingstechniek
10 Ontsmettingstechniek
11 Scalingstechnieken (spanningsmeter, ener-giemeter)
15 Gedragsmethode 15.6 Technieken van de gedragsmethode
Indicatiestelling: 1 Dagboektechniek
Spanning door subassertief, agressief gedrag en andere communicatieve vaardigheidstekorten
2 SOVA-techniek
3 Modelingtechniek
4 Shapingtechniek
Doel: 5 Promptingtechniek
Toename van het sociale vaardigheidsniveau, aanleren van nieuw gedrag, stoppen van agres-sief gedrag
6 Conditioneringstechniek
7 Taakgerichte techniek
8 Zelfcontroletechniek
Resultaat: 9 Feeling yes/feeling no-techniek
Adequate gedragscoping 10 Opvoedtechniek
11 KK-techniek (konstruktieve kritiek)
12 Normeringstechniek
16 Expressiemethode 16.6 Technieken van de expressiemethode
Indicatiestelling: 1 Schrijftechniek
Spanning door onvoldoende vermogen om te ver-baliseren (verwoorden) of overmatig verbaliseren (wegrationaliseren)
2 Beeldende technieken
3 Biografietechniek
4 Speltechnieken
5 Diverse technieken Doel:
Non-verbale expressie/uitdrukking geven aan ontstane spanning
Resultaat:
Adequate expressiecoping
17 Traumaopvangmethode 17.6 Technieken van de traumaopvangmethode
Indicatiestelling: 1 Trauma-intaketechniek
Bij spanning door ondervonden trauma 2 Stabilisatietechniek
Bij traumareacties, de drie V’s: Verhoogde waakzaamheid Veelvuldige herbeleving Vermijding
3 Regisseurstechniek
4 Reconstructietechniek (feiten- en belevings-niveau)
5 Folluw-uptechniek
6 Geïndiceerde technieken uit andere methoden Doel:
Eerste individuele opvang en groepsopvang ter kanalisering van traumatisering (preventie van traumacomplicaties)
Resultaat:
Adequate traumacoping
zz_Gereedschapskist_BB.indb 569 20-08-2009 10:07:11
570 De gereedschapskist van de maatschappelijk werker
Methode Technieken per methode
18 Ritueelmethode 18.6 Technieken van de ritueelmethode
Indicatiestelling: 1 Afscheidstechniek
Spanning door niet/onvoldoende afscheid geno-men te hebben (verlies van naasten door dood/echtscheiding, van werk, lichamelijke geestelijke gezondheid, ouderschap, van huis & haard)
2 Alsnogtechniek
3 Wachtstandtechniek
4 Trauma-afrondingstechniek
Spanning door het niet kunnen loslaten van een zintuiglijk ingebrande situatie (trauma)
Doel:
Het op rituele wijze loslaten van een persoon of ander hechtingsobject of van een ingebrande traumatische situatie
Resultaat:
Adequate afscheidscoping
19 Relatiemethode 19.6 Technieken van de relatiemethode
Indicatiestelling: 1 Taxatietechniek
Relationele spanningen tussen partners, tussen opvoeders, tussen twee collega’s, tussen werk-gever/werknemer, twee buren, twee vrienden, enz.
2 Communicatietechniek
3 Aandachtstechniek
4 LSI-techniek
Relationele crisis, knelpunten op communicatief, zakelijk, intiem, seksueel, opvoedingsvlak
5 SRC-techniek
6 Stoomafblaastechniek
7 Onderhoudstechniek
Doel: 8 Territorialeonderhandelingstechniek
Gezond maken van de relatie op zakelijk, com-municatief, intiem, seksueel, opvoedingsvlak
9 KK-techniek
Resultaat:
Support in de relatie
20 Mediationmethode 20.6 Technieken van de mediationmethode
Indicatiestelling: 1 Taxatietechniek
Spanning door conflictescalatie, wederzijdse wens tot bemiddeling
2 Contracteringstechniek
3 Territorialeonderhandelingstechniek
4 Stoomafblaastechniek
Doel: 5 Communicatietechniek
Het tot stand laten komen van een convenant door gefaseerde onderhandeling en emotionele ‘mijnopruiming’
6 Convenanttechniek
Resultaat:
Support bij een conflictsituatie
21 Gezinsmethode 21.6 Technieken van de gezinsmethode
Indicatiestelling: 1 Invoegtechniek
zz_Gereedschapskist_BB.indb 570 20-08-2009 10:07:11
Checklist MMMW-technieken: technieken/indicaties/doelen/resultaten per methode 571
Methode Technieken per methode
Spanningen in het gezin door blokkades/inade-quate communicatie
2 Taxatietechniek
3 Communicatietechniek
4 Adresseertechniek
Doel: 5 Genogramtechniek
Gezond maken van de communicatie, de hiërar-chie en veiligheid binnen het kerngezin
6 Herstructureringstechniek
7 Normeringstechniek Resultaat:
Support binnen het gezin
22 Familiemethode 22.6 Technieken van de familiemethode
Indicatiestelling: 1 Invoegtechniek
Spanning door blokkades,‘erfenis’, unfinished business in de familielijn (meergeneratiesys-teem)
2 Taxatietechniek
3 Communicatietechniek
4 Adresseertechniek
Doel: 5 Genogramtechniek
Intergenerationeel analyseren van loyaliteits-problemen, destructief recht en onvereffende rekeningen
6 Veelzijdigepartijdigheidstechniek
7 Familie-educatietechniek
8 Ontschuldigingstechniek
Resultaat: 9 Familieopstellingstechniek
Support door opschoning van familie-erfenissen/blokkades
23 Sociaalnetwerkmethode 23.6 Technieken van de sociaalnetwerkmethode
Indicatiestelling: 1 Ecogramtechniek
Spanning door blokkades in of uitdunning van sociale netwerk (vrienden, buurt, collega’s)
Doel: 2 Boomtechniek
Uitbreiden en activeren en normaliseren van sociale netwerk
Resultaat: Support vanuit sociale netwerk
24 Groepsmethode 24.6 Technieken van de groepsmethode
Indicatiestelling: 1 Draaiboektechniek
Spanning door onvoldoende erkenning en onder-steuning door lotgenoten
2 Sandwichtechniek
Doel: 3 Groepsfasentechniek
Een plek geven aan het verlies/trauma, de kracht van herkenning door lotgenoten en van maat-schappelijke bewustwording
4 Thematische interactionele techniek
5 Reflectietechniek
6 Aquariumtechniek
7 Taakgerichte techniek
8 Ludieke technieken
9 Rollenspeltechniek
Resultaat: 10 Problematiseertechniek
zz_Gereedschapskist_BB.indb 571 20-08-2009 10:07:11
572 De gereedschapskist van de maatschappelijk werker
Methode Technieken per methode
Support vanuit lotgenoten 11 Codificatietechniek
12 Individuele en systemische technieken
25 Casemanagementmethode 25.6 Technieken van de casemanagementme-
thode
Indicatiestelling: 1 Assessmenttechniek
Spanning door onvoldoende coördinatie van de zorgverleners die bij de cliënt betrokken zijn
2 Linkingtechniek
3 Planningtechniek
4 Monitoringtechniek
Doel: 5 Voortgangsevaluatietechniek
Afstemming van zorgverleners rond een cliënt-systeem
Resultaat:
Verbeterde gezamenlijke support vanuit aanwe-zige zorgverleners
26 Signaleringsmethode 26.6 Technieken van de signaleringsmethode
Indicatiestelling: 1 Signaleringskaart
Spanning doordat de cliënt er alleen voor lijkt te staan: of is het structureel?
2 Collegiale screening
3 Registratiescreening
Onduidelijk is of meerdere cliënten last hebben van collectieve ongezonde, onrechtvaardige, onderdrukkende omstandigheden?
4 Mediascreening
5 Checklist ‘basisvoorzieningen’
Doel:
Opsporen van structurele knelpunten: ontindivi-dualiseren
Resultaat:
Support ontleend aan de gedachte dat het ‘indivi-duele’ structureel blijkt
27 Preventiemethode 27.6 Technieken van de preventiemethode
Indicatiestelling: 1 Groepsvoorlichting
Spanning door structurele knelpunten, (drei-gende) verslechtering bij cliënten
2 Scholing
3 Preventieve bijeenkomsten
Steeds meer ziekmeldingen bij reorganisatie, bureaucratie, collectieve angst na een ramp, col-lectieve malaise door zinloos geweld enz.
4 Projecttechniek
5 Vrijwilligersondersteuning (bijv. mantelzorgon-dersteuning)
6 Standaardisering
Doel: 7 Informatie- en adviescentrum
Actieve aanpak van gebleken structurele stress-verwekkers
inrichten
8 Vangnet Resultaat:
Support door preventief beleid
zz_Gereedschapskist_BB.indb 572 20-08-2009 10:07:11
Checklist MMMW-technieken: technieken/indicaties/doelen/resultaten per methode 573
Methode Technieken per methode
28 Collectievebelangenbelangenbehartigings-
methode
28.6 Technieken van de collectievebelangenbe-
hartigingsmethode
Indicatiestelling: 1 Krachtenveldanalysetechniek
Spanning bij een groep ontevreden, boze cliënten door ziekmakende, onderdrukkende, onrecht-vaardige omstandigheden in buurt, bedrijf, school, overheid enz.
2 Zelforganisatietechniek
3 Sociaalbeleidstechniek
4 Lobbytechniek
5 Actietechnieken
Doel: 6 Ondersteunende rapporten
Ondersteunen van groep cliënten
Resultaat:
Support ontleend aan socialer beleid
29 Praktijkonderzoeksmethode 29.6 Technieken van de praktijkonderzoeksme-
thode
Indicatiestelling: 1 Inhoudsanalyse
Spanning door het missen van systematische gegevens, kennis op een bepaald terrein; de behoefte aan een onderzoeksrapport over om-standigheden, proces, procedure over hoe iets in de praktijk precies toegaat
2 Open interview
3 Groepsinterview
4 Vragenlijsttechniek
5 Delphitechniek
6 Nominale groepstechniek
7 Participerende observatie Doel:
Het maken van een onderzoeksrapport m.b.t. knelpunten, processen op MW-terrein
Resultaat:
Support ontleend aan kennis
zz_Gereedschapskist_BB.indb 573 20-08-2009 10:07:11
zz_Gereedschapskist_BB.indb 574 20-08-2009 10:07:11
Een aantal kernbegrippen uit het MMMW-model
Begrippenlijst
zz_Gereedschapskist_BB.indb 575 20-08-2009 10:07:11
576 De gereedschapskist van de maatschappelijk werker
zz_Gereedschapskist_BB.indb 576 20-08-2009 10:07:12
Begrippenlijst 577
zz_Gereedschapskist_BB.indb 577 20-08-2009 10:07:12
578 De gereedschapskist van de maatschappelijk werker
zz_Gereedschapskist_BB.indb 578 20-08-2009 10:07:12
Begrippenlijst 579
zz_Gereedschapskist_BB.indb 579 20-08-2009 10:07:12
580 De gereedschapskist van de maatschappelijk werker
zz_Gereedschapskist_BB.indb 580 20-08-2009 10:07:12
Begrippenlijst 581
zz_Gereedschapskist_BB.indb 581 20-08-2009 10:07:12
582 De gereedschapskist van de maatschappelijk werker
zz_Gereedschapskist_BB.indb 582 20-08-2009 10:07:12