· web view8.1.1 algemene werkwijze: onderwijsarrangement gedrag biedt ondersteuning in het...

Passend onderwijs

Uitgangspunten voor 2018-2022

Inhoudsopgave:1. Inleiding

2. Visie 3. Organisatie

3.1 Organogram3.2 Besturenoverleg3.3 Directieoverleg3.4 Intern begeleiders overleg3.5 Overleg met besturen3.6 Overleg met scholen3.7 Kernactiviteiten3.8 Managementteam3.9 Overleg met onderwijsarrangementen3.10 Personeelsoverleg3.11 Relatie met andere kamers

4. Inzet personeel4.1 Ontwikkeling op het gebied van personeelsbeleid4.2 Kweekvijver 4.3 Professionalisering

5. Relatie met Driegang5.1 Ondersteuningsplan5.2 Harmonisatie

6. Huisvesting

7. Ondersteuningsstructuur7.1 Ondersteuning in het regulier onderwijs7.2 Arrangeren7.3 Voorzieningen7.4 Aanvraag Toelaatbaarheidsverklaring (T.L.V.) en deskundigenadvies

8. Onderwijsarrangementen8.1 Gedrag

8.1.1 Algemene werkwijze8.1.2 Voorzieningen8.1.3 Aanbod scholing/professionaliseringstrajecten8.1.4 Ontwikkelingen8.1.5 Doelen planperiode8.1.6 Meerjarenplanning 2018 - 2022

8.2 Taal en rekenen8.2.1 Algemene informatie8.2.2 Arrangementen

8.2.3 Voorzieningen8.2.4 Ontwikkelingen8.2.5 Speerpunten8.2.6 Meerjarenplanning 2018 - 2022

8.3 Inclusief8.3.1 Algemene werkwijze8.3.2 Arrangementen8.3.3 Voorzieningen8.3.4 Ontwikkelingen8.3.5 Speerpunten8.3.6 Meerjarenplanning 2018 - 2022

9. SpeerpuntenA. Speerpunten komend vanuit EC Rotonde

9.1 Leergemeenschappen9.2 Nieuwe opzet kerngroep en directieberaad9.3 Inrichten ondersteuningsteam9.4 Anders arrangeren9.5 Inrichten nieuwe arrangementen9.6 Plaats van voorzieningen in arrangementen9.7 Co-teaching9.8 Diversiteit9.9 Herstructurering taken ambulant begeleider en intern begeleider9.10 Beheersing van aanvragen

B. Speerpunten voortkomend uit de harmonisatie SWV Driegang9.11 Vormgeven visitaties en audits9.12 Harmonisatie

C. Speerpunten waarbij EC Rotonde de scholen wil ondersteunen bij innovatietrajecten9.13 Groepsgrootte en leerstofjaarklassensysteem9.14 Streaming 9.15 Door arrangeren

10. Jaarplan 2018-2019

1. Inleiding:EC Rotonde (ECR) is onderdeel van het samenwerkingsverband (SWV) Driegang. Binnen SWV Driegang is in 2018 een nieuw ondersteuningsplan vastgesteld en goedgekeurd door de OndersteuningsPlanRaad (OPR) en Personeelsgeleding Medezeggenschapsraad (MR-P). Zie voor ondersteuningsplan Driegang:www.driegang.nl De gezamenlijke speerpunten staan in het ondersteuningsplan van Driegang. De kamers hebben vanaf 2018 geen jaarlijks kamerplan meer, maar een gemeenschappelijk jaarplan.

In deze brochure zullen de speerpunten vanuit EC Rotonde worden beschreven met daarbij een globale planning voor 2018-2022. In deze planning wordt onderscheiden

- oriëntatie, - een vaststelling/ keuze en - implementatie van zaken die van toepassing zijn b.v.. werkwijze/software.

Voorafgaand aan de speerpunten zal de visie en werkwijze van EC Rotonde worden beschreven.

Deze brochure kan ook gezien worden als het laatste vierjarenplan van de kamer ECR. Dit plan wordt de komende jaren regelmatig aangepast. De nieuwste versie vindt u altijd op https://docs.google.com/document/d/1leoR5Ye21EIJamabEJotHw78BRZQDBz1GviFfD98be4/edit

Dit plan is besproken op het Breed directie beraad 15 mei 2018 en is vastgesteld op het bestuurlijk overleg van EC Rotonde op 26 juni 2018.

2. VisieVisie:Onze visie schetst een gezamenlijk gedragen en richtinggevend beeld voor het organiseren van passend onderwijs (een passende onderwijsplek) voor alle kinderen, die wonen in de regio van het samenwerkingsverband Driegang. Hierbij wordt enerzijds de verdeling van verantwoordelijkheden duidelijk tussen samenwerkingsverband, ketenpartners en individuele schoolbesturen. Anderzijds streven we naar een zo nauw mogelijk samenwerking en afstemming, zowel tussen schoolbesturen onderling als tussen partners (SWV, schoolbesturen, ketenpartners).

Voor EC Rotonde betekent een passende onderwijsplek zoveel mogelijk thuisnabij onderwijs in een reguliere setting.Om de leerlingen een optimale ontwikkeling te bieden en daarbij zoveel mogelijk in een reguliere setting op te vangen zet EC Rotonde betreffende de ondersteuning met name het expertisemodel in.

Expertisemodel, leerlingmodel en schoolmodelBij het expertisemodel worden de middelen ingezet voor begeleiding. Deze begeleiding kan zo breed mogelijk worden ingezet, maar wordt altijd uitgedrukt in uren van personeel. De experts zijn in dienst van het samenwerkingsverband, zijn geschoold in datgene wat zij uitvoeren en worden aangestuurd vanuit het samenwerkingsverband. De verantwoording van de inzet ligt bij het samenwerkingsverband en de scholen geven aan, dat de uren daadwerkelijk ingezet zijn bij de arrangementen.Bij het schoolmodel worden de middelen ingezet door het uitbetalen van geld. De scholen of besturen krijgen bij het schoolmodel geld voor ondersteuning toegekend. De scholen dienen een plan in om dit geld in te zetten. Ze hebben hierbij een grote mate van eigen regie en dienen achteraf de ingezette middelen te verantwoorden.De middelen kunnen ingezet worden voor inzet interne begeleiders, vervanging van leerkrachten voor ondersteuning of ondersteuningsoverleg, de aanschaf van orthodidactische materialen/leermiddelen, inzet voor onderwijsassistentie en kosten om leerkrachten te professionaliseren.EC Rotonde streeft ernaar om in de ondersteuning een goede mix te realiseren in zowel expertise model als het schoolmodel.

In Driegang worden ook middelen ingezet, die toegewezen worden aan een leerling (het leerlingmodel en te vergelijken met de oude leerling gebonden financiering). Bij ECR betreft dit oa de begeleiding van de Auris leerlingen. Bij het leerlingmodel kunnen de middelen bestaan uit expertise of geld en ook een combinatie kan mogelijk zijn.

Meerjarenplanning Streefcijfers Driegang 2018-2022

Streefcijfers: 2018/2019 2019/2020 2020/2021 2021/2022A Deelnamepercentag

e Driegang in SBO/SO

SBO 1,83% (landelijk 2,70%)SO 0,81%(landelijk 1,79%)

Stabilisatie Stabilisatie Stabilisatie

Meerjarenplanning Streefcijfers ECR 2018-2022

Streefcijfers: 2018/2019 2019/2020 2020/2021 2021/2022A Deelnamepercentag

e Kamer ECR in SBO/SO

SBO + SO 1,5 % SBO + SO 1,5 % SBO + SO 1,5 % SBO + SO 1,5 %

Duidelijk zal zijn, dat bij EC Rotonde kwantitatieve doelen ondergeschikt zijn aan de kwalitatieve doelen. De kwalitatieve doelen zijn beschreven in deze brochure.

3. Organisatie3.1 OrganogramEC Rotonde is onderdeel van het samenwerkingsverband Driegang. Driegang is verdeeld in drie kamers:01 EC Rotonde02 Rivierengebied Midden Nederland03 Alblasserwaard West

Binnen EC Rotonde zijn 44 locaties/scholen verenigd.Ieder bestuur, c.q. iedere school binnen EC Rotonde is primair verantwoordelijk voor de kwaliteit van het eigen onderwijs en heeft daarnaast een medeverantwoordelijkheid voor de kwaliteit van het onderwijs binnen EC Rotonde als geheel. De rol van EC Rotonde is om de verschillende processen van schoolontwikkeling te ondersteunen en te versterken, voor zover deze liggen op het terrein van de samenwerking.

BESTUURLIJK OVERLEG SAMENWERKINGSVERBAND DRIEGANG (SWV 28.16)

Kamer RMNL

Kamer AWW

Kamer EC Rotonde

COORDINATOREN3 kamer coördinatoren

Bestuur (5 leden)1 lid per kamer

2 leden SO

Algemene Leden Vergadering (ALV)alle schoolbesturen PO en SO

3.2 BesturenoverlegIn EC Rotonde werken 44 scholen/locaties samen, waaronder een school voor speciaal basisonderwijs. De scholen vallen onder 10 besturen die tezamen het besturenoverleg van EC Rotonde vormen.Het besturen overleg komt 6 keer per jaar bijeen.

BESTUURLIJK OVERLEG KAMER EC ROTONDE

10 SCHOOLBESTUREN

Agenda commissie directies3x per jaar

3 Schooldirecteuren Kamer coördinator

Adjunct kamer coördinator

BREED DIRECTIEBERAAD3x per jaar

Alle (Cluster)directeuren Kamer Coördinator

Adjunct Kamer Coördinator

BESTUURLIJK OVERLEG6x per jaar

1 afgevaardigde van ieder schoolbestuur

Kamer Coördinator

JENA SIMONBSOUD UNIEKSPONSOOLvASKORSKOBAOVO O2A5

3.3 Breed directieberaadDe directeuren van alle scholen komen bijeen in het directieoverleg. Dit overleg heeft een beleidsvoorbereidend karakter. De agenda wordt opgemaakt door een agenda commissie, die bestaat uit de coördinator, adjunct coördinator en drie directeuren. De agenda commissie wordt jaarlijks samengesteld op het eerste overleg van ieder schooljaar.

Het directieoverleg komt minimaal drie keer per jaar bijeen, waarvan één keer gezamenlijk met het overleg van intern begeleiders.

3.4 Intern begeleiders overlegDe intern begeleiders van alle scholen komen bijeen in het intern begeleiders overleg. Dit overleg heeft een informatief karakter. De agenda wordt opgemaakt door de adjunct coördinator in overleg met de intern begeleiders.

De intern begeleiders komen minimaal drie keer per jaar bijeen, op woensdagochtend.

3.5 Overleg met besturenDe coördinator en de adjunct coördinator worden minimaal één keer per jaar uitgenodigd voor overleg door een bestuur. Besturen met maar één school in ons verband kunnen dit mandateren aan de directeur van de school. Op dit overleg worden bestuur gerelateerde zaken besproken. Tevens kan een bestuur verzoeken indienen, die in het directie overleg besproken moeten worden.

3.6 Overleg met de scholenDe coördinator en de adjunct coördinator hebben minimaal één keer per twee jaar een overleg met de directeur en intern begeleider(s) van de school. Op dit overleg worden school gerelateerde zaken besproken, het Schoolondersteuningsprofiel (S.O.P.), verwijzingscijfers, de ondersteuning komend vanuit EC Rotonde en voorlichting gegeven over de speerpunten en jaarplan van EC Rotonde.Een school kan tijdens dit overleg verzoeken indienen, die besproken moeten worden bij het directieoverleg en het intern begeleiders overleg.

3.7 KernactiviteitenEC Rotonde heeft als doel het realiseren van een samenhangend geheel van ondersteuning. Deze ondersteuning is een samenwerking tussen de basisscholen onderling en in samenwerking met de speciale scholen voor (basis}onderwijs. Door deze ondersteuning (arrangementen en voorzieningen) kunnen de leerlingen een zoveel mogelijk ononderbroken ontwikkelingsproces doormaken en thuisnabij passend onderwijs ontvangen. Er wordt in Driegang gestreefd een dekkend netwerk te realiseren.

EC Rotonde beoogt geen winst te maken. De organisatie tracht de doelen te bereiken door het zoeken van samenwerking met de scholen, door het houden van vergaderingen en voorts alle andere wettige middelen, die het gestelde doel dienen.

3.8 Management teamHet management team (MT) bestaat uit de coördinator, de adjunct coördinator en de leidinggevenden van de onderwijsarrangementen. Indien nodig kan het management team uitgebreid worden met de personeelsmedewerker. Het management team zorgt ervoor dat het beleid uitgevoerd wordt, het personeel op de juiste wijze ingezet wordt, de kwaliteit van het arrangeren gewaarborgd wordt en nieuw beleid wordt ontwikkeld.

3.9 Overleg onderwijsarrangementenZes keer per jaar komt het begeleidend personeel (behandelaars, AB’ers en orthopedagogen) van de onderwijsarrangementen bijeen. Zij krijgen dan informatie van het MT, daarnaast wordt er gebruikt gemaakt van de aanwezige expertise om nieuw beleid te ontwikkelen.Tevens zijn er ook overlegmomenten per onderwijsarrangement.

3.10 PersoneelsoverlegTwee maal per jaar is er overleg waarbij alle personeelsleden aanwezig zijn. Dit heeft een informatief en teamvormend karakter.

3.11 Relatie met de andere kamersDe kamers binnen samenwerkingsverband Driegang werken op verschillende terreinen nauw samen. De coördinatoren van de drie kamers komen ca. 18 keer per jaar bijeen om gezamenlijke aandachtspunten met elkaar te bespreken en om te komen tot gezamenlijke voorstellen aan het bestuur van samenwerkingsverband Driegang. Ook worden ervaringen gedeeld en gebruik gemaakt van elkaars expertise.

De drie coördinatoren van de kamers overleggen in ieder geval over:- Het verdelen van de financiën over de kamers- De rechtstreekse instroom in het speciaal onderwijs- Het afgeven van een toelaatbaarheidsverklaring- Het regelen van bezwaar, beroep en second opinion- Gezamenlijke beleidsvoorbereidingen, o.a. voorbereiding bestuursvergaderingen- Het ondersteuningsplan Driegang- OPR en PMR agenda’s

De coördinatoren zijn bij toerbeurt gedurende een jaar voorzitter van dit overleg en daarmee tevens intermediair naar het bestuur.

De coördinatoren hebben gezamenlijk overleg met de controller van het samenwerkingsverband Driegang. Deze controller bereidt de begroting voor, stelt de jaarrekening op, volgt de exploitatie, middels kwartaalrapportages en draagt in grote mate bij aan de monitoring en verantwoording. De coördinatoren hebben daardoor zicht op de ontwikkelingen, inrichting en financiële positie van elkaars organisatie.

De coördinatoren hebben tien keer per jaar een gezamenlijk overleg met de coördinator(en) van PasVorm (SWV VO).

Op het gebied van professionalisering van leerkrachten is op het niveau van het samenwerkingsverband Driegang de Regio Academie actief. De Regio Academie heeft een breed scholingsaanbod voor leerkrachten, onderwijsassistenten en IB’ers.

EC Rotonde stuurt een personeelsmedewerker aan, waarbij alle medewerkers op Driegang niveau terecht kunnen met vragen op personeelsgebied. Vier maal per jaar is er overleg over personeelszaken met alle kamers van Driegang.

Meerjarenplanning Ontwikkeling organisatie Driegang 2018-2022

Ontwikkeling organisatie:

2018/2019 2019/2020 2020/2021 2021/2022

Coördinatoren overleg Taakverdeling Ontwikkelen Maandelijks Maandelijks

voor coördinatorenMaandelijks overleg

MT voor heel DriegangMaandelijks overleg

overleg overleg

Bestuursvergadering Benoeming onafhankelijk voorzitter6 x vergadering

6 x vergadering

6 x vergadering

6 x vergadering

Algemene ledenvergadering

Benoeming onafhankelijk voorzitter2 x vergadering

Benoeming Raad van Toezicht2 x vergadering

2 x vergadering

2 x vergadering

OPR 4 x vergadering

4 x vergadering

6 x vergadering

6 x vergadering

PMR 6 x vergadering

6 x vergadering

6 x vergadering

6 x vergadering

Meerjarenplanning Ontwikkeling organisatie ECR 2018-2022

Ontwikkeling organisatie: 2018/2019 2019/2020 2020/2021 2021/2022A IB overleg 3x een

woensdag ochtend

3x een woensdag ochtend



B Kerngroep/agendacommissie

Oriënteren / voorstellen / keuze

Implemente- ren en bijstellen

Uitvoeren Uitvoeren

C Directie overleg Oriënteren / voorstellen / keuze

Implemente- ren en bijstellen

Uitvoeren Uitvoeren

D Besturen overleg 6 x vergadering

6 x vergadering

6 x vergadering

6 x vergadering

E Scholen overleg Alle scholen krijgen een schoolbezoek

Alle scholen krijgen een schoolbezoek

F Management team 6x 2 uur 6x 2 uur 6x 2 uur 6x 2 uurG Overleg

onderwijsarrangementen4x 3 uur 4x 3 uur 4x 3 uur 4x 3 uur

H Personeelsoverleg 2x per jaar 2x per jaar 2x per jaar 2x per jaar

4. Inzet Personeel

Het personeel van ECR is in dienst van Driegang. De volgende functies zijn in onze organisatie aanwezig:CoördinatorAdjunct coördinatorAmbulant begeleider (met leidinggevende taken)OrthopedagoogBehandelaarCoach Regio AcademieAdministratief medewerkerPersoneelsmedewerkerRegio Academie medewerkerConciërgeLeerkrachtLeraar ondersteunerOnderwijsassistentLogopedist

Deze functies worden beschreven in het functieboek, goedgekeurd augustus 2016. Jaarlijks kan het functieboek aangepast worden.

Jaarlijks wordt in oktober een bestuursformatieplan opgesteld en voorgelegd ter goedkeuring aan het bestuur en PMR.

4.1 Ontwikkeling op het gebied van personeelsbeleid:

In de discussie over ontwikkeling van ondersteuning en co-teaching wordt meegenomen om ondersteuners naast onderwijs gerelateerde uren ook ontwikkelen voorbereidingsuren te geven.Het toekennen van deze formatie gaat in op 1-8-2019.

Onze werknemers worden benoemd in eenheden van 0,2 fte. Deze benoeming houdt in, dat zij een dag van 8 uur in dienst zijn. Voor onderwijsassistenten geldt hierbij, dat deze eenheid met eenheden van 0,1 fte (4 uur) uitgebreid kan worden. Vanaf 1-1-2019 zullen de nieuwe benoemingen aangepast worden. De benoeming van onderwijsassistenten gaat vanaf die datum in eenheden van 0.2 fte (in hele werkdagen behalve de woensdag).

4.2 Kweekvijver

Driegang heeft een document opgesteld, waarin de ontwikkeling van de beroepsgroepen wordt omschreven. Dit document “Kweekvijver SWV Driegang” is een groeidocument en is te vinden op www.driegang.nl

4.3 Professionalisering

Alle medewerkers dienen tijdens de wtf bespreking aan te geven welk professionaliseringstraject gevolgd zal worden. EC Rotonde stelt hiervoor de vastgestelde bekostiging en vastgestelde tijd ter beschikking. Ieder jaar wordt zo’n traject geëvalueerd. Medewerkers, die in specifieke

ondersteuning werkzaam zijn, krijgen naast bovengenoemde scholing een specifiek scholingstraject aangeboden (denk bij dit aan ondersteuningstrajecten met Auris).

Meerjarenplanning Personeelsbeleid Driegang 2018-2022

Speerpunten: 2018/2019 2019/2020 2020/2021 2021/2022A Bestuursformatie-

planJaarlijks voor 1 november

Jaarlijks voor 1 november



B Orthopedagogen Beschikbaar voor heel Driegang

C Ambulant begeleiders

Beschikbaar voor heel Driegang

D Behandelaars Inventarisatie en keuze uit voorzieningen

Beschikbaar voor heel Driegang

E Intern begeleiders Beschrijving taken en competenties

F Onderwijsassisten- ten

Auris onderwijsassistenten mogelijk maken voor heel Driegang

Toepassen en evalueren

Alle nieuwe trajecten Auris via Driegang

G MBO stagiaires Opzet Driegang breed opzetten

Uitvoeren en evalueren


Meerjarenplanning Personeelsbeleid ECR 2018-2022

Speerpunten: 2018/2019 2019/2020 2020/2021 2021/2022A Bestuursformatieplan Jaarlijks voor 1

novemberJaarlijks voor 1 november



B Orthopedagogen Komt voort uit functionerings-gesprek

Komt voort uit functionerings-gesprek



C Ambulant begeleiders Komt voort uit functionerings-gesprek




D Behandelaars Komt voort uit functionerings-gesprek




E Intern begeleiders Beschrijving taken en competenties

F Onderwijsassistenten Aanpassen werktijdfactor / verandering

Evalueren en aanpassen

wijze toedeling

G MBO stagiaires Benaderen van drie MBO’s in West Oost en zuid / 15 stagiaires

Benaderen van drie MBO’s in West Oost en zuid / 15 stagiaires



5. Relatie met Driegang5.1 OndersteuningsplanDriegang heeft een vierjarenplan opgesteld voor 2018-2022. Dit vierjarenplan is leidend voor de gehele organisatie. De kamers maken jaarlijks een gemeenschappelijk jaarplan.

5.2 Harmonisatie.N.a.v. het onderzoek Dekkend Netwerk, uitgevoerd in 2016 en 2017, heeft het bestuur besloten om zo snel mogelijk te groeien naar een samenwerkingsverband zonder kamers. Hiervoor is een harmonisatie model ontwikkeld.Ook voor EC Rotonde betekent dit, dat bij nieuw te ontwikkelen beleid zaken op Driegang niveau opgepakt kunnen worden. Dit is ook terug te vinden in de speerpunten.

Uit te werken thema’s in diverse overleggen en doordenkingen

Thema Welke vragen staan hierbij centraal? Eigenaar van dit themaBekostiging op basis van TLV’s

● In hoeverre verschillen en komen afgeven van TLV’s overeen per kamer?

● Hoe komen we tot een zelfde structuur voor het afgeven van TLV’s?

● Hoe organiseren we 1 TKC voor heel Driegang?

● Hoe passen we de huidige bekostiging aan op grond van afgegeven TLV’s per kamer?

● Welke veranderingen geeft dit in meerjarenbegrotingen van de kamers?

● Kunnen we op den duur komen tot een bekostigingssysteem voor heel Driegang?

Arrangeren ● Welke wensen hebben de scholen/besturen wat betreft de vorm van arrangeren?

● In hoeverre sluiten de verschillende vormen van arrangeren aan bij de onderwijsbehoeften van de leerlingen?

● Welke ‘smaken’ willen we als Driegang aanbieden met

betrekking tot arrangeren: het expertisemodel, het leerlingmodel, het schoolmodel of alle soorten?

● Welke arrangementen zijn er en welke kunnen op Driegang niveau aanbieden?

● Welk model van ondersteuningstoewijzing hebben we nu per kamer?

● Kunnen we naar 1 model ondersteuningstoewijzing voor heel Driegang?

Huisvesting en komen tot een Management team

● Welke gebouwen hebben we nodig om ons werk goed te doen?

● Hoe zou ons ideale MT eruit zien?

● Welke werkverdeling in het MT kan leiden tot efficiënter werken?

Tools & ICT ● Welke instrumenten en programma’s worden er gebruikt in de kamers?

● Kunnen we komen tot een gemeenschappelijk gebruik van deze instrumenten en programma’s?

Jaarplanning & activiteiten

● Moeten we afstappen van jaarplannen voor kamers?

● Hoe kan er afstemming komen voor activiteiten in kamers naar activiteiten in Driegang?

Meerjarenplanning Driegang 2018-2022

Driegang: 2018/2019 2019/2020 2020/2021 2021/2022A Ondersteuningspla

nBijstellen Bijstellen Bijstellen Nieuw plan

opstellenB Financiën/

bekostigingMeerjarenbegro- ting voor 1

Meerjarenbegro- ting voor 1

Meerjarenbe- groting voor 1

Meerjarenbegro- ting voor 1

december decemberBekostigingssysteem op grond van afgegeven TLV’s

december decemberBekostigingssysteem voor heel Driegang

C Regio Academie Centrale ondersteuning leerkrachtenJaarlijks in mei aanbod scholing

Jaarlijks in mei aanbod scholing



D Ambulante begeleiding en orthopedagogie

Kamer overstijgend in te zetten

E Arrangeren Ontwikkelen van transparant en overzichtelijk bekostigingsmo-del

Eenheid in arrangeren opzetten

Monitoring door eenduidige methodiek

1 ondersteuningsstructuur voor heel Driegang

F TLV’s Ontwikkeling transparante en eenduidige procedure

Uitvoeren 1 TKC voor heel DriegangEvalueren en uitvoeren

Opnemen in nieuwe ondersteuningsplan

G Dekkend netwerk Onderzoeken om dekkend netwerk te realiseren (SO)

Opzet werkwijze van symbiose

Uitvoeren

H Communicatie Realiseren van 1 website; nieuwsbrief;Gezamenlijke cloudomgeving

Evalueren en uitvoeren

I Tussenvoorziening BeO continuerenOpzetten MB en HB voorzieningen

BeO evalueren

6. HuisvestingEC Rotonde en de Regio Academie zijn gehuisvest op Dr. Hiemstralaan 77, 4205 KK te Gorinchem.Voor het onderhoud van dit gebouw, gedeeltelijk voor de gemeente en gedeeltelijk voor EC Rotonde, is eind 2016 een MeerjarenOnderhoudsPlanning (MOP) opgesteld.Aan de hand van deze MOP is in 2017 in overleg met Dyade een voorziening onderhoud opgebouwd en opgenomen in de meerjarenbegroting. In de planperiode 2018-2022 zal onderhoud gepleegd worden conform de MOP.

Meerjarenplanning Huisvesting ECR 2018-2022

Huisvesting: 2018/2019 2019/2020 2020/2021 2021/2022A Verbouwingen Berging

uitbouwenSchoolgebouw Land van Remus aanpassen

B Huur Huren Land van Remus voor gedragsgroepenHuren ruimtes in Gildenplein

Huren Land van Remus voor gedragsgroepenHuren ruimtes in Gildenplein



C Groot onderhoud Verlichtingsamatu- ren vervangen

D MOP Uitvoeren Uitvoeren Uitvoeren Nieuwe MOP laten maken

7. Ondersteuningsstructuur7.1 Ondersteuning in het regulier onderwijsDe besturen zijn verantwoordelijk voor de basiskwaliteit van hun scholen. Dit verwijst naar de minimale onderwijskwaliteit die gemeten wordt door het toezichtkader van de inspectie van het onderwijs. Scholen die onder basistoezicht van de inspectie van het onderwijs vallen, hebben hun basiskwaliteit op orde. Zij kunnen voorzien in preventieve en lichte curatieve interventies zoals een aanbod voor leerlingen met dyslexie, of een aanpak voor het voorkomen van gedragsproblemen. Zij hebben een ondersteuningstructuur en kunnen planmatig werken.

Basisondersteuning

Driegang heeft gekozen, dat de notitie van Hoffmans leidend is in het bepalen van het niveau van de basisondersteuning. In de notitie van Hoffmans worden drie mogelijke niveaus genoemd waaruit de basisondersteuning kan bestaan:

● de basiskwaliteit: dit is gelijk aan de eisen die de inspectie in haar inspectiekader stelt aan onderwijs en ondersteuning op elke school;

● de PO-kwaliteit: dit is gelijk aan de afspraken voor onderwijs en ondersteuning die zijn vastgelegd in het referentiekader van de PO-Raad

● de extra kwaliteit: dit betreft de afspraken die binnen een samenwerkingsverband worden gemaakt over welke aanvullende aspecten er onder de basisondersteuning vallen.

Gekozen is om de ambitie voor de basisondersteuning in samenwerkingsverband Driegang te leggen op het niveau van de PO-kwaliteit. Dit wil zeggen dat de basisondersteuning zal gaan bestaan uit enerzijds de door de inspectie vastgelegde normen (en bijbehorende indicatoren) en anderzijds uit het merendeel van de door de PO-Raad in het Referentiekader vastgelegde indicatoren voor onderwijs en ondersteuning. De ambitie is dat in 2018 alle scholen voldoen aan deze norm.

Geconstateerd is dat op dit moment nagenoeg alle scholen binnen het samenwerkingsverband nog zaken te verbeteren hebben, willen zij op dit niveau van basisondersteuning uitkomen. Het niveau van de basisondersteuning wordt in beeld gebracht met MONBAS.Het niveau, bepaald door MONBAS, dient onderdeel te zijn van het schoolondersteuningsprofiel.De S.O.P.’s vormen het ijkinstrument, d.w.z. stellen de school, het schoolbestuur en het samenwerkingsverband nu en in de toekomst in staat om het realiseren van ambities met betrekking tot de basisondersteuning op schoolniveau te volgen. In het S.O.P. geven scholen aan welk professionaliseringstraject zij volgen om de basisondersteuning op niveau te brengen c.q. op niveau te houden.

De eisen die worden gesteld aan de basisondersteuning zijn door Cor Hoffmans onderverdeeld in vier verschillende domeinen:

1) beleid2) onderwijs3) begeleiding4) organisatie

Deze vier domeinen zijn elk onderverdeeld in een aantal ijkpunten. Totaal heeft Hoffmans 13 ijkpunten geformuleerd. Elk van deze ijkpunten kent concrete indicatoren op zowel het niveau van

de basiskwaliteit als op het niveau van de PO-kwaliteit. In het ondersteuningsplan van Driegang worden deze ijkpunten en indicatoren per domein gepresenteerd en (waar nodig) verder toegelicht.

Interne begeleiding

Met het organiseren van dat wat nodig is, krijgt de school de verantwoordelijkheid voor de aanpak in plaats van verantwoording af te leggen over het niet zelf kunnen bieden van een passend aanbod. De school is verantwoordelijk voor: • Het bieden van goed onderwijs• Het realiseren van een effectieve ondersteuningsstructuur • Het betrekken van de ouders bij het onderwijs• Het in kaart brengen van onderwijs- en opvoedingsbehoeften van de leerling• Het doelgericht verwoorden van de ondersteuningsbehoefte van de leerkracht (en ouders) in plaats van handelingsverlegenheid van school• Het bedenken van een aanbod in plaats van het verzamelen van bewijslast om te voldoen aan criteria• Organiseren van een aanbod op maat in plaats van het inzetten van ondersteuning met een vaste omvang en intensiteit• Basisondersteuning op PO-kwaliteit brengen/houden

De intern begeleider organiseert in de school groeps- en leerlingenbesprekingen, die tot doel hebben het onderwijs af te stemmen op de onderwijsbehoeften van de leerlingen. Deze bespreking kan ook plaatsvinden in een ondersteuningsteam. Iedere school heeft een ondersteuningsteam of een bovenschools ondersteuningsteam.Herstructurering AB versus IB is één van de speerpunten in dit plan.

Het schoolondersteuningsteam (SOT)

Alle scholen vallend onder EC Rotonde hebben een schoolondersteuningsteam. Dit team komt in beeld op het moment dat leerkracht en intern begeleider (IB’er) samen niet tot een adequate aanpak kunnen komen. Het schoolondersteuningsteam richt de inhoudelijke focus op het denken en handelen vanuit onderwijsbehoeften. De aansluiting op het proces van handelingsgericht werken met groepsplannen van de leerkracht staat centraal. Diagnostiek en begeleiding zijn per definitie handelingsgericht.

De basis van een schoolondersteuningsteam wordt o.a. gevormd door:directeur/IB’erbrugfunctionaris onderwijsbetrokken leerkrachtbrugfunctionaris zorgouder(s)

Ouders leveren, als ervaringsdeskundigen t.a.v. hun eigen kind, een waardevolle bijdrage en ook andere deskundigen en externen kunnen worden uitgenodigd. Daar waar mogelijk wordt ook met de leerling overlegd.Met zo efficiënt mogelijke interventies worden getracht de leerkracht te ondersteunen om daarmee verdere handelingsverlegenheid van de leerkracht te voorkomen en de handelingsbekwaamheid te vergroten. Het streven is om de begeleiding van het kind in school direct na het S.O.T. op te pakken en uit te voeren.Op schoolniveau wordt bewaakt, dat terugkoppeling vanuit andere disciplines, zoals jeugdzorg, plaatsvindt in het S.O.T.. Vertegenwoordigers van zorgorganisaties nemen deel aan het ondersteuningsteam als leerlingen met een gecombineerde hulpvraag worden besproken.

De documenten behorende bij een S.O.T. bespreking moeten twee weken van te voren als vooraanvraag in Grippa staan. Minimale documenten zijn:

● Ondersteuningsvraag● Historisch verslag met daarbij de interventies en evaluaties● Recente didactische en of ontwikkelingsgegevens

Na een bespreking in het ondersteuningsteam kan door de school een handelingsdeel worden opgesteld en onderdelen (probleemanalyse) van het OPP ingevuld worden in Grippa. Er wordt een termijn afgesproken om de interventies uit te voeren. Na evaluatie van het handelingsdeel komt deze leerling weer ter sprake in het S.O.T.

Indien het handelen niet voldoende resultaat geeft, kan deze leerling opnieuw in het S.O.T. besproken worden. Er kunnen dan andere afspraken gemaakt worden, maar ook kan beslist worden dat er externe ondersteuning van ECR aangevraagd wordt. Het S.O.T. stelt een heldere ondersteuningsvraag op en IB’er doet de aanvraag via Grippa.

De documenten behorende bij een externe aanvraag zijn: Geëvalueerd OPP met heldere ondersteuningsvraagHistorisch verslagToestemmingsformulierRecente didactische gegevensVerslag van de leerlingbespreking in het S.O.TBovenstaande gegevens worden geplaatst in Grippa

OntwikkelingsperspectiefVoor het realiseren van passend onderwijs is een goede afstemming van het onderwijs op het ontwikkelingsperspectief (OPP) en op de specifieke onderwijsbehoeften van leerlingen cruciaal. Dit betekent dat we voor leerlingen die niet in staat zijn het reguliere onderwijsaanbod te volgen een OPP opstellen. Het OPP van leerlingen wordt, eventueel in samenspraak met externe deskundigen, benoemd in termen van het verwachte uitstroomniveau van een leerling (type vervolgonderwijs) én het eindniveau dat nagestreefd wordt voor technisch en begrijpend lezen, spelling en rekenen. Inschakeling van externe deskundigen bevordert een objectievere beeldvorming rond de mogelijkheden en beperkingen van de leerling in zijn omgeving.Aan de hand van het eindniveau per vakgebied, uitgewerkt in concrete doelen, worden de tussendoelen en het leerstofaanbod voor een periode van ten hoogste een half jaar beschreven.In het vormgeven van het onderwijs aan de leerling met het OPP wordt zorgvuldig afgestemd op de onderwijsbehoeften van de leerling in relatie tot díe gebieden waarop de leerling behoefte heeft aan extra ondersteuning. Positieve aspecten worden ingezet om de (leer)ontwikkeling van de leerling gunstig te beïnvloeden. Teneinde een goede leerontwikkeling te realiseren kan het noodzakelijk zijn te werken aan het versterken van vaardigheden binnen het pedagogisch domein, bijvoorbeeld op gebied van sociale competentie of taak- en werkhouding.De leerling en zijn/haar ouders worden op een actieve wijze betrokken bij het vaststellen en evalueren van het OPP. Ouders tekenen ervoor dat zij instemmen met het handelingsdeel van het OPP.De intern begeleider en de leerkracht ontwerpen samen het onderwijsaanbod aan de leerling. Indien nodig raadplegen zij externe deskundigen zoals een ambulant begeleider vanuit EC Rotonde of een orthopedagoog/psycholoog. Deze zorgt bij toewijzing voor extra ondersteuning voor het deel van het OPP, dat betrekking heeft op deze extra ondersteuning.

Het OPP wordt niet volgend, maar plannend gebruikt, zodat een leerling zich op basis van zijn/haar mogelijkheden maximaal kan ontwikkelen. Op basis van het OPP maakt de leerkracht doelgericht beargumenteerde keuzes in leerlijnen en leerstofaanbod. Hierbij wordt uitgegaan van hoge verwachtingen.Consultatieve leerling/leerkracht begeleiding (CLB) maakt onderdeel uit van het OPP.

Het OPP dient binnen 6 weken na toewijzing van het arrangement opgesteld te zijn, waarbij school het schooldeel realiseert en de externe het handelingsdeel. Het OPP (webbased), dient vanaf 1-8-2017 altijd ingevuld te worden in Grippa. Sinds oktober 2016 is bij wet geregeld, dat een extern ondersteuningstraject pas gestart kan worden, indien ouders aangeven op de hoogte te zijn van de inhoud van het OPP en de gegeven ondersteuning van externen.Vanaf 1-1-2018 kunnen ouders alle dossiers inzien in Grippa en kunnen zij ook via Grippa aangeven of zij instemmen met het handelingsdeel.

7.2 Arrangeren Scholen kunnen bij het SWV arrangementen aanvragen bij de onderwijsarrangementen. Deze drie onderwijsarrangementen worden verder in dit plan beschreven. (hoofdstuk 5)

Voorwaarden voor toewijzing arrangement:

● Leerling is besproken in ondersteuningsteam, waarbij de brugfunctionaris van de kamer aanwezig is

● Leerling wordt aangemeld via Grippa met toevoeging van een geëvalueerd CLB of OPP

● OPP moet in ieder geval binnen 6 weken na toekenning van arrangement zijn opgesteld

● Er is een duidelijke ondersteuningsvraag

● Toestemmingsverklaring van de ouders

In trajecten van de Koninklijke Auris groep, verder te noemen “Auris” wordt de ambulante begeleiding verzorgd door Auris en worden de onderwijsassistenten ingezet door EC Rotonde. Hiervoor is een overeenkomst met Auris afgesloten. Per schooljaar wordt met de Aurisgroep de overeenkomst, waarbij EC Rotonde de onderwijsassistenten levert, besproken. Voorwaarden voor toewijzing van zo’n arrangement: De leerling wordt aangemeld via Grippa met toevoeging van het toekenningsbesluit van het Auris arrangement. De lopende arrangementen worden besproken in het CvL (Commissie van Leerlingenzorg) en tijdens deze bespreking staat ook centraal of het arrangement wordt gecontinueerd.

7.3 VoorzieningenKinderen leren op veel verschillende manieren. Zij hebben allemaal hun eigen talenten. Binnen het basisonderwijs is veel aandacht voor de cognitieve ontwikkeling.Leerlingen hebben naast cognitieve ondersteuningsbehoefte andere talenten die ontwikkeld kunnen worden. Wij streven naar een aanbod waarbij alle talenten ontwikkeld kunnen worden ( zoals die o.a. door Gardner beschreven zijn). Kinderen kunnen gebruik maken van de voorzieningen van EC Rotonde: bij de voorzieningen is aandacht voor de sociaal en emotionele ontwikkeling en worden specifieke talenten aangesproken.Daarnaast worden ook voorzieningen aangeboden gericht op een specifiek onderwijsaspect zoals Taalpaleis (voor de leesontwikkeling) en NT2.Deze voorzieningen worden bij de onderwijsarrangementen verder beschreven.Alle voorzieningen zijn aan te vragen via Grippa, mits voldaan wordt aan de criteria.

Criteria voor aanvragen van een voorziening:- Leerling is besproken in ondersteuningsteam, waarbij de brugfunctionaris van de kamer

aanwezig is- Leerling wordt aangemeld via Grippa- Historisch verslag of CLB of OPP meesturen- Er is een duidelijke ondersteuningsvraag- Toestemmingsverklaring van de ouders

7.4 Aanvraag Toelaatbaarheidsverklaring (TLV) en deskundigenadviesIndien er geen passend onderwijs op de basisscholen gerealiseerd kan worden en de begeleiding van EC Rotonde de handelingsverlegenheid niet kan wegwerken, kan de school een toelaatbaarheidsverklaring (TLV) aanvragen bij EC Rotonde.Hiervoor is een specifiek arrangement ingericht, die tevens de toekenningscommissie van de Kamer is: Toeleiding naar TLVDe orthopedagoog van EC Rotonde begeleidt de ouders en de school in dit arrangement om zo te voldoen aan de aanvraagcriteria voor een TLV Deze stelt ook vast, in overleg met de coördinator van het onderwijsarrangement, welke vorm van ondersteuning nog nodig is op school gedurende het arrangement Toeleiding naar TLV.De orthopedagoog zal middels overleg komen tot een advies en de duur van de TLV.Dit advies van EC Rotonde komt tot stand via advies rondes waarbij minimaal betrokken zijn:

● ambulant begeleider van EC Rotonde

● de orthopedagoog van EC Rotonde (minimaal twee deskundigen moeten betrokken zijn)

● de coördinator van het onderwijsarrangement

● De algemeen directeur of de adjunct directeur van EC Rotonde

De Toekenningscommissie (TKC) geeft een advies over:

● Een besluit over de toelaatbaarheid tot het speciaal basisonderwijs

● Een besluit over de duur van de TLV

● Een besluit over toelaatbaarheid speciaal (basis)onderwijs betreffende de categorie waarop de toelaatbaarheidsverklaring betrekking heeft onderverdeeld in:

- SBO regulier- SBO zwaar- SO categorie 1- SO categorie 2- SO categorie 3

De algemeen directeur of de adjunct directeur van de Kamer verstuurt de aanvraag naar Driegang. Driegang geeft de TLV af.

Criteria voor aanvraag van een TLV:

● Leerling heeft het ondersteuningstraject van de kamer doorlopen

● Er moet een recent en geëvalueerd OPP meegestuurd worden

● Eindverslag van ondersteuning en advies van onderwijsarrangement (evaluatie handelingsdeel)

● Handelingsverlegenheid school of kamer aangeven

● Toestemmingsverklaring van de ouders

Meerjarenplanning Ondersteuningsstructuur Driegang 2018-2022

Ondersteuningsstructuur:

2018/2019 2019/2020 2020/2021 2021/2022

A Basisondersteuning / MONBAS

Alle scholen basiskwaliteit90% van de scholen haalt ambitie PO kwaliteit

Consolidatie Consolidatie Monbas afnemen

B SOP Uitvoeren en aanpassen

Uitvoeren aanpassen

C Schoolondersteunings- team

Implementeren en bijstellen

Uitvoeren Uitvoeren Uitvoeren

F Voorzieningen Inventariseren Driegang breed aanbieden

H Kwaliteit Rapportage aan bestuur voor 1 april

Rapportage aan bestuur voor 1 april



I Thuiszitters Streefcijfer: 0Afspraken maken over definitie en administratie

Streefcijfer: 0 Streefcijfer: 0 Streefcijfer: 0

Meerjarenplanning Ondersteuningsstructuur 2018-2022

Ondersteuningsstructuur:

2018/2019 2019/2020 2020/2021 2021/2022

A Basisondersteuning / MONBAS

Monbas afnemen Monbas afnemen

Monbas afnemen

Monbas afnemen

B SOP DQ invullenSOP aanpassen voor 31 december

DQ invullenSOP aanpassen voor 31 december



C Schoolondersteunings- team

Implementeren en bijstellen

Uitvoeren Uitvoeren Uitvoeren

D Ontwikkelingsperspectief Rapportage ondersteunings- uren opnemen bij evaluatie

E Arrangeren Evalueren en komen tot een keuze

Arrangementen met OA’s minimaliseren


F Voorzieningen Evalueren en komen tot een keuze




G TLV’s Rapportage opstellen: analyse van verwijzingen

Rapportage TLV traject invoeren in Grippa



8. De onderwijsarrangementen

8.1 Onderwijsarrangement Gedrag

8.1.1 Algemene werkwijze:Onderwijsarrangement Gedrag biedt ondersteuning in het onderwijs, indien een school handelingsverlegen is ten aanzien van het gedrag van één van hun leerlingen. Het onderwijsarrangement kan ambulante begeleiding en inzet van een onderwijsassistent toekennen aan een school. Ambulante begeleiding bestaat uit advisering van de leerkracht/school, op gebied van gedrag. Voor deze ambulante begeleiding wordt het aantal uren per arrangement vastgesteld op basis van de ondersteuningsbehoeften van leerkracht en/of leerling.De ondersteuningsarrangementen zijn beschreven in Grippa en worden toebedeeld voor de tijdsduur, die nodig is om de gedragsaanpak op goede wijze te realiseren. De maximale tijdsduur van een arrangement is vastgesteld op 1 jaar.Indien er voor de leerling meer handen in de groep nodig zijn kan er onderwijsassistentie worden toebedeeld, afgestemd op de ondersteuningsbehoefte van de leerling.

De] Onderwijsraad (2010) heeft in de inleiding van hun advies ‘De school en leerlingen met gedragsproblemen’ aangegeven, dat het werken aan gedragsproblemen begint met sterk onderwijs in een duidelijk gestructureerde school met heldere gedragsverwachtingen en voldoende aandacht en ruimte voor persoonlijke relaties tussen leerkracht en leerling.Ook wordt benoemd dat onderzoek uitwijst, dat gedrag meestal te beïnvloeden is door de betrokken leerling zelf, met behulp van de leerkracht, de ouders en -indien betrokken- hulpverleners.Werken aan gedrag middels structuur en relatie is de laatste jaren effectief gebleken. Sterk onderwijs wordt gerealiseerd door een professioneel onderwijsteam waar het basisaanbod voor alle leerlingen bestaat uit een helder pedagogisch klimaat waarin gewenst gedrag wordt vastgesteld, geoefend en beloond en (licht) ongewenst gedrag wordt genegeerd.Ook wordt benoemd dat leerkrachten begeleiding verdienen. Sommige leerkrachten weten van nature goed om te gaan met gedragsvraagstukken en ontlenen hieraan plezier.Dit effectieve gedrag is te analyseren, te beschrijven te leren.OA Gedrag onderschrijft bovenstaande uitgangspunten en streeft na deze zoveel mogelijk te verweven in de ondersteuning van de gedragsaanpak op scholen.Als passende slogan hierbij ervaren wij dan ook: ’Zonder relatie geen prestatie!’

8.1.2 Voorzieningen:OrthopedagoogAan het onderwijsarrangement Gedrag is een orthopedagoog verbonden, die –passend bij de ondersteuningsbehoeften- handelingsgerichte diagnostiek kan uitvoeren. Een dergelijk onderzoek is onderdeel van het ondersteuningsarrangement van de leerling. De handelingsadviezen die voortkomen uit de ingezette diagnostiek worden verwerkt in het OPP (handelingsdeel).

Gedrag in UitvoeringBij deze voorziening biedt een orthopedagoog van OA Gedrag begeleiding aan de individuele leerling met specifieke ondersteuningsbehoeften op gebied van gedrag. Deze begeleiding kan zich bijvoorbeeld richten op psycho educatie, waarbij de leerling uitleg krijgt over wat de diagnose inhoudt en welke talenten of krachten, en ook welke problemen (‘uitdagingen’) horen bij de diagnose die gesteld is. Ook kan er gewerkt worden aan vaardigheden die lastig zijn voor de leerling.Deze begeleiding vindt in principe plaats op de school van de leerling. Zo wordt het kind niet ‘belast’ met een traject dat na schooltijd plaatsvindt en bevindt de leerling zich in de vertrouwde

schoolomgeving. Daarnaast kan de orthopedagoog de leerling begeleiden bij het toepassen van het geleerde in de schoolse situatie, zodat er gemakkelijk(er) een transfer kan plaatsvinden, van hetgeen de leerling tijdens de coaching leert naar de situatie waarin het probleemgedrag zich afspeelt. Bovendien ontstaan er op deze wijze ‘korte lijnen’ tussen de orthopedagoog en de leerkracht, zodat de leerkracht goed op de hoogte blijft van hetgeen de leerling leert en wat zijn/haar vorderingen zijn. Hierdoor kan de leerkracht de leerling ondersteunen bij het toepassen van hetgeen hij/zij heeft geleerd tijdens de begeleiding.

WinnerteamHet Winnerteam is een voorziening waarbij de leerling onder begeleiding van een -in diertherapie opgeleide- psycholoog aan het werk gaat met een paard. Het Winnerteam is bedoeld voor leerlingen vanaf groep 5, met speciale ontwikkelbehoeften op het gebied van sociale vaardigheden, zelfvertrouwen en zelfredzaamheid.De nadruk ligt op de interactie tussen de leerling en het paard. De sessies zijn zo vormgegeven dat de leerling vaardigheden kan oefenen en ontwikkelen die in het dagelijks leven belangrijk zijn. Zo is er bijvoorbeeld aandacht voor communiceren, keuzes durven maken, elkaar complimenteren, samenwerken, grenzen aangeven, angst overwinnen en omgaan met tegenslagen. Een Winnerteamvoorziening bestaat uit een vijftal begeleidingsmomenten, voorafgegaan door een intake (ouders/verzorgers, school, leerling) en een presentatie aan de klas van de leerling. Het traject wordt afgesloten met een presentatie van de Winnerteamervaringen door de leerling, ondersteund door de Winnerteamcoach. Om de kans op transfer van het geleerde zo groot mogelijk te maken heeft de Winnerteamcoach een wekelijks evaluatiemoment (mailcontact) met de leerkracht van het kind en zorgt zij ook voor specifieke handelingsadviezen voor de schoolbetrokkenen en indien gewenst én mogelijk ook voor de ouder.

8.1.3 Aanbod scholing/professionaliseringstrajecten:TaakspelTaakspel is een groepsgerichte werkwijze om leerlingen te leren zich beter aan de klassenregels te houden. Doordat klassenregels beter worden nageleefd, vermindert onrustig, storend en eventueel aanwezig agressief gedrag. Taakspel beïnvloedt zo het taakgerichte gedrag en effectieve leertijd van leerlingen. Als er minder verstoringen zijn tijdens een les kan er beter gewerkt worden. Bovendien leidt op een prettige manier met elkaar omgaan tot een beter klimaat in de klas. Er worden meer complimenten uitgedeeld en minder corrigerende opmerkingen gemaakt. Afhankelijk van de gekozen regels leren leerlingen ook meer rekening te houden met elkaar.Taakspel is één van de aanbevolen regulatieprogramma’s om pestgedrag te verminderen (NJI).Taakspel wordt sinds 2007 op veel scholen van EC Rotonde ingevoerd en blijkt nog steeds een gewenste en effectieve interventie.

(SW)PBSSchool Wide Positive Behavior Support, in de volksmond ook wel PBS genoemd, is een effectief gebleken, schoolbrede en preventieve aanpak, gericht op het expliciet maken en stimuleren van gewenst gedrag. Net als de vakken taal, rekenen en biologie, kun je leerlingen gewenst gedrag aanleren, door o.a. duidelijk en consequent te zijn in wat je van hen verwacht. Het doel van PBS is om de leerprestaties te verbeteren door een sociale omgeving te scheppen die het leren bevordert en gedragsproblemen voorkomt. Hiervoor worden methoden aangereikt op het niveau van de school, de klas en de individuele leerling.De kernprincipes van PBS zijn:1. Ontwikkel duidelijke gedragsverwachtingen2. Communiceer en onderwijs gedragsverwachtingen

3. Herken en bekrachtig gewenst gedrag4. Minimaliseer de aandacht voor ongewenst gedrag5. Wees duidelijk en consequent met de gevolgen

Belangrijke sleutelelementen hierbij zijn: preventie, effectief klassenmanagement, op data gebaseerde besluitvorming, positieve interventies en samenwerken met ouders. PBS is een drie jaar durend invoeringsprogramma, wat kan worden verzorgd door twee ambulant begeleiders van OA Gedrag.Scholing personeelAlle schoolbetrokkenen zoals leerkrachten, onderwijsondersteunend personeel en de onderwijsassistenten, van de scholen die PBS geschoold worden, nemen deel aan het PBS teamscholingstraject. Om een revitalisering van SWPBS vanuit EC Rotonde te realiseren zal dit in 2018 via een educational diner of een andere vorm van informatieoverdracht (denk aan bijeenkomst Breed Directie Beraad) betreft SWPBS aangeboden worden aan alle schoolbetrokkenen behorend tot de kamer van EC Rotonde, in samenwerking met de Regio Academie. Tijdens deze presentaties zal de praktijk steeds verbonden worden met praktijkvoorbeelden, verzorgd door ervaringsdeskundigen vanuit de (PBS-geschoolde) scholen van EC Rotonde.

Onderwijsassistenten betrokken bij OA GedragAlle onderwijsassistenten, die ingezet zijn voor leerlingen met een ondersteuningsarrangement Gedrag worden jaarlijks geschoold op gedragsgebied. Dit wordt verzorgd door de Regio Academie. Daarnaast verzorgen de ambulante begeleiders van OA Gedrag 1 of 2 keer per jaar workshops over gedragsgerelateerde onderwerpen.

8.1.4 Ontwikkelingen

OndersteuningsarrangementenOp jaarbasis kunnen 100 ondersteuningsarrangementen voor ambulante begeleiding ingezet worden; voor de inzet van onderwijsassistenten is 165 uur per week beschikbaar.Winnerteam.Middels het Winnerteam worden op jaarbasis 20 ondersteuningsarrangementen aangeboden.PBS onderzoekIn 2018 is voor één van onze PBS-scholen het 1e Nederlandse PBS-onderzoek worden afgerond. Dit onderzoek gaat via metingen gedurende drie schooljaren na, in welke mate PBS op het basisniveau wordt geïmplementeerd op de Nederlandse scholen.

8.1.5 Doelen planperiode 2018-2022:A) Tijdelijke opvang voor leerlingen die op school onvoldoende gedragsondersteuning kunnen

krijgen.De komende periode zal EC Rotonde/OA Gedrag zich richten op het ontwikkelen van een opvangmogelijkheid voor die leerling(en), voor wie het reguliere onderwijs tijdelijk onvoldoende gedragsondersteuning kan bieden, waardoor de schoolontwikkeling van deze leerling stagneert. Doel van deze interventie is een terugkeer naar het reguliere onderwijs, door tijdens de opvangperiode via inzet van gespecialiseerde onderwijs- en gedragsondersteuning onderwijs op maat te bieden. Indien nodig kan via verlengde diagnostiek zo optimaal mogelijk tegemoet worden gekomen aan de specifieke ondersteuningsbehoeften van de leerling. Deze voorziening zal voor maximaal aantal (nog vast te stellen) leerlingen onderwijs bieden voor een periode van 6 maanden, met de mogelijkheid van verlengen met maximaal 6 maanden. Lukt de terugkeer naar de basisschool van herkomst niet, dan wordt op SWV- en bestuursniveau gezocht naar een andere reguliere basisschool.

Voor die kinderen voor wie de terugkeer naar het reguliere basisonderwijs niet de beste onderwijsontwikkeling is of lijkt te zijn, kan een verlenging van de opvangperiode ingezet worden of wordt een Toelaatbaarheidsverklaring SO of SBO zwaar worden aangevraagd.Waar nodig zal de schoolmaatschappelijk werker betrokken zijn/blijven ten tijde van de opvangperiode, om zo de thuissituatie te kunnen (blijven) betrekken bij de gedragsinterventie. Indien gewenst kan de schoolmaatschappelijk werker en mogelijk andere betrokken externe hulpverleners zorgdragen voor een korte lijn met het Sociaal Team. Uit ervaring van afgelopen jaren is gebleken dat, in geval van specifieke ondersteuningsbehoeften van het kind op gedragsgebied, zowel de school als de thuisomgeving onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Het bekende doel is dan ook hierbij: 1 kind, 1 plan. Als laatste hebben we de wens, de leerling tijdens de opvangperiode -naast een onderwijsopvang en indien nodig- tegelijkertijd een therapeutische setting te kunnen bieden.

B) TaakspelInmiddels gebruiken 32 van de 44 scholen Taakspel (72%). OA Gedrag heeft tot doel gesteld dat eind schooljaar 2022 90% van de scholen, behorend tot de kamer ‘EC Rotonde’, leerkrachten hebben die Taakspel gecertificeerd zijn.

C) PBSIn het schooljaar 2019-2020 wordt vanuit EC Rotonde/OA Gedrag 1 school begeleid op het gebied van PBS en hebben 4 scholen het 3 jarig PBS traject inmiddels afgelegd.Het doel van deze trajecten is dat deze scholen door middel van PBS een heldere preventieve gedragsaanpak realiseren, waardoor gedragsondersteuning vanuit EC Rotonde op niveau van de basisondersteuning niet meer nodig zal zijn.OA Gedrag heeft 2 gecertificeerde PBS-coaches.

D) Passende gedragsinterventies OA Gedrag streeft na steeds op zoek te blijven gaan naar nieuwe, passende gedragsinterventies, met een schoolbreed en preventief karakter.

E) Scholing onderwijsassistentesAlle onderwijsassistenten zullen op gedragsgebied geschoold worden door Framework, in samenwerking en/of afstemming met OA Gedrag.

F) Gespecialiseerde gedragsondersteunerEnkele onderwijsassistenten zijn inmiddels benaderd om als gespecialiseerde gedragsondersteuner te worden opgeleid. Via scholing en opdoen van begeleide praktijkervaring streven wij na, deze gespecialiseerde onderwijsassistent in te kunnen zetten daar waar nodig.In de vorm van een ‘vliegende gedragsbrigade’ kan –in samenwerking met de betrokken ambulant begeleider- ondersteuning op school en op maat worden geboden aan de leerling die tijdelijk extra gespecialiseerde ondersteuning nodig heeft om de schoolloopbaan in het reguliere onderwijs te kunnen voortzetten.

G) Aanbod psychopathologieOm bij voorkeur vanuit preventief oogpunt schoolteams voor te bereiden op hun gedragsaanpak ten aanzien van een leerling met een specifieke gedragsondersteuningsbehoefte zal via de aanvraag van de nieuw te ontwikkelen voorziening ‘Psychopathologie’ (of via het aanbod van De Regio Academie, dit moet nog worden uitgewerkt in 2018) voorlichting aan schoolteams geboden kunnen worden. Hierbij wordt uitgegaan van een proactieve, preventieve benadering.

De voorziening bestaat –op jaarbasis- uit een informatiebijeenkomst voor het gehele schoolteam (directeur, intern begeleider, leerkrachten en ondersteunend personeel), daaropvolgend drie consultatiemogelijkheden en een afsluitend teamevaluatiebijeenkomst.In de laatste bijenkomst wordt het (school-) plan van aanpak geborgd, in samenwerking met de behandelaar van de voorziening ‘Psychopathologie’. Voorwaarde is deelname van álle schoolbetrokkenen, om zo de kans op een optimaal positief effect van de interventie zo groot mogelijk te maken.

Meerjarenplanning Onderwijsarrangement gedrag 2018-2022

OA gedrag: 2018/2019 2019/2020 2020/2021 2021/2022A Tijdelijke opvang

voor leerlingen die op school onvoldoende gedragsondersteuning kunnen krijgen.

Implementeren nav 1 pilot

Bijstellen/ Uitvoeren

Uitvoeren Uitvoeren

B Taakspel 2 scholen professionaliseren m.b.t. Taakspel

2 scholen professionaliseren m.b.t. Taakspel



C PBS Aanbod PBS Aanbod PBS Aanbod PBS Aanbod PBSD Passende

gedragsinterventiesOriëntatie Oriëntatie Oriëntatie Oriëntatie

E Scholing onderwijsassistentes

(Nieuwe) assistenten scholen en bijscholen




F Gespecialiseerde gedragsondersteuner

3 assistenten scholen

Implementatie Uitvoeren Uitvoeren

G Aanbod psychopathologie

Voorlichting Uitvoering

H Gedragsarrange- menten

Uitvoeren 110 arrangementen



Stabilisatie

8.2 Onderwijsarrangement Taal en Rekenen

8.2.1 Algemene informatieHet onderwijsarrangement Taal en Rekenen is ontstaan uit onderwijsarrangement Taal/Lezen en onderwijsarrangement Rekenen. De terugloop van ondersteuningsvragen op het gebied van taal en rekenen en personele bezetting lag hieraan ten grondslag.

De terugloop van de aanvragen is onder andere een gevolg van de gelopen taal- en rekenverbetertrajecten en de Master Courses lees- en taalcoördinator van de regioacademie waaraan verschillende scholen van het SWV de afgelopen jaren hebben deelgenomen.Verschillende scholen binnen het SWV hebben o.a. hierdoor een geschoolde lees-, taal- en/of rekencoördinator. Voor leerlingen met spraak- taalproblematiek kunnen scholen nu rechtstreeks een consult en advies of een arrangement bij de Koninklijke Aurisgroep (Auris) aanvragen. In het verleden was tussenkomst

vanuit het SWV noodzakelijk. Hierdoor zijn er nauwelijks aanvragen voor ondersteuning op het gebied van mondelinge- en/of schriftelijke taal.

8.2.2.VerantwoordingHet onderwijsarrangement biedt ondersteuning in het onderwijs, indien een school handelingsverlegen is op het gebied van taal(technisch- en begrijpend lezen, spelling, mondelinge- en schriftelijke taal) en rekenen. Dit gebeurt middels arrangementen en voorzieningen.

Binnen het onderwijsarrangement werken ambulant begeleiders, gespecialiseerde leerkrachten lezen en rekenen, logopedisten en gespecialiseerde onderwijsassistenten. Indien tijdens het lopen van een arrangement een uitgebreid diagnostisch onderzoek nodig is, kan een orthopedagoog van EC Rotonde worden ingeschakeld.

De arrangementen en voorzieningen zijn vormgegeven n.a.v. vragen van scholen, ervaring en wetenschappelijke kennis. Ze worden jaarlijks geëvalueerd en waar nodig bijgesteld. Voor deze periode hebben we ons laten inspireren door de volgende theorieën/uitspraken:

‘Lezen is het belangrijkste middel om te leren’ (Aafke Bouwman en Karin v.d. Mortel)

Een groot probleem voor leerlingen bij rekenen is niet zozeer de taal als wel de betekenisverlening, het voorstellingsvermogen! De vertaalcirkel is dan een effectief didactisch hulpmiddel om in te zetten.

8.2.3 Werkwijze:Bij het onderwijsarrangement Taal en Rekenen kan een aanvraag worden gedaan - zoals beschreven bij toekenning arrangementen en voorzieningen voor:

Arrangementen:- AB Taal (ambulante begeleiding Taal):

AB Taal is een begeleidingstraject waarin de AB’er op grond van intake, toetsanalyses, observaties en begeleiding van de leerling en observaties van de instructie een plan van aanpak opstelt en realiseert in samenwerking met school en mogelijk ouders en externe deskundigen. Dit wordt beschreven in het handelingsdeel van het OPP.De begeleiding kan plaatsvinden op het gebied van technisch- en/of begrijpend lezen, schriftelijke- en mondelinge taal en spelling.Het doel is om de school toe te rusten voor het bieden van passend lees- en / of taalonderwijs aan deze en mogelijk andere leerlingen op de school. De duur van de begeleiding is maximaal een half jaar en varieert van 8 tot 12 uur, afhankelijk van de handelingsverlegenheid.

- Integraal Taalarrangement met Auris :Als zeer specifieke begeleiding op het gebied van de spraak en/of taal noodzakelijk is, wordt een arrangement aangevraagd bij de Koninklijke Aurisgroep (Auris). Er zijn 3 arrangementen: licht, medium en intensief. De inzet van uren van de Ambulant Dienstverlener van Auris verschilt bij licht en medium arrangement. Een intensief arrangement betekent plaatsing op een SO school cluster 2.

Bij een licht en medium arrangement wordt ook een onderwijsassistent voor 3 uren ingezet. Voor de inzet van onderwijsassistenten heeft EC Rotonde een convenant met Auris. Auris betaalt de school hiervoor uit conform de beschikking (2 uren).EC Rotonde zorgt voor een door Auris geschoolde onderwijsassistent en zet die voor 3 uur in.

- AB Rekenen Voor leerlingen bij wie de rekenontwikkeling problematisch verloopt, biedt de AB’er

ondersteuning aan de leerkracht / IB’er. Dit betreft leerlingen uit fase oranje of rood van het begeleidingsschema van het protocol Ernstige Reken- en Wiskundeproblemen (ERWD):

Leerlingen in de blauwe, groene en gele fase behoren bij de basiszorg en basiszorg-plus van de school. Dit zijn respectievelijk de heel sterke-, goede- en gemiddelde leerlingen en de leerlingen die geringe rekenwiskundige problemen ervaren. Kinderen die op een of meer rekenonderdelen meer ondersteuning nodig hebben dan alleen de verlengde instructie, vallen binnen fase oranje. In principe stromen leerlingen vanuit fase oranje weer terug naar fase geel. Wanneer dit niet mogelijk is en de leerling langdurig ondersteuning in fase oranje nodig heeft of wanneer externe ondersteuning nodig is, komt een leerling in fase rood. Leerlingen in fase rood en hebben ernstige rekenwiskundige problemen op enkele of alle deelgebieden. Leerlingen in fase oranje en rood komen in aanmerking voor begeleiding vanuit OA Rekenen.

De onderwijsbehoefte van de leerling wordt in kaart gebracht middels het invullen van het intakeformulier rekenen dat na toekenning door de school dient te worden ingevuld.Er wordt een plan van aanpak opgesteld, welke wordt beschreven in het handelingsdeel van het OPP.Het doel is om de school toe te rusten voor het bieden van passend rekenonderwijs aan deze en mogelijk andere leerlingen op de school. De duur van de begeleiding is maximaal een half jaar en varieert van 8 tot 12 uur, afhankelijk van de handelingsverlegenheid.

Tijdens dit traject kan besloten worden tot nader intelligentie - en/of rekendiagnostisch onderzoek. Voor dit laatste is een orthopedagoge opgeleid om dit via de methodiek van het protocol ERWD te doen. Dit onderzoek wordt dan aan het AB traject toegevoegd.

Voorzieningen:- Taalpaleis:

Het Taalpaleis is een parttime voorziening voor leerlingen uit groep 3 en 4, die ondanks vroegtijdige, effectieve interventies ernstig stagneren in hun aanvankelijk leesproces.

In het Taalpaleis krijgen kinderen met hardnekkige leesproblemen gedurende 18 weken 2 ochtenden speciale begeleiding op het gebied van decoderen, begrijpend lezen, spelling en woordenschat.Het doel is:- Inlopen van de leesachterstand door een kortstondige, intensieve aanpak op deze gebieden met specialistische methodieken/didactieken. Er wordt handelingsgericht gewerkt en steeds gekeken naar de leesbehoeften van de leerling. - Weer plezier krijgen in lezen, de motivatie om te oefenen terugkrijgen en versterken van het zelfbeeld.- Uitbreiden van kennis van effectief leesonderwijs in de scholen, door kennisoverdracht aan leerkrachten en intern begeleiders.Per periode (augustus - januari en februari - juli) draaien er twee taalpaleizen, waarvan één altijd in Gorinchem. In elk Taalpaleis werken twee gespecialiseerde leerkrachten met 5 leerlingen.Na afloop van de Taalpaleisperiode worden de vorderingen van de leerling verwerkt in een eindverslag en besproken met alle betrokkenen. In dit gesprek worden ook adviezen gegeven voor verdere begeleiding van de leerling. De ambulant begeleider komt na verlaten van het Taalpaleis nog

2 keer op school om de vorderingen van de leerling te volgen en om gerichte handelingsadviezen te geven middels een AB.Voor leerlingen van de S(B)O scholen uit ons samenwerkingsverband is het Taalpaleis Speciaal opgezet. Hieraan kunnen per periode 3 leerlingen deelnemen. Er wordt grotendeels individueel gewerkt. In het Taalpaleis worden 20 ondersteuningsarrangementen en in het Taalpaleis speciaal 6 ondersteuningsarrangementen per jaar aangeboden.De gemeente Gorinchem verleent subsidie voor deze voorziening. Derhalve wordt er naar gestreefd om de helft van de beschikbare plaatsen aan leerlingen uit deze gemeente toe te bedelen.

- Leesbegeleiding speciaal:Deze voorziening komt voort uit Taalpaleis speciaal en is bedoeld voor leerlingen van SBO de Rotonde die ernstig stagneren in hun (aanvankelijk) leesproces.Er wordt begeleiding geboden op de SBO school gedurende 18 weken twee maal per week. Er zijn twee periodes waarin leerlingen kunnen worden geplaatst. Periode 1 start na de zomervakantie en periode 2 start in februari.In elke periode kunnen 3 leerlingen worden geplaatst. Iedere leerling krijgt een individuele leesinstructie volgens een op maat gemaakt behandelplan. Er is een begeleidingsmoment van 30 minuten en één moment van 40 minuten. Op de school wordt ook 2x 30 minuten per week gewerkt volgens dit behandelplan.De begeleiding richt zich hoofdzakelijk op de verbetering van de technische leesvaardigheid, maar daarnaast ook op begrijpende leesvaardigheid en taalvaardigheid van leerlingen. Door een kortstondige, intensieve aanpak op het gebied van decoderen, begrijpend lezen en spelling wordt gepoogd om de leerlingen achterstanden in te laten lopen.

- N-EED :Deze voorziening draait alles pilot en is specifiek bedoeld voor leerlingen:1. waarbij naast ernstige leesproblemen (3 x E score op DMT) sprake is van andere problematiek. Dit betreft bijvoorbeeld leerlingen , die over een beperkte intelligentie beschikken of bij wie sprake is van gedrags-, cluster-2 of NT2-problematiek.2. met een achterstand op het gebied van technisch lezen (max. D scores) waarbij sprake is van een discrepantie t.o.v. overige vakgebieden / vaardigheden (min. B scores).De doelen zijn:* Inlopen van de leesachterstand door het geven van specialistische leeshulp* Weer plezier krijgen in lezen, de motivatie om te oefenen terugkrijgen en versterken van het zelfbeeld.* Uitbreiden van kennis van effectief leesonderwijs in de scholen, door kennisoverdracht aan leerkrachten en intern begeleidersDit traject duurt 4 maanden. De AB’er werkt 8 weken lang 1 x per week 45 minuten, de school 2 x per week 30 minuten en ouders thuis dagelijks volgens een opgezet plan met de leerling. Na 8 weken komt er een behandelplan wat de school en ouders uitvoeren; de AB’er kijkt en denkt eenmaal op school mee. Na 16 weken wordt het traject geëvalueerd met school en ouders.

- NT2 :Voor ondersteuning aan nieuwkomers.Nieuwkomers zijn mensen voor wie Nederland een nieuw land is en het Nederlands een tweede (of derde) taal is. Op de scholen gaat het om migrantenkinderen die als vluchteling, door arbeid van de ouders of adoptie in het Nederlandse onderwijs zijn gekomen.Het aanleren van Nederlands als tweede taal vereist een specifieke aanpak, mede omdat deze groep leerlingen in eerste instantie niet mee kan doen aan het gewone programma.

Het doel is: ondersteuning bieden bij het aanleren van de Nederlandse Taal aan nieuwkomers en het opstellen van een ondersteuningsplan voor de leerling in samenspraak met de school.Deze voorziening omvat:-begeleiding van een specialist op het gebied van taal. Deze doet na een gewenningsperiode van

ongeveer 4 weken een 0-meting om de beginsituatie te bepalen en neemt herhalingsonderzoeken af (woordenschat, lezen en uitspraak). In samenspraak met de IB’er / leerkracht wordt een ondersteuningsplan opgesteld. Een half jaar na afloop van het traject wordt de woordenschat nog één maal getoetst.

-ondersteuning van leerlingen vanaf groep 3 door een gespecialiseerde onderwijsassistent. Deze voert het ondersteuningsplan op het gebied van de taal uit. De ondersteuning bestaat uit taalaanbod op maat m.b.v. de methoden ‘ Mondeling Nederlands’, “Zien is snappen” en pre teaching. De ondersteuning vindt over het algemeen vier maanden lang 2 x per week plaats en vervolgens nog vier maanden 1 x per week.Indien de ontwikkeling van leerlingen uit groep 1 en 2 stagneert, wordt een onderwijsassistent ingezet. Er wordt dan gewerkt met ‘Klein Beginnen’ en ‘Woorden in Prenten’.De ondersteuning kan individueel of in een klein groepje plaatsvinden.De coördinator van het onderwijsarrangement onderhoudt nauwe contacten met de Taalklas in Gorinchem.

- Logopedie :Onder deze voorziening valt de Schoollogopedische Screening in de gemeente Gorinchem. Alle 5-jarige leerlingen, die niet onder behandeling zijn van een logopedist worden gescreend door een logopedist met een specifiek ontwikkelde screening. Voor deze screening verleent de Gemeente Gorinchem subsidie. EC Rotonde screent de leerlingen van de 8 tot hun SWV behorende basisscholen, Stichting LOGOS verzorgt de screening op de Protestant Christelijke - en Reformatorische scholen. De resultaten van de screening worden gecommuniceerd met de IB’er of een met deze taak toegeruste leerkracht via het kinddossier in Grippa.

- Kurzweil :In 2017-2018 is een pilot gestart van een bovenschoolstraject in samenwerking met SWV Rivierengebied Midden Nederland en Lexima. Het is een compenserend arrangement voor leerlingen met dyslexie; waarbij de leerlingen individueel gebruik maken van compenserende software Kurzweil.Hieraan nemen 2 scholen deel. De scholen volgen de bovenschoolse training behorende bij de software; de AB’er volgt de werkwijze. Het programma moet ingebed zijn in het dagelijkse onderwijs van de deelnemende leerling.

- Rekenverbetertraject - teamteaching Hierbij wordt scholen de mogelijkheid geboden om een Rekenverbetertraject te volgen. Dit traject wordt schoolbreed geïmplementeerd en geeft IB’ers en leerkrachten handvatten, modellen en informatie om het rekenonderwijs op de basisschool, en het differentiëren hierin, te ontwikkelen en te verbeteren. Een externe rekenexpert zal hierbij betrokken zijn. Het rekenverbetertraject bestaat uit oa:* Teambijeenkomst(en) over de didactische modellen als het Drieslagmodel en Handelingsmodel uit het protocol ERWD. * Klassenconsultaties voor het toepassen van de didactische modellen * Teambijeenkomst(en) om de consultaties te evalueren* Teambijeenkomst(en) over doelen stellen en hoofdlijnen

- Rekenverbetertraject op maat Als een school grip wil krijgen op rekenproblemen in een groep / rekenachterstanden wil verkleinen of wegwerken, kan er gebruik gemaakt worden van een rekenverbetertraject op maat.

De volgende punten staan hierin centraal:* Groepsgewijs diagnostisch rekenonderzoek (Drieslagmodel) volgens het protocol ERWD. De hiaten van de leerlingen worden in kaart gebracht. De AB’er stelt met de leerkracht / IB’er een gericht plan van aanpak op. Dit plan van aanpak is gebaseerd op het Handelingsmodel en de vertaalcirkel. De AB’er is als co-teacher in de groep bij een aantal rekenlessen aanwezig.* Het opstellen van een rekenverbeterplan.

8.2.4 Ontwikkelingen:Met ingang van het nieuwe 4-jaren plan ingaande augustus 2018 worden het onderwijsarrangement Taal/Lezen en Rekenen officieel samengevoegd tot één onderwijsarrangement: onderwijsarrangement Taal en Rekenen. Hiervoor moet men komen tot een goede verdeling van taken. Met het team wordt de werkwijze jaarlijks geëvalueerd en waar nodig bijgesteld / aangevuld.

8.2.5 Speerpunten

A) Samenvoegen arrangement Taal-Lezen en Rekenen

B) Logopedie In 2017-2018 is een start gemaakt met het in kaart brengen van de wijze waarop

vroegsignalering spraak- en taalproblemen binnen de gemeenten van het SWV geregeld is.Bij de REA had men hiernaar ook - vanuit een andere invalshoek - onderzoek gedaan. De uitkomsten zijn besproken met een afgevaardigde van de REA en in het Coördinatorenoverleg. In 2019 moet duidelijk zijn of schoollogopedische screening van 5-jarigen in deze regio een uitvoerende taak van Driegang wordt.

C) Binnen Driegang wordt overwogen een nieuw bovenschools traject - Bouw - voor leerlingen in groep 2 t/m 4 ter voorkoming van leesproblemen in te voeren.

D) Kurzweil: Aan het einde van het schooljaar 2017-2018 moet duidelijk zijn of deze pilot omgezet wordt naar een voorziening waaraan meerdere - of alle scholen van EC Rotonde kunnen deelnemen en op welke wijze dit in SWV Driegang vormgegeven wordt.De belangrijkste vragen die uit de Pilot naar voren moeten komen zijn:

- Ervaren de scholen nog veel technische problemen?- Hoe komen de scholen aan de KES bestanden?- Gebruiken ze alle mogelijkheden van het programma of alleen als voorlezer?

E) Taalpaleis:In augustus 2017 is ‘gestart met de ‘kweekvijver Taalpaleis. Hierbij wordt gekeken of en elke onderwijsassistenten inzetbaar zijn binnen Taalpaleis. Als er een vacature ontstaat binnen de voorziening Taalpaleis moet duidelijk zijn of er voor een opgeleide onderwijsassistent wordt gekozen en wat dat betekent voor de WTF van de leerkracht.

F) N-EED:Aan het einde van schooljaar 2018-2019 is duidelijk of er voldoende aanvragen zijn om deze pilot om te zetten naar een officiële voorziening. In 2017-2018 zijn maar enkele - wel zeer

zinvolle - trajecten gelopen (waarvoor alleen leerlingen genoemd onder punt 1 konden worden aangemeld). Voorheen kwamen leerlingen met deze problematiek niet in aanmerking voor behandeling bij een zorginstelling. Bij het IWAl loopt sinds kort een pilot voor het onderzoek en de behandeling van kinderen met Ernstige Dyslexie en bijkomende gedragsproblematiek. Voor deze pilot kunnen in aug. 2018 ook leerlingen met een achterstand op het gebied van technisch lezen waarbij sprake is van een discrepantie t.o.v. overige vakgebieden / vaardigheden worden aangemeld.

G) Rekenverbetertrajecten:Eind schooljaar 2018-2019 is duidelijk of beide rekenverbetertrajecten moeten blijven

bestaan.

H) Scholing onderwijsassistenten Auris (Zie: Integraal Taalarrangement met Auris)

I) Cognitieve arrangementen /voorzieningen:

OA Taal / Lezen / Rekenen:

2018/2019 2019/2020 2020/2021 2021/2022

A Samenvoegen arrangementen Taal/lezen en Rekenen

Implementeren Bijstellen / Uitvoeren

Uitvoeren Uitvoeren

B Logopedie Uitkomsten doornemen en beleid bepalen

Eventueel implementeren

Uitvoeren Uitvoeren

C Methode Bouw Komen tot een keuze


Uitvoeren Uitvoeren

D Kurzweill Komen tot een keuze

Eventueel Implementeren

Uitvoeren Uitvoeren

E Taalpaleis uitkomsten bepalen en beleid bepalen


Implementeren / uitvoeren

Implementeren / uitvoeren

F N-EED Evalueren pilot en beleid bepalen


Uitvoeren Uitvoeren

G Rekenverbetertrajecten Voorzieningen evalueren en beleid bepalen

Implementeren

Uitvoeren Uitvoeren

H Scholing onderwijsassistenten

Auris scholing Auris scholing Auris scholing Auris scholing

F Cognitieve arrangementen AB→ Auris

Uitvoeren 12 arrangementenUitvoeren Auris arrangementen Driegang breed:30 + nieuwe lln

Uitvoeren 10 arrangementenUitvoeren Auris arrangementen Driegang breed:

Uitvoeren 8 arrangementenUitvoeren Auris arrangementen Driegang breed:60

Stabilisatie

uit RMNL en AWW 8

45

8.3 Onderwijsarrangement Inclusief

8.3.1 Algemene werkwijze

Het Onderwijsarrangement Inclusief biedt ondersteuning en begeleiding aan leerkrachten van leerlingen met (zeer)specifieke onderwijsbehoeften.De leerlingen die begeleid worden vanuit onderwijsarrangement Inclusief hebben speciale onderwijsbehoeften waarvoor onderwijsaanpassingen nodig zijn waartoe de scholen zelf in hun basiszorg (nog) niet toe in staat zijn.De onderwijsbelemmeringen van de kinderen die begeleid worden kunnen voortkomen uit een ontwikkelingsachterstand of voorsprong, langdurige ziekte, motorische ontwikkelingsachterstand en of fysieke belemmeringen.

Het team van OAI werkt vanuit de visie dat ieder kind (mens) ontwikkelingsmogelijkheden heeft, ongeacht zijn belemmeringen (positieve ontwikkelingspsychologie).Samen met het kind, de school en ouders gaan wij op zoek naar kansen en mogelijkheden: de onderwijsaanpassingen die nodig zijn voor het kind om zich positief te kunnen ontwikkelen .Hierbij geldt de visie van EC-Rotonde: ‘Thuisnabij passend onderwijs’.“ Als je niet voor iemands kwaliteiten gaat, blijf dan ook van zijn beperkingen af”, Mediërend Leren , Stibco.

Samen leren, spelen en ontwikkelen binnen het onderwijs biedt kans op een samenleving waarin we om kunnen gaan met verschillen. We leren omgaan met elkaars eigen- aardigheden, mogelijkheden en beperkingen.De wet en regelgeving met betrekking tot het bieden van Passend Onderwijs vragen van de scholen aanpassingen en vaardigheden die soms hun basiszorg overschrijden.We kunnen en willen kinderen binnen ons reguliere onderwijs en thuisnabij optimaal tot ontwikkeling laten komen, ongeacht hun leeftijd, culturele achtergrond, ontwikkelingsniveau.Onderwijsarrangement Inclusief heeft ervoor gekozen haar naam “Inclusief” te blijven voeren; omdat dit voor ons de lading dekt!Een Inclusief Kind bestaat niet…….maar we proberen een inclusieve onderwijsomgeving te scheppen voor alle kinderen !

Inclusief staat voor :Ieder kind is welkom.Het kan…..alleen samen!met z’n allen: kind, ouders, school, extern betrokkenenop een passende , andere manierout of the boxmet alles wat nodig is zodat het kind zich positief kan ontwikkelen .We zoeken en creëren de onderwijsplek waar dit mogelijk is.

8.3.2 Arrangementen

De ambulant begeleider wordt ingezet om samen met de leerkrachten en intern begeleider te komen tot een planmatige en doelgerichte begeleiding van de leerling waarvoor de scholen een hulpvraag hebben.De handelingsverlegenheid van de school, in combinatie met de onderwijsvraag van de leerling, is bepalend voor het aantal uren begeleiding door de ambulant begeleider. Voor het benodigde aantal uren wordt een PAB arrangement (uren preventieve ambulante begeleiding) geboden voor een

afgesproken periode die in duur kan variëren. De duur van het arrangement is afhankelijk van de hulpvraag van het kind en de school.

Het kind blijft eigenaar en verantwoordelijk voor zijn eigen ontwikkeling.Het foto interview of Yucel worden ingezet om aan het kind te vragen wat zijn ontwikkelbehoeften zijn, waarin hij wil veranderen of verbeteren. Het kind wordt tijdens het interview of Yucel geholpen en uitgedaagd te formuleren wat en wie hij nodig heeft om deze verandering/ ontwikkeling te bewerkstelligen. De verander en ontwikkelwensen van het kind zijn uitgangspunt voor het samenstellen van een passend arrangement.

Naast PAB uren kunnen onderwijsassistent uren toegekend worden. Tevens kunnen wij extern deskundigen inzetten binnen een arrangement van Onderwijsarrangement Inclusief :De ergotherapeut ( onderzoek en advisering naar(senso) motorische ontwikkeling, advisering, ondersteunen aanvraag aangepast meubilair, schrijfvervangers e.d.)De GZ psycholoog- bewegingswetenschapper kan geconsulteerd worden en in een enkel geval, waar zeer specifieke neurologische / medische kennis vereist is, nader onderzoek verrichten.

8.3.3 Voorzieningen

Het DOG ProjectVoor kinderen die in het onderwijs belemmerd worden door onvoldoende sociaal emotionele competenties.De ervaring leert dat kinderen en jongeren eerder te bereiken zijn door de interventie van dieren. D.O.G. biedt kinderen en jongeren de mogelijkheid om, met een hond als co-trainer, eigen vaardigheden te (her) ontdekken, nieuwe te ontwikkelen en vooral te genieten . D.O.G. = Doen, Ontdekken en Genieten.De speciaal opgeleide honden en begeleider bieden een goede ingang om vertrouwen te ontvangen waardoor zelfvertrouwen kan ontwikkelen. In de sessies worden leerlingen geprikkeld om samen te werken, emoties te uiten, te reguleren en contacten aan te gaan.

SpeltherapieVoor de verwerking van sociale en emotionele problemen waar het kind in het onderwijs belemmeringen door ondervindt.Speltherapie is een vorm van psychotherapie waarbij een kind door vrij te spelen de ruimte krijgt om te groeien in de sociale en emotionele ontwikkeling.Spelen is de natuurlijke taal van kinderen en van groot belang voor een evenwichtige basis. In de veilige omgeving van de spelkamer kan een kind zijn of haar gevoelens uiten, ervaringen uitspelen en verwerken en nieuwe mogelijkheden en gedragingen uitproberen. Speltherapie is gericht op herstel en versterken van de eigen vermogens van het kind.

Het Lunchcafé ‘Rondje Gezond’ Ter bevordering van de zelfredzaamheid.Lunchcafé Rondje Gezond is een voorziening waarbij kinderen hun praktische vaardigheden uit kunnen breiden door middel van koken. Deze voorziening is zo vormgegeven dat vaardigheden op het didactische, cognitieve en sociale en emotionele vlak worden gestimuleerd. De leerlingen oefenen het meten door het gebruik van maatbekers en weegschalen, motorische vaardigheden zoals schillen en snijden, stapsgewijs werken door het volgen van een recept en rekenen met geld door geldbedragen op te tellen en geld terug te geven. Het samenwerken en leidinggeven zal de motivatie tot presteren bij de leerlingen vergroten.

Back to Basic InclusiefHet leren inzetten en ontdekken van andere talenten en vaardigheden.Back to Basic Inclusief is een voorziening van Expertise Centrum Rotonde, waaraan een kleine groep leerlingen deelneemt. De lessen zijn zo vormgegeven dat de leerlingen op een actieve wijze motorische en sociale vaardigheden leren en daarbij voorwerpen maken die van het land komen of die een meerwaarde hebben voor de natuur. In de lessen volgen we een vaste opbouw. Tijdens de inleiding gaan de leerlingen met een zoekkaart op zoek naar verschijnselen die voorkomen in de natuur. Vervolgens zullen de leerlingen actief aan de gang gaan met onder– en behoud van de natuur. De verzamelde materialen worden op creatieve wijze verwerkt. Zo doen ze naast motorische vaardigheden veel kennis op van en in de natuur.

Back to Basic HoutbewerkingVoor kinderen die talent hebben laten zien voor houtbewerking wat verder ontwikkeld kan worden.Back to Basic Houtbewerking is een voorziening van Expertise Centrum Rotonde, waaraan een kleine groep leerlingen deelneemt. De lessen zijn zo vormgegeven dat de leerlingen aan de hand van werktekeningen leren om zelfstandig meubels en decoratieve accessoires te maken. De leerlingen zullen aan de slag gaan met verschillende soorten gereedschappen, het meten van materialen, monteren en afwerken volgens verschillende technieken.

Schot in de RoosVoor kinderen die vanwege hun lichamelijke en of verstandelijke beperking niet in regulier verband aan de competitie deel kunnen nemen.Voetbalteam Schot in de Roos is een buitenschoolse voorziening van Expertise Centrum Rotonde in samenwerking met GJS, waarbij leerlingen met een lichamelijke/verstandelijke beperking deel kunnen nemen aan een sport. De trainingen zijn zo vormgegeven dat de leerlingen op een speelse manier motorische vaardigheden aanleren waarbij rekening gehouden wordt met hun beperkingen. Belangrijk doel is het samen eten en samen spelen met een team van leeftijdgenoten die op gelijke wijze leren en spelen. Het plezier voor deze leerlingen staat voorop.

Train de trainer Lunchcafé.Dit is een voorziening die scholen begeleidt/leert hoe zij zelfstandig het lunchcafé aan kunnen bieden. Op deze wijze kan het lunchcafé een onderdeel worden van het schoolcurriculum. Lunchcafé Rondje Gezond is een voorziening waarbij kinderen hun cognitieve en praktische vaardigheden uit kunnen breiden door middel van koken.

Brussen- of jonge mantelzorgersdag:Een preventief aanbodDe Brussen- of jonge mantelzorgersdag is een preventief aanbod, waarmee brussen en jonge mantelzorgers een steuntje in de rug geboden wordt. Op deze dag wordt speciale aandacht besteed aan de broers, zussen en jonge mantelzorgers, een dag om waardering voor elkaar te laten blijken, contact te zoeken of samen iets te ondernemen. Op een brussen- of jonge mantelzorgersdag worden in de ochtend verschillende spellen gedaan waarbij de kinderen als brus of jonge mantelzorger centraal staan. In de middag is er een gevarieerd aanbod voor ontspanning en plezier. De dag is bedoeld voor brussen en jonge mantelzorgers zelf maar ouders zijn natuurlijk van harte welkom tijdens de start en de afsluiting van de dag. De brussen- en jonge mantelzorgersdag is bestemd voor kinderen van 6-12 jaar, zal op een zaterdag worden georganiseerd met behulp van professionele vrijwilligers .

8.3.4 Ontwikkelingen.

Wat goed bevalt moet je koesteren en optimaliseren in kwaliteit.

We willen ernaar streven dat scholen de hulpvragen die gesteld kunnen worden aan de voorzieningen zelf beter leren herkennen/ screenen.Vertegenwoordigers van scholen kunnen middels IB netwerken, educatieve diners, workshops, cursussen, geschoold worden om de ondersteuningsbehoeften van de leerlingen op het gebied van zelfredzaamheid , motorische ontwikkeling, talentontwikkeling te herkennen .

In 2017 hebben de collega’s van Inclusief zich bekwaamde in het toepassen van Yucel.Een methode die ingezet kan worden om kortdurende ondersteuning te bieden. In onze arrangementen is deze methode uitermate geschikt om de huidige situatie in beeld te brengen en daarna de gewenste situatie te bouwen. Yucel wordt hiervoor de komende jaren ingezet.

8.3.5 Professionalisering:

In het team van onderwijsarrangement Inclusief werken post HBO opgeleide mensen die zich blijven ontwikkelen.Middels scholing, opleiding , intervisie en professionaliseringsdagen volgen wij de nieuwste ontwikkelingen die van belang kunnen zijn om gewenste onderwijsaanpassingen te kunnen begeleiden.

8.3.6 Speerpunten

A) Peermediation 4 kinderen in de groep van het kind met de zeer specifieke onderwijsbehoeften wordt geleerd hoe zij een ander kind op een goede manier kunnen helpen:zodat de ander de volgende keer beter in staat is zelf de opdracht uit te voeren.Doel van de peermediation:Binnen de groep worden verschillen met elkaar overbrugd… je doet dat met elkaar , het is niet de taak van de leerkracht alleen. De komende jaren zal Peer Mediation verder worden ontwikkeld.

B) Uitstroom PROHet onderwijsaanbod voor lln. uitstroom PRO binnen dit SWV de Rotonde te verbeteren.Optimaliseren samenwerking met collega’s voorzieningen:Hoe zorgen we ervoor dat het aanbod van de betrokken AB er en behandelaar van de voorziening elkaar versterkt?

C) Verbeteren van het motorische aanbod binnen het onderwijs in SWV Driegang:Een missie en visie om in het onderwijs op al onze scholen te komen tot een ontwikkeling waardoor meer kennis van de motorische ontwikkeling leidt tot een passender aanbod, waarbij andere problemen binnen de ontwikkeling van het kind voorkomen kunnen worden of adequaat en laagdrempelig behandeld kunnen worden.Sinds 2016 is een werkgroep Motoriek samengesteld om bovenstaande met elkaar te bespreken, initiatieven te nemen en ontwikkelingen in gang te zetten .De werkgroep is samengesteld uit 5 ambulant begeleiders , die de drie kamers van SWV Driegang vertegenwoordigen.Inmiddels zijn halfjaarlijkse overleggen met het Revalidatieteam van Rijndam in het Beatrixziekenhuis van Gorinchem gemeengoed geworden en zijn afspraken gemaakt over samenwerking, taken en verantwoordelijkheden, die uiteindelijk weer leiden tot elkaar versterken om het kind efficiënt te begeleiden in zijn ontwikkeling.Er is informatie verstrekt over motorische ontwikkeling in de IB netwerken van Driegang.Daar is het belang van meer kennis over de motorische ontwikkeling aan de orde geweest en zijn IB’ers geënthousiasmeerd om met collega’s deel te nemen aan de cursus “Bewegen is Leren en Leren

is Bewegen “.De cursus wordt op initiatief van de werkgroep binnen de Regioacademie aangeboden.

Vanaf 2018:

Verspreiden van een paper / flyer over de motorische ontwikkeling met ondersteunend beeldend materiaal aan alle scholen binnen Driegang. Alle IB’ers/directies krijgen de flyer aangeboden.

D. Motorische screeningen Het motorisch laten screenen van de oudste kleuters op de scholen van en door de deelnemers aan de cursus. Dit is in de periode tussen november 2017 t/m januari 2018 uitgevoerd.Er zijn twee dagen in februari 2018 georganiseerd waarop de deelnemers van de cursus “bewegen is leren..” gescreende kinderen (oudste kleuters) waarover zorgen op het gebied van de motorische ontwikkeling zijn, door een deskundig en ervaren motorisch remedial teacher, hebben laten screenen. De komende jaren wordt dit uitgebreid.

E. Samenstellen MRT groep, aanbieden motorische remedial teachingHet samenstellen en organiseren van MRT ( motorische remedial teaching)als voorziening/ arrangement op een locatie binnen het SWV waar de gescreende kinderen een motorisch aanbod krijgen van een bekwaam behandelaar.Bovenstaande is als pilot georganiseerd worden en heeft ten doel:motorische ontwikkeling te begeleiden, ondersteunen en verbeteren ten eindemeer ontwikkelingsproblemen te voorkomen en een betere start in groep 3 te kunnen maken.

In 2019-2010Realiseren van het aanbod D en E ( Motorische screening en MRT) door eigen opgeleide, bekwame mensen.Opleiding stimuleren en faciliteren ervaringen op te doen als MRT er: Het opleiden van 1 of 2 cursisten tot Motorisch Remedial Teacher die motorische screening en remedial teaching kunnen bieden .

F. Scholing onderwijsassistentesAlle onderwijsassistenten worden op het gebied van specifieke kindkenmerken die binnen Inclusief vallen ( ZML,LZ,LG,MG) geschoold en gecoacht door de AB ers van Onderwijsarrangement Inclusief .

Meerjarenplanning OA inclusief 2018-2022

OA inclusief: 2018/2019 2019/2020 2020/2021 2021/2022A Peermediation Uitzetten pilots Bijstellen /

UitvoerenUitvoeren Uitvoeren

B Uitstroom PRO Oriëntatie Pilot Bijstellen / Uitvoeren

Uitvoeren

C Kwaliteitsverbetering Motorische Ontwikkeling

Evaluatie Pilot Samenstellen werkgroep

Aanbieden cursus “ Bewegen is leren”

Werkwijze implementeren

Uitvoeren

D MRT als voorziening / arrangement aanbieden

Voor de kinderen die motorisch gescreend zijn

Via OT kan een kind een motorische screening

Werkwijze implementeren

geboden worden2 MRT cursisten

E Scholing onderwijsassistenten

Voor de kinderen, die door de cursisten motorisch gescreend zijn

Voor de kinderen, die in het OT besproken zijn

Implementeren Borgen

F Scholing onderwijsassistenten

ZML leerlijnen / Begeleidingsvaar-digheden mediërend leren

SI (zintuigelijke informatie verwerking)

Ontwikkelwensen onderwijsassistenten

G Inclusieve arrangementen





H Voorzieningen Uitvoeren 90 voorzieningstrajecten

Uitvoeren 90 voorzieningstrajecten



9. Speerpunten voor EC RotondeDe medewerkers van EC Rotonde hebben een aantal speerpunten beschreven, waaraan zij de komende planperiode 2018-2022 willen gaan werken:Deze speerpunten zijn ingedeeld op de volgende wijze:

1. Speerpunten vanuit EC Rotonde met de daarbij geformuleerde doelstellingen.2. Speerpunten voortkomend uit de harmonisatie SWV Driegang.3. Speerpunten waarbij EC Rotonde de scholen wil ondersteunen bij innovatietrajecten.

A. Speerpunten vanuit EC Rotonde9.1 Leergemeenschappen

Een model of sluitende omschrijving van een leergemeenschap is niet te geven, omdat iedere leergemeenschap op zich verschillend is. Ook de doelen kunnen verschillend zijn: leergemeenschappen, die gericht zijn op de praktijk, een gemeenschappelijk doel realiseren, interesse delen of ….. Eigenlijk is alles mogelijk, maar er zijn wel wat kernelementen van een leergemeenschap aan te geven:

● De focus ligt op het gemeenschappelijk leren en ontwikkelen

● Iedereen heeft een actieve rol, is gemotiveerd en betrokken

● Het bevordert het werkplezier en energie

● Er is geen hiërarchie; iedere inbreng is van even grote belang

● Partnerschap (in dit geval educatief partnerschap

● Deelname komt vanuit de intrinsieke motivatie van school en teamKortom het hoofddoel is om te komen tot beter onderwijs door van en met elkaar te leren.

Het werken in leergemeenschappen heeft uitwerking op efficiënte resultaten en het bereiken van hoge resultaten, door

● Het reflecteren op de eigen praktijk

● Het bedenken van nieuwe oplossingen, nieuwe ideeën en het snel kunnen uitproberen en implementeren van vernieuwingen/ aanpassingen

● Het regisseren van de eigen leergemeenschap/praktijk

Onmisbare stimulerende factoren voor deze te behalen resultaten zijn:

● Gemeenschappelijke visie

● Een ondersteunende, sterke leiderschap en ondersteunende leerstructuur

● Samenwerken

● Reflectieve houding deelnemers

● Duidelijke, realistische doelen

Het werken met leergemeenschappen heeft voor EC Rotonde veel voordelen:

● Het bundelen van scholen met een gemeenschappelijk doel en/of gemeenschappelijke visie

● Het uitvoeren van de speerpunten van EC Rotonde

● Het delen van de regie van ondersteuning en een preventieve werking hiervan

● Het verder terugdringen van verwijzing door het verbeteren van de ondersteuningsmogelijkheden van een leergemeenschap

● Het delen van kennis

Een leergemeenschap in EC Rotonde bestaat uit 2 tot 6 scholen, met een gemeenschappelijk doel/visie. Deze leergemeenschap heeft gemeenschappelijke doelen met EC Rotonde (speerpunten planperiode) en maakt een plan voor meerdere jaren (minimaal 2 en maximaal 4). Deze speerpunten worden gecombineerd met de doelstellingen, die de scholen hebben. Zo worden leergemeenschappen gevormd op visie op het onderwijs, thema’s met een duidelijk doel of verhogen van de kwaliteit, professionaliteit van de scholen. Onderling voeren zij visitaties en/of audits uit.

In een leergemeenschap bundel je ook faciliteiten komende uit EC Rotonde en de faciliteiten vanuit de scholen/leergemeenschap zelf. Zo ontstaan er wederzijdse inspanningsverplichtingen om de doelstellingen, opgenomen in het plan, na te komen.

Een school kan aan meerdere leergemeenschappen deelnemen. Deze leergemeenschappen moeten duidelijk school overstijgende doelen hebben. Deze doelen worden vanuit EC Rotonde gemonitord.Zo zouden scholen hun leergemeenschap ook kunnen koppelen aan overstijgende activiteiten, zoals het vormen van tussenvoorzieningen (een time-out groep), doorarrangeren of zelfs activiteiten op Driegang niveau.Zo kan een leergemeenschap ook gevormd worden door scholen uit de verschillende kamers en zelfs uit verschillende samenwerkingsverbanden.

9.2 Nieuwe opzet kerngroep en directieberaad

De komende 4 jaar zal gekeken worden of er een andere werkwijze zal worden gehanteerd.

Om de vergaderingen goed voor te bereiden wordt voor de grote thema's een vergaderrooster opgesteld en vastgesteld. De planning van de kerngroep bestaat vooral uit reguliere punten die elk jaar terugkomen. Niet alles is in te plannen, er is daarom ruimte in de planning gelaten voor incidenten en nieuwe ontwikkelingen.

De kerngroep komt 6x per schooljaar bijeen in het gebouw van de ECR in Gorinchem.Daarvan zijn er 3 als agendacommissie voor het Breed directie beraad.De coördinator van het SWV is de voorzitter van de kerngroep. Een kerngroeplid zorgt voor verslagDe kerngroep vergaderingen duren maximaal 2 uur.

Taak voorzitter:

● Vergadering voorbereiden, agenda opstellen en versturen naar/verspreiden onder de leden van de kerngroep

Taak notulist

● verspreiden van de notulen naar de kerngroepleden 7 dagen na de vergadering

● notuleren tijdens de kerngroep vergadering

● notulen worden afgesloten met een actiepuntenlijst

● notulen worden tijdens de volgende vergadering vastgesteld en kunnen worden opgevraagd bij de notulist

Wat verwachten we van de kerngroep leden:

● actieve deelname aan het kerngroep overleg

● aanwezigheid van de vertegenwoordigers namens OVO, O2A5 en SOOLvA / overigen zijn afgevaardigden met mandaat

● bij verhindering zorgdragen voor een vervanger met mandaat

● de Kerngroep stelt het Huishoudelijk Reglement op

● voorbereiden van het Breed directieberaad

9.3 Inrichting ondersteuningsteam

Preventie is de essentieEC Rotonde gaat de komende jaren een preventieve functie aan het SOT geven. D.w.z. dat het SOT met brugfunctionaris eerder in de ondersteuningsstructuur komt. Dit zou dan in de plaats van de consultaties moeten komen. Doel is om te komen tot vroegtijdige effectieve interventies en een handelingsaanpak. Mocht deze aanpak niet lukken, dan kan bovenschools gearrangeerd worden en arrangementen ingezet worden. Dit wil zeggen, dat het ondersteuningsteam niet meer de slagboom functie t.a.v. aanvragen vanuit de school richting EC Rotonde krijgt.

EC Rotonde was niet tevreden over het inzetten van de brugfunctionaris onderwijs met enkel een procedurele functie. We zien meer in een brugfunctionaris met adviserende en consulterende taken. Hiervoor worden ambulant begeleiders opgeleid tot generalisten.

De documenten behorende bij een SOT bespreking moeten twee weken van te voren als vooraanvraag in Grippa staan. Minimale documenten zijn: OndersteuningsvraagHistorisch verslag met daarbij de interventies en evaluatiesRecente didactische en of ontwikkelingsgegevens

Na een bespreking in het ondersteuningsteam kan door de school een handelingsdeel opgesteld en onderdelen (probleemanalyse) van het OPP ingevuld worden in Grippa. Er wordt een termijn afgesproken om de interventies uit te voeren. Na evaluatie van het handelingsdeel komt deze leerling weer ter sprake in het SOT.

Indien het handelen niet voldoende resultaat geeft, kan deze leerling opnieuw in het SOT besproken worden. Er kunnen dan andere afspraken gemaakt worden, maar ook kan beslist worden dat er externe ondersteuning van ECR aangevraagd wordt. Het SOT stelt een heldere ondersteuningsvraag op en IB’er doet de aanvraag via Grippa.

De documenten behorende bij een externe aanvraag zijn: Geëvalueerd OPP met heldere ondersteuningsvraagHistorisch verslag

ToestemmingsformulierRecente didactische gegevensVerslag van de leerlingbespreking in het SOTBovenstaande gegevens worden geplaatst in Grippa

Leergemeenschappen en het SOTKomende jaren zullen scholen meer en meer georganiseerd worden in leergemeenschappen. Eén van de kenmerken van zo’n leergemeenschap is, dat deze scholen een gemeenschappelijk ondersteuningsteam hebben met daarin de IB’ers van de scholen en een vertegenwoordiger van EC Rotonde. In het gemeenschappelijk SOT worden de leerlingen van de scholen besproken conform bovenstaande beschrijving.

De overige scholen hebben een schoolgebonden SOT. Deze scholen worden verdeeld onder de speciaal opgeleide generalisten, die de brugfunctionarissen zijn. Het streven is om in het schooljaar 2018-2019 een start te maken met de hierboven beschreven organisatie van de SOT’s. De brugfunctionarissen krijgen een interne en externe opleiding, die bepaald wordt door het MT. De opleiding en het jaarlijks bijscholen behoort tot de kerntaken van de brugfunctionaris.Verdeling van de scholen:

Carla Roos

Scholen Contacturen

1. De Mariengaarde 19,5

2. De Poorter 10,5

3. JP Waale 9

4. De Sigmond 9

5. De Wilgenhoek Hank 7

6. De Anne Frankschool 11,5

7. De Kleine Wereld 6

8. Het Merweplein 18

Marjan Tamse

Scholen Contacturen

9. De Knotwilg 8,5

10. De Ammers 8,5

11. De Stapsteen 8,5

12. De Boomgaard 7,5

13. De Tuimelaar 12

14. ’t Ravelijn 9,5

15. De Almgaard 8

16. Jenaplan Gorinchem 12,5

17. De Tweemaster 11,5

Herma Sterk

Scholen Contacturen

18. Tweespan Giessenburg 7,5

19. Tweespan Schelluinen 7,5

20. Den Beemd 6,5

21. De Lingewaard 13

22. De Klimop 7

23. Giessen Oudekerk 6

24. Prinses Wilhelmina 8,5

25. De Springplank 9

26. Hendrik van Brederode 7,5

27. Floris Radewijnszschool 10

Saskia Tjikoeri

Scholen Contacturen

28. De Rietput 9

29. De Zandheuvel 8,5

30. De Schatkist 6,5

31. Sterrenkijker Leerdam 8

32. Sterrenkijker Kedichem 6,5

33. De Hobbitstee 13

34. Het Mozaiek 9,5

35. Wilgenhoek Leerdam 10

36. El Boukhari 11,5

Mieke Baan

Scholen Contacturen

37. De Merwedeschool 9,5

38. De Driemaster 14

39. De Peppel 10

40. De Bolderik 13

41. Graaf Reinald 13

42. De Verschoorschool 8

43. Oudendijk 8,5

44. De Rotonde 8

Brugfunctionaris onderwijsDe brugfunctionarissen onderwijs hebben de volgende taken en capaciteiten:Taken van de brugfunctionaris:

● Het deelnemen aan de SOT’s die per schooljaar zijn gepland door de intern begeleider(ster)● Uitdragen van de visie van EC Rotonde

Capaciteiten van de brugfunctionaris:

● Brede kennis van mogelijkheden voor optimaal functioneren van leerlingen● specialistische didactische en pedagogische kennis en vaardigheden op uiteenlopende

aandachtsgebieden● inzicht in de taak, organisatie en werkwijze van het samenwerkingsverband en de kamer● inzicht in de zorgstructuur van het regulier en speciaal (basis)onderwijs en in de sociale kaart

van de regio● inzicht in de zorgstructuur van de betreffende scholen● vaardig in planning en tijdbeheer, systematisch werken en het bepalen van prioriteiten● vaardig in het gebruik van relevante gesprekstechnieken● Proactief denken in handelen● Denken vanuit kansen● Kennis van Grippa en andere tools

9.4 Anders arrangeren

Sinds de invoering van passend onderwijs is arrangeren gemeengoed geworden in de ondersteuningsstructuur van het onderwijs. Arrangeren is alles uit de kast halen om een leerlingen of een groep leerlingen het onderwijs te bieden, die passend is bij hun ontwikkeling.Bij het arrangeren gaan we uit, dat de ondersteuning zoveel mogelijk plaatsvindt in het regulier onderwijs. Soms arrangeren we bovenschools en als dat nog niet voldoet, dan arrangeren we in het speciaal (basis) onderwijs.Veel scholen laten het leerstofjaarklassen systeem los. Deze scholen arrangeren op individueel niveau (persoonlijk onderwijstraject). Bij arrangeren ontwerp je zelf de leereenheid waarbinnen kinderen of een individueel kind zich ontwikkelen/ontwikkelt. Deze eenheden bevatten programma’s, ondersteuningsmiddelen, ondersteuning van aanvullende expertise, didactische werkvormen, facilitering, etc. Kortom alles wat mogelijk is om de leerlingen een optimale ontwikkeling te laten doormaken. Arrangeren kan dus op groepsniveau, maar kan ook in kleine groepjes of zelfs leerlinggebonden.We onderscheiden bij arrangeren:

● Groepsarrangementen

● Individuele maatwerk arrangementen

● Integrale maatwerk arrangementen

Voor 1 augustus 2019 dient geëvalueerd te worden of alle arrangementen moeten blijven bestaan en of zij voldoen aan de doelstellingen van ECR. De scholen geven aan, dat er een verandering moet optreden door de begeleiding meer te laten gelden voor een groep leerlingen, minder gericht op individuele kindbegeleiding en meer groepsgericht. Een grote wens is ook minder inzet van AB arrangementen en daardoor ruimte te scheppen voor meer inzet van onderwijs assistenten, die preventiever in de groep ingezet kunnen worden.Uit de evaluatie zal moeten blijken of deze arrangementen omgezet kunnen worden in flexibele arrangementen. Flexibel houdt in dit geval in dat de arrangementen op maat toegewezen kunnen worden, zowel in uren als in geld (materieel en personeel) maar ook als groepsarrangement of individueel arrangement.In 2019 zullen de volgende zaken vastgelegd moeten worden:

● Scholen krijgen per school een vast aantal onderwijsuren (b.v. 1 uur op de 7 leerlingen afhankelijk van begroting). Dit wordt jaarlijks vastgesteld in mei conform het bestuursformatieplan.

● Leergemeenschappen krijgen voor innovatie 25 uur onderwijsassistentie per leergemeenschap extra.Dit wordt jaarlijks vastgesteld in mei conform het bestuursformatieplan.

● Per deelname voor speciaal (basis) onderwijs krijgen scholen 4 uur mindering per leerling.

● Indien een school een leerling opvangt via BAO/BAO krijgt deze school 4 uur extra.

De onderwijsassistenten, die op grond van bovenstaande worden toebedeeld, worden deels geschoold als generalisten (co teaching) en deels geschoold als specialisten (inzet op leerling arrangementen).

Inkoop kan alleen als aanvulling van deze trajecten en er dient een meerjarenovereenkomst afgesloten te worden.

De onderwijsarrangementen krijgen een vast aantal onderwijsassistenturen, die zij inzetten in speciale integrale arrangementen :- Gedrag: max 60 uur- Inclusief: max 60 uur- NT 2: max 30 uur- Auris: ongeveer 90 uur (afhankelijk van toewijzen door Auris)- Visio: ongeveer 20 uur (afhankelijk van toewijzen door Visio)- Hoogbegaafdheid: max 18 uurDe specialisten worden hiervoor opgeleid door de onderwijsarrangementen.

Hierbij zijn een aantal kanttekeningen te maken en tendensen te zien:

● Scholen zijn zeer tevreden over het inzetten van professionals in ondersteuningstrajecten

● De vakbekwaamheid en kennis van professionals is enorm toegenomen

● De leerkrachten in de scholen zijn niet meegenomen in deze professionaliseringstrajecten, hierdoor ontbreekt de kennis bij leerkrachten over het inzetten en samenwerken met professionals

● Er is onduidelijkheid over aansturing, inzet, verantwoording en monitoring kwaliteit van de professionals

● Scholen zetten onze professionals niet of te weinig in betreffende diverse co-teachingstrajecten, maar alleen in individuele ondersteuningstrajecten (vorm 5, zie hierboven)

● Onze professionals geven teveel ondersteuning buiten de organisatie eenheid

● Onze professionals krijgen verantwoording, die niet bij hun functie hoort

● Het ontbreekt aan wederkerigheid als het gaat over het plannen en uitvoeren van co-teaching. Nu is de co-teacher vaak “in dienst” van de leerkracht en wordt te weinig gebruik gemaakt van de kennis en vaardigheden van professionals.

Hiervoor zal een stappenplan worden opgesteld.

9.5 Inrichten nieuwe arrangementen

Arrangeren wilt zeggen, onderwijs passend maken voor iedere leerling. Arrangeren houdt ook in, dat er dus steeds nieuwe arrangementen moeten komen, voor leerlingen, die geen passende ontwikkeling kunnen doorlopen. Jaarlijks zal bij de scholen geïnventariseerd worden, welke knelpunten er zijn bij de ondersteuning van leerlingen. Door de inventarisatie in 2018 heeft EC Rotonde de opdracht gekregen om tussenarrangementen op te zetten voor leerlingen, die (tijdelijk) thuis komen te zitten door het gedrag.De opzet van de volgende trajecten vindt de komende jaren plaats:1. Land van Remus: mogelijkheid voor parttime streaming gecombineerd met fulltime streaming.Korte omschrijving: Dit arrangement biedt leerlingen, waarvoor het reguliere onderwijs nog geen passende ontwikkeling kan bieden, trajecten aan voor leren leren, zelfredzaamheid, gedragsregulatie. Dit wordt gerealiseerd met passende afwijkende werkvormen en een passend OPP.2. Leergemeenschap Gildenplein: mogelijkheid van parttime streaming voor leerlingen met een cluster 2 problematiek en leerlingen met gedragsproblematiek3. Specifieke HB groepen regulier en gespecialiseerd onderwijs. Deze groepen worden opgezet op bestuursniveau en Driegang niveau.

9.6 Plaats van voorzieningen in arrangementen

Voorzieningen:Het verschil tussen een voorziening en een arrangement is moeilijk te bepalen. Ook een voorziening kan een wezenlijk onderdeel zijn in de ontwikkeling van een leerling en hierdoor een onderdeel wordt van het aangepast curriculum.Toch heeft EC Rotonde een onderscheid gemaakt tussen voorzieningen en arrangementen, omdat:

● Het deelnemen aan een voorziening geen OPP verplichting geeft

● De trajecten gezien kunnen worden als interne ondersteuning van een school aan deze leerling

● De ondersteuning direct gericht is aan de leerling door een behandelaar

● Een voorziening kan rechtstreeks worden aangevraagd via een SOT of voortkomen vanuit een advies van een arrangement

● Er vaak groepsgewijze ondersteuning gegeven wordt

Natuurlijk wordt hierbij maatwerk geleverd.

Wat betreft de deelname aan voorzieningen zijn nogal wat verbeteringen mogelijk:

● Ouders, scholen, leerkrachten en IB’ers zien niet altijd de waarde in van het toewijzen van voorzieningen

● Het niet inzien van de belangrijke waarde heeft zijn invloed op betrokkenheid, verantwoordelijkheid en bereidheid van de inzet, ophalen/brengen, inbedden in curriculum en nazorg bieden in de groep

● Voorzieningen worden gezien als een mindere vorm van ondersteuning, terwijl deelname vaak positief is in het welbevinden van de leerling, positief werken op ouder/school/leerling relatie en er wel degelijk (duurzame) resultaten te zien zijn op cognitief gebied

In landen rondom ons zien we een duidelijk belangrijkere plaats voor de activiteiten, die onze voorzieningen aanbieden. Vaak zijn deze activiteiten opgenomen in het curriculum. Deze landen hebben een breder aanbod in de totale ontwikkeling van de leerling, waarbij de Nederlandse aanpak veel te veel cognitief gericht is.

In de nieuwe planperiode willen we op het gebied van voorzieningen het volgende aanbieden:

● Scholen bieden zelf trajecten aan met activiteiten van de voorzieningen; EC Rotonde zal train de trainer trajecten aanbieden

● Voorzieningen inbedden in curriculum van een school

● Voorzieningen aanbieden in scholen en regio, zodat reistijden verminderen

● Monitoring van voorzieningen, i.v.m. duurzaamheid en efficiëntie

● Uitbreiden en aanpassen van het aanbod van voorzieningen

9.7 Co-teaching

Uit onderzoeken blijkt, dat steeds meer scholen vinden, dat passend onderwijs beter gerealiseerd kan worden als er meer handen in de groep komen. Er is een roep voor toename van co-teachers en/of onderwijsassistenten.Toch is co-teaching meer dan alleen “meer handen in de groep”.

Co-teaching

Onder co-teaching verstaat EC Rotonde: met meerdere professionals vorm geven aan gedifferentieerd werken met een groep leerlingen (= arrangeren)Onder professionals worden verstaan:

● MBO studenten

● PABO studenten

● Onderwijsassistenten

● Gespecialiseerde onderwijsassistenten

● Leerkrachten

● Gespecialiseerde leerkrachten

● Ambulant begeleidersDe ondersteuningsbehoefte, de diversiteit en de grootte van de groep bepalen welke professionals ingezet moeten worden. Primair is de inzet van de leerkracht. Deze is de expert en vandaar uit zal ondersteuning ingezet dienen te worden.

Er zijn meerdere redenen, waarom scholen en besturen kiezen voor co-teaching. We noemen hieronder een aantal redenen, in willekeurige volgorde en de opsomming zal zeker niet volledig zijn

● Om het lesgeven in grote groepen te realiseren (formatieve inzet)

● Om leerlingen beter te kunnen begeleiden (ondersteuningsinzet)

● Om het werk in grotere units vorm te kunnen geven

● Om verantwoordelijkheden te kunnen delen met meerdere professionals

● Om de expertise van meerdere professionals te kunnen bundelen en van elkaar te leren

● Om de toenemende diversiteit aan te kunnen

● Om continuïteit te bieden van het onderwijs bij ziekte van leerkrachten of bij overgang naar andere leereenheden

● Om de ondersteuning in de groep te realiseren i.p.v. buiten de groep

In wezen zijn er zes vormen van co-teaching te onderscheiden:1. Een professional geeft onderwijs, een andere of meerdere professionals observeert/observeren Er wordt door de professionals afgesproken wie observeert en wie of wat geobserveerd wordt. Daarna wordt er door allen geanalyseerd en na de analyse kan in het handelen worden aangepast.2. Een professional geeft les, de ander ‘loopt rond’ en begeleidt De professional, die les geeft, heeft de eerste verantwoordelijkheid voor het aanbod. De andere professional loopt rond door de klas en assisteert leerlingen waar nodig. Belangrijk is, dat beiden het aanbod voorbereid hebben.3. Parallel onderwijzen Bij ‘parallel’ onderwijzen wordt door beide professionals dezelfde informatie aangeboden, maar de professionals splitsen de groep en geven ieder les aan een kleinere groep. Bij deze vorm kan er ook rekening gehouden worden met verschillende leerstijlen van kinderen. 4. Station onderwijzen of diversiteit van aanbieden van instructieplaatsen/soorten Bij deze aanpak verdelen de professionals de inhoud die ze aanbieden en de leerlingen aan wie ze de inhoud aanbieden. Nadat de professional de les/instructie aan zijn eerste groep heeft gegeven, kunnen daarna de groepen gewisseld worden, waarna dezelfde les/instructie aan de andere groep wordt gegeven (het aanbod kan wisselen, maar ook de wijze van aanbod of hulpmiddelen) 5. Aangepast onderwijzen Een professional neemt de grote groep en de andere professional een kleine groep of een leerling, die speciale aandacht of ondersteuning nodig hebben/heeft. 6. Team teaching Bij deze vorm van onderwijzen ‘staan’ de twee of meer professionals samen voor een groep en hebben ze allen interactie met de groep. De uiterste vorm van team teaching is, dat alle professionals in de school of organisatie verantwoordelijk zijn voor het totale onderwijs en interactie hebben met de leerlingen.

Bij alle vormen van co-teaching is het belangrijk, dat de interacties plaatsvinden binnen de groep of organisatie eenheid. In hoge uitzondering kan een andere instructieruimte gebruikt worden (over het algemeen wordt hierbij de 80%-20% norm gebruik, afkomstig uit de wettelijke voorschriften in de USA, waarbij het kind minimaal 80% aanwezig moet zijn binnen de groep). Steeds meer scholen geven les in flexibelere eenheden en units, waarbij dus beter gesproken kan worden van organisatie eenheid.

De afgelopen jaren werden in EC Rotonde op de volgende wijze extra professionals ingezet bij de ondersteuning:

● In co-teachingstrajecten in scholen

● In ondersteuningsarrangementen, waarbij de handelingsbekwaamheid van de leerkracht centraal staat

● In ondersteuningsarrangementen, waarbij de onderwijsbehoefte van de leerling centraal staat

In 2018-2022 wil EC Rotonde het volgende aanpakken:

● Niet alleen co teaching maar ook co planning, co evaluatie en co reflectie

● Gemeenschappelijke scholing voor leerkrachten en professionals bij het inzetten van ondersteuning

● Verdere specialisatie van professionals en ondersteuningsgerichte inzet

● Ambulant begeleiders inzetten in co-teachingstrajecten: werken met kind(eren) in de groep

● Verschuiving: minder ondersteuningstrajecten en meer co-teachingstrajecten

● Inzetten van ondersteuningszwaarte (DQ = diversiteit quotiënt) bij toekennen van ondersteuning

● Ondersteuning en verantwoording ondersteuning meer loskoppelen van individuele trajecten en meer inzetten voor groepsondersteuning

● Opzetten monitoring en regie ondersteuningsarrangementen

● Los komen van leerstofjaarklassensysteem en vaste onderwijssystemen

● Samen werken met besturen over inzet co-teaching bij ondersteuning, maar ook bij formatieve draaglast

Bij co-teaching moet de wil er zijn om te willen samenwerken. De beste samenwerking in het lesgeven is er als mensen complementariteit verwezenlijken en wederzijds flexibiliteit realiseren. Er moet gewisseld kunnen worden in rollen en taakverdeling. Communicatie is in co-teaching heel belangrijk. Door gemeenschappelijke scholing over co-teaching kan bovenstaande bereikt worden.

Aanvullingen:Leerkracht:Door verschillende leerkrachtstijlen en aanbod mogelijkheden kunnen leerlingen beter aansluiten bij de lessen. Ook kunnen leerlingen aansluiting vinden bij een professional, waarbij ze zich prettig voelen.

Er is vaak meer aandacht voor de leerlingen. De leerkrachten kunnen de leerlingen sneller helpen.Leerkrachten kunnen vorderingen van leerlingen beter volgen en activiteiten beter inplannen.Leerkrachten kunnen leren van elkaar. Leerkrachten ervaren een gedeelde werklast; dit vermindert oa het ziekzijn.Leerkrachten ervaren er niet meer alleen voor te staan.

Leerlingen:In deze diverse groepen groeien leerlingen op sociaal en emotioneel gebied. Leerlingen worden zelfstandiger.Leerlingen werken meer samen.

9.8 Diversiteit

EC Rotonde streeft naar een gelijkwaardige verdeling van leerlingen met een extra ondersteuningsbehoefte over de gehele regio.Om dit in beeld te brengen wordt er gewerkt met het DQ instrument van Framework (onderdeel van het SOP).Hiermee kan de draaglast/draagkracht van een groep in beeld gebracht worden.Uitgangspunten zijn:

● Groepen van maximaal 25 leerlingen

● Ondersteuningsleerlingen maximaal 20% (1 op de 5)

● Extra ondersteuningsleerlingen EC Rotonde maximaal 5% (1 op de 20).De weging (categorieën) van ondersteuningsbehoeften zijn vastgelegd in overleg met Breed Directie Beraad en staan jaarlijks ter discussie.Het DQ van de groepen zijn vastgelegd in het SOP van een school.

Wat verstaan wij onder diversiteit?Paul Verhaeghe geeft aan in zijn boek “Identiteit” (blz. 14), dat mensen vaak gefocust zijn op de uiterlijke verschillen (hoofddoeken, kleding, kleur, handicap). Zo erg zelfs, dat indien die er niet zijn, wij mensen in staat zijn om verschillen aan te brengen (diagnose, stoornis, kaalscheren, davidsterren, vermeldingen in paspoorten). We willen de verschillen graag zien en in beeld brengen. Hij noemt dit een maatstaf voor onze eigen onzekerheid. Indien we deze verschillen wegnemen, dan worden de verschillen ineens nagenoeg onzichtbaar.

Eigenlijk onderscheidt ieder mens zich van de ander, daarom moeten we een bredere definitie zoeken voor diversiteit, om de wij-zij cultuur te vermijden. En daarin is plaats voorGehandicaptenMinder begaafdenMigrantenSociaal lagere groepenHigh society Meer begaafden

Van hieruit ontstaat een groeiend potentieel van mogelijkheden. Dan maakt passend onderwijs plaats voor talent ontdekkend onderwijs. In talent ontdekkend onderwijs gaat men op zoek naar de meest ideale ontwikkeling voor elk kind.

Diversiteit

Scholen (en maatschappij) hebben geen keus. De diversiteit zal toenemen.Bij toenemende diversiteit ontstaat er een andere orde: “transforming”, waarbij aanhangers van de gevestigde orde het gevoel krijgen, dat zij machteloos worden, het vertrouwen verliezen en zich het slachtoffer voelen van de verregaande vorm van differentiatie.Aan de andere kant weten we vanuit de natuur, dat diversiteit garant staat voor een betere ontwikkeling.

Ook moet men zich afvragen of je wel kan spreken van minderheid of meerderheid. Daarnaast bestaat gelijkheid niet in absolute vorm. Zelfs als men dezelfde taal spreekt, ontstaan er bij beide of meerdere bevolkingsgroepen onbehagen. Deze misverstanden en onbehagen komen vanuit:Principe en regelsSociale waarden en normenIngeslepen gewoontes en routinesLevens en ontwikkelingsdoelenIdentiteitAngstenWensenProjecten

Diversiteit wil dus zeggen, dat mensen (en dus ook leerlingen) zich onderscheiden in waarden, attitudes, cultuur, overtuigingen, etnische achtergrond, competentie, seksuele geaardheid, kennis, vaardigheden en levenservaring.

Wat willen wij vastleggen bij de diversiteit van een leereenheid of de diversiteit van een school?Hierboven is al aangegeven, dat leerlingen zich op diverse wijzen kunnen onderscheiden. Veel van die onderscheidende kenmerken hebben geen invloed op het handelen van de school. En omdat het geen invloed heeft op het handelen van de school, zal dit geen verzwaring inhouden voor leerkrachten. Wij willen een poging wagen om de werklast of draaglast van een leseenheid in beeld te brengen en zijn dus genoodzaakt om de leerlingen te categoriseren.

De volgende categorisering is vastgelegd in het breed directie beraad:Categorie 1: Leerlingen met een onderwijsvraag (Basiskwaliteit)

● Dit zijn leerlingen, die zonder extra ondersteuning het “gewone” leerprogramma zonder onderbrekingen kunnen volgen. Indien het onderwijs goed ingericht is, ondervinden deze leerlingen geen problemen.

Categorie 2: Leerlingen met een speciale ondersteuningsvraag (PO kwaliteit)

● Dit zijn leerlingen, die naast het basis programma ook extra ondersteuning nodig hebben, maar met kleine aanpassingen van handelen of met gebruik van hulpmiddelen het “gewone” leerprogramma weer kunnen volgen. Zij hebben genoeg aan de extra ondersteuning, die een school zelf kan bieden. Deze leerlingen kunnen met behulp van de basisondersteuning het onderwijs volgen.

Categorie 3: Leerlingen met een specifieke ondersteuningsvraag, die de school (nog) niet kan leveren.

● Dit zijn leerlingen, die naast ondersteuning van de school ook ondersteuning nodig hebben van een samenwerkingsverband. Zij kunnen vaak op onderdelen het reguliere programma niet volgen of er zijn omgevingskenmerken, die nadelig werken op het schoolpresteren.Deze leerlingen krijgen ondersteuning van externen (ambulante begeleiding) van het samenwerkingsverband (arrangement) na bespreking in het SOT. Categorie 4: Leerlingen met een zeer specifieke ondersteuningsvraag.

● Dit zijn leerlingen, die ondersteuning nodig hebben van meerdere externen (een arrangement) vanuit het samenwerkingsverband, de zorg, etc. Vaak zal er voor deze leerlingen extra facilitering nodig zijn om de opvang in reguliere scholen mogelijk te maken.

Om de formatieve en ondersteuningsbehoefte met elkaar te kunnen meten, moeten er een paar afspraken gemaakt worden.In ons samenwerkingsverband zijn dit de volgende afspraken:

● We gaan uit van een formatie eenheid van 25 leerlingen per leerkracht (23,6 landelijk).

● We gaan ervan uit, dat hierin gemiddeld 5 leerlingen zitten met een categorie weging ( 19% wereldwijd).

● We spreken af, dat er een gemiddeld DQ is van 26,4 , gebaseerd op bovenstaande twee afspraken. Dit is dus de “werklast”, die een leerkracht aan moet kunnen.

Voorbeelden van vaststelling van het Diversiteit Quotiënt

Er is een groep van 16 leerlingenHierin zitten:12 leerlingen categorie 12 leerlingen categorie 21 leerling categorie 31 leerlingen categorie 4

De formatieve last is 16 : 25 = 0,64

De berekening van het DQ is als volgt:12 x 1 = 122 x 1,5 = 31 x 2 = 21 x 4 = 4Totaal = 21

Het DQ van deze groep is 21 : 26,4 = 0,8Deze leerkracht heeft geen ondersteuning van het bestuur en samenwerkingsverband nodig.

Er is een groep van 29 leerlingenHierin zitten:21 leerlingen categorie 15 leerlingen categorie 21 leerling categorie 32 leerlingen categorie 4


De berekening van het DQ is als volgt:22 x 1 = 215 x 1,5 = 7,51 x 2 = 22 x 4 = 8

Totaal = 38,5

Het DQ van deze groep is 38,5 : 26,4 = 1,46De leerkracht van deze groep zou formatieve ondersteuning van het bestuur en ondersteuning van het samenwerkingsverband moeten krijgen.

Er is een leereenheid of unit van 57 leerlingenHierin zitten:46 leerlingen categorie 16 leerlingen categorie 23 leerling categorie 32 leerlingen categorie 4


De berekening van het DQ is als volgt:46 x 1 = 466 x 1,5 = 93 x 2 = 62 x 4 = 8Totaal = 69

Het DQ van deze groep is 69 : 26,4 = 2,61Deze unit zou door 2,28 fte aan leerkrachten moeten krijgen (van het bestuur) en 0.33 fte aan ondersteuning (van het samenwerkingsverband).

In 2018 krijgen de scholen middelen om de werkdruk bij leerkrachten te verminderen. Scholen kopen hiervoor bij EC Rotonde uren onderwijsassistenten in. In de komende jaren willen we deze werkdruk middelen ook opnemen in de berekening van het DQ.

9.9 Herstructurering taken ambulant begeleider en intern begeleider

Rollen en taken ambulant begeleiders en intern begeleidersAmbulant begeleiders en intern begeleiders hebben bij de ondersteuning altijd met elkaar te maken. Bij een intern onderzoek van ECR kregen de ambulant begeleiders een goede waardering. Toch is er onduidelijk over wat nu de taak van een ambulant begeleider en wat de taak van een intern begeleider is. De interne begeleider zou een basisniveau moeten hebben, die ondersteunend is voor de leerkrachten om de basisondersteuning binnen de school vorm te geven. Indien de ondersteuningsvragen deze basisondersteuning overstijgt, dan komt de ambulant begeleider in beeld. Een intern begeleider met de juiste competenties heeft minder ondersteuning nodig, dan een startende interne begeleider of een intern begeleider bij wie nog competenties ontwikkeld moeten worden. De laatste jaren zien we op de scholen vallend in de kamer EC Rotonde nogal wat wisselingen bij intern begeleiders en krijgen leerkrachten de taak van intern begeleider, terwijl zij hiervoor geen opleiding of scholing hebben gekregen. Er dienen duidelijke afspraken gemaakt te worden, wat de onderlinge verwachtingen zijn, wie verantwoordelijk is voor welke taken.

Ambulant begeleidersDe volgende verbeter of aandachtspunten kunnen in tijdens de nieuwe planperiode uitgewerkt worden:

● Moet een AB’er regelmatig van school wisselen of moet deze zoveel mogelijk bij dezelfde school betrokken worden?

● Moeten AB’ers meer gaan werken met kinderen: foto interviews, kind eigenaar maken, vraaggesprekken met kinderen

● Is een AB’er in de groep nodig als voorbeeld voor een leerkracht/modeling/elkaar leren kennen?

● Moeten AB’ers meer ondersteuning geven aan onderwijsassistenten? Samen met deze professionals een plan maken?

Intern begeleidersDe volgende verbeter of aandachtspunten kunnen in tijdens de nieuwe planperiode uitgewerkt worden:

● Moet er via EC Rotonde weer scholing aangeboden worden voor intern begeleiders?

● Moet er weer coaching (intervisie of consultaties) vanuit EC Rotonde opgezet worden voor intern begeleiders?

● Moet er scholing Grippa aangeboden worden voor intern begeleiders?

● Moeten IB’ers zich specialiseren en in clusters gaan werken?

● Moeten IB’ers ook meer met de kinderen werken/zich in de groepen laten zien?

Naar nieuwe vormen van begeleidingMet de scholen of leergemeenschappen kan gekeken worden naar nieuwe vormen van begeleiding, die de taken van ambulant begeleider en intern begeleider combineren: BPO = begeleider passend onderwijs.

9.10 Beheersing van aanvragen arrangementen

Momenteel worden per jaar ongeveer 600 aanvragen ingediend bij EC Rotonde. Dat wil zeggen, dat per jaar ongeveer 10% van de leerlingen een traject loopt bij EC Rotonde. De doelstelling voor de komende jaren is om de basisondersteuning van de scholen op een hoger peil te brengen en het aantal aanvragen terug te brengen naar 5%. Hiervoor moet de huidige ondersteuningsstructuur vanuit EC Rotonde meer verplaatst worden naar de scholen. Voorzieningen en generale arrangementen moeten basisondersteuning worden. Daarnaast zal de nieuwe werkwijze van de brugfunctionaris preventief moeten gaan werken.

Meerjarenplanning Speerpunten 2018-2022

Speerpunten: 2018/2019 2019/2020 2020/2021 2021/20229.1 Leergemeenschap-

penUitwerken frame n.a.v. 2 pilotsWerken met max 5 leergemeenschap-pen

Bijstellen / UitvoerenWerken met max 6 leergemeenschap-pen

Bijstellen / uitvoerenWerken met max 7 leergemeenschap-pen

Bijstellen / uitvoerenVaststellen aantal leergemeenschap-pen voor nieuwe

planperiode9.2 Nieuwe opzet

kerngroep en directieberaad

Implementatie Evalueren en eventueel bijstellen

9.3 Inrichting ondersteunings- teams

Implementeren nieuwe werkwijze

Evalueren en bijstellen

9.4 Anders arrangeren Oriëntatie implementeren Evalueren en bijstellen

9.5 Nieuwe arrangementen

N.a.v. pilot implementeren

Evalueren en bijstellen

9.6 Voorzieningen binnen arrangementen

Verdere uitwerking genoemde activiteiten




9.7 Co-teaching Verdere uitwerking genoemde activiteiten




9.8 Diversiteit Implementatie Evalueren en bijstellen

9.9 Afstemmen AB en IB

Gesprekken met betrokkenenAgendapunt voor directieberaad

Uitwerking Evalueren en bijstellen

9.10 Beheersing aanvragen arrangementen

Uitvoeren arrangementen (zie bij OA’s)

Uitvoeren arrangementen

Uitvoeren arrangementen

Stabiliseren

B. Speerpunten voortkomend uit de harmonisatie SWV Driegang

9.11 Vormgeven visitaties en audits

Wat is collegiale visitatie en wanneer spreken we van een interne of externe audit?Collegiale visitatie is een werkwijze waarbij relatieve buitenstaanders (collega’s van scholen van samenwerkingsverband of bestuur) onderbouwde feedback geven op de wijze waarop de school werkt aan verbetering of ontwikkeling. Voorafgaand aan de visitatie voert de school zelf een onderzoek of interne audit uit, een zelfevaluatie. Deze wordt aan collega-scholen voorgelegd, om na te gaan: komt het zelfbeeld van de school overeen met het beeld van ‘relatieve’ buitenstaanders? Ziet de school geen zaken over het hoofd? Maar ook: Is de school niet te kritisch op zichzelf of juist te weinig ambitieus?

In EC Rotonde worden in scholen, die in leergemeenschappen (innovatieprogramma’s) aangesloten zijn, een externe audit uitgevoerd. Deze audits worden gepresenteerd in de leergemeenschappen.Scholen, die niet deelnemen aan leergemeenschappen, worden in groepen verdeeld. Deze groepen kunnen kiezen of zij een visitatie of een audit (laten) uitvoeren. In zo’n groep wordt dit gepresenteerd.

We zouden kunnen opmerken, dat een collegiale visitatie een lichtere, eenvoudige evaluatie is dan een audit, die meer uitgaat van standaards, die bekeken worden, terwijl een visitatie een kleiner en specifieker onderwerp evalueren.Daarnaast vergt een audit een intensievere professionalisering traject dan het uitvoeren van een eigen onderzoek of zelfevaluatie.

Driegang zal zowel het korte professionaliseringstraject aanbieden, als het langere professionaliseringstraject afhankelijk wat een school wenst. Dit professionaliseringstraject (visitatie of audit) wordt aangeboden in de Regio Academie.

Bovenstaande vormen zijn erop gericht om een kritisch beeld te krijgen over werk op je eigen school of het werk van je eigen school te spiegelen aan de werkwijze van je collega school: kortom een prachtige manier om van elkaar te leren. Veel scholen nemen zelfevaluaties af en kunnen dit dan spiegelen aan de bevindingen van buitenstaanders.Is je eigen liniaal dezelfde liniaal van je buurman?

DoelVaststellen in hoeverre de school haar ambitie en doelen uit het schoolondersteuningsprofiel (SOP) realiseert en of de kwaliteitszorg van de school daarop is ingericht.

OpbrengstenVoor de deelnemende scholen:kennis van en ervaring met belangrijke vaardigheden als:

● werken met een vorm van zelfevaluatie of audit;

● uitvoeren en ondergaan van een collegiale visitatie of externe audit;

● onderbouwde constructieve feedback geven en ontvangen van collega-scholen op de schoolontwikkeling.

Deelnemende scholen

Alle scholen van EC Rotonde worden in leergemeenschappen of visitatiegroepen van drie tot zes scholen gevormd voor de collegiale visitatie, elk met een vaste (externe) voorzitter en sommige clusters met een (externe) auditor.

Per school zijn ten minste twee personen betrokken; in elk geval de directeur en een intern begeleider. Zij organiseren de voorbereiding op de visitatie of externe audit van de eigen school en participeren in de visitatiecommissie die de twee, drie of vier andere scholen bezoekt.

Hoe zijn de visitatierondes opgezet en wat is de planning?Voorafgaand aan de visitatierondes vindt er een voorbereidingsbijeenkomst plaats voor de directeur en intern begeleiders van de scholen. Voor de scholen, die in plaats van een zelfevaluatie een interne of externe audit uitvoeren, is er een training van enkele dagen.

In totaal vinden per leergemeenschap drie of vier visitatiebezoeken plaats: één op elke school. De visitatoren van elke school bezoeken onder leiding van de vaste (externe) voorzitter de andere scholen en zijn één keer de ontvangende school.

Aan de basis van de collegiale visitatie ligt een zelfevaluatie of audit. Hieruit ontstaat een document waarin de neerslag is opgenomen van een reflectie door de school op een onderwerp (uit het schoolondersteuningsprofiel (SOP). Het is een duidelijk en specifiek onderwerp. Hierover vraagt de school feedback van de collega’s.

De school stuurt deze zelfevaluatie of interne audit en andere relevante documenten uiterlijk twee weken van te voren (de deadlines zijn aangegeven in het bezoekschema) naar onderstaande contactpersonen per kamer, die voor registratie en verspreiding zorgen:

● Kamer ECR: [email protected]

De commissieleden die op bezoek zullen gaan, bereiden zich met deze documenten voor op de visitatie. Zij gaan bij het visitatiebezoek uit van de hoofdvraag die de school aan het eind van het zelfevaluatieverslag of verslag van de interne audit stelt. Het is daarom van belang die vraag kort vóór het visitatiebezoek nog eens te bezien en eventueel te herformuleren.

Op de school die wordt bezocht zijn de directeur en intern begeleider(s) de contactpersonen (zij regelen ontvangstruimte, gesprekken met management, leerlingen en leerkrachten, eventueel ouders etc.).Na afloop van de visitatie maakt de voorzitter van de commissie het verslag. Dit wordt ter goedkeuring voorgelegd aan de commissieleden.

De bezochte school ontvangt het rapport en reageert schriftelijk op de volgende drie vragen:1. Herkent de school zich in de rapportage?2. Onderschrijft zij de bevindingen en conclusies van de commissie?3. Wat gaat zij doen met de aanbevelingen?

Om te kunnen leren van elkaars kennis en ervaring is het van belang dat alle deelnemers open zijn over de eigen situatie en op basis van gelijkwaardigheid samenwerken (kenmerken van een leergemeenschap). Betrokkenheid van alle leden is belangrijk; ieder lid moet zich verantwoordelijk voelen voor een goed resultaat.

Het visitatiebezoek of externe audit duurt een dag.Voor een goed verloop van de visitatie of audit is het raadzaam de volgende punten vooraf te controleren:

● de visitatiecommissie heeft alle informatie tijdig ontvangen;

● er is een ruimte beschikbaar waar de visitatiecommissie kan zitten;

● er zijn afspraken gemaakt over wie de visitatiecommissie ontvangt;

● de leden van het team die bij de visitatie een rol vervullen zijn beschikbaar en/of vrij geroosterd;

● het team en de leerlingen zijn geïnformeerd over de visitatie of audit en de wijze waarop zij daar mogelijk bij betrokken zullen worden;

● er zijn afspraken gemaakt over de verzorging van de visitatiecommissie (koffie/thee/lunch).

Voorbereiding door de ontvangende en de visiterende schoolOm zoveel mogelijk rendement uit de visitatie te halen, is het van belang dat alle leden van de scholen zich goed voorbereiden.

De voorbereiding van de ontvangende school bestaat uit:

● opstellen van een programma;

● opstellen van schriftelijke informatie aan de hand van een zelfevaluatie of interne audit;

● opsturen van relevante schooldocumenten (SOP en schoolgids) en het programma naar de eerdergenoemde contactpersoon van de eigen kamer.

De voorbereiding van de bezoekende school bestaat uit:

● doornemen van de (digitaal) opgestuurde documenten;

● opstellen van aandachtspunten en vragen ten aanzien van het SOP en ambitie.

Mondelinge en schriftelijke rapportageAan het eind van het visitatiebezoek wordt een mondelinge terugkoppeling gegeven door de bezoekende scholen. Die mondelinge terugkoppeling wordt door de voorzitter beknopt schriftelijk vastgelegd en gebruikt als basis voor de rapportage.

De schriftelijke rapportage wordt aan de school en de coördinator van de kamer toegestuurd. Deze schriftelijke rapportage is:

● goed leesbaar (geen steekwoorden of losse opsommingen);

● zo beknopt en helder mogelijk geformuleerd;

● bevat alleen uitspraken die onderbouwd zijn met zoveel mogelijk feiten die men tijdens de visitatie of audit heeft geconstateerd; dus geen subjectieve c.q. niet controleerbare uitspraken;

● bevat alleen onderwerpen die zijn gepresenteerd of besproken tijdens de visitatie of audit.

9.12 Harmonisatie

De komende jaren moet het aanvragen en toekennen van arrangementen eenduidig verlopen op basis van een transparante procedure voor heel SWV Driegang. Uitgangspunt is hierbij dat alle arrangementen beschikbaar zijn voor alle scholen in SWV Driegang.

Zaken die op de agenda staan om op te pakken op Driegangniveau zijn- Aanpak betreffende hoogbegaafde leerlingen- Aanpak leerlingen met een leesproblematiek (b.v. Taalpaleis, Taalburcht, NT2,

Kurzweill en Bouw)- Aanpak leerlingen met NT2 problematiek- Het verder harmoniseren van Tools. Op dit moment worden een aantal tools al

gezamenlijk ingezet (MONPAS, Grippa)- Naar 1 systeem van ICT- Afstemmen arrangeren- Nieuw bekostigingssysteem op grond van afgegeven TLV’s- Inrichten TKC- Afstemmen ondersteuningstoewijzing- Rol ondersteuningsplan en kamerplannen- Huisvesting en samenstelling managementteam- Regio academie- Tussenvoorzieningen

Meerjarenplanning Harmonisatie met Driegang 2018-2022

Harmonisatie met Driegang:

2018/2019 2019/2020 2020/2021 2021/2022

A Visitaties en audits Bespreking met alle betrokkenen

Uitwerken implementatie Uitvoeren en bijstellen

B ICT Overstappen naar gemeenschappelijk systeem Google

C. Speerpunten waarbij EC Rotonde de scholen wil ondersteunen bij innovatietrajecten

9.13 Groepsgrootte en leerstofjaarklassensysteem

In 2016 had een basisschoolgroep gemiddeld 23,4 leerlingen. Het gemiddelde in de bovenbouw ligt gemiddeld 1 leerling hoger dan in de onderbouw. (bron Regelingen onderwijs nummer 1, 2017). Toch is er een grote variatie in de groepsgrootte en zien wij in ons gebied regelmatig groepen van 30 en meer. Landelijk is bijna 7% van de groepen groter dan 30 leerlingen (peiling 2017). Daarnaast is variatie van groepsgrootte binnen scholen soms ook groot. Passend onderwijs heeft te lijden aan het formeren van te grote groepen. De opvangcapaciteit voor leerlingen met een extra ondersteuning binnen een te grote groep is nihil en de werkdruk van leerkrachten is te groot. De verantwoording voor inzet personeel en de formatie van de scholen ligt bij de besturen en directies van de scholen. Indien de passend onderwijs gerealiseerd kan worden, zullen scholen toch moeten overgaan, met ondersteuning van besturen, tot het formeren van groepen niet groter dan 25 leerlingen.Daarnaast zal ook het loslaten van het leerstofjaarklassen systeem een must zijn en het experimenteren van “mehr stufen unterricht” van de grond moeten komen. Het “mehr stufen unterricht” wordt in Oostenrijk toegepast. Leerlingen met een bijzondere ondersteuning worden geplaatst in groepen of units met gemengde leeftijden, maar die wel passen bij elkaar op grond van sociale eigenschappen.

Loslaten leerstofjaarklassensysteemTijdens de schoolbezoeken voorafgaand aan het nieuwe ondersteuningsplan geven vele scholen aan, dat het werken met het leerstofjaarklassensysteem niet meer werkt. De leerlingen passen niet meer in dit systeem, de diversiteit en niveaus van leerlingen verschillen, zelfs bij aanvang onderwijs, al enorm. Begrippen zoals zittenblijven en differentiëren zijn achterhaalde maatregelen, die niet helpen om voor alle leerlingen passend onderwijs te realiseren. Dit moet plaatsmaken voor nieuwe organisatievormen, unit onderwijs en gepersonaliseerd onderwijzen. Kortom het leerstofjaarklassen systeem is failliet. Scholen geven echter ook aan, dat leerlingen en leerkrachten eraan toe zijn om het los te laten, maar bestuurders en ouders hier nog veel moeite mee hebben.

De tijd is nu rijp, dat doublures afgeschaft moet worden. Bij het loslaten van het leerstofjaarklassen systeem is zittenblijven niet meer nodig. Het maakt ook niet uit waar deze leerling geholpen wordt, want differentiëren of aanpak aanpassen in de nieuwe groep is niet anders dan differentiatie in een volgende groep. Deze leerling blijft recht houden aan een ononderbroken leertraject en dit wordt niet geboden bij zittenblijven. Verder blijkt uit de praktijk, dat zittenblijven of het verlengen van een kleuterperiode niet helpt het probleem van de leerling op te lossen en het zittenblijven in de bovenbouw vaak leidt tot gedragsproblematiek.

Het huidige onderwijs heeft een prachtige uitdaging. Er komt steeds meer een persoonlijke onderwijsbehoefte en hoe kunnen we dit vormgeven in participerend lesgeven. Daarnaast zal het onderwijs zich moeten richten op een bredere talentontwikkeling en niet alleen de kwaliteit van het onderwijs beoordelen op cognitieve vakken. Ook het onderwijs als kenniscentrum zal moeten veranderen in onderwijs, waarbij kinderen een onderzoekende houding wordt bijgebracht. Van hieruit ontwikkelen leerlingen kennis en vaardigheden. Door het inzetten van nieuwe digitale hulpmiddelen kan dit onderwijs voor iedere leerling op maat aangeboden worden.

Bovenstaande wil niet zeggen, dat datgene wat het onderwijs nu biedt, niet goed is en niet meer aangeboden moet worden. Integendeel, want de basisvaardigheden, die we aanleren moeten zelfs intensiever aangeleerd worden, als het gaat over inspelen op persoonlijke normen en persoonlijke ontwikkeling. Misschien kunnen de prestaties door een andere manier van werken nog wel naar omhoog. Dit is nodig, want wat we weten van toekomstige banen na het onderwijs, is het gegeven, dat deze banen steeds technologischer worden en meer kennis vereisen van werknemers. Door gepersonaliseerd onderwijs aan te bieden kan een ieder zich optimaal ontplooien.

Gedifferentieerd leren:Bij gedifferentieerd leren spiegelt men de leerroute aan een “vast” staande of gemiddelde leerroute. Een leerling kan op grond van deze vastgestelde leerroute sneller/langzamer/verdiepend/aangepast werken. Gedifferentieerd leren is bij gepersonaliseerd leren niet nodig. Gedifferentieerd leren in het huidige leerstofjaarklassensysteem heeft zijn grenzen, als we geheel passend onderwijs voor alle leerlingen willen realiseren.

Gepersonaliseerd leren: De basis van het gepersonaliseerd leren is het uitgaan van de individuele onderwijsbehoefte van een leerling. Dat wil zeggen, dat iedere leerling een eigen op de leerling afgestemde leerroute kan volgen.Het huidig onderwijs kan meer en meer ingaan op de individuele behoefte van de leerling door het inzetten van ICT-systemen, computer gebruik, analytische software en aangepaste ontwikkelmethodes. Daarnaast moet het onderwijs hierop inspelen door een grote mate van diversiteit, grotere niveauverschillen (waardoor differentiëren niet meer werkt), afwijkend leertempo/interesse en mogelijkheden voor ontwikkeling buiten het onderwijs om.

Bij gepersonaliseerd leren gaat men niet uit van een gemiddelde leerroute, maar juist vanuit de behoefte en ontwikkeling van de leerling. Met behulp van de leerkracht, in samenwerking met het kind, wordt voortdurend bepaald op welke manier en met welk materiaal de leerling zich in de komende tijd weer optimaal kan ontwikkelen. In wezen arrangeren we dan voor de leerling een optimaal ontwikkelingsperspectief, uitgaande van de mogelijkheden van het individu.Daarbij bepaalt een leerling dan ook nog mede hoe en in welk tempo hij deze ontwikkeling doorloopt. Ook de plaats (school en thuis) waar er ontwikkeld wordt kan zelf bepaald worden. De ontwikkeling houdt dus niet op bij de schooldeur.

Dit heeft voor de rol van de leerkracht natuurlijk consequenties. De leerkracht moet leren coachen en een team van leerkrachten heeft de gezamenlijke verantwoording voor gehele onderwijs van de school en voor alle leerlingen. Het bijhouden van de prestaties zullen een belangrijke rol hebben en de begeleiding zal op een hoger peil moeten komen.

Ook de onderwijsorganisatie gaat er anders uitzien. Een school bestaat niet meer uit leerstofjaarklassen, maar geclusterde eenheden. Deze eenheden kunnen regelmatig en per leergebied verschillen. Daarnaast zullen gemeenschappelijke activiteiten worden georganiseerd, want ook aan de behoefte van ergens bij horen moet voldaan worden.

Bij gepersonaliseerd leren denkt men vooral aan ICT en cognitieve vaardigheden. Niets is minder waar. ICT is slechts een nuttig hulpmiddel om aan de diversiteit van behoeftes te voldoen. En indien men alleen de cognitieve capaciteiten van een leerling benut, zal niet tot een optimale ontwikkeling van een leerling komen.

Werken in units of ateliersUnitonderwijs is een vorm van onderwijs, waarbij de leerlingen in units zitten en niet meer in de traditionele leergroepen (het klassensysteem). Het zijn geen combinatiegroepen, maar leereenheden. Unitonderwijs gaat uit van gepersonaliseerd leren. Belangrijk is hierbij dat de

leerlingen zich steeds zelfstandiger ontwikkelen en meer en meer hun eigen lesprogramma maken. Verder staan betrokkenheid tot leren, goede werkhouding, passend ontwikkelen en het welbevinden van de leerling centraal. Leerkrachten worden bij het unit onderwijs vaak ondersteund door onderwijsassistenten.

Mehr stufen unterichtBert Groeneweg (De Meerleerjarenklas – Verder met Co-Teaching en integratieklassen. Instondo Dordrecht 2014/2017) beschrijft deze leereenheid, als een bijzondere integratie klas, waarin leerlingen met een handicap of leerbeperking kunnen worden opgevangen. In zo’n leereenheid werken twee leerkrachten samen (co-teaching). Belangrijk in een “meerleerjarenklas” is, dat er steeds gewerkt wordt in steeds wisselende groepen, waarbij rekening wordt gehouden met de talenten van de leerlingen en de wisselende leerstijlen. Een meerleerjarenklas kan een oplossing zijn voor de steeds toenemende diversiteit in groepen door passend onderwijs. Daarnaast kan doordat er twee leerkrachten voor een groep staan op een hoog niveau gedifferentieerd onderwijs gegeven worden. Kenmerkend voor de meerleerjarenklas is ook, dat er leerlingen van uiteenlopend de leeftijd in kunnen zitten en daarnaast enkele jaren les krijgen van dezelfde leerkrachten.

Mega-groepenEen nieuwe vorm, waarmee geëxperimenteerd wordt, zijn de mega-groepen. Deze groepen tussen de 50 en 100 leerlingen worden aangestuurd door een onderwijs- en supportteam: bijvoorbeeld twee onderwijskrachten, een onderwijsassistent en een ambulant begeleider. Zo’n onderwijs en supportteam wordt gevormd aan de hand van het leerlingaantal en ondersteuningsbehoefte van de leerlingen (diversiteit).Positieve uitgangspunten zijn hierbij, het aanleren van zelfstandigheid van de leerlingen, het tegemoet komen aan de onderwijsbehoeften van de leerlingen en het aanbieden van een gepersonaliseerd onderwijs. Ook zijn de leerlingen niet afhankelijk van de individuele professionaliteit van een leerkracht.Negatieve uitgangspunten kunnen zijn, het anders organiseren van scholen ivm tekort aan leerkrachten of het goedkoper inrichten van het onderwijs met behulp van onderwijsassistenten.

9.14 Streaming

Profielscholen (interne streaming)Het aanbieden van een specifiek arrangement op een reguliere school of voor leerlingen, die ingeschreven zijn bij een reguliere school kan leiden tot een aparte leerlijn binnen zo’n school. Dit zien we bijvoorbeeld bij taalscholen (een voorbeeld bij ons de Internationale Schakelklas de Toekomst), hoogbegaafde scholen of GIS (groepen in school).Het vormen van zulke profielscholen kan betekenen, dat het speciaal onderwijs verdwijnt. Bij profielscholen is het niet meer nodig om toelaatbaarheidsverklaringen aan te vragen en af te geven. Het is de ideale manier van arrangeren en het komen van een dekkend netwerk.Door leerkrachten vanuit het Regionaal Voorziening Speciaal Onderwijs (RVSO) in te zetten in deze vorm van streaming blijft hun specialisme bewaard.

Een gevaar van profielscholen is, dat er speciale afdelingen binnen de school gevormd worden (denk aan Denemarken) en dus eigenlijk interne segregatie plaatsvindt. Doelstelling van profielscholen moet altijd terugkeer naar de reguliere groepen blijven.

Streaming bevat alle vormen van onderwijs, waarbij leerlingen aparte programma’s of scholing krijgen op grond van leerlingkenmerken.

Er zijn verschillende vormen van profielscholen:

● Scholen, die parttime en intern een speciaal programma aanbieden, zoals satelliet groepen of projectgroepen

● Scholen, die naast regulier onderwijs ook een full time intern speciaal programma aanbieden

● Scholen, die een speciaal integraal programma aanbieden waar alle leerlingen van profiteren, vaak is dit naast het educatief programma ook een uitgebreid programma

● Daarnaast zijn er ook nog parttime externe programma’s, waarvoor leerlingen

EC Rotonde ondersteunt streaming programma’s, maar vindt dat dit zo veel mogelijk binnen de school moet plaatsvinden. Daarnaast zien we liever parttime streaming dan full time streaming.

Ontwikkeling brede scholen naar Integraal Kind Centra (IKC)In de jaren negentig van de vorige eeuw ontstonden de brede scholen. De aanleiding was enerzijds de bestrijding van achterstanden. Anderzijds kregen werkende ouders hierdoor de mogelijkheid van een totaal opvang voor hun kinderen gedurende de dag.De volgende stap was het ontwikkelen van integrale kindcentra (IKC). In een integraal kindcentrum staat zowel de pedagogische als de didactische ontwikkeling van kinderen centraal. Diverse disciplines werken met elkaar samen met als doel: een optimale ontwikkeling van alle kinderen, van 0 tot 13 jaar, of soms zelfs van 0 tot 18 jaar. Naast het bieden van opvang en onderwijs, heeft een IKC ook een functie op het gebied van vroegsignalering, en zijn voorzieningen voor zorg en welzijn aanwezig. Tevens kunnen kinderen en jongeren gebruik maken van een gevarieerd aanbod van sport en cultuur.Op verschillende plekken zijn al IKC’s of worden plannen gemaakt om deze waardevolle voorziening vorm te geven. Voor het IKC bestaat geen blauwdruk. Dat kan ook niet, want elke wijk of dorpskern vraagt om een eigen aanpak, die aansluit bij de specifieke behoeften en wensen van ouders en andere bewoners van die wijk.Een integraal kindcentrum of IKC is een specifieke profielschool. Een integraal kindcentrum is een organisatievorm waarin scholen, organisaties voor kinderdagopvang en eventueel andere partners met elkaar samenwerken aan sluitende dagarrangementen voor kinderen. Oppervlakkig gezien lijken de verschillen tussen een IKC en een Brede School misschien niet zo groot, maar de verschillen zijn er wel degelijk. In het concept van de Brede School blijft de school centraal staan en wordt ander aanbod rondom de visie en de tijden van de school georganiseerd; in een IKC gaat men uit van een integrale en interdisciplinaire aanpak waar naast de school ook andere aanbieders deel van uitmaken. Daarnaast is één organisatie die dagarrangementen biedt voor kinderen in een bepaalde leeftijdsgroep. In een IKC werkt het personeel met één leidinggevende vanuit een gemeenschappelijk standpunt. Dat kan een pedagogische rode draad zijn of een geheel gedeelde missie/visie. In een IKC is er naast de gemeenschappelijke standpunten ruimte voor diversiteit, eigen identiteit en kleur van de deelnemende organisaties. De integrale en interdisciplinaire aanpak is een groot voordeel voor ouders en kinderen. Veel IKC’s bieden onderdak voor leerlingen van 0 t/m 12 of 14 jaar ongeacht afkomst en diversiteit. Ook een IKC is een ideale manier van doorarrangeren en het komen van een dekkend netwerk.Een groeivorm kan zijn: van kindcentrum naar MFA (multi functionele accommodatie) naar IKC. Veel organisaties noemen zich wel een IKC, maar zijn dit (nog) niet.

Tussenvoorzieningen (partieel interne streaming)

Bij tussenvoorzieningen blijven leerlingen ingeschreven staan bij het regulier onderwijs, maar krijgen zij enkele dagdelen of momenten van de dag specifieke ondersteuning. Dit kan plaats vinden in satellietgroepen ( deel apart en deel regulier), trajectgroepen (deel specifieke opvang door specialisten en deel regulier, een voorbeeld hiervan is Taalpaleis en de NT2 voorziening (EC Rotonde), de Taalklassen (SWV Driegang) of een opvanggroep (specifieke opvang door specialisten op momenten, dat het noodzakelijk is). In Engeland wordt op deze wijze , naast inclusie, vorm gegeven aan thuisnabij passend onderwijs. Zo vormt zich een dekkend netwerk en vermindert de verwijzing en opvang in het speciaal onderwijs.

Revitalisering onderwijs en scholen in beweging (innovatie)In het onderwijs komen veranderingen maar moeilijk tot stand. Hooguit wil onderwijsgevende een beetje omdenken, maar transformatief denken is in het onderwijs moeilijk. Toch ligt hier de toekomst van het onderwijs door mee te gaan met de maatschappelijke veranderingen. We geven onderwijs aan kinderen, die over twintig jaar voorbereid in de maatschappij moeten staan. Het onderwijs moet wel bewegen en revitaliseren. Dit kan door experimenten of innovaties uit te voeren, zoals familie groepen (Denemarken), onderwijs met moderne leermiddelen, huiskamer onderwijs (Steinerscholen in Vlaanderen). EC Rotonde wil scholen met innovatief onderwijs ondersteunen en met onderzoek volgen.

Nieuwe tools en tools die we al gebruiken

Op dit moment gebruikt EC Rotonde de programma’s Grippa en voor het SOP gebruiken we Framework met de daarbij horende metingen (MONBAS en de diversiteit).Gekeken dient te worden of deze programma’s de komende jaren nog kunnen voldoen aan de eisen die wij stellen en of er andere programma’s aangeschaft dienen te worden.

9.15 Doorarrangeren

Doorarrangeren is een leerling een doorlopende ontwikkellijn aanbieden, die plaatsvindt door verschillende aanbieders, soms zelfs op verschillende of op elkaar volgende scholen (bijvoorbeeld PO naar VO), soms tijdelijke, maar altijd in goede samenwerking ondersteund door een samenwerkend team van interne en externe deskundigen. Bij deze doorlopende ontwikkellijn behoren een warme overdracht, maar kan ook betekenen, dat er doorlopende faciliteiten of zelfs dezelfde ondersteuners zijn.

Overstap arrangementen BAO en speciaal (basis) basisonderwijsAls de problematiek op SBO en SO scholen zich verdiept kan dit een extra reden zijn om (sommige leerlingen) niet naar zulke arrangementen te verwijzen. De vraag moet niet zijn of de leerling niet meer opgevangen kan worden in het regulier onderwijs, maar of hij/zij op de nieuwe plaats (S(B)O) beter af is.Pas dan wordt er op de juiste wijze door gearrangeerd. Dit onderwijs kan overigens geen onderwijs zijn met ondersteuning in groepen met extra zorg, want een groep met een remediërend programma is juist niet passend voor deze leerlingen. Juist leerlingen met een extra ondersteuningsbehoefte hebben baat bij maatwerk. Speciaal onderwijs en speciaal basis onderwijs moet plaats maken voor regulier gespecialiseerd onderwijs en dit mag door gebruik te maken van part time streaming, soms tijdelijk en altijd passend en op den duur zelfs full time streaming, indien dit noodzakelijk is voor de leerling.Driegang heeft al zo’n overstap arrangement: Beo, waar kinderen van MKD tussentijds geplaatst worden voor maximaal 6 maanden en waar behandeling door zorg en onderwijs door Driegang plaatsvindt.

Door arrangeren met het speciaal onderwijs

De afstand tussen regulier en speciaal onderwijs wordt de laatste jaren steeds kleiner. Ook zien we steeds meer speciale scholen en reguliere scholen gaan samenwerken. Toch zijn er op het gebied van samenwerking, zeker in onze regio, verbeteringen mogelijk. Eén van die mogelijkheden is het door arrangeren en een tweede mogelijkheid is het komen tot tussenvormen (o.a. profielscholen, symbiose, satellietgroepen en trajectgroepen).Zolang het reguliere onderwijs nog geen dekkend netwerk kan vormen is het nodig om in het speciaal onderwijs arrangementen aan te bieden, die het regulier onderwijs (nog) niet kan aanbieden. Doordat het regulier onderwijs steeds meer zelf kan aanbieden, zal het arrangementenaanbod van het speciaal onderwijs hierop moeten anticiperen.

Zo kunnen kinderen een deel van de week opgevangen worden in het regulier onderwijs en een deel in het speciaal onderwijs (symbiose). Hierdoor hoeft de leerling niet alle dagen ver te reizen en kan het een deel van de week toch de nodige specialistische opvang krijgen. Dit gebruik van flexibele arrangementen, die deels in het reguliere en deels in het speciale onderwijs plaatsvindt, wordt steeds vaker gebruikt en kan een oplossing zijn om passend onderwijs te realiseren. De regel bij symbiose is dat maximaal 60% van het onderwijsprogramma of maximaal drie maanden full time gevolgd kan worden op een andere school.Belangrijke voorwaarden hierbij zijn:

● Samenwerkende scholen moeten onderlinge afspraken maken over doel, programma en bekostiging van het onderwijs.

Voor de leerling wordt een OPP opgesteld en ouders worden hierbij actief betrokken.

Mocht het noodzakelijk zijn, dat een leerling toch geplaatst gaat worden in het speciaal onderwijs, kan de overgang regulier onderwijs naar speciaal onderwijs , aanzienlijk verbeterd worden. Momenteel staat het speciaal onderwijs geheel los van het regulier onderwijs en is er van door arrangeren nog geen sprake. Zo zou er verbetering kunnen plaatsvinden op de volgende wijze:

● Invlechting SO/SBO

● Invlechting SBO/BAO

● Invlechting SBO/tussenvoorzieningen

Door arrangeren in het VO Een belangrijk onderdeel van het doorarrangeren BAO-VO zijn:

● De preventieve bespreking

● De warme overdracht

Van belang is, dat het Samenwerkingsverband VO Pasvorm en samenwerkingsverband PO Driegang een inventarisatie maken van welke arrangementen zij kunnen aanbieden, wat de inhoud hiervan is en hoe deze aangeboden worden. Na deze inventarisatie van aangeboden arrangementen kan de werkgroep POVO een onderzoek doen, welke arrangementen kunnen doorlopen van BAO naar VO en op welke wijze dit kan plaatsvinden.De inventarisatie en het doorlopen van arrangementen wordt de komende jaren een opdracht voor de werkgroep PO/VO en mogelijk de werkgroep PO/VO Taal-Rekenen.Het gaat niet alleen om leerlingen, die een arrangement hebben in groep 8 van het BAO, maar ook leerlingen, die lopende de basisschooltijd een arrangement hadden.

De stuurgroep PO/VO kan de komende jaren de arrangementen afstemmen en nieuwe arrangementen introduceren; zo kan men nieuwe goede ideeën van elkaar overnemen en nieuwe arrangementen, indien nodig, laten doorlopen. Op het gebied van doorarrangeren BAO/VO geldt

eigenlijk hetzelfde als bij het doorarrangeren regulier onderwijs/S(B)O: Er wordt gekeken, wat een school aan kan en niet primair, wat het beste voor een leerling is. Ook wordt de aanpak van het regulier onderwijs te weinig omgezet in doorlopende arrangementen in het VO.

Er is een mogelijkheid om de leerling gegevens van het BAO (Driegang) over te zetten naar VO (Pasvorm). Beide organisaties werken met Grippa. Onderzocht dient te worden, hoe de ouders hiervoor toestemming moeten geven. Het is belangrijk om met elkaar een eenduidig en overdraagbaar systeem te ontwikkelen.

Voor leerlingen, die halverwege groep 8 (of al eerder) een arrangement hebben, zou het wenselijk kunnen zijn, dat de ondersteuners van het VO al gaan meelopen met de ondersteuners van het BAO.Na inventarisatie en bepaling van doorlopende arrangementen kan organisatorisch gekeken worden hoe dit gerealiseerd kan worden (medio 2019/2020).

Voor het VO is het ook van belang om de arrangementen af te stemmen met het MBO; zo kan door het doorarrangeren de volledige onderwijs ontwikkeltrajecten op elkaar aansluiten: een ononderbroken leer en ontwikkeltraject voor iedere leerling.

Meerjarenplanning Innovatieprojecten ECR 2018-2022

Innovatieprojecten: 2018/2019 2019/2020 2020/2021 2021/2022A Groepsgrootte en

leerstof jaarklassen systeem

Bespreken in BDB

Uitwerken en bijstellen

B Streaming Ondersteuning pilots

Ondersteuning pilots

C Doorarrangeren Bespreken in werkgroepenPO/VOSO/PO

Uitwerken en bijstellen

D Gepersonaliseerd leren Bespreken in breed directie beraad

Analyseren behoefte en uitwerken

E Units / ateliers Bespreken in breed directie beraad


F Profielscholen / HB scholen

HB plan introduceren


G IKC’s Overleg opzetten met betreffende scholen

Inventariseren behoefte en uitwerken

H Tussenvoorzieningen Pilots verder uitwerken

Evalueren en analyseren behoefte

Verder uitvoeren en opzetten

I Innovatie projecten Bespreken in breed directie beraad


J Grippa Evalueren en aanpassen

Evalueren en aanpassen

K Monbas Evalueren en Evalueren en

aanpassen aanpassenL Monpon Invoeren UitvoerenM Selfcam Project

opzetten met Gedrag en Inclusief

Project verder uitvoeren

N Doorarrangeren S(B)O Overleg met SBO en SO scholen: analyse verwijzingen en behoefte

Uitvoeren Overleg met SBO en SO scholen: analyse verwijzingen en behoefte

Uitvoeren

O Doorarrangeren VO Overleg met PasVorm

Overleg met PasVorm

Overleg met PasVorm

Overleg met PasVorm

10 .Jaarplan 2019 – wat gaan we doen?(looptijd 1-8-2018 tot en met 31-7-2019)Thema 2019 Hoe krijgt dit vorm? Aanspreek-

puntHarmoniseren werkwijzen-AB’ers werken kameroverstijgend op een structurele wijze samen.

-Arrangementen worden gemonitord via Grippa.

-Ouders hebben toegang tot het dossier van hun kind in Grippa.

X -Samenwerking wordt zichtbaar in agenda’s, formats en werkwijze.-Per kwartaal worden arrangementen gemonitord.-Uiterlijk per 1-9-2018 hebben alle ouders toegang tot Grippa. School verzorgt dit. IB’ers krijgen hiervoor instructie.

Arlé

Henric

Herbert, Ruud, Henric

ArrangerenJeugdhulp-Op de S(B)O-voorzieningen maakt de jeugdzorg/jeugdhulpverlening structureel deel uit van de ondersteuningsstructuur

X -Afstemmen CO met S(B)O’s. Contacten met gemeenten over brugfunctionarissen.

Piet

Dekkend Netwerk / S(B)O-Tussen de diverse S(B)O-scholen wordt samenwerking en afstemming opgestart en uitgebouwd.

X -Organiseren bijeenkomst(en). Samenstellen ontwikkelagenda en concretiseren van samenwerking.

Piet

Communicatie-SWV Driegang heeft een (vernieuwde) website met daarop informatie voor professionals en ouders.

X -Update huisstijl en website door externe partij.

Henric, Herbert

-Alle medewerkers werken in dezelfde cloudomgeving.

X -Per 1-1-2019: ECR naar cloud. Ruud, Herbert, Henric

-Minimaal per kwartaal verschijnt er een nieuwsbrief.

X Henric

Hoogbegaafdheid-Het aanbod voor hoogbegaafde leerlingen binnen SWV Driegang is in beeld.

X -Overzicht gemaakt. Inhoudelijke definiëring van wat er wordt geboden en voor wie toegankelijk.

Ruud

-Er wordt onderzoek gedaan naar de wenselijkheid van een (tijdelijk) vangnet voor leerlingen die (dreigen) thuis te (komen) zitten.

X -Onderzoek door werkgroep over mogelijkheden van vangnet. I.s.m. gemeenten.

Piet

-Met gemeenten zijn afspraken gemaakt over vervoer van leerlingen die hoogbegaafd zijn en elders onderwijs ontvangen.

X -Via werkgroep leerlingenvervoer.

Henric

Bouw! en Kurzweil-Er is onderzoek gedaan naar een X -Afstemming via REA en Arlé

preventief aanbod ter voorkoming van dyslexie met behulp van Bouw!.

directeurenoverleggen.

Leerlijnen-De AB’ers van Driegang zijn geschoold in de leerlijnenmodule van ParnasSys.

X -Scholing door interne experts. Henric

-Voor leerlingen met een aparte leerlijn wordt gebruikgemaakt van de leerlijnenmodule van ParnasSys. IB’ers zijn hierin geschoold (kamer RMNL en AWW).

X -Scholing door interne experts. Henric

PersoneelDiversen-Er wordt een inspiratiemorgen vormgegeven voor alle personeelsleden van de scholen van SWV Driegang (6-11-2019).

X -Werkgroep 5 jaar Driegang. Arlé

-Nascholing voor medewerkers SWV Driegang over AVG.

X Herbert

· web view8.1.1 algemene werkwijze: onderwijsarrangement gedrag biedt ondersteuning in het...

Documents