Sophia Kinderziekenhuis

Waterhoofd (Hydrocephalus)

Bij uw kind is de diagnose 'waterhoofd' gesteld. De neurochirurg heeft mogelijk al een afspraak

met u gemaakt voor behandeling. In deze folder kunt u lezen wat het begrip 'waterhoofd'

inhoudt en waaruit de behandeling bestaat.

Onbekend kan heel eng zijn!

Wanneer een kind een onderzoek of een behandeling in het ziekenhuis moet ondergaan,

wint angst het vaak van de normale nieuwsgierigheid. Het is van belang dat u uw kind zo

goed mogelijk vertelt wat er gaat gebeuren. Hiermee zorgt u ervoor dat eventuele angst voor

het onbekende geen kans krijgt of in elk geval vermindert. Zo geeft u uw kind de mogelijk-

heid zich voor te bereiden op dat wat komen gaat.

Wat is een waterhoofd?

Waterhoofd (hydrocephalus) betekent letterlijk 'te veel water in het hoofd'. In de hersenen

bevinden zich hersenkamers. In deze hersenkamers wordt hersenvocht aangemaakt.

Dit hersenvocht loopt via de hersenkamers naar de ruimte buiten de hersenen, waar het

vocht in de bloedbaan wordt opgenomen. Een waterhoofd wordt veroorzaakt doordat het

vocht niet wegloopt uit de hersenkamers of doordat het onvoldoende wordt opgenomen in

de bloedbaan. Een waterhoofd kan aangeboren zijn, meestal is het dan een aanlegstoornis.

Ook kan een waterhoofd op latere leeftijd ontstaan. Vaak is dat dan het gevolg van een

andere ziekte zoals een hersenbloeding, een hersenvliesontsteking of een hersentumor.

De klachten

De klachten bestaan meestal uit hoofdpijn, misselijkheid, braken, problemen met zien en

tenslotte ook sufheid. Bij hele kleine kinderen, onder de 1 jaar, groeit de schedel te snel

omdat de schedelnaden nog niet dicht zijn.

Het onderzoek

Tijdens het onderzoek wordt een CT-scan van de hersenen gemaakt. Hierbij wordt door

middel van röntgenstralen een dwarsdoorsnede van de hersenen gefotografeerd. Een CT-

scan geeft ons zicht op de oorzaak van het waterhoofd. In de folder 'CT-scan' vindt u meer

informatie. De neurochirurg laat een MRI-scan maken van de hersenen als de oorzaak van

het waterhoofd onduidelijk blijft na de CT-scan. MRI staat voor Magnetic Resonance

Imaging. Het maken van een MRI-scan is een pijnloze manier om zonder röntgenstralen

beelden te maken. Tijdens de MRI-scan worden signalen gevormd door een sterk magnetisch

veld en radiogolven. Meer informatie vindt u in de folder 'Magnetische Resonantie -

MRI-scan'.

Bij kinderen onder de 1 jaar is soms een echo-onderzoek voldoende. Afhankelijk van de ernst

van de klachten wordt het onderzoek óf via de polikliniek óf tijdens een opname uitgevoerd.

2

De behandeling

Behandeling is alleen nodig als het waterhoofd bij uw kind ernstige klachten veroorzaakt.

In de eerste plaats proberen we de oorzaak weg te nemen. Als dat niet lukt, wordt een

(ventriculoperitoneale) drain ingebracht. Hiervoor is een kleine operatie nodig. In sommige

gevallen kan het waterhoofd met behulp van een kijkoperatie (ventriculostomie) worden

behandeld.

Specifieke voorbereiding

Zowel voor de kijkoperatie als voor de drainoperatie wordt uw kind een aantal dagen tot één

week in het ziekenhuis opgenomen. Uw kind wordt onder algehele narcose (anesthesie)

behandeld. Voor de operatie heeft u daarom een gesprek met de anesthesioloog (de arts die

uw kind onder narcose brengt). Dit gebeurt op het anesthesie inloopspreekuur op de dag dat

u het spreekuur van de neurochirurg bezoekt of op de afdeling op de dag voor de operatie.

Meer informatie vindt u in de folder ‘Anesthesie en de begeleiding van uw kind'.

De dag van de opname

Eén dag voor de operatie wordt uw kind in het ziekenhuis opgenomen. Behalve kleding en

een pyjama kunt u voor uw kind wat speelgoed en een knuffel meenemen. Op de afge-

sproken tijd meldt u zich met uw kind bij Bureau Opname, links achter in de centrale hal.

Een gastvrouw/ heer brengt u beiden naar de afdeling Neurochirurgie waar u een gesprek

heeft met de arts of arts-assistent en de verpleegkundige. Wanneer uw kind nog niet naar

het anesthesiespreekuur is geweest, komt de anesthesioloog bij uw kind langs op de af-

deling.

De dag van de operatie

Op de dag van de operatie brengt een verpleegkundige u met uw kind naar de anesthesio-

loog. Als de anesthesioloog van tevoren toestemming heeft gegeven, mag een ouder/

verzorger bij uw kind blijven tot hij/zij slaapt. Zodra uw kind slaapt gaat u terug naar de

ouderkamer op de verpleegafdeling. Hier kunt u een kopje koffie drinken terwijl u op uw

kind wacht. Tijdens de operatie kunt u gerust even naar buiten. U hoeft niet de hele tijd in

het ziekenhuis te blijven. De arts vertelt u hoe lang de operatie duurt. Zodra uw kind na de

operatie wakker is, wordt u naar uw kind gebracht.

U kunt uw kind vertellen dat

- hij/zij naar het ziekenhuis gaat voor een operatie en een aantal dagen moet blijven

- u er zo vaak mogelijk bent om voor hem/haar te zorgen

- hij/zij in het ziekenhuis op een speciale manier gaat slapen en de nacht en ochtend voor

de operatie niet meer mag eten en drinken

- de speciale slaap ervoor zorgt dat hij/zij niets van de operatie merkt

- hij/zij na de operatie misschien nog een dagje niet mag eten en drinken 3

Drainoperatie

Een drain is een soepel plastic buisje dat in de hersenkamers wordt ingebracht. De drain

voert het hersenvocht via een onderhuids klepje en een onderhuids slangetje naar de buik af.

In de buik wordt het hersenvocht door het buikvlies opgenomen. Om de drain in te brengen

worden twee kleine sneden gemaakt, één achter het oor en één in de buik.

Nazorg

Zes weken na de operatie wordt uw kind voor de eerste controle op de polikliniek verwacht.

Omdat een drain meestal voor het leven is, blijft uw kind jaarlijks of tweejaarlijks onder

controle.

Complicaties na een drainoperatie

- De drain kan ontstoken raken. Meestal genezen de wondjes dan niet mooi en in

sommige gevallen is er sprake van koorts. De ontsteking kan in de eerste weken of

maanden na de operatie optreden. Een enkele keer gebeurt dit ook later.

- Een drain kan verstopt raken, breken of naar de buik glijden. U merkt dit doordat de

klachten van voor de operatie opnieuw optreden. Dit kan tot jaren na de operatie

voorkomen.

- De drain kan te snel lopen. Vooral bij zitten en staan gaat dit gepaard met hoofdpijn die

juist minder is tijdens het liggen.

Als deze complicaties ontstaan tijdens de opname worden zij verholpen voordat uw kind uit

het ziekenhuis wordt ontslagen. Als uw kind thuis is en u vermoedt een probleem met de

drain, neemt u contact op met uw huisarts. Hij of zij beoordeelt op welke termijn uw kind

door de neurochirurg moet worden onderzocht.

4

Wat uw kind kan en mag met een drain

Een drain betekent niét dat uw kind niet meer kan sporten. Alleen bij sporten met intensief

lichaamscontact zoals judo of rugby moet uw kind voorzichtig zijn. Kinderen met een drain

krijgen gemakkelijk hoofdpijn, bijvoorbeeld bij lichamelijke inspanning of bij drukte. Uw

kind hoeft deze situaties niet te vermijden, als uw kind zich er maar bewust van is. Geef uw

kind bij warm weer of inspanning voldoende te drinken. Het reizen per vliegtuig is geen

enkel probleem. Tijdens de controle op de polikliniek kan de arts u hierover meer vertellen.

Kijkoperatie

Deze ingreep wordt toegepast als het hersenvocht niet langs de gebruikelijke weg naar

buiten kan, maar wel voldoende in de bloedbaan wordt opgenomen. Via een snede en gaatje

in het hoofd wordt een kijkbuisje ingebracht in de hersenkamers. Door dit kijkbuisje maken

wij in de bodem van de derde hersenkamer met behulp van een opblaasbaar ballonnetje een

gaatje. Het overtollige vocht loopt vervolgens via het gaatje weg naar de ruimte buiten de

hersenen. Uw kind krijgt na de operatie eventueel een ruggenprik om de nieuwe afvoer op

gang te brengen.

Nazorg

Zes weken na de operatie wordt uw kind voor de eerste controle op de polikliniek verwacht.

Complicaties na een kijkoperatie

- Het gaatje in de bodem van de hersenkamer kan onvoldoende functioneren of verstopt

raken. Indien nodig wordt het tijdens een tweede operatie groter gemaakt.

- Het hersenvocht kan na de kijkoperatie onvoldoende in het bloed worden opgenomen.

Er wordt dan alsnog een drain ingebracht.

- Er kunnen bloedingen, geheugen- en hormonale stoornissen optreden. Gelukkig komt dit

soort complicaties zelden voor.

Tot slot

Wanneer een kind een tijdje in het ziekenhuis moet doorbrengen is dat een spannende,

meestal nieuwe ervaring. Wij houden hiermee zo veel mogelijk rekening. We doen ons best

uw kind op zijn gemak te stellen en het verblijf in Erasmus MC-Sophia zo kort en aangenaam

mogelijk te maken.

5

Als uw kind erg suf is, waarschuwt u onmiddelijk de dienstdoende arts van de afdeling

Neurochirurgie. Het telefoonnummer is 010 - 704 0 704.

Nog vragen?

Wij kunnen ons goed voorstellen dat u nog iets te vragen heeft voordat uw kind wordt

opgenomen. U kunt hiervoor terecht bij de behandelend neurochirurg op telefoonnummer

010 - 703 65 71.

Ook kunt u contact opnemen met BOSK, vereniging van motorisch gehandicapten en hun

ouders (o.a. kinderen met een waterhoofd).

BOSK

Postbus 3359

3502 GJ Utrecht

tel: 030 - 245 90 90

info@bosk.nl

www.bosk.nl

6

7

Erasmus MC - Sophia

Dr. Molewaterplein 60

3015 GJ Rotterdam

Tel (010) 704 0 704

www.erasmusmc.nl 6002755

© Erasm

us M

C - Patiën

tenco

mmunicatie - 02/1

2