pirveli kolegia

# 1/1/428,447,459 q. baTumi, 2009 wlis …13 maisi

kolegiis Semadgenloba:

konstantine varZelaSvili – sxdomis Tavmjdomare;

vaxtang gvaramia – wevri;

qeTevan eremaZe - wevri;

besarion zoiZe – wevri, momxsenebeli mosamarTle;

sxdomis mdivani: lili sxirtlaZe.

saqmis dasaxeleba: “saqarTvelos saxalxo damcveli, saqarTvelos moqalaqe elguja sabauri da ruseTis federaciis moqalaqe zviad mania saqarTvelos parlamentis winaaRmdeg”.

davis sagani: saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis me-3 muxlis pirveli nawilis konstituciuroba saqarTvelos konstituciis 42-e muxlis me-5 punqtis meore winadadebasTan mimarTebiT.

saqmis ganxilvis monawileni: mosarCelis - saqarTvelos saxalxo damcvelis warmomadgenlebi giorgi mSvenieraZe, vaxtang menabde da Tamar WarbaZe; mosarCele elguja sabauris warmomadgenlebi rusudan mWedliSvili da arCil CofikaSvili; mopasuxis, saqarTvelos parlamentis warmomadgenlebi _ baTar Canqseliani da levan kasraZe; specialisti _ TinaTin wereTlis saxelmwifosa da samarTlis institutis samecniero sabWos Tavmjdomare, profesori oTar gamyreliZe.

I

1. saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos 2007 wlis 30 maiss konstituciuri sarCeliT (registraciis #428) mimarTა saqarTvelos saxalxo damcvelma. 2008 wlis 13 Tebervals ki saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos konstituciuri sarCeliT (registraciis #447) mimarTa saqarTvelos moqalaqe elguja sabaurma, xolo 2008 wlis 24 ivliss konstituciuri sarCeliT (registraciis #459) - ruseTis federaciis moqalaqe zviad maniam.

2. saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos pirvelma kolegiam ganmwesrigebeli sxdomis 2007 wlis 29 oqtombris saoqmo Canaweris safuZvelze arsebiTad gansaxilvelad miiRo saqarTvelos saxalxo damcvelis konstituciuri sarCeli (#428). 2008 wlis 24 aprilis saoqmo CanaweriT, arsebiTad gansaxilvelad iqna miRebuli agreTve saqarTvelos moqalaqe elguja sabauris konstituciuri sarCeli (#447) da davis sagnis identurobis gamo, sakonstitucio sasamarTloSi erToblivad arsebiTad ganxilvis mizniT, erT saqmed gaerTianda 428-e nomriT registrirebul konstituciur sarCelTan. saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos pirvelma kolegiam 2008 wlis 5 noembris saoqmo CanaweriT arsebiTad gansaxilvelad miiRo ruseTis federaciis moqalaqe zviad manias konstituciuri sarCeli da erT saqmed gaaerTiana 428-e da 447-e nomrebiT registrirebul konstituciur sarCelebTan maTi erToblivad arsebiTi ganxilvis mizniT.

3. 428-e nomriT registrirebul konstituciur sarCelSi konstituciuri sarCelis Semotanis safuZvlad miTiTebulia saqarTvelos konstituciis 89-e muxlis pirveli punqtis “v” qvepunqti, “saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb” saqarTvelos organuli kanonis 39-e muxlis pirveli punqtis “b” qvepunqti da “saxalxo damcvelis Sesaxeb” sqarTvelos organuli kanonis 21-e muxlis “i” qvepunqti. 447-e nomriT registrirebuli konstituciuri sarCelis Semotanis safuZvlad miTiTebulia saqarTvelos konstituciis 89-e muxlis pirveli punqtis “v” qvepunqti, “saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb” saqarTvelos organuli kanonis me-19 muxlis pirveli punqtis “e” qvepunqti, 31-e muxli, 39-e muxlis pirveli punqti, “sakonstitucio samarTalwarmoebis Sesaxeb” saqarTvelos kanonis pirveli muxlis me-2 punqti, me-10 muxlis pirveli punqti da me-16 muxli. 459-e nomriT registrirebul konstituciur sarCelSi konstituciuri sarCelis Semotanis safuZvlad miTiTebulia saqarTvelos konstituciis me-6 muxli, 42-e muxlis me-5 punqti, 89-e muxlis pirveli punqtis “v” qvepunqti, “saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlo Sesaxeb” saqarTvelos organuli kanonis me-19 muxlis pirveli punqtis “e” qvepunqti, 39-e muxlis pirveli punqtis “a” qvepunqti da me-2 punqti, “sakonstitucio samarTalwarmoebis Sesaxeb” saqarTvelos kanonis pirveli muxlis me-2 punqti, me-10 muxlis pirveli punqti da me-16 muxli.

4. saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis me-3 muxlis sadavo pirveli nawili Semdegi Sinaarsisaa: „sisxlis samarTlis kanons, romelic auqmebs qmedebis danaSaulebriobas, an amsubuqebs sasjels aqvs ukuZala. sisxlis samarTlis kanons, romelic awesebs qmedebis danaSaulebriobas, an amkacrebs sasjels ukuZala ara aqvs.“ samive mosarCelis mtkicebiT, sadavo norma ewinaaRmdegeba saqarTvelos konstituciis 42-e muxlis me-5 punqtis me-2 winadadebas, romlis Tanaxmadac, „kanons, Tu is ar amsubuqebs an ar auqmebs pasuxismgeblobas, ukuZala ara aqvs“.

5. 428-e nomriT registrirebuli konstituciuri sarCelidan irkveva, rom saqarTvelos saxalxo damcvels mimarTa moqalaqe mogeli tyebuCavam, romelmac marTlsawinaaRmdego qmedeba Caidina 2000 wlis 5 maiss. im dros moqmedi sisxlis samarTlis kodeqsis Tanaxmad, mis mier Cadenili qmedebisTvis sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis xandazmulobis vadad dadgenili iyo 5 weli. mogeli tyebuCavas brali wauyenes 2006 wlis 20 ianvars, radgan im dros moqmedi sisxlis samarTlis kodeqsi igive danaSaulisTvis adgenda 6 wlian xandazmulobis vadas da bralis wayenebis momentisTvis danaSaulis Cadenidan gasuli iyo 5 weli, 7 Tve da 15 dRe. mosarCelis azriT, konstituciis 42-e muxlis me-5 punqtis me-2 winadadeba uSvebs kanonebisTvis ukuZalis miniWebas mxolod im SemTxvevaSi, TuU kanoni amsubuqebs an auqmebs pasuxismgeblobas. sadavo normis formulireba mosarCelisTvis imas niSnavs, rom, Tu sisxlis samarTlis kanoni ar awesebs qmedebis danaSaulebriobas an ar amkacrebs sasjels, SesaZlebelia ukuZalis matarebeli iyos. Sesabamisad, mosarCele miiCnevs, rom sadavo norma aviwroebs moqalaqis konstituciur uflebas, imaze metad, vidre es konstituciiTaa dasaSvebi.

6. 447-e nomriT registrirebuli konstituciuri sarCelidan irkveva, rom mosarCeles yazbegis raionuli sasamarTlos 2006 wlis 19 ivnisis gamamtyunebeli ganaCeniT, 2004 wlis 19 seqtembers momxdari sisxlis samarTlis kodeqsis 143-e muxlis me-2 nawilis “a” qvepunqtiT gaTvaliswinebuli danaSaulisaTvis sasjelad daeniSna 3 wliT Tavisuflebis aRkveTa. danaSaulis Cadenis droisTvis moqmedi sisxlis samarTlis kodeqsis 63-e _ 64-e muxlebis Tanaxmad aRniSnuli sasjeli mosarCeles CaeTvala pirobiT. 2006 wlis 11 seqtembris ganaCeniT, saapelacio sasamarTlos sisxlis samarTlis saqmeTa palatam daadgina, rom unda yofiliyo gamoyenebuli sisxlis samarTlis kodeqsis 63-64-e muxlebis is redaqcia, romelic marTlsawinaaRmdego qmedebis Cadenis Semdeg iqna miRebuli da Sesabamisad, mosarCeles pirobiTi msjavris nacvlad, Seefarda Tavisuflebis aRkveTa sami wlis vadiT. mosarCelis mosazrebiT, amiT sasamarTlom aRniSnul normebs mianiWa ukuZala, risi safuZvelic misca sisxlis samarTlis kodeqsis me-3 muxlis pirveli nawilis amJamad moqmedma redaqciam.

7. 549-e konstituciuri sarCelis Tanaxmad, ruseTis federaciis moqalaqe zviad manias brali edeba 1992 wlis 10 ivniss momxdar yaCaRur TavdasxmaSi. saqmeze winaswari gamoZieba daiwyo 2004 wlis 29 marts. danaSaulis Cadenis momentSi moqmedi 1960 wlis sisxlis samarTlis kodeqsi mosarCelis mimarT bralad Seracxuli qmedebisTvis adgenda sisxlis samarTlis pasuxisgebaSi micemis 10 wlian xandazmulobis vadas, xolo gamoZiebis dawyebis momentSi moqmedi sisxlis samarTlis kodeqsiT, imave danaSaulisTvis xandazmulobis vadad ganisazRvra 25 weli. mosarCelis azriT, mis mimarT rom gamoeyenebinaT danaSaulebrivi qmedebis Cadenis dros moqmedi kanoni, 10 wliani vadis gasvlis Semdeg ver moxdeboda misi micema sisxlis samarTlis pasuxisgebaSi, anu Zveli kanoniT dadgenili iyo ufro msubuqi pasuxismgebloba. konstituciis 42-e muxlis me-5 punqtis moTxovnaTa Sesabamisad ki, unda yofiliyo gamoyenebuli is kanoni, romelic amsubuqebs pasuxismgeblobas. konstituciuri moTxovnis sawinaaRmdegod, sadavo norma ar iZleva imis saSualebas, rom sasamarTlom mosarCelis mimarT gamoiyenos danaSaulis Cadenis dros arsebuli xandazmulobis vadebi da gaaTavisuflos is pasuxismgeblobisgan. sadavo norma uzrunvelyofs mxolod imas, rom qmedebis Cadenis Semdeg danaSaulebriobis dawesebisas da sasjelis gamkacrebisas ar mieniWeba kanons ukuZala. yvela sxva SemTxvevaSi ki, mosarCelis azriT, sadavo normis safuZvelze kanons aqvs ukuZala, miuxedavad im garemoebisa, is sxvagvarad aumjobesebs Tu auaresebs damnaSavis mdgomareobas.

8. saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos pirveli kolegiis arsebiTi ganxilvis sxdomebi gaimarTa 2009 wlis 26, 27 Tebervals da 6 marts. viler woworiam, romelsac surda daecva mosarCele zviad manias interesebi, arsebiTi ganxilvis sxdomaze ver warmoadgina ZalaSi myofi mindobiloba da Sesabamisad, ver ganaxorciela mxaris uflebamosilebebi sakonstitucio sasamarTlos winaSe.

9. saqarTvelos saxalxo damcvelis warmomadgenelma giorgi mSvenieraZem konstituciis 42-e muxlis me-5 punqtis pirvel winadadebaze dayrdnobiT ganacxada, rom aRniSnuli normiT dacul sferos ganekuTvneba mxolod is kanonebi, romliTac ganisazRvreba qmedebis samarTaldarRveviTi xasiaTi da maT gamo pasuxismgebloba. aq igulisxmeba materialuri da ara procesualuri kanonmdebloba, Tumca gadamwyvetia is faqti, adgens Tu ara norma Sinaarsobrivad raime qmedebis marTlwinaaRmdegobas da maT gamo pasuxismgeblobas. aRniSnul sferoSi konstitucia uSvebs mxolod or gamonakliss: Tu kanoni amsubuqebs an auqmebs pasuxismgeblobas, mas mieniWeba ukuZala. yvela sxva SemTxvevaSi, konstituciam akrZala kanonisTvis ukuZalis miniWeba, Tundac axali kanoni saerTod ar cvlides piris samarTlebriv mdgomareobas. mosamarTlis kiTxvis pasuxad, g. mSvenieraZem ganacxada, rom „pasuxismgeblobis gauqmebaSi“ igulisxmeba ara zogadad qmdebis dasjadobis gauqmeba, aramed konkretuli piris mimarT pasuxismgeblobis gauqmebac.

iseve rogorc sxva mosarCeleebma, saxalxo damcvelis warmomadgenelma yuradReba gaamaxvila konstituciis 42-e muxlis me-5 punqtSi gamoyenebul termin „pasuxismgeblobaze“, romelic misi azriT, aris ufro farTo, vidre sasjelis cneba da moicavs pasuxismgeblobisgan ganTavisuflebis sxva sakiTxebsac. mosarCelis warmomadgenelma miuTiTa, rom Tavad sisxlis samarTlis kodeqsi ganasxvavebs pasuxismgeblobas da sasjels, da maTgan ganTavisuflebis gansxvavebul safuZvlebs iTvaliswinebs.

aRniSnulze dayrdnobiT, saxalxo damcvelis warmomadgenelma ganmarta, rom saqarTvelos konstitucia, adamianis uflebaTa sxva saerTaSoriso aqtebisgan (adamianis uflebaTa da ZiriTad TavisuflebaTa dacvis evropis konvencia, samoqalaqo da politikur uflebaTa saerTaSoriso paqti) gansxvavebiT, aregulirebs ara mxolod qmedebis danaSaulebriobis dawesebisas da sasjelis gamkacrebisas kanonisTvis ukuZalis miniWebis, aramed agreTve piris mdgomareobis sxvagvarad gauaresebis sakiTxsac. sadavo norma Riad tovebs sisxlis samarTlis kanonisTvis ukuZalis miniWebis sakiTxs, rodesac kanoni ar exeba qmedebis danaSaulebriobas an dasjadobas, magram sxvagvarad auaresebs piris mdgomareobas. vinaidan sadavo norma iyenebs or safuZvels „danaSaulebriobas“ da „sasjels“, rCeba garkveuli sivrce, romelzec ukuZalis akrZalva ar vrceldeba. swored imis gamo, rom norma tovebs am Sualeds, mosarCelis azriT, is aris bundovani, rac wamoWris normis ganmartebis sakiTxs. mosarCelis warmomadgenlis azriT, ukuZalis sakiTxis gadasawyvetad saapelacio sasamarTlos SeeZlo gamoeyenebina pirdapir konstituciis 42-e muxlis me-5 punqti da „normatiuli aqtebis Sesaxeb“ saqarTvelos kanoni. TumcaRa faqtia, rom saerTo sasamarTloebSi damkvidrebulia araswori praqtika. `saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb~ organuli kanonis 26-e muxlis moTxovnebidan gamomdinare, mas miaCnia, rom sakonstitucio sasamarTlom unda Seafasos, ramdenad aris damkvidrebuli erTgvarovani praqtika sadavo normasTan dakavSirebiT da Tu es praqtika uflebaSemlaxavia, gaauqmos sadavo norma.

rac Seexeba sakiTxs, xvdeba Tu ara sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobisgan ganTvisuflebis xandazmulobis vada 42-e muxlis me-5 puqntSi gamoyenebuli „pasuxismgeblobis“ cnebis qveS, g. mSvenieraZem ganacxada, rom pasuxismgebloba moicavs Tavis TavSi xandazmulobis vadasac, radgan xandazmulobis vada zogadad aumjobesebs piris mdgomareobas. Sesabamisad, xandazmulobis vadis gasvlis SemTxvevaSi pasuxismgeblobis dakisreba ar unda moxdes. xandazmulobis vadis gazrdac, kanonisTvis ukuZalis miniWebis gziT, pirdapir ewinaaRmdeeba konstitucias. amasTan, mosarCelis warmomadgenelma v. menabdem ganacxada, rom samarTlebrivi TvalsazrisiT, mniSvneloba ar aqvs axali kanoniT ukve amowuruli xandazmulobis vadis aRdgena xdeba, Tu xandazmulobis vada maSin izrdeba, roca Zveli kanoniT dadgenili vada jer kidev ar aris gasuli.

sadavo normis namdvil azrze msjelobisas, mosarCelem miuTiTa sadavo normaSi ganxorcielebul cvlilebaze. misi azriT, sadavo normidan sityvebis amoRebiT „an sxvagvarad auaresebs damnaSavis mdgomareobas“ „saxelwifom xazi gausva rom ukuqmediTi Zala eqneboda yvela aqts, Tu is ar daawesebda qmedebis danaSaulebriobas an ar daamZimebda sasjels“.

saxalxo damcvelis warmomadgenelma Seamcira sasarCelo moTxovna sisxlis samarTlis kodeqsis me-3 muxlis pirvel winadadebasTan mimarTebiT. erTi mxriv man ganacxada, rom mocemul davaSi ar idga sakiTxi Semcirebuli xandazmulobis vadebis damdgen kanons unda miniWeboda Tu ara ukuZala, imisTvis rom Semowmebuliyo me-3 muxlis pirveli nawilis pirveli winadadebis konstituciuroba. amasTan daskvniT sityvaSi man aRniSna, rom konstituciis 42-e muxlis me-5 punqti, zogadad, krZalavs dacul sferoSi kanonisTvis ukuZalis miniWebas, garda im SemTxvevisa, rodesac kanoni auqmebs an amsubuqebs pasuxismgeblobas. Tumca am SemTxvevaSic, konstitucia mxolod ukuZalis miniWebis SesaZleblobas iZleva, da imperatiulad ar moiTxovs, rom Semamsubuqebel an gamauqmebel kanonebs mieniWoT ukuZala. es kanonmdeblis gadasawyvetia.

10. mosarCele elguja sabauris warmomadgenelma a. CofikaSvilma damatebiT yuradReba gaamaxvila saapelacio sasamarTlos motivaciaze, rom sisxlis samarTlis kodeqsis me-3 muxli exeba mxolod sisxlis samarTlis kodeqsis kerZo nawilis normebs. vinaidan 63-e muxli, romelSic mocemulia pirobiT msjavrTan dakavSirebuli regulireba, kerZo nawilSi ar iyo, mas mieniWa ukuZala. a. CofikaSvilis azriT, amgvari ganmartebis saSualebas, rac ukve damkvidrebuli praqtikaa, iZleva sadavo normis dRes moqmedi redaqcia. a. CofikaSvilis mtkicebiT, sasjelis saxeebi gansazRvrulia sisxlis samarTlis kodeqsis me-40 muxliT da pirobiTi msajavri maT ar ganekuTvneba. konkretuli danaSaulisTvis gamosayenebeli sasjelebi ki dgindeba sisxlis samarTlis kerZo nawiliT. amis gamo, mosarCeles miaCnia, rom sadavo normis apelireba „sasjelze“ saapelacio sasamarTlos safuZvels aZlevda, rom me-3 muxli mxolod kerZo nawilis normebis mimarT gamoeyenebina da axali kanoniT pirobiTi msjavris daniSvnis kriteriumebis gamkacrebis SemTxvevaSi, mieniWebina misTvis ukuZala. daskvniT sityvaSi elguja sabauris warmomadgenelma gaimeora, rom sadavo norma mxolod sasjelis dawesebis an damZimebis SemTxvevaSi krZalavs kanonis ukuZalas, rac, mosarCelis azriT, niSnavs, rom sxva SemTxvevaSi, sisxlis samarTlis kanons eniWeba ukuZala.

elguja sabauris warmomadgenelis mtkicebiT, saqarTvelos konstituciis 42-e muxlis me-5 punqtiT gaTvaliswinebuli „pasuxismgeblobis“ cneba, sadavo normisagan gansxvavebiT, moicavs pirobiT msjavrs. Sesabamisad, konstituciiT dadgenil farTo uflebas, piri daculi iyos pasuxismgeblobis damamZimebeli kanonisTvis ukuZalis miniWebisgan, sadavo norma aviwroebs, ris gamoc is xarveziania da winaaRmdegobaSi modis konstituciasTan. a. CofikaSvilma ganacxada, rom konstitucias ewinaaRmdegeba Tavad is, rac weria sadavo normaSi, misi namdvili azris da gamoyenebis praqtikis gaTvaliswinebiT.

im mtkicebis pasuxad, rom norma konstituciuria, Tumca samosamarTlo praqtikaa araswori, elguja sabauris warmomadgenelma ganacxada, rom sakonstitucio sasamarTlosTvis es ar aris gasaTvaliswinebeli garemoeba, vinaidan `saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb~ organuli kanonis 26-e muxlis mixedviT, sakonstitucio sasamarTlo valdebulia, gaiTvaliswinos sadavo normis gamoyenebis praqtika, anu gansaxilvel SemTxvevaSi is, Tu rogor ganimarteba norma saerTo sasamarTloebis mier. mosarCelis warmomadgenelma aRniSna, rom “am normis arakonstituciurobisTvis marto isic ki kmara, rom misi meSveobiT araswori samosamarTlo praqtika dainerga”.

11. mopasuxis warmomadgenelTa gancxadebiT, imisTvis, rom samarTlebrivma normam iqonios ukuZala ama Tu im samarTlebrivi urTierTobis mimarT, saWiroa es samarTlebrivi urTierToba realurad arsebobdes. ukuZalis aRniSnul ganmartebaze dayrdnobiT, mopasuxe miuTiTebs, rom sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobisgan gaTavisuflebis xandazmulobis vadis Sesaxeb kanoni aregulirebs erTaderT samarTlebriv urTierTobas, rasac piris sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobisgan gaTavisufleba ewodeba. pasuxismgeblobisagan gaTavisufleba xdeba xandazmulobis vadis amowurvis Sedegad. rodesac xandazmulobis vadis amowurvamde kanoniT xdeba am vadis gazrda, Zveli normiT daregulirebuli urTierToba saerTod ar aris saxeze da Sesabamisad, aq kanonis ukuZalas saerTod ar aqvs adgili. mopasuxis warmomadgenlebi am SemTxvevas ganasxvaveben situaciisgan, rodesac xdeba ukve amowuruli xandazmulobis vadis aRdgena. am SemTxvevaSi, maTi azriT, adgili aqvs ukuZalas da misi aRdgena iqneboda rogorc konstituciis, ise sadavo normis darRveva. Tumca amgvar SemTxvevas ar hqonda adgili arc saxalxo damcvelis mier moyvanili mogeli tyebuCavas da arc zviad manias SemTxvevaSi. Sesabamisad, me-3 muxlis arakonstituciurad cnobis moTxovna xandazmulobis vadis gazrdis SemTxvevasTan mimarTebiT, mopasuxes usafuZvlod miaCnia.

mopasuxis warmomadgenelma l. kasraZem ganacxada, rom amowuruli xandazmulobis vadis aRdgena ar warmoadgens sadavo normiT gaTvaliswinebul danaSaulebriobis dawesebas an sasjelis gamkacrebas, magram mainc xvdeba sadavo normaSi. es ukanaskneli imgvarad unda iqnes gamoyenebuli saerTo sasamarTloebis mier, normis miznidan, sisxlis samarTalwarmoebis zogadi principebidan, konstituciasTan da saerTaSoriso samarTalTan misi Sesabamisobidan gamomdinare, rom gavrceldes zogadad pasuxismgeblobaze da moicvas is urTierTobebic, rac „klasikuri gagebiT“ danaSaulebriobis da sasjelis miRma rCeba. gansakuTrebiT, yuradReba iqna gamaxvilebuli zogad principze, rom mosamarTlem kanonis da Sinagani rwmenis safuZvelze, minimaluri pasuxismgebloba unda miuzRos pirs da sadavo norma am principis gamoyenebiT unda ganmartos.

rac Seexeba pirobiT msjavrs, mopasuxe mxaris mier warmodgenili dakvniTi sityvis Tanaxmad, is xvdeba sadavo normis termin “sasjelSi”, ramdenadac gamoiyeneba gamamtyunebeli ganaCenis safuZvelze, iwvevs nasamarTlobas da gulisxmobs mTel rig SezRudvebs. elguja sabauris warmomadgenlis argumentis pasuxad, mopasuxis warmomadgenelma miuTiTa, rom ZiriTadi da damatebiTi sasjelebi, pirobiTi sasjelis msgavsad, agreTve ar aris sasjelTa CamonaTvalSi (me-40, 82-e da 1073 muxlebSi), magram isini mainc warmoadgenen sasjelebs. pirobiTi msjavris pirobebis gamkacrebis SemTxvevaSi adgili aqvs „sasjelis gamkacrebas“ me-3 muxlis pirveli nawilis miznebisTvis. Sesabamisad, saapelacio sasamarTlos ise unda gamoeyenebina kanoni, rogorc es pirveli instanciis sasamarTlom gaakeTa, radgan sadavo norma sxvagvarad moqmedebis saSualebas ar iZleoda.

imasTan dakavSirebiT, “danaSaulebrioba” da “sasjeli” Tu gulisxmobs imasac, konkretuli piris mimarT ra CaiTvleba “danaSaulebriv” da “dasjad” qmedebebad, mopasuxis warmomadgenelma ganacxada, rom mTlianad sisxlis samarTali, aris in personam, ad hominem samarTali. aqedan gamomdinare, sadavo normis termini “danaSaulebrioba” unda ganimartos ise, rom moicvas ara mxolod kodeqsis kerZo nawilSi mocemuli danaSaulis niSnebis arseboba-ararseboba zogadad, aramed konkretuli samarTaldamrRvevi piris SemTxvevaSi mis mimarT gamosayenebeli yvela sisxlissamarTlebrivi regulireba, miuxedavad imisa, is kerZo nawilSi iqneba mocemuli, Tu zogad nawilSi. aseve farTod unda ganimartos, mopasuxis azriT, sadavo normis meore termini “sasjeli”. amgvari ganmartebis SemTxvevaSi, sadavo norma srulad moicavs konstituciuri terminis “pasuxismgeblobis” arss.

mopasuxe mxarem yuradReba gaamaxvila im faqtze, rom „pasuxismgebloba“ farTo terminia da sasjelis garda sxva sakiTxebic SeiZleba ganxiluli iqnes mis qveS, magaliTad, nasamarTloba. l. kasraZis azriT, mniSnvelovania is garemoeba, rom sadavo norma amomwuravad ar gansazRvravs ukuZalis akrZalvis SemTxvevebs, anu ar gamoricxavs sxva SemTxvevebis mimarT ukuZalis akrZalvas. Tundac am normis viwro interpretacia moaxdinos sasamarTlom, es ar SeuSlis mas xels kanonis ukuqceviTi Zalis sakiTxis gadawyvetisas isargeblos uSualod saqarTvelos konstituciis 42-e muxlis me-5 punqtis me-2 winadadebiT.

mopasuxe mxarem, mosarCeleTa msjeloba Seafasa rogorc apelireba araswor sasamarTlo praqtikaze. daskvniT sityvaSi maT ganmartes, rom saerTo sasamarTloebis mier sadavo normis arasworad aRqma da araswori sasamarTlo praqtika ar SeiZleba normis arakontituciurad cnobis safuZveli iyos. sakonstitucio sasamarTlom normatiuli aqtis Semowmebisas unda miiRos mxedvelobaSi normis gamoyenebis praqtika, magram ar unda daeyrdnos mas Sefasebis gareSe, anu man unda gaarkvios ramdenad sworia es praqtika.

sakonstitucio sasamarTlos kompetenciasTan dakavSirebiT, mopasuxis daskvniT sityvaSi aRiniSna, rom sakonstitucio sasamarTlo afasebs imis konstituciurobas, rac normaSi weria. is, rac iq ar weria da rac, mosarCeleebis gancxadebiT, normas aklia, konstituciurobis TvalsazrisiT Sefasebadi ar aris. yovelive zemoaRniSnulis safuZvelze, mopasuxe mxare miiCnevs, rom sadavo norma srul SesabamisobaSia saqarTvelos konstituciis 42-e muxlis me-5 punqtTan.

12. specialistis, OoTar gamyreliZis mosazrebiT, sadavo norma ufro viwro Sinaarsis matarebelia, vidre konstituciis 42-e muxlis me-5 punqtis me-2 winadadeba.

misi azriT, konstituciaSi mocemuli termini `pasuxismgebloba~ farTo cnebaa da moicavs rogorc qmedebis danaSaulebriobas, ise sasjels da aseve sxva RonisZiebebsac, romlebic damnaSavis samarTlebriv mdgomareobas cvlian. konstituciaSi arsebuli sityvebi `amsubuqebs an auqmebs pasuxismgeblobas~, gulisxmobs ara marto qmedebis danaSaulebriobis gauqmebas an sasjelis Semsubuqebas, aramed pasuxismgeblobis gauqmebis sxva SemTxvevebsac. igi moicavs xandazmulobis vadebisa da pirobiTi msjavris maregulirebel normebsac da Sesabamisad, Tuki xdeba aRniSnuli institutebis maregulirebeli iseTi kanonis miReba, romelic amZimebs damnaSavis mdgomareobas, mas ar unda mieniWos ukuZala.

specialistis azriT, sisxlis samarTlis kodeqsis me-3 muxlis pirvelma nawilma kanonis ukuZalis akrZalvis konstituciaSi mocemuli principi daaviwrova, radgan apelireba moaxdina mxolod `qmedebis danaSaulebriobasa~ da `sasjelze~. igi Tvlis, rom aRniSnul terminebSi ar moiazreba xandazmulobis vadebisa da pirobiTi msjavris ganmsazRvreli kanonebi. danaSaulis xandazmulobis vadebi ar ukavSirdeba `qmedebis danaSaulebriobis dawesebas~. aseve ar SeiZleba pirobiTi msjavris instituti davukavSiroT `sasjels~, vinaidan sasjeli aris danaSaulebrivi qmedebis winaaRmdeg mimarTuli instituti, xolo pirobiTi msjavris obieqtia uSualod pirovneba.

specialists miaCnia, rom sadavo normis amgvarma formulirebam gamoiwvia sasamarTlo praqtikis imgvarad damkvidreba, rogorc es konstituciur sarCelebSia aRwerili. igi Tvlis, rom sadavo norma, pirdapiri mniSnvelobiT, ar utovebs samarTalSemfardebels normis sxvagvarad ganmartebis SesaZleblobas. misi azriT, mosamarTles sadavo normis sityvasityviTi gamoyenebisken ubiZgebs agreTve is garemoba, rom masSi ganxorcielebuli cvlilebebis Sedegad moxda sityvebis `an sxvagvarad aumjobesebs damnaSavis mdgomareobas~ amoReba.

aRniSnul garemoebebze dayrdnobiT, specialistma daaskvna, rom sisxlis samarTlis kodeqsis me-3 muxlis pirveli nawili ewinaaRmdegeba konstituciis 42-e muxlis me-5 punqtis me-2 winadadebas.

II

1. imis gamosarkvevad, konstituciuria Tu ara sisxlis samarTlis kodeqsis me-3 muxlis pirveli nawili, pirvel rigSi unda gairkves, Tu ra sikeTis dacvis garantiebs iZleva saqarTvelos konstituciis 42-e muxlis me-5 punqtis ara marto me-2 winadadeba, romelTan mimarTebiTac iTxoven mosarCeleebi sadavo normebis Sefasebas, aramed misi pirveli winadadebac. kerZod, konstituciis am punqtSi naTqvamia: “aravin ar agebs pasuxs im qmedobisaTvis, romelic misi Cadenis dros samarTaldarRvevad ar iTvleboda. Kkanons, Tu is ar amsubuqebs an ar auqmebs pasuxismgeblobas, ukuZala ara aqvs”.

konstituciis mocemul punqtSi ganmtkicebulia samarTlis iseTi fundamenturi principi, rogoricaa kanonierebis principi (nullum crimen sine lege). am principis gamovlinebaa kanonis ukuZalis akrZalva, rac kanonTa droSi moqmedebis erT-erTi ganmsazRvreli garemoebaa.Kkonstituciis dasaxelebuli punqti, erTi mxriv, adgens, rom kanons ara aqvs ukuZala, meore mxriv ki, gansazRvravs im gamonaklis SemTxvevebs, roca mas SeiZleba mieces ukuZala. kerZod, konstituciis aRniSnuli punqtis pirveli winadadebidan Cans, rom pirs ar SeiZleba daekisros pasuxismgebloba im qmedebisaTvis, romelic samarTaldarRvevad gamocxaddeba mas Semdeg, roca pirma Caidina igi.Aamdenad, konstituciis Tanaxmad, TavisTavad, qmedebis SiSveli faqti ki araa pasuxismgeblobis kuTxiT Sefasebis obieqti, aramed qmedeba, romelic normatiuladaa miCneuli samarTaldarRvevad. amiT konstitucia icavs moqalaqes samarTlis negatiuri zemoqmedebisagan. saqarTvelos konstituciis 42-e muxlis me-5 punqtis pirveli winadadeba uzrunvelyofs piris SesaZleblobas winaswar dadgenili, sajarod xelmisawvdomi da araindividualizebuli samarTlebrivi wesebis Sesabamisad, SeZlos imis ganWvreta Tu ra qmedebebi warmoadgens samarTaldarRvevebs da sakuTari qcevis Sesabamisad warmarTva, rac umniSvnelovanesi garantiaa TviTneburi devnisa da braldebis winaaRmdeg.

ukuZalis akrZalva zRudavs kanonmdeblis Tavisuflebas, SemoiRos iseTi kanoni, romelic adamians pasuxismgeblobas daakisrebda im qmedebisaTvis, rac misi Cadenis momentSi ar iyo dasjadi. amiT konstitucia aRiarebs, rom aRniSnuli principi atarebs absolutur xasiaTs da misi darRveva dauSvebelia. am principis daucvelobis SemTxvevaSi safrTxis qveS aRmoCndeboda ara marto calkeuli adamianis konstituciuri uflebebi, aramed RirebulebaTa wesrigi, samarTlebrivi usafrTxoeba, romelic Tavad warmoadgens konstituciur uflebaTa arsebobis (dacvis) saZirkvels. RirebulebaTa normatiuli wesrigi calkeuli moqalaqis qcevaTa determinaciis saSualebaa. aseTi wesrigis pirobebSi adamianebs aqvT gonivruli molodini imisa, rom saxelmwifo imoqmedebs samarTliT dadgenil farglebSi da mis mier Cadenil moqmedebas Seafasebs arsebuli normatiuli sinamdvilis pirobebSi.

2. is faqti, rom kanonis ukuZalis akrZalva samarTaldamrRvevis sayovelTaod aRiarebuli garantiaa, Cans saerTaSoriso samarTlebrivi aqtebidanac. adamianis uflebaTa sayovelTao deklaraciis me-11 muxlis me-2 punqti adamians icavs im qmedebebisaTvis pasuxismgeblobisgan ,,romlebic Cadenis dros ar Seadgenda danaSauls nacionaluri kanonis an saerTaSoriso samarTlis mixedviT. ar SeiZleba agreTve ufro mZime sasjelis dadeba, vidre is, romelic SeiZleboda gamoyenebuli yofiliyo im dros, roca Cadenili iqna danaSauli.~ igive princips Seicavs samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb saerTaSoriso paqtis me-15 muxli da adamianis uflebebisa da fundamenturi Tavisuflebebis dacvis evropis konvenciis me-7 muxli. Yyvela SemTxvevaSi saerTaSoriso samarTlebrivi aqtebiT ukuZalis akrZalvis garantia exeba danaSaulTan dakavSirebul samarTlebriv Sedegebs, rasac calsaxad da araorazrovnad afiqsireben isini. Tumca, Tu rogori iqneba aRniSnuli aqtebis moqmedebis farglebi, es damokidebulia imaze, rogor iqneba isini ganmartebuli. saqarTvelos konstitucia ukuZalis akrZalvis farglebs farTod moiazrebs da mas ukavSirebs saerTod samarTlebriv pasuxismgeblobas.

3. amdenad, konstituciis 42-e muxlis me-5 punqtis aRniSnuli winadadebebi organul erTianobas qmnian da uzrunvelyofen, rom samarTaldarRveva, romelic pasuxismgeblobis safuZvelia da Tavad pasuxismgebloba am samarTaldarRvevis gamo, rogorc saxelmwifos mier gatarebuli iZulebiTi RonisZiebebis erToblioba, iqneba imgvari, rogorc amas gansazRvravda samarTaldarRvevis Cadenis momentSi moqmedi kanonmdebloba. am absoluturi konstituciuri moTxovnidan arsebobs mxolod erTi gamonaklisi – 42-e muxlis me-5 punqtis dacvis sferoSi kanonmdebels SeuZlia mianiWos kanons ukuZala, Tu is gaauqmebs samarTaldarRvevis Cadenis dros moqmedi kanoniT gaTvaliswinebul pasuxismgeblobas an Seamsubuqebs mas. am ukanaskneli danawesiT konstitucia gamoxatavs moqalaqis uflebebisadmi humanur damokidebulebas da am gziT axdens maTi mxridan pozitiuri qmedebebis stimulirebas. axali normatiuli sinamdvile ikavebs Zvelis adgils da Sesabamisad, aZlierebs samarTaldamrRvevis uflebebis dacvis garantiebs.

4. sadavo normebis Sesafaseblad aucilebelia gairkves im samarTlebriv kategoriaTa Sinaarsi, romlebTan dakavSirebiTac SemoiRo konstituciam ukuZalis akrZalvis wesi. konstituciis 42-e muxlis me-5 punqtis pirveli winadadebidan Cans, rom saqme exeba qmedebas, romelic SeiZleba Sefasdes samarTaldarRvevis kuTxiT. konstitucia zogadad saubrobs samarTaldarRvevaze da unda vifiqroT, rom masSi ar moiazreba marto sisxlissamarTlebrivi deliqtebi. rac Seexeba aRniSnuli punqtis me-2 winadadebas, kanonis ukuZalis akrZalva - daSveba pasuxismgeblobis kategoriasTanaa dakavSirebuli. pasuxismgebloba iqaa, sadac saxezea samarTaldarRveva, rac kidev erTxel adasturebs 42-e muxlis me-5 punqtis instituciur erTianobas da ASesabamisad, maTi Sefasebisas logikur urTierTganpirobebulobas. amdenad, ukuZalis akrZalvis garantiebi mocemulia konstituciis 42-e muxlis me-5 punqtis rogorc pirvel, ise me-2 winadadebaSi. kanonis ukuZalis akrZalvis principi konstituciis am punqtis Sinaarsidan gamomdinare, gulisxmobs iuridiuli pasuxismgeblobis ganmsazRvreli kanonisaTvis ukuZalis akrZalvas.

zemoaRniSnulidan gamomdinare, kanoni maSin aris konstituciis Seusabamo, Tu mas miniWebuli aqvs ukuqceviTi Zala da amave dros, is awesebs an amkacrebs piris pasuxismgeblobas. Sesabamisad, sadavo normis konstituciurobis sakiTxis gadasawyvetad, pasuxi unda gaeces Semdeg kiTxvebze: 1. iZleva Tu ara sadavo norma kanonis ukuZaliT gamoyenebis SesaZleblobas; 2. iwvevs Tu ara pasuxismgeblobis dawesebas an gamkacrebas xandazmulobis vadis momwesrigebeli an pirobiTi msjavris gamomricxveli normebis ukuZaliT gavrceleba; sadavo norma konstituciis Seusabamod mxolod im SemTxvevaSi SeiZleba CaiTvalos, Tu orive kiTxvaze dadebiTi pasuxi iqneba gacemuli.

5. termini ,,pasuxismgebloba~ unda ganimartos farTod da masSi unda vigulisxmoT nebismieri iuridiuli pasuxismgebloba. rac Seexeba pasuxismgeblobis gauqmebas, aq, pirvel rigSi, igulisxmeba ama Tu im marTlsawinaaRmdego qmedebis samarTaldarRvevaTa katalogidan amoricxva. Sesabamisad, qmedebisaTvis pasuxismgeblobis daweseba iqneba am qmedebis samarTaldarRvevad gamocxadeba. pasuxismgebloba, aseTi Sefasebis pirobebSi uqmdeba an dgindeba rogorc normatiuli kategoria. amasTan erTad, pasuxismgeblobis gauqmebas an dawesebas konkretul pirTan mimarTebiT SeiZleba adgili hqondes maSinac, roca igi arsebobas ganagrZobs, rogorc normatiuli sinamdvile. es maSinaa SesaZlebeli, roca qmedebis dasjadoba saerTod ar gauqmebula, magram gauqmebulia konkretuli qmedebis dasjadoba konkretuli subiqtis mimarT. am SemTxvevaSi pasuxismgeblobis gauqmeba an daweseba unda Sefasdes 42-e muxlis me-5 punqtis farglebSi. konstituciis es norma iZleva garantiebs im SemTxvevaSic, roca xdeba pasuxismgeblobis damZimeba.

amdenad, pasuxismgebloba, rogorc samarTlis obieqturi kategoria da normatiuli sinamdvile, dakavSirebulia qmedebasTan sazogadod. xolo pasuxismgebloba, rogorc konkretuli piris pasuxismgebloba, rogorc subieqturi kategoria, imavdroulad dakavSirebulia konkretul qmedebasTan. konstituciis 42-e muxlis me-5 punqtSi igulisxmeba orive SemTxveva.

6. ukuZalis akrZalviT konstitucia iZleva imis garantias, rom samarTlis subieqtebi daculi iqnen kanonTa moqmedebis Sedegad gamowveuli uaryofiTi Sedegebisagan. vinaidan, nebismieri kanoni sazogadoebis cxovrebis uSualo produqtia, ar aris gamoricxuli, rom axali kanoni winasTan SedarebiT auaresebdes subieqtis mdgomareobas. swored aq gaCndeba mTavari kiTxva imasTan dakavSirebiT, misaRebia Tu ara kanonTa ukuZalis akrZalvis absoluturi xasiaTi. saWiroa erTmaneTisgan ganvasxvavoT kanonTa namdvili ukuZala da kanonTa aranamdvili ukuZala. mocemuli konstituciuri davis farglebSi, SemovifarglebiT aRniSnuli sakiTxis garkveviT mxolod samarTaldarRveviT gamowveuli pasuxismgeblobis momwesrigebel normebTan mimarTebiT. namdvili ukuZala gulisxmobs kanonis moqmedebis gavrcelebas im urTierTobebze, romlebic warmoiSva da ganxorcielda axali kanonis amoqmedebamde da iwvevs warsulSi momxdari samarTlebrivi urTierTobebis Sedegebis Secvlas. kanonis aseTi ukuZala, esaa klasikuri, instituciuri xasiaTis ukuZala, rac, rogorc wesi, akrZalulia da daSvebulia gamonaklisi saxiT, roca axali kanoni ukeTes pirobebSi ayenebs uflebis subieqts. kanonis aranamdvili ukuZala niSnavs kanonis moqmedebis gavrcelebas im urTierTobebze, romlebic warmoiSobian axali kanonis miRebamde, magram arsebobas agrZeleben misi moqmedebis periodSic. kanonis aranamdvili ukuZala ar iwvevs axali kanonis amoqmedebamde warmoSobili da dasrulebuli samarTlebrivi Sedegebis Secvlas. rogorc erovnuli, ise evropuli sasamarTloebis precedentebi metyveleben, rom ukuZalis akrZalvas ar SeiZleba hqondes sayovelTaobis pretenzia. sakmarisia davuSvaT amis SesaZlebloba, rom adamianTa uflebebis droSi uwyvetobasa da stabilurobas seriozuli safrTxe Seeqmneba.

7. roca konstituciur garantiebzea saubari, aq igulisxmeba samarTlis subieqtebis dacva kanonTa nadvili ukuZalisagan. kanons ara aqvs namdvili ukuZala. es ki Tavis mxriv niSnavs imas, rom kanons ara aqvs ukuZala uflebis gauaresebis azriT. roca konstituciis 42-e muxlis me-5 punqti migvaniSnebs imaze, rom pirovnebis sasargeblod SeiZleba mieces kanons ukuZala, aqedan gamomdinare, unda vivaraudoT, rom konstituciis dasaxelebul normaSi saubaria pasuxismgeblobis momwesrigebeli kanonis namdvili ukuZalis akrZalvis Sesaxeb. ,,samarTlebrivi saxelmwifosaTvis ucxoa kanonis namdvili ukuZalis gamoyeneba. mosazreba imis Sesaxeb, rom axali kanoni ar moqmedebs Zveli kanonis safuZvelze warmoSobil urTierTobebze, romlebic ar dasrulebula da kvlav grZeldeba, ar vrceldeba sajaro samarTlis sferoze~ (saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos didi palatis 2007wlis 21 ivnisis #bs-21-21 (k-07) gadawyvetileba). aranamdvili ukuZala kanonTa droSi moqmedebis bunebrivi da aucilebeli formaa. aq ar dgas sakiTxi imis Sesaxeb, kanons mieces Tu ara ukuZala imis mixedviT, subieqtis mdgomareoba umjobesdeba Tu uaresdeba. orive SemTxevevaSi SeiZleba mieces mas ukuZala. aseTi ukuZala sinamdvileSi arcaa ukuZala da mxolod imisi aRiarebaa, rom is urTierTobani, romlebic adre warmoiSvnen mTlianad eqcevian axali kanonis zemoqmedebis qveS.

uflebis arseboba-funqcionireba xSir SemTxvevaSi saWiroebs axali normatiuli sinamdvilisadmi mis Seguebas imis miuxedavad, ra gavlenas axdens kanoni am uflebis Sinaarsze. es, cxadia ar niSnavs imas, rom gamoricxulia gangrZobad urTierTobebze Zveli kanonis moqmedeba. is, Tu romeli kanoni gavrceldeba maTze, es kanonmdeblis gadasawyvetia. Yyoveli konkretuli urTierTobis specifikidan gamomdinare wyvets kanonmdebeli am sakiTxs.

8. radganac kanonis ukuZala gulisxmobs warsulSi momxdari samarTlebrivi urTierTobebis Sedegebis Secvlas, pirvel rigSi, unda ganisazRvros, romeli kanonia gamosayenebeli konkretuli samarTlebrivi urTierTobebis Sedegebis dasadgenad da mxolod amis Semdeg SeiZleba gairkves moxda Tu ara gvian miRebuli kanoniT am Sedegebis Secvla. samarTlebrivi urTierTobis sxvadasxva elementi SeiZleba xorcieldebodes ara drois erT gansazRvrul momentSi, aramed sxvadasxva dros. konkretuli samarTlebrivi urTierTobis gaTvaliswinebiT TavisTavad imis garkveva, Tu romeli kanonia gamosayenebeli da rodis aqvs adgili urTierTobis samarTlebrivi Sedegebis Secvlas anu ukuZalas, SesaZlebelia ar iyos erTmniSvnelovani. Sesabamisad, samarTlebriv sivrceSi ara marto is sakiTxia problemuri Tu rodis SeiZleba hqondes da rodis aris akrZaluli kanonisTvis ukuZalis miniWeba, aramed rTulia imis garkvevac, rodis gvaqvs saqme kanonis ukuZalasTan.

9. saqarTvelos konstituciis 42-e muxlis me-5 punqti ar utovebs kanonmdebels Tavisuflebas imis gadawyvetisas, Tu rodis aqvs an ar aqvs samarTaldarRvevebisa da maT gamo pasuxismgeblobis damdgen kanonebs ukuZala. me-5 punqtis pirveli winadadeba erTmniSvnelovnad adgens, rom aTvlis wertili gamosayenebeli kanonis dasadgenad aris qmedebis ganxorcielebis dro. Sesabamisad, imis gadawyvetisas, piris mier ganxorcielebuli qmedeba aris Tu ara samarTaldarRveva da dadebiTi pasuxis SemTxvevaSi ra pasuxismgebloba unda daekisros pirs misTvis, kanonmdebels gaaCnia sruliad garkveuli konstituciuri direqtiva, rom gamosayenebel kanonad unda CaiTvalos qmedebis Cadenis dros moqmedi kanoni. romelime sxva ufro gvian miRebuli (gamocemuli) kanonis gamoyeneba samarTaldarRvevebisa da pasuxismgeblobis gansazRvrisTvis CaiTvleba ukuZalis miniWebad da konstituciis darRvevadac, Tu pasuxismgeblobis Semamsubuqebel an gamauqmebel kanonTan ar gvaqvs saqme.

10. vinaidan aranamdvilma ukuZalam SeiZleba gamoiwvios subieqtis uflebrivi mdgomareobis Secvla, rogorc pozitiuri, ise negatiuri mimarTulebiT, samarTalSemfardebeli valdebulia, mkveTrad gamijnos erTmaneTisagan kanonis namdvili da aranamdvili ukuZala, raTa ar moxdes maTi erTmaneTSi aRreva. sakmarisia namdvili ukuZala iqnes gamoyenebuli iq, sadac araa misi adgili, yoveli axali kanonidan, mis ZalaSi Sesvlamde warmoSobili urTierTobebis mimarT gamosayenebeli iqneba mxolod is nawili, romelic aumjobesebs subieqtis mdgomareobas da amdenad, kanoni nawilobriv iqneba savaldebulo subieqtisaTvis. Tuki samarTalSemfardebeli sapirispirod moiqceva da aranamdvil ukuZalas mimarTavs iq, sadac namdvili ukuZalis adgilia, safrTxis qveS aRmoCndeba ukuZalis akrZalviT daculi sikeTe da axali kanonebi Tavisi SedegebiT yovelgvari winaRobis gareSe gavrceldeba, rogorc warsulze, ise momavalze, aranamdvili ukuZala STanTqavs namdvil ukuZalas da adamianebi konstituciuri dacvis miRma darCebian.

11. aranamdvili ukuZalis SemTxvevaSic kanonTa Tvisobrivi transformacia ise unda moxdes, rom pirovnebis uflebrivi mdgomareobis gauareseba gansakuTrebuli da gardauvali aucileblobiT iyos nakarnaxevi, raTa aman ar gamoiwvios kanonisagan misi subieqtebis gaucxoeba.Uuflebis nebismieri SezRudva pirovnebam SeiZleba mtkivneulad aRiqvas, magram roca saxezea amisi normatiuli aucileblobis Segneba, imisi Segneba, rom kanonmdeblis adgilze rom yofiliyo, TviTonac ise moiqceoda, rogorc moiqca kanonmdebeli, am gaucxoebas safuZveli gamoecleboda. amitomacaa, rom kanonebisadmi sandooba maTi konstituciurobis prezumfciis mniSvnelovani safuZvelia.

12. mkveTrad unda gaimijnos kanonis dasaSvebi da aucilebeli moqmedebis farglebi. kanonmdeblis diskrecia, misi nebis moqmedebis farglebi, konstituciiTaa SezRuduli. amaze metyvelebs “normatiuli aqtebis Sesaxeb” saqarTvelos kanonis 47-e…muxlic, romlis Tanaxmad, kanonmdebels SeuZlia, mianiWos normatiul aqts ukuZala, magram misi uflebamosileba SezRudulia konstituciiT. safrTxe rom ar Seeqmnas konstituciiT garantirebul uflebebs, aRniSnul kanonSi xazgasmiTaa gamoyofili is SemTxvevebi, rasac kanonmdebeli ver Secvlis Tavisi normatiuli nebiT. kerZod, “normatiul aqts, romelic adgens an amZimebs pasuxismgeblobas ukuZala ara aqvs~. am debulebis uarmyofel normas kanonmdebeli ver miiRebs. kanonmdebeli aseve SeboWilia amave muxlis im konstituciuri debulebiT, rom, Tu samarTaldarRvevis Cadenis Semdeg kanoniT gauqmda an ASemsubuqda pasuxismgebloba aseTi samarTaldarRvevis CadenisaTvis, moqmedebs axali kanoniT dadgenili norma.

13. vinaidan sisxlis samarTali, konstituciis enaze rom vTqvaT, pasuxismgeblobis samarTalia, igi adekvaturad unda asaxavdes konstituciis im debulebas, rom kanons ara aqvs ukuZala, Tu ar amsubuqebs an ar auqmebs pasuxismgeblobas. kerZod, sisxlis samarTalma unda asaxos, jer erTi, is faqti, Tu rodis ara aqvT pasuxismgeblobis momwesrigebel normebs ukuZala da meorec, is SemTxvevebi, rodesac aqedan gamonaklisi saxiT, maT eqneba ukuZala. ukuZalis akrZalvis garantiaSi ki igulisxmeba pasuxismgeblobis uaryofiTi Sedegebisagan Tavdacvis garantia, rac sisxlis samarTalma konstituciis adekvaturad unda gadmosces. vinaidan ZiriTadi uflebebi esaa moqalaqeTa, TavdacviTi uflebebi saxelmwifos winaaRmdeg, kanonmdebeli valdebulia normatiulad gansazRvros ukuZalis akrZalviT daculi sikeTe. gasaTvaliswinebelia, rom, rogorc konstituciis, ise sisxlis samarTlis kodeqsis sworad ganmartebisaTvis aucilebelia yvela im normis erTianobaSi analizi, romlebic kanonTa droSi moqmedebis sakiTxs awesrigeben. aseve mxedvelobaSia misaRebi is garemoeba, rom nebismieri dargi konstituciiT gaTvaliswinebul samarTlebriv sikeTeebs gadmoscems misTvis damaxasiaTebeli kategoriebiT. maTTvis wayenebuli mTavari moTxovna is aris, rom isini, yvela SemTxvevaSi sworad da srulyofilad gadmoscemdnen konstituciiT gaTvaliswinebuli normebis Sinaars.

14. kanonis ukuZalis akrZalva, rogorc zemoT iTqva, kanonierebis principis erT-erTi gamovlinebaa. es principi ganmtkicebulia sisxlis samarTlis kodeqsis me-2 muxlis pirvel nawilSi, romelic ambobs, rom ,,qmedebis danaSaulebrioba da dasjadoba ganisazRvreba sisxlis samarTlis kanoniT, romelic moqmedebda misi Cadenis dros’’. es debuleba, rogorc wesi, gamoricxavs danaSaulis Cadenis Semdeg miRebeli kanonis gavrcelebas mis Cadenamde arsebul urTierTobebze. es garemoeba migvaniSnebs imaze, rom danaSauli SefasebiTi kategoriaa. kerZod, normatiuli SefasebiT iwyeba misi, rogorc danaSaulisa da dasjadi qmedebis arseboba (sicocxle). roca esa Tu is konkretuli qmedeba ar iyo normatiuli Sefasebis sagani misi Cadenis dros, is aseTad ver iqceva imis gamo, rom msgavsi qmedebani momavalSi gaxda am Sefasebis obieqti. sisxlis samarTlis kodeqsis aRniSnuli normis Sefasebisas, gasaTvaliswinebelia is garemoebac, rom zogierTi qveynis konstitucia msgavsi normiT amomwuravad gadmoscems kanonis ukuZalis akrZalvas.

15. kanonTa droSi moqmedebis zogad normasTan erTad, saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis me-3 muxlis pirveli nawili Seicavs kanonis ukuZalis momwesrigebel debulebas, rac sasarCelo moTxovnis Tanaxmad, arakonstituciurad unda CaiTvalos. dasaxelebuli norma erT SemTxvevaSi gadmoscems im sinamdviles, roca kanons eZleva ukuZala, kerZod: ,,sisxlis samarTlis kanons, romelic auqmebs qmedebis danaSaulebriobas an amsubuqebs sasjels, aqvs ukuZala’’. meore SemTxvevaSi gadmocemulia is, Tu rodis ar unda mieces kanons ukuZala, kerZod: ,,sisxlis samarTlis kanons, romelic awesebs qmedebis danaSaulebriobas an amkacrebs sasjels, ukuZala ar aqvs’’.

aqve unda iTqvas, rom ar unda CaiTvalos sworad mosazreba imasTan dakavSirebiT, rom mosarCeleTa moTxovnaze pasuxs iZleva ,,normatiuli aqtebis Sesaxeb~ kanoni da ara sisxlis samarTlis kodeqsis sadavo normebi. swored es ukanaskneli gansazRvravs sisxlis samarTlis kanonis ukuZalas. miuxedavad amisa, “normatiuli aqtebis Sesaxeb” saqarTvelos kanoni sadavo normis ganmartebisas mxedvelobaSia misaRebi.

16. aRsaniSnavia, rom mosarCeleTa erTi nawili moiTxovs sadavo normis mTlianad arakonstituciurad cnobas, xolo meore nawili Tvlis, rom maTi uflebis Selaxvas iwvevs martooden sadavo normis meore winadadeba. orive SemTxevevaSi mosarCeleebs aqvT moTxovnis motivaciis saerTo midgomebi. maTi azriT, sadavo norma ver asaxavs srulyofilad konstituciiT gaTvaliswinebul standartebs imis gamo, rom aviwroebs pasuxismgeblobis cnebas. kerZod, ukuZalis akrZalvis princips ukavSirebs mxolod sasjelsa da qmedebis danaSaulebriobas, ris gamoc pirobiT msjavrTan da xandazmulobis ukuZalasTan dakavSirebuli garantiebi mis gareT rCeba, rac samarTalSemfardebels xelfexs uxsnis pirovnebis mdgomareobis damamZimebel normebs misces ukuZala, rasac adasturebs samarTalgamoyenebiTi praqtikac. gansakuTrebul kritikas mosarCeleTa mxridan iwvevs sadavo normis meore winadadeba, imis gamo, rom igi iTvaliswinebs ukuZalis akrZalvis or SemTxvevas, roca sasjeli mZimdeba an qmedeba cxaddeba danaSaulebrivad. maTi azriT, ukuZalis akrZalvis garantiebis mxolod am SemTxvevebiT Semofargvla ewinaaRmdegeba konstituciis im debulebas, rom, Tu kanoni ar amsubuqebs an ar auqmebs pasuxismgeblobas, mas ukuZala ara aqvs. sadavo debulebiT ukuZalis akrZalvis sayovelTao garantiebze uaria naTqvami. mosarCeleTa erTi nawilis azriT, Tuki arakonstituciurad gamocxaddeboda sadavo normis meore winadadeba, problema mogvardeboda imiT, rom sisxlis samarTlis kanons, pirveli winadadebiT gaTvaliswinebuli SemTxvevebis garda, aRar miecemoda ukuZala.

17. sadavo normebis Sefasebisas mniSvnelovania imisi gamorkveva, rogoria misi ganmartebis farglebi. samarTlis nebismieri norma eqvemdebareba ganmartebas. imis gamo, rom samarTlis norma SeiZleba iZleodes sxvadasxva ganmartebis SesaZleblobas da xels uwyobdes gansxvavebuli precedentebis arsebobas, ar niSnavs imas, rom es norma arakonstituciuria. swored gansxvavebuli ganmarteba xdeba safuZveli, sabolood normis swori ganmartebis misagnebad. pozitiuri samarTlis pirobebSic arsebobs sakmarisi meqanizmebi imis dasadgenad, Tu romeli precedenti CaiTvalos normis swor ganmartebad da romeli ara. cxadia, yvelaze swori iqneba konstituciis Sesatyvisi ganmarteba. sadavo normis iseT ganmartebas, rogorc es zemoT iyo aRniSnuli, iZleva konstituciis dasaxelebuli norma. samarTalSemfardebeli valdebulia, konstituciis Sesabamisad ganmartos norma, Tuki es SesaZlebelia mocemuli normis farglebSi. normis farglebi ki, ar aris im muxlis identuri, romelSic gadmocemulia misi dispozicia. nebismieri norma mTliani normatiuli aqtis organuli nawilia da am fonze unda moxdes misi wakiTxva. sakonstitucio sasamarTlom erT-erT gadawyvetilebaSi aRniSna: ,,... sadavo norma ar unda iqnes ganxiluli sxva, masTan kavSirSi myofi normebisagan izolirebulad, radganac amgvarma midgomam sakonstitucio sasamarTlo SeiZleba miiyvanos mcdar daskvnebamde... Tu keTilsindisieri ganmartebis pirobebSi SeuZlebeli iqneba normis TviTneburi da adamianis uflebebisaTvis saziano gamoyeneba, maSin norma savsebiT daakmayofilebs samarTlebrivi usafrTxoebis moTxovnebs~ (2007 wlis 26 oqtombris #2/2/389 gadawyvetileba saqmeze ,,saqarTvelos moqalaqe maia naTaZe da sxvebi saqarTvelos parlamentis da saqarTvelos prezidentis winaaRmdeg~).

gasaTvaliswinebelia evropuli sasamarTlos azri, rom sisxlis samarTlis normis sasamarTlo ganmartebis aucilebloba gamowveulia imiT, rom ,,yovelTvis iarsebebs gaugebari momentebisa da Secvlil garemoebebTan adaptaciis aucilebloba (adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlos 1995 wlis 22 noembris gadawyvetilebebi saqmeebze “s.r. gaerTianebuli samefos winaaRmdeg”, punqti 34 da “s.v. gaerTianebuli samefos winaaRmdeg”, punqti 36).

18. samarTalSemfardebeli valdebulia, gamoiyenos ganmartebis is meTodi, romelic yvelaze naTlad da obieqturad xsnis rogorc normis arss, ise misi moqmedebis farglebs. samarTalSemfardebelma unda SeZlos im nebis swori Semecneba, romelic qmnis kanonis suls. Uunda gairkves, rogorc kanonSi Cadebuli neba kanonmdeblisa, ise Tavad kanonis neba, romelic misi gamoyenebis procesSi yalibdeba da vlindeba. kanoni araa kanonmdeblis nebiT determinirebuli, erTxel da samudamod mocemuli ucvleli faseuloba. kanons unda SevxedoT rogorc cocxal organizms, romlis nebac sxvadasxva cxovrebiseuli SemTxvevebis mowesrigebis procesSi vlindeba da ixveweba. amitomac sadavo normebis Sefasebisas unda gairkves ara marto is azri, romelic kanonmdebels hqonda, aramed is azric, risi pretenziac SeiZleba hqondes TviTon sadavo normas.

Nkanonis ganmartebis aRniSnuli meTodologiis sisworeze metyvelebs sakonstitucio sasamarTlos praqtikac, romlis Tanaxmad, ,,normis ganmartebisas unda gairkves rogorc kanonmdeblis neba, ise Tavad kanonis neba. calkeul SemTxvevaSi, kanonmdebelma SesaZloa, sakmarisi sizustiT, sicxadiT da adekvaturi konkretulobiT ver gamoxatos sakuTari neba. Sesabamisad, ama Tu im normis teqsti praqtikulad daSordeba kanonmdeblis realur Sexedulebebsa da survilebs mis SinaarsTan dakavSirebiT, anu kanonis neba daSordeba kanonmdeblis nebas. aseT dros, samarTalSemfardebeli aucileblad unda gaerkvios gamosayenebeli normis namdvil arsSi, Caswvdes kanonmdeblis konkretul mizans, magram amaSi mas Tavad norma unda daexmaros. samarTalSemfardebeli, pirvel rigSi, normis teqsts eyrdnoba. Tu normis teqstidan, masSi praqtikulad asaxuli arsidan SeuZlebelia kanonmdeblis nebis zustad garkveva, bunebrivia, samarTalSemfardeblisaTvis gadamwyveti iqneba kanonis neba~ (2007 wlis 26 dekembris gadawyvetileba saqmeze ,,saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociacia da saqarTvelos moqalaqe ekaterine lomTaTiZe saqarTvelos parlamentis winaaRmdeg~).

nebismier SemTxvevaSi, kanonSi Cadebuli neba am kanonis Tvisebas unda Seadgendes da misi ganmartebis gziT warmoCenili azri am kanonis Sinaarsidan unda gamomdinareobdes. Gganmartebis gziT ar SeiZleba kanons mieweros is azri, romelic man mxolod sakanonmdeblo cvlilebis Semdeg SeiZleba SeiZinos. samarTalSemfardebeli ar SeiZleba gascdes im sademarkacio xazs, romlis gadalaxvis SemTxvevaSi, igi interpretatoridan kanonmdeblad iqceva. imavdroulad, samarTalSemfardebeli ar unda aRmoCndes kanonis viwrod ganmartebis tyveobaSi, rac seriozulad daabrkolebs kanonis namdvili Sinaarsis gamorkvevas da safrTxes Seuqmnis kanonis sicocxlisunarianobas. kerZod, kanoni gaucxovdeba im sinamdvilisagan, romlis mosawesrigebladac Seiqmna igi. kanoniT mowesrigebuli urTierTobis mravalferovneba da maTi mudmivi dinamikuroba avaldebulebs kanongamomyenebels, kanonidan gamomdinare nebis farglebSi egzistencialuri Sefaseba misces movlenebs da moaxdinos samarTlisa da faqtis erTmaneTze morgeba da maTi mSvidobiani Tanaarseboba. samarTalSemfardebeli valdebulia, yvela SemTxvevaSi, daicvas normis moqmedebis farglebi da ar gascdes konstituciis Sesatyvis ganmartebas. konstituciis Sesatyvisi ganmartebis sakiTxi maSin dgeba, roca kanoni aSkarad sxvadasxva ganmartebis SesaZleblobebs Seicavs da, sul mcire, erT-erTi iqidan konstituciuri mniSvnelobis sawinaaRmdegod ganimarteba.

konstitucias unda Seesabamebodes ara marto Tavad normatiuli aqtebi, aramed maTi ganmartebanic. rodesac normatiuli aqtidan mxolod konstituciis sawinaaRmdego ganmarteba ikiTxeba, aseT SemTxvevaSi Sefasebis sagani xdeba Tavad normatiuli aqti da igi unda CaiTvalos arakonstituciurad. xolo im SemTxvevaSi, roca normatiuli aqtidan imavdroulad konstituciis Sesatyvisi ganmartebac ikiTxeba, am dros Sefasebis sagani xdeba normis ganmartebis SemTxvevebi. misi orgvari ganmartebis SesaZlebloba normas saeWvoobis Tvisebas sZens. saeWvoobisas ki moqmedebs normis konstituciurobis prezumfcia da Sesabamisad, igi unda ganimartos konstituciis Sesatyvisad.

sadavo normis ganmartebisas gasaTvaliswinebelia is garemoeba, rom samarTalSi arsebuli ganmartebis meTodebiT ganimarteba yvela normatiuli aqti, maT Soris konstitucia. roca dasaSvebia konstituciuri norma, romelic ukuZalis akrZalvis garantias exeba, ganimartos farTod, analogiurad unda ganimartos samarTlis dargobrivi normebi. roca konstituciiT SesaZlebelia pasuxismgeblobis gauqmeba-dadgena ganimartos qmedebis arsebobis, rogorc obieqturi, ise subieqturi mdgomareoba, ratom ar SeiZleba sisxlis samarTlis sadavo normaSi mocemuli gamoTqma ,,qmedebis danaSaulebriobis~ gauqmeba_daweseba, gavigoT qmedebis yofierebis msgavsi gamovlineba.

19. roca vlaparakobT sisxlis samarTlis kanonis farTo ganmartebaze, es sulac ar niSnavs imas, rom igi winaaRmdegobaSi modis kanonTa gansazRvrulobis principTan. gasaTvaliswinebelia is garemoeba, rom rogori gansazRvrulic ar unda iyos kanoni, igi ar SeiZleba iyos imaze ufro zusti, rac saganTa namdvili bunebidan gamomdinareobs. marTalia, kanoni unda iyos cxadi, ganWvretadi, Semecnebadi, raTa man savaldebulobis Tviseba SeiZinos, magram es ar niSnavs imas, rom nebismieri kanonis Sinaarsis amocnoba misi mxolod empiriuli xedviTaa SesaZlebeli. kanoni SeiZleba CaiTvalos ganusazRvrelad, roca ganmartebis yvela meTodi mosinjulia, magram mainc gaurkvevelia misi namdvili Sinaarsi, anda arsi gasagebia, magram gaugebaria misi moqmedebis farglebi. normatiuli aqtebis Sefasebisas sasamarTlo valdebulia, gaiTvaliswinos maTi namdvili Sinaarsi da ara marto am aqtebis sityvasityviTi mniSnveloba. kanonTa namdvil Sinaarss ki qmnis maTi ara marto pirdapiri mniSnvneloba, aramed arapirdapiric, mTavaria, rom ukanaskneli mniSvnelobiT gamoyenebis SesaZleblobas iZleodes normatiuli aqti. roca sisxlis samarTals exeba saqme, marTalia, iq moqmedebs kanonTa gansazRvrulobis gansakuTrebiT maRali standartebi, magram es ar iwvevs sisxlis samarTlebrivi normebis farTo ganmartebisagan gaucxoebas, roca saqme exeba damnaSavis sasargeblod interpretaciis sakiTxs.

normis farTo ganmarteba, roca amis saSualebas iZleva normasa da faqts Soris arsebuli urTierToba, ar iwvevs samarTlebrivi cnebebisa da kategoriebis erTmaneTSi aRrevas. roca kanonis miznebidan gamomdinare, normatiulad SeiZleba ama Tu im cnebas mieces farTo mniSvneloba, ratom ar SeiZleba man aseTive xasiaTi SeiZinos sasamarTlos mier gonivruli, farTo ganmartebis gziT.

20. rac Seexeba sasamarTlo praqtikas, razedac xSirad miuTiTeben mosarCeleebi, marTalia, normatiuli aqtis Sefasebisas sakonstitucio sasamarTlo iTvaliswinebs arsebul precedentebs, magram normis konstituciuroba Tavad normis Sinaarsidan unda gamomdinareobdes da ara mxolod misi samarTalgamoyenebiTi praqtikidan. ,,unda aRiniSnos, rom normis araerTgvarovani wakiTxvis albaToba yovelTvis ver gamodgeba misi arakonstituciurobis mtkicebisaTvis. normis Tundac ramdenime versiiT wakiTxvis SesaZlebloba, metic, mis safuZvelze konstituciis sawinaaRmdego praqtikis arseboba erTmniSvnelovnad ar miuTiTebs normis arakonstituciurobaze, iseve rogorc bundovani normis safuZvelze swori praqtikis arseboba yovelTvis ver gamodgeba normis konstituciurobis mtkicebis amomwurav argumentad~ (2007 wlis 26 dekembris #1/3/407 gadawyvetileba saqmeze ,,saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociacia da saqarTvelos moqalaqe ekaterine lomTaTiZe saqarTvelos parlamentis winaaRmdeg~).

21. imisaTvis, rom gairkves ramdenad sworia mosarCeleTa pozicia, saWiroa normaTa ganmartebis zemoT motanili meTodologiis safuZvelze aixsnas sadavo normaSi mocemuli iseTi kategoriebis, rogoricaa sasjeli da qmedebis danaSaulebrioba, buneba. kerZod, saWiroa dadgindes maTi mimarTeba pasuxismgeblobis sisxlissamarTlebriv kategoriasTan sisxlissamarTlebrivi wesrigis erTian organizmSi. unda iTqvas, rom sisxlissamarTlebrivi pasuxismgebloba ar arsebobs qmedebis danaSaulebriobisa da dasjadobis gareSe. swored qmedebis danaSaulebriobasa da dasjadobaSi vlindeba mTeli sisxlis samarTlis arseba da yvela sisxlissamarTlebrivi RonisZieba, ra saxeliTac ar unda iyos moxseniebuli, masTan arian dakavSirebuli da misgan gamomdinareoben. Tu vityviT, rom sisxlis samarTali es aris qmedebis danaSaulebriobisa da dasjadobis samarTali, igive warmatebiT SeiZleba iTqvas, rom es aris sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis samarTali. aRniSnul kategoriaTa urTierTganpirobebulobaze migvaniSnebs amave kodeqsis pirveli muxlis pirvelive nawili, romelic ayalibebs sisxlissamarTlebrivi mowesrigebis sagans. marTalia, ,,danaSaulebriobisa~ da ,,dasjadobis~ cnebebi ar arian erTmaneTis identuri, magram isini mizezSedegobrivi, logikuri aucileblobiT arian erTmaneTTan dakavSirebuli. ar arsebobs dasjadoba danaSaulebriobis gareSe. yvela dasjadi qmedeba danaSaulebrivi qmedebaa.

aRniSnuli daskvnis gakeTebisas gasaTvaliswinebelia is faqtic, rom germaniis konstituciis 103-e paragrafis me-2 abzacSi saubaria mxolod qmedebis dasjadobaze da masSi moiazreba sasjelic da TviT qmedebis danaSaulad CaTvlac. amitomacaa rom, roca konstitucia saubrobs pasuxismgeblobasTan dakavSirebiT ukuZalis garantiebze, aq moiazreba sasjelic da danaSaulebriobac maTi yofierebis formebSi.

22. ar arsebobs sisxlissamarTlebrivi pasuxismgebloba danaSaulis gareSe, vinaidan sisxlis samarTlis kodeqsis me-7 muxlis mixedviT, danaSaulia am pasuxismgeblobis safuZveli. qmedebis danaSaulebrioba gulisxmobs qmedebis Sefasebas sisxlis samarTlebriv deliqtad, danaSaulad. danaSaulad ki iTvleba garkveuli Tvisobriobis mqone qmedeba, kerZod, sisxlis samarTlis kodeqsiT gaTvaliswinebuli marTlsawinaaRmdego da braleuli qmedeba. TviTon pasuxismgebloba ki Sinaarsobrivad (substanciurad) arsebiTad vlindeba sasjelSi. sasjelia pasuxismgeblobis yofierebis forma. marTalia, sisxlis samarTlis kodeqsis me-4 kari erTmaneTisagan mijnavs sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobisagan da sasjelisagan gaTavisuflebis SemTxvevebs, magram es ar niSnavs imas, rom principulad erTmaneTisagan gansxvavebul movlenebTan gvaqvs saqme. kanonmdebeli aRniSnul SemTxvevebSi erTmaneTisagan mijnavs pasuxismgeblobis gamovlinebis sxvadasxva mdgomareobas. roca saubaria pasuxismgeblobisagan gaTavisuflebaze, aq kanonmdebels mxedvelobaSi aqvs is SemTxvevebi, roca gaumarTlebelia pasuxismgeblobis dakisreba, roca pasuxismgebloba aRar vlindeba konkretul sasjelSi. amdenad, pasuxismgeblobisagan gaTavisufleba savaraudo sasjelis gamoyenebaze uaris Tqmaa. xolo im SemTxvevaSi, roca saxezea sasjeli, aq pasuxismgebloba SesaZlebloba ki araa, aramed sinamdvilis faqtia, esaa konkretuli sanqciis realizacia. radganac, pasuxismgebloba aq konkretul sanqciaSi vlindeba, kanonmdebelma mizanSewonilad CaTvala am sanqciisagan (sasjelisagan) gaTavisuflebaze gaemaxvilebina yuradReba. amdenad, erT SemTxvevaSi danaSaulebrivi qmedebis gamo pasuxismgebloba mocemulia rogorc SesaZlebloba, meore SemTxvevaSi ki, rogorc realuri faqti. amitomac aRniSnuli SemTxvevebi asaxaven SesaZleblobisa da sinamdvilis mdgomareobebs.

23. sadavo normebis mixedviT, erT SemTxvevaSi dgindeba qmedebis danaSaulebrioba, sxva dros ki uqmdeba igi. es niSnavs imas, rom erT SemTxvevaSi qmedebisaTvis dgindeba pasuxismgebloba, sxva dros ki uqmdeba. mosarCeleTa azriT, xandazmulobis viTarebaSi qmedeba kvlavac dasjadad (danaSaulebrivad) rCeba, magram xandazmulobis vadis gasvlis gamo, piri pasuxismgeblobisagan Tavisufldeba. cxadia, Tuki sadavo normaSi moviazrebT qmedebis danaSaulebriobis mxolod normatiul farglebs (Sefasebas), swori iqneba mosarCeleTa pozicia. miuxedavad imisa, rom piri pasuxismgeblobisagan gaTavisuflda, mis mier Cadenili qmedeba, rogorc obieqturi, normatiuli sinamdvilis faqti, arsebobs da danaSaulTa sistemis nawilad rCeba. magram, Tuki am movlenas SevxedavT, ise, rogorc zemoT iTqva pasuxismgeblobasTan mimarTebiT konstituciis, 42-e muxlis me-5 punqtis ganmartebisas, piris pasuxismgeblobisagan gaTavisufleba gulisxmobs imas, rom uari iTqva qmedebis Sefasebaze da amdenad, am qmedebam konkretul viTarebaSi konkretul pirTan dakavSirebiT dakarga danaSaulebrivi xasiaTi. sisxlis samarTlebrivi devnis gagrZelebaze uaris Tqma da piris pasuxismgeblobisagan gaTavisufleba imis maniSnebelia, rom konkretuli qmedeba aRaraa sisxlissamarTlebrivi Sefasebis obieqti da am azriT, arapirdapiri, farTo gagebiT, aRar aris igi danaSaulebrivi. aqedan gamomdinare, sakanonmdeblo debuleba ”auqmebs danaSaulebriobas~ unda ganimartos farTod, ara marto misi pirdapiri gagebiT, aramed arapirdapiri azriTac. am Sefasebis gakeTebisas gasaTvaliswinebelia, rom kanoni iseTi qmnilebaa, romelic cxovrobs Tavis garemomcvel garemoSi. es garemo ki aris ara marto uSualo sakanonmdeblo konteqsti, normis birTvi, aramed is samarTlebrivi garsic (qsovili), romelic mas akravs da moiazreba am garemoSi. amdenad, gasaTvaliswinebelia, rom normis ganmartebis farglebi ar amoiwureba am normis pozitiuri samarTlis farglebSi konstataciiT, aucilebelia mxedvelobaSi iqnes miRebuli normis arapozitiuri yofiereba. kanonis teqstis hermenevtikuli aspeqtiT wakiTxvis mTavari daniSnulebac amaSi mdgomareobs. sxvagvarad samarTali identuri aRmoCndeba pozitiuri samarTlisa.

24. sadavo normebis Sefasebisas mxedvelobaSia misaRebi xandazmulobis instituciuri buneba. zogi qveyana mas miiCnevs materialur-samarTlebriv institutad da yvela SemTxvevaSi gamoricxavs retroaqtiulad gamoyenebas. zogi ki mas Tvlis procesualur samarTlebriv institutad, romlis reqtroaqtiuloba eWvs ar iwvevs. ,,Sereuli~ sistemis Tanaxmad xandazmulobis gagrZeleba SeiZleba mxolod im SemTxvevaSi, Tu is jer ar amowurula. qarTul samarTalSi Sereuli sistemis niSnebi dasturdeba. xandazmulobis vadebSi xorcieldeba piris sisxlis samarTlebrivi devna. axali kanonis retroaqtiuloba ikrZaleba, maSin roca amowurulia Zveli kanoniT dadgenili xandazmulobis vadebi.

xandazmulobis vadis gazrdis SemTxvevaSi kanonisaTvis ukuZalis micema iwvevs im samarTlebrivi realobis reanimacias, razedac xandazmulobis Zveli vadis gasvliT iTqva uari, rac Sefasebis sivrcidan amoricxa kanonmdebelma. aseT SemTxvevaSi pirs uCndeba kanonieri molodini imisa, rom mis mimarT represiuli zomebi aRar iqneba gamoyenebuli. maSasadame, qmedeba, romelsac konkretul viTarebaSi dakarguli hqonda danaSaulebrivi xasiaTi, kvlav iZens aseT xasiaTs. amitomac es SemTxveva farTo ganmartebiT, gulisxmobs imas, rom kanonmdebelma konkretuli piris xandazmuli qmedeba Sefasebaunarianad CaTvala, rogorc danaSaulebrivi qmedeba. es sxva araferia, Tu ara, arapirdapiri, farTo gagebiT, qmedebis danaSaulebriobis daweseba. is, rac normatiulad iyo danaSaulebrivi, konkretuli piris mimarTac danaSaulebrivad cxaddeba. amdenad, sadavo normis meore winadadebaSi arsebul gamoTqmaSi ,,awesebs qmedebis danaSaulebriobas~, farTo ganmartebiT SeiZleba moviazroT axali xandazmulobis vadis gavrceleba im urTierTobaze, romlis mimarTac gasuli iyo Zveli kanoniT dadgenili xandazmulobis vada.

25. roca kanonmdebeli ise zrdis xandazmulobis vadebs, rodesac jer ar amowurula Zveli kanoniT dadgenili xandazmuloba, es SemTxveva ar SeiZleba miviCnioT konstituciis darRvevad. igi ar modis winaaRmdegobaSi kanonis ukuZalis akrZalvis konstituciur principTan da Sesabamisad, arc sadavo normiT gaTvaliswinebuli akrZalvis farglebSi ar moiazreba. marTalia, am SemTxvevaSic piris uflebrivi sfero ganicdis garkveul uaryofiT zemoqmedebas imiT, rom mis mimarT xangrZlivdeba sisxlissamarTlebrivi devna, magram es normatiuli sinamdvile marTldeba samarTlebrivi usafrTxoebis interesebiT. kanonmdebeli amiT xazs usvams im garemoebas, rom piris sisxlissamarTlebrivi devnisaTvis ar aris sakmarisi Zveli kanoniT dadgenili vadebi. vinaidan samarTliani marTlmsajuleba moiTxovs xandazmulobis gansazRvrul vadebs, SeuZlebelia piris pasuxismgeblobisagan gaTavisufleba martooden im safuZvliT, rom Zveli kanoniT sxva vada iyo dadgenili. vidre ar dasrulebula xandazmulobis vada, manam sisxlissamarTlebrivi devnis subieqts ar warmoeSoba pasuxismgeblobisagan gaTavisuflebis materialuri ufleba. pirs ver eqneba imisi kanonieri molodini, rom saxelmwifo ar an ver ganaxorcielebs sisxlissamarTlebriv devnas xandazmulobis vadis farglebSi. xandazmulobis vadis amowurvamde, pirs ver eqneba legitimuri molodini, rom is gaTavisufldeba pasuxismgeblobisgan. vadis amowurvamde, xandazmulobis gagrZeleba ar xelyofs piris SesaZleblobas winaswar ganWvritos misi qmedebis samarTlebrivi Sedegi. qmedebis samarTlebrivi Sedegebis prognozirebis mxriv, mdgomareoba xandazmulobis gagrZelebamde da gagrZelebis Semdeg identuria. Sesabamisad, xandazmulobis vadis amowurvamde, misi gagrZeleba ver Selaxavs piris legitimur molodinebs. xandazmulobis vadis gasvlamde, rogorc ar unda Seicvalos misi xangrZlivoba, es ar SeiZleba CaiTvalos am vadis wyvetad. yvela SemTxvevaSi igi ganixileba rogorc erTiani vada. sakmarisia davuSvaT xandazmulobis vadis gaoreba, rom azri daekargeba Zveli kanoniT dadgenil Semcirebul vadebSi piris devnas, vinaidan igi ar iqneba sakmarisi im miznis misaRwevad, ra mizniTac dadginda aRniSnuli vadebi da am logikiT misi dauyonebliv gaTavisufleba unda moxdes. roca kanonmdebeli adgens, rom sisxlis samarTlebrivi devnis ganxorcieleba SesaZlebelia gansazRvrul vadebSi, SeuZlebelia misi ganxorcieleba sxva vadebSi. roca SeuZlebelia devnis safuZvlebisa da interesebis gaoreba, SeuZlebelia am devnis ganxorcielebis vadis gaoreba. ar SeiZleba erTi da igive danaSaulisaTvis arsebobdes sxvadasxva xandazmulobis vada. amasTan erTad, ar aris gamoricxuli Tavad xandazmuloba warmoadgendes piris uflebas, roca kanonmdebeli aSkarad scildeba misi gansazRvris principebs da amiT sisxlissamarTlebrivi devnis ,,ukvdavebas~ uwyobs xels. vadis aragonivruli, usafuZvlo gagrZeleba imiT ki ar unda aRmoifxvras, rom mas ar mieces ukuZala, aramed imiT, rom kanonmdebelma imoqmedos konstituciuri pasuxismgeblobiT da sworad gansazRvros es vadebi. roca kanonmdebeli arRvevs am valdebulebas, maSin Sefasebis obieqti xdeba Tavad xandazmulobis vada. piris xelSeuvali uflebaa is, rom mis mimarT sisxlissamarTlebrivi devna mimdinareobdes gonivrul vadebSi. vinaidan sisxlis samarTlebrivi devna gulisxmobs im moqmedebebis ganxorcielebas, rac aucilebelia piris mimarT sisxlis samarTlisa da sisxlis samarTlis saproceso kanonebiT gaTvaliswinebuli RonisZiebebis gamoyenebis uzrunvelsayofad, kanonmdebels unda hqondes ufleba, saamisod gamoiyenos imdeni vada, ramdenic gonivrulad aucilebelia. aRniSnulis mtkicebisas gasaTvaliswinebelia adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlos precedenti, romlis Tanaxmadac, xandazmulobis vadis gagrZleba ar warmoadgens konvenciis me-7 muxlis darRvevas (adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlos 2000 wlis 22 ivnisis gadawyvetileba saqmeze “coeme da sxvebi belgiis winaaRmdeg”, punqtebi 149-151).

angariSgasawevia is garemoeba, rom sisxlis samarTlis sagarantio funqcia ar unda gascdes sisxlis samarTlis moqmedebis sivrces da am garantiis im farglebs, rac aucilebelia piris uflebis dacvisa da samarTlebrivi usafrTxoebis mSvidobiani, gawonasworebuli TanaarsebobisaTvis. sisxlis samarTali piris uflebis dasacavad iZleva imden garantias, ramdenic aucilebeli da SesaZlebelia.

26. xandazmuloba sisxlis samarTlis kodeqsis 71-e muxlis Tanaxmad, iwvevs piris pasuxismgeblobisagan gaTavisuflebas. am institutis arseboba, erTi mxriv, imis aRiarebaa, rom obieqturi marTlmsajulebis ganxorcieleba da samarTliani sasamarTlos Catareba garkveuli vadis gasvlis Semdeg arapraqtikulia, vinaidan saamisod aucilebel garemoebebTan erTad ikargeba mtkicebulebebi da mowmeebis Cvenebebi aRar aris myari. misi mizania imisi samarTlebrivi uzrunvelyofa, rom sasamarTlo ar iyos valdebuli gamoitanos gadawyvetileba im mtkicebulebebze dayrdnobiT, romlebic vadis gasvlis gamo iTvlebian arasrulyofilad. amiT kanonmdebeli uars ambobs saeWvo marTlmsajulebaze, piris sasargeblod wyvets sakiTxs da aTavisuflebs mas pasuxismgeblobisagan. mas Sedegad mosdevs piris ufleba, ar iqnes micemuli sisxlis samarTlebriv pasuxismgeblobaSi xandazmulobis vadis gasvlis gamo. Ees ki imisi aRiarebaa, rom danaSaulebrivma qmedebam dakarga Sefasebisunarianobis is Tviseba, rac aucilebeli iqneboda pirze pasuxismgeblobis dasakisreblad da meorec, sisxlissamarTlebrivi qmedeba, romelic danaSaulad kvalificirdeba ara rogorc faqtobrivi sinamdvilis, aramed rogorc iuridiuli sinamdvilis faqti, kargavs Tavis Tvisobriobas konkretuli piris mimarT. Tu ara es garemoebani, ise xandazmulobis gamo pasuxismgeblobisagan gaTavisuflebas azri daekargeboda. sadac sisxlissamarTlebrivi devnis ganxorcielebis valdebuleba qarwyldeba, ar SeiZleba am SemTxvevaSi subieqtis samarTlebriv mdgomareobaSi momxdari cvlileba ar CaiTvalos mis uflebad. aseT SemTxvevaSi namdvili ukuZalis gavrceleba pasuxismgeblobisagan ukve gaTavisuflebul pirze iwvevs kanonis ganWvretadobis da sandoobis ugulebelyofas da rac ufro mniSvnelovania, aseTi kanoni kiTxvis qveS ayenebs kanonis Sesabamisad damdgar Sedegs – sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobisagan gaTavisuflebuli piri gasamarTldes da daisajos.

27. xandazmuloba, rom aqarwylebs qmedebis dasjadobas, amaze metyvelebs is faqtic, rom vadis gasvlis Semdeg rogori utyuari mtkicebulebanic ar unda gamovlindes, es veRar gaxdeba sisxlis samarTlebrivi devnis ganaxlebis safuZveli. kanonmdebeli aseTi midgomiT pirs icavs negatiuri pasuxismgeblobis molodinis uaryofiTi Sedegebisagan, vinaidan piri sisxlissamarTlebrivi devnis procesSic ganicdis garkveul uflebriv SezRudvebs. xandazmulobis gonivruli droiT gansazRvrulobas amZafrebs is faqtic, rom vidre sasamarTlo ar cnobs pirs damnaSaved, manamde, igi udanaSaulod iTvleba. amdenad, ara marto sisxlis samarTlebrivi devnis interesebi, aramed udanaSaulobis prezumfciac ganapirobebs xandazmulobis vadebis xasiaTs.

28. aRniSnuli Sefasebis safuZvlianobas unda amagrebdes saqmis ganxilvis procesSi mopovebuli masalebi. kerZod, veneciis komisiidan gamogzavnil daskvnaSi aRniSnuli problemisadmi sxvadasxva midgomebzea saubari. kerZod aRniSnulia, rom xandazmulobis vadis gasvla ara marto auqmebs danaSaulis dasjadobas da qmedebis sisxlis samarTlebriv devnas, aramed auqmebs aseve qmedebis danaSaulebriobas ex nunc. rodesac gasulia xandazmulobis vada damnaSavis dasja aRar aris saWiro, igulisxmeba, rom drois gasvlis Semdeg qmedebis danaSaulebrioba uqmdeba. Aamitomac misi retroaqtiulad gamoyeneba arRvevs kanonierebis princips.

gasaTvaliswinebelia ungreTis sakonstitucio sasamarTlos # 11/1992 gadawyvetileba. sasamarTlom aRniSna, rom, radganac kanoni aRadgens xandazmulobis vadas, is dasjadad acxadebs qmedebas, romelic aRar iyo dasjadi moqmedi samarTlebrivi sistemis mixedviT, riTac calsaxad irRveva kanonis retroaqtiulobis akrZalvis principi.

aSS-is uzenaesi sasamarTlos erT-erTi precedentis (stogneri kaliforniis winaaRmdeg, 123 S. Ct. 2446 (2003)) Tanaxmad, kaliforniis kanoni, romelic xandazmulobis vadis gasvlis Sedeg aaxlebda sisxlis samarTlebriv devnas, CaiTvala aSS-s konstituciis pirveli muxlis me-9 paragrafis darRvevad, romelic krZalavda ex post facto kanonmdeblobis miRebas. sasamarTlom aRniSna, rom radganac xandazmulobis vadis gasvlis gamo pirs aRar ekisreboda pasuxismgebloba, xolo axali kanoniT moxda misi dakisreba, es viTareba tolfasia im situaciisa, rodesac konkretuli qmedeba ar aris dasjadi, xolo axali kanoniT igive qmedeba xdeba dasjadi.

29. sadavo normis farTo ganmartebis sasargeblod unda metyvelebdes is faqtic, rom kanonmdebeli arsad pirdapir ar ambobs, rom xandazmulobis gazrdil vadebs unda mieces ukuZala. aseTi Canaweris SemTxvevaSi calsaxa iqneboda kanonmdeblis azri da aSkara iqneboda misi arakonstituciuroba. Tuki sadavo normas viwrod, misi pirdapiri mniSvnelobiT gavigebT, rogorc amas adgili aqvs tradiciul sityvaTxmarebaSi, cxadia, aRniSnul terminebSi SeuZlebeli iqneboda im azris gadmocema, razedac zemoT gvqonda saubari. vinaidan kanonmdebeli pirdapir ar laparakobs ukuZalis akrZalvis sxva SemTxvevebze, maTi gamoricxva mxolod maSin iqneboda legitimuri, Tuki norma ar mogvcemda farTo ganmartebis SesaZleblobas. roca kanonSi ar arsebobs piris saziano Canaweri, am Canaweris ararseboba ar niSnavs arsebuli normis piris sazianod ganmartebas.

roca laparakia farTo ganmartebis Sesaxeb, amis safuZvelia ara marto ukuZalis akrZalvis garantiaze miTiTeba, aramed is faqti, rom sisxlis samarTalSi nebismieri ganmarteba piris sasargeblod unda gadawydes da ara mis sazianod, rac mocemul saqmeze mowveulma specialistmac daadastura. es aqsiomaturi debuleba sisxlis samarTlis mTeli organizmis Tvisebaa da misi sagarantio funqciis gamovlineba. ufro metic, sisxlis samarTlis saproceso kodeqsic amave poziciazea. es garemoeba migvaniSnebs imaze, rom sisxlis samarTlis normaSi Cadebuli nebis ganmartebisas, ar unda aRmovCndeT terminTa tradiciuli mniSvnelobis tyveobaSi da mTeli samarTlis saerTo suliskveTebis azriT unda Sefasdes normatiuli neba. rogorc iTqva, germaniis konstituciis 103-e paragrafis me-2 abzaci dasjadobis kategoriiT axasiaTebs ukuZalis akrZalvis garantiebs da masSi gulisxmobs sasjelisa da qmedebis danaSaulebriobis momwesrigebeli kanonis ukuZalas. Tundac, rom sadavo normis me-2 winadadebaSi moiazrebodes mosarCeleTaA mier dasaxelebuli marto ori SemTxveva Tavisi pirdapiri, sityvasityviT mniSvnelobiT da ara xandazmulobis ukuZalis akrZalva, es mainc ar niSnavs imas, rom sxva SemTxvevaSi, roca piris mdgomareoba mZimdeba, kanonis ukuZala daSvebulia. pirovnebis uflebrivi mdgomareobis damZimeba kanoniT pirdapir unda iyos gaTvaliswinebuli, rac kanonis gansazRvrulobis erT-erTi ZiriTadi moTxovnacaa.

30. sadavo normis arakonstituciurad cnobis erT-erT mTavar argumentad mosarCeleebi asaxeleben mis adre moqmed redaqcias, romelic maTi azriT, srulyofilad iTvaliswinebda ukuZalis akrZalvis garantias. kerZod, Zveli redaqciiT, dRes moqmedi SemTxvevebis garda, ukuZala eZleoda iseT kanons, romelic ,,sxvagvarad aumjobesebda damnaSavis mdgomareobas,~ xolo kanons, romelic ,,sxvagvarad auaresebda damnaSavis mdgomareobas~ ukuZala ar hqonda. mopasuxe mxaris mier sasamarTlos procesze warmodgenil ganmartebiT baraTSi `saqarTvelos zogierT sakanonmdeblo aqtSi cvlilebebisa da damatebebis Setanis Sesaxeb saqarTvelos kanonis proeqtis Taobaze~, romelic Seexeba maT Soris sadavo normidan dasaxelebuli sityvebis amoRebas, naTqvamia, rom es cvlilebebi `mTlianobaSi ar cvlis kodeqsis koncefcias~. am cvlilebebis konkretuli motivacia masSi ar aris mocemuli. sasamarTlo procesze mxareebma ver warmoadgines mtkicebulebebi imasTan dakavSirebiT, Tu rogori iyo aRniSnuli normis samarTalgamoyenebiTi praqtika. saqmis masalebidan Cans, rom kanonis ukuZalis momwesrigebeli msgavsi normebi dasturdeba mxolod zogierT postsabWour qveyanaSi.

gasaTvaliswinebelia is garemoeba, rom, roca saubaria sisxlis samarTalSi ukuZalis akrZalvis garantiebze, yvela SemTxvevaSi, am Tvisebis matarebelia sasjeli da danaSaulebrioba.

31. mosarCele elguja sabauri sadavo normebis arakonstituciurad cnobas moiTxovs imaze miTiTebiTac, rom igi ar iZleva kanonis ukuZalis akrZalvis SesaZleblobas pirobiT msjavrTan dakavSirebiT. pirobiTi msjavri, marTalia, ar warmoadgens sasjelis saxes, magram igi yovelTvis sasjelTan aris dakavSirebuli. kanonSi mocemuli debuleba `amsubuqebs~ an `amZimebs~ sasjels, ar unda gavigoT mxolod sasjelis kategoriebis saxecvlileba Semsubuqebisa da damZimebis kuTxiT. sasjeli, am SemTxvevaSi, ar unda gavigoT rogorc sanqciis mxolod raodenobrivi maxasiaTebeli. mniSvnelovania misi Tvisobrivi mdgomareoba, rac vlindeba ara marto konkretuli kategoriis sanqciaSi, aramed am sanqciis arsebobis (realizaciis) formaSi. vinaidan nebismieri sanqciis mizani pirze garkveuli zemoqmedebiT xorcieldeba, ar iqneboda swori kanonis ukuZalis akrZalvis garantiebis Sefasebisas am faqtorebis mniSvneloba gamogvericxa. calkeuli sasamarTlo precedentebi metyveleben imas, rom sasjelis simsubuqe an simZime (simkacre), rogorc misi arsebis ganmsazRvreli niSan-Tvisebani, praqtikulad, SeiZleba vlindebodes mTeli im drois ganmavlobaSi, vidre mas SeuZlia gavlena moaxdinos subieqtis uflebriv mdgomareobaze.

gasaTvaliswinebelia evropuli sasamarTlos damokidebuleba ,,sasjelis~ cnebasTan dakavSirebiT. sasamarTlom aRniSna, rom es cneba atarebs damoukidebel xasiaTs da misi Sefasebisas ar unda SemovifargloT cnebis garegnuli niSnebiT.

pirobiT msjavrTan dakavSirebuli moTxovnis sasargeblod metyvelebs aSS-is sasamarTlo praqtika e.w. ,,mogebuli drois~ kreditebis sistemis Sesaxeb, roca kanonma Seamcira im dReebis raodenoba, romlebic patimars eTvleboda damatebiT, ramac gamoiwvia misi patimrobis vadis ori wliT gaxangrZliveba (viveri gremis winaaRmdeg, 450 U.S. 24 (1981))). vinaidan aRniSnuli kanoni mniSvnelovnad cvlida danaSaulis Cadenis Sedegebs, izRudeboda adre gaTavisuflebis SesaZlebloba, sasjeli danaSaulisaTvis ufro mZime gaxda da amiT dairRva kanonis ukuZalis akrZalvis principi.

32. roca ama Tu im sasjelis gverdiT gansazRvrulia pirobiTi msjavri, Secdoma iqneboda ar dagvenaxa misi gavlena am sasjelis yofierebaze. kerZod, pirobiTi msjavris arseboba iZleva imis garantias, rom SeiZleba ar moxdes sasjelis gamoyeneba misTvis damaxasiaTebeli tradiciuli formiT. roca pirovnebas sasjelis moxdis nacvlad pirobiTi msjavri ekisreba, es, arapirdapiri gagebiT sasjelis Semsubuqebaze ufro meti SeRavaTis maCvenebelia.Kkanonmdebeli am normatiuli danawesiT danaSaulis subieqts aZlevs SesaZleblobas, Tavidan aicdinos sasjeli. amitomac sasjelis arapirdapir gamkacrebad unda CaiTvalos danaSaulebrivi qmedebisaTvis pirobiTi msjavris gauqmeba Mmisi Cadenis Semdeg, miuxedavad imisa, rom igi ar aris gaTvaliswinebuli sasjelTa sistemaSi. gasaTvaliswinebelia is garemoeba, rom pirobiTi msjavri arapirdapir sasjelTa sistemis sivrceSia. is aqcesoruli xasiaTisaa, vinaidan ar arsebobs pirobiTi msjavri sasjelis gareSe da am azriT sasjelis erTgvari Tanamgzavria. Mmisi damoukidebeli Sefaseba ar xdeba da amitomac vambobT, rom gavlenas axdens sasjelze.

roca pirovnebas sasjelis dakisrebisas espoba am sasjelis Semsubuqebis is SesaZleblobebi, rac mas hqonda danaSaulis Cadenis dros, es unda CaiTvalos sasjelis gamkacrebad, miuxedavad imisa, rom calke, ganyenebulad aRebuli, sasjeli, rogorc normatiuli mocemuloba, SeiZleba igive darCes. sasjelis gamkacrebis aseTi interpretacia kidev erTxel metyvelebs imaze, rom ar SeiZleba samarTlebrivi movlenebis bunebis gansazRvrisas, kerZod, maTi ganmartebisas, ar gaviTvaliswinoT misi arsebobisa da yofierebis garemo. sxvagvari Sefasebisas samarTlebrivi movlenebis formiT SemosazRvruli Sinaarsi gacilebiT viwro iqneboda, vidre maTi moqmedebis sivrceSi danaxuli Sinaarsi. sakmarisia gaCndes imisi pretenzia, rom yoveli msgavsi movlena, aucileblad unda moeqces Sesabamis normatiul formaSi, rom es iqneboda formaluri midgoma da msgavsi movlenebis organuli kavSiris eWvqveS dayeneba.

33. mcdarad unda CaiTvalos is azri, rom sadavo normebi, romlebic ukuZalis akrZalvis princips exeba, ar SeiZleba gamoyenebul iqnes sisxlis samarTlis zogadi nawiliT mowesrigebuli urTierTobebis mimarT da Sesabamisad, aRniSnuli garantiebi ar unda gavrceldes pirobiT msjavrze. marTalia, kodeqsis zogadi nawilis mTavari daniSnuleba kerZo nawilSi gaTvaliswinebuli konkretuli danaSaulebrivi qmedebebis kvalifikaciasa da sasjelTaA SefardebaSi vlindeba, magram es sruliadac ar niSnavs imas, rom zogadi nawilis normebi erTimeores ar ganapirobeben. ukuZalis akrZalvis garantia mTeli sisxlis samarTlisaTvis rogorc normaTa organuli kavSirisaTvis gaTvaliswinebuli garantiaa da ara misi erTi nawilisaTvis. roca saubaria kanonis ukuZalaze, aq moiazreba sisxlis samarTlis normaTa mTeli sxeuli.

yovelive zemoT aRniSnuli metyvelebs imaze, rom sisxlis samarTlis kodeqsis me-3 muxlis pirveli nawili ar ewinaaRmdegeba saqarTvelos kostituciis 42-e muxlis me-5 punqtis me-2 winadadebas. igi saWiroebs konstituciis Sesatyvis ganmartebas.

III

xelmZRvanelobs ra saqarTvelos konstituciis 89-e muxlis pirveli punqtis “v” qvepunqtiTa da me-2 punqtiT, “saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb” saqarTvelos organuli kanonis me-19 muxlis pirveli punqtis “e” qvepunqtiT, 21-e muxlis me-2 punqtiT, 25-e muxlis me-3 punqtiT, 39-e muxlis pirveli punqtis “a” da “b” qvepunqtebiT, 43-e muxlis me-2, me-4, me-7, me-8 punqtebiT, “sakonstitucio samarTalwarmoebis Sesaxeb” saqarTvelos kanonis 32-e da 33-e muxlebiT,

saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlo

a d g e n s:

1. ar dakmayofildes saqarTvelos saxalxo damcvelis konstituciuri sarCeli saqarTvelos parlamentis winaaRmdeg saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis me-3 muxlis pirveli nawilis me-2 winadadebis konstituciurobis Taobaze saqarTvelos konstituciis 42-e muxlis me-5 punqtis me-2 winadadebasTan mimarTebiT da saqarTvelos moqalaqe elguja sabauris da ruseTis federaciis moqalaqe zviad manias konstituciuri sarCelebi saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis me-3 muxlis pirveli nawilis konstituciurobis Taobaze saqarTvelos konstituciis 42-e muxlis me-5 punqtis me-2 winadadebasTan mimarTebiT;

2. es gadawyvetileba ZalaSia sakonstitucio sasamarTlos sxdomaze misi sajarod gamocxadebis momentidan;

3. gadawyvetileba sabolooa da gasaCivrebas an gadasinjvas ar eqvemdebareba;

4. am gadawyvetilebis piri gaegzavnos mxareebs, saqarTvelos prezidents, saqarTvelos mTavrobas da saqarTvelos uzenaes sasamarTlos;

5. gadawyvetileba “saqarTvelos sakanonmdeblo macneSi” gamoqveyndes 15 dRis vadaSi.

kolegiis wevrebi

konstantine varZelaSvili

vaxtang gvaramia

qeTevan eremaZe

besarion zoiZe

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრის,

კონსტანტინე ვარძელაშვილის

განსხვავებული აზრი

გადაწყვეტილების მოტივაციის ნაწილთან დაკავშირებით

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველი კოლეგიის 2009 წლის 13 მაისის N 1/1/428, 447, 459 გადაწყვეტილებაზე

გამოვხატავ ჩემი კოლეგებისადმი – საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველი კოლეგიის წევრებისადმი პატივისცემას და, ამავე დროს, „საქართველოს საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე–7 მუხლის შესაბამისად, გამოვთქვამ განსხვავებულ აზრს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 13 მაისის N 1/1/428, 447, 459 გადაწყვეტილების მოტივაციის ნაწილთან დაკავშირებით.

უდავოდ სწორია დანაშაულებრიობის და დასჯადობის მჭიდრო კავშირის დანახვა. ასევე გასაზიარებელია მოსაზრება, რომ დანაშაულებრიობა არ არსებობს დასჯადობისგან განცალკევებით და პირიქით. მაგრამ, ამავე დროს, უნდა აღინიშნოს, რომ ამ ცნებების ზოგადი განმარტება შესაძლოა არ შეესაბამებოდეს იმ შინაარს, რომელიც თავად სისხლის სამართლის კოდექსით არის შემოთავაზებული. შესაბამისად, სამართალშემფარდებლის მიერ „დანაშაულებრიობის“ ამგვარი განმარტება გონივრული წაკითხვის ზღვარზე გადის. კანონში გამოყენებული ტერმინის ინტერპრეტირების რესურსი ამოწურულია, თუ არსებობს კანონმდებლის მკაფიო, ცალსახა და არაორაზროვანი ნება ტერმინის შინაარსთან დაკავშირებით.

მიმაჩნია, რომ ქვემოთ მოყვანილი არგუმენტები ქმნიან საკმარის საფუძველს ნორმის კონსტიტუციასთნ შესაბამისობის დასადგენად.

მოცემული კონსტიტუციური დავის ფარგლებში საკონსტიტუციო სასამართლომ უნდა შეაფასოს, რამდენად განაპირობებს სისხლის სამართლის კოდექსის მე–3 მუხლის პირველი ნაწილი პასუხიმგებლობის მომწესრიგებელი ნორმების უკუძალით გამოყენების შესაძლებლობას. სადავო ნორმა კონსტიტუციის შეუსაბამოდ მხოლოდ იმ შემთხვევაში შეიძლება ჩაითვალოს, თუ მივიჩნევთ, რომ აღნიშნულ ნორმაში სამართალშემფარდებელი აშკარად ამოიკითხავს პასუხისმგებლობის დამამძიმებელი კანონის უკუძალით გავრცელების საფუძველს.

კანონის რეტროაქტიულობის აკრძალვის პრინციპი ინსტრუმენტური გარანტიაა, რომელიც იცავს პირის უფლებებსა და ლეგიტიმურ მოლოდინებს. უკუძალის აკრძალვის კონსტიტუციური პრინციპის დარღვევას ადგილი ვერ ექნება, თუ თავად კანონი არ ადგენს პასუხისმგებლობის დამამძიმებელი ნორმების რეტროაქტიულად გამოყენების საფუძველს.

მოცემულ შემთხვევაში, სისხლის სამართლის კოდექსის მე–2 მუხლი სამართალშემფარდებელს ერთმნიშვნელოვან მითითებას აძლევს იმასთან დაკავშირებით, რომ უკუძალის მინიჭება დაუშვებელია დანაშაულებრიობის და დასჯადობის განმსაზღვრელი ნორმებისათვის, რაც მათ შორის გულისხმობს ხანდაზმულობის ვადის გასვლის შემდგომ მისი რეტროაქტიულად გავრცელების აკრძალვას.  ამასთან ერთად, სადავო ნორმა უკუძალას ანიჭებს დანაშაულის გამაუქმებელ და სასჯელის შემამსუბუქებელ ნორმებს და ასევე აკონკრეტებს დანაშაულებრიობის დამდგენი და სასჯელის გამამკაცრებელი ნორმებისთვის უკუძალის მინიჭების დაუშვებლობას. სხვა ნორმებისთვის უკუძალის შესაძლებლობას სისხლის სამართლის კოდექსი არ ითვალისწინებს.

უნდა აღინიშნოს, რომ პრინციპი, რომლის თანახმად, რაც არ არის აკრძალული – დაშვებულია, მოქმედებს მხოლოდ კერძოსამართლებრივ ურთიერთობებში. აღნიშნული პრინციპის გამოყენება დაუშვებელია სახელმწიფოს მხრიდან რეპრესიული ქმედებების განხორციელებისას, სახელმწიფო მკაცრად არის შეზღუდული კანონით მისთვის მინიჭებული უფლებამოსილებით. შესაბამისად, მოსარჩელეთა მიერ დასახელებული არგუმენტი, რომ სადავო ნორმაში სამართალშემფარდებელმა შეიძლება არ ამოიკითხოს ხანდაზმულობის ვადის გასვლის შემდგომ მისი რეტროაქტიულად გავრცელების აკრძალვა, არ იძლევა იმის საფუძველს, რომ სისხლის სამართლის კანონის ამ ნორმას უკუძალა მიენიჭოს.

სისხლის სამართალი ზოგადად ითვალისწინებს უფლებების შემზღუდველი, იძულებითი, რეპრესიული ღონისძიებების დაწესებას ბრალეული და მართლსაწინააღმდეგო ქმედებების საპასუხოდ. სწორედ ამიტომ, დაუშვებელია პასუხისმგებლობის დამამძიმებელი ნორმების გამოყენება მაშინ, როდესაც ეს პირდაპირ არ არის  გათვალისწინებული კანონმდებლობით. სისხლის სამართალში, ნებისმიერი საკითხი უნდა გადაწყდეს ბრალდებულის სასარგებლოდ, თუ კანონი ცალსახად და მკაფიოდ არ მიუთითებს საპირისპიროზე.

ამასთან ერთად უნდა აღინიშნოს, რომ „ნორმატიული აქტების შესახებ“ საქართველოს კანონის 47–ე მუხლი იმპერატიულად აცხადებს, რომ საკანონმდებლო ნორმას შეიძლება მიეც