วดพระธาตดอยกองม พชรไทยใจอน

วดพระธาต

ดอยกองมพชรไทยใจอน

2 วดพระธาตดอยกองม2 วดพระธาตดอยกองม

ประวตวดพระธาตดอยกองม

มความเชอวาภเขาลกนเหมอนพระเจดยจงเรยกตดปากกนมาวาพระธาต-

ดอยกองมเดมมชอเรยกวาวดปลายดอยแตสมยกอนเคยเปนทสองสมกองโจรภาย

หลงไดสรางเปนวดพระธาตดอยกองมสรางในปพ.ศ.2403จองตองสและภรรยา

ชอนางเลกเปนผสรางพระธาตดอยกองมโดยครงแรกสรางกฏและพระเจดย(องค

ใหญ)ส�าหรบพระเจดยนนบรรจพระธาตของพระมหาโมคคลลานะเถระทพระ

อปนเตกตะชาวเมองตองกประเทศพมาไดน�ามาจากเมองมะละแหมงประเทศพมา

และพระอปนเตกตะกรบนมนตเปนเจาอาวาสองคแรกของวดนตลอดมาจนนาย

จองตองสเสยชวตลงพระอปนเตกตะจงกลบไปเมองตองกประเทศพมาบานเกด

ของตนเองจากนนมาเจาอาวาสกวางลงชวงนน“ชานกะเล”ไดรบการแตงตงจาก

เจาเมองเชยงใหมใหเปนเจาเมองแมฮองสอนคนแรกและไดรบสถาปนาขนเปน

“พญาสงหนาทราชา”เมอปพ.ศ.2417เพอเปนการฉลองและเปนอนสรณของ

พญา-สงหนาทราชาทเปนเจาเมองคนแรกทานจงสรางพระเจดยขนอกองคหนงซง

มขนาดเลกกวาโดยบรรจพระธาตของพระสารบตรเถระทพระอเองตะกะน�ามาจาก

เมองมณฑะเลยสหภาพพมาแลวนมนตพระอเองตะกะเปนเจาอาวาสองคทสองตอ

จากพระอปนเตกตะวหารวดอยตดกบพระธาตองคใหญและสรางขนมาพรอมกนม

ลกษณะเปนอาคารเปดโลงรปสเหลยมผนผาหลงคาซอนกนสามชนเปนศลปะแบบ

พมามงดวยกระเบองไมและตกแตงโลหะฉลลวดลายประณตงดงามมากตามศลปะ

ไทใหญและพมา

วดพระธาตดอยกองม3วดพระธาตดอยกองม3

ผเฒาผแกเลาวามถ�าศกด� สทธมความยาวประมาณ1.5กโลเมตรกวาง

ประมาณครงกโลเมตรสงประมาณ2เมตรเศษปากถ�าอยเชงวดพระธาตดอย-

กองมมพระพทธรปยนปางหามญาต(ซงเปนพระประจ�าวนเกดของคนทเกดวน

จนทรสรางโดยเจานางเม�ยะเจาผครองเมององคท2(เพราะทานเกดวนจนทร)ซง

ท�าการฉลองวนเดยวกนกบองคพระนอนทวดพระนอน)ทางออกอยบรเวณบง

ใกลกบบานสวนกลางเมองรสอรทตามค�าพดของคนเฒาคนแกปากถ�าถกปดเมอ

ประมาณปพ.ศ.2459ซงภายในถ�ามของมคาอยมากมายเชนแกวแหวนเพชร

พลอยเงนทองค�าและของใชตางๆเชนถวยโถโอชามในสมยทปากถ�ายงเปดอย

หากชาวบานมการจดงานใหญโตเชนงานปอยสางลองจะเขาไปในถ�าจดธปเทยน

บชาและขอยมของเชนถวยจานชามแกวแหวนยมออกมาใชงานเมอเสรจงาน

แลวกจะน�าไปสงไวยงทเดมพอนานเขามชาวบานทยมของไปแลวไมยอมสงคน

หรอบางรายกจดสงของปลอมกลบคนถ�าท�าใหเจาของถ�า(เทวดารกษาถ�า)ไมพอใจ

จงท�าการปดปากถ�าไวทงดานบนและดานลางตงแตพ.ศ.2459เปนตนมาจนถง

ปจจบนและจองสวยจงตรทองเลาวาเมอพ.ศ.2524คณลงเหนคนเขาออกถ�าน

อยหลายครงและประมาณ1ปกอนทถ�าจะปดมงจงอางตวใหญเลอยเขาๆออกๆ

ถ�านไมนานถ�ากถกปดไปโดยมกอนหนลกใหญปดขวางไวปจจบนไมมแลว

4 วดพระธาตดอยกองม4 วดพระธาตดอยกองม

สถาปตยกรรมวดพระธาตดอยกองม

ลกษณะสถาปตยกรรมของวดพระธาตดอยกองมเปนศลปะแบบ

“ไทใหญ–พมา”ซงเปนลกษณะทแตกตางจากงานสถาปตยกรรมแบบลานนาท

พบเหนไดทวไปในวดทางภาคเหนอสถาปตยกรรมสวนใหญนยมอาคารดวยไม

ยกพนสงขนมาประดบตกแตงดวยสงกะสฉลลายแบบพมาเพราะในสมยกอนวด

พระธาตดอยกองมนยมจงชงทเปนชาวพมามาสรางวดเพราะการเดนทางสะดวก

และงายตอการเดนทางจงนยมจางชางชาวพมามากกวาทจะจางชางจากเมอง

เชยงใหม

วดพระธาตดอยกองม5วดพระธาตดอยกองม5

ศาลาการเปรยญ

ลกษณะศาลาการเปรยญเปนอาคารไมยกพนสงจากระดบพนดนมทาง

ขนสองทางเครองบนบรเวณดานหนาเปนมขยนออกมาหลงคามงดวยสงกะสเปน

หลงคาทรงปราสาทซอนชนขนไป3ชนเนองจากสกลชางไทใหญจะนยมสราง

โดยชายคาเปนปกเเบบ2ขางจะมลกษณะลาดเอยงลงมาซอนกน2ชนเเลวม

ชายคาบรเวณดานหนาทตอจากมขอก1ชนมฉตรอยขางบนตกแตงหลงคาดวย

สงกะสฉลลายลวดลายพนธพฤกษาบรเวณหนาบนชอฟาใบระกาหางหงสจะ

แตกตางจากทอนเนองจากเปนศลปะสกลชางไทใหญสรางโดยชางชาวพมาสราง

ศาลาการเปรยญสรางขนเมอปพ.ศ.2516

6 วดพระธาตดอยกองม6 วดพระธาตดอยกองม

เจดยองคเลก

ลกษณะเจดยองคเลกมฐานซอนชนในผงสเหลยมยกเกจตรงมมทงส

ของฐานพระเจดยประดบดวยสงหปนปนเหนอชดฐานขนไปเปนองคระฆงไมม

ชนบลลงกเชนเดยวกบพระเจดยองคใหญรอบองคพระเจดยมซมจรณมทงหมด

สซมแตซมจรณมทางดานทศตะวนออกจะมลกษณะพเศษโดดเดนกวาดานอนๆ

คอจดสรางเปนยอดปราสาทสามยอดประดบดวยลายปนปนแบบศลปะไทใหญ

ขนาดความกวางดานละประมาณ12เมตรความสงประมาณ28เมตร

วดพระธาตดอยกองม7วดพระธาตดอยกองม7

8 วดพระธาตดอยกองม8 วดพระธาตดอยกองม

พระธาตองคใหญ

ลกษณะพระเจดยองคใหญมฐานผงแปดเหลยมซอนชนตอขนไปดวย

องคระฆงและปลองไฉนโดยปราศจากชนบลลงกบนดานทงแปดประดษฐานพระ

พทธรปประจ�าวนอยในซมจรณมประดบลายปนปน(พระพทธรปประจ�าวนจนทร–

อาทตย)จะมดวยกนทงหมด8องคโดยในวนพธซงเปนวนกลางสปดาหจะถอ

เปนการเปลยนฤกษยามจงมพระพทธรปประจ�าวนพธกลางวนและวนพธกลางคน

แยกจากกนทางดานทศตะวนออกขององคพระเจดยสรางเปนวหารแบบไทใหญ–

พมามผงรปสเหลยมผนผาหลงคาซอนสามชนมงกระเบองและตกแตงดวยโลหะ

ฉลลายอนประณตภายในวหารประดษฐานพระพทธรปประจ�าทศขนาดความกวาง

รอบฐานประมาณ48เมตรสงประมาณ30เมตร

วดพระธาตดอยกองม9วดพระธาตดอยกองม9

10 วดพระธาตดอยกองม

ลวดลายประดบซมเจดย

ซมประดบเจดยมลกษณะเปนซมประดษฐานพระพทธรปประจ�าทศมการ

ประดบตกแตงดวยปนปนบรเวณหวเสาเปนแบบบวคว �าบวหงายบรเวณตวเสาเปน

ลายกระจงฟนปลาหนาบนเปนลายปนแกะสลกเปนลายพนธพฤกษาและลายกนก

ใบผกกด

วดพระธาตดอยกองม11วดพระธาตดอยกองม11

ศลปกรรม

นยมสรางประตมากรรมสางซนยมสรางไวตรงบนไดทางเขาวดและตรง

มมของฐานเจดยตรงบนไดทางเขาวดนยมสรางเปนสางซคสวนตรงฐานของเจดย

นนนยมสรางไวตามมมของเจดยมนยมสรางสางซใหอยในทานงขาหนาใหญเหยยด

ตรงทงสองขางหนาเชดมองตรงไปขางหนาอาปากเลกเลกนอยเหนเขยวและฟน

เตมปากดวงตากลมโตสขาวเหมอนกบล�าตวหนาอกนนไดสดสวนกบตวทใหญ

และอวบอวนหนาอกประดบดวยลายพนธพฤกษาสขาวขาหนาทงสองขางมลาย

แขงสงหประกอบเหนลายชดเจนบรเวณขาหลงทงสองขางมลายแขงสงหประดบ

12 วดพระธาตดอยกองม

ประเพณและพธกรรม

งานประเพณปอยสางลองหรองานบวชลกแกว

เปนประเพณตามธรรมเนยมชาวไทใหญซงถอไดวากศลแรงกวาการบวช

พระจดใหมขนในชวงเดอนมนาคม-เมษายนตรงกบปดเทอมฤดรอนโดยชาวบาน

จะตกลงกนก�าหนดวนนดหมายใหลกหลานไดบวชเรยนพรอมๆกนโดยผทจะ

บวชเณรจะมการแตงกายดวยเครองประดบมคาอยางสวยงามและประกอบพธบวช

ทวดก�ากอตรงขามทางขนพระธาตดอยกองม

วดพระธาตดอยกองม13วดพระธาตดอยกองม13

วหารวดพระธาตดอยกองม

วหารอยตดกบพระธาตเจดยองคใหญสรางขนพรอมกนมลกษณะเปน

อาคารทรงโรงเปดโลงผงรปสเหลยมผนผาหลงคาซอนสามชนมงดวยกระเบอง

ไมและตกแตงโลหะฉลลวดลายตามแบบศลปะไทใหญภายในวหารประดษฐาน

พระพทธรปประจ�าทศพระเจาทนใจสวนหลงคาเปนโครงสรางทรงปราสาทซอน

ชน3ชนวสดทใชคอสงกระสประดบตกแตงดวยสงกระสฉลลวดลายเครอเถา

ขนาดความกวาง4เมตรความยาวประมาณ9.3เมตรความสงประมาณ20เมตร

14 วดพระธาตดอยกองม14 วดพระธาตดอยกองม

จตรกรรม

งานจตรกรรมเปนรปแบบการเลาเรองพทธประวตพระพทธเจาในตอน

ตางๆโดยใชสฝ นวาดบนผาใบเปนการเขยนภาพทมลกษณะเหมอนจรงทเรยกวา

Perspectiveโดยใหสแสงและเงาอยางกลมกลนมองเหนความตนลกของภาพตาม

ความเปนจรงโดยมการเขยนบรรยายใตภาพเปนภาษาไทยและภาษาพมา

ภาพวาดเกยวกบพทธประวตมทงหมด9ตอนไดแก

ภาพท� 2

ตอนพระยามารยกทพมาชง

รตนบลลงกและตอนพระยา-

มารพายยกกองทพกลบพรอม

ความเสยใจ

ภาพท� 1

ตอนทรงรบหญาของคน

หาบหญาชอโสตตยะตอน

ทพระองคทรงหาบหญาตาง

บลลงก

วดพระธาตดอยกองม15วดพระธาตดอยกองม15

ภาพท� 3

ตอนทอาฬาวกยกษเอาถานไฟ

ทงแลวเอาหนาไมยงพระพทธ

องคและตอนอาฬาวกยกษยอม

พรอมรบฟงพระธรรม

ภาพท� 4

ตอนพระองคตรสรกบพระ

เทวทตเอาสรา16หมอใหชาง

นาฬาครกนแลวบงคบท�าราย

พระพทธองคในตอนเชา

ภาพท� 5

ตอนองคลมารไลฟนมารดา

และตอนพระพทธองคโปรด

องคลมาร

16 วดพระธาตดอยกองม16 วดพระธาตดอยกองม

ภาพท� 6

ตอนนางจญจมาณวภาเดน

ออกวหารของพระพทธ

องคในตอนเชาและตอนท

ใสความพระพทธองควา

นางตงครรภเพราะพทธ-

องค

ภาพท� 7

ตอนสจจกนครนถทาแก

ปญหากบพระพทธองค

1,000ขอและตอนสจ

จกนครนถยอมแพรบฟง

ธรรม

วดพระธาตดอยกองม17วดพระธาตดอยกองม17

ภาพท� 8

ตอนโปรดพระยานาคชอ

นนโทปนนทนาคราชและ

ตอนโปรดพระยานาคยอม

แพรบฟงธรรมเทศนา

ภาพท� 9

ตอนโปรดพราหมณชอ

ปะกะในเมองพรหมและ

ตอนรบฟงธรรมเทศนา

18 วดพระธาตดอยกองม18 วดพระธาตดอยกองม

ประวตการบรณะ

เมอปพ.ศ.2496เกดไฟไหมวดขนครงแรกจงไดสรางวดขนใหมใน

ปพ.ศ.2497หลงจากการสรางวดไดไมนานในพ.ศ.2498กเกดไฟไหมขนเปน

ครงท2จงมการสรางวดขนใหมอกครงเมอปพ.ศ.2502และทางวดไดมการบรณะ

ใหมในปพ.ศ.2507และท�าการบรณะอกครงในปพ.ศ.2514

(ประวทยตนตลานกล2542:17)

เมอปพ.ศ.2491บรณะเจดยองคใหญ(องคทจองตองสสราง)

และหลงจากนนในปพ.ศ.2507บรณะเจดยองคเลก(พญาสงหนาทราชาสราง)

ปพ.ศ.2507ไดบรณะเจดยองคใหญอกครงเปนครงท2เสรจในปพ.ศ.2151และ

ปพ.ศ.2515ไดบรณะพระเจดยใหญเปนครงท3แลวเสรจในปพ.ศ.2518

วดพระธาตดอยกองม19วดพระธาตดอยกองม19

ชอเรองวดพระธาตดอยกองม ©2015(พ.ศ.2558)โดยพชรไทยใจอน

สงวนลขสทธ�

พมพครงแรกเมอตลาคมพ.ศ.2558 จดพมพโดยภาควชาศลปะไทยคณะวจตรศลปมหาวทยาลยเชยงใหม

เรยบเรยงและออกแบบโดยพชรไทยใจอน ออกแบบโดยใชฟอนทAngsanaNew16pt.

หนงสอเลมนเปนสวนหนงของการเรยนการสอน เพอสงเสรมและตอยอดศกยภาพการศกษา

ภายในภาควชาศลปะไทยคณะวจตรศลปมหาวทยาลยเชยงใหม

หมอกสามฤด

กองมเสยดฟา

ปาเขยวขจผคนด

ประเพณงามลอนามถนบวตอง