WALANG SUGAT(Ni Severino Reyes)

Unang BahagiI TAGPO(Tanaggapan ng bahay ni Julia. Si Julia at ang mga bordador Musika)

Koro :Ang karayom kung iduroAng daliriy natitibo,Kapag namali ng duroBurda namay lumiliko

Julia:Anong dikit, anong inamNg panyong binuburdahan,Tatlong letrang nag-agapayNa kay Tenyong na pangalan.

Koro :Ang karayom kung itiriktumutimo hanggang dibdib.

Julia :Piyesta niyay kung sumipotPannyong itoy iaabot,Kalakip ang pusot loob,Ng kaniyang tunay na lingkod. Si Tenyong ay mabibighaniSa dikit ng pagkagawaMga kulay na sutla,Asul, puti at pula.

Panyot dito ka sa dibdib,Sabihin sa aking ibigNa akoy nagpapahatidIsang matunog na halik.

Koro : Ang karayom kung iduroAng daliriy natitibo.Hoy tingnan ninyo si JuliaPati panyoy sinisinta,Kapag panyo ng ibigTinatapos ng pilitNang huwag daw mapulaanNg binatang pagbibigyan:Ang panyo pay sasamahanNg mainam na pagmamahal.

At ang magandang pag-ibigKapag namugad sa dibdibNalilimutan ang sakitTuwa ang gumugiit.

Mga irog natin namanSilay pawang paghanduganMga panyong mainamIburda ang kanilang pangalan.

Julia : Piyesta niyay kung sumipotPanyong itoy iaabotKalakip ang pusot loobNg kaniyang tunay na lingkod.

Koro :Nang huwag daw mapulaanNg binatang pagbibigyanAng panyo pay sasamahanNg mainam na pagmamahal.

Salitain

Julia : Ligpitin na ninyo ang mga bastidor at kayoy mangagsayaw na.

(Papasok ang magkasisikanta). (Lalabas si Tenyong).

II TAGPO

(Tenyong at Julia)

Tenyong: Julia, tingnan ko ang binuburdahan mo

Ju julia :Huwag na Tenyong, huwag mo nang tingnan, masama angpagkakayari, nakakahiya.

Tenyong: Isang silip lamang, hindi ko na hihipuin, ganoon lang? ay

Julia :Sa ibang araw, pagkatapos na, oo, ipakikita ko sa iyo.

Tenyong:(Tangan si Julia sa kamay)Ang daliri bang ito naHubog kandila, na anakiy nilalik na maputing garing,Ay may yayariin kayang hindi mainam? Hala na, tingnan ko lamang.

Julia : Huwag mo na akong tuyain, pangit nga ang mga daliri ko.

Tenyong:(Nagtatampo) Ay!

Jjulia : Bakit Tenyong, napagod ka ba? (Hindi sasagot). Masama ka palang mapagod.

Tenyong: Masakit sa iyo!

Jjulia :(Sarili)Nagalit tuloy! Tenyong, Tenyong(sarili) Nalulunod pala ito sa isang tabong tubig!

Tenyong: Ay!

Jujulia : (Sarili)Anong lalim ng buntung hininga!(Biglang ihahagis ni Juliaang bastidor). (Sarili) Lalo ko pang pagagalitin.Tetenyong:Pupulutin ang bastidor at dala). Julia, Julia ko.(Luluhod) Patawarin mo ako; Hindi na ako nagagalit

Julia :Masakit sa aking magalit ka at hindi. Laking bagay!Tetenyong:Lumalaganap sa dibdib ko ang masaganang tuwa, narito at nakikita ko na minarapat mong ilimbag sa panyong ito ang pangalan ko.

Julia : Hindi ah, nagkakamali ka, hindi ukol sa iyo ang panyong iyan

Tetenyong: Sinungaling! At kaninong pangalan ito? A. Antonio; N. Narciso, at F. ayFlores.

Julia : Namamali ka, hindi mo pangalan iyan.

Tenyong: Hindi pala akin at kanino nga?

Julia : Sa among! Iyay iaalay ko sa kanya ngayong kaarawan ng pasko.

Tenyong: Kung sa among man o sa demonyo, bakit ang letray A, N, at F?

Jujulia : Oo nga sapagkat ang A, ay Among, ang N, Natin at ang F ay Frayle.

Tetenyong:Among Nating Frayle, laking kaalipustaan! Huwag mo akong aglahiin nang tungkol sa mga taong iyan at madaling magpanting ang tainga ko.

Jujulia :Nakaganti na ako! (Dudukutin ni Tenyong sa kanyang bulsa ang posporo at magkikiskis maraming butil at nag nag-aalab na magsasalita).

TeTenyong:Julia, magsabi ka ng katotohanan, para sa kura nga ba? Kapag hindi ko sinilaban, ay sinungaling ako mangusap ka. Susulsulan ko na? (Anyo nang sisilaban).

Musika No. 2

Julia : Huwag mong silaban ang tunay mong pangalan.

Tetenyong: Sa pagkakasabi mong sa kurang sukaban nagising ang galit at di mapigilan.

Jujulia : Hindi maghahandog sa lahi ni Satan, ang panyong iyan ay talagang iyo, sampu ng nagburdang si Juliang iniirog mo.

Tenyong: Salamat, salamat, Juliang poon ko.

Julia : Oh, Tenyong ng puso, Oh, Tenyong ng buhay ko.

Tetenyong: Pag-iibigan tay kahimanawari lumawig na tunay at di mapawi paglingap mo sa akin kusang mamalagi huwag malimutan sa tuwi-tuwi

Tenyong: Julia koy tuparin adhikain natin.

Julia : Tayoy dumulog sa paa ng altar.

Tenyong: Asahan mo.

Sabay:Di mumunting tuwa ditoy dumadalaw, ano pat wari di na mamamatay sa piling mo oh! (Tenyong) niyaring buhay (Julia) maalaalang may kabilang buhay(Lalabas si Juana).

III TAGPO

(Tenyong, Julia, at Juana mamayay Lukas)Salitain

Juana :Julia, Julia, saan mo inilagay ang baro kong makato? (Nagulat si Julia at si Tenyong)(Lalabas si Lukas)

Lukas : Mamang Tenyong, Mamang Tenyong!

Tenyong: Napaano ka, Lukas?

Lukas : Dinakip pa ang Tatang mo ng Boluntaryo ngSanta Maria.

Tenyong: Diyata dinakip si Tatang?

Lukas : Opo.

Tenyong: Saan kaya dinala?

Lukas : Sa Bulakan daw po dadalhin.

Tenyong: Tiya, ako po paparoon munat susundan si Tatang.

JuJuana :Hintay ka sandali at kamiy sasama. Julia, magtapis ka(Magsisipasok sina Juana, Julia, at Lukas).

Tenyong:Oh, mundong sinungaling! Sa bawat sandaling ligayang tinatamo ng dibdib, ay tinutunungan kapagdaka ng matinding dusa! Magdaraya ka! Ang tuwang idinudulot mo sa amin ay maitutulad sa bango sa bulaklak, na sa sandaling oras ay kusang lumilipas.

(Telong Maikli)Kalye

IV TAGPO(Musika)Koro at Lukas

Lukas : Tayo nat ating dalawin mga tagarito sa atin.

Koro : Dalhan sila ng makakain at bihisan ay gayundin.

Isang Babae:Naubos na ang lalaki.

Lahat ng Babae: Lahat nay hinuhuli mga babae kami.

Lukas : Marami pang lalaki.

Lalahat ng Lalaki:Huwag malumbaykami nasasa bahay at nakahandang tunay, laan sa lahat ng bagay

Lalahat ng Babae:(Sasalitain)Mga lalaking walang damdam, kaming mga babaey pabayaan, di namin kayo kailangan.

Isang Lalaki:Makikita ko si Tatang.

Isang Lalaki:Kaka koy gayundin naman.

Isang Babae:Asaway paroroonan.

Isang Babae:Anak koy nang matingnan.

Lalahat:Tayo nat sumakay sa tren bumili pa ng bibilhin at sa kanilay dalhin masarap na pagkain.

Mga Babae:Tayo na, tayo na.

Lahat: Sumakay na sa tren.

Mga Lalaki: Doon sa estasyon.

Lahat:Ating hihintuin. (Papasok lahat)(Itataas ang telong maikli)

V TAGPO

(Bilangguan sa Bulakan, patyo ng Gobyerno, maraming mga bilanggong nakatali sa mga rehas).Salitain

Relihiyoso1.0:Ah, si Kapitan Luis! Ito tagaroon sa amin; maraming tao ito

Marcelo: Mason po yata, among?

Rerelihiyoso 1.0:Kung hindi man mason, marahil filibustero, sapagkat kung siya sumulat maraming K, cabayo K.

Marcelo:Hindi po ako kabayo, among!

Rrelihiyoso 1.0:Hindi ko sinasabing kabayo ikaw, kundi, kung isulat niya ang kabayo may K, na lahat ng C pinapalitan ng K. Masamang tao iyan, mabuti mamatay siya.

Relihiyoso 2.0:Marcelo, si Kapitan Piton, si Kapitan Miguel, at ang Juez de Paz, ay daragdagan ng rasyon.

Marcelo: Hindi sila makakain eh!

Rrelihiyoso 1.0:Hindi man ang rasyon ang sinasabi ko sa iyo na dagdagan, ay ang pagkain, hindi, ano sa akin kundi sila kumain? Mabuti nga mamatay silang lahat. Ang rasyon na sinasabi ko sa iyo ay ang palo, maraming palo ang kailangan.

Mmarcelo:Opo, among, hirap na po ang mga katawan nila at nakaaawa po namang magsidaing; isang linggo na pong paluan ito, at isang linggo po namang walang tulog sila!

Rrelihiyoso 2.0:Loko ito! Anong awa-awa? Nayon wala awa-awa, duro que duro-awa-awa? Ilan kaban an rasyon? Ang rasyon nan palo, ha!

Marcelo: Dati poy tatlong kaban at maikatlo sa isang araw na tinutuluyan, ngayon poylimang kaban, at makalima po isang araw.

Relihiyoso 2.0:Samakatuwid ay limang bese 25, at makalimang 125, ay Huston 526 (binibilang sa daliri). Kakaunti pa! (bibigyan si Marcelo ng kuwalta at tabako).

Marcelo: Salamat po, among!

Relihiyoso 1.0:Kahapon ilan ang namatay?

Marcelo:Wala posana, datapwat nang mag-uumaga po ay pito lamang.

Relihiyoso1.0:Bakit ganoon?(gulat)

Marcelo:Dahil po, ay si Kapitan Inggo ay pingsaulan ng hininga.

Relihiyoso 1.0;Si Kapitan Inggo pinagsaulan ng hininga! Narito si Kapitana Putin, at ibig daw makita si Kapitan Inggo na asawa niya. Kung ganoon ay hindi mamamatay si Kapitan Inggo.

Marcelo:Mamamatay pong walang pagsala: wala na pong laman ang dalawang pigi sa kapapalo, at ang dalawang braso poy litaw na ang mga buto, nagigit sa pagkakagapos.

Relihiyoso 1.0:May buhay-pusa si Kapitan Inggo! Saan naroroon ngayon?

Marcelo:Nariyan po sa kabilang silid, at tinutuluyan uli ng limang kaban.

Relihiyoso 1.0:Mabuti, mabuti, Marcelo huwag mong kalilimutan, na si Kapitan Inggo ay araw-araw papaluin at ibibilad at buhusan ng tubig ang ilong, at huwag bibigyan ng mabuting tulugan, ha?

Marcelo:Opo, among (Sa mga kasama niya)Companeros, habeis traido el dinero para el Gobernador?

Relihiyoso 2,3,4:Si, si, hemos traido.

Relihiyoso 1.0:Marcelo, dalhin dito si Kapitan Inggo.

Marcelo:Hindi po makalakad, eh!

Relihiyoso 1.0: Dalhin dito pati ang papag.Relihiyoso 2.0:Tonto.

Tadeo : Bakit ka mumurahin?

Juana :Kumusta po naman kayo, among?

P. Teban:Masama, Juana, talaga yatang itong pagkabuhay namin ay lagi na lamang sa hirap, noong araw kami ay walang inaasahan kundi kaunting sweldo dahil sa kamiy alipin ng mga prayle; ngayon nga, kung sa bagay ay kami na ang namamahala, wala naman kaming kinikita; wala nang pamisa, mga patay at hindi na dinadapit; ngayon napaglirip na ang mga kabanalang ginawa ng mga tao noong araw ay pawang pakunwari at pakitang-tao lamang alinsunod sa malaking takot sa mga prayle.

Juana :Totoo po ba ang sabi mo.

P.Teban:Kaya, Juana, di-malayong kaming mga lklerigo ay mauwi sa pagsasaka, tantuin niyong kaming mga pari ay hindi mabubuhay sa panay na hangin.

Juana :Bakit dami mo pong mga pinakaing mga pamangking dalaga?

P. Teban:Siya nga, ulilang inaampon ko.

Miguel: Ay! Aling Julia ay ma ma malapit na po

Julia :Alin po ang malapit na?

Miguel:Ang ang ang

Julia : (Sarili)Ano kaya ang ibig sabihin nito?

Tadeo : Miguel, tayo nat nagkayari na kami ng kaniyang ina.

Miguel:Ay salamat (tuwang-tuwa.)

Julia : (Sarili) Ipinagkayari na pala ako ni Inang?

Tadeo : Ano ba ang sinabi mo?

Miguel : Sinabi ko pong ay Julia! Ay! Aling Julia! Ay, Julia ko!

Tadeo :Wala ka nang nasabi kundi pulos na ay? Hindi ka nagpahayag ng pagsinta mo?

Miguel: Sinabi ko pong malapit na

Tadeo : Malapit na ang alin?

Miguel :Itinatanong nga po sa akin kung alin ang malapit na eh, hindi ko po nasagutan

Tadeo: Napakadungo ka! Ay Ige, tayo nat baka ka pa mahalata

Relihiyoso 1.0: Kapitana Putin, mana dalaw, parito kayo.(Magsisilabas ang mga dalaw).

VI TAGPO(Mga Relihiyoso, Putin, Juana, Julia, Tenyong, at mga dalaw, babae at lalaki).

Salitain

Relihiyoso 1.0:Kapitana Putin, ngayon makikita ma na angbtao mo, dadalhin dito, at sinabi ko sa Alkalde na huwag nang paluin, huwag nang ibibilad at ipinagbilin ko na bibigyan na ng mabuting tulugan

Putin :Salamat po, among.

Relihiyoso 1.0:Kami ay aakyat muna sandali sa Gobernador, at sasabihin namin na pawalan, lahat ang mga bilanggo, kaawa-awa naman sila.

Putin : Opo, among, mano na nga po Salamat po, among.(Magsisihalik ng kamay, si Tenyong ay hindi at ang mga ibang lalaki).

Relihiyoso 1.0:(Sa mga kasama) Despues de ver el Gobernador.. a Manila, cogemeros el tren la Estacion de Guiguinto, es necesario deciral General que empiece ya a fusilar a los ricos e ilustrados de la provincia, porque esto va mal.

Relihiyoso 2.0: Ya lo creo que va mal.

Los 3 :Si, si a fusilar, a fusilar.(Papasok ang mga pare).

VIITAGPO(Sila rin, wala na lamang ang mga relihiyoso)Salitain

Putin :Tenyong, kaysama mong bata, bakit ka hindi humalik ng kamay sa among?

Tenyong: Inang, ang mga kamay pong namamatay ng kapwa ay hindi dapat hagkan, huwag pong maniniwalang sasabihin niya sa Gobernador na si Tatang ay pawalan, bagkus pa ngang ipagbibiling patayin na ngang tuluyan. (Sarili) Kung nababatid lamang ng mga ito ang pinag-usapan ng apat na lilo! Nakalulunos ang kamngmangan!(Ipapasok si Kapitang Inggo na nakadapa sa isang papag na makitid).

Putin :Inggo ko!

Tenyong:Tatang!

Julia :Kaawa-awa naman!

Tenyong:Mahabaging Langit!

Musika

Tenyong:Ang dalawang brasoy gitgit na ang laman, naglabas ang mga buto sa mga tinalian, lipos na ang sugat ang buong katawan, nakahahambal! Ay! Ang anyo ni Amang! Ang lahat ng itoy gawa ng pari na sa Pilipinas siyang naghahari lalang ni Lucifer sa demonyong lahi kay Satang malupit nakikiugali Ah, kapag ka namatay oh, ama kong ibig, asahan mo po at igaganting pilit kahit na ano ang aking masapit, sa ulo ng prayle isa sa kikitil.

Salitain

Tenyong:Tatang, ikaw poy ititihaya ko nang hindi mangalay

Inggo :Huwag na anak ko hindi na maaari luray luray na ang katawan Tayoy maghihiwalay na walang pagsala! Bunso ko, huwag mong pababayaan ang Inang mo!Putin, ay Putin Juana-Julia.. kayo na lamang ang inaasahan kong kakalinga sa kanila Ang kaluluwa koy inihain ko na kay Bathala.

Tenyong:Diyos na may kapangyarihan! Anot inyong ipinagkaloob ang ganitong hirap? (Dito lamang ang pasok ng kantang Ang dalawang brasoy)

Musika No.2

Tenyong:Ang dalawang brasoy gitgit na ang laman, naglabas ang buto sa mga tinalian, lipos na ng sugat ang buong katawan, nakahahambal, ay! Ang anyo ni Amang! Ang lahat ng itoy gawa ng pari na sa Pilipinas siyang naghahari, lalang ni Lucifer sa demonyong lahi kay satang malupit nakikiugali. Ah! Kapag namatay ka, oh, ama kong ibig, asahan mo pot igaganting pilit kahit na ano ang aking masapit sa ulo ng prayle, isa sa kikitil.

Julia :Taya ng loob ko at binabanta-banta mga taong iyay tadtarin man yata lahat ng niyang laman, buto samapung taba, di makababayadsa utang na madla.

(Mga Babae at Lalaki)

Di na kinahabagan kahit kaunti man, pariseos ay daig sa magpahirap.

Tenyong:Oot di matingnan puso koy sinusubhan sa ginawa kay Amang ng mga taong hunghan ang away nilimot sa kalupitan

Lalakit Babae:Wari mukha nang bangkay

Tenyong:Inang, masdan mo po at masama ang lagay ni Tatang, Inang, tingnan mot naghihingalo Tatang, Tatang

Putin :Inggo ko Inggo

Tenyong:Patay na!

(Mangagsisihagulgol ng iyak)Telong Maikli

VIII TAGPO(Sila ring lahat, wala lamang si Kapitang Inggo, ang Alkalde, at mga bilanggongnangakagapos).Salitain

Putin :Tenyong, hindi yata ako makasasapit sa atin! Julia, nangangatal ang buong katawan ko! Nagsisikip ang aking dibdib! Ang sakit ay taos hanggang likod! Ay, Tenyong, hindi ako makahinga! Ang puso koy parang pinipitpit sa palihang bakal!(Si Putin ay mapapahandusay).

Tenyong:Langit na mataas!(Papasok lahat)

IX TAGPO(Tenyong at mga kasamang lalaki, mamayay si Julia).Salitain

Tenyong: Mga kasama, magsikuha ng gulok, at ang may rebolber ay dalhi.

Isa: Akoy mayroong iniingatan.

Isa pa : Ako may mayroon din.

Tenyong: Tayo na sa estasyon ng Guiguinto.

Isa : Nalalaman mo bang silay mangasisilulan?

Tenyong:Oo, walang pagsala, narinig ko ang salitaan nila, at nabatid ko tuloy na sasabihin daw nila sa Heneral na tayoy pagbabarilin na.

Isa : Mga tampalasan.

Isa pa :Walang patawad!(Nang mangagsiayon, si Tenyong ay nakahuli sa paglakad, sa lalabas si Julia).

Julia :Tenyong, Tenyong!

Tenyong: Julia!

Julia :Diyatat matitiis, na Inay lisanin mo sa kahapis-hapis na anyo? Di ba nalalaman mong sa kaniyay walang ibang makaaaliw kundi ikaw, at sa may dandam niyang puso, ay walang lunas kundi ikaw na bugtong na anak? Bakit mo siya papanawan?

Tenyong:Julia, tunay ang sinabi mo; datapwat sa sarili mong loob, di ba si Inang ay kakalingain mong parang tunay na ina; alang-alang sa paglingap mo sa akin? Sa bagay, na ito, ano ang ipag-aalaala ko?

Julia :Oo nga, Tenyong, ngunit hindi kaila sa iyo na ang maililingap ng isang lalaking kamukha mo ay di maititingin ng isang babaing gaya ko. Tenyong, huwag kang umalis!

Tenyong:Julia, hindi maaari ang ako ay di pasa-parang; ako ay hinihintay ng mga kapatid, Julia, tumutugtog na ang oras ng pananawagan ng naaaping Ina, sa pinto ng nagpaubayang anak; ang Ina natin ay nangangailangan ng tunay nating pagdamay; dito sa dibdib koy tumitimo ang nakalulunos niyang himutok, ang nakapanlulumo niyang daing: May anak ako, anya, ngayoy kapanahunang akoy ibangon na ninyo sa pagkalugami. Oras na, Julia ko, ng paglagot ng matibay na tanikalang mahigpit sa tatlong daang taong sinasangayad; hindi dapat tulutang mga iaanak natin ay magising pa sa kalagim-lagim na kaalipin.

Julia :Wala akong maitututol, tanggapin na lamang ang huling tagubilin!(Huhubarin ang garantilyang may medalyita; tangnan at isusuot kay Tenyongang garantilya.) Ang larawang itoy aking isasabit sa tapat ng pusoy huwag iwawaglit at sa mga digma, kung siyay masambit ipagtanggol ka sa mga panganib. Kung saka-sakaling irog koy masaktan, pahatid kang agad sa aking kandungan. Ang mga sugat moy aking huhugasan ng masaganang luhang sa matay nunukal.

Tenyong: Sa Diyos nananalig.

Julia : Puso koy dinadalaw ng malaking hapis.

Tenyong: Huwag mamanglaw. Huwag ipagdusa ang aking pagpanaw.

Julia : Mangungulimlim na ang sa matang ilaw.

Tenyong: Ang ulap Julia koy di mananatili. Darating na ibig, ang pagluluwalhati.

Julia : Tenyong na poon koy kahimanawari. Magliwayway ulit dilim ay mapawi.

Tenyong: Huwag nang matakot, huwag nang mangamba. Akot tutupad lang ng aking panata sa pakikianib sa mga kasama. Aming tutubusin, naaliping Ina. Ikaw irog koy aking itatago sa loob ng dibdib, sa tabi ng puso. Nnag hindi malubos ang pagkasiphayo sa mga sakuna, ikawy kalaguyo. (Titigil) Yayao na ako!

Julia :Akoy lilisanin? Balot yaring puso ng matinding lumbay, bumalik ka agad nang di ikamatay.

Tenyong: Juliang aking sinta!

Julia : Oh, Tenyong ng buhay! Tenyong: (Anyong aalis) (Sarili) Kaawa-awa! (Tuluyang aalis).

Julia : (Biglang lilingon) Te! Yumao na!(papasok)

X TAGPO(Tugtuging nagpapakilala ng damdamin. Pagdating ng bahaging masaya ay maririnig ang sigawan sa loob. Mga prayle at mga kasama ni Tenyong at si Tenyong.)

Sa loob.

Mga lahi ni Lucifer! Magsisi na kayot oras na ninyo! Ikaw ang pumatay sa ama ko Perdon! Walang utang-na-di pinagbabayaran! (Hagara at mapapatay ang mga prayle, isa ang mabibitin na sasama sa tren).

TelonWakas ng Unang Bahagi

Ikalawang BahagiI TAGPO(Bahay ni Julia)Julia at JuanaSalitain

Juana :Julia, igayak ang loob mo; ngayon ay paparito si Miguel at ang kanyang ama, silay pagpapakitaan nang mainam.

Julia :Kung pumarito po sila, ay di kausapin mo po!

Juana :Bakit ba ganyan ang sagot mo?

Julia :Wala po!

Juana : Hindi naman pangit, lipi ng mabubuting tao, bugtong na anak at nakaririwasa, ano pa ang hangarin mo?

Julia :Ako po, Inang ko, ay hindi naghahangad ng mga kabutihang tinuran mo, ang hinahangad ko po ay

Juana: Ay ano? Duluhan mo, sabihin mo at nang matalastas ko.

Julia :Ang tanggapin pong mahinusay ng puso ko.

Juana :(Natatawa) Julia, akoy natatawa lamang sa iyo, ikaw ay bata pa nga- anong pusu-pusoang sinasabi mo? Totoo ngat noong unang dako, kapag may lalaking mangingibig, ay tinatanggap ng mga mata at itinutuloy sa puso, at kung ano ang kaniyang tibok ay siyang sinusunod datapwat gayoy iba na, nagbago nang lahat ang lakad ng panahon, ngayoy kung may lalaking nangingibig ay tinatanggap ng mga mata at itinutuloy dito(hihipuin ang noo)dito sa isip at di na sa puso; at kung ano ang pasya ng isip ay siyang paiiralin: ang puso sa panahong ito ay hindi na gumaganap ng maganda niyang katungkulan, siyay nagpapahingalay na

Julia :Nakasisindak, Inang ko, ang mga pangungusap mo!

Juana :Siyang tunay!

Julia : Ako poy makasunod sa masamang kalakaran ng panahon, dito po ako makatatakwil sa tapat na udyok ng aking puso.

Juana :Julia, tila wari may kinalulugdan ka nang iba.

Julia :Wala po!

Juana :Kung wala ay bakit ka sumusuway sa aking iniaalok? Nalaman mo na, ang kagalingan mong sarili ang aking ninananais. Ang wika ko baga, ay bukas-makalaway mag-aasawa ka rin lamang ay kung mapasa-moro, ay mapasa-Kristiyano na!

Julia :Sarili) Moro yata si Tenyong!

II TAGPO(Julia at Monica)Salitain

Julia :Monicaaaaaaaaaa, Maonicaaaaaaaaaa.

Monica: (Sa loob) Pooo!

Julia :Halika (Lalabas si Monica)Pumaroon ka kay Lukas, sabihin mong hinihintay ko siya; madali ka

Monica:Opo (Papasok).

III TAGPO(Julia, mamayay Miguel, Tadeo, Pari Teban, at Juana)Musika

Dalit ni Julia

Oh, Tenyong niyaring dibdib,Diyata akoy natiisNa hindi mo na sinilipSa ganitong pagkahapis.

Ay! Magdumali kat daluhan,Tubusin sa kapanganiban,Huwag mo akong bayaangMapasa ibang kandungan.

Halika, tenyong, halika,Atbaka di na abutinSi Juliayhumihinga paPapanaw, walang pagsala!

At kung patay na abutinItong iyong nalimutanAng bangkay ay dalhin na lamangSa malapit na libingan.

Huling samo, oh Tenyong,Kung iyo nang maibaonSa malungkot na pantiyon,Dalawain minsan man isang taon.

Salitain

P. Teban:(Pumalakpak)Mabuti ang dalit mo Juliadatapwat na pakalumbay lamang

Julia :(gulat)Patawarin po ninyo at hindi ko nalalamang kayoy nangagsirating Kahiya-hiya po.

P. Teban:Hindi. hindi kahiya-hiya, mainam ang dalit mo. Ang Inang mo?

Julia :Nariyan po sa labas: tatawagin ko po. (Papasok).

P. Teban:Magandang bata si Julia, at mukhang lalabas na mabuting asawa Marunong kang pumili, Miguel.

Tadeo :Ako, among, ang mabuting mamili, si Miguel poy hindi maalam makiusap.(Lalabas si Juana).

Juana :Aba, narito pala ang among! Mano po, among!

P. Teban: Ah, Juana, ano ang buhay-buhay?

Juana : Mabuti po, among.

Tadeo : (Kay Miguel) Lapitan mo.

Miguel : Baka po ako murahin ah!

I. BUOD:

Tulak ng bibig, kabig ng dibdib ang pag-ibig ni Julia kay Tenyong, taal na kulturang Pinay na kung tawagin ay hele hele bago quiere. [1]

Pinapahirapan ng mga Frayle ang mga bilanggong Pilipino, na inakusahang mga filibusterismo o kaya ay myembro ng Mason. Lalo ang ama ni Tenyong na si Kapitan Inggo.

Nilinlang ng mga Frayle ang mga dalaw ng mga bilanggo, sa pagkukunwaring nirerespeto nila ang karapatang pantao. Ngunit kabaliktaran ang nangyayari. Namatay si Kapitan Inggo at di nakayanan ni (Ina) Putin ang nangyari at hinimatay.

Nag-alsa ang mga kalalakihan. Sigaw ng patriotismo. Dahil ang inang bayang ay inaapi na nang tatlong daang taon. Sinugod ng mga Katipunero ang estacion ang Guiguinto.

Ipinagkakayari ni (Ina) Julia ang anak niyang si Julia kay Miguel na anak ni Tadeo.

Inutusan ni Julia si Lucas na ipagsabi kay Tenyong na ipinagkakayari na ng (Ina) Juana niya kay Miguel at naitakda na ang petsa ng kasal.

Hindi lamang taumbayan ang may sentimyento sa mga kolonisador, kundi mga Paring Pilipino tulad ni Pari Teban.

Inestorya ni Lucas kay Tenyong ang dalawang uri ng Pilipinong bumugbog sa kanya: ang taksil ng bayan, ang Makabebe (Macabebe Scouts) at ng mga Katipunero.

Nalungkot si Tenyong nang nalaman ikakasal na si Julia. Kasama ang mga Katipunero, bumaba sila sa bayan. Nagkunwaring sugatan si Tenyong upang makasal kay Julia. Iyon nga ang nangyari, ikinasal sila. Sila rin sa huli. At hindi sugatan ang kanilang pag-iibigan.

KAHAPON, NGAYON AT BUKAS Ni Aurelio TolentinoKAHAPON, NGAYON AT BUKAS Ni Aurelio TolentinoKAHAPON, NGAYON AT BUKAS

(Ni Aurelio Tolentino)

(Dula ng Himagsikan)

MGA TAUHAN

INANGBAYAN (PILIPINAS)

DILAT NA BULAG (ESPANYA)

BAGONGSIBOL (AMERIKA)

MASUNURIN (BABAING PILIPINA)

TAGAILOG(ANG KATAGALUGAN)

MATANGLAWIN (GOBYERNO NG KASTILA)

MALAYNATIN (GOBYERNONG AMERIKANO)

ASALHAYOP (MAPAGLILONG TAGALOG)

DAHUMPALAY(MAPAGLILONG TAGALOG)

HARINGBATA (HARING INTSIK)

HALIMAW (PRAYLE)

WALANG TUTOL (LALAKING PILIPINO)

Mga taong bayan, mga Hukbong Tagalog, mga Hukbong Intsik, Kapisanan ng Cruz Rojang babae, mga kawal na rebulosyonaryo, mga batang lalakit babae, bandang musika ng Hukbong Tagalog, mga Kaluluwa ng nangamatay sa labanan, ang Haring Kamatayan, Rehimiyento ng Artiller, Infanteria at Ingeniena.

BAHAGI I

(Isang bakurang may sagingan at iba pang halaman sa tabi. Sa gitna ay isang balag.)

LABAS I

(Asalhayop at mga taong bayan. Nangakahanay ang babae sa kanan at ang mga lalaki naman sa kaliwa. Nanga-taas ang kanang kamay nilang lahat, na tumatangan sa kopang ginto. Masasaya ang anyo nila.)

(Asalhayop, Masunurin, Walang tutol, mga taong bayan.)

Walangtutol : Mag-inuman, magsayawan.

Masunurin : Si Asalhayop ay ipagdiwang.

Koro : Ipagdiwang.

1.o : Mapala ang kanyang buhay.

1.a : At lumawig habang araw.

2.o : Habang araw.

Walangtutol : Dangal niyay huwag dadalawin ng siphayoy ng hilahil.

2.a : Huwag dadalawin.

3.a : Dangal niyay magluningning sa ligayang sasapitin.

Koro : Magluningning.

Masunurin : Madlang puri, madlang biyaya sa kaniyay sumagana.

Koro : Sumagana.

3.a : Madlang yaman, madlang tuwa sa kaniyay lumawig nawa.

Koro : Lumawig nawa.

Asalhayop : Katotot giliw, mga kaibigan, sa inyoy salamat nang habang buhay.

Ang inyong nais na tungkol sa akin ay aking biyaya sa sasapitin.

Kayo ang dangal ko, at kayong tunay ang tanging suhay sa aking buhay.

(Lalapitang isa-isa ni Asal. Ang mga Koro at ipipingki sa kani-kanilang kopa ang kanyang hawak.)

Mag-inuman, magsayawan, mag-awitan, limutin ang kalumbayan.

Koro : Mag-inuman.

(Anyong iinumin ng lahat ang laman ng kani-kanilang kopa.

Biglang lalabas si Ina, at si Tag. Magugulat ang mga dadatnan.Titigan sila ng kagulat-gulat ni Ina.)

LABAS 2

(Sila rin, Inangbayan, Tagalog)

Inangbayan : Mga walang loob,

mga walang damdam,

bagoy nagluluksa

ang kawawang bayan.

Mga walang puso,

mga walang dangal,

nahan ang pangakong

kayo ay dadamay

sa mga pumanaw?

(Tatawa nang malakas si Asal at ituturo si Ina.)

Inangbayan : Asalhayop!

Asalhayop : Masdan ninyo si Inangbayan,

Ang buwisit at manggagaway.

(Magtatawanan ang koro.)

Humayo ka, Inangbayan,

Huwag sabihin ang patay.

(Magtatawanan ang koro.)

Koro : Mag-inuman.

(Anyong iinumin ang laman ng mga kopa.)

Inangbayan : Huwag!

Huwag ninyong lagukin, huwag ninyong mainom ang

hinahawakang alak na may lason.

(Magtatawanan ang koro.)

Ang inyong kaluluwa ay malilinggatong, kayoy isusumpa ng

mga pahanon.

(Magtatawanan ang koro.)

Mainit pang tunay sa mga buruhan ang bangkay ng inyong nuno at magulang.

(Magtatawanan ang koro.)

Hayo at mag-isip ng tinutunguhan, hayo at bakahin ang mga

kaaway.

(Mahabang tawanan nila Asal at ng Koro.)

Koro : Magsayawan.

(Iinumin ni Asal, at ng Koro ang laman ng mga kopa. Tititigan sila nang kagulat-gulat ni Ina.)

Inangbayan : Mga walang kaluluwa! Ang inyong mga kasayahan ngayon ay pagdustang tunay sa libingan ng ating marangal na lipi. Ano? Hindi baga ninyo nararamdaman sa ibutod ng inyong mga puso ang lamig ng kamatayan ng bayan? Hindi baga kayo nangahihiya sa sarili, ngayong kayo nangagsasayahan sa ilalim ng talampakan ni Haringbata ang magiging anak ni Hingiskang?

Asalhayop : Mahusay manalumpati ang ating ina, ang mangangaway.

Inangbayan : Asalhayop!

Asalhayop : Bigyan ako ng kaunting alak.

Koro : Kami man.

Inangbayan : Ako man.

Asalhayop : Kita ninyo? Kita ninyoy huminging kusa, pagkakitang hindi natin siya alintanahin?

Magaling na talaga si aling inangbayan.

Asalhayop : (Kay ina) Heto ang alak na alay ko sa iyo. (Bibigyan siya ng isang kopa.) Mag-inuman!

(Itataas ni Asal at Koro ang kanilang mga kopa.)

Walangtutol : Mabuhay si Asalhayop!

Koro : Mabuhay!

Inangbayan : Sumpain nawa ni Bathala ang hindi magsisi sa paglapastangan sa araw na ito! Ito ngang tunay na araw ng kamatayan ng mga tagapagtanggol ng bayan. Ito ang araw ng pagkalugso ng ating kahambal-hambal sa Balintawak. Sumpain nawa ni Bathala ang hindi magsisi!Taos sa puso ko yaring sumpa, at sa katunayan ay ayan!

(Ipupukol sa lupa ang kopang hawak)

Asalhayop : Inangbayan!

Koro : (Biglang lalapitan ni Asal at tatampalin. Si Ina, ay mabubuwal, kasabay ng pagtawa ng Koro.)

Asalhayop : Manggagaway!

(Kasabay ng tampal at tawanan. Kasabay ng pagsakal sa kanya at pagtindig ni Ina.)

Walangtutol : Huwag! Bitiwan mo. Asalhayop.

(Bibitiwan.)

Inangbayan : Asalhayop, paglapastangan mo sa akin ay nahulog sa Apo, sa kamay ni Mandagaran, ang taksil mong kaluluwa. At kayong mga nakianib sa kanya, kayong mga anak kong pinakamamahal, ay nangahawa na mandin sa kanyang sawing palad. Dinudusta ninyo sa libingan ang dangal ng inyong mga nuno.

Ah! Hindi ko inakala kailan pa man, na kayoy hindi ko maihahalubilo sa mga angkang nagkalat dito sa Dulong-Silangan.

Mga anak ko, mga bunsong pinakaiibig, kayoy nangaliligaw. Panumbalikin ninyo ang inyong mga loob, pagsisihan ninyo ang paglapastangan sa akin at sa dakilang araw ng pagkalugso ng bayan. Kapag nilimot ninyo ang araw na ito ay lilimutin din ninyo ang libingang luksa ng inyong mga magulang.

Kayoy nangabulag na lubos. Buksan ninyo ang inyong mga mata.

(Biglang itataas ang tabing. Lilitaw ang mga libingang may mga pangalang sulat sa panahong una at may mga sabit na luksa at sari-saring putong.)

Ayan at tanawin ninyo sila!

(Mangagluluhuran si Tag at Koro at mangangahulog sa kanilang kamay ang mga kopoang hawak, tanging hindi lamang si Asal at tatalikdan ang mga nasabing libingan.)

Sa mga libingang iyan ay nalalagak ang mga buto nila Gat-Salian, Bituin at laksa-laksang iba pang bayaning kawal ng bayan.

Oh! Yayamang nilapastangan ninyo ang araw na ito at ang mga libingang iyan; yayamang dinudusta ninyo ang daklilang pangalan ng inyong mga nuno; yayamang inilublob ninyo sa pusali ng kapalamarahan ang banal na kasulatan ng ating maharlikang lipi, ay ipagpatuloy na ninyo ang inyong baliw na kasayahan, 3 colors ipagpatuloy na ninyo, mga bunsong ginigiliw, ngunit pakiusap ko lamang, na doon sa ibabaw nila, sa ibabaw ng mga libingang iyan, ay doon kayo mag-inuman ng alak, doon kayo magsayawan at mag-awitan, doon ninyo sambilatin at yurakan iyang mga laksang sabit, doon ninyo huwag tugutang libakin ang inyong sariling dangal.

(Tatangis at marahang lalakad na tungo sa mga libingan.)

Mga bunsong pinakamamahal! Paalam ako sa inyo! Paalam ako sa inyo!

(Mahuhulog na muli ang dating tabing.)

LABAS 3

(Sila rin, wala lamang si Inangbayan)

Tagailog : Mga kapatid ko! Oh! Anot kayoy nangalulumbay? Dahil baga sa pag-aalala ninyo sa nalugsong buhay ng bayan sa araw na ito? Ah, tunay nga! Sapul noon hangga ngayon ay dalawampung taon nang singkad,dalawampung taong pagkakaalipin. Ngunit huwag. Ngayoy nahahanda nang lahat kapag kayoy umayos sa aking mga panukala

Koro : Magsabi ka!

Tagailog : Ibig baga ninyong bawiin sa kamay ng kaaway itong bayang sinamsam nila sa kamay ng ating mga magulang?

Koro : Ngayon din.

Tagailog : Tayo nat magsandatang lahat.

Koro : Tayo na.

(Aalis na lahat, matitira si Asal.)

LABAS 4

(Asalhayop)

(Tatanawin ang mga nagsisialis)

Asalhayop : Mga mangmang!

Ang mga taong ito ay may mga walang pinag-aralan. Mabuti pa ang aso, mabuti pa ang kalabaw, mabuti pa ang hayop kaysa sa kanila, sapagkat ang mga hayop ay nabubuhay at marurunong magsipamuhay, ngunit ang mga taong ito ay hindi.

Nangatatahimik ang aming mga magulang. At ano? kung ipaghiganti ko baga sila ay mangabubuhay pa kayang muli? Babawiin daw ang kalayaan ng bayan. At bakit pa? Mabuti ang may salaping alipin kaysa mahirap na laya. Mga hangal!

(Magkukuro) Mabuti nga.

Hahanapin ko ang mga Intsik, hahanapin ko si Haringbata at aking sasabihin sa kanya ang lahat ng nangyari. Salapi na naman ito!

(Anyong aalis. Lalabas si Haringbata.)

LABAS 5

(Asalhayop, Haringbata, mamayay Inangbayan)

Haringbata : Asalhayop.

Asalhayop : Ako poy sumasayapak mo, dakilat marangal na Haringbata.

Haringbata : Salamat.

(Lalabas si Ina, at manunubok sa tabi ng tabing. Hindi siya makikita ng dalawa.)

Asalhayop : Ako po sana ay talagang paparoon sa inyong bahay at may nasang sabihing malaking bagay.

Haringbata : Ano yaon?

Asalhayop : Si Tagailog at lahat niyang kasama, na pawang kapatid niyat kapatid ko rin ay kaaalis din po dito ngayon. Mangagsasakbat ng sandata at kayo po ay babakahin.

Inangbayan : (Mapaglilo!)

Haringbata : Tunay?

Asalhayop : Tunay po.

Haringbata : At bakit daw?

Asalhayop : Ibig daw po nilang mabawi ang kanilang kalayaan.

Haringbata : Mga masiging! At saan nangaroon?

Asalhayop : Ewan po, hahanapin ko sila at pakikialaman ko ang kanilang lihim, upang di maipagbigay alam ko sa inyo at mangahulog sa inyong kamay.

Inangbayan : (Buhong!)

Haringbata : Salamat. Talasan mo ang iyong mga taingat mata. Heto ang salapi mong bayad.

(Bibigyan ng salapi)

At kung mangahulog na sila sa ilalim ng aking kapangyarihan ay dadagdagan ko pa iyan, at bibigyan kita ng katungkulang mataas.

Asalhayop : Salamat po.

Haringbata : Hihintayin kita ngayong gabi sa aking bahay, at ipagbigay alam mo sa akin ang lahat nilang panukala. Heto ang tandang ilalahad mo sa taliba upang di ikaw ay papasukin.

(Bibigyan siya ng isang tsapang tanso at aalis.)

Asalhayop : Asahan po ninyo.

(Titingnan ang salapi.)

Heto ang salapi ko, heto ang tunay na Ina kong bayan, ang tunay na Bathala. At madaragdagan pa; at matataas pa ang aking katungkulan.

Sayang palad!

Inangbayan : ( Walang puri! )

LABAS 6

(Sila rin, Tagailog)

Asalhayop : Tagailog, hinahanap kita.

Tagailog : Akoy gayon din, kitay aking hinahanap.

Asalhayop : Sasalakayin baga natin si Haringbata?

Tagailog : Oo, bukas. Humanda kat ikaw ay kasama.

Asalhayop : Papaano ang paraang gagawin natin?

Tagailog : Akoy magdadala kunwari ng buwis.

Asalhayop : Mahusay. At saan tayo dadaan?

Tagailog : Sa tabing-dagat ang kalahati, at ang kalahati naman ay sa Diliman. Heto nat nagdadatingan ang ating mga bayaning kawal, kasama ang mga babaeng tagapagsiyasat ng sugatan.

LABAS 7

(Sila rin, Walangtutol, Masunurin, Korong lalaki at babae. Ang mga lalaki ay pawang sandatahan.)

Walangtutol : Tagailog, narito na kami.

Tagailog : Hintayin natin ang mga ibang kasama.

Asalhayop : Akoy kasama ninyo, ngunit akoy uuwi pa muna sandali.

Tagailog : Hihintayin ka namin dito, at dito tayo magbubuhat sa pagsasalakay kay Haringbata.

Asalhayop : Asahan ninyong akoy darating. Asahan ninyong kung saan kayo mamatay ay doon din ako magpapakamatay. Paalam.

(Anyong aalis.)

Koro : Mabuhay si Asalhayop.

Inangbayan : (Kay Asal.) Hintay! Tagailog, huwag mong paalisin si Asalhayop.

Asalhayop : Ako?

Inangbayan : Ikaw.

Lahat : At bakit?

Inangbayan : Akoy may itatanong sa kanya dito sa harapan.

Masunurin : Ano kaya?

Koro : Ano kaya?

Inangbayan : Asalhayop, wala ka bagang taglay na salapi ngayon?

Asalhayop : Wala.

Inangbayan : Dinggin ninyo? Wala raw. At wala ka bagang taglay na kahit anong tanso sa katawan?

Asalhayop : Salupikang mangkukulam! Anot itinatanong mo?

Inangbayan : Wala ka bagang taglay na kahit anong tanso sa katawan?

Sumagot ka.

Lahat : Sumagot ka.

Asalhayop : Wala. Anhin ko ang tanso?

Inangbayan : Dinggin ninyo? Wala raw siyang taglay na salapi, at wala rin namang taglay na kahit anong tanso.

(Tatawa nang malakas si Ina.)

Asalhayop : Ngitngit ni Bathala! Anot nagtatawa ka?

Inangbayan : Dakpin ninyo at ipinagbili tayong lahat kay Haringbata.

Lahat : Oh!

Asalhayop : Ako?

Inangbayan : Ikaw.

Asalhayop : Sinungaling si Inangbayan. Sinasabi kong sinungaling si Inangbayan.

Inangbayan : Mga bunso, siyasatin ninyo ang katawan ni Asalhayop, at may taglay na salapi, at may taglay na tanso.

Tagailog : (Sa Koro) Siyasatin ninyo.

Asalhayop : Hindi ako pasisiyasat.

Tagailog : Dakpin ninyo.

(Tatanganan si Asal ng mga sandatahan ng mga babae ang kanyang katawan. Makukunan sa bulsa ng salapi at isang tsapang tanso.)

Masunurin : Tunay nga!

Lahat : Tunay nga!

Tagailog : Anot ipinagkaila mo ang iyong taglay?

Asalhayop : Akoy sapagkat Datapwat

(Tatawa nang malakas si Ina.)

Inangbayan : Yayamang hindi niya matutuhang turan ay aakuin ko na siya at ako na ang magsasabi.

Asalhayop : Inangbayan! Mahabag ka!

Tagailog : Sabihin mo, Inangbayan.

Lahat : Sabihin mo.

Asalhayop : Inangbayan!

Inangbayan : Ang salaping iyan ay siyang pinagbilhan ng nilako niyang buhay ng bayan kay Haringbata.

Lahat : Oh!

Inangbayan : At ang tansong iyan ay siyang ilalahad sa mga taliba ng kaaway, upang siyay papasukin at maisiwalat ang ating lahat ng lihim.

Asalhayop : Sumpa ng Apo! Ngitngit ni Mandagaran!

Inangbayan : Pagmasdan ninyo ang tanso at may tatak marahil ni Haringbata.

(Pagmamasdan ng lahat ang tanso)

Masunurin : Tunay nga.

Koro : Tunay nga.

Walangtutol : Kay Haringbatang tatak.

Tagailog : Asalhayop!

Asalhayop : Patawad!

Inangbayan : Ngayon at inyo nang nakilala kung sino nga si Asalhayop, ay paalam na ako sa inyo.

(Tuloy aalis. Anyong hahabulin ng lahat.)

Lahat : Inangbayan?

LABAS 8

(Sila rin, wala lamang si Inangbayan)

Tagailog : (Kay Asal) Oh! Walang pusong kapatid! Walang dangal! Sa mga ugat mo ay tumatakbo ang maruming dugo ni Lakasalian, yaong taksil na nagpagapos ng leeg ng ating kawawang Inangbayan, kay Hangiskang na ama ng suwail na Haringbata.

Pagmasdan ninyot kumikislap sa kaniyang mga mata ang alipato ng kanyang paglililo.

Bayang Tagalog, tandaan ninyo yaring hatol.

Dapat mahalin ang ating mga kapatid, ang ating mga magulang, ang ating sariling buhay, ngunit lalo pa nating dapat mahalin ang dangal ng ating kahambal-hambal na Inangbayan.

(Sandaling palipas) Kaya nga, ang sino pa mang maglilo sa kanya, kapatid man natin o magulang kaya, ay huwag pagpitaganan; takpan ang mata ng awa at idalhag siya sa bangin ng lalong dustang kamatayan, at idagan sa kanyang ulo ang matinding sumpa ng ating pagkakapaalipin.

(Sandaling palipas) Bayang Tagalog, kung sakaling mawalan man tayo ng hiya sa mukha nating bantad, at pabayaan nating makatkat sa ating noo ang limbag ng puri, manang katutubo ng ating mga kaluluwa, ay magkaroon man lamang tayong kaunting tapang sa pagkitil ng sariling buhay. Ibuhos natin ang ating dugo,lamurayin natin ang ating laman, iwalat natin ang ating mga buto, huwag na lamang kumalat-kalat sa lansangan ang mabusilak na dangal ng liping Tagalog, huwag na lamang tayo ring ito ang maglublog sa putik ng lagim, ng kagalang-galang na mukhang tumatangis ng ating kahabag-habag na Inangbayan.

(Sandaling palipas) Bayang Tagalog, si Asalhayop ay nagtaksil. Sunugin siyang buhay.

Koro : Patawad!

Tagailog : Bayang Tagalog, kung malaki ang pagmamahal mo kay Asalhayop, ako naman ay lalo pa, ngunit lalo pang malaki ang pagmamahal ko sa ating Inangbayan. Inilako ni Asalhayop si Inangbayan kay Haringbata, kaya dapat siyang mamatay, sapagkat dapat na lipulin ang lahat ng halamang lasong tumubo at umusbong sa lupang Tagalog.

(Sandaling palipas)

Sunugin sya ng Buhay.

Koro : Patawad!

Tagailog : Bayang Tagalog, bayang pinakamamahal kong lubha, wala sino pa mang makasasalag sa madaling hampas niyaring hatol. Ibig ko pang akoy mamatay, huwag na lamang ipahutok ang katuwiran. Kaya nga, sinumang may nais na humingi ng patawad na naitong suwail, ay patayin na muna ako, saksakin na muna yaring dibdib. Alin sa dalawa: mabuhay ang kataksilan at ako ang mamatay ang kataksilan

(Sandaling palipas)

Sunugin siyang buhay.

Koro : Patawad!

Koro : Oh! Bayang Tagalog! Bayan ng marangal nan liping Tagalog, huwag mong ihingi ng patawad ang nagtaksil sa dakilang dangal ng ating mga kasulatan.

(Bubunutin ang kanyang sundang.)

At yayamang ayaw ako ilugso ng mga nagtatanggol sa kanya, ako ang maglulugso sa mga sasagot sasanla sa aking matatag na hatol. Iwawalat ko ang dibdib ng balang kumibo, hahalukayin ko ang puso ng balang magsigaw ng wikang Patawad.

(Itataas ang kanyang sundang. Mapapaurong ang lahat.)

Tagailog : Hukbong Tagalog, lahi ng katapangan, mga anak sa digma, tulinan ninyo.

Napaparam ang ulap ng sakim, sumisilay ang araw ng kalayaan: (Tuloy pasok)

LABAS 9

(Masunurin, Korong Babae)

Masunurin : Laban kayo, mga kawal, at bawiin itong bayan.

1.a : Sandali pay ating tunay na tagumpay.

Koro : Ang tagumpay.

Masunurin : Nagkaabot ang hukbo at nagkahalubilo.

2.a : Laban kayo, laban kayo, ang kalabay

Koro : Tumatakbo.

Masunurin : Hayot abuluyan ang mga sugatan.

Koro : Abuluyan.

LABAS 10

(Maglalabasan ang mga kawal na Intsik, karamihay sugatan at nagabubuwal.)

Masunurin : Huwag bayaan , itoy ating katungkulan.

LABAS 11

(Sila rin, Haringbata, Inangbayan, mamamayay si Tagailog. Kaladkad ni Haringbata si Inangbayan.)

Haringbata : Papatayin kita.

Koro : Si Inangbayan.

(Lalabas si Tagailog)

Tagailog : Haringbata!

(Sabay saksak. Mabubuwal si Haringbata.)

Haringbata : Mamamatay ako!

Koro : Patay si Haringbata!

LABAS 12

(Sila rin, kawal na Tagalog)

Tagailog : Ating-ating ang tagumpay. Atin ang ating katuwiran.

Inangbayan : Mabuhay si Tagailog.

Koro : Mabuhay!

Tagailog : Mabuhay si Inangbayan!

Koro : Mabuhay!

Inangbayan : Mabuhay ang ating kawal!

Koro : Mabuhay!

Tagailog : Mabuhay ang ating lipi sa lilim ng kalayaan!

Koro : Mabuhay!

Inangbayan : (Tatanaw sa kanan.) Sino ang mga dumarating?

Tagailog : Sino kaya?

Koro : Sino kaya?

(Tutugtugin ang Marcha Red Espaola at lalabas si Dilat-na-bulag at Matanglawin.)

LABAS 13

(Sila rin, Dilat-na- bulag,Matanglawin.)

Inangbayan : Sino kayo?

Dilat-na-bulag: Akoy si Dilat-na-bulag.

Matanglawin : Akoy si Matanglawin.

Tagailog : Kalaban ba kayo?

Dilat-na-bulag: Kami ay kaibigan.

Inangbayan : Ano ang inyong nais?

Matanglawin : Ang kayoy iligtas sa pagkapanganyaya

Tagailog : May sakuna baga?

Dilat-na-bulag: Mayroon.

Matanglawin : Tanawin ninyo sa dakong kanan ang tila wari nagdidilim na langgam na paparito, at yaoy mga kawal na babaka sa inyong bayan.

Inangbayan : At sino nga sila?

Dilat-na-bulag: Mga kapatid din ninyo.

Tagailog : (Sumpa ng langit!)

Koro : Sumpa ng langit!

Matanglawin : Tanawin naman ninyo sa dakong kaliwa ang lalo pang makapal. Babakahin kayo.

Inangbayan : At sino naman ang mga iyon?

Dilat-na-bulag: Inyo ring mga kapatid.

Tagailog : Sumpa ni Bathala!

Koro : Sumpa ni Bathala!

Matanglawin : Tanawin ninyo sa dakong yaon ang maraming kawal na mapuputi. Yaon ay aming hukbo. Tanawin ninyo sa dagat ang mga sasakyang pambaka. Ang lahat na iyan ay amin. At kung kayo ay kakapatid sa amin, ang aming ari, ang aming hukbo, ang aming mga sasakyan at ang aming mga puso at kaluluwa, ay inyo ring lahat. Ipagtatanggol namin kayo sa lahat ng ligalig at pagkapaalipin.

Inangbayan : Tapat baga ang inyong pakikipagkapatid sa amin?

Dilat-na-bulag: Tapat.

Tagailog : Hindi ninyo bibigyang ligalig ang kalayaan ng aming mga anak?

Matanglawin : Hindi.

Inangbayan : Matatalaan ninyo ang gayon?

Dilat-na-bulag: Oo.

Inangbayan : Bayang Tagalog, narinig ninyong lahat. Sumagot kayo.

Koro : Kami ay pumapayag.

Matanglawin : (Kay Tagailog.) Talaan mo ito.

(Bibigyan ng pergamino, tatala si Tagailog.)

Tagailog : Ayan. At ikaw?

Matanglawin : Tatalaan ko ito. (Tatala rin sa isang pergamino.) Ayan.

Inangbayan : Ngayon, ang sumpaan.

Dilat-na-bulag: Ang sumpaan.

Lahat : Ang sumpaan.

(Isasaksak si Tagailog at Matanglawin ang kani-kanilang sundang sa bisig sa kaliwa, sasahurin sa isang sarong ginto ni Ina ang dugo ni Tagailog at si Dilat-na-bulag naman ang kay Matanglawin.)

Dilat-na-bulag: (Kay Tagailog) Inumin mo ito.

Inangbayan : (Kay Matanglawin) Inumin mo ito.

(Tatanggapin nila Tagailog at Matanglawin ang mga sarong ginto.)

Tagailog : Sa sarong gintong iyong tangan ay nalalamang totoo ang dalisay na dugo ko dugong tunay ng bayan ko.

Matanglawin : Sa sarong gintong iyong tangan ay tunay na nalalaman yaring duro kong dalisay na dugo ng aking bayan.

Lahat : Inumin ninyo.

Dilat-na-bulag: (Hahawakan ang kamay ni Ina.)

Ang kamay kong iyong tangan

ay kamay ng aking bayan,

kung di mo pagsisiluhan,

ang ditoy pinagsumpaan,

kamay na itoy mag-aalay

sa iyo ng biyayang tunay.

Ngunit kung lalapastangan,

kamay na ito ay tatangan

ng sundang na kamandagan,

ang puso moy tatarakan.

Inangbayan : Sa dibdib koy masisilip

ang dalisay kong pag-ibig,

ang kaluluwa kong malinis,

ang mga banal kong nais

na sa atin ay bibigkis,

ang puso tay nang magkatalik.

Ngunit kung magbabalawis

sa ating pagkakapatid,

pag-ibig koy magngingitngit

at sa iyoy siyang tutugis.

Koro : Kami naman ay gayon din.

Tagailog : Ang magtapat ay mabuhay.

Koro : Mabuhay.

Matanglawin : Ang magtaksil ay mamatay.

Koro : Mamatay.

Inangbayan : Ang dugong iyay maging lunas sa puso ng kung sinumang magtatapat. Datapwat kung magsusukab sa buhay niyay maging lason at kamandag.

Lahat : Inumin!

(Iinumin ni Tagailog at Matanglawin ang dugo. Mahuhulog na bigla ang tabing.)