1

Version 1

เรยบเรยงโดย ดร.ชมพล มณฑาทพยกล

www.thaicostreduction.com

2

สารบญ

เนอหา หนา

1. การจดการคลงสนคา 3 1.1 คลงสนคาและประโยชนของคลงสนคา (Warehouse and its contributions) 3 1.2 การจดการคลงสนคา (Warehouse management) 4 1.3 กจกรรมภายในคลงสนคา 6 1.4 ดชนวดประสทธภาพการทางานของคลงสนคา 8

2. การหาทาเลทตง ขนาดของคลงและการวางผงคลงสนคา (Block, Racking) 9 3. การประยกตระบบ SLP (Systematic Layout Planning) 17 4. การนาของเขาคลง การจดเกบ การนาของออกจากคลง 21 5. ระบบขอมล และเอกสารทเกยวของ 24 6. อปกรณขนถายวสด 26 7. บรรณานกรม 31

3

1. การจดการคลงสนคา ในบททจะกลาวถงเนอหาเบองตนของคลงสนคา กจกรรมเบองตนในคลงสนคา และการจดการคลงสนคาใหม

ประสทธภาพซงรายละเอยดจะไดกลาวดงตอไปน

1.1 คลงสนคาและประโยชนของคลงสนคา (Warehouse and its contributions) เนอหาสวนนจะกลาวถงความหมายของคลงสนคา และประโยชนของคลงสนคา ซงมรายละเอยดดงตอไปน

ความหมายของคลงสนคา คลงสนคา หมายถง สงปลกสรางทมไวเพอใชในการพกและเกบรกษาสนคาในปรมาณทมาก ซงจะเกยวของกบการ

เคลอนยายสนคาหรอวตถดบ การจดเกบโดยไมใหสนคาเสอมสภาพหรอแตกหกเสยหาย

ภาพแสดงตวอยางของคลงสนคาแหงหนง

คลงสนคา โดยทวไปจะทาหนาทจดเกบวตถดบ หรอ สนคาสาเรจรป เปนหลก หรอบางครงอาจใชเกบงานระหวางการ

ผลต ชนสวนหรอสนคากงสาเรจรปบาง ซงในการจดเกบสนคาหรอวตถดบจาพวกน จาเปนตองมการจดการทมประสทธภาพเพอใหเกดการทางานทมประสทธภาพสงสด และไมเกดความเสยหายตอสนคาหรอวตถดบทเกบอยภายในคลงสนคา นอกจากนแลวคลงสนคายงแบงออกได 2 ประเภท คอ คลงสวนตว (Private warehouse) และคลงสาธารณะ (Public warehouse) ซงแตละประเภทมขอด ขอเสย ดงตอไปน

ขอดของคลงสาธารณะ 1. มการใชประโยชนของเงนทนมากขน เนองจากคลงทสรางไดใหบรการแกลกคาหลายคน 2. มการใชประโยชนจากพนทไดดกวา เพราะมการใหบรการแกลกคาหลายคน 3. เปนการลดความเสยงจากการวางของคลงสนคา 4. มการใชประโยชนเชงเศรษฐศาสตร (Economies of scale) มากกวา 5. มความยดหยนสง 6. มความรและความเชยวชาญในเรองการจดเกบและเคลอนยายมากกวา

ขอเสยของคลงสาธารณะ 1. อาจมปญหาเรองการสอสาร เพราะระบบการสอสารอาจมความแตกตางกนมาก

4

2. อาจไมมการบรการพเศษบางประเภท ซงเปนความตองการเฉพาะดานของตวสนคา 3. พนทอาจไมเพยงพอในบางชวงของความตองการ

ขอดของคลงสวนตว 1. มการควบคมททาไดงาย 2. มความยดหยนสง 3. มตนทนตากวาในระยะยาว 4. มการใชแรงงานทมประสทธภาพสง

ขอเสยของคลงสวนตว 1. ขาดความยดหยน 2. ขอจากดทางดานการเงน 3. ผลตอบแทนตอการลงทนตา

วตถประสงคและประโยชนของคลงสนคา คลงสนคามวตถประสงคหลายๆ ดาน คอ เพอรกษาระดบสนคาคงคลงเพอสนบสนนระบบการผลตหรอการขาย เปนจด

รวมผลตภณฑเพอดาเนนการจดสงสนคาเพอใชประโยชนในการรวบรวมสนคากอนจดสง หรอทาหนาทเปนศนยกระจายสนคาได ประโยชนของคลงสนคามมากมาย ซง สามารถสรปไดดงตอไปน

- เพอใหเกดประโยชนในเรองการขนสง - เพอใหเกดการประหยดในระบบการผลต (Production smoothing) - เพอใหเกดประโยชนในเรองการสงซอในปรมาณมาก (Economies of scale) - เพอใชเ ปนแหลงของวตถดบ เพอรองรบตอความไมแนนอนของการซอว ตถดบ (Supply

uncertainty) - เพอรองรบตอความไมแนนอนของการขาย (Demand uncertainty) - เพอใหเกดการบรหารตนทนโลจสตกสทตา

1.2 การจดการคลงสนคา (Warehouse management) ความหมายของการจดการคลงสนคา

การจดการคลงสนคา หมายถง การจดระเบยบในดานการเคลอนยาย การจดเกบ การวางและการรกษาสนคาอยางเปนระบบ มระเบยบแบบแผน เพอปองกนและรกษาสนคาใหอยในสภาพทด ดวยตนทนการดาเนนงานทตา เพอชวยในการดาเนนงานและกาไรใหกบกจการ การดาเนนงานในลกษณะนจะเกดจากการบรหารทรพยากรทงหมดภายในคลงสนคาใหมประสทธภาพสงสด ซงเกยวของกบโครงสรางพนฐานของคลงสนคา ระบบการตรวจตดตามสถานะ (Tracking system) และการสอสารภายในคลงสนคา (ดภาพประกอบดานลาง) ทงนการคลงสนคามวตถประสงคดงตอไปน

- เพอลดระยะทางในการเคลอนยายใหมากทสด - เพอใหเกดการใชพนทและปรมาตรในการจดเกบมากทสด - สรางความมนใจไดวามอปกรณ เครองมอ และระบบสนบสนนตางทเพยงพอ - สรางความพงพอใจในการปฏบตงานของผทเกยวของทงหมด เชน พนกงานจดเกบสนคา พนกงานขน

ถาย เปนตน - เพอใหเกดการบรหารตนทนพสดคงคลงใหมประสทธภาพสงสด

5

ภาพแสดงตวอยางของการจดการคลงสนคา (Warehouse management)

ภาพแสดงตวอยางของการจดการคลงสนคากบกจกรรมภายในคลงสนคา

ขอบเขตของการจดการคลงสนคา การจดการคลงสนคามกจกรรมหลายดาน ภาพดานลางแสดงถงภาพรวมของกจกรรมตางๆ ของการจดการคลงสนคา โดย

จะเรมทการเลอกทาเลทตงของคลงสนคา (Location selection) การกาหนดขนาดของคลงสนคา (Sizing) การออกแบบผงของคลงสนคา (Layout) การออกแบบกระบวนการจดการคลงสนคา (Warehouse management system) การควบคมการปฎบตงาน (Location control) การจดสง (Delivery) และการรายงานและจดเกบขอมล (Record and data)

ภาพแสดงภาพรวมของขอบเขตของการจดการคลงสนคา

product physical warehouse f

communication

tracking

6

ความสมพนธของการคลงสนคาและกจกรรมดานอนๆ ก) การจดการคลงสนคากบการผลต การคลงสนคากบการผลตมความสมพนธกนมาก กลาวคอ การผลตทผลตเปนปรมาณนอยแตทาการผลตบอยๆ หรอการ

ผลตทผลตตามคาสงซอของลกคา หรอทเรยกวาระบบการผลตแบบตามคาสงซอ (Make to order) นนจะทาใหตนทนดานพสดคงคลงนอย แตตนทนการตงสายการผลตสง (Setup cost) ซงอาจจะสงมาก จนทาใหตนทนรวมของการผลตสง ในทางตรงกนขามในระบบการผลตทผลตตอครงเปนปรมาณมาก (Make to stock) ซงจะทาใหตนทนการตงสายการผลตตา แตตองมตนทนพสดคงคลงสง (Inventory carrying cost) ซงมความจาเปนตองสรางคลงสนคารองรบ และมระบบการจดการคลงสนคาทมประสทธภาพ

ข) การจดการคลงสนคากบการขนสง การคลงสนคากบการขนสงมความสมพนธกนมาก กลาวคอ ในการขนสงทตองการรวบรวมสนคากอนการขนสง

(Consolidate) เพอประโยชนของการขนสงทเปนปรมาณมาก นนจาเปนตองใชคลงสนคาเปนจดรวบรวมและกระจายสนคา (Consolidate point) ทงนเพอเปนการประหยคคาขนสง (Transportation cost) ถงแมวาการขนสงบางประเภทจะชวยลดตนทนการขนสงลงไดโดยไมตองใชคลงสนคาชวย เชน ระบบการขนสงแบบ Milk run แตกตองใชระบบการจดการผลตทมประสทธภาพและตองอาศยการแบงปนขอมลทมาก และยงตองการระบบการจดการทมประสทธภาพสงดวย

ค) การจดการคลงสนคากบการบรการ การคลงสนคากบการบรการมความสมพนธกนมาก กลาวคอ ในกจการบางประเภทตองการระดบการตอบสนองตอความ

ตองการของลกคาทรวดเรวและแมนยา เชน ระบบ Quick response ในธรกจสนคาอปโภค บรโภค (Consumable product) นน จาเปนตองใชคลงสนคาและระบบการจดการคลงสนคาทมประสทธภาพเพอตอบสนองตอความตองการของลกคาไดอยางรวดเรว ซงเปนการเพมความสามารถในการแขงขนของธรกจ เปนตน

1.3 กจกรรมภายในคลงสนคา

คลงสนคามกจกรรมมากมายเพอใหเกดการทางานทมประสทธภาพ เนอหาตอไปนอธบายกจกรรมตางๆ ทสาคญภายในคลงสนคา ทควรไดรบการจดระบบการงานเปนอยางด

ก) การรบสนคาและการชบงสถานะของสนคา กระบวนการรบสนคาเขาคลง ซงจะเกยวของกบการตรวจสอบสนคา (ตรวจปรมาณ) การบนทกขอมลทเกยวของ และ

การชบงสถานะของสนคา เปนตน

ภาพแสดงตวอยางของกระบวนการรบสนคาของบรษทแหงหนง

7

ภาพแสดงปาย (Tag) แสดงสถานะของสนคา

ข) การเคลอนยายภายในคลงสนคา การเคลอนยายสนคาภายในคลง รวมถงการเคลอนยายทกประเภท ซงตองใชอปกรณขนถายตางๆ ทงน รายละเอยดของ

การเคลอนยายและอปกรณทเกยวของจะไดแสดงไวในบทท 6 ค) การจดเกบ การจดเกบสนคาภายในคลงเปนเรองเกยวการนาสนคาเขาจดเกบ ซงตองไมทาใหสนคาเสอมสภาพหรอแตกหกเสยหาย

ซงมคาแนะนาในการจดเกบหลายประการ คอ การจดเกบสนคาทนาหนกมากไวทดานลาง หรอการเกบสนคาทเคลอนไหวเรวไวใกลประต ซงรายละเอยดของการจดเกบจะไดแสดงไวในบทท 4 นอกจากนแลวยงรวมถงการกาหนดตาแหนงของสถานทจดเกบ (Location address) ดวย (ดภาพประกอบ)

ภาพแสดงตาแหนงทอย (Location address) ของสถานทจดเกบ

ง) การหยบสนคา การหยบสนคาเรองทสาคญอกเรองหนงของการจดการคลงสนคา รายละเอยดจะไดแสดงไวในบทท 4 แตโดยพนฐาน

แลวการหยบสนคามหลกการ 3 ประการ คอ ผหยบเดนไปยงตาแหนงของสนคา ผหยบขบขไปยงตาแหนงของสนคา และ สนคาเคลอนทมายงตาแหนงของผหยบ

8

ภาพแสดงตวอยางของกระบวนการหยบสนคาของบรษทแหงหนง จ) การบรรจ และหบหอ สนคาจะไดรบการบรรจ เพอปองกนการชารดระหวางการเคลอนยาย ซงบรรจภณฑตองคานงถงความหลากหลายของ

ผลตภณฑ นโยบายและกฎเกณฑตางๆ ทเกยวของกบการขนสง ทงทางบก ทางน า และทางอากาศ การเดนทาง การจราจร สงทควรพจารณาคอ กลองหรอตจดเกบสนคาและคาใชจายทพงจะเกดขน

ฉ) การขนสง การขนสงทดเพอใหลกคาไดรบสนคาทถกตองและตรงตามเวลา ซงควรพจารณาสงตอไปน คอ ปรมาณของสนคาทจะ

ขนสงทงหมด นาหนกหรอปรมาตรของสนคาทงหมด จานวนของจดขนสง ระยะทางเกยวของ รปแบบการขนสง วนทตองสงสนคาไปถง เอกสารทเกยวของกบการขนสง และความปลอดภยจากการขนสง

ช) การชง ตวง วด และ การตรวจนบ การชว ตวง วด และการตรวจนบ ซงอาจจะทาเปนการตรวจนบประจาป หรอการตรวจนบทก 6 เดอน หรอการตรวจนบ

อยางตอเนองตลอดเวลา เปนตน ทงนเพอเปนการทวนสอบวา ปรมาณสนคาในบญช ตรงกบปรมาณทมอยจรงมากนอยเพยงใด ซ) การจดเกบและสงถายขอมล งานเอกสารและการเกบบนทกของกจกรรมทงหมดของคลงสนคา ซงอาจเกบในรปของเอกสารหรอเปนขอมลในเครอง

คอมพวเตอร ทงนตองสามารถนาขอมลออกมาใชไดอยางมประสทธภาพ เชน เพอการประสทธภาพในการทางานของคลงสนคาประจาป หรอการสอบกลบของลกคาเมอสนคามปญหา เปนตน

1.4 ดชนวดประสทธภาพการทางานของคลงสนคา

การชบงวาคลงสนคามประสทธภาพหรอไม จาเปนตองใชดชนชวด เพอวดผลการทางาน ซงดชนชวดผลการทางานของคลงสนคามอยมากมาย ในเอกสารสวนนจะอธบายดชนบางประเภทซงเปนทใชกนทวไป

ก) อตราการใชประโยชนของพนท (Space utilization) ข) ระยะทางการขนถายรวม (การจดเกบและหยบสนคา) (Distance) ค) เวลาในการนาสนคาเขาจดเกบ ง) เวลาในการหยบสนคา (Picking time) จ) อตราการหยบของผดพลาด (Picking error) ฉ) อตราการแตกหก เสยหายของสนคา และ อตราการเกดอบตเหตภายในคลงสนคา

9

2. การหาทาเลทตง ขนาดของคลงและการวางผงคลงสนคา

ในบทนจะอธบายถงหลกการทวไปของการเลอกทาเลทตงของคลงสนคา (Location selection) แนวทางการกาหนดขนาดของคลงสนคา และการวางผงคลงสนคา (Layout) ซงจะมรายละเอยดไดดงตอไปน

2.1 การเลอกทาเลทตงคลงสนคา

การพจารณาเลอกทาเลทต งของคลงสนคาเปนการตดสนใจขนตนของการจดการคลงสนคา (Warehousing Management) ในอดตมผเชยวชาญไดเสนอไวหลายวธทงการพจารณาในระดบมหาภาคและจลภาค แตอยางไรกตามในเอกสารสวนนจะพจาณาตามแนวทางของ Edgar M. Hoover (อางถงใน คานาย 2546) ซงไดเสนอแนวทางการพจารณาไว 3 แนวทางดงตอไปน

ก) การเลอกทาเลใกลแหลงตลาด การสรางคลงสนคาใกลแหลงตลาดคอการกาหนดกลยทธในการตอบสนองตอความตองการของลกคาไดรวดเรวทสด

โดยการกาหนดทาเลทตงใหใกลกบแหลงตลาดตองคานงถงปจจยหลายๆ ดานดงตอไปน เชน รอบเวลาในการสงสนคา ขนาดในการสงสนคา คาขนสง รปแบบการขนสง ยานพาหนะในการขนสง การบรรจภณฑ โดยคลงสนคาทใกลแหลงตลาดน เหมาะสาหรบสนคาทตองการความรวดเรวในการตอบสนองตอผบรโภค สนคาทสามารถขนสงไดเปนจานวนมากๆ จากแหลงผลตไปยงคลงสนคา สนคาทมการบรรจภณฑทเหมาะสมตอการขนสงแบบปรมาณมาก (Mass Transportation) เชน การขนสงดวยรถบรรทกขนาดใหญ การขนสงดวยรถไฟ เปนตน

ข) การเลอกทาเลใกลแหลงผลต การสรางคลงหรอโรงงานใกลแหลงผลตหรอแหลงวตถดบ จะทาใหความสามารถในการตอบสนองตอความตองการของ

ลกคาลดลง แตมลเหตทตองสรางคลงสนคาหรอโรงงานไวใกลแหลงวตถดบ กเพอตองการประหยดคาขนสงวตถดบ มายงโรงงานหรอคลง (โดยทวไปเปนคลงวตถดบ) และยงเปนการสะดวกและงายตอการนาวตถดบเขาไปแปรรปยงโรงงานตอไป ทงนปจจยทสงผลใหคลงตองอยใกลแหลงวตถดบคอ อายของวตถดบ การกระจายตวของพนทเพาะปลก (หรอแหลงวตถดบ) เปนตน ตวอยางเชน การสรางคลงวตถดบของมนสาปะหลง (ลานมน) ตามบรเวณไรมน หรอ การสรางโรงงานแปรรปมนสาปะหลงตามบรเวณทมไรมนสาปะหลงหนาแนน เปนตน ทงนเพอประโยชนของการขนสงหวมนสาปะหลงสดจากไร ไปยงลานมนหรอโรงงานแปงมน เปนตน

ค) การเลอกทาเลอยกงกลางระหวางตลาดและแหลงผลต การเลอกทาเลทตงทอยกงกลางระหวางตลาดและแหลงผลตจะใหความสามารถในการตอบสนองตอลกคาไดดกวาแบบท

สองแตตากวาแบบทหนง โดยทาเลทตงแบบนเหมาะสาหรบการผลตทมโรงงานหลายแหง กระจายอยในหลานพนท โดยคลงสนคาแบบนจะทาหนาทเสมอนจดรวบรวมและกระจายสนคาอสระ (Consolidate point) ซงการเลอกทาเลทตงทเหมาะสมตองคานงถงตนทนการขนสงโดยรวม เปนหลก

การพจารณาเลอกทาเลทตงตามแนวทางทงสามเปนการพจารณาเชงคณภาพ แตอยางไรกตามในอดตไดมผพฒนาตวแบบ

ในการเลอกทาเลทตงเชงปรมาณไวมากมาย ในเอกสารฉบบนจะกลาวถงตวแบบการเลอกทาเลทตงบางตวแบบเทานน ซงเปนทรจกกนโดยทวไปและมรายละเอยดดงตอไปน

- ตวแบบจดศนยถวง (Centre of Gravity Model) ตวแบบการคานวณหาจดศนยถวง (Gravity point) ซงจะใชเปนจดทตงของคลงสนคา จาเปนตองใชขอมล 2

รายการคอ ปรมาณอปสงคของการขนสง (Transportation demand) และคาตาแหนงพกด (Coordinate) ของพนทตางๆ โดยทวไปจะกาหนดสญลกษณประกอบการอธบายดงตอไปน

ให i แทน ดชนแสดงตาแหนงของจดตางๆ โดยทงจดตนทางและปลายทางการขนสง

10

di แทน อปสงคของการขนสงทตาแหนง i ทงขนเขาและขนออก (Transportation demand) xi แทน คาพกดในแนวดงของตาแหนง i (ดวยระบบ GPS แบบ UTM ซงใชทวไปในทางทหาร ) yi แทน คาพกดในแนวราบของตาแหนง i ดงนน จะสามารถคานวณหาคาพกดของจดศนยถวง (Xg,Yg) ทงในแนวดงและแนวราบไดสมการตอไปน

Xg = ∑i

ii xd /∑i

id (1)

Yg = ∑i

ii yd /∑i

id (2)

ตวอยางตอไปนแสดงการประยกตใชตวแบบจดศนยถวงเพอคานวณหาตาแหนงทตงของคลงสนคา สมมตวาตารางตอไปนแสดงอปสงคของการขนสงและตาแหนงพกดของจงหวดตางๆ ทเปนตนทางหรอปลายการขนสง

ตารางแสดงตวอยางการคานวณหาจดศนยถวงเพอหาตาแหนงทตงของคลงสนคา

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ปรมาณ (ตน) N (X) E (Y) 1 เลย 1,306,014 17.41309 101.68712 2 หนองบวลาภ 661,107 17.16886 102.32376 3 อดรธาน 4,288,614 17.41583 102.97412 4 หนองคาย 620,209 18.03875 103.21835 5 สกลนคร 922,453 17.46248 103.78090 6 นครพนม 423,788 17.46797 104.47516 7 มกดาหาร 953,584 16.57612 104.52182 8 ยโสธร 488,935 15.97516 104.31052 9 อานาจเจรญ 411,084 15.82972 104.63432

10 อบลราชธาน 1,244,057 15.35224 104.98009 11 ศรสะเกษ 1,070,680 14.99824 104.36266 12 สรนทร 1,431,341 14.81713 103.66564 13 บรรมย 2,120,138 14.88848 103.02626 14 มหาสารคาม 1,236,307 16.01906 103.13328 15 รอยเอด 1,321,568 15.88734 103.76443 16 กาฬสนธ 3,691,603 16.64747 103.60802 17 ขอนแกน 5,396,658 16.37306 102.60915 18 ชยภม 3,854,758 15.92302 101.95604 19 นครราชสมา 10,606,820 15.28912 102.32925 Gravity Point 16.06911 102.93042 - การพจารณาปจจยแบบถวงนาหนก (The Weighted-Factor Rating Model) การพจารณาเลอกทาเลทตงของคลงสนคาดวยการพจารณาปจจยแบบถวงนาหนกมขนตอนดงตอไปน 1. กาหนดปจจยทมความสาคญในการคดเลอกทตง โดยสามารถกาหนดไดโดยความคดเหนของผเชยวชาญหลายๆ

ทานหรอการทบทวนวรรณกรรมหรองานวจยทกยวของ 2. ใหน าหนกของแตละปจจย ซงโดยปกตจะมคาน าหนกของแตละปจจยตงแต 0 ถง 1 โดยทน าหนกของทกปจจย

รวมกนได 1 3. กาหนดตวเลอกของสถานทตงคลงสนคาหลายๆ ท (Candidate)

11

4. พจารณาใหคะแนนแตละสถานทในแตละปจจย โดยมคาคะแนนตงแต 0 – 100 5. คณคะแนนในแตละปจจยกบนาหนกของแตละปจจย 6. สถานทตงทไดคะแนนรวมสงสด จะเปนสถานทตงทสมควรเลอก ตารางตอไปนแสดงตวอยางการประยกตใชการพจารณาปจจยแบบถวงน าหนก เพอหาทตงของคลงสนคา จากตาราง

ปจจยทมผลตอการเลอกสถานทตงมทงหมด 5 ปจจย คอ ตนทนคาแรงของแตละสถานท ความใกลชดตลาด หวงโซอปทานทรองรบ คณภาพชวต และความมงคงของรฐบาลทองถน โดยทสถานททเปนตวเลอกมทงหมด 3 ประเทศ คอ จน สงคโปร และอนโดนเซย จากการพจารณาคะแนนของแตละสถานทในแตละปจจยและนาผลมาคณกนตามขนตอนท 5 จะไดวา ประเทศจน เปนประเทศทเปนทางเลอกของตงคลงสนคาสาหรบตวอยางน เพราะมคะแนนรวมสงทสด คอ 84 คะแนน โดยทประเทศทมคะแนนเปนลาดบทสองคอ สงคโปร (74 คะแนน) และประเทศอนโดนเซยเปนลาดบสดทาย (68 คะแนน)

ตารางแสดงตวอยางของการประยกตใชการพจารณาปจจยแบบถวงนาหนก

คะแนน ปจจย นาหนก จน สงคโปร อนโดนเซย

ตนทนคาแรง 0.20 100 40 90 ความใกลชดตลาด 0.15 100 60 80 หวงโซอปทานทรองรบ 0.25 80 80 60 คณภาพชวต 0.30 70 90 60 ความมงคงของรฐบาล 0.10 80 100 50 คะแนนถวงนาหนก 84 74 68

นอกจากการใชตวแบบจดศนยถวงและการพจารณาปจจยแบบถวงน าหนกแลว การเลอกทาเลทตงของคลงสนคายง

สามารถทาไดอกหลายวธ เชน การใชตวแบบคณตศาสตร (Optimization) การวเคราะหจดคมทน (Break even point analysis) การประยกตใชการตดสนใจแบบการวเคราะหเชงลาดบชน (Analytical Hierarchy Process) เปนตน

2.2 แนวทางการกาหนดขนาดของคลงสนคา

การกาหนดขนาดของคลงสนคาเปนเรองทสาคญ ทงนขนาดของคลงสนคาจะแปรผกผนกบจานวนคลงสนคา โดยทปจจยตางๆ ทควรคานงถงในการกาหนดขนาดของคลงสนคามดงตอไปน

ก) ขนาดของสนคาหรอบรรจภณฑและปรมาณของสนคาทตองจดเกบ ทงนสามารถคานวณหาไดโดยพจารณาถง

ความสามารถในการจดเกบของคลงสนคา (Capacity) กลาวไดวาตองพจารณาหาวาคลงสนคาตองการเกบสนคาเปนปรมาณกชน กกลอง กตน กลตร หรอกพาเลท เปนตน

ข) ระดบการบรการของคลงสนคา โดยทคลงสนคาทมระดบการบรการสงจะตองการใชพนทมาก สวนคลงทมระดบการบรการตาจะตองใชพนทนอยลง ทงนสถานทตงของคลงสนคากจะมผลเชนเดยวกน

ค) รอบเวลาในการนาสนคาเขาหรอออก ทงนสนคาทมรอบระยะเวลาในการนาเขาหรอออกทนาน จะตองการพนทในการจดเกบทมากขน สวนคลงสนคาทมรอบระยะเวลาในการนาสนคาเขาและออกทสนจะสามารถลดพนทของคลงสนคาลงได ตวอยางเชนคลงสนคาแบบ Cross docking อาจจะไมตองมพนทในการจดเกบสนคาเลยหรอมปรมาณทนอยกได เปนตน

ง) การกาหนดขนาดของคลงสนคาตองคานงปรมาณของสนคาทตองการจดเกบมากทสดเทาทตองการ และรวมกบพนทสาหรบกจกรรมตางๆ ทจะเกดขนภายในคลงสนคาดง เชน รปแบบการวางผงคลงสนคา ประเภทของชนวาง การจดเกบ การเคลอนยาย อปกรณขนถาย และทางเดนหรอทางถนนทตองการ และการใชพนทในแนวสง เปนตน

12

2.3 การวางผงคลงสนคา ภายหลงจากการเลอกทาเลทตงและกาหนดขนาดของคลงสนคาแลว การดาเนนการในขนตอนตอไปคอการวางผง

คลงสนคา ซงกคอการกาหนดตาแหนงทตงของหนวยงานตางๆ ภายในคลงสนคา การกาหนดทตงของชนวางสนคาและการกาหนดทางเดนหรอทางรถวงหรอการจราจรภายในคลงสนคา ทงนเพอใหเกดประสทธภาพการทางานทดทสด เชน มการใชพนททมากทสด มการเคลอนยายสนคาทมประสทธภาพสงสด เปนตน ภาพดานลางแสดงตวอยางของผงของคลงสนคาชนดหนง ซงจะแสดงถงพนทในการวางสนคาและทางเดนในการนาสนคาเขาและออกจากคลงสนคา

ภาพแสดงตวอยางของผงของคลงสนคา (Layout)

รปแบบการวางสนคาและอปกรณชนวางสนคา

การวางผงคลงสนคาตองคานงองคประกอบหลายดาน องคประกอบทสาคญทสดคอรปแบบของการจดวางสนคาและอปกรณทใชในการจดเกบ (ชนวาง) รายละเอยดตอไปนจะแสดงถงขอมลเบองตนของรปแบบการวางสนคาและอปกรณทใชในการจดเกบ สนคาแบบตางๆ ก) การวางสนคาแบบ Block Stacking รปแบบการวางสนคาทเปนพนฐาน คอ การวางสนคาบนพนโดยไมไดใชชนวางสนคา (Shelf or Rack) การวางสนคาแบบนมชอเรยกวา Block Stacking เปนวธจดเกบแบบพนฐานทสด นนคอการตงสนคาบนพาเลท (Pallet) โดยตงขนจากดานลางกบพนคลงสนคา และตงซอนพาเลท 2-3 ชน ขนอยกบความแขงแรง ของบรรจภณฑ ขอเดนของการจดวางแบบ Block Stack คอประหยดคาใชจายทางดานอปกรณ มความยดหยนพอสมควรในการจดเรยงพนททใชตงบนพาเลท และเปลยนสถานทจดเกบไดงาย ขอเสย คอ การจดเรยงกองไมสามารถทาเปนกองโต มฉะนนจะไมสามารถหยบสนคาทวางอยตรงกลางหรอทอยลกเขาไปได วธจดเกบนเหมาะสาหรบสนคาทมการเคลอนไหวเขาออกเรว

13

ภาพแสดงตวอยางของการวางสนคาแบบ Block Stacking

ข) การวางสนคาดวยชนวางแบบ Selective Pallet Racking Selective Pallet Racking ประกอบดวยโครงเหลกทจดในแนวตงและประกอบดวย Load Beam สาหรบ Selective เปนวธจดเกบทมแพรหลายสาหรบสนคาทตงบนพาเลท (Palletized Goods) และเปนระบบการจดเกบทงายและถกกวาระบบจดเกบอนๆ ยกเวน Block Stacking ภาพตอไปนแสดงตวอยางของ Selective Pallet Racking

ภาพแสดงตวอยางของการวางสนคาดวยชนวางแบบ Selective Pallet Racking

ค) การวางสนคาดวยชนวางแบบ Drive in Racking Drive in Racking เปนวธจดเกบทมปรมาณ Pallet จดเกบจานวนตอเนองโดยไมมทางเดนระหวาง Rack ภาพตอไปนแสดงตวอยางของ Drive in Racking

ภาพแสดงตวอยางของการวางสนคาดวยชนวางแบบ Selective Pallet Racking

14

ง) การวางสนคาดวยชนวางแบบ Pallet flow rack Pallet flow rack เปนวธจดเกบทม Pallet จดเกบอยางตอเนอง โดยทพาเลทจะไหลเคลอนท โดยมทศทางการไหลดงภาพตอไปน

ภาพแสดงตวอยางของการวางสนคาดวยชนวางแบบ Pallet flow rack จ) การวางสนคาดวยชนวางแบบ Mobile pallet racking Mobile pallet racking เปนวธจดเกบโดยทชนวางสามารถเคลอนทได ดงรป

ภาพแสดงตวอยางของการวางสนคาดวยชนวางแบบ Mobile pallet racking นอกจากนยงมชนวางสนคาแบบตางๆ ซงมความหลากหลายดงไดแสดงดงรปตอไปน

ภาพแสดงตวอยางของการวางสนคาดวยชนวางแบบ Standard shelving

15

ภาพแสดงตวอยางของการวางสนคาดวยชนวางแบบ Small part shelving

ภาพแสดงตวอยางของการวางสนคาดวยชนวางแบบ Carton live shelving

ภาพแสดงตวอยางของการวางสนคาดวยชนวางแบบ Long span shelving การวางผงคลงสนคา การวางผงคลงสนคาตองคานงองคประกอบหลายดาน นอกเหนอจากรปแบบและรปรางของอปกรณตางๆ และชนวางแลวยงตองคานงถงองคประกอบทสาคญๆ ดงตอไปน

- ประสทธภาพสงสดในการใชพนทตางๆ เชน พนทจดเกบ สานกงาน จดรบ จดสงสนคา เปนตน - กระบวนการเคลอนยายสนคาภายในพนทจดเกบ ควรตองมประสทธภาพโดยมระยะทางโดยรวมตาทสด - ลดคาใชจายดาเนนการและคาใชจายประเภทการจดเกบตามความเหมาะสม - ลดการบรหารและกจกรรมทไมเกยวของกบการเคลอนสนคาใหมากทสด - ใหมความยดหยนในการเกบและการกระจายสนคา - บรรยากาศการทางานและระดบการใหบรการแกลกคา

16

หลกการวางผงคลงสนคาทสาคญคอ

- ควรใหเสนทางการทางานเปนเสนตรง ซงจะสามารถทาใหสนคาตางๆ มการเคลอนทไปในทศทางเดยวกน ทาใหงายตอระบบการขนถาย การวางผงในลกษณะนเปนรปแบบทไดรบความนยมโดยทวไป

- ควรใหมความยดหยนพอสมควร และไมยดหยนมากจนเกนไป จนทาใหขาดประสทธภาพในการดาเนนงาน - การกาหนดจดรบ จดสงสนคา ทเหมาะสม ซงอาจใชเปนจดเดยวกน หรอใกลเคยงกนกได แตควรเลอกจดททาให

เกดการดาเนนงานทมประสทธภาพสงสด การวางผงทมระยะทางเคลอนทสวนมากเปนเสนตรง ระยะการเคลอนทของพนกงานและสนคาตองสน กะทดรด ดงนน ชองทางเดนควรจะแคบทสดเทาทจะทาไดและไมควรเปนทางตน โดยทวไปผงคลงสนคาควรมความยดหยน สามารถเปลยนแปลงการจดเกบไดพอสมควร ไมมการกาหนดเสนแบงชองทางเดน แตยงคงไวซงประสทธภาพในการทางาน โดยทวไปขนตอนในการออกแบบคลงสนคาม 6 ขนตอนดงน

- กาหนดวตถประสงคของการวางผงคลงสนคา เชน ตองการออกแบบใหคลงสนคามระดบการบรการทด (Service level) มระยะเวลาในการหยบสนคาทนอย (Picking time) หรอตองการผงทใชประโยชนพนทไดมากทสด (Space utilization) หรอเปนคลงสนคาแบบ Cross docking หรอตองการผงคลงสนคาทมความยดหยนสงเพราะมแบบของผลตภณฑเปนจานวนมาก เปนตน

- ดาเนนการเกบขอมลทเกยวของ ไดแก ขนาดของพนทและอปกรณตางๆ รายละเอยดของสนคาคงคลง ยอดขายและความถในการจดเกบและหยบสนคา ขนาดของสานกงาน ขนาดของเสนทางตางๆ ทตองการ ขนาดของอาคาร ชนวาง ความสงแนวดง ประต ดาดฟา เพดาน ถงดบเพลง ปลกไฟ ตลอดจนเอกสารตางๆ ทเกยวของ เปนตน

- วเคราะหขอมล ตางๆ เพอกาหนดแผนทตงของหนวยงานหรอกจกรรมตางๆ ไดแก ก) การประเมนขอมลดานตางๆ เพอกาหนดอปกรณในการขนถาย (Material handling) เชน การ

วเคราะหรายการสนคา หรอ SKU - Stock Keeping Unit ประเภทของหบหอ (Package type) จานวนหบหอในหนงหนวยขนถาย (Unit load หรอ pallet) ขนาดความกวาง x ยาว x สง และนาหนกของหนงหนวยขนถาย เปนตน

ข) การประเมนกาหนดทตงของสถานทจดเกบ ชนวางตางๆ กลาวคอกาหนดชองและตาแหนงทวางของชนจดเกบตางๆ และการออกแบบระบบจดเกบสนคา ซงโดยทวไปจะมหลายระบบ รายละเอยดดไดจากเนอหาบทท 4

ค) การประเมนทางเดน ในการคานวณพนททงหมดของคลงสนคาจะตองพจารณาความตองการของพนททางเดน เปนสงจาเปนสาหรบการเขาถงจดเกบสนคา และใชเพอผานไปตามสวนตางๆของคลงสนคา การพจารณาทางเดนตองคานงถง การนาสนคาเขาเกบกบการจายสนคา ใหเกดขนในเวลาเดยวกนหรอไม คนจดสนคา จะทางานททางเดนระหวางทรถฟอรคลฟท (Forklift) ทางานหรอไม จะตองประเมนถงเปอรเซนตพนทวางในการจดเกบทพงเกดขน โดยเฉพาะอยางยงถาจดเกบและกระจายสนคาแบบคงท (Fixed Storage) พนทวางจะเกดขนไดถง 20% ในขณะทจดแบบสม (Random System) เปอรเซนตสญเสยจะนอยลง

ง) สรปความตองการใชพนทในคลงสนคา โดยคานวณพนททใชในการจดเกบสนคา สรปประเภทการจดเกบ เชน ประเภทและขนาดของพาเลทและชนวาง (Pallet and rack) ความกวาง ความยาวของทางเดน พนทวางทจะพงเกดขนจากประเภทของการจดเกบ พนททเปนจดพกสนคา สาหรบการรบสนคา และการจายสนคา และสานกงาน

- กาหนดแผนและแนวทางเลอก โดยกาหนดระยะเวลาในการดาเนนการสรางตางๆ ตลอดจนการสรางแบบจาลองซงอาจเปนกระดาษแขง พมพเขยวหรอพลาสตก เปนตน

- ดาเนนการตามแผนการดาเนนงาน - การตดตามผลงาน

17

3. การประยกตระบบ SLP (Systematic Layout Planning) ในการวางผงคลงสนคา

ในบทนจะอธบายถงกระยกตวธการวางผงแบบ SLP (Systematic Layout Planning) เพอทาการวางผงคลงสนคา ซงมรายละเอยดดงตอไปน

3.1 แนวคดการวางผงดวยวธ SLP กระบวนการวางผงแบบ SLP เปนกระบวนการวางผงแบบลองผดลองถก (Trail and error) ซงมงเนนไปทระดบของความสมพนธระหวางแผนกตางๆ หรอกจกรรมตางๆ วาควรมการวางใกลกนหรอไม โดยพจารณาระดบความใกลชดของแตละแผนกทละคจนครบทกค ตวอยางตอไปนแสดงขนตอนการใชกระบวนการ SLP เพอวางผงรานคาแหงหนง

ก) การกาหนดเหตผลเพอกาหนดระดบความสมพนธ ขนตอนแรกในกระบวนการ SLP คอ การกาหนดสญญลกษณของเหตผลตางๆ ทจะใชในการประเมนระดบ

ความสมพนธระหวางแผนกตางๆ หรอกจกรรมตางๆ ตารางขางลางแสดงตวอยางของการกาหนดสญญลกษณ (Code) ของเหตผลเพอใชในการประเมนระดบความสมพนธ

ตารางแสดงสญญลกษณของเหตผลทใชในการกาหนดระดบความสมพนธ

ข) การกาหนดสญญลกษณแสดงระดบความใกลชด ขนตอนตอไปของกระบวนการ SLP คอ การกาหนดสญญลกษณเพอใชแสดงระดบความใกลชด ซงจะใชเปนตว

บงชถงระดบความสมพนธระหวางแผนก หรอกจกรรมตางๆ วาควรอยใกลชดกน หรอหางกนมากนอยเพยงใด ตารางดานลางแสดงตวอยางของการกาหนดสญญลกษณเพอแสดงระดบความใกลชด

ตารางแสดงสญญลกษณแสดงระดบความใกลชดของแผนกตางๆ

Code

1

2

3

4

5

6

Reason

Type of customer

Ease of supervision

Common personnel

Contact necessary

Share same price

Psychology

Value

A

E

I

O

U

X

Closeness Line code

Numerical weights

Absolutely necessary

Especially important

Important

Ordinary closeness OK

Unimportant

Undesirable

16

8

4

2

0

80

18

ค) การประเมนความสมพนธระหวางแผนกตางๆ เปนคๆ ขนตอนตอไปของกระบวนการ SLP คอ การนาสญญลกษณแสดงเหตผล และสญญลกษณแสดงความใกลชด มา

ทวนสอบความสมพนธของแผนกตางๆ โดยการประเมนระดบความสมพนธเปนคๆ ซงในการประเมนนอาจจะใชความคดเหนของผเชยวชาญ หรอการระดมสมองของผทเกยวของกได ตารางดานลางเปนตวอยางของการประเมนความสมพนธเปนคๆ ของธรกจแหงหนง

ตารางแสดงตวอยางการประเมนระดบความใกลชดของแผนกตางๆ

ง) การวาดแผนผงแสดงความสมพนธระหวางแผนก (Relationship diagram) ขนตอนตอไปของกระบวนการ SLP คอ การนาผลการประเมนความสมพนธมาสรางเปนแผนผงแสดง

ความสมพนธ เพอสะทอนภาพรวมของระดบความสมพนธระหวางแผนกตางๆ

ภาพแสดงตวอยางของแผนผงแสดงความสมพนธ (Relationship diagram)

จ) พฒนาผงโดยพจารณาจากผงแสดงความสมพนธระหวางแผนก ขนตอนตอไปของกระบวนการ SLP คอ การนาผงแสดงความสมพนธระหวางแผนก มาพฒนาผงจรง โดยวาง

แผนกตางๆ ลงพนทจรง โดยพยายามเรยงแผนกตางๆ โดยใหสอดคลองกบผงแสดงความสมพนธระหวางแผนกทไดรบ ในการพฒนาผงจรงน อาจจะตองมการปรบผงดวยกระบวนการลองผดลองถก (Trail and error) เพอใหไดผงจรงทสอดคลองกบผงแสดงความสมพนธระหวางแผนกมากทสด

ภาพแสดงตวอยางของผงจรงทไดโดยพจารณาจากแผนผงแสดงความสมพนธ

1

2

4

3

5

U U

E

A

I

19

3.2 การประยกต SLP เพอวางผงกจกรรมของคลงสนคา

ภาพตอไปนแสดงความสมพนธของกจกรรมตางๆ ภายในคลงสนคาตวอยางแหงหนง จากแผนภาพจะพบวาทคลงสนคาตวอยางมกจกรรมทงหมด 10 กจกรรม ซงตองการวางแผนวาจะวางกจกรรมตางๆ ไวในสวนใดของคลงสนคา ดวยหลกการของ SLP ดงนนจงมความจาเปนตองวเคราะหความสมพนธของแตละกจกรรมวาควรมความใกลชดกนมากนอยเพยงใด

ภาพแสดงตวอยางผงการกาหนดความสมพนธกจกรรมคลงสนคา ในการวเคราะหความสมพนธระหวางกจกรรม ตองกาหนดสญญลกษณของความสมพนธกอน ซงโดยทวไปจะกาหนด

สญญลกษณดงตารางตอไปน ตารางแสดงสญญลกษณของความสมพนธซงใชเปนตวอกษรภาษาองกฤษและรหสเหตผลตางๆ

ลาดบความสาคญ

เหตผลของความสาคญ

A จาเปนอยางยง E สาคญพเศษ I สาคญ O ใกลชดปกต U ไมสาคญ X ไมตองการ

1.ดแลตรวจตรา 2.ความปลอดภยในการทางาน 3.การไหลของสนคา 4.การไหลของงาน 5.การควบคมสนคา 6.จาเปนตองใชอปกรณเครองมอ 7.แบงปนพนท 8.สขภาพและความปลอดภยของพนกงาน 9.การปองกนภย

จากแผนภาพความสมพนธจะไดวา กจกรรมการรบสนคา และกจกรรมการตรวจสอบสนคา มความสมพนธกนในระดบ

A คอ มความจาเปนอยางยง ดวยเหตผลขอท 5 คอ เปนเรองของการควบคมสนคา ดงนนในแผนภาพความสมพนธจงใหระดบคะแนนไวท A-5 เปนตน ในระดบคะแนนของกจกรรมอนๆ กจะพจารณาดวยหลกการเดยวกนคอการพจาณาเปนคๆ โดยตองพจารณาใหครบทกค สาหรบในการใหคะแนนนนคงใชเปนการระดมความเหนหรอการสอบถามจากผเชยวชาญเปนหลก เนองจาก

A 5

A 3

I 3

U U

U U

U O 4

E 3

O 4

O 4

O 4 O 4

O 4

U U

U

U

U U

U U

U U

O 4

O 8

E 3

U

U O 8

X 9

E 6 E 6 E 3

I 1

A 5

X 9 X

9 X 9

O 8 O

8 I 1

I 3

U

การรบสนคา

การจดเกบบนชนวางเปนฐาน

การเบกสนคาจากชนวาง

การเบกสนคาจากตชนวาง

พนทเตรยมจดสง

การบรการโดยพนกงาน

กระบวนการขอมล

การตรวจสอบ

ระบบการจดเกบอตโนมต

การจดเกบเปนถง

20

กระบวนการ SLP นเปนการวเคราะหเชงคณภาพเปนหลก เมอพจารณาครบทกคแลว กจะสามารถนาแผนภาพความสมพนธระหวางกจกรรมไปสรางเปน แผนภาพแสดงความสมพนธ (Relationship diagram) ไดตวอยางตอไปน

ภาพแสดงตวอยางแผนภาพความสมพนธของกจกรรมคลงสนคาตางๆ (Relationship diagram)

จากแผนภาพความสมพนธจะทราบถงกจกรรมทควรอยใกลชดกน และกจกรรมทควรอยหางกน จากแผนภาพจะสามารถ

กลาวไดวา กจกรรมทควรอยใกลกนคอ กจกรรมการรบสนคา การตรวจสอบสนคา และ คลงสนคาอตโนมต สวนกจกรรมทควรอยใกลกนในระดบรองลงมาคอ การตรวจสอบ การจดเกบ การเบกจายจากชนวาง นอกจากนกจกรรมการเบกจากตชนวางควรอยใกลกบพนทจดสง และกจกรรมการรบสนคาควรอยใกลกบการจดวาง สวนกจกรรม การบรการของพนกงาน กระบวนการขอมลและการเบกสนคาควรอยใกลดวยระดบปกต เปนตน

จากผลการวเคราะหความสมพนธดงแผนภาพ จะสามารถใชเปนแนวทางในการจดตาแหนงของกจกรรมตางๆ ลงในผง

ของคลงสนคา และจะไดดาเนนการสรางแบบจาลองของผงของคลงสนคา เปนลาดบตอไป

4. การแบงกลมสนคา การนาสนคาเขาคลงและการจดเกบและการนาสนคาออกจากคลง ถงแมวากจกรรมในคลงสนคาจะมมากมาย แตกจกรรมทมความสาคญมากนนม 3 กจกรรม คอ การแบงกลมสนคา การ

นาเขาสนคาเขาคลงและการจดเกบสนคา และ การนาสนคาออกจากคลง ในบทนจะใหรายละเอยดเกยวกบกจกรรมดงกลาว

4.1 การจดกลม ABC และหลกการของพาเรโต (ABC Analysis or Pareto’s Law)

การนาเขาสนคาเขาคลงและการจดเกบสนคานน เปนกจกรรมทสาคญทสงผลตอประสทธภาพในการดาเนนงานของคลงสนคา สบเนองจากคลงอาจมปรมาณสนคาเปนจานวนมากและจานวนมากมายหลายชนด การจดแบงกลมสนคาจงเปนเรองทสาคญ การวเคราะหแบบ ABC (ABC Analysis) เปนแนวคดทใหความสาคญกบสนคาตามกลมสนคาโดยการจดลาดบสนคาตามยอดขายหรอสวนแบงกาไรของสนคานน ซงสนคาทจดอยในกลม A จะประกอบดวยสนคาเพยงไมกประเภทหรอมจานวน SKU (Stock Keeping Unit) นอยแตเปนสนคาทมยอดขายหรอสวนแบงกาไรมากทสด สวนสนคาทมยอดขายหรอสวนแบงกาไรรองลงไปจะไดรบความสาคญนอยลงเปน B และ C ตามลาดบ

21

ภาพแสดงหลกการแบงกลม ABC ตามหลกการของพาเรโต

James และ Jerry (1998) ไดกลาวไวในหนงสอเรอง The Warehouse Management Handbook; the second edition ในเรองการจดตาแหนงการวางสนคา (Stock location assignment) โดยไดกลาวถงเกณฑการจดกลม ABC ไววาเปนเกณฑทนยมใชกนอยางแพรหลายในเรองการจดกลมเพอกาหนดตาแหนงการวางสนคา โดยจะจดกลมตามการเคลอนไหว (Movement) ของสนคา โดยจากการจดสนคาตามเกณฑดงกลาวจะพบวาสนคาทมจานวนเพยง 20% นนจะมการเคลอนไหว ของสนคามากถง 80% ของสนคาทงหมด

ตารางแสดงการจดกลมตามวธการ ABC

Classification Percent of SKUs Percent of Movement A 20% 80% B 25-30% 15% C 50-55% 5%

โดยสนคาทจดอยในกลม A นนควรเปนสนคาทองคกรควรใหความสาคญและควรมการตดตามหรอการจดการดแล

อยางใกลชด เพราะเปนสนคาทขายดและควรจดตาแหนงในการจดเกบใหอยในตาแหนงทสะดวกตอการจดเกบและสะดวกตอการหยบ (Pick) มากทสด มากกวาสนคาประเภท B และ C แตทงนในการใชเกณฑ ABC นน อาจมการจดแบงกลมสนคาเปนกลมยอยลงไดมากกวา 3 อนดบ เชนอาจจดแบงเปน A, B, C และ D ตามลาดบเพอเปนการกระจายเปอรเซนการเคลอนไหวหรอยอดขายของสนคาในกลม A ออกมา เชน สนคาทมการเคลอนไหว (Movement) หรอมยอดขาย 50% ใหจดอยในกลม A สนคากลม B เทากบ 30% สนคากลม C เทากบ 12% และ สนคากลม D เทากบ 8% เปนตน 4.2 การนาสนคาเขาคลงและการจดเกบ (Storage)

James และ Jerry (1998) ไดกลาวไวในหนงสอเรอง The Warehouse Management Handbook; the second edition ในเรองการนาสนคาเขาคลงและการจดเกบ (Stock location methodology) โดยมการจดแบงรปแบบในการจดเกบสนคานนออกเปน 6 แนวคด คอ

ก) การจดเกบแบบไมเปนทางการ (Informal system) การจดเกบแบบไมเปนทางการ เปนรปแบบการจดเกบสนคาทไมมการบนทกตาแหนงการจดเกบเขาไวในระบบ และ

สนคาทกชนดสามารถจดเกบไวตาแหนงใดกไดในคลงสนคา ซงพนกงานทปฏบตงานในคลงสนคานนจะเปนผทรตาแหนงในการจดเกบรวมทงจานวนทจดเกบ ซงจะเหนไดวารปแบบการจดเกบนเหมาะสาหรบคลงสนคาทมขนาดเลก มจานวนสนคาหรอ SKU นอย และมจานวนตาแหนงจดเกบ (Location) ทจดเกบนอยดวย สาหรบในการทางานนนจะมการแบงพนกงานทรบผดชอบ

22

เฉพาะเปนโซนๆ โดยทแตละโซนนนไมไดมแนวทางการปฏบตในเรองการจดเกบทแนนอน แลวแตพนกงานทปฏบตงานในโซนนนๆ ดงนนจงไมไดมแนวทางทเหมอนกน จงทาใหอาจเกดปญหาการจดเกบหรอการทหาสนคานนไมเจอในวนทพนงานทประจาในโซนนนไมมาทางาน ตารางดานลางจะแสดงการเปรยบเทยบขอดและขอเสยของรปแบบการจดเกบสนคาแบบไมเปนทางการ

ตารางแสดงขอดและขอเสยของการจดเกบไมเปนทางการ (Informal system) ขอด ขอเสย

-การบารงรกษาตา -มความยดหยนสง

- ยากตอการชตาแหนงของสนคา - ขนกบการทางานของพนกงาน - ขาดประสทธภาพ

ข) การจดเกบแบบคงตาแหนง (Fixed location system) แนวความคดในการจดเกบสนคารปแบบนเปนแนวคดทมาจากทฤษฎทวา คอ สนคาทกชนดหรอทก SKU นนจะม

ตาแหนงจดเกบทกาหนดไวตายตวอยแลว ซงการจดเกบรปแบบนเหมาะสาหรบคลงสนคาทมขนาดเลก มจานวนพนกงานทปฏบตงานไมมากและมจานวนสนคาหรอจานวน SKU ทจดเกบนอยดวย โดยจากการศกษาพบวาแนวคดการจดเกบสนคานจะมขอจากดหากเกดกรณทสนคานนมการสงซอเขามาทละมากๆจนเกนจานวนตาแหนงจดเกบ (Location) ทกาหนดไวของสนคาชนดนนหรอในกรณทสนคาชนดนนมการสงซอเขามานอยในชวงเวลานน จะทาใหเกดพนททเตรยมไวสาหรบสนคาชนดนนวาง ซงเปนการใชพนททขาดประสทธภาพ (Low utilization)

ตารางแสดงขอดและขอเสยของรปแบบการจดเกบสนคาแบบคงตาแหนง (Fixed location system) ขอด ขอเสย

-งายตอการจดตงคลง -งายตอการดแลรกษา

- ประสทธภาพการใชพนทตา - มพนทวางสาหรบสนคาทมสตอกตา - ตองกาหนดพนทสาหรบคาสตอกสงสดของแตละสนคา

ค) การจดเกบแบบตามเลขสนคา (Part number system) การจดเกบแบบตามเลขสนคา (Part number system) มแนวคดใกลเคยงกบการจดเกบแบบคงตาแหนง

(Fixed location system) โดยขอแตกตางนนจะอยทการเกบแบบตามเลขสนคา (Part number system) นนจะมลาดบการจดเกบเรยงกน เชน เลขสนคาหมายเลข A123 นนจะถกจดเกบกอนเลขสนคาหมายเลข B123 เปนตน ซงการจดเกบแบบนจะเหมาะกบบรษททมความตองการสงเขาและนาออกของเลขสนคา (Part number) ทมจานวนคงทเนองจากมการกาหนดตาแหนงการจดเกบไวแลว ในการจดเกบแบบเลขสนคา (Part number) นจะทาใหพนกงานรตาแหนงของสนคาไดงาย แตจะไมมความยดหยนในกรณทองคกรหรอบรษทนนกาลงเตบโตและมความตองการขยายจานวน SKU ซงจะทาใหเกดปญหาเรองพนทในการจดเกบ

ตารางแสดงขอดและขอเสยของการจดเกบแบบตามเลขสนคา (Part number system) ขอด ขอเสย

-งายตอการคนหาสนคา -งายตอการเขาถงสนคา -งายตอการจดตงคลง

- ขาดความยดหยน - ยากตอการปรบคาปรมาณ - การเพมชนดของผลตภณฑ ทาใหตองขยบสนคาทงหมด - ประสทธภาพการใชพนทตา

23

ง) การจดเกบตามประเภทสนคา (Commodity system) การจดเกบตามประเภทสนคาเปนรปแบบการจดเกบสนคาตามประเภทของสนคา (Product type) โดยมการจด

ตาแหนงการวางคลายกบรานคาปลกหรอตามซเปอรมาเกต (Supermarket) ทวไปทมการจดวางสนคาในกลมเดยวกนหรอประเภทเดยวกนไวทต าแหนง (Location) ทใกลกน ซง รปแบบในการจดเกบสนคาแบบนจดอยในประเภทผสม (Combination system) ซงจะชวยในการเพมประสทธภาพในการจดเกบสนคาคอมการเนนเรองการใชพนท (Space utilization) มากขน และยงงายตอพนกงานหยบ (Pick) สนคา ในการทราบถงตาแหนงของสนคาทจะตองไปหยบ แตมขอเสยเชนกนเนองจากพนกงานทหยบ สนคาจาเปนตองมความรในเรองของสนคาแตละชนดหรอแตละยหอทจดอยในประเภทเดยวกน ไมเชนนนอาจเกดการหยบสนคาผดชนดได ตารางดานลางแสดงขอดและขอเสยของการจดเกบในรปแบบน

ตารางแสดงขอดและขอเสยของการจดเกบตามประเภทสนคา (Commodity system)

ขอด ขอเสย -มการจดกลมสนคา -สามารถเพมประสทธภาพในการหยบได -มความยดหยนเพมขน

- มโอกาสในการหยบผด - ตองมความรเรองสนคาแตละประเภท - เพมประสทธภาพการใชพนท แตไมดทสด - มความยากในการจดกลมบางสนคา

จ) การจดเกบแบบสม (Random location system) การจดเกบแบบสมเปนการจดเกบทไมไดกาหนดตาแหนงตายตว ทาใหสนคาแตละชนดสามารถถกจดเกบไวในตาแหนง

ใดกไดในคลงสนคา แตรปแบบการจดเกบแบบนจาเปนตองมระบบสารสนเทศในการจดเกบและตดตามขอมลของสนคาวาจดเกบอยในตาแหนงใด โดยตองมการปรบ (Update) ขอมลอยตลอดเวลาดวย ซงในการจดเกบแบบนจะเปนรปแบบทใชพนทจดเกบอยางคมคา เพมอตราการใชพนท (Space utilization) และเปนระบบทถอวามความยดหยนสงเหมาะกบคลงสนคาทกขนาด

ตารางแสดงขอดและขอเสยของการจดเกบแบบสม (Random location system)

ขอด ขอเสย -การใชพนทมประสทธภาพ -มความยดหยน -งายตอการขยาย -เขาใจงาย

- ตองการระบบบนทกทด - ตองการรายละเอยดมากในการบนทก

ฉ) การจดเกบแบบผสม (Combination system) การจดเกบแบบผสมเปนรปแบบการจดเกบทผสมผสานหลกการของรปแบบการจดเกบในขางตน โดยตาแหนงในการ

จดเกบนนจะมการพจารณาจากเงอนไขหรอขอจากดของสนคาชนดนนๆ เชน หากคลงสนคานนมสนคาทเปนวตถอนตรายหรอสารเคมตางๆ รวมอยกบสนคาอาหาร จงควรแยกการจดเกบสนคาอนตรายและสนคาเคมดงกลาวใหอยหางจากสนคาประเภทอาหารและเครองดม เปนตน ซงถอเปนรปแบบการจดเกบแบบคงตว (Fix location) สาหรบพนททเหลอในคลงสนคานนเนองจากมการคานงถงเรองการใชพนท ดงนนจงจดเกบในพนทสวนทเหลอแบบสม (Random) โดยรปแบบการจดเกบแบบนเหมาะสาหรบคลงสนคาทกๆแบบ โดยเฉพาะอยางยงคลงสนคาทมขนาดใหญและสนคาทจดเกบนนมความหลากหลาย

ตารางแสดงขอดและขอเสยของการจดเกบแบบแบบผสม (Combination system) ขอด ขอเสย

-การใชพนทมประสทธภาพ -มความยดหยน -งายตอการขยาย -การควบคม ทาไดงาย

- สรางความสบสนได

24

นอกจากรปแบบการจดเกบ 6 แบบแลว ยงมหลกการจดพนท เพอการจดเกบสนคาในแตละประเภทดวย ทงนเพอเปนการเพมประสทธภาพในการทางาน ซงมรายละเอยดดงตอไปน

- สนคาทเขาออกบอย วางไวใกลประต (Fastest turning closest to the door) - สนคาเคลอนไหวเรว วางไวใกลประต ประต (Fast mover closest to the door) - สนคาคงคลงนอย วางไวใกลประต ประต (Small inventory closest to the door) - สนคานาหนกมาก วางไวใกลประต (High weight closest to the door)

4.3 การหยบสนคา (Order picking)

Halsey (2003) (อางถงใน วนนวต 2551) ไดอธบายหลกการทสาคญทเกยวของกบการปรบปรงการทางานในสวนของการหยบ (Pick) สนคาซงจะมผลทาใหการหยบสนคานนทาไดอยางมประสทธภาพมากยงขน ดงน

ก) การใชหลกของพาเรโต ในการจดประเภทสนคาตามลาดบความสาคญของมลคาหรอปรมาณการขายของสนคา โดย

การจดสนคาตามหมวดหมตามเกณฑดงกลาวจะทาใหชวยลดระยะเวลาทตองใชในการหยบสนคา (Picking time) ลงได ข) การหยบสนคาทมประสทธภาพนนตองมาจากการจดตาแหนงการวางสนคาอยางเปนระบบและมประสทธภาพ เพอทพนกงานจะไดหยบสนคาไดอยางสะดวกรวดเรว ไมตองเสยเวลาในการหาตาแหนงทใชจดเกบสนคา ดงนนจงควรมการระบตาแหนงของสนคาทจดเกบไวอยางชดเจน การหยบสนคาเปนการนาสนคาออกจากคลง การหยบสนคาทมประสทธภาพตองใชเวลาในการหยบตา (Picking time) และมระยะเวลาในการหยบทตา (Picking distance) และทสาคญควรมความผดพลาดจากการหยบทตาดวย (Picking error) ตลอดจนไมทาใหสนคาแตกหกเสยหายในระยะกระบวนการหยบสนคา Vaugan และ Petersen (1999) (อางถงใน วนนวต 2551) ไดอธบายแนวคดพนฐานในการหยบสนคา คอ แตละชองทางหลกจะเขามาหยบสนคาเพยงหนงครงเทานนและจะหยบในแถวแรกใหหมดกอนจงจะยายไปหยบตอในแถวถดไป สาหรบเสนทางเดนไปแถวถดไปจะไปทางใดนนตองพจารณาวาทางใดเปนทางทสนทสด ใหเลอกทางนนและในตอนเรมตนของกระบวนการหยบสนคานน จะตองเรมจากจดเรมตน (Depot) ไปทางชองซายสดทมสนคาทตองการอย เมอหยบสนคาทตองการหมดทกรายการในใบรายการหยบสนคา (Picking assignment หรอ Picking list) แลวจะตองเดนกลบไปยงจดเรมตน (Depot) เพอจบการทางาน

5. ระบบขอมลและเอกสารทเกยวของ

ระบบขอมลและเอกสารพนฐานของการจดการคลงสนคานนมความสาคญเปนอยางมาก ทงนในอดตระบบขอมลและเอกสารจะอาศยการใชระบบกระดาษเปนสาคญ เชน เอกสารใบตรวจรบสนคา การลงบตรบนทกสตอก (Stock card) เอกสารนาสงหรอเบกสนคาออกจากคลง เปนตน แตในปจจบนเทคโนโลยทางการสอสารไดกาวหนาไปมาก จงไดมการประยกตเทคโนโลยตางๆ กบงานการจดการคลงสนคามากขน เชน การใชรหสแทง (Barcode) หรอการใชเทคโนโลยอารเอฟไอด (RFID) เปนตน ทงนในบทนจะอธบายถงระบบเอกสารทจาเปนเบองตนสาหรบงานการจดการคลงสนคา

ก) เอกสารใบตรวจรบสนคา เอกสารใบตรวจรบสนคาเปนเอกสารทใชในการตรวจรบสนคาเพอนาสนคาเขาสคลงสนคา ทงนเนอหาสาระสาคญควรม

ประเภทของสนคา จานวนหรอปรมาณของสนคา วนทนาสนคาเขา (เพอใชประโยชนในการเบกดวยระบบเขากอนออกกอน FIFO) รายชอพนกงานผตรวจรบสนคา แหลงทมาของสนคา

ข) ใบบนทกสตอกของสนคา (Stock card)

25

เอกสารทสาคญในลาดบถดมาขนใบบนทกสตอกของสนคา (Stock card) ซงจะเปนเอกสารทบงบอกถงสถานะของสนคาแตละรายการวามเหลออยเปนปรมาณเทาไหร จดเกบอยทตาแหนงไหน (Location) ทงนเปนการควบคมปรมาณของสนคาเปนสาคญ

ค) ปายชบงสถานะของสนคา (Tag) ปายชบงสถานะของสนคาหรอทเรยกวา TAG มความสาคญมาก โดยทวไปจะตดอยทตวสนคาหรอภาชนะทบรรจ

สนคา ทงนเพอชบงและใหขอมลตางๆทเกยวของกบสนคา เชน ประเภทของสนคา จานวนสนคา วนทนาสนคาเขา และผตรวจรบสนคา ตาแหนงทจดเกบสนคา เปนตน

ง) เอกสารใบเบกสนคา หรอใบจดสงสนคา จ) เอกสารใบเบกสนคาหรอใบจดสงสนคา เปนเอกสารทใชอางองเมอทาการเบกสนคาออกจากคลง ทงนตองนายอด

ของการเบกไปตดยอดออกจากใบบนทกสตอกของสนคา (Stock card) เอกสารนควรมรายละเอยด คอ วนททาการเบก ประเภทสนคาทเบก จานวนหรอปรมาณทเบก ผททาการเบก และรายการสนคาทไดเบกออกไปและขอมลทเกยวของกบสนคารนนนๆ รายชอลกคาหรอแผนกททาการเบก เปนตน

แตอยางไรกตามในปจจบนเทคโนโลยการสอสารไดกาวหนาไปมาก ในงานการจดการคลงสนคาไดมการประยกตใช

เทคโนโลยดงกลาวบางประเภท เชน การใชรหสแทง หรอ อารเอฟไอด เปนตน ดงนนดวยเทคโนโลยใหมๆ นสามารถทาใหงานการจดเกบขอมล การคนหา การแสดงผล และการสงผานขอมล หรอการวเคราะหขอมล ทาไดงายขน ดงนนระบบการชบงสนคาทดจะใหเกดการตดตามตาแหนงของสนคาไดอยางแมนยา พรอมทงทาใหการสอบกลบขอมลของสนคาทาไดอยางมประสทธภาพ ซงในบางครงอาจมการปฏบตงานภายในคลงสนคาโดยไมมเอกสารเลยกได เพยงแตมการประยกตใชเทคโนโลยสอสารไดอยางเหมาะสม ทงนเพอเปนการลดความผดพลาดทอาจเกดขนไดจากพนกงาน (Human error) และยงทาใหการสบคนขอมลทาไดอยางรวดเรวและมประสทธภาพอกดวย

วชร (2547) และ เศรษฐพงศ (2547) (อางถงใน วนนวต 2551) ไดระบถงระบบการชบงอตโนมตไวดงน -ระบบรหสแทง ทเปนบารโคด 1 มต หมายถง ระบบสญญลกษณหรอเครองหมายของสนคาแทนเลขรหส ซงเปนระบบ

มาตรฐานสากล ประกอบไปดวยแถบสดาสลบสขาวหลายๆเสน ซงมความหนาบางไมเทากน แถบเสนเหลานจะถกกาหนดและสรางขนโดยเปนตวเลขทงชด เพอบอกถงประเทศทผลต ผผลต และชนดของสนคา ระบบบารโคดสามารถใชไดตงแตหนวยของผลตภณฑ หนวยการคา (ลง หบ กลอง) และหนวยของการขนสง (พาเลท คอนเทนเนอร กะบะ)

-ระบบรหสแทง ทเปนบารโคด 2 มต เปนระบบสญญลกษณสาหรบใชตดทสนคา ซงสามารถบรรจขอมลไดมากกวาระบบบารโคด 1 มตมากมาย และมขนาดทเลกกวา ทาใหเครองอานมจนาดเลกลงมาก และมความรวดเรว งายในการสแกน มความละเอยดสง ยากตอการปลอมแปลงและสามารถเขยนลงไปในสนคาโดยตรงได ซงจะใชมากในอตสาหกรรมอเลกทรอนกและพลาสตก เปนตน

-ระบบอกขระพเศษ เปนระบบทออกแบบมาใหสามารถอานไดทงตาเปลาและใชเครองอาน จดเดนคอสามารถบนทกขอมลไดมากและสามารถอานไดดวยตาเปลา ซงสามารถพบไดจากการออกเชคของธนาคารตางๆ

-ระบบ Biometric คอระบบทตรวจสอบลกษณะเฉพาะของบคคล เชน ลายพมพนวมอ เปนตน -ระบบสมารทการด (Smart card) ซงสามารถอานขอมลไดจากการรดบตรกบเครองอาน -ระบบ RFID ซงเปนระบบทอาศยคลนแมเหลกไฟฟาในชวงความถวทยในการตดตอสอสาร เปนระบบทใกลเคยงกบ

ระบบบารโคด แตไมตองนาเครองอานมาใกลตวชนงาน ซงทาใหการทางานสะดวกมากขน เพราะเปนการใชคลนเปนพาหะในการเดนทางเพออานขอมลจากแทก (Tag) ทตดอยกบทสนคา สาหรบประวต ขอมลพนฐานตางๆ ของระบบอารเอฟไอด สามารถดไดท www.autoidcenter.org หรอ members.surfbest.net

โครงสรางของเทคโนโลยอารเอฟไอด

โครงสรางของเทคโนโลยอารเอฟไอด ประกอบไปดวยสวนหลกๆ 3 สวน คอ ก) แทกอารเอฟไอด (RFID Tag/Transponder) ซงโดยทวไปจะมองคประกอบ 2 สวน คอ สวนแรกเปน

ขดลวดขนาดเลกซงทาหนาทเปนเสาอากาศสาหรบรบสงสญญานคลนความถวทยและสรางพลงงานปอนใหสวนท

26

สอง ซงกคอไมโครชฟ ซงทาหนาทเกบขอมลตางๆ ของสนคา เชน รหสของสนคา เปนตน สาหรบการแบงประเภทของแทกสามารถแบงได 2 ชนดคอ แบบ Passive และแบบ Active หรอแบบ Read-only หรอ Read-write ซงจะมลกษณะการใชงานทแตกตางกน รายละเอยดสามารถศกษาเพมเตมไดท www.simat.co.th

ข) เครองอานแทกอารเอฟไอด ทาหนาทเปนตวอานขอมลจากแทกและสามารถทาการบนทกขอมลใหมเขาไปในแทก

ไดอกดวย โดยสญญาณความถวทยภายใน เครองอานแทกจะประกอบไปดวย เสาอากาศททาจากขดลวดทองแดงเพอใชรบและสงสญญาณวทย เครองอานแทกสามารถแบงได 2 ประเภทคอ แบบพกพาได (Handheld) และ แบบอยกบท (Fixed reader)

ค) โปรแกรมการจดการอารเอฟไอด ซงจะทาการประมวลผลขอมลตางๆทไดจากเครองอานแทก เชน โปรแกรม

ทางดานการจดการสนคาคงคลง เปนตน

ภาพแสดงโครงสรางพนฐานของระบบอารเอฟไอด การประยกตเทคโนโลยอารเอฟไอดกบการจดการคลงสนคา

สถาบนรหสสากล ไดศกษาเกยวกบการนาระบบอารเอฟไอด ไปประยกตใชในงานการจดการคลงสนคา ซงพบวาทกฝายมความเขาใจเปนอนดถงขอไดเปรยบและประโยชนของเทคโนโลยอารเอฟไอด แตยงมขอสงสยถงความคมคาในการลงทน โดยในทางปฏบตกอนทจะมการพจาณาถงประโยชนของการนาระบบอารเอฟไอดไปใช ควรพจารณาเปรยบเทยบประโยชนทคาดวาจะไดรบกบสภาพปญหาของคลงสนคาทเกดขนในปจจบนกอน โดยทาการเปรยบเทยบตนทนทลดลงเมอมการนาระบบอารเอฟไอดมาใชแทนทระบบการทางานเดม เชน ระบบบารโคด เปนตน ซงในการเปรยบเทยบดงกลาว ตองรวมถงประสทธภาพในดานของความแมนยาของการทางานและความรวดเรวในการทางาน และทาการเปรยบเทยบเงนลงทนตางๆ และระยะเวลาในการคนทน และควรมการพจารณาถงอตราดอกเบยของเงนลงทนดวย เพอใหเกดการพจารณาการลงทนทรอบคอบและเหมาะสมมากทสด

6. อปกรณขนถายสนคา

อปกรณขนถายหรอเคลอนยายสนคาเปนสงทสาคญ ทจะสะทอนถงประสทธภาพของการทางานของคลงสนคา หรอสามารถกลาวไดวาประสทธภาพของการจดการคลงสนคา ขนอยกบอปกรณในการขนถายเปนสาคญ อปกรณในการขนถายทดและเหมาะสมจะสามารถทาใหพนกงานทางานไดอยางรวดเรว แมนยาและไมเกดความเสยหายกบตวสนคาหรอบรรจภณฑ พนกงานสามารถนาสนคาไปจดเกบไดอยางรวดเรว และมความคลองตวในการทางาน มความปลอดภยในการเคลอนยายสนคาทงตอตวสนคาและตวพนกงานเองและไมสงผลใหพนกงานมความเมอยลาหรอบาดเจบจากการทางานดวย

27

การลงทนในการสรางหรอซออปกรณขนถายในคลงสนคาโดยมากมกจะมการลงทนในชวงเรมแรกทสง โดยระบบการขนถายททนสมยทสด กเปนระบบการขนถายทควบคมการทางานดวยระบบคอมพวเตอรท งหมด (Automated Warehouse) และสามารถนาสนคาเขาไปจดเกบ ตลอดจนนาสนคาออกจากคลงดวยแขนกลหรออปกรณทควบคมการทางานดวยเครองคอมพวเตอร ในบางครงไดมการพฒนารถขนถายซงสามารถทางานอตโนมตโดยปราศจากการควบคมการทางานดวยคน โดยรถขนถายสามารถวงไปตามรางหรอเสนสะทอนแสงนาทางไปยงจดหมายปลายทางได

แตอยางไรกตามการขนถายในชวงเรมแรกนนเปนการขนถายดวยมอเปนเสยสวนใหญ เชน การยกสนคาขนบนชนวาง

การยกกระสอบขาวสารขนบนไหล เปนตน และในยคตอมากเกดการพฒนาอปกรณชวยขนถายเพอผอนแรงในการทางานและสามารถทางานไดมประสทธภาพมากยงขน โดยหลกการพฒนาเครองมออปกรณเหลานกคอ ใชหลกการของหนงหนวยขนถาย (One Unit Load) เพอทาการขนถายใหไดปรมาณทมากทสดตอหนงครงของการขนถาย แตอยางไรกตามการขนถายในหนงครงกยงถกจากดไปดวยเรองความปลอดภยในขณะขนถายและความมงคงแขงแรงของตวสนคาหรอพสดทใชหบหอสนคาดวย โดยการพฒนาอปกรณชวยขนถายในยคแรกๆ คอ การใชพนเอยง เชน การขนถายน าแขงกอนบนรถบรรทกผานพนเอยงลงบนพน หรอการดงหรอดนหนผานพนเอยง เพอกอสรางพรามด เปนตน ในยคตอมาเกดการพฒนาอปกรณขนถายทชวยผอนแรงมากขน เชน การใชรถเขน รถบรรทก (Truck) เครน และสายพานลาเลยง เปนตน

หลกการของหนงหนวยขนถาย (One Unit Load)

จากแผนภาพจะเหนไดวาการขนถายดวยมอเปนการขนถายทงายทสด และเปนการขนถายระบบแรกทเกดขน ซงตาม

หลกการแลวการขนถายดวยมอ จะสามารถขนถายไดทละหนงกลอง (ดภาพประกอบ) ซงการทางานดวยวธนถอวาขาดประสทธภาพเปนอยางมาก เพราะตองทาการขนถายเปนจานวนหลายครง และใชเวลาในการทางานมาก จากภาพจะเหนไดวาวธการขนถายอนๆเรมมประสทธภาพมากขน เพราะสามารถขนถายไดเปนจานวนมาก (ตอการขนถายเพยงหนงครง) หรอบางระบบของการขนถายจะไมมการเคลอนทของพนกงานหรอมการใชลอชวยซงเปนการเพมประสทธภาพในทางานอยางเหนไดชด แตอยางไรกตามการขนถายทมประสทธภาพมากขนน ยงตองอาศยอปกรณขนถายเพอชวยในการผอนแรงและสามารถขนไดครงละหลายๆ กลอง เชน การใชเครน รถฟอรคลฟท รอก สายพานลาเลยง เปนตน

ภาพแสดงหลกการของหนงหนวยขนถาย

สาหรบผประกอบการตางๆ สามารถจดหาอปกรณขนถายเหลาไดสองแนวทาง คอ การจดซอจดหาจากแหลงภายนอก

องคกรโดยซอจากบรษทผจดจาหนายอปกรณชวยขนถายโดยตรง อกแนวทางหนงคอการพฒนาอปกรณชวยขนถายขนเองซงตองอาศยผเชยวชาญในการพฒนาหรอออกแบบอปกรณดงกลาว แตอยางไรกตามไมวาจะเปนการซออปกรณจากแหลงภายนอกหรอการพฒนาอปกรณดวยตนเอง กควรคานงถงหลกการพนฐานดงตอไปน

- ควรซอหรอสรางอปกรณขนถายใหเปนมาตรฐานมากทสด - อปกรณขนถายควรขนถายไดปรมาณมากทสด ทงนถกจากดดวยเรองความปลอดภยในการขนถายเปนสาคญ - ควรประยกตใชแรงโนมถวงของโลกชวยในการขนถาย - มการงายและสะดวกในการบารงรกษาของอปกรณขนถาย

28

สาหรบสถาบนทกาหนดมาตรฐานอปกรณการเคลอนยายในระดบสากล คอ Handling Institute of

America (MHIA) ซงเปนสถาบนการคาของผผลตอปกรณชวยขนถายตางๆ โดยอปกรณมความหลากหลายมากขนตามสภาพการใชงานและกจกรรมตางๆในคลงสนคา อปกรณตางๆตอไปน เปนตวอยางของอปกรณการขนถายทไดรบความนยมทวไป

ก) ตะกรา และ รถเขน

ตะกราและรถเขนเปนอปกรณพนฐานของระบบการขนถายพสด ซงไดรบความนยมทวไป โดยหลกการ คอ ตะกราจะสามารถขนถายไดครงละหลายๆชน หรอเรยกไดวาหนงหนวยขนถายคอหนงตะกรานนเอง และการเคลอนยายตะกราสามารถทาไดโดยรถเขน ซงโดยทวไปรถเขนหนงคนสามารถใสไดหลายตะกรา ซงจะเปนการเพมประสทธภาพในการทางาน ชนสวนทสาคญของรถเขนคอลอ เพราะจะสงผลตอการเคลอนตวของรถเขน โดยทวไปแลวรถเขนทลอเลกจะสามารถใชไดดกบพนทมความเรยบ และรถเขนทมลอขนาดใหญจะสามารถใชไดดถงแมวาพนจะมขรขระบาง ในการออกแบบตะกราและรถเขนควรคานงถงหลกของหนงหนวยขนถาย รปทรงผลตภณฑ ปรมาณและน าหนกของการขนถาย ภาพดงตอไปนแสดงตวอยางของตะกราและรถเขนทใชในคลงสนคาทวไป

ตวอยางตะกรา ตวอยางรถเขน

ภาพแสดงตวอยางของตะกราและรถเขน

ตวอยางตะกราพลาสตก ตวอยางตะกราเหลก

ภาพแสดงตวอยางของตะกราพลาสตกและตะกราเหลก

ข) แฮนดทกค (Hand Truck) และ แฮนดลฟท (Hand Lift) แฮนดทกคและ แฮนดลฟทเปนอปกรณขนถายทใชระบบผอนแรงชวยขนถาย เชน ระบบไฮโดรลกในการยกสนคา

โดยใชแรงงานคนในการควบคม แตในปจจบนไดมการใชระบบไฟฟามาควบคมระบบไฮโดรลกทดแทนคน โดยทวไปแฮนดทกคและแฮนดลฟทสามารถยกน าหนกไดโดยประมาณ 1,000 กโลกรม และเหมาะสาหรบพนททมทางแคบและรถเขาไมถง ภาพตอไปนแสดงตวอยางของแฮนดทกคและ แฮนดลฟทชนดตางๆ

29

ภาพแสดงตวอยางของแฮนดทกคและแฮนดลฟท

ค) สแตกเกอร (Stracker) และ ทกค (Truck)

เปนรถบรรทก เชน รถฟอรคลฟท เพอขนถายโดยมงายนออกมาคลายซอม เอาไวชอนสนคา รถฟอรคลฟทขบเคลอนดวยแกส นามน หรอไฟฟา สามารถยกของหนกไดถง 5,000 กโลกรม (ในบางประเภท) และสามารถยกสนคาไดสงถง 4.5 – 16.50 เมตร (ในบางประเภท) โดยรถฟอรคลฟทตองอาศยวงเลยวในการเลยว โดยทวไปรถฟอรคลฟทมความกวาง 1.2 เมตร (บางรน 90 เซนตเมตร) และตองมระบบรกษาความปลอดภยสงสด เพราะอาจเกดอบตเหตได เชน การเคลอนทชนคน หรอ การหลนของสนคา พนกงานผขบรถตองมความชานาญสงหรอไดรบการฝกฝนมาเปนอยางด ในการเลอกใชรถฟอรคลฟทตองพจารณาจากคมอของผขายเปนอยางดและยงควรพจารณาถงความยากงายในการดแลรกษาตลอดถงอตราการสนเปลองพลงงานดวย

30

ภาพแสดงตวอยางของสแตกเกอรและทกคแบบตางๆ

ง) รางเลอน หรอ สายพานลาเลยง (Conveyor)

สายพานลาเลยงใชประโยชนในการลาเลยงสนคาในแนวราบและแนวเอยง ซงสามารถลาเลยงสนคาแทนรถทกคได ซงสามารถแบบใหเปนแบบสายพาน ลกกลง หรอไดอกหลายรปแบบ ภาพตอไปนแสดงตวอยางของสายพานลาเลยงแบบลกกลง

ภาพแสดงตวอยางของรางเลอนและสายพานลาเลยง

จ) พาเลท (Pallet)

พาเลทเปนอปกรณทใชในการรวบรวมสนคา เพอทาใหสามารถขนถายไดปรมาณทมากขน โดยพาเลทสามารถทาไดจากไม เหลก หรอพลาสตก (PP/HD/PE/ABS/PC) ซงจะตนทนและลกษณะการใชงานทแตกตางกนไป โดยขนาดของพาเลทจะมมาตรฐานกากบ เชน มาตรฐาน ASTM, DIN, ISO, JIS เปนตน พาเลทมหลายประเภทแตโดยทวไปแบงออกเปน 2 ประเภท คอ วางสนคาไดดานเดยว (Single deck) และวางสนคาไดสองดาน (Reversible) และพาเลทยงออกแบบใหสามารถตกไดสองทศทางหรอสทศทาง (ตกไดรอบดาน) พาเลทบางประเภทจะมพนทใหญขนโดยการขยายขอบใหมความกวางมากขน (Wing) เพอใหสามารถรองรบสนคาไดปรมาณมากขน ในการเลอกพาเลทควรพจารณาจากขนาด น าหนกของพาเลท และนาหนกสงสดทพาเลทรบได และชนดของพาเลท ความสามารถในการทนกรดทนดาง เปนตน ภาพตอไปนแสดงตวอยางของพาเลทประเภทตางๆ

31

ภาพแสดงตวอยางของพาเลทประเภทตางๆ

7. บรรณานกรม James A Tompkins, Jerry D Smith (1998) The Warehouse Management Handbook

(2nd edition); MildredsBooks, Sherman, TX, USA Donald J. Bowersox, David J. Closs, and Bixby M. Cooper (2007) Supply Chain

Logistic Management (2nd edition); McGraw-Hill, Singapore. Richard B. Chase, Robert F. Jacobs, Nicholas J. Aquilano (2007) Operations

Management for Competitive Advantage with Global Cases (11th edition); McGraw-Hill, Singapore.

คานาย อภปรชญาสกล (2546) โลจสตกสและการจดการซพพลายเชน; โรงพมพ นฐพรการพมพ, กรงเทพฯ ชมพล มณฑาทพยกล (2550) เอกสารประกอบการสอนการจดการซพพลายเชน; สาขาการจดการโลจสตกส, บณฑตวทยาลย

การจดการและนวตกรรม, มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร วนนวต หงสทว (2551) เอกสารนาเสนอโครงงานการศกษาอสระในหลกสตรปรญญามหาบณฑตสาขาวชาการจดการโลจ

สตกส; มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร พงษชย อธคมรตนกล (2550) เอกสารประกอบการสอนการจดการคลงสนคา; สาขาการจดการโลจสตกส, บณฑตวทยาลยการ

จดการและนวตกรรม, มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร อรณ บรรกษ (2547) การบรหารการจดการคลงสนคาในประเทศไทย (พมพครงท 2); บรษท ไอทแอล เทรด มเดย จากด,

กรงเทพฯ