wark yamnin wauhnitaya 1, tûki yak yultiktalik
TRANSCRIPT
Wark Yamnin Wauhnitaya 1, Tûki yak yultiktalik lankaltayang sulana ki kulnani balna karak,
KOVID-19 yamahni kurinh yak, Kul kurinh Bû, Tawahka Tûni yak, Kulyamwa Tunun Nuhni
Apisni kaupak yamwi, COVID-19 patni yulni, walabis lankalninka adi wauhnitaya karak,
kata di kurihni an nitni nuhni talda kidi yulni kulûn balna yakat. Honduras. A.
Presidencia de la República
Secretaría de Estado en el Despacho de Educación
Subsecretaría de Asuntos Administrativos y Financieros
Subsecretaría de Asuntos Técnico Pedagógico
Dirección General de Modalidades Educativas
Subdirección General de Educación para Pueblos Indígenas y Afrohondureños
Yamna muinh ki:
Equipo Técnico de la Subdirección General de Educación para Pueblos Indígenas y
Afrohondureños
Lawitalwi baranglana ki:
Subdirección General de Educación Básica
Rawasna balna lawitalna:
Dirección General de Innovación Tecnológica y Educativa
Diseño y Diagramación
Eleazar Tomé Escobar
©Secretaría de Educación
1ª calle, entre 2ª y 4ª avenida de Comayagüela, M.D.C.,
Honduras, C.A.
www.se.gob.hn
Wark Yamnin Wauhnitaya 1, Tûki yak yultiktalik
lankaltayang sulana ki kulnani balna karak,
KOVID-19 yamahni kurinh yak
Kul kurinh Bû / Tawahka Tûni yak
Edición única 2020
YUNIN YULNI YAMNA – BAKANNIN AWAS KI
Kaldakana
ki balna
ASNI I
1
Kul Kurih Bû/Tawahka
_________________________________________________
______________________________________________________
_____________________________________________________
_______________________________________________________
A. Ninign katayang nûyang kidi
Talyakta rawastah ampat kaldakawa taldaki wayani balna
yak.
Asni I: Kaldakana ki balna
2
Kul Kurih Bû/Tawahka
A. yultiktalik lankaltayang
Kaldaka ki balna
ALASNA: Alasna kidi mâ muik yang yâm kaldakadi,
ismanglâk kaldakadi.
PINIBUK: Adi kaldakanani kidi laih muih asmik di as pin
kaupak mayawa kat, mamuik yak alasna kapat kaldakadi.
NININGISIH: Ma muik payak dutni kaldakadi, mâ tikingdulih
mayawi, kapat kaldakada taim.
YAMANDÚ: Adika laih ma muikyak sat as mayawi, sanni kapat,
ma butuk kidi yûklau dawak ma tunuk kidi nûh kaldakadi.
KULNABUK: Mâ muik yak dutni kadakada taim, mâ mikpawas
kalahwi. Aidakih mayawa taim.
ANNI: Anni kidi kaldakadi di as yamdak yamni mai kalahwas
taim. Kapat banh putma kidi sah dana kapat kaldakaman.
Yulwi talna 1: Kaldakana balna sât kidik talyaktayang.
3
Kul Kurih Bû/Tawahka
Yamni
Dutni
Ma muik yak kaldaká balna kidi satni bû yak uduhwi: yamni dawak dutni .
Yamni kaldakana balna kidi muih sangnika yak isninglak ki: nanang mik
wakaihwa kat, wanaih karak ârik isdayang taim kapat kaldakadi.
Kaunah Kaldaká dutni kalaíh muih kulnani yak dauhkalwi kata dika balna
muihnina yak kalalawi: kulnabuk, yul yak awi kulwi, kalpulih dawak
yamandú, adi balna kidi ambuk maiyamwi.
Kaldakana kidi yamni dawak, dutni kidi talyaktayag.
4
Kul Kurih Bû/Tawahka
Pahwa bapusin bin as yulnani
Pahwabin as sakawa dai wasnuh yak; wanaihni mahni duwa
dai. Kaunah pahwabin kidi kulana bukna dai, wanaihni balna
kidi witin karak yakikisdanin want awas dai, kat pahwabin kidi
uba kalbaunin manh dai, kapat bik wanaihni balna yak dutni
kalyamwa dai. Pahwabin kidi mâ as nû kalna dai “kidi
kaldakanani kidi laihwatnin”, Nû kalna dai aima mahni win kidi
isning lak murwi puhyakwa kat, isning lakwa dai dawak
laihwatwa dai, kaput bik yamni kadakawa dai, kapat laih
wanaihni balna karak yamni yakikisdadai. Kidi kaupat dutni
kaldakawa taim kapat yamwa dai. Wayani yak kapat:
Yulwi talna 2: Dutni kaldakayang kidi apis laihwattayang
5
Kul Kurih Bû/Tawahka
Muih uk kaldakanani balna
Ma wanaihki balna yak talyakdanh, ma tingki kalanin yulni. Kat
mayang yak ampat kaldakada mayang kat, kidi adi kuladi
muih uk yak ilp kalyamnin ki. Kat muih uk yak ambuk yamwa
taim mayangna yak bik ambuk mai yamwi .
Muih uk yak kapat kaldakawa taim talyaknin lâih ki, kat mawanaihki
kidi kulnabuk karak lik ki, muhni kidi sat ûk taldi, kaput taim ma ilp ki
watki, yamni kalnin yulni.
Yulwi talna 3: Muih uk kaldakana ni balna
6
Kul Kurih Bû/Tawahka
Talayang.
Alasna mayang
Ilp
yamtayang.
Wanaih ki yak dutni, kaldakawa kidi ilp
yamtayan.
Talayangwanarhki balna yak minit as dutni kat ilp yamta yang,
yakaupak talayang bitik pak alasa isdayang na.
Yulwi talna 4: Muih uk dutni kaldakawa kidik
balna yak ilp yamtayang.
7
Kul Kurih Bû/Tawahka
1. Wayani balna kidi talayaktik ayangni balna rawastayang
andi kaldakanani kat.
Kulanabuk.
Alasna.
Yamandû.
Kalmakun.
Kalpulih.
C. Yamtik lankaltayang.
Wark ni balna kidi yamdi lankaltah: Ampat
kaldakayang kidi nû alahwayang.
8
Kul Kurih Bû/Tawahka
2. Wayani balna yak ampat kaldakawa kidi talyakta
rawastah.
___________________
__________________
3. Wayani as iringtah ampat wanaihma yak ilp yamnin kidi.
Wark ni kidi yamdi lankalnin. Kaldaká ki balna
talyaktayang
9
Kul Kurih Bû/Tawahka
ASNI II
COVID-19 Nining yak
kalmaintalnin dawak
tanitdaknin
10
Kul Kurih Bû/Tawahka
A. Niningkatayang nûyang kidi.
Coloreo la imagen que representa coronavirus. Wayani kidi ikirh tayang andika corona virus kidi.
ASNI III: COVID-19 yak tanitdaknin dawak mậ maintalnin ki.
11
Kul Kurih Bû/Tawahka
¿Wais yah covid 19?
¡Ampatman! virus as yang, uhdono wanaihu sanni
karak. Sirihni palni yang iwih mahni yak bayaknik,
trisam as karak muih bitik yak bayaknik dawak traski
balna yak, yuldarangkat dî bitik yak. Awar moihni
yak sipyang somgko atnik dî as muih as yak bir wa
kat bayaknik sirihni palni sak yang pậ mahni yak
balhtik lik yang sirihni palni sau saran arunka yak sak
yang, muih as ting kau paras wa kat ridi yang
bayak nik, alasna yang nangtak muna awinik,
tinpas muna, makpa munh yadama kat pama bitik
daniwan kalki, sirihni palni yang a mang ta lah.
Yulnani talna 1 Taldayang corona virus kidi.
12
Kul Kurih Bû/Tawahka
Sanni bauna Bukutna
Tun dala Duran dalâ
Trísiamhna /nangnitak isih
Corona virus kidi adi yamani wayawi
Kalsuh
Yulwi talna 2: Coronavirus mai laihwa taim ais yamanhni
mayawa kidi
13
Kul Kurih Bû/Tawahka
Ma tingki kidi sup karak minit
bani suhda atnin ki.
Muih balna karak nailîh lik atnin
ki.
Munh, nangtak dawak timpas
yak ting kau laihnin awas ki.
Alahyawanim kat nangtak
dawak tinpas lamanin ni
duyayawanim ki.
Ampat kalmaintalnin kidi Coronavirus nining yak
Ting kau kalparasnin awas ki.
Tingbanh karak nangtak lamadi
trisiamnin ki.
Yulwi talna 3: Kalmaintalnin Coronavirus yulni
14
Kul Kurih Bû/Tawahka
¿Ting kidi ampat suhnin yah?
Was dawahk sub
karak laihtayang
Tingpas kidi bik
yamni buhtayang
Tingni nunh kidi yamni
buhtayag.
Ting dang kidi bik
Ting bikis kalpak biri
biri buhtayang
Ting dang balna kidi bitik
yamni buhtayang.
Yulwi talna 4: Ma tingki suhdi lakaldanh
15
Kul Kurih Bû/Tawahka
Coronavirus kidi ais yamdak mai laihnin awas kidi
rawastayang.
______________________________
______________________________
______________________________
______________________________
______________________________
_____________________________
Wark yamni lankalnin balna:
16
Kul Kurih Bû/Tawahka
Coronavirus laihwa kat ais yamahni mayawa kidi
rawastah.
________________________ ________________________
________________________ ________________________
________________________ ________________________
Warkni balna kidi yamta lankaltah:
17
Kul Kurih Bû/Tawahka
ASNI III
Umâni mâ dikalmuk
yamnani amagna balna.
18
Kul Kurih Bû/Tawahka
1. Wayani kidi talyaktah ándi nisannina kaupak kulataman kat pihni pisni yakat
rawastah.
A. Nininkatayang di nuyang kidi
ASNI III: Umâni mâ dikalmuk yamnani amagna balna.
19
Kul Kurih Bû/Tawahka
Tawahka mayangna
Mâ Tawahka Sulani kidi Sará mâni kaupak adika saun yak yalalahdi,
kaunah pa bitik duda mayang kidi mayangna tûni yak mânah
ayangni pakna ki, kidik bahang sauni adi daniwan palni mayang,
mâ kulnaki balna kidi asang awaî bayakwa kidi yak bang ki, waspa
nuhni, pan bas satni, ting lau satni bitik mâ tûki yak ayangni pakna,
mâ takit barak balna. Yâm kaldakadi umani yulni dakanik kat yakat
sak ki sins kulnin balna kidik.
¡Dalani kalda kayan Tawahka yang kidi!
Yulwi talna 1: Kaltalyaktayang ais Sulani kaupak yang kidi
: Umâni mâ dikalmuk yamnani amagna balna.
20
Kul Kurih Bû/Tawahka
Kalpak biri biri kula yalana kidi
Tawahka kúlnani yak sak ki dî duwa kaupak biri biri yuwi kasnin
muih dî dis balna kidi karak, mâ muik balna karak ilp yamdi
mâ takit yak manin, kapat laih mâ wanaihki balna karak
kalpak yalahna aslah dudarang. Mâ dik almuk balna kidi
kaput kulanani duduwa dai banh, kal muih karak putni aslah
yayalahda dai, biri as as di kat ûk mik kalanin.
Yulwi talna 2: Aslahyalah kulani
21
Kul Kurih Bû/Tawahka
Pâki yak dî balna umani kaupak dûdâ
kid wayani balna
Mâ yamna ki balna kidi, ma pâki wayani ki. Mâ paki dini balna kid wayani as
talda kat, ma kulna ki yak mai dû kiwi, pâ yamni balna duda yakat. Muih uk
pâni yak sakawama bik kulnam yak talaman ampat kidi. Mâ yamnaki balna
kidi yul mahni apapakwi, ampat mâ tanitbarak balna sara mâni yak
yalalahwa dai kidi kapat, sangka kapat mâ kúlnaki yak duidi. Dî yaksinh palni
ki mâ yamnaki balna kidi amangdi mâ sins ki yak duda atnin, witinna sinsni yak
kaput tilahwi duina kapah mayang bik mâ mûki dawak mâki balna yak tilahdi
manin.
Dî almuk tawahka balna dadana kidi minit nuhni, kulnin nuhni kaladi mậ sauki
pa akat, kidi bahang yuldi mayang mậ kidi balna.
Yulwi talna 3: Pâki wayani kulna balna
22
Kul Kurih Bû/Tawahka
Tawahka balna ki û as yak apat yalalahwi
Tawahka Sánchez tapan balna kidi, ûnina yak, wark mâni as kidik
yak bitikpak mâ kidi kilwas yakat yaklalauwi wark yamninna,
walabis kaupak kukungh balna kat bitkpak yaklalawi, yayal balna
kidi diukna yamnin lalaihwi, kaunah ahal balna kalaih, wark
yamnin dîni balna duwi ramh yamak yak lak uiwi, yayal balna
kalaih diukwi bayayak wak jalahwi panmak watak yak dahna
balna kidi sawi, dakwi ûyak ihilwi, matunak kungni kidi karak lahnin
yulni. Kaunah walabis ahal balna kalaih tinglau balna
dîbayayahwi tanit tatalwi, dî wail balna aiwi kaswarang awas
yulni. Kunkungh balna kalaih mapiris dini ukwa da watak warkni
yamna alahuiwi. Kaunah wawahma dawak sirarau as as kalaih
yamak yak uiwi wark yamnin.
Û watak yak bik dî mahni dahwi yayakwi.
Yulwi talna 4: Ampat yálahdaki ma ûki yak
23
Kul Kurih Bû/Tawahka
Yulwayak isdana kidi yamdanh.
1. Ma dikalmuk balna yamnani ap pawasna kidi
walyakdanh.
P M D S F H V U < M Z
I O Ậ I D N R I D A D
H N M Q E A W J R Y G
B U A W R B V F H A I
A M T F C I Y P Ñ W D
R E A U D S F G J L V
A N D I K W W I L î Q
B T K F Ñ R N A E R U
G A K I W A T A K T I
W N J T K S C G J E W
Yul walyaknaman balna kidi walsah yak rawastah:
1. _____________________________________
2. _____________________________________
3. ______________________________________
4. _______________________________________
Yamdi lankalnin balna:
24
Kul Kurih Bû/Tawahka
3. Pâma wayani as iringtah dawak ikirhpan dutaman kat ikirtah.
2. andika wayani kidi pâma wayani kat tuyulni as payak atah.
Niningkana kidi kapat.
Yamdi lankalnin balna:
25
Kul Kurih Bû/Tawahka
Ma tûki yak rawasdi
lankaldanh
ASNI IV
26
Kul Kurih Bû/Tawahka
A. nining katayang un yang din balna
1. Tuyulni as yak atah andi tubinwa kidi Tawahka tûni yak
yus mayamwapah .
û â
ä
ã
tz
u
i k’ tz’ b’ Î ch’
2. Tawahka yak yul tunun sinka ultah
_________________________ ___________________________
__________________________ ___________________________
___________________________ ____________________________
ASNI IV: Ma tûki yak rawasdi lankaldanh
27
Kul Kurih Bû/Tawahka
Talyakdangh tûbinwa mâ tûki yak kidi,
dawak yuln kalahwa balna ki.
am
isdang
uhbin
â
îtang
Ûnuh
A a
I i
U u
 â
Î î
Û û
Yulwi talna 1: Tûbinwa Tawahka tuni Yak
28
Kul Kurih Bû/Tawahka
Badayah balna Tawahka yak kidi yuldi taldi lanmâlahwanh
No. GRAFEMA / CONSONANTES
NOMBRE DEL GRAFEMA
1 A a a
2 Â â aa
3 B b ba
4 D d da
5 H h yah
6 K k ka 7 L l Lih
8 I i i
9 Î î ii
10 M m mâ
11 N n nu
12 P p pai
13 R r ra
14 S s saî
15 T t Tâ
16 U u u
17 Û û uu
18 W w Wili
19 Y y Yala
20 LH lm alh 21 LN ln baln
22 MH mh amh
23 NG ng ning
24 NH nh anh /inh
25 RH rh arh
26 NGH ngh kungh
Wilî
Malai
Lalanh
Kama
Dárasa
Babil
Yulwi talna 2: Badayah balna mâ tûki yak
29
Kul Kurih Bû/Tawahka
Tuki yak tû minik yultayang
k
ba
bi
bu
bậ
bî
bû
la
li
lu
lậ
lî
lû
Da
Di
du
dậ
dî
dû
Ka
Ki
ku
kậ
kî
kû
ma
mi
mu
mậ
mî
mû
na
ni
nu
nậ
nî
nû
pa
pi
pu
pâ
pî
pû
ra
ri
ru
râ
rî
rû
Yulwi talna 3: Tûmiklibit Tawahka yak
kidi ankaltayang
30
Kul Kurih Bû/Tawahka
Tumiklibit balna yamdi lanmâlahwanh, dawak yul balna ampat
pakda kidi.
Libitwa + Tubinwa = Tuminiklibit
a
i
u
ậ
î
û
M
ma
mi
mậ
mu
mî
mû
masah
minikpa
muih
mậpiris
mûn
Masah
Yulwi talna 4: Yul balna pakdi mawangh
31
Kul Kurih Bû/Tawahka
Yulni balna kidi tûmiklibit yak sahyakdangh
Niningkana as:
Sahyakna sah- yak- na lalahna la – lah - na
Libitna ______________ bakanna ______________
Sarahna _______________ sahkalpana _______________
Tâwaihna __________________ kalasmak _________________
Kukungh __________________ unhlawa __________________
Yakisdanin __________________ kalpaknin ____________________
Mâ ____________________ â _______________________
Wawaihna _________________ yangna ______________________
Yulwi talna 5: Tûmiklibit yak sahyaktayangh
32
Kul Kurih Bû/Tawahka
1. tû miniklibit balna rawasnin dậna kidi rawasta danh yamtah
Ba
bi bu bậ bî bû
pa
rậ
nu
ya
ti
wî
Yamdi danmậlahwanh: Yulditaldi dawak
rawasdi lan kaldanh
33
Kul Kurih Bû/Tawahka
Badayah dawak tûbinwa balna bang kidi karak bahata libitta tûminiklibit
yamtah, dawak kidi kau yultunâ kalahwa balna yulyak rawastah, yulni
yáknaman kidik kau wayani as iringtah.
Tûminiklibit yamtah Tûminilibit yamnaman
karak yul as
rawastayang.
Yulni rawasnaman kidi
Wayani as irigntah.
w + a = wa walalau
A, â, i, î, u, û. B, d, k, l, m, n, r,
s, t, w, y.
Warni balna kidi Yamdi lankaldangh
WARK YAMNIN WAUHNITAYA 1
TÛKI YAK YULTIKTALIK LANKALTAYANG SULANA KI KULNANI
BALNA KARAK, KOVID-19 YAMAHNI
KUL KURINH BÛ