Wczesne wspomaganie Wczesne wspomaganie rozwoju dzieckarozwoju dziecka

Rola pedagoga specjalnego Rola pedagoga specjalnego – terapeuty we wczesnym – terapeuty we wczesnym

wspomaganiu rozwoju wspomaganiu rozwoju dzieckadziecka

mgr Renata Zygan mgr Renata Zygan

pedagog specjalnypedagog specjalny

Do zadań pedagoga Do zadań pedagoga specjalnego należą:specjalnego należą:

Diagnozowanie i ocena rozwoju Diagnozowanie i ocena rozwoju dziecka od chwili wykrycia dziecka od chwili wykrycia niepełnosprawności do podjęcia nauki niepełnosprawności do podjęcia nauki w szkole. w szkole.

Opracowanie wspólnie z innymi Opracowanie wspólnie z innymi specjalistami (według potrzeb: lekarz, specjalistami (według potrzeb: lekarz, psycholog, logopeda, rehabilitant) psycholog, logopeda, rehabilitant) indywidualnego programu wczesnego indywidualnego programu wczesnego wspomagania rozwoju dzieckawspomagania rozwoju dzieckaz uwzględnieniem działań z uwzględnieniem działań wspomagających rodzinę dziecka. wspomagających rodzinę dziecka.

Do zadań pedagoga Do zadań pedagoga specjalnego należą:specjalnego należą:

Realizowanie z dzieckiem zajęć Realizowanie z dzieckiem zajęć wczesnego wspomagania rozwoju wczesnego wspomagania rozwoju skoordynowanych z działaniami skoordynowanych z działaniami innych wyżej wymienionych innych wyżej wymienionych specjalistów.specjalistów.

Analizowanie i sprawdzanie Analizowanie i sprawdzanie skuteczności pomocy udzielanej skuteczności pomocy udzielanej dziecku i jego rodzinie oraz dziecku i jego rodzinie oraz wprowadzanie zmian w wprowadzanie zmian w indywidualnym programie terapii indywidualnym programie terapii dziecka. dziecka.

Ocena rozwoju w aspekcie Ocena rozwoju w aspekcie pedagogicznympedagogicznym

Ocena rozwoju w aspekcie Ocena rozwoju w aspekcie pedagogicznympedagogicznym jest jest uzupełnieniem uzupełnieniem wielospecjalistycznej, kompleksowej wielospecjalistycznej, kompleksowej diagnozy dokonywanej przez innych diagnozy dokonywanej przez innych specjalistów tj:.specjalistów tj:.

lekarzy (neurolog, audiolog, lekarzy (neurolog, audiolog, psychiatra, foniatra, alergolog i inny psychiatra, foniatra, alergolog i inny według potrzeb)według potrzeb)

psychologapsychologa logopedylogopedy fizjoterapeutyfizjoterapeuty

Diagnoza pedagogiczna Diagnoza pedagogiczna małego dziecka jest:małego dziecka jest:

diagnozą całościowądiagnozą całościową

czyli musi uwzględniać całe życie czyli musi uwzględniać całe życie dziecka i jego rodziny, jego dziecka i jego rodziny, jego mocne strony i słabościmocne strony i słabości

diagnozą funkcjonalnądiagnozą funkcjonalną

czyli opierającą się na znajomości etapów w rozwoju czyli opierającą się na znajomości etapów w rozwoju małego dziecka i norm rozwojowych.małego dziecka i norm rozwojowych.Dostępna literatura oraz doświadczenia w pracy Dostępna literatura oraz doświadczenia w pracy z dziećmi niepełnosprawnymi nieodmiennie z dziećmi niepełnosprawnymi nieodmiennie wykazują, że ich rozwój zazwyczaj jest nieharmonijny wykazują, że ich rozwój zazwyczaj jest nieharmonijny a różne funkcje znajdują się u jednego dziecka na a różne funkcje znajdują się u jednego dziecka na różnych poziomach. Stąd też osoba badająca nie jest różnych poziomach. Stąd też osoba badająca nie jest w stanie przewidzieć poziomu rozwoju we wszystkich w stanie przewidzieć poziomu rozwoju we wszystkich sferach, może natomiast określić precyzyjnie poziom sferach, może natomiast określić precyzyjnie poziom rozwoju konkretnej funkcji w korelacji z wiekiem rozwoju konkretnej funkcji w korelacji z wiekiem dziecka.dziecka.

• Diagnoza w przypadku małych dzieci Diagnoza w przypadku małych dzieci o opóźnionym lub zaburzonym rozwoju o opóźnionym lub zaburzonym rozwoju jest jest procesem rozciągniętym w czasie.procesem rozciągniętym w czasie.

• Ocena dokonywana w trakcie Ocena dokonywana w trakcie pierwszych spotkań z dzieckiem i jego pierwszych spotkań z dzieckiem i jego rodziną jest tak naprawdę rodziną jest tak naprawdę diagnozą diagnozą wstępnąwstępną. .

Diagnozę wstępną dokonujemy Diagnozę wstępną dokonujemy poprzez:poprzez:

1. 1. Zbieranie informacji-Zbieranie informacji- wywiad wywiad od od rodziców dziecka na temat:rodziców dziecka na temat:- stanu jego zdrowia - stanu jego zdrowia - rodzajów zabaw i preferencji dziecka- rodzajów zabaw i preferencji dziecka- słabych i mocnych stron- słabych i mocnych stron

Diagnozę wstępną dokonujemy Diagnozę wstępną dokonujemy poprzez:poprzez:

22. . Obserwację i wybrane próby Obserwację i wybrane próby pedagogicznepedagogiczne określające, co dziecko określające, co dziecko potrafi zrobić, czego może się wkrótce potrafi zrobić, czego może się wkrótce nauczyć (umiejętności wyłaniające się nauczyć (umiejętności wyłaniające się w perspektywie najbliższego rozwoju) oraz w perspektywie najbliższego rozwoju) oraz jakich umiejętności oczekują od niego jakich umiejętności oczekują od niego rodzice. rodzice. Na podstawie Na podstawie wstępnej diagnozywstępnej diagnozy możemy możemy już opracować indywidualny program terapii.już opracować indywidualny program terapii.

Brak jest wystandaryzowanych metod Brak jest wystandaryzowanych metod pedagogicznych do oceny małego pedagogicznych do oceny małego dziecka. dziecka.

Dlatego teżDlatego też ocenę i monitorowanie ocenę i monitorowanie postępów dziecka powinien dokonywać postępów dziecka powinien dokonywać pedagog specjalny, który posiada pedagog specjalny, który posiada umiejętności stosowania różnych metod umiejętności stosowania różnych metod zbierania danych o rozwoju zbierania danych o rozwoju i funkcjonowaniu dziecka tj:i funkcjonowaniu dziecka tj:

• obserwacjaobserwacja oraz oraz skale obserwacyjneskale obserwacyjne umożliwiające dokonanie oceny jego umożliwiające dokonanie oceny jego funkcjonowania poznawczego, rozwoju funkcjonowania poznawczego, rozwoju manipulacji, lokomocji, przystosowania manipulacji, lokomocji, przystosowania społecznego, samodzielnościspołecznego, samodzielności

• zasady i techniki monitorowania zasady i techniki monitorowania postępów dzieckapostępów dziecka w trakcie terapii w trakcie terapii i podczas codziennej aktywności.i podczas codziennej aktywności.

W dokonywaniu oceny W dokonywaniu oceny pedagogicznej małego pedagogicznej małego

dziecka pomocne mogą być:dziecka pomocne mogą być:

MONACHIJSKA FUNKCJONALNA MONACHIJSKA FUNKCJONALNA DIAGNOSTYKA ROZWOJOWADIAGNOSTYKA ROZWOJOWA

Test PER-RTest PER-R OREGOŃSKI PROGRAM OREGOŃSKI PROGRAM

REHABILITACJI NIEWIDOMYCH I REHABILITACJI NIEWIDOMYCH I SŁABO WIDZĄCYCH DZIECI W SŁABO WIDZĄCYCH DZIECI W WIEKU OD 0 DO 6 LATWIEKU OD 0 DO 6 LAT

W dokonywaniu oceny W dokonywaniu oceny pedagogicznej małego dziecka pedagogicznej małego dziecka pomocne mogą być:pomocne mogą być:

SKALE, NORMY ROZWOJOWE I ARKUSZE SKALE, NORMY ROZWOJOWE I ARKUSZE OBSERWACJI OBSERWACJI

Profil osiągnięć uczniaProfil osiągnięć ucznia opracowany przez J. opracowany przez J. Kielina (J. Kieln 2002 r.)Kielina (J. Kieln 2002 r.)

Arkusz obserwacyjnyArkusz obserwacyjny opracowany przez M. opracowany przez M. Piszczek (M. Piszczek 2006 r.) Piszczek (M. Piszczek 2006 r.)

Behawioralne normy rozwojuBehawioralne normy rozwoju według E. według E. Schoplera (red. E. Schopler 1995 r.) Schoplera (red. E. Schopler 1995 r.)

Autorskie karty obserwacjiAutorskie karty obserwacji opracowane na opracowane na potrzeby własnej pracy z dziećmi o potrzeby własnej pracy z dziećmi o zaburzonym rozwojuzaburzonym rozwoju

Diagnoza różnicującaDiagnoza różnicująca

Przy dokonywaniu Przy dokonywaniu diagnozy różnicującejdiagnozy różnicującej bardzo pomocne mogą byćbardzo pomocne mogą być

ICD -10 ICD -10 Kwestionariusz CHAT, Kwestionariusz CHAT, skala oceny autyzmu dziecięcego CARS, skala oceny autyzmu dziecięcego CARS, Afa- Skala, Afa- Skala, Lista cech autystycznych według Lista cech autystycznych według

BathelemyBathelemy Zestaw wczesnych objawów autystycznych Zestaw wczesnych objawów autystycznych

według Volkmar według Volkmar

INDYWIDUALNY PROGRAM TERAPIIINDYWIDUALNY PROGRAM TERAPII

Opracowanie indywidualnego Opracowanie indywidualnego programu terapii małego dziecka programu terapii małego dziecka wymaga współpracy wymaga współpracy psychologa, psychologa, pedagoga, logopedy pedagoga, logopedy

i fizjoterapeuty. i fizjoterapeuty. Dlatego też za kompleksową Dlatego też za kompleksową

diagnozę, skonstruowanie diagnozę, skonstruowanie programu i ocenę jego programu i ocenę jego efektywności odpowiedzialni są efektywności odpowiedzialni są wszyscy specjaliści pracujący wszyscy specjaliści pracujący z dzieckiem. z dzieckiem.

Ustalanie celów terapiiUstalanie celów terapii

Ponieważ pracujemy z małym Ponieważ pracujemy z małym dzieckiem opracowywanie dzieckiem opracowywanie długoterminowych celów terapii długoterminowych celów terapii może być szkodliwe dla może być szkodliwe dla skutecznego programowania skutecznego programowania pracy z dzieckiem, gdyż może pracy z dzieckiem, gdyż może prowadzić do niewłaściwych, zbyt prowadzić do niewłaściwych, zbyt wysokich oczekiwań wobec wysokich oczekiwań wobec niego. niego.

Ustalanie celów terapiiUstalanie celów terapii

Właściwe jest planowanie celów Właściwe jest planowanie celów krótkoterminowych, krótkoterminowych, uwzględniających uwzględniających nieharmonijny poziom rozwoju nieharmonijny poziom rozwoju dziecka w różnych dziedzinach dziecka w różnych dziedzinach jego funkcjonowania, jego jego funkcjonowania, jego preferencje i oraz całą sytuację preferencje i oraz całą sytuację rodzinną. rodzinną.

Dobrze napisany program Dobrze napisany program zaspokaja wszystkie istotne zaspokaja wszystkie istotne potrzeby na danym poziomie potrzeby na danym poziomie rozwoju, także potrzeby rozwoju, także potrzeby wynikające z humanistycznej wynikające z humanistycznej koncepcji terapii np. koncepcji terapii np. zwiększające aktywność własną zwiększające aktywność własną dziecka, zmniejszające dziecka, zmniejszające zachowania autostymulacyjne zachowania autostymulacyjne lub inne trudne. lub inne trudne.

Program jest weryfikowany Program jest weryfikowany podczas kolejnych wizyt (w podczas kolejnych wizyt (w zależności od zmieniających się zależności od zmieniających się potrzeb zdrowotnych i potrzeb zdrowotnych i rozwojowych dziecka). rozwojowych dziecka).

Rodzice otrzymują szczegółowy Rodzice otrzymują szczegółowy instruktaż dotyczący instruktaż dotyczący prawidłowej pielęgnacji dziecka, prawidłowej pielęgnacji dziecka, wykonywania niektórych wykonywania niektórych ćwiczeń w domu lub ćwiczeń w domu lub rozwiązywania problemów rozwiązywania problemów wychowawczych. wychowawczych.

Monitorowanie i ocena Monitorowanie i ocena postępów dzieckapostępów dziecka

Jeżeli cele terapii precyzujemy Jeżeli cele terapii precyzujemy

w sposób szczegółowy to w sposób szczegółowy to monitorowanie i ocena monitorowanie i ocena osiągnięć dziecka jest prosta.osiągnięć dziecka jest prosta.

ROZWIJANIE PERCEPCJI SŁUCHOWEJROZWIJANIE PERCEPCJI SŁUCHOWEJLLpp

ZADANIEZADANIE

WYKONANIE WYKONANIE ZADANIAZADANIA

W MIN. ZAKRESIE W MIN. ZAKRESIE

LUB Z POMOCĄLUB Z POMOCĄ

WYKONANIE WYKONANIE ZADANIA ZADANIA

SAMODZIELSAMODZIEL

NIE NIE

UWAGI UWAGI

1.1. Odwraca głowę w kierunku źródła dźwiękuOdwraca głowę w kierunku źródła dźwięku

2.2. Reaguje zmianą zachowania na dźwięk mowy Reaguje zmianą zachowania na dźwięk mowy ludzkiej ludzkiej

3.3. Reaguje emocjonalnie na muzykę Reaguje emocjonalnie na muzykę

4.4. Szuka ukrytego źródła dźwięku Szuka ukrytego źródła dźwięku

5.5. Rozumie i odpowiednio reaguje na zabawy Rozumie i odpowiednio reaguje na zabawy rytmiczne rytmiczne

6.6. Interesuje się różnorodnymi dźwiękami np. Interesuje się różnorodnymi dźwiękami np. cykaniem zegara cykaniem zegara

7.7. Właściwie reaguje na zdecydowany i głośny ton Właściwie reaguje na zdecydowany i głośny ton głosu głosu

8.8. Różnicuje dźwięki i odgłosy wydawane w Różnicuje dźwięki i odgłosy wydawane w najbliższym otoczeniu (głosy ludzkie, najbliższym otoczeniu (głosy ludzkie, urządzenia domowego użytku) urządzenia domowego użytku)

ROZWIJANIE PERCEPCJI WZROKOWEJROZWIJANIE PERCEPCJI WZROKOWEJ

Lp.Lp.

ZADANIE ZADANIE

WYKONANIE WYKONANIE ZADANIAZADANIA

W MIN. W MIN. ZAKRESIE ZAKRESIE

LUB Z POMOCĄ LUB Z POMOCĄ

WYKONANIE WYKONANIE ZADANIA ZADANIA SAMODZIELNIESAMODZIELNIE UWAGIUWAGI

1. 1. Utrzymuje wzrok na Utrzymuje wzrok na intensywnym bodźcu intensywnym bodźcu świetlnym na wysokości świetlnym na wysokości oczuoczu

2. 2. Podąża wzrokiem za Podąża wzrokiem za bodźcem świetlnym w linii bodźcem świetlnym w linii poziomej i poziomej i pionowej na niewielkiej pionowej na niewielkiej przestrzeni przestrzeni

3.3. Śledzi wzrokiem przedmiot Śledzi wzrokiem przedmiot poruszający się po kole poruszający się po kole

4.4. Patrzy na przedmiot Patrzy na przedmiot znajdujący się na stole lub znajdujący się na stole lub tacy (w dalszej odległości tacy (w dalszej odległości od oczu dziecka)od oczu dziecka)

5.5. Śledzi wzrokiem poruszającą Śledzi wzrokiem poruszającą się postać ludzkąsię postać ludzką

6.6. Uważnie przygląda się Uważnie przygląda się

twarzy ludzkiejtwarzy ludzkiej 7.7. Dostrzega różnice w mimice Dostrzega różnice w mimice

twarzy odpowiednio na nią twarzy odpowiednio na nią reagując reagując

8.8. Przygląda się przedmiotom Przygląda się przedmiotom odległym o kilkadziesiąt odległym o kilkadziesiąt metrów metrów

9.9. Dotyka swoimi rękoma osobę Dotyka swoimi rękoma osobę dorosłądorosłą

1010..

Sięga po kolorową zabawkę Sięga po kolorową zabawkę

1111..

Wybiera wśród zabawek tą, Wybiera wśród zabawek tą, która go interesuje, którą która go interesuje, którą lubi lubi

1212..

Odpoznaje i odpowiednio Odpoznaje i odpowiednio reaguje na osoby z reaguje na osoby z najbliższego otoczenia najbliższego otoczenia

1313..

Ogląda siebie i innych w Ogląda siebie i innych w lustrzelustrze

ROZWIJANIE SPRAWNOŚCI ROZWIJANIE SPRAWNOŚCI RUCHOWEJRUCHOWEJ(CHWYTU I MANIPULACJI)(CHWYTU I MANIPULACJI)

LpLp

ZADANIEZADANIE

WYKONANIE WYKONANIE ZADANIAZADANIA

W MIN. W MIN. ZAKRESIE LUB Z ZAKRESIE LUB Z POMOCĄ POMOCĄ

WYKONANIE WYKONANIE ZADANIA ZADANIA

SAMODZIELSAMODZIEL

NIE NIE

UWAGIUWAGI

1.1. Chwyta przedmioty przypadkowo Chwyta przedmioty przypadkowo dotknięte ręką dotknięte ręką

2.2. Sięga po zabawkę znajdującą się przed Sięga po zabawkę znajdującą się przed nim całą powierzchnią dłoni (chwyt nim całą powierzchnią dłoni (chwyt dłoniowy) dłoniowy)

3.3. Jeżeli podaje się dwa przedmioty to sięga Jeżeli podaje się dwa przedmioty to sięga po jeden z nich, gdy sięga po drugi po jeden z nich, gdy sięga po drugi

upuszcza pierwszyupuszcza pierwszy 4.4. Ściąga pieluszkę położoną na twarzy Ściąga pieluszkę położoną na twarzy

5.5. Przekłada zabawkę z ręki do ręki Przekłada zabawkę z ręki do ręki

6.6. Sięga po kolorową lub dźwięczącą Sięga po kolorową lub dźwięczącą zabawkę, którą upuściło zabawkę, którą upuściło

7.7. Potrafi dotknąć przedmiotu palcem Potrafi dotknąć przedmiotu palcem wskazującym wskazującym

8.8. Uderza przedmiotem o blat stołu Uderza przedmiotem o blat stołu

9.9. Obraca i ogląda zabawkę w rękach Obraca i ogląda zabawkę w rękach

1010 Bawi się małymi, różnorodnymi Bawi się małymi, różnorodnymi przedmiotami chwytając je precyzyjnie przedmiotami chwytając je precyzyjnie

1111..

Potrafi przemieszczać się po pokoju, aby Potrafi przemieszczać się po pokoju, aby chwycić ciekawą zabawkę chwycić ciekawą zabawkę

1212..

Wysypuje przedmioty z pojemnika Wysypuje przedmioty z pojemnika

1313..

Buduje wieżę z 2,3 klocków Buduje wieżę z 2,3 klocków

1414..

Wkłada 3 krążki na patyk Wkłada 3 krążki na patyk

1515..

Utrzymuje ołówek w ręce, bazgrze Utrzymuje ołówek w ręce, bazgrze

Metody pracy z małym Metody pracy z małym dzieckiem dzieckiem Niedyrektywna Terapia Niedyrektywna Terapia

ZabawowaZabawowa oparta na koncepcji V. oparta na koncepcji V. Axline. Zasadniczą cechą oddziaływań Axline. Zasadniczą cechą oddziaływań terapeutycznych, opartych na dowolnej terapeutycznych, opartych na dowolnej zabawie dziecka, jest ich zabawie dziecka, jest ich niedyrektywność. Zadaniem terapeuty niedyrektywność. Zadaniem terapeuty jest obserwacja czynności wykonywanych jest obserwacja czynności wykonywanych przez dziecko, obdarzanie dziecka przez dziecko, obdarzanie dziecka jedynie uwagą niewartościującą (H. jedynie uwagą niewartościującą (H. Olechnowicz 1995).Olechnowicz 1995).

Metody oparte o kontakt z ciałemMetody oparte o kontakt z ciałem

Zabawy paluszkoweZabawy paluszkowe, które dostarczają dziecku , które dostarczają dziecku doznań dotykowych, pozwalają poznać własne ciało. doznań dotykowych, pozwalają poznać własne ciało. Poczuć jego odrębność, nawiązać kontakt z drugim Poczuć jego odrębność, nawiązać kontakt z drugim człowiekiemczłowiekiem

Baraszkowanie, Baraszkowanie, poprzez podrzucanie dziecka, poprzez podrzucanie dziecka, siłowanie się z nim , huśtanie go, turlanie itp. można siłowanie się z nim , huśtanie go, turlanie itp. można intensywnie stymulować zmysły, kładąc tym samym intensywnie stymulować zmysły, kładąc tym samym podwaliny pod wykształcanie się świadomości podwaliny pod wykształcanie się świadomości schematu ciała. Bardzo ważna jest także dla schematu ciała. Bardzo ważna jest także dla rozwoju dziecka swobodna, radosna atmosfera, rozwoju dziecka swobodna, radosna atmosfera, która towarzyszy baraszkowaniu. która towarzyszy baraszkowaniu.

Programy Aktywności: świadomość ciała, Programy Aktywności: świadomość ciała, kontakt i komunikacja M. i Ch. Knillów. kontakt i komunikacja M. i Ch. Knillów.

Podstawowym ich celem jest rozbudzenie Podstawowym ich celem jest rozbudzenie aktywności osoby niepełnosprawnej, zachęcanie do aktywności osoby niepełnosprawnej, zachęcanie do działania i przejawiania własnej inicjatywy. działania i przejawiania własnej inicjatywy. Działania terapeutyczne oparte są na tworzeniu Działania terapeutyczne oparte są na tworzeniu sposobności do doświadczania, nabywania sposobności do doświadczania, nabywania i organizowania podstawowych informacji o sobie. i organizowania podstawowych informacji o sobie. Muzyka stanowi ważny element każdego programu Muzyka stanowi ważny element każdego programu aktywności.aktywności.

Dotyk i komunikacja Dotyk i komunikacja Ch. KnillaCh. Knilla.. Podstawowym założeniem tego programu Podstawowym założeniem tego programu jest oparcie działań stymulujących na jest oparcie działań stymulujących na zmyśle dotyku. Doświadczanie kontaktu zmyśle dotyku. Doświadczanie kontaktu fizycznego jest podstawą rozwoju fizycznego jest podstawą rozwoju związków z innymi ludźmizwiązków z innymi ludźmii komunikacji między nimi. Jak zaznacza i komunikacji między nimi. Jak zaznacza sam autor skuteczność oddziaływań nie sam autor skuteczność oddziaływań nie będzie wpływała na ilość, lecz na jakość będzie wpływała na ilość, lecz na jakość kontaktówkontaktówz dzieckiem.z dzieckiem.

Metoda Ruchu Rozwijającego V. Metoda Ruchu Rozwijającego V. SherborneSherborne

Podstawowym środkiem stosowanym w terapii Podstawowym środkiem stosowanym w terapii jest ruch, który może spełniać różne funkcje. jest ruch, który może spełniać różne funkcje. Bodźce kinestetyczne, poczucia związane z Bodźce kinestetyczne, poczucia związane z równowagą, dotykiem, odczuwaniem ruchu równowagą, dotykiem, odczuwaniem ruchu leżą u podstaw kształtowania się własnej leżą u podstaw kształtowania się własnej tożsamości. Ćwiczenia służące kształtowaniu tożsamości. Ćwiczenia służące kształtowaniu orientacji w przestrzeni pozwalają zdobywać orientacji w przestrzeni pozwalają zdobywać odczucie pewności siebie, zaspokoić odczucie pewności siebie, zaspokoić potrzebę bezpieczeństwa, a poprzez to potrzebę bezpieczeństwa, a poprzez to zapobiec izolacji od otoczenia. zapobiec izolacji od otoczenia.

Terapia sensorycznaTerapia sensoryczna polega na zbieraniu polega na zbieraniu wrażeń zmysłowych z otaczającego świata wrażeń zmysłowych z otaczającego świata i z własnego ciała. Dzięki integracji wrażeń i z własnego ciała. Dzięki integracji wrażeń zmysłowych dziecko poprawia orientację zmysłowych dziecko poprawia orientację w otoczeniu, zwiększa się jego poczucie w otoczeniu, zwiększa się jego poczucie bezpieczeństwa oraz wiedza o otaczającym bezpieczeństwa oraz wiedza o otaczającym świecie. Dla małych dzieci o zaburzonym lub świecie. Dla małych dzieci o zaburzonym lub opóźnionym rozwoju niezmiernie ważne jest opóźnionym rozwoju niezmiernie ważne jest dostarczanie dużej ilości bodźców: dostarczanie dużej ilości bodźców: dotykowych, czucia głębokiego, dotykowych, czucia głębokiego, przedsionkowych, smakowych, węchowych, przedsionkowych, smakowych, węchowych, słuchowych czy wzrokowych. Przykłady słuchowych czy wzrokowych. Przykłady wykorzystywanych zabaw to: noszenie, wykorzystywanych zabaw to: noszenie, bujanie dziecka, gniazdowanie, zawijanie bujanie dziecka, gniazdowanie, zawijanie w naleśnika, zabawy twarzą w twarz itp.w naleśnika, zabawy twarzą w twarz itp.

Metody i techniki behawioralno- Metody i techniki behawioralno- poznawczepoznawcze

Terapia behawioralna wywodzi się ze Terapia behawioralna wywodzi się ze skinnerowskiej metody warunkowania skinnerowskiej metody warunkowania instrumentalnego. Jej zastosowanie wymaga instrumentalnego. Jej zastosowanie wymaga szczególnie wnikliwego doboru wzmocnień. szczególnie wnikliwego doboru wzmocnień.

Celem terapii behawioralnej Celem terapii behawioralnej jest:jest:- Redukowanie zachowań niepożądanychRedukowanie zachowań niepożądanych- Rozwijanie zachowań deficytowychRozwijanie zachowań deficytowych- Generalizowanie i utrzymywanie w czasie Generalizowanie i utrzymywanie w czasie

efektów terapii. efektów terapii. Warunkiem skuteczności tych oddziaływań jest: Warunkiem skuteczności tych oddziaływań jest:

precyzja, systematyczność i konsekwencja w precyzja, systematyczność i konsekwencja w ich stosowaniu. ich stosowaniu.

Najczęściej wykorzystywane Najczęściej wykorzystywane techniki behawioralnetechniki behawioralne

WygaszanieWygaszanie Time- outTime- out PrzytrzymaniePrzytrzymanie HiperkorekcjaHiperkorekcja Ćwiczenia warunkoweĆwiczenia warunkowe

Bardzo pomocne w pracy z dziećmi Bardzo pomocne w pracy z dziećmi mogą być także wywodzące się z mogą być także wywodzące się z behawioralnej metody ćwiczenia behawioralnej metody ćwiczenia według Programów TEACCH (E. według Programów TEACCH (E. Schopler 1995)Schopler 1995)

Dziękuję za uwagęDziękuję za uwagę