1

ฮตเกาคองหลง 12 เดอน(ฮต 12 คอง 14)

จากหนงสอ มลมงดงเดม โดย...สนำา จนทรเพญ และคณะ

ฮต 12 เดอน ทคนอสานนบถอกนมาตงแตบรรพบรษสบทอดกนมา เรยกวา ประเพณ อนชนรนหลงไดรบเปนมรดกตกทอดกนมาตามลำาดบ ความเปนมาทางประเพณนน เรยกวา จารต คนอสานเรยกวา ฮต ในตลอดหนงป เดอนใดมประเพณจงไดของแตละเดอนนน นกปราชญโบราณไดวางฮต 12 ไวดงตอไปน

เดอนอาย (เดอน 1) เปนเดอนทชาวนาเกบเกยวจวนจะเสรจ จงมประเพณดงน

ทำาบญดอกผา แขงกลองเสง ตขาว นวดขาว เลยงตาแฮก ทำาปลาแดก เกบเกยวในนา เตรยมแลนวาว พระสงฆเขากรรมเดอน

เดอนย (เดอน 2) ชาวนาเกบเกยวในนาเสรจนอนเฝาลานขาว กลางคนแลนวาวชกวาว ไดยนเสยงสะนวาวตลอดตอนดก อากาศหนาวชาวนาลกขนมาผงไฟ

พอตกปลายเดอน ปลงขาวในลาน ทำาบญลานขาว พระสงฆเทศนาคมภรพระนางโพสพ

2

ขนขาวขนเลา

เดอน 3 ถาชาวนาเกบเกยวขาวไมเสรจจะชวยกนลงแขกใหเสรจภายในเดอนน ประเพณเดอน 3 มดงน

เอาฝนใสนา เอนขวญขาวจากนาขนเลา ทำาบญเฮอน ขน 15 คำา ทำาบญขาวจ เอาขาวเปลอกถวายวด เอาบญพระเวส บญมหาชาต ลงขวงเขญฝาย

เดอน 4 ชาวอสานวางงาน เปนเดอนพกผอน มบญประเพณดงตอไปน

ทำาบญพระเวส แหพระเวสเขาเมอง ทำาบญแจกขาวหาผตาย

เดอน 5 สมยกอนคอเดอนเรมตนของทกป พอถงเดอน 5 พระอาทตยโคจรเขาสราศเมษ ในทางโหราศาสตรจงทำาพธสงกรานตดงตอไปน

เลนสงกรานต แหสงกรานต รดนำาดำาหวนมนตพระพทธรปลงสรงนำา กอพระเจดยทราย ขนทรายเขาวด บายศรสมโภชนพระพทธรป

3

เดอน 6 สมยกอนบรรพบรษไดปฏบตมาในเดอน 6 มดงตอไปน

เฮดบญบงไฟ ทำาวสาขบชา วนประสต ตรสร ปรนพพาน หดนำาพระเถระ ทำาพธเถระหรอทำาพธเถราภเษก สถาปนา แฮกไฮแฮกนา สรางบานเรอน สรางเรอนหอ ดแล

เดอน 7 เมอถงเดอน 7 ชาวอสานสวนใหญสเฮดบญบานเพอความอยเยนเปนสขของหมบาน

เลยงตาแฮก ปตาบาน มเหศกด หลกเมอง ทำาบญตดป เบกบาน เบกเมอง เตรยมคราดไถลงนา

เดอน 8 พอถงเดอน 8 คนอสานสวนใหญสเตรยมทำาบญทอดเทยน ทอดสาด

หลอเทยนชยถวายพระสงฆตามวด ถวายผาอาบนำาฝน ธปเทยน นำามน ผเฒาผแกเขาวดจำาศล หรอเรยกวา ฟงธรรมในไตรมาส สเขาวดตงแตวน

แรม 1 คำา เดอน 8 เปนตนไป มฟงเทศนทวดตลอดไตรมาส หรอตลอดวนเขาพรรษาเชาเยนเปนประจำา

เดอน 9 เดอนนพงเอาใจใสเพราะเปนประเพณทำาบญ

ทำาบญขาวประดบดนวนเดอนดบ ฟงเทศนสำาใดสำาหนงตลอดวน

4

เดอน 10 ชาวนาปกดำาไฮนาจวนจะเสรจ ทางชาวพทธเรยกเดอนนวา สารทกาล แปลวา ดอกบวบขม เปนวนเพญกลางเดอน

ทำาบญขาวสาก เรยกวา สงขาวเปรตผ วญญาณแหงบรรพบรษ ถวายผาจำานำาพรรษา หรอเรยกวา ผาสบง นำาขาวสาก ขาวนอยไปยายตามหวไฮปลายนา (ไปวางเรยงไว) ฟงเทศนหนงสอในคมภรตลอดวน

เดอน 11 เดอน 11 เปนเดอนออกพรรษา เพราะวาพระภกษสามเณรเขาพรรษา ตงแตวนแรม 1 คำา เดอน 8 จงตรงกบวนปวารณาออกพรรษา

ไตนำามนนอย วนขน 14 คำาตอนเยน ไตนำามนใหญ วนขน 14 คำา ตอนเยน ไตนำามนใหญ วนขน 15 คำา ตอนเยน

ถวายผาหมหนาว ภกษ สามเณร แรม 1 คำา ตอนเชา ตกบาตรเทโวโรหณะทวด ฟงเทศนเทโวโรหณะธรรมมาสน ฟ นฝายตนกาวนไตนำามน 3 วน เพอบชาพระยากาเผอก ซวงเฮอบชาพระยานาค 15 ตระกล ทอดกฐนหอประสาทผง แรม 1 คำา เดอน 11 กวนขาวทพย ขน 11 คำา เดอน 11 ทอดกฐน มพล ตะไล

เดอน 12

ทอดกฐน ทอดปราสาทผง ทอดผาปาและผาปามหาวบาก ลอยกระทง ประธป ประธปเปนพทธบชา

5

ทอดผาหมหนาวทอดขาวเมาถวายพระสงฆ

คอง 14 คอง 14 คอชนหวหนาผใหญ ผไดรบดำารงตำาแหนงเปนผรกษา เพอใหประชาชนอยดกนด คนสมยกอนปฏบตฮตคอง ถาทำาผดธรรมเนยม ถอวา ทำาผดฮตผดคอง อนวาคอง 14 เปนคองชนพระ เจาพระยามหาอำามาตยผปกครองประเทศชาต ทำาใหอยเยนเปนสข จงมคตธรรมโบราณวา “อยาเหนแกเงนแสนไถ อยาเหนแกไพรแสนเมอง หลกธรรมปกครองชาวบาน ซงเนนการปกครองตามฮตประเพณ หรอเรยกวา ฮตบานคองเมองงตอไปน” มดงตอไปน

1) หเมอง อนไดแก ราชทตผฉลาด2) ตาเมอง อนไดแก นกปราชญผสอนภาษาบาล3) แกนเมอง อนไดแก พระสงฆเถระทรงธรรมวนย4) ประตเมอง อนไดแก ศาสตราวธสงสมไวปองกนเมอง5) รากเมอง อนไดแก หมอโหราศาสตร ดาราศาสตร6) เหงาเมอง อนไดแก โคตรวงศ เฒาแกผกลาหาญมนคง7) ขอเมอง อนไดแก กวานบานและตาแสงราษฎรผซอสตย8) ฝาเมอง อนไดแก ทหารผแกลวกลา ชำานาญขาศกได9) แปเมอง อนไดแก ทาวพระยาผมศลธรรม10) เขตเมอง อนไดแก เสนาอำามาตยผรแดนเมองรกษาไวมนคง11) สตเมอง อนไดแก เศรษฐ พอคา คหบดมงม12) ใจเมอง อนไดแก พระราชกมาร หมอยารกษาโรค13) คาเมอง อนไดแก บเงนบทอง ตนไมมคาและพลเมอง14) หมอกเมฆเมอง อนไดแก เทพอารกษ มเหศกดหลกเมอง

ฮต 12 คอง 14 (จากหนงสอ ประเพณโบราณไทยอสาน พระมหาปรชา ปรญญาโณ)

6

คำาวาฮต ตรงกบศพทบาลวา จารตตะ สนสกฤตวา จารตระ แปลวาขนบธรรมเนยม แบบแผน ความประพฤตดงาม หรอประเพณ ฮตนน ม 12 อยาง หรอประเพณทำาบญสบสองเดอน มดงตอไปน

1.บญเขากรรม

ภกษผตองอาบตสงฆาทเสส ตองอยกรรมจงจะพนอาบต ญาตโยมผหวงบญกศลไปบรจาคทาน รกษาศล ฟงธรรม เกยวกบการเขากรรมของพระภกษ เรยกวา บญเขากรรม กำาหนดเอาเดอนอายเปนเวลาทำา จะเปนขางขนหรอขางแรมกได วนทนยมทำากน กำาหนดเอาวนขน 15 คำา เพราะมกำาหนดทำาในระหวางเดอนอาย จงมชอเรยกอกอยางหนงวา บญเดอนอาย

มลเหตแหงการทำา ภกษผตองอาบตสงฆาทเสสแลวตองเขากรรม ถาไมเขากรรม ถอวา ไมบรสทธ แมจะบำาเพญคณงามความด กไมอาจบรรลมรรคผลได มตวอยางเลาไวใน สมยพระกสสปพทธเจา ภกษหนมรปหนงลองเรอไปในแมนำาคงคา เอามอจบใบตะไคร เมอเรอแลนไป ใบตะไครขาด ทานคดวาเปนเรองเลก เวลาใกลจะตายคดจะแสดงอาบต แตหาพระภกษจะรบแสดงไมม แมทานจะบำาเพญธรรมอยในปานานถง 2 หมนป กไมอาจบรรลธรรมชนสงได เวลาตายไปแลว ไดไปเกดเปนพญานาคชอ เอรกปต คงจะเปนเพราะเหตน นกปราชญโบราณอสานจงไดจดการเขากรรมไวใหเปนประเพณ

พธทำา ภกษผจะเขากรรม ตองจดแจงสถานทใหสะอาด ตงนำากนนำาใชใหเพยงพอ ททจะเขากรรมเปนกระทอมเลกๆ เลอกเอาวดทไมมภกษมาก ไมมภกษสญจรไปมา เมอถงเวลาแลว ภกษผจะเขากรรมนน หมผาเฉลยงบา เขาไปหาสงฆ กราบพระเถระ แลวกลาวคำาขอปรวาสกะสงฆ อยปรวาสครบกำาหนดแลวขอมานต อยมานตครบ 6 ราตร แลวขออพภาน เมอสงฆใหอพภานแลว ถอวาออกกรรมเปนผบรสทธแลว สำาหรบคฤหสถ ในขณะทพระภกษเขากรรมนน คอยรบใชทานและถวายจตปจจยไทยธรรม จนกวาทานจะออกจากกรรม เมอทาน

7

ออกจากกรรมแลว กจดใหมการฟงเทศนตลอดวน การทำาบญแกพระผออกจากกรรมน ถอกนวาไดบญกศลมาก

2.บญคณลาน

สถานทททำาสำาหรบนวดขาว เรยกวา ลาน การนำาเอาขาวทนวดแลวมากองขนใหสง เรยกคณลาน ชาวนาททำานาไดผล เมอตองการบำาเพญกศลมใหทาน เปนตน กจดเอาลานเปนสถานททำาบญการทำาบญในสถานทดงกลาว เรยกบญคณลาน กำาหนดเอาเดอนยเปนเวลาทำา เพราะมกำาหนดการทำาในเดอนย จงมชอเรยกอกอยางหนงวา บญเดอนย

มลเหตแหงการทำา เรองเดมมวา สมยพระพทธเจา ทรงพระนามวา กสสปะ มชาวนาสองพนองทำานารวมกน เมอขาวเปนนำานม นองชายอยากจะทำาขาวมธปายาส ถวายแดพระสงฆ มพระกสสปะเปนประธาน ชวนพชาย แตพชายไมสามารถทำาได จงแบงนากน พอนองชายไดกรรมสทธในทนาแลว กเอาขาวในนาของตนทำาทานถง 9 ครง คอเวลาขาวเปนนำานม 1 ครง เปนขาวเมา 1 ครง เกบเกยว 1 ครง จกตอกมด 1 ครง มดฟอน 1 ครง กองในลาน 1 ครง ทำาเปนลอม 1 ครง เวลาฟาดขาว 1 ครง ขนใสยงฉาง 1 ครง การถวายทานทกครง นองชายปรารถนาเปนพระอรหนต ครนมาถงศาสนาพระโคดม นองชายไดมาเกดเปนพราหมณ นามวา โกญทญญะ ไดออกบวชเปนพระภกษองคแรกไดเปนพระอรหนต และไดรบสมณฐานนดรศกดทรตตญญ สวนพชาย ไดถวายขาวในนาเพยงครงเดยวคอในเวลาทำานาแลว ไดตงปณธานขอใหสำาเรจเปนอรยบคคล ครงมาถงศาสนาพระโคดม ไดมาเกดเปนสภททปรพาชก บวชในพระพทธศาสนา แตไมมโอกาสเขาเฝาพระพทธเจา พระองคจะเสดจดบขนธปรนพพาน ไดเขาไปทลถามความสงสยพระองคภายในมานเวลาจบเทศน ไดสำาเรจ

8

เปนอนาคาม เปนอรยะบคคลองคสดทาย การถวายขาว เปนทานมอานสงสมาก จงถอเปนประเพณถวายมาจนทกวนน

พธทำา จดเอาลานเปนสถานททำาบญ บอกกลาวญาตพนองใหมารวมทำาบญ นมนตพระสงฆมาเจรญพระพทธมนต จดนำาอบนำาหอมไวประพรม ขงดายสายสญจนรอบกองขาว เมอพระสงฆเจรญพระพทธมนตแลว ถวายอาหารบณฑบาต เสรจแลวเลยงแขกคน พระสงฆอนโมทนา ประพรมนำาพระพทธมนต นำาพระพทธมนตนำาไปรด ขาวนา ววควาย ตอไปทำาพธสขวญ การสขวญครงนสใหเจาของนาและควาย โดยถอวาใหเกดความสขสวสด นอกจากนแลวมการทำาบญคม และบญกมขาวใหญ

บญคม หมบานหนงหรอกลมหนง มการรวมกลมกนทำาบญ เรยกบญคม พธทำา คนในคมนน ทกครวเรอนพากนปลกปะรำาขน กลางคนนำาดอกไมธปเทยนมารวมกนมารบศลฟงเทศน มมหรสพครบงนตลอดคน รงเชามการถวายอาหารบณฑบาต

บญกมขาวใหญ การนำาขาวเปลอกมารวมกน ทำาบญกมขาวใหญ พธทำาเหมอนกบบญคมตางแตสถานททจะทำาบญกมขาวใหญ ตองเปนศาลากลางบาน หรอศาลาโรงธรรม ทกครวเรอนหาบขาวเปลอกของตนออกมารวมกน กลางคนมการเจรญพระพทธมนตรบศลฟงเทศน มมหรสพ ตอนเชามถวายอาหารและถวายขาวเปลอก การทำาบญกมขาวใหญถอวาไดบญกศลมาก จงมคนนยมทำากนเปนประจำาทกๆ ป และทกหมบานดวย

3.บญขาวจ

ขาวเหนยวทป นโรยเกลอทาไขไก แลวจไฟใหสก เรยกขาวจ การทำาบญมการใหทานขาวจเปนตน เรยกบญขาวจ การทำาบญขาวจ มคนนยมทำากนมาก เพราะถอวาไดบญกศลมาก และเปนกาละทานชนดหนง เวลาทำากำาหนดเอาเดอนสาม เพราะมกำาหนดเชนน จงมชอเรยกอยางหนงวาบญเดอนสาม

9

มลเหตแหงการทำา มเรองเลาไวในพระธรรมบทวา คราวหนง นางปณณทาส ไดทำาขนมแปงจ (ขาวจ) ถวายแดพระพทธเจาและพระอานนท นางคดวา เมอพระองครบแลวคงจะไมฉน เพราะอาหารของเราไมปราณต คงจะโยนใหกาและสนขกนเสย เมอพระองคทรงทราบวาระจตของนางปณณทาสแลว จงรบสงใหพระอานนทปลาดอาสนะลง ทรงประทบนงฉนขนมแปงจ ณ ทนน พอนางปณณทาสไดเหนกเกดความปตยนดสดกำาลง พระองคทรงแสดงธรรมใหฟง นางกไดบรรลโสดาปตตผล เปนอรยบคคล เพราะขาวจเปนมลเหต ดงนน ชาวนาเมอเกบเกยวแลว จงพากนทำาบญขาวจ เพราะการถวายขาวจมอานสงสมาก

พธทำา ชาวบานจดหาฟนและไมเสยบมาไวทเรอนของตน รงเชาจดไฟขน เอาขาวเหนยวป นเปนป นๆ โรยเกลอจไฟ เอาไขไกทาใหทวแลวจไฟใหสก เอานำาออยยดเขาขางในป นขาวจกะใหพอดทจะกนและทาน แลวนมนตพระสงฆมารวมกนทศาลาโรงธรรม ญาตโยมกมาพรอมกนแลว อาราธนาศล วาคำาถวายขาวจ เสรจแลวเอาไปใสบาตร พระสวดมนตจบแลว ญาตโยมยกอาหารคาวหวานไปถวาย พระสงฆฉนเสรจแลว อนโมทนา เสรจพธถวายขาวจ ตอนไปพระสงฆจะเทศนฉลองขาวจ และเทศนหนงสอลำาตางๆ ตลอดวน นอกจากบญขาวจนแลว ปจจบนนเพมการทำาบญมาฆะบชาเขามาอก เพราะมาฆะบชากเปนวนสำาคญอกวนหนง มาฆะบชานตรงกบวนเพญเดอนสามบญมาฆะบชา มาฆะเปนชอของดาวฤกษ เรยกงายวาฤกษเดอนสาม การทำาบญเกยวกบการบชาดวยดอกไมธปเทยน เปนตน โดยประสงคจงใจตอพระพทธเจาเทานน เรยกบญมาฆะบชา

มลเหตแหงการทำา วนเพญเดอนสาม เปนวนพระศาสนาทสำาคญวนหนง คอวนนน พระพทธเจาแสดงหวใจหรอหลกพระศาสนาไวโดยยอคอ

1. สพพาปาปสส อกรณง อยาทำาความชว

2. กสลสสปสมปทา ทำาแตความด

3. สจตตปรโยทปนง ชำาระใจใหสะอาด

10

ทง 3 น เปนหลกคำาสอนของพระพทธเจา หรอเรยกวา โอวาทปาฏโมกข การแสดงโอวาทปาฏโมกข พรอมดวยองค 4 คอ

1. พระอรหนต 1,250 องค มาประชมพรอมกน ณ เวฬวนมหาวหาร

2. ทานเหลานนอปสมบทจากพระพทธเจา

3. ทานเหลานนมไดนดหมาย ตางมาเอง

4. วนนนเปนวนเพญเดอนสาม

จากเหตมหสจรรยดงกลาว จงเรยกวนนวา จาตรงคสนนบาต คอวนประชมใหญเมอถงวนเชนน ชาวพทธ จงพากนทำาการบชาดวยอามสและปฏบตบชา

พธทำา พระสงฆในวดจดทำาความสะอาดบรขาร และสถานท ปลาดอาสนะ ตงนำาใชนำาฉนไว สำาหรบญาตโยมตอนเชาทำาบญตกบาตร องคาสพระภกษสงฆสมาทานศลฟงเทศน ตอนกลางคน

ทงพระสงฆและญาตโยม จดเครองสกการะมาประชมกนทลานวด ยนหนหนาตรงพระสถปหรอพระพทธรป จดธปเทยน พระสงฆเปนผนำา ญาตโยมเปนผตาม กลาวคำาบชาดงน

คำาวามาฆะบชา อชชายงมาฆปณณ ม สมปตตา มาฆนกเขตเตน ปณณจนโท ยตโตยตถ ตถาคโต อรหงสมมา สมพทโธ จาตรงคเก สาวกสนนปาเต โอวาทปาฏโมกขง อททส ตทาหอฑฒเตรสาน ภกขสตาน สพเพสงเยว ขณาสวานง สพเพ เต เอหภกขกา สพเพป เต อนามนตตาว ภควโต สนตกง อาคตา เวฬวเน กลนทกนวาเป มาฆปณณมยง วฑฒมานกจฉายาย ตสมง สนนปาเตภควา วสทธตตมโปสถง อกาส โอวาทปาฏโมกขง อททส อยง อมหากง ภควโต เอโก เยว ขณาสวานง มยนทาน อมง มาฆปณณม นกขตตสมยง ตกกาลสทสง สมปตตา สจร ปรนพพตมป ตงภควนตง อนสสรมานา อมสมง

11

ตสส ภควโต สกขภเต เจตเย อเมห ทปธปปปผาท สกกาเรห ตงภควนตง ตาน จ อฑฒเตรสาน ภกขสตาน อภปชยาม สาธ โน ภนเต ภควา สาวกสงโฆ สจรปรนพพโตป คเณห ธรรมาโน อเม สกกาเร ทคคตปณณาการภเต ปฏคคณหาต อมหากง ทฆรตตง อตถายหตาย สขายฯ คำาแปล ดถเพญมาฆฤกษน มาถงพรอมวนนแลว ดถใดเลา สมเดจพระสมมาสมพทธเจาของเราทงหลาย ไดทรงแสดงโอวาทปาฏโมกขขน ในทประชมสาวกสงฆ พรอมดวยองค 4 ประการ คอพระภกษซงประชมกนนน 1,250 องค ลวนแตเปนพระขณาสพอรหนตอปสมบทดวยเอหภกขอปสมปทาไมมผใดเรยกมายงสำานกพระผมพระภาคเจา ณ อารามเวฬวน เวลาตะวนบายดถมาฆปณณม ขาพเจาทงหลายมาถงมาฆปณณมนคลายกบวนสาวกสนนบาตแลว มาระลกถงพระผมพระภาคเจา แมปรนพพานนานแลว เคารพบชาพระผมพระภาคเจา กบพระสงฆสาวก 1,250 องค นน ดวยสกการะมดอกไมธปเทยนเปนตนเหลาน ณ เจดยสถานคอพระสถปและพระพทธรป ซงเปนพยานของพระผมพระภาคเจานน ขอสมเดจพระผมพระภาคเจากบสาวกสงฆ แมปกอกลรนพพานนานดวยดแลว ยงดำารงอยดวยพระคณทงหลายจงทรงรบเครองสกการะเหลานซงเปนบรรณาการของคนจน เพอประโยชนเกอกล และความสขแกขาพเจาทงหลายสนกาลนานเทอญ จบแลวเดนปทกษนคอเวยนขวา 3 รอบ รอบแรกระลกถงพระคณพระพทธเจา รอบสองระลกถงคณพระธรรม รอบสามระลกถงคณพระสงฆ แลวนำาเครองสกการะไปวางไวในททจดไว รวมกนประชมทำาวตรสวดมนตฟงเทศนเปนอนเสรจ

4.บญพระเวส

บญทมการเทศนพระเวสหรอมหาชาต เรยกบญพระเวส หนงสอมหาชาตหรอเวสสนดรชาดก เปนหนงสอชาดกทแสดงจรยาวตรของพระพทธเจา คราวพระองคเสวยพระชาตเปนเวสสนดรเปนหนงสอเรองยาวม 14 ผก บญพระเวสสนดรกำาหนดทำาในเดอนส เพราะมกำาหนดการกระทำา จงเรยกชออกอยางหนงวา บญเดอนส

12

มลเหตแหงการทำา มเรองเลาไวในหนงสอเทศนมาลยหมนมาลยแสนวา ครงหนงพระมาลยเถระไดขนไปไหวพระธาตเกตแกวจฬามณบนสวรรคชนดาวดงส ไดไปพบและสนทนากบพระศรอรยเมตไตรโพธสตว ผซงจะมาเปนพระพทธเจาในอนาคต เมอพระศรอรยเมตไตรไดทราบความประสงคของมนษยจากพระมาลยแลว จงสงความมากบพระมาลยวา ถามนษยตองการพบและรวมเกดกบทานจงอยาฆาตบฑโบยพอแม สมณพราหมณาจารย อยาทำารายพระพทธเจาและยยงใหพระสงฆแตกกน ใหตงใจฟงมหาเวสใหจบในมอหนงวนเดยว จะไดเกดรวมและพบเหนพระองค อาศยเหตน ประชาชนจงพากนเอาบญมหาชาตเปนประจำาทกป

วธทำา วดใดจะทำาบญพระเวส พระสงฆจดแบงหนงสอออกเปนกณฑ กะใหพอดกบจำานวนพระเณรในวด และจำานวนพระทนมนตมาจากวดตางๆ ครนแบงหนงสอแลวกแบงเรอนทจะรบกณฑเทศนและรบพระภกษพรอมทงญาตโยมทจะมาในงาน แลวใหเจาศรทธานำาหนงสอไปใส การไปใสหนงสอมสลากนมนต

สลากนมนต เขยนตวธรรมใสใบลานหรอกระดาษวาวฒธรรมคำาฝงขาทงหลาย ภายในมอาชญาธรรมเปนเคา ภายนอกมอาชญาสทธเปนประธาน ไดพรอมกนจดใหมการทำาบญมหาชาต ขนท.............................ใน.............................คำา เดอน...............................เปนวนโฮม มการบวชนาคและหดสรงวน............................คำา เปนวนแสดงธรรมขอนมนตอาชญาธรรมไปเทศนา โปรดออกตนญาตโยมและบอกญาตโยมและเมอบอกเตนเอนปาวญาตโยมบานน ไปทำาบญดวยกน เทอญ เอาสลากนกบหนงสอเทศนไปนมนตพระสงฆ ถงวนงานทานจะพาญาตโยมของทานมาการตอนรบและเลยงดพระสงฆและญาตโยมทมาในงานเปนหนาทของเจาศรทธาทไปนมนต ถากฎวหารไมพอ กจดปลกปะร ำาในลานวดแบงกนเปนทท

เมอถงวนรวม ญาตโยมภายในบานจะมารวมกนทศาลาโรงธรรม เพอจดเตรยมเครองสกการะ มขาวตอกดอกไม ธปเทยนทง อยางละพน ทงใหญ

13

8 อน ปกไวในทศทง 8 รอบศาลาโรงธรรม ตงหมอนำามนต 4 หมอ แลวปลกหออปคตขนทางทศตะวนออกศาลาโรงธรรม

หอพระอปคต หอพระอปคตนนใชเสาไมไผ 4 เสาปลกใหสงเพยงตา เอาฝาขนแตะแอม 3 ดาน เอาบาตร รวม กระโถน กานำา จวร ไมเทาเหลกใสไวในหอ เวลาบาย 3 โมง จดเครองสกการะไปเชญเอาพระอปคตมาอยหอ สมมตวาทานอาศยอยแมนำา หวย หนอง หรอทใดทหนงใกลกบทนน

มลเหตของพระอปคต เรองเดมมวา พระอปคตเปนพระเถระผมฤทธ นรมตกฏอยกลางแมนำามหาสมทรครงพระเจาอโศกมหาราชรวบรวมพระบรมธาตของพระพทธเจาจากทตาง ๆ มาบรรจไวในสถปทพระองคสรางใหม เสรจแลวจะทำาการฉลอง จงทรงปรวตกถงมาผเคยเปนศตรคเวรของพระพทธเจา จงรบสงใหไปนมนตพระอปคตมาในพธ เมอมารรวาพระเจาอโศก จะฉลองเจดย กมาแสดงอทธฤทธโตตอบกบพระเจาเถระ ครงสดทายพระเถระนรมตหนงสนขเนาผกแขวนคอมารไวมารแกเอง และใหผมฤทธชวยแกกแกไมได มารจงยอม พระเถระแกหนงสนขเนาออกแลวใหเอาตวไปกกไวบนยอดเขา การฉลองเจดยของพระเจาอโศกจงปลอดภย อาศยเหตนในงานบญพระเวสทกงาน จงนยมเชญประอปคตมาเพอปองกนมา

คำาเชอเชญพระอปคต โอกาสะ โอกาสะ ฝงขาทงหลายภายในมพระสงฆเปนเคา ภายนอกมออกตนเปนประธาน พากนจดเครองสกการะมาขวบไหวแกยอดไทอปคตเถระตนมฤทธองอาจ นรมตผาสารทแกวกฎกลางนททแมนำาใหญมกใครดวยพรหมจาร อยสขบอโศกเศรา บดนฝงขาพเจาทงหมาย พรอมกนฟงยงพระเวส ในชวงเขตอาฮาม ขออญเชญเจากตนทงคณคามมากเปนอาชแพแกผในจกรวาลขอจงไปผาบมารทง 5 อนจะมาเบยดเบยนฝงขาทงหมายใหหายโภยภยอนตรายทกสำา พรอมพรำาถวนทกประการกขาเทอญ พอวาคำาเชอเชญจบแลว กตฆองรองปาวถอบาตรไตรจวรแหมาเวยนหอ 3 รอบ แลวเอา แลวเอาสงของวางในหอนนเวลาเพลและจงหน จดหาอาหารคาวหวานไปไวในหอนนดวย ตอไปเตรยมการไปแหพระเวส

14

พธแหพระเวสเขาเมอง เมอไดเวลาบาย 4 โมง เศษทางวดจะตกลองโฮมพระสงฆ และญาตโยมจะไปรวมกนทวดจดเอาฆองกลอง และธรรมสนพรอมดวยพระพทธรปแหไป ณ ชายปาใกลบาน ซงเปนปาทมดอกไม เมอไปถงแลวตางคนตางเกบเอาดอกไมมา หวหนาพาไหวพระรบศลและฟงเทศน การเทศนในพธนเทศนเชญพระเวสสนดรเขาเมอง จบแลวกแหแหนตฆองหาบพระพทธรปและพระสงฆออกกอน กระบวนแหดเปนการสนกครกครนมากเมอมาถงศาลาโรงธรรมกแหรอบ 3 ครง แลวนำาดอกไมไปบชาวางไวขางธรรมาสน

พธลงวด พอกนแลงแลว ทางวดจะตกองโฮมตอนนพระสงฆและญาตโยมมาลงวด ประชมทำาวตรสวดมนต ฟงเทศนมาไลยหมนมาไลยแสน ฉลองพระเวสปดรายการดานนมนตพระเสยงดใหเทศนมะท ดเปนการเบกบานสำาราญใจ เพราะชายหนมหญงสาวผเฒาผแกทมาในงานนทงหมด จะมารวมกนในสถานทนเมอไดเวลากกลบบานไปพกผอน

พธแหขาพนกอน ขาวเหนยวทป นเปนกอนเลก ๆ ทำาเสยบไม กะใหได 1,000 กอน เพอเอาบชาคาถาพนเรยกขาวพนกอน เมอไดเวลาตส กจดการแหขาวพนกอน

คำาบชาขาวพนกอน การแหขางพนกอน แหรอบศาลาโรงธรรม มหวหนาวาคำาบชา พวกลกนองวาตาม นะโม นะไม จอมไตรปฎก ยกออกมาเทศนาธรรม ขนหมากเบงงามสะพาส ขาพนกอนอาชญบชา ชาเฮาสามดวงยอดแกว ขาไหวแลวถวายอาชญบชา สาธ วาดงนไปเรอย ๆ จนครบ 3 รอบ แลวขนไปบนศาลาโรงธรรมตอนนญาตโยมพากนทำาวตรเชา อาราธนาศล อาราธนาเทศน สำาหรบอาราธนาเทศนน โบราณนยม อาราธนาเทศนพระเวสโดยเฉพาะ เพราะการทำาบญพระเวสถอเปนพระเพณทสำาคญยง

คำาอาราธนาพระเวส สณนต โภนโต เย เทาวาสงฆา ดราเทพดาเจาทงหลาย อนยายยงอย ทกหมไมไพรพนอมทกเหาฮอมฮาวปา ทกประเทศทาฮาวเขา ทก

15

แถวเถาเถอนถำา ทกทานำาและวงปลา พรรณนาฝงเผดและผอนมใจโหดฮายโทสะ จงใหเจาทงหมายปะละเสยยงใจอนเปนบาปใหคอยโสภาพ เงยงโสตฟงธรรม เดาดาจำาจอไว เปนประทปใตสองตาทาง ฝงหมเทวดาทงหมาย อนรกษาวดวาประเทศทางเขตใตฮอดหลผทางเหนอมผาไดผาดาง ทางขางซายกรงศรอยธยา ทางฝายเหนอมแดนแกวเปนเขตทกประเทศดาวอนอยหองพระสธา กบทงนางธรณจำาจอนำา เปนผคำาฝงหมปาณา ฝงหมเทวดาเจาทงหลาย ภายบนมพระอนทรพญาพรหม จงลงมาโมทนาซงธรรมอนฝงขาทงหลาย (ภายในมสมเดจมหาราชครเปนเคาภายนอกมมหาราชตนเปนอาชญในเมองแกวราชอบลกบกนกลยาเมยมงลกแกวกงชายา กบทงราชปตามารดา พอแมเฒาแกพรอมกนมาทงราชาแลอปฮาช ทงนกปราชญและอาจารย เนคมา ชาวนคมบานนอก อนอยขงขอกเมองแกวราชาอบล ) ชวนกนมาพรอมแพง แตงเครองไหวบชา สหสสาหลายมมาก ดอกอบลหลากพอพนบวแดงบานไขกาบ ดอกผกตบอาจเขยวนล ดอกกลางของหลายบอนอย พนหนงคอยขนขวาย ชอทงยายสะพาสขาพนกอนอาชญบชา บดนเขาจกแจกคาถาเวสสนดรชาดกเปนคาถาพนผจกแบงเปนกณฑ ไดสบสามกณฑ พรรณนาในทศพรกณฑเปนเคา มสบเกาคาถา ขาจกแบงบชาแลสงแลสบเกา บชากณฑ เคาชอทศพร หมพานต กณฑถวนสองมคาถาฮอยสามสบสคาถา เครองบชาถวายไว ทานขนธกณฑถวนสาม มคาถาหลายสองฮอยเกา ยอเครองฮอยบชา วนปปเวสกณฑถวนส มหาสบเจดคาถา เครองบชาแบงไว บชากณฑถวนหนามเจดสบเกาคาถา เครองบชาบขาดบตก จลพนกณพทถวนหนา มสามสบหาถาถา เครองบชาจดแตงไว มหาพนกณฑถวนเจดมแปดสบคาถาเครองบชามไว กมารณฑถวนแปดมฮอยหนงคาถาเครองบชาครบถวนมทรกณฑถวนแปดมฮอยหนงคาถาเครองบชาแบงไวซอน สกบรรพกณฑถวนสบ มสสบสามคาถาเครองบชาสะพาสงามด ฉขตตยกณฑถวนสบสองมสามสบหกคาถา เครองบชาบนอย นครกณฑถวนสบสามมสสบเกาคาถา เครองบชาแตงถวนมครบลวนยอถวายคาถาทงหลายรวมกน สหสสงไดพอพนครบถวน แตงเครองลวนบชา แลวจงเชญมายงเทวดาทกเพศ ใหมาฟงยงเทศนา บดนฝงขาทงหลายขออาราธนาพระเจาผวเศษขนเทศนามหาเวสชาดก อนพระธรรมสงคาหกาจารย เจายกมาเทศนาวา อาทกลยานง มชเฌกลยาณงปะรโย สานะกลยาณง สาตถง สพยญ ชนง เก

16

วลปรปณณง ปรสทธง พรหมจรยง ปกาเสถโนโอกาสะ อาราธนงกโรม การอาราธนาเทศนพระเวสนน ถาไมตองการวายาวจะตดบทสน ๆ กไดขนตรง อาทกบยาณงฯ เปฯ อาราธนง กโรม เทานกไดแลวพระสงฆทานจะเรมเทศนสงกาส คอพรรณนาอายกาลของพระพทธศานาเรมแตตนไปจนถงอนตรธาน การเทศนพระเวสไมมเวลาพกในระหวางแมจะเปนเวลาฉนเชาฉนเพลกเทศนไปเรอย ๆ จวนจะถงเวลาเพล ญาตโยมจะจดกณฑเทศนคนละกณฑออกมารวมกนทวด แลวแหรอบศาลาโรงธรรมนำาไปถวายพระเณรทตนนมนตมา เวลาบายโมงจะมบานใกลเคยงแหกณฑหลอนมาถาถกองคใดเทศน จะถวายองคนนการเทศนจะไปจบเอาอยางชาเวลา 4 ทม เมอจบแลวจดขนดอกไมวาคำาขอขมาโทษ

คำาขอขมาโทษ โอกาสะ โอกาสะ ฝงขาทงหลายทงหญงชายแลนงทาว ฝงบาวและฝงสาวทงลอาวและพอแม เฒาแกแลลงตา ทงทาวพญาเสนาแลอำามาตยทงนกปราชญแลปโรหต ทงบณฑตและชาวเมอง มศรทธาเฮองพรำาพรอม ใจออนนอมในธรรม บางพอมเงนคำาตามแตได บางพองมดอกไมแลผงเทยนในเสถยรชมชนยอยนพรอมกนมา มคลานแลเหมยงหมาก หมายหลากพรอมอาหาร มของหวานเปนเคาคอวาเขาตมเขาหนม เขามธปายาสเขาปาดแลเขามน สพพะสนปงจหมกมอกหมแกมแกง เปนของแพงอนประณต แซบซอมซดเพงใจตามใจใสตกแตง พรอมกนแลวจงนำามาถวายบชาเคนแจกแกพระแกเจาทงสาม ในอาฮามขวงเขตถวายเจากตนวเศษกหากแลวบรบวรณ บดนฝงขาทงหลาย ประมวลมายงเครองบชา 2 ประการ คอบชาภายในและภายนอก ภายในคอจตใจขนธทงหา ภายนอกคอขาวตอกดอกไม ธปเทยน ฝงขาทงหลายจดแจงมาเลยนตงไวเซงหนา แลวอธษฐานใหเปนหาโกฐาส ปฐมโกฐานหนงนน ฝงขาทงหลายของถวายบชาแกพวกสพพญญเจา ตนเปนเคาโผดสตวเนองนองโกฐาสอนถวนสองขอถวายสมมา บชาพระนวโสกตรธรรมเจาเกาดวงงาม โกฐาสอนถวนสของถวายสมมาบชาแกพระสถปฮปพระพทธเจาแลเจดย ทงพระศรมหาโพธอนอยในหมนโยชนชมภ ดตระการงามในมนษยแหลงหลา โกฐาสอนถวนหาขอถวายสมมาบชาแกเทพบตรเทวดาพญาอนทรพญาพรหมพญายมบาลทาวจตโลกบาลทงส นางนอยนาถเมขล นางธรณอสรเปนเคาอนเปนเจาพระสธาฝงขาทงหลาย บอาจจกนบจกคณนา

17

ลำาดบตอเลยนกนมายงโทษ อนเปนเคาตราบตอเทาบดนกด โทษอนเกดจากกายวจมโนทวารวถจตใจ หลอนวาไดหลงไหลพลนพลาด บฉลาดอาจวาแมนครอบธรรม คดวาบเปนกรรมแลโทษ หลอนวาไดปากโพดและไดกลาววาจาไดครหาตเตยนพระพทธเจารปเจาวาบงาม องคฮามนนยงสงสกสะหนอย องคนอยนนยงตำาพอประมาณ องคกลางนนหนาบางบอซอยโซต องคใหญนนหนาโพดบเสมอกน หลอนวาไดตพระจอมธรรมวามสอนเศรา ขอแดพระเปนเจาจงโผดกรณา อยาใหเปนโทษาโทษตอง เปนบาปของอยในวฎฎะสงสาร ประการหนงฝงเขาทงหลายไดตกแตงยงทาน มเครองหวานเครองสม มเครองตมเครองแกงหลอนวามดำาแดงตกใส เปนฝนไงปวไป เปนครองสดวสยบฮเมอ คดวาเชอใจแลวแลนำามา ถวายบชาเคนแจกแกพระแกวเจาทงสาม ในมาฮามขวงเขต ถวายแกเจากตนวเศษกหากแลวบรบวรณ บดน ฝงขาทงหลายทงตายายและเดกนอย ยนระหอยแลนนำามา นำาลงตาแลพอแม เขายแตแลนแลนแลยนดบางพองตหงคแลสบขาง บางพองยางไปมาตามประสาเดกนอย บางพองไหอนออยอยากกนนม บางพองไดเหยยบตมเขามาในขวงเขต บางพองปดพวงเพศผลาบางพองปดอมพามมวง บางพองแลนเตนขวงหยอกไยกน โรทนตาฮองใหไดไมคอนแลวไลตกน เปนอนนนพนทบอเงยบงเมอฟงธรรม เปนครองบยำาแลประมาท หลอนวาไดมานงฮวมสาดแลฮวมหนง ไดตางหลงแลตางขาง หลอนวาไดปลอยชางมาแลงวควายเขามาในขวงเขต ขอแกเจากตนวเศษจงไดอนญาโต อยาไดเปนโทโสโทษตอง เปนบาปของนำาไป สดวสยเมอจกมาณาต คนวาคละคลาดแลวขอใหไดเมอเมองแกวชอวานรพาน

ประการหนง ฝงขาทงหลายทงหญงชายแลพอแม ทงเฒาแกแลลงตา พรอมกนมาในขวงเขตเหตอยากไดครองเมอเมองฟาและนรพาน หลอนวาอยเหงนานหนกเหนอยไดเหยยดเมอยแขงขา เทยวไปมาแลกลาวเวายามเมอพระสงฆเจายงเทศนาธรรม บจำานำาเอาหตอ บางพองคดฮอดบานแลเฮอน ใจบดเบอนควหนเมอบานขครานแลวบคนมา เมอนอกดอมภรยาและลกเตา หลอนวาไดกนเหลาแลสรา มวเมาตาคดวาแมนของชน ตกยนแจกยายกนยามเมอวนมอเชา ลางเทออายกลนเทาพระสงฆเจาองคทะรงธรรม จงนำาเอามายงโทษฝงขาทงหลาย มาตงไวชองหนาแลว จงใหเปนโหสกรรมนำาเสยเซงโทษอยาไดเปนสคคะนวารณะมคคะนวารณธรรม กรรมอนหามครองเมอ

18

เมองฟาแลนรพาน กขาเทอญ จตตาโรธมมา อนวาธรรมทงสประการ คอ อาย วรรณะ สขะ พละ จงปวตตนาถาวรในขนธสนดาน แหงฝงขาทงหลายทกตนทกคนกขาเทอญนพพานะปจจไย โหต

คำาขอขมาโทษอยางยอ ถาไมตองการวาพสดารกวาโดยยอวา โย โทโส โมหจตเตน พทธนสมง (ธมมสมง สงฆสมง ) ปกโต มยา ขมถ เม สพพง โทสง สพพาปาปงวนสสต วาดงน 3 จบ กมความหมายกวางเหมอนกน

พอวาคำาขอขมาโทษจบแลว จำาเครองสกการะไปถวายพระสงฆ แลวทานจะใหพรเปนเสรจพธ ตอแตนนพระสงฆจะสวดชยนโต พระเถระนำาประพรมนำาพระพทธมนต เสรจแลวญาตโยมจะแบงเอาดายสายสญจนและนำามนตไปรดลกหลาน บานเรอน เพอใหอยสวสดตลอดกาล

หมายเหต เกยวกบบญพระเวสน มขอทนาสงเกตอยหลายอยางคอผเทศน ผฟงและผแหกณฑ ผเทศนกอนจะมาเทศนใหซกซอมหนงสอ หดทำานองใหถกตอง หนงสอเทศนใหหาคมภรใส แบกใสบาขวาเดนออกหนากอนจะขนธรรมมาสนใหกราบพระประธาน และพระเถระกอนถอคมภรดวยมอขวายกขนสงเพยงราวนม นงพบเพยบหรอขดสมาธบนธรรมมาสนตงตวใหตรง อยางนงกระโหยง เอามอคำาคาง ผฟงเทศนกใหตงใจฟงอยาไดคยกนใหฟงเอาความร รแลวใหประพฤตตาม ผแหกณฑเมอแหเขาไปถงบรเวณวดแลวใหหยดตฆองกลอง เพยงแตแกเวยนรอบศาลาโรงธรรม แลวเอากณฑเทศนไปตงไวคอยถวายพระภกษผเทศน การแหอยางอกทกครกโครมเหมอนกบเลนลเกรำาวง ถงแมจะเปนสนกเพลดเพลนกจะเปนบาปกรรมเปนทดหมนเยยบหยามของผคนผรหลกนกปราชญ หรอคนตางชาตตางศาสนา จงตองระมดระวงเรองนใหจงหนก

5.บญสรงนำา

การรดนำาพระพทธรป พระสงฆและผหลกผใหญเรยก สรงนำา การทำาบญมใหทานเปนตน เกยวแกการสรงนำาเรยกบญสรงนำาอกอยางหนงเรยก ตรษสงกรานต

19

ตรษ คอสน สงกรานต คอการเคลอนยายไดแกวนทพระอาทตย เคลอนยายจากฤดหนาว กาวขนไปสฤดรอน ในระยะนเรยกตรษสงกรานตกำาหนดเอาวนขน 15 คำา เดอนหา เพราะมกำาหนดทำาในเดอนหา จงมชอเรยกวา บญเดอนหา

มลเหตแหงการทำา เมอฤดเดอนเคลอนมาถงเดอนหาอากาศอบอาวรอนผดปกต ทำาใหคนเจบไขไดปวย การอาบนำาชำาระรางกาย เปนอบายวธแกรอนผอนเปนเยนใหไดรบความสขกายสบายใจ อกเรองหนงทานเลาวาเศรษฐคนหนงไมมบตร จงไปบวงสรวงพระอาทตยและพระจนทรขอบตร เวลาลวงเลยมาสามปกยงไมไดบตรจงไปขอบตรกบตนไทรอกไทรมความกรณาไดไปขอบตรกระพระอนทร พระอนทรใหธรรมบาลกมารมาเกดในทองภรยาเศรษฐ เมอธรรมบาลประสตแลวเจรญวยไดเรยนจบไตรเพท เปนอาจารยสอนการทำามงคลแกคนทงหลายครงนน กบลพรหมในเทวโลก ลงมาถามปญหากะธรรมบาลกมาร สญญาวาถาธรรมบาลแกได จะตดศรษะของตนบชา ถอกนวาศรษะของกบลพรหมศกดสทธถาวางบนแผนดนไฟจะไหม ถาทงขนไปบนอากาศฝนจะแลง ถาทงลงในมหาสมทรนำาจะแหง กอนจะตดศรษะเรยกกดา 7 คน เอาพานมารองรบ แหรอบเขาพระสเมร 60 นาท แลวนำาไปตงไวเขาไกรลาส ครงถงกำาหนดปนางเทพธดาทง 7 ผลดกนเชญเอาศรษะ ทาวกบลพรหมหาแหรอบเขาพระสเมรแหกลบไปยงเทวโลก

พธทำา เมอถงวนขน 15 คำา เดอน หา เวลาบาย 3 โมงพระสงฆตกลองโฮม ญาตโยมจดทำานำาอบนำาหอมมาเรอนมาหาบ เอามารวมกนทศาลาโรงธรรม พระสงฆจดการขดสพระพทธรปทงเลกและใหญเอามารวมกนไวทหอโฮง หอศาลาโรงธรรม พระสงฆจะลงมารวมกนญาตโยมนำาเครองสกการะวาคำาบชาพระรตนตรยอาราธนาศล อาราธนามงคล พระสงฆเจรญพระพทธมนตจบแลว ญาตโยมทำาพธสขวญพระพทธรปแลวนำาเอานำาอบนำาหอมสรงพระพทธรป รงขนทำาบญเลยงพระ วนตอไปเมอไดเวลาบายสามโมง พระสงฆจะตกลองเตอนญาตโยมมาสรงนำาพระพทธรป ทำาอยางนจน ถงเพญเดอน 6 รวมเปนเวลาหนงเดอนเตม จงจะเอาพระพทธรปขนเกยวกบการสรงนำาน มพธการทจะตองศกษาดงตอไปน

20

สรงนำาพระพทธรป การเอาพระพทธรปลงสรงนำานน จะตองปลกหอหรอโฮงไว เพอสะดวกแกผจะไปสรง เวลาบาย 4 โมงญาตโยมพากนหาบนำาอบนำาหอมไปสรงพระ เดก ๆ ชอบไปนงรออาบนำาสรงนถอวาเปนการสนกสนานและเปนของศกดสทธ สวนผใหญกชอบเอาโอหรอขนรองเอานำาสรงนไปรดใหลกหลานดวย ถอเปนของศกดสทธกนภตฝปศาจได และแกโรคภยไขเจบหาย การเอาพระพทธรปซงเปนของมราคาคางวดไปไวเชนน จะไดมผรายอายขโมยมาฉกเอาหามไม นกแสดงถงวฒนธรรมอนสงสงของคนโบราณประการหนง

สรงนำาพระสงฆ พระกเปนองคหนง นบเนองในพระรตนตรย แมจะไดเอานำาหอมสรงพระพทธรปแลวกตาม กพากนอตสาหเอานำาอบนำาหอมไปสรงพระสงฆอกถงจะไมมนำาอบนำาหอม กเอานำาธรรมดาไปสรงใหทานหรอหาบเอานำาไปใสโองใหทาน การทญาตโยมกระทำาตอพระสงฆเชนน ทำาใหพระสงฆมแกใจ อยศกษาสบตออายพระพทธศาสนาตอไป

สรงนำาผหลกผใหญ ผเปนเจาบานเจาเมอง คอเปนหลกประกนความปลอดภย เรยววาผหลกผใหญคอผมอายสง มความรสง เกดในตระกลสง โดยเปน พอ แม ป ยา ตา ยาย เปนตน ทานเหลานเปนผควรไดรบสกการะ สมมานะ เนองในเทศกาลเชนน ผนอยจะตองนำานำาอบนำาหอมไปใหทานอาบ เพอทานจะไดดใจ มอายมนขวญยนตอไป ถาไดมผาผอนแพรพรรณเปนตนไปใหทานนงผาผลดเปลยนดวยแลว ยงเปนกศลมากนก

สรงเครองคำาของคณ คด เขา นอ งา แขวหม ตน จนทคาด อากาศ ชางพลาย และงาชางนำาเหลานถอวาเปนเรองคำาของคณ ถามอยในเรองใดจะทำาใหเรองนนอดมสมบรณดวยขาวของเงนทอง ในเทศกาลเชนนใหนำาของเหลานนออกมาหอสรง จะทำาใหผเปนเจาของมความสข ความเจรญ บรบรณดวยเงนทองขาวของ

การสรงนำาผหลกผใหญ และสรงเครองคำาของคณใหสรงปละครง สรงนำาพระสงฆจะทำาไดกครงกไดการสรงนำาพระพทธรปทำาเปนประจำาทกวน จนกวาทกวนเอา

21

พระพทธรปขน เมอถงวนเพญเดอนหกญาตโยมนำานำาอบนำาหอมมา พรอมดวยอาหารคาวหวานพระภกษสงฆ เสรจแลวทำาการบายศรสขวญพระสงฆ รดนำาพระพทธรป แลวอาพระพทธรปขนประดษฐานไวทเดมเปนเสรจพธทำาบญสรงนำาพระพทธรปเทาน

กอพระทราย ทรายทกอเปนกอง เอาธงผาและธงกระดาษปกไวทยอด โบราณเรยกวากองปะทาย บางกองพระทรายบางหรอจะเรยกใหตรงกบคำาบาลวา วาลกเจดย คอเจยรทราย ซงกไดแกกองพระทรายนนเอง

มลเหตแหงการทำา การกอพระทรายนน เคยมผทำาเปนตวอยางมาแลว เรองมวาครงพระปเสนกโกศลเสดจไปยงเมองสาวตถพรอมดวยบรวาร เมอพระองคเสดจไปถงหาดทรายรมฝงแมนำาใกลเมอง พระองคไดทอดพระเนตรเหนทรายขาวบรสทธผดผอง มจตศรทธาเลอมใสในพระพทธ พระธรรม และพรสงฆ ไดกวาดเอาทรายมานำาเปนเจดยได 8 หมน 4 พนองค แลวอทศเปนพทธบชา ธรรมบชา สงฆบชา

ครงนนพระพทธเจา ประทบอยทบพพารามมหาวหาร พระเจาปเสนทโกศลจงเสดจไปทลถามถงอานสงสการกอเจดยทราบ พระพทธเจาตรสวา มหาพตรมจตเลอมใสศรทธากอเจดยทราบถง 8 หมน 4 พนองค หรอเจดยทราบเพยงองคเดยว กไดอานสงสมาก คอจะไมตกนรกหลายรอยชาต ถาเกดเปนมนษยจะประสบมนษยสมบตเพยบพรอมไปดวยยศศกดบรวาร มเกยรตยศชอเสยงขจรไปทวทศานทศ ครนสวรรคตจกประสบสรรคสมบตพรงพรอมไปดวยสมบตมนางฟาเปนบรวาร โดยเหตทการกอพระทราบมอานสงสมาก คนโบราณจงนยมกอพระทราบเปนประเพณมาจนทกวนน

พธทำา เมอเอาพระพทธรปขนประดษฐานไวแลวชาวบานจะพากนกอพระทราย ถาบานอยใกลแมนำา ชาวบานจะพากนไปกอพระทรายทหาด จดอาหารการกจไปรวมกนทหาดทราย นมนตพระภกษสงฆไปดวย เมอไดเวลากถวายภตตาหารเพล ตอนบายทกคนจะเรมกอพระทราย เสรจแลวเอาธงและดอกไมธปเทยนบชากองพระทราย นมนตพระสงฆสวดมนตจบแลวเลนสาดนำากนตามธรรมเนยม แลวพากนกลบบาน

22

ถาบานอยไกลแมนำา ชาวบานจะพากนไปหาบเอาทรายมากองไวทวด พอเวลาบายสามโมงพระสงฆจะตกลองใหชาวบานมารวมกนทวดเพอกอพระทราบ ทกครวเรอนจะเตรยมหาบนำาอบนำาหอมออกมากอพระทรายจะกอคนละนอยมากแลวแตตองการ เมอกอเสรจแลวนมนตพระสงฆสวดมนตเยน กลางคนมการลงวดและมมหรสพพนบานคบงนเปนการสนกสนาน รงขนถวายอาหารบณบาตรในเทศกาลเดอนหาน ชาวบานทกบานจะพากนกอพระทราย เพราะถอวาไดบญกศลและไดรบความสนกสนานเบกบานสำาราญในอกดวย

การปลอยสตว นก หน ป ปลา เตา หอย เหลาน คนนยมปลอย การปลอยเปนการถายถอนชวตของตนถอวาไดบญกศลมาก เปนการปลดเปลองสตวใหพนทกขในเทศกาลเดอนหา คนแกเฒาหรอเจบไขไดปวยมกจะซอหาสตวเหลานไปปลอย เปนการแสดงเมตตาตอสตว

6.บญบงไฟ

การเอาดนประสว (ขเจย ) มาควผสมกบถานตำาใหแหลกเรยกวาหมอ เอาหมอใสกระบอกไมไผตำาใหแนนแลวเจาะร เรยกบงไฟ การทำาบญมใหทานเปนตน เกยวแกการทำาบงไฟ เรยกบญบงไฟ กำาหนดเอาเดอนหกเปนเวลาทำาจงมชอเรยกวา บญเดอนหก

มลเหตแหงการทำา มเรองเลากนมาวา ณ บนสวรรคชนฟา มเทพบตรนามวาวสสกาลเทพบตร เทพเจาองคนเปนผตกแตงนำาฟานำาฝน ฟาฝนจะตกหรอไมกอยทเทพเจาองคน ใครทำาถกทำาชอบทานกแตงให ใครทำาไมถกไมชอบทานกไมแตง สงหนงทเทพเจาองคนชอบคอการบชาไฟ ใครบชาไฟถอวาบชาทานแลวทานจะแตงฟาฝนใหลงมาตามฤดกาล อาศยเหตนคนจงพากนทำาการบชาไฟดวยการทำาบญบงไฟ ถอเปนประเพณมาจนทกวนน

พธทำา เมอประชมกนตกลงแลว เขาจะจดหาซอขเจยดบมา ใครจะเปนชางกแบงชเจยใหคนนน ผทเปนชางจะจดหาไมไผมาทำาบง เอาถานควขเจยผสมตำาเปนหมอ

23

ถาดน ( ขเจย ) หนกบาท มาด(กำามะกน) หนกเฟ องถาน หนกสลง เรยกหมอถานสาม หมอนแรงจดลกเรวมากตอไปกเอาหมนนตำาในบงใหแนน เตมบงแลวเจสะร ทำาเปนบงไฟหมนไฟแสน (ตนฉบบจรวด ) บงไฟตม บงไฟพล(ตนตำารบลกระเบด) หมากไฟดอกไม (ตนตำารบลกระเบดไฟ ) เสรจแลวทำาการประดบ (เอา) ทำาใหสดสวยงดงามแลวแขวนไวทเรอนของนายชาง

เมอถงวนรวม พระสงฆและญาตโยมทนมนตและเชอเชญ จะพากนหลงไหลมารวมกนทวด พกตามสถานทเจาศรทธาเตรยมไวตอนรบ ถามการแขงขนบงไฟกจะหาบแหบงไฟมาดวย ตลอดกลางวนและกลางคน จะมการฟอนรำาขบรองกนไปตามถนนหนทาง

การทำาบญ ในวนรวมนน ญาตโยมผเฒาแกจะพากนทำาบญเลยงพระเชาเพล แลวนำากองบวชกองหดไปบวชไปหดตลอดวน

ครงเวลาบาย 3 โมงเศษ ทางวดจะตกลองโฮมประชาชนจะพากนนำาบงไฟของตน ๆ มารวมกนทวดจดการแหบงไฟ ถาบงไฟใหญกเอาขนมาเขย บงนอยกแบกเอา การประดบตกแตงทำาใหวจตรงดงาม ถาชางบงไฟเปนพระภกษสงฆเขาจะเอาเตยงมาหามแหออกหนาขบวนเอาหวอม (หมากเหลอง ) ใหทานใสอกดวย ถามเจาเมองหากแหไปตามหลกพระภกษ ในขณะนนจะดอะไร กสวยงามไปหมดพวกเลนกเลนอยางสนกสนาน ขบวนฟอนชาย ขบวนฟอนหญง จะเรยงรายรายรำา ดนาอรชนออนชอยพวกฆองกลองกตไดจงหวะ ดของบานนนแลวหนมาดของบาน พวกนกเลนตลก ทเลนตลกทอดแห หาปลา ขายยา อานหนงสอเจยงและเซงเรองสนกสนานมใหดทกแบบ นาด นาชม นานยมนบถอเปนยงนก พวกหนมทมไดเขาบวนฟอน หญงสาวทมาในงานตางแตงตวโออวดกนดแลวเปนภายทนาดนาชมยงนก จะหางานใดทสนกสนานยงกวางานนไมม เมอแหไดสามรอบแลวขบวนกแยกยายกนไป ชางบงไฟกหาบบงไฟของตนไปไวบานแลวกฟอนรำาไปจนสวาง

24

ในการแหบงไฟมการเซง คำาเซงมขอความทหมายโลนอยบางแตกไมถอเพราะวาเวลาเลนเวลากน ตองเลน ตองกน เขากบภาษตทวา ตกตาเลนเลนสาใหมนนวลตกตากวนกวนสาใหเปนขน กวนขนแลซงกงหากซงอม

คำาเซงกอง โอมพทธ นโมบญม อสอทา เฒาตาเฒาเตาอายบาวเดมมา ศาลากาบกวาง หมไดสรางกลองเสพบงไฟ กลองไมไฮลอชาทงซา บาวพอฮางตกแตงเดาดา หมหนงหมาดงมาแบงทง หมหนงมงเสยงกลองบอโยง หมหนงโองเสยงกลองบเตน หมหนงเหมนเสยงมวนพอฟง เสยงกลองดงบอเสยหนา เสยงกลองกลาซดออกปานหลาว เตาะโหลง ๆเตาะกนโหลง ๆ กลองบานทงดงแทอหล เปดเบงหสาวนาบานใต เพมแตไวเปนกาพยเปนกลอน สายสมรอาวอาแมเฒา

คำาเซงขอสงของ โอเฮาโอพวกฟองเฮาโอ มาฮอดนเถงทเฮอนไผเฮอนผใดหลงใหญอาดหลาด บไดบาทหลานนอยบอหนเจาผทกขทานมาอยาหนเจาผจนทานมาอยาขาดอยาไดขาดในเรองกนทาน ศลและทานแหหลงบงหนาพวกแมปาเฮอนอนกม เปนเศรษฐบอยากทานพอเฟ องหรอซเตองขนฮอดสลง ทานตำาลงใหไดแปดบาท บอใหขาดในเรองกนทาน ลาวใหแลวแถมพรลาวแน ใหลาวแผโตมอนไตไหม เลยงสำาไดใหไดสำานน เลยงควายดอนใหเปนโตเขาคำาเลยงควายดำาใหเปนโตเขาแกว เลยงใหญแลวใหออกลกแผคอปยามนา ลาเฮาลาพวกฟองเฮาลาลาเฮอนนหนไปเฮอนใหม ลวงเทอไดเหลาเดกเหลาโท ลางนกใสมาฮองทางขวา ลางนกถวมาขนออกชอ จำาจอไวในฮดคลองธรรม ศลธรรมภาวนาอยาขาดใหใสบาตรอยาขาดวนศลใหกนทานจงหนวนออก เพมสอนบอกอยาไดโมโห โตสอนโตจำาเอาใหได บาปอยใกลบญนนอยไกลอปนสยอยาทำาไปหนา เปนเหลกกลามนซถกหนซา ฟาวแนนายาเธอเจาแม หลานซแผกาพยเซงใหฟงเงนขายไกเอาไวแจฝา ฮบไปมาหาทานหลานนอย หลานผหลาแฮนอยสบไหว เงนขายหมเอาไวใตแอบ อดบแจบหลานนอยสองเหน ฟาวแนเนอไว ๆ แนเนอ ฟาวไปหนาหาเพมหลายเฮอน เดอนแฮงดำานกกาเวาแฮงฮอง ฝนซตกกบเกงเฮาบงไมซเนอหอนขวานเฮาบง

25

คำาเซงบงไฟ โอละนอสาวโอละหนอ อยาฟาวหยอวาเชงผดครอง อดมาลองฟงไปสากอน จกเชงบอนบญมวนเฮฮา มาเฮามาศรทธาพนอง เจาลองคองสาวบานไทไกล บญบงไฟบานเฮาเกนมวน อยาฟาวดวนเวาบาวนำาทาง ฟาวเดอนางถาชายสากอน แมลกออนอมลกมาฟงโอมจงงงสาวซงพวกฟอน ยอยเฮายอยเฮาโหเฮาโฮ กนเหลาโทสราแตเกา ฟอนหลายเลาจนกวาแขนลา หาเหลามาศรทธาจกจอก ไหอยขอกแพงไวใหไป เฮาชาวไทยมาเดอมาฟอน จอนแลวจอนแขนออนไทเฮา กลองตมเฮาตลงสบแสง แขนตองแตงปดดากทงว ตกมาตสราบาหรนหรอนำากลนขวดนอยลอยมาฟอนแคเดอศรทธาพอแม เลยงไวแนพวกบานของเฮา อยาวเมาไปเบงผอน เจาเงนหมนบกนบทาน พวกแมมานเอเลอมทอง พวกพนองมาแกนสาตนงเตมหแมงวนโผ ๆ โฮเฮาโอพวกฟองเฮาโอ นงไกไซเหลยวเบงไทเดยว สาวหเคยวตามองหาช

คำาเซงแหบงไฟ ขนเดอหลาเอย อยาไดเสยแฮงสรางบปาไผลอดหาทาง อยาไดเสยแฮงสรางบปายางหาถานใหนางผานขนฟาเมอฝาสพรหม อยาไดลงมากวดนดอนซแตก ฮอดมออนเขาซแบกขนคาง นาหลาอยาเงยงหงวย ใหนางทวยทงขนเมอเทงเกงเดง ขนเมองเทงหมอกฟา เพลตมจงคอยลง อนวาสทรงนองหลายทองเจยกระดาษอายไดวาดและแตมดแลวคลองงาม คนทรงซามกะดลวนสมควรเหมดคซอยาง ใหอนางลอดฝาเมองฟาดงประสงคอยาไดลงมาใตจดไฟใหเขาโลด โทษเถาะนออหลาเมอฟาจงคอยลงละ.......นา คนบดนใหเจาโกงโคงโนงใหคนโหแหนนำา เจาผคำาลายงามอยาไดลงมาใต อนวาไหมคำาคลองลายงามเจากวาหม ลายดอกดดอกซอนทะลอนเอแตงดอยาไดเสยทอายผมาหลายมาแตง ดำาและแดงอายกะเออยาเวซายกายหน อยาใหเสยทอายผสบลายหาถาน หาหางกะพองนมาเอซอน ใหเจาเอาพระจนทรเปนเพอน เอาเดอนดาวเปนหม อลายงามแกนชไปถอนกอนพชาย..... นาไปสาเดอหลาไปหาเมยไวถาพ ไปหาหไวถาอาย ตาเวนคายจงอวยลงละ.... นา

กลอนเซงขอเงนนำาเฮอน หนทางงอเขาเฮอนยาแมเฮอนยาแมหลงใหญหลงสง เฮอนยาลงหลงสงหลงใหญไดยนไปลกหลานมายาม ปละยามหรอปละครง ตขอยจงมาจวบมาหา ตขอยมาแตปละเทออยาปดเบอพวกลกพวกหลานมาขอทาน

26

ศรทธายาแม มาขอแผจตตปจจย ซเอาไปใหคากระดาษ ขอเงนบาทเปนคาขเจย บทนเสยใหเขาจกอยาง มแตหวางไปเชอเขามา สวนราคาตงพนตงฮอย พวกตขอยจงไดมาหา จงไดมาขอพอขอแม ใจเผอแผเปนศลเปนธรรม ขอยขอนำาเฮอนเจาหนงบาท บพอขาดเงนหมนเงนแสน บอพอแปนเหมดถงเหมดไถ อแมใหญฮบเอามาสา มศรทธาจตใจแจงจอด ฮบขอขอดมาใหมาทานพวกลกหลานซไปทางใหม อแมใหญเฮอนหนาชคองไทเฮอนสองเพมคองเพมถาเอามาสาอยาถอยาเหนยวเงนบาทเดยวบอพอหำาโปด ขอยขอโทษอยาวาประจาน ขอยขอทานตามครองตามอต บแมนขดแมนขดแมนเกา ขอยขอเอาเงนนอยเงนเศษ เงนประเภทเหลอไถเหลอถงใจประสงคจงมาหาเจา มาบอกเลากองบญกศล อยาซดนศรทธายาแม ใจเผอแผฮบปอนออกมาใหขอยสามนจงซแลว บอขาดแปวขาดหมนขาดพน หอสำาคญหมใบใหญ ๆ ขอยบไลบซกถาม ใบงาม ๆ เจาเอาไวสา ขอยนวาตามฮตตามครอง ตามทำานองบานเมองพอแม ไปขอแผซผซคนเวาไปดนมนอดมนลา เอามาสกบาทหนงกะด ขอยซหนไปขอเฮอนหนา เพมคอยถาเฮอนอนเฮอนไกล ทางซไปมนยงมอย ยงพวกหมแมปาพอลง ยงพวกฝงสหายอายเสยวผทเกยวสายมงสายแนน มาแตแถนเปนพเปนนอง ผเกยวของเปนชเปนสาว ยงพวกอาวคมเหมอนคมได ฮบมาใหคณพอศรทธา ใหขอยสามนจงสแลว จงบแปวกองบญกองทาน นระพานบอนเจาซอย ไปถาหมสนกสำาบาย บญเจาหลายจงเหนเมองฟา จงเหนหนาพระพรหมพระอนทร แนวซกนบออดบออยาก กลวออยหมากขาวปลาอาหาร เจาตองการแนวใดไดโสด เกดวาโพดทงความสำาบาย คนซอจายขนใหเกน

พวกหมเฮาใหพรเราแน ใหยาแมอายสข อยาไดมความเจบความไข ขอใหไดสมปรารถนา ทงขาวปลาอยาอดอยาอยาก มหลายหลากหมากมวงหมากมนอศจรรยเตมสวนยาแม ใหมแตของทดด ของทมราคาหลายหลาก โจรนนหากอยาสกงวควาย เปนคนรวยกวาฝงกวาหมใหเจาอยสขสำาบาย ลกหลานหลายเตมเฮอนเตมบาน อยาไดครานเฮดเวยกเฮดงาน มลกหลานใหเวางาย ๆ ใหมเงนเปนแสนเปนหมน ใหไดลนกวาหมกวากองใหมของบอดบออยาก ใหมมากเหมดซประการดวยผลทานของยาแมใหญ ไดปลาคอ สำาแขงสำาขากลางคนมาสนกแตทน ใหมนจนปานปากกนหม

27

กลองเซงขอเงนผสาว สาวเอยหลาเจาอยบานใดอยบานไกลหรออยบานใกล เจานนไดอหยงมาขาย คอจงหลายกระบงกระตา ปาดโทหาขาวตนขาวหนม คนคอชมเจาหลายอบาทว ใกลชขาดแลวไปหอนาง ไดสตางคไดกำาไรหลายบอหรอแมนหอโอโปนนต ขายของดกำาไรทบเคง ใหเหลยวเบงตขอยแดนา ตขอยมาอหยงนองแลวแลวมาแผสตางค เจาอยางพลางเหลยวไปทางอน บพอหมนขอยขอบาทเดยว ขอยบอเทยวมาขอจกเทอ เจานนเชอตขอยหรอยง ขอยบบงบตวบหลอก ขอยซบอกตงแตความจรงใจคนงบออดบเฮอน บอนเจาเมยนเอาไวบอนใด หรอเอาไปฝากคลงแลวหลา เอามาสกอยาถอยาเหนยว เงนบาทเดยวบพอทกขไฮหาเอาใหมจกหมนจกแสน บขาดแคลนตอไปภายหนาใหนองหลาจบปอนออกมา เอามาสกมนจงสแลวบแพอแปลวพอบนพอพงบเปนหยงกำาไรมอย เอาแตหมเศษ ๆ ปลาย ๆ บขอหลายขอเพยงบาทหนง เฮดองตงคอหมอบสาง ขอสตางคบาทเดยวบให ขออยางใหมป งไก ป งปลา เอามาสาขาวตม ขาวปาด คนยานขาดกำารกำาไรขอยซไปขอนำาผอน ยงหลายหมนคมใตคมเหนอ ยงมาเฮยอยทตลาด มนซพลาดกำาหนดเวลา สวยแลวนาขอยอยากกนขาว อยากกนเหลาทงอยากสงยา สวยขนมาทองฮองจบไก ขกระตกไลอยากกนอาหาร อดสงสารตขอยเถาะหลา เอามาสาอยาสขเหนยว ใหฮบเปยวเอามาเดยวน คนขถพนอยบหลาย บาดเจาตามเอาไปไดบ แมสหอสำาเลาสำาเฮอนแมนซเคยนซขอดออมลอม เขาสปอนฟาดใสกองไฟ แมนผใดคอกนตลอด ซมฮอดเถงหมนเถงพนเขาซปนกนไปใชจาย เวางาย ๆ บอแมนของโต องคพทโธเพนวาจงซ ใผขถเกดเปนปลาหลด เกดมาอดกนหยงบไดของใหญ ๆ แมนบอไดกน พระนนนทรเพมวาชนดอก ขอยซบอกใหเจาฮคลอง ฮทำานองทรพยสนภายนอก เพมนนบอกใหกนใหทาน สรางสะพานผลาไปหนา ขนสวรรคชนฟานพพาน ขวมสงสารไปถงทแลว คอเมองแกวสนกสำาบาย บเวยนตาคนมาจกเทอ เจาฮเมอแลวไปนอนางฮหนาทางขนเมอเมองฟา ขอยซวาใหฟงดด ลาวใหแลวลาวนำา อยางเปนกรรมปวดหวมวไขใหเจาไดอายหลาย ๆ ไดฮอยปลายพนเดอคกแน อยาเฒาเกาหลงครอมหลงงอชำาบอพอผมเจาอยาหงอก แขวอยาออกใหหมนใหทนแขวอยากฏนแขแมอยาบน พปานตมอวนทวนสมบรณใหแมคณสขหลายซอยาง ทงรปรางของเจาใหงามเหลองเบงตาปองขาปองแขง พอปานแตงแตเมองสวรรค อศจรรยบอมผส ใหไดอยในเวยง

28

ในวง บเปนหยงนำาเขาจกเทอบฮเมอความไขความตาย บาดซวายจงใหใจขาด แลวคาดลาดขนไปสวรรค นอนนำากนกบเทพเจาสนกเวากบเทวดากลางคนมาถนดแตทน

กลองเซงตลก สาวบานใดกระโปรงใหมใหมทายใหญใหญเจาอยบานใด มากบใผจกคนพวกหม เจามคนอกซอนหรอยง เจาอยาบงบอกมาเดออน แกมจนพงบอกพโดยด เจาอยามความตวความหลอกใหเจาบอกตงแตความจรง เจาเปนหญงวาจาใหเทยง อยางไดเดองไปหนามาหลงเจามหวงกบใผหรอบอ พอกบแมพนองทงหลาย ยงสำาบายคนตหลาใหเจาวาบอกพโดยด แตโตฟรกระดดกระดอพมาพอนกชอบขอบใจ เปนจงใดสำาหรบทางอน แกมจนบนมกพบอนอ หรอเจารอถาใผนองหลา หรอเจาถาผอยทางไกล อยาเสยใจสำาหรบพเซงพถามเบงตามประเพณมนหากมแตเดมดาเคา ตงแตเกาครงพระยาขอม เพมเปนจอมกษตรยครองราชย เพมประกาศในถนหนองหาร ใหจดการเฮดบงไฟหมน เพมเฮดลนจนวาไดแสน คนทวแดนมาดมาเบง สเตงเคมนาคบงไฟแสน ไดมแผนมมาแตกอนขอยบหอนคดขนมอวานมแตนานแตดนมาแลว เชญนองแกวจำาไวใหด ประเพณของเฮาแตกอน มทกบอนเรองบญบงไฟ บานใดใดเดอนหกเดอนหา ไดยนวาเอาบญบงไฟเจาบอไปนำาเขาทกเทอหรอเจาเบอบญประเพณ บยนดนำาเขาจกอยาง เจากะซางถมฮตถมครอง ถมทำานองบานเมองพอแม ผซแกลงอเวจคนบดจดไฮเพมวาเจานนอยาถมฮตครองหลงใหนองฟงพจายกาพยเซง ใหฟงเบงมนฮายหรอดเปนอปรยจงไฮหรอบอ ตงแตพอเพมวาจงใดบญบงไฟผสาวผบาว ไดยนขาวเขาลานจนใด บญบงไฟเขาบอถอดอก แมนบานนอกหรออยในเมอง เขาบเครองขดใจจกอยาง เลนตามหวางเถงขาวเถงดำา พองผลำาฟอนแอะฟอนแอน พองผแลนดดเตนไปมา พองผฮาฮอโฮโสใส เทงผใหญเดกนอยคอกน เลนเหมดวนบมยามเหนอย บอยายเป อยคอเจาดอกนาง บมทางซหนไปดอก ขอยซบอกเจาแตความเดยวเจาอยาเหลยวมาเบงตขอย เจาอยาปอยตขอยนำาหลงเจาชงตขอยนำากน เวรซหมนมาจองมาจำามนเปนกรรมอยางปอยอยาดา ยอดสงาผนนคอกน กลบหลงหนคนหนแทแลไปหาแวสาวใหมทางไกล สาวบานใดนงเสอแหลแหล เบงซอยแนซผซคนเบงไปดนคองามกะดอ คอกบหนอเจาขนมน นายผบาวตายนำาเจามอฮอย จนวาขอยสะเมนทางใน จนวาใจของขอยซขาด ขอสมภาษณไดบอนอคำา ขอเวนนำาจกความไดบพอคดตอไดบอนอนาง เจาอยา

29

พลางอยางตวอยางหลอกใหเจาบอกเดยวนอยานาน บเปนการซไปทางใหม ฟาวไปใสทางหนาคอกน บอสำาคญคอเจาดอกหลา อยาไวทาคอลกอำาเภอ ไปกอนเดอเจาบมกขอย เจาอยาปอยตขอยนำาหลง เจาอยาชงตขอยนำากน เวรซหมนมาจองมาจำามนเปนกรรมอยาปอยอยาดา ฟาซผากรรมจองจำามาขออำาลาไปเดอนองหลา

สาวบานใดกระโปรงเขนเขน เจาอยาเพลนขนเทงปลายไม ปานาใตแมงมเขาตอมใหเจาซอมของตนคกแนอยาเบงแตเขาจดบงไฟ ปาทางในเฮดฮซาวา เพนผซาเทงแหลเทงดำา อยาคดนำาบงไฟเถาะหลา เมยนอซาสาแลว จนด ผบาวครเขาซมาพอ มาเหนหนอเปดหนายสาวนางไปนำาทางเขาซเวพน ไทบานอนเขาสเวาขวญ หนานวลนวลแตงโตสะอาด เจานขาดระมดระวง ขอยนหวงไดดจากเจา คนแตเกาเพนสงเพนสอน บาดซนอนใหเมยนตซง เจาซปนไปหนามาหลง ขาดระวงบาดนอนหลบแลวเชญนองแกวจำาไวไดด แลวยงมคำาสอนตดตอ บาดซนงใหเบงห บาดซหนเพนใหเบงบอน นแมนตอนความเวาโบราณมแตนานแตคนมาแลว เชญนองแกวจำาไวใหด พลาหนไปเซงบอนใหมบงไฟใหญซตกถกหว พบตวลาไปกอนกอกบออยากบอกคดฮอดนองหลาย อายอยากอายเพราะอายผฮาย จงขอยายลาจากนางแพง เถงยามแลงยานคดฮอดนอง เนองามกองของอายพลา บญผลาพบอสมนอง ฮปบคองเบาหลอบด นองอยาตพชายเดอหลา โอยมกทาของนอยเดนอ งามพอๆปานกบฟาหยาด ยางนวยนาฏบาดนองเดนไป พอาลยนำานองทกบาดใจซขาดตานองคมขำาเปนนำากรรมเวรใผแตกอน บสมตอมสมเนอสมนางลาคงบางพลาไปแลว

กลอนเซงถามหาเตา อแมใหญเหนเตาขอยบอ เตาแตพอของขอยมนหาย ขอยเสยดายกะดดกะดอ เตาแตพอแตเกาเดมหลง สวนวาหลงมนสแตกแตก สแปกแปกขนสสวยฮวย ขอยเสยดายเหนมานบอ หลงเปนหนอปากมาดกะม บทนดบาดดนมาแลว มนเปนแปวบอนจอบอนจำามนพองดำาพอขาวพองแหล ของแตแมเปนมลเปนมงขอยนนขงบอใหเหนฟา จกแมนหาผใดเอาไปชางจงไรมาลกเตาขอย บของคอยเตาแพกเตานา มราคาตงแสนตงหมนแมนอนอนซเสยสหาย บเสยดายทอเตาโตน เหนมานบนอสาวนาง เจาอยาพลางอยาตวอยาหลอก เดยวขอยบอตำารวจมาจบ เอาไปปรบเสยเงน

30

ตงฮอย เตาของขอยเจาลกเอามา บอกขอยสามนจงซแลวเตาบกแกวของขอยมนเสยพอเฒาเพยลาววาเจาลกแมนคกคกขอยมพยาน มหลกฐานพรอมมลซอยางเจากระชางไปลกเอามา พอเฒาสาสาวเหนมอกอน ตงโตตอนเตามงจรงจรง เอาปนยงกสากะไดรบรองใหทกสงทกอน สวนสนทางเตามงมนแก บอนมนแตกกจำาไดด พอเฒาลลาวเปนเจาลก แมนคกคกกนนำาบตายเขาเหนหลายซคนซผหรอแมนอยนำาเจาเอามา ใหขอยสามนจงสแลว เตาบกแกวของขอยจรงจรง ขอยคนงบออดบเออน แมนเจาเมยนเอาไวบอนใด อยทางในโตบอนพกซน ใหเจาป นเอาออกมาด หลงเปนฮแมนเตาของขอยโตบนหนอยบใหญพอด มนบพบผอมบจอย แหลจกหนอยคอหมากหอยปง สวนขตาขตงขมก ไหลออกถกโตบอนทางกลางไหลเปนทางบอมยากขาด วาแมนบาดบฮจกด นนละตเตาของตขอย เอามาปลอยใหขอยสานาง ตดตะรางเฮงยากกวาน เอาใหหนตขอยบจก บอไปปรบเอาเงนพวกเจา วาแตเจาใหเตาคนมา แลวกนสาอยาเคยดอยาดาถมขาปาความนสาเดอ หรอแมเธอซบอใหแลว หรอนองแกวซปรบปไหน ซเอาไปตดคกตดคอก ใหเจาบอกเดยวนอยานานโทษประจานขายตาขายหนา ขอยบอวาฝงเจาเรอยไป เปนจงใดตขอยบยาน บขครานเรองสคะดเรองมนมจรงจงจนวา บเปนทาขอยบมาถาม บแมนยามขอยบมาเวา ตงโตเจาเปนขกะโมย บาดวาโดยเจายงบอลกบาดของฮกตขอยชางเอา ศรเสลาเอามาเดยวนใหเจาคลพกซนออกด ยายแตขออกมาโปกเลก หมากสบไถเจกเสอมไวใตเอว บอแมนแนวเอาไปเสอมไว เตาบกใหญทองสองโงมมอ หลงมนคอกนกบหมากแต อมไวแนสำาพระเหลกไหล เอาปนไหมายงยอออก ยานแตหอกบกใหญคนหนง แทงโจงหลงบตงบดน มนบปนไปหนามาหลงหอกคนหนงมนเขดมนหลบ สวนวาดาบมพราเอาฟนปนคอกนปนยาวปนสน อยางกลนกลนถกเปนหวหวของดดบเกงบยาน เคยไดผานเขาศกสงคราม บยานหนามยานดงยานปา ยานบกซาหวเจยแนวเดยว

กลอนเซงขอเงนแมคา อแมปาเจาไดหยงขายสงมาหลายเทงแดงเทงแหล เบงเอาแนหอสมกะม ของดดเทงลาบเทงกอย เทงเดกนอยผใหญหลงมา ซอเอาสาบมยามขาดขอจกบาทไดบอนออก เจาศรทธาผเพนใจกวางเพนตนทวงแขกไปไทมา เทงวาจาของเฮากะมวน เวาถกสวนเทงยมเทงหว มาเทงผวเทงเมยหมดหม มาเปนคซอ

31

จายขายแพง มาขายแกงขายลาบขายกอย ไดจกฮอยเทงทนกำาไร ไดจกไพจกอฏจกเฟ อง รวมหมดเกยงเถงหมนบนอ ใหขอยขอนำาเจาจกบาท เจาฉลาดซอถกขายแพง อยในแขวงบมไผส ฝงพวกหมทมานำากน ขายหมดวนบไดพอบาท ขายบขาดคอเจาดอกอา เอาสาสไปทางอน ยงหลายหมนผบทนขอ พวกขายปอขายเคาบกต ยงพวกหมขายจอบขายเสยม เพนไดเตยมถาขอยดนแลว พวกขายแกวสบสดกร พวกขายหวเพนคอยเพนถา พวกขายตาขายคขายคานเพนถานานเพนนสหนจาก พวกขายหมากขายพรกขายพล พวกหมครเพนยนคอยถา คนอยชาเพนกะสไป ยงอยไกลหลายฮานหลายตบ ยนซบลบถาใหถาทาน ถาพวกหลานผสไปเซง ยนถาเบงบงฟนบงไฟ อยโดนไปเพนสเมอกอนซกลบบอนบานถนเคหง หรอเจาชงตขอยตปา ขอยนวาตามฮดตามครอง ตามทำานองมมาแตกอน ขอยบหอนคดขนเมอวานมแตนานแตดนมาแลว จงซนแลวยาแมศรทธา

คนใหแลวตขอยสหน ใหอยดอยาเจบอยาไข ขายของใหสมปรารถนา เอาหยงมาใหเหมดใหเสยง ขายใหเกลยงกำาแตเงนเมอ อยาใหเหลอจกอนจกอยางตมกระชงลาบกอยกะด อยาใหมเหลอคนเมอบาน ของอยฮานขาวตมขาวหนม ขายไดสมหวใจแมปา พอลงถาอยเฮอนอยชานรออยากไปสวรรคคอยถาสงเจา

กลอนเซงขอเงนแมคาขาวปน อแมปาเจาขายหยงหอ สงมาคอเจาขายขาวปน จงแมนวนสมชอสมสยงพองผเถยงผองผมาเซง เหลยวไปเบงสงเปนตาซง เซงอหยงเจาฮจกบอ ชกอดอแมนมอขอยไป ขอปจจยนำาเจาชนดอก ขอยสบอกใหฮความจรง เจาอยาตงลกหนไปกอนใหเจาปอนใบแบงออกมา ใหขอยสาบาทเดยวหนงดอกใหจบออกเดยวนอยานาน พวกลกหลานซไปทางใหม อแมใหญทางบานซคอง หรอใหสองตขอยแหงชอบ ซไดตอบใหสลใหพร วาเปนกลอนใหฟงมวนมวน วาถกสวนถกแบบถกแผน เวาแปนแปนใหฟงเหมดมอ ฟงซอซอตขอยสหน แมนอหลตวละแมปา เอามาสาลองเบงเปนหยง บอยากฟงกะไดอยดอก ขอยบบอกบเซงซะหยาม สไปถามทางบานพนดอก ฮบจกออกใหสาไวไว สไดไปขอเพนผอน ยงดาดเดอนทางใตทางเหนอยงเปนเครออยทางกำาพ อยาขถเถอะแมปาเอย ใหสาเลยแมปาใจใหญ คดไปใสกองบญ

32

กองทาน เปนสะพานขนเมอเมองฟา คอยอยถาใหไดใหเตง มนเปนเอง คองดาเจาอย คอยเปนหมนำาไปนพพานอวสานกลอนลงไวน

ยายจากทซบอกแถมพร วาเปนกลอนใหฟงจกหนอย ใหปาคอยฟงเอาดด ปาอยามความทกขความายาก อยาอดอยากทกสงทกอน เจานอนฝนใหไดเงนหมนเจานอนตนใหไดเงนแสน แปนมอไปใหเจาไดสรอย แหวนใสกอยสายสรอยใสแขน ไดเปนแสนเงนคำากำาแกว คนไดแลวโจรอยามาปอง จอบลกมองกลางคนกลางคำาเจาอยากำาฮปฮางกะด หนาตาสควกลมผมโปรง ใหควโกงคอดงคนศรคนสะออนนำาเจาโทดโทด ใหงามโพดดงคำาขอยจา ใหสขาของกนของใชยทางไดสนกสำาบาย อายหลายตงพนตงฮอย ใหมขอยมขาหญงชาย ใหสบายอยามทกขไฮ ใหเจาไดสมปรารถนา พอลงสาเพนคอยปาอย บมหมเกบเหดเดดเหา เพนนงเซาคอยถาคณแม ใหฮบแดคนเมอไวไวเพนหนใจคอควายเปนพาก จงเพนอยากอหยงนอลง

กลอนเซงขอเงนแมคาป งไก แมนอหยงเตมบงเตมตา ปาดโทหาปงไกป งปลา เฮาฮบมาเซงขอป งไก ป งใหญปงนอยกะม ฮบมาตมาขอมาเซง มาขอเบงนำาเจาศรทธา ใหขอยสาป งเดยวนอยนอย พวกตขอยไดแลวซหนขอดดบอมเงนซอ ขอซอซอกนกบขาวสวยบหวงรวยเปนหามเปนหาบ บหวงลาบหวงเซงแนวใด มนจนใจขาวบตกทอง จงมาฮองขอเจาศรทธา ฮบเอามาอยาขตระหนอยาขถฮบใหฮบทาน พอประมาณบเอาเหมดดอก ฮบเอาออกจากตาจากบง อพอลงถาตขอยอย ฝงพวกหมตขอยหลายคนอยาซดนศรทธายาแม ใจเผอแผตองปอนออกมา ไวไวสาใหตขอยแน ขอยขอแผกนกบขาวสวย ขอยมนซวยบมพอแหล คนมแนซซอซะหยาม บขอตามนำาเจาซอซอ ใหเจาจอจำาไวใหด ขอยบมเงนคำาจกบาท เงนขอยขาดถงขอยแตดน ขอยมนจนจงมาขอแผ ขอยาแมกนบอใหตาย บเอาหลายเอาพออมทอง ยานพนองซงหนาซงตายานพวกอาพวกลงเพนเคยด วาบงเบยดของซอของขายขอยกะอายคอเจานนแลว มนกะแปวใจขอยคอกน แตสำาคญนำาทองนำาไส อยากบกใหญทอเลาทอเฮอน มนวนเวยนบเปนตาอย ฮอนววปานวาไฟสม มนตะลมจนใจซขาดอยากอบาทวขอยอดบฟง ฮองบดงปากกบมวน ยานลมทวนใจขาดทนท แมนซหนไปใสบพน ความอยากลนจงไดขอทาน พอสงขา

33

นมแฮงขนแหน ใหยาแมเมตตาปรานใหอหลมนหวอบาทว ใจซขาดจงคอยยอมอ ขอตะพอจนพออยได

คนใหแลวซขอแถมพร วาเปนกลอนใหลาวฟงแนใหยาแมอายพนป ใหเจามรางกายสดชน คำาหนกหมนใสแขนคอ มจนพออยาอดอยาอยาก ใหหลายหลากชางมาววควาย ขายของรวยหอเงนเตมตา สมขอยวาอำานวยอวยชย อนใดใดไหลมาโฮมเฮา ไหลมาเขาโฮมเจาผเดยว ใหคนเทยวมานบมาไหว คนทงคายไดเพงไดพาไดมาหาขอขบนบขาบ นำาเอาลาบเอากอยมาหา คนไดปลาไดโตใหญใหญ ปลาขอยใหญสำาแขงสำาขา ดกเอาสาจนวาหมดเดอก ใหมนเสยกไปฮอดกกหำา

กลอนเซงขอเงนแมคาขาวลอดชอง สาวเอยสาวเจาไดหยงขาย สงมาหลายเทงนำาเทงตอน นงถกบอนคนไปคนมา ขายเอาสาบมยามขาด ไดหลายบาทแลวบอนองสาว หมอขาวแมนขาวลอดชอง ปดอองตองนนแมนนำายา แมนเจามากบใผพวกหม เจามาอยมองนแตเหง คอรนเรงจตใจชมชน มพวกอนมาเซงไปนอ เขามาขอนำาเจาจกหม เขามาสมาเซงจกคน เจามาดนขายรวยบหลาเจานวาตขอยมาหยง ใหเจาฟงดดเดออน แกมจนบนพขอสตางค บเอาพรางขอยเวาซอซอ ใหเจาจอฟงขอยวาไป ขอปจจยนำาเจาชนดอก ขอยซบอกใหรความหมายบขอหลายขอเพยงหนงบาท บอพอขาดทางทนทางฮอนสายสมรเอามาสาหลา เอามาสาอยาถอยาเหนยว เงนบาทเดยวบพอทกขไฮ ขายเอาใหมไดเปนถงถง หรอเจาซงบอยากใหขอย ของเลกนอยเจาอยาซะแพง ใบแดงตขอยบเกยว บมาเหนยวกวนเจาดอกนาง ขอแตตางคเงนบาทเงนเบย ยานมนเหยตขอยจงขอ ใหบนอสใหบหลาใหขอยสาตขอยสหน เวาดดซใหหรอบ ฮบไขหอสตางคออกมา ใหขอยสามนจงซแลว หลานองแกวรบใหไวไวขอยซไปขอเพนทางหนา เพนคอยถาตขอยแตนาน สาวนางคานฮบใหสาวอน แกมจนบนใจเบกบานเอามาทานใหขอยสาหลา เกดชาตหนามนจงสรวย ใหขนขวายทานไวชาตน ทานชาตนชาตหนาไดผล บญบนดลตดตามเจาอย นำาเปนคเปนบารม บญบหนคอเงนของเจา บญมาเฝายามอยยามนอน บญบหลอนหนไปทางอนเฝาจนตนบไดลกหน พระภมเพนวาจงซ ใหนองพจำาไวแดสาว คนแมลาวใหแลวพวกเฮาสจาก กอนซพรากซฝากแถมพร ใหบงอรมสขทก

34

อยาง รางกายหางจากโรคโรคาใหกายาของเจางามยง แกมป งสงทปานวาทองทา ใหหนวยตาเจาดำาดทอน ควนองกงปานคนธน สองใบหใสคำาหนกหมน บอนอนอนใหสดใหสวย เปนคนรวยสมพรขอยวา คนไดซานานใกลบานไกล บานใดบมผฮดกวาหมอนใดกระดาย ไดหลายๆสาเดอนองแกวไดบแปวซอยางซอน บาวกระสนทำาแตนองหลา คนแมนวาไดใผกะด เขานนมเงนแสนเงนลาน ยทางนอนอยบานสนกสะบายฟาดเอาจนซตายทองไคองลง นอนโคมกนคอองยามฝนหวป

กลอนเซงขอขนมหมก ปาดทโทขนมขมา เตมกะซาขายบาทจงใดตาในในแมนตาหยงหลาหรอหากวาแมนเขาหนมหมก ใหเจาจกออกมาชมเบง ลองจกเคงกะไดดอกนาง สวนสตางคขอยบมดอก ขอยซบอกใหฮความจรง เจาอยาตงเหลยวพนเหลยวพ เหลยวขถขาวตมขาวหนม เอาอมพอแซบสะหนอย ขอยซคอยยายหยบกลบหน เอามาตสาวงามนองแกว ใหพแลวบเกยวบวนบอยดนร ำาไรนำาเจา ขอยซเลาขอหนาเรอยไป เปนจงใดซไดหรอบ ขอยคดตอไดบหนอคำา ขอยขอนำาแตเลกแตนอยพวกตขอยบขอเอาหลาย ใหเจาบายเอามาสาหลา ขอยนนวาบพอขาดทน ใหอดหนนตขอยแดหลา เอามาสาขาวตมขาวหนม หลาคงกลมเจาอยาเวายาก อยาลำาบากการใหการทาน อยาซะนางนานสาวนางนองแกว คนไดแลวตขอยซไป วาจงใดสาวนางนองอน หนามนลนเจาอยาซแพง อยางแสดงอยางนนอยางน เอาใหพเดยวนไวไวหรอปจจยตขอยบวา เอามาสาบาทหนงกด ขอยสหนไปขอทางอน ยงหลายหมนแตบทนขอ เพนนงรอถาขอยดนแลว ใหนองแกวจกออกมาทาน พอประมานขอยกะเอาดอก อยาใหบอกหลายเทอหลายท มนบดศรทธาหวเตาบายแลวเลาจบคนไปวาง บายสตางคฮอยเทอพนเทอ มนซเหยละเงนหาสบใหเจาหยบเอามาหนงบาท มนบขาดอยาเฮอยาฮน อยไปดนมนเปลองเดอหลา เอามาสา นองแกวทนหวใหเจาควเอามาเดยวน เอาใหพดวยจตศรทธา มนสพาไปสเมองแกว อนกลาวแลวคอเมองสวรรค ของสำาคญสะสมไวถา เกดชาตหนาของเจาคอเดม ใหเพมเตมไวแตเดยวน อยาขถบแมนของโตองคพทโธเพนสอนเพนสง ไวกระทำาทกสงทกอน ใหแบงปนญาตพนอง ผเกยวของเปนมตรสหาย ใหเจายายอยาหวงเอาไว ยมโลกใชชวครงชวคราวแจกใหอาวใหอามนค ยามเฮาอยโลกนคอใค บาดตายไปมนเปนของผอน แมนเงนหมนชางมางวควาย เปนคนรวยททอใดกพชาง คนถกหวาง

35

บาดลมบาดตาย ผบตายเอาไปใชจอย เจานนปลอยถมมนไวเฉย บเอาเสยตายไปซอซอใหเจาจอสาหลานองสาว

ลาวใหแลวพวกเราแถมพร วาเปนกลอนใหฟงซกหนอย ใหเจาคอยอยสขสบาย อายหลายไดพนไดหมนอนอนอนเปนเงนเปนทอง เปนสงของงวควายชางมา อยาเปนหาตายถมตายกอง แมนสงของอนใดกะชาง ใหเจาหางจากโรคโรคา ทางกายาสมบรณเดออน ใหเจาเกลยงมนลนอนนนกะดาย (จากเซงบงไฟผาแดงนางไอ 2506)

จดบงไฟ รงขนญาตโยมจะพากนมาทำาบญตกบาตรองคาสพระภกษสงฆ จนจะเสรจพระเลยงพระเชาเจาของบงไฟจะนำาบงไฟของตนออกมา แหรอบศาลาโรงธรรมแลวเลยไปรวมกนทคาง ผคนจะพากนหลงไหลออกมาดการจดบงไฟ ถาของใครขนกหามแหเจาของ ถาของใครแตกซกหามลงตม เมอเสรจการจดแลว ตางกเลกลาจากกนไป พวกทเปนเจาของบงไฟขนกจะไดไปฟอนรำาขอขาวของเงนทอง หรอเรยกวา (นำาฮอยไฟ)

การเสงกลอง ตอนกลางคนในวนรวมบญบงไฟนน จะมการเสงกลองมาดวย เวลา 2 ทมเศษ ประชาชนจะพากนหลงไหลมารวมกนทบรเวณวด ไดเวลาแลวจะนำากลองมาตงเรยงรายกนไวทแรกตเปนบานๆ ไป แลวคดเลอกเอากลองทเสยงดงเขาแขงกน ตดสนใหเปนแพชนะ การเสงกลองจงเปนกฬาของคนโบราณชนดหนง

วธทำาวสาขบชา วสาขบชา คอ วนเพญเดอนหกเปนวนสำาคญอกวนหนง คอเปนวนเกด วนตรสรและปรนพพานของพระพทธเจา ทกวนนผนบถอศาสนาพทธพากนทำาการบชาพระพทธเจา ดวยเครองสกการะ มดอกไม ธปเทยนเปนตน และบชาดวยการปฏบตตามคำาสอนของพระพทธเจา

คำาถวายสกการะในวนวสาขบชา ยมมห โข มยง ภควนตง สรณง คตา โย โน ภควา สตถา ยสส จมยง ภควโต ธมมง โรเจม อโหส โข โส ภควา มชฌเมส ชนปเทส อรยเกส มนสเสส อปปนโน ขตตโย ชาตยา โคตโม โคตเตน สกยปตโต สก

36

ยกลา ปพพชโต สเทวเก โลเก สามารเก สพรหมเก สสสมณธง อภสมพทโธ นสสงสยง โข โส ภควา อรหง สมมา สมพทโธ วชชาจรณสมปนโน สคโต โลกวท อนตตโร ปรสทมมสารถ สตถา เทวมนสสมสานง พทโธ ภควา สวากขาโต โข ปน เตน ภควตา ธมโม สนทฏฐโก อกาลโก เอหปสสโก โอปนยโก ปจจตตง เวทตพโพ วญญห สปฏปนโน โข ปนสส ภควโต สาวกสงโฆ อชปฏปนโน ภควโต สาวกสงโฆ ญายปฏปนโน ภควโต สวากสงโฆ ยททงจตตาร ปรสยคาน อฎฐปรสปคคลา เอส ภควโต สาวกสงโฆ อาหเนยโย ปาหเนยโย ทกขเนยโย อญชลกรณโย อนตตรง ปญญก เขตตง โลกสส (อยง ปฏมาตง ภควนตงอททสสกตา) (ถาเปนพระสถปใหเปลยนปฎมา เปนถโป กตา เปลยนเปนกโต) ยาวเทว ทสสเนนตง ภควนตง อนสสรตวา ปสาทสงเวค ปฏลาภาย มยงโข เอตรห (อมง วสาข ปณณมกาลง ตสส ภควโต ชาตสมโพธนพพานกาลสมมตง) (ถาเปนวนถวายพระเพลงใหเปลยนเปน อมง วสาขปณณมโต ปรง อฏฐมกาลงตสส ภควโต สรรชฌา ปนกาลสมมตง) ปตวา อมง ฐานง สมปตตา อเม ทณฑทปธปาทสกกาเร คเหตวา อตตโน กายง สกการธปธานง กรตวา ตสส ภควโต ยถาภจเจ คเณ อนสสรนตา (อมง ปฏมา ฆรง) (ถาเปนพระสถปใหเปลยนเปนถปง) ตกขตตง ปทกขณง กรสสาม ยถาคห เตห สกกาเรห ปชง กรมานา สาธ โน ภนเต ภควา สจรปรนพพโตป ญาตพเพห คเณห อตตารม มณตาย ปญญายมาโน อเม อมเหห คหเต สกกาเร ปฏคณหาต อมหากง ทฆรตตง อตถาย หตาย สขายฯ

คำาแปล ขาพเจาทงหลาย ถงพระผมพระภาคเจาองคใดทแลเปนทพง พระผมพระภาคเจาองคใดเปนพระศาสดาของขาพเจาทงหลายและขาพเจาทงหลายเปนทชอบใจพระธรรมของพระผมพระภาคพระองคใด พระผมพระภาคพระองคนนแลไดอบตแลว ในหมมนษยชาวอรยกะ มชฌมชนบทเปนกษตรยโดยพระชาต พระนามวาโคตรมะโดยพระโคตรเปนพระโอรสแหงเจาศากยะ เสดจออกบรรพชาจากศกยสกล พระองคไดตรสรพระอนตรสมมาสมโพธญาณในโลกกบดวยเทวดามารพรหม ในประชาชนกบดวยสมณะพราหมณกบดวยเทวดาและมนษยขอนไมตองสงสยเลยพระผมพระภาคเจาพระองคนนเปนพระอรหนตตรสรชอบเอง ทรงถงพรอมดวยวชชาและจรณะ เสดจไปดแลว ทรงรแจงซงโลก เปนสารถผฝกคนทควรฝก ไมมผอนยงกวา

37

เปนศาสดาของเทดาและมนษยทงหลายเปนผตนแลว เปนผมโชค อนง พระธรรมอนผมพระภาคเจาพระองคนนแลตรสดแลวเปนคณอนผไดบรรลพงเหนเอง ไมประกอบดวยกาลควรจะเรยกใหมาด ควรนอมเขามาในตน อนงพระสงฆสาวกของพระผมพระภาคเจาพระองคนนแล เปนผปฏบตด ปฏบตตรง ปฏบตธรรม ปฏบตสมควร นคอคแหงบรษส จดเปนบคคลแปดพระสงฆสาวกของพระผมพระภาคเจาน เปฯผควรคำานบ ขอตอนรบ ของทำาบญ ควรกระทำาอญชลประนมมอไหวเปนนาบญของโลกไมมนาบญอนจะยงกวากพระปฏบตมาน (ถาเปนพระสถปเปลยนวากพระสถปน) อนพทธศาสนกชนสรางเจาะจงพระผมพระภาคพระองคนนเพยงเพอระลกถงพระผมพระภาคเจาพระองคนนดวย ทสสนะกจ แลวจงกลบไดความเลอมใสและความสลดจตบดนขาพเจาทงหลาย ถงกาลวสาขปรณม ซงทราบกนแลววา กาลเปนทประสต ตรสร และปรนพพาน ของพระผมพระภาคเจาพระองคนน (ถาเปนวนถวายพระเพลงเปลยนวากาลดถ 8 คำา ตอจากดถวสาขบณณม ซงทราบกนดแลววา กาลเปนทถวายพระเพลงสรระของพระผมพระภาค) ตางมาประชมกนยงสถานทน ถอเอาเครองสกการะ ระลกถงพระคณอนเปนจรงอยางไร ของพระผมพระภาคเจาพระองคนนอย จกกระทำาปทกษณพระปฏมมา (ถาเปนพระสถป เปลยนเปนพระสถป) นสน 3 รอบ กระทำาการบชาดวยสกการะทงหลาย อนพวกขาพเจาถอเอาแลวอยางไร ขาแตพระองคผเจรญ ดงขาพองคจะขอวโรกาส ขอพระผมพระภาคเจาของขาเจาทงหลาย แมเสดจปรนพพานไปนานแลวดวยดยงปรากฏอยแตพระคณทงหลาย ขาพเจาทงหลาย พงรไดดวยความเปนอดตารมณ ขอพระองคจะทรงรบ เครองสกการะทงหลาย อนขาพเจาทงหลายถอไวเหลานเพอประโยชนเกอกล และความสขแกขาพเจาทงหลายสนกาลนานเทอญ

บญถวายพระเพลง วนแรม 8 คำา เดอน 6 ถอวา เปนวนคลายวนถวายพระเพลง (จดศพ) ของพระพทธเจา ดวยวาพระพทธเจาปรนพพานในวนเพญเดอน ๖ เกบพระศพไว 7 วน วนท 8 กจดถวายพระเพลง เมอถงวนแรม 8 คำา เดอน 6 ทกปพทธบรษทจะพากนทำาบญถวายพระเพลง ทำาเหมอนวนวสาขบชาทกประการ

38

การเลยงตาแฮก ฤดเดอน 6 ถอเปนตนฤดฝนชาวนากอนจะลงมอทำานา มกจะเลยงตาแฮกกอน ตาแฮกถอวาเปนเจาของนา ตามประวตทกลาวไวในการทำาบญขาวสาก ตาแฮกเปนนางยกษณ จะอยางไรกตามเมอถงเดอน 6 ชาวนาจะเตรยมอาหารไป มไกตมและของหวานนำาไปเลยงตาแฮกแลวอธษฐานวา ถาฝนจะดจะแลงใหไปเขาฝน ปรากฏวาไดฝนด

การแฮกนา โดยปกตการแฮกนา เลอกเอาวนพฤหสจะเปนวนขางขนหรอขางแรมกได เมอเลยงตาแฮกแลวชาวนาจะเตรยมไถลงแฮกนา การแฮกนา มกจะไถเปนวงกลม ๆ แลวสงเกตดกอนขไถ คนทฉลาดดกอนขไถแลวสามารถทำานายไดวาปนฝนจะดหรอแลง

นาตาแฮก นาตาแฮกเปนนาธรรมดา แตทแจนาเขาป นคนนาใหสง กวางยาวประมาณ 4 ศอก ปกเสาตน เอาหนามลอมรวไว ขางในปลกตนขาวไว 7-8 ตนขาวทปลกไวนเปนขาวอธษฐาน ขาวจะงามหรอไมใหสงเกตทตรงน การลงมอแฮกทนาตาน นาตานจงเรยกนาตาแฮก คอนาทลงมอทำาทแรก

พธปกนาตาแฮก ขาวจะปกดำาในนาตาแฮกนนเขาจะจดมา 8 ตน เอาคายขน 5 ยกมาตงไว เวลาจะปกแตละตนใหวาขอความดงตอไปน

ปกกกนพทธรกษา ปกกกนธรรมรกษา

ปกกกนสงฆรกษา ปกกกนเพนเสยใหกได

ปกกกนเพนไฮใหกม ปกกกนใหไดหมนมาเยย

ปกกกนใหไดหมนเยยพนหลา ปกกกนขวญขาวใหมาโฮม

เมอปกครบทง 8 ตน กเปนอนเสรจพธ ถาจะลงมอปกดำานาธรรมดา ใหทำาพธปกกกแฮกกอน

วธปกกกแฮก ใหจดหาเครองขน 5 มา กลา 15 ตน กอนจะลงมอปกตนใด ใหเสกมนตดงตอไปน ไฮนไฮกำาขวา นานนาทาวทม ทาวทมใหกมาแฮก นากจก

39

แฮก พญาใหกมาแฮกไฮกจกแฮก ปกกกนใหกไดงวแมลาย ปกกกนใหกไดควายเขาชอง ปกกกนนกจบโตตาบอดใหบนหน ปกกกนแมงคาโตฮฮำากกขาวใหบนหน ปกกกนใหไดฆองเกากำา ปกกกนใหไดคำาเกาหมน ปกกกนใหอวนเขาหมนมาเยย ปกกกนใหมานนอยทอมานเลา ปกกกนใหไดเปนเศรษฐเทาเฒาโอมสหมฯ

7. บญชำาฮะ

การชำาระลางสงทสกปรกรกรงรง ใหสะอาดปราศจากมลทนโทษ คอความมวหมอง เรยกการชำาฮะ สงทจะตองชำาระใหสะอาดนนม 2 อยางคอ

1 ความสกปรกภายนอก ไดแกรางกาย เสอผา อาหารการกน ทอยอาศยสกปรก

2 ความสกปรกภายใน ไดแก จตใจเกดความโลภโกรธหลงเปนตน สงทจะตองชำาระลางในทนไดแกเมอบานเมองเกดขาศกมาทำาลาย มโจรมมารมาปลนเกดรบราฆาฟนกนแยงกนเปนใหญ ผคนชางมาววควายลมตายลงเพราะผเขาเจาสญ ถอกนวาบานเดอดเมองรอนชะตาบานชะตาเมองขาด จำาตองชำาระใหหายเสนยดจญไร การทำาบญมใหทานเปฯตนเกยวแกการชำาระน เรยกบญชำาฮะมกำาหนดทำาในระหวางเดอน 7 จงมชอเรยกอกอยางวาบญเดอน 7

มลเหตแหงการทำา มเรองเลาไวในพระธรรมบทวาครงหนง ณ ทเมองไพศาล เกดทพภกขภยขาวยากหมากแพง เพราะเกดฝนแลง ผคนชางมาววควายลมตายเปนอนมาก อหวาตกโรคระบาด เมองเตมไปดวยซากศพจงไปนมนตพระพทธเจาใหมาขจดปดเปา พระองคพรอมดวยพระสงฆ 700 รป เสดจจากกรงราชคฤหมายงเมองไพศาลโดยทางเรอ 7 วนจงถง เมอเสดจมาถงแลวฝนหาใหญไดตกลงมาทวมพนดน นำาสงเพยงหวเขา ซากศพถกนำาพดพาลอยไปตามนำา ครงนนพระองคทำานำามนตใสบาตร ใหพระอานนทนำานำามนตไปสาดทวพระนคร โรคภยไขเจบกสญสนไป ดวยอานภาพของพระพทธเจาและนำาพระพทธมนตนน คนโบราณจงถอเปนประเพณ เมอถงเดอน 7 ของทกป จะพากนทำาบญชำาฮะเปนประจำา

40

พธทำา เมอถงเดอน 7 ประชาชนพากนปลกผาม(ปรำา) ขนกลางบาน หรอจะเอาศาลากลางบานกได ทกเรอนจะตองเตรยมดอกไมธปเทยน ขนนำาฝายในไหมหลอดฝายผกแขน หนแหทรายมารวมกน ณ ผาม เวลากลางคนนมนตพระสงฆเจรญพระพทธมนต ตอนเชาถวายอาหารบณฑบาต เวลาพระสงฆฉนเสรจแลว ทานจะใหพรและประพรมนำามนต ใหทกคนจะเอาขนนำามนต ฝายผกแขนแฮทรายของตนกลบคนไป นำามนตเอาไปรดใหลกหลานบานเรอนววควาย ฝายผกแขนเอาไปผกแขนลกแขนหลานแฮทรายเอาไปหวานรอบบานเรอน ทงนเพอใหเกดความสวสดมงคลตลอดป การทำาเชนนถอเปนประเพณประจำาปแตถาเกดความเดอดรอนวนวาย เกยวกบโรคภยไขเจบโจรมาร เปนตน จำาตองทำาการชะลางเปนการใหญ เรมแตทำาการถอดถอน

การถอดถอนทบานเมอง ทตงบานกด ทตงเมองกด สรางแลวกไมเปนสข มกเกดอาเพศเหตภยตางๆ เปนทงน เกดจากทนนแตกอนเคยเปนวดเกาเมองเกาบานเกามากอน เปนปาชา ขมผ ทปตา ถนน บอนำา จอมปลวกมากอน โบราณถอวาเขดขวาง ใหทำาการถอดถอนเสยกอนจะตองนมนตพระสงฆ 4 รป มาเจรญพระพทธมนตแลวสวดถอดถอน

คำาสวดถอดถอน สณาต เม ภนเต สงโฆ สมา สมมตา สมง สมหเนยย สมหนตา สมา สมง สมหนต สถานทจะถอดนน ใหขดเปนวงกลม กวางลกประมาณ 1 ศอก ดนทขดเอาใสตะกราวางไวในหลมเอาแฮทรายหนงตะกรามาตงไว เอาดายสายสญจนแลวตงนโม 3 จบ สวดถอดถอน 7 จบ เสรจแลวเอาดนทถอนไปทงเสย เอาแฮทรายเทลงในหลมสวดชยนโต 3 จบ เปนเสรจพธ

ตอกหลกบานหลกเมอง ผใหญไมสง เจาบานสะพานเมอง ถอเปนหลกบานหลกเมอง ถาคนเหลานมกเจบไข ไดปวยกด มกลมหายตายเสย หรอถกตรนฟนแทงกด มโยกยายไปมากด เกดวนวายแยงชงอำานาจกนกดถอกนหลกเหงยงหงวย ตองตอกหลกนใหเทยงตรงพธทำากมการทำาบญสวดมนตเหมอนธรรมดา เสรจสวดมนตแลวทำาพธตอกใหหาหลกไมแกนมา 1 หลก จะเขยนคาถาหรอยนตอะไรแลวแตเหน

41

สมควร สถานทใชศาลากลางบาน ประชาชนในบานมาชมนมกนทกครวเรอน กอนจะเอาเสาลงดน ใหสวดญตเสาเสยกอน

สวดญตตเสา ยถนทขโล ปฐวง สโต สยา จตภวาเตภ อสมปกมปโย ตถปมง สปปรสง วทาม โยเอสา ญตต วา 3 จบ แลวยกเสขนตงในหลม เวลายกเสาขนตงใหสวดดงน

สวดตงเสา เอกนนามกน สพเพ สตตา อาหาร รฏฐตกา เทวนามกน นามญจรปญจ ตณนามกน ตสโสเวทนา จตตารนามกน จตตาร อรยสจจาน ปญจนามกน ปญจปาทา นกขนธา ฉนามกน ฉ อชฌตตกาน อายตนาน สตตนามกน สตตโพชฌงคา อฏฐานามกน อรโย อฏฐงค โก มคโค นวนามกน นวสตตวาสา ทสนามกน ทสหงเคห สมนนาคโต อรหาต วจจตต

พอสวดจบแลว กสวด เมตตญจ สพพโลกสมง มานสมภาวเย อปรมาณง อทธง อโธ จ ตรยญจ อสม พาธง อเวรง อสปตตง ตฏฐญจรง นสนโนวา สยาโนวา ยาวตสส วคตมทโธ เอตง สตง อธฏเฐยย พรหมเม ตงวหารง อธมาห ทฏฐญ จ อนปคมม สลวา ทสสเนน สมปนโน กาเมส วเนยย เคธง นห ชาตคพ ภเสยยง ปนเรตต

พอสวดจบแลว ถมเสา แลวสวดชยนโต 3 จบ เปนอนเสรจพธ หากบานเมองเจบไขไดปวยทวไป มไดเลอกเดกผใหญ ไพรผด คนมหรอจน ทเปนทงนเกดจากภตผเบยดเบยน ถอวาชะตาบานเมองขาด ใหธรรมพธตอกชะตาบานเมอง สถานทใชศาลากลางบาน เขยนคาถาลงในหลกทงแปด ดงตอไปน

หลกตอกชาตาบานเมอง ทำาเปน 8 หลก เขยนคาถาหลกละ 7 ตว

หลกท 1 อ ร ชา ค ต ร สา

หลกท 2 ต หง จ โต โร ถ นง

หลกท 3 ป สม ร โล ป สต พท

42

หลกท 4 โส มา ณ ก ร ถา โธ

หลกท 5 ภ สม สม ว ส เท ภ

หลกท 6 ค พท ปน ท ทม ว ค

หลกท 7 วา โธ โน อ ม ม วา

หลกท 8 อ วช ส นต สา นส ต

เมอเขยนเสรจแลว ใหเสกอตปโส 8 ดาน ใสหลก 8 หลก ใหครบ 108 จบ แลวเอาหลกนเขาพธนมนตพระสงฆเจรญพระพทธมนต รงขนถวายอาหารบณฑบาตเสรจแลว พระเถระจะนำาหลกทง 8 น ไปตอกในทศทง 8 เรมทศตะวนออก เวยนไปทางทศใต เวลาตอกหลกใดใหเสกคาถาในหลกนน ตอกครบ 8 หลกแลว เอาแฮทรายหวานรอบเปนเสรจพธ

พธเลยงปตา ปหมายถงปและยา ซงเปนญาตฝายบดา ตาหมายถงตาและยาย ซงเปนญาตฝายมารดา คำาวา ปตา จงหมายถง ป ยา ตา ยาย คนสจำาพวกนเวลามชวตอยกเปนทเคารพของลกหลาน ครนตายไปแลวลกหลานกยงเคารพอย จงปลกหอปลกโฮงใหทานอย สถานทกเลอกเอาดงใกลบาน มตนไมใหญ เตมไปดวย เสอ หม และสตวปานานาชนด กวางใหญไมตำากวารอยเสน สถานทดงกลาวเรยกดงปตา

ณ สถานทน ถอเปนทอนศกดสทธ ใครจะไปลกลำาหรอตดตนไมแมกระทงแสดงวาจาหยาบคาย ปตาจะตองทำาโทษ ใหเจบหวปวดทองเปนตน เพอความสะดวกเขาจะตงคนรกษาปาไว เรยกเฒาจำา ถาใครเจบไขไดปวยเพราะปตาน จะตองเชญเฒาจำาใหไปบวงสรวงปตา กไดผลทนตาเหน ดงปตาในสมยโบราณ เหมอนวนอทยาน (สวนปา) ในทกวนน ดงปตานมทกบาน ทกเมองเมอเทศกาลเดอน 7 เขาจะพากนนำาขาวปลาอาหารไปเลยงด และเลยงกนเปนการใหญ การสรางดงปตาไวประจำาบานนน นบเปนความฉลาดหลกแหลมของคนโบราณ เปนการสรางวนอทยาน ไวใหลกหลานของทานตรงกบภาษตโบราณวา ผาฮายหอคำา ดงนนดงปตาจงเปนสงาราศนำาความอดมสมบรณ

43

พรอมดวยความชมชนรนรมยมาสบานเมองยงนก เปนทรพยากรธรรมชาต ประจำาหมบาน

ครนตกมาสมยน ลกหลานของปตา ทำาลายทรพยากรธรรมชาต ททานสรางไว เหลอแตแผนดนกบหญาปตาทาน คงจะปลงอนจจง เสกคาถาบทวา ทขง ทกขง ฟงดแลวขนพลก

8. บญเขาพรรษา

บญเขาพรรษา การอยประจำาในอาวาสแหงเดยวตลอด 3 เดอนในฤดฝนเรยกเขาพรรษา โดยปกตกำาหนดเอาวนแรม 1 คำา เดอน 8 เปนวนเขาพรรษา เพราะมกำาหนดทำาในเดอน 8 จงมชอเรยกอกอยางหนงวาบญเดอนแปด

มลเหตแหงการทำา มเรองเลาไวในวสสปนายกขนธกะวา ภกษบรษทเทยวไปสชนบทไมมเวลาพกผอนทงฤดรอนหนาวและฤดฝน โดยเฉพาะฤดฝนไดยำาเหยยบขาวกลาประชาชนเสยหาย สตวนอยใหญพลอยถกเหยยบไปดวย พระองคจงทรงบญญตใหภกษจำาพรรษา 3 เดอนในฤดฝน โดยมใหไปแรมคน ณ ทอน ถาไปพรรษาขาดตองอาบตทกกฎ เวนแตกรณจำาเปนเชนบดามารดาปวยเปนตน แตตองใหกลบมาภายใน 7 วน พรรษาจงจะไมขาด

พธทำา ในเทศกาลเขาพรรษา เปนเวลาทพระสงฆจะตองบำาเพญไตรสกขาคอ ศลสมาธปญญาใหสมบรณ สวนคฤหสถจะตองบำาเพญกรยาวตถ คอทานศลภาวนาใหเตมเป ยม เมอถงวนเพญเดอนแปด ตอนเชาญาตโยมจะนำาอาหารบณฑบาตมาองคาสพระภกษสงฆ ตอนบายนำาดอกไมธปเทยน ขาวสาร สบง จวร ผาอาบนำาฝนมารวมกนทศาลาโรงธรรม สวนภกษสงฆกจดทำาความสะอาดสถานท สบงจวร เมอพรอมกนแลวญาตโยมจะพากนทำาวตรคำา เสรจแลวอาราธนาศลฟงเทศน

ตอจากนนพระสงฆจะพรอมกนทำาวตรสวดมนตจบแลวทำาวตรพระพทธรป ดวยถอวาวนเพญเดอนแปดเปนวนพระพทธรปเขาพรรษา พระสงฆจดเครองสกการะมา

44

แลว เจาอาวาสเปนตวแทนพระพทธรป นงหนหนาลงมาทางพระสงฆ พระสงฆนงคกเขากราบ 3 หน ยกขนดอกไมไปตงไวขางหนา แลววาคำาธรรมวตรพระพทธรป

คำาธรรมวตรพระพทธรป อกาส วนทาม ภนเต สพพง อปราธง ขมถ เม ภนเต มยา กตง ปญญง สานมา สาธ สาธ อนโมทาม วนทาม ภนเตกราบลง 1 หน หวหนายกขนดอกไมขน แลววาพรอมกนวา สพพง อปราธง ขมถ เม ภนเต หวหนายกขนดอกไมเขาไปถวายเจาอาวาส ตอนนจะหมอบหรอจะนงพบเพยบกได เจาอาวาสวาคำาขมาโทษวา

ปตถนา ปฏฐตา เอวง ขปปเมว สมชฌต

โย จ ปพเพ ปมชชตวา ปจฉา โส นปปมชชต

โสมง โลกง ปภาเสต อพภามตโต ว จนทมา

ยสส ปาปง กตง กมมง กสเลน ปหยยต

โสมง โลกง ปภาเสต อพภา มตโต ว จนทมา

อภวา ทนสลสส อนจจง วฑฒาปจายโน

จตตาโร ธมมา วฑฒนต อาย วณโณ สขง พลง

คำาแปล ทานทงหลายไดตงความปรารถนาไวอยางน ขอจงเปนผลสำาเรจโดยพลน กายกรรม วจกรรม มโนกรรม ททานทงหลายไดสลางพลงพลาด ไดประมาททงในทตอหนาและลบหลง ขออโหสกรรมให อยาไดเปนบาปเปนเวรตอกนเลย อนงไดสลางพลงพลาด ไดประมาททานทงหลายดวยกายวาจาใจ ทงในทตอหนาและลบหลง ขอไดอโหสกรรมอดโทษให บญกศลททานทงหลายไดบำาเพญมาดวย กาย วาจา ใจ ขออนโมทนาสาธการดวย อนง บญกศลทไดบำาเพญมาดวย กาย วาจา ใจ นบแตวนบรรพชาอปสมบท ขออทศบญกศลนนไปคำาชทานทงหลาย ขอใหทานทงหลายจงงอกงามในพระพทธศาสนา รงเรองสกใสดงพระจนทรในวนเพญ ลอยเดนอยบน

45

อากาศ ปราศจากเมฆหมอกมไดมวหมอง อนงขอจงนราศปราศทกข ประสบจตพธพรชย 4 ประการ คอ อาย วรรณะ สขะ พละ จงทกทพราตรกาล

พอทานวาจบแลว ใหเงยขนแลววาพรอมกนวาอกาส ทวารตเยน กตง สพพง อปราธง ขมถ เม ภเต ทานรบวา อหง ขมาม ภนเต

ทานรบวา อหง ขมาม ตมเหหป เม ขมตพพง พรอมกนวา อกาส ขมาม ภนเต แลววาตอไปวา วนทาม ภนเตฯเปฯ อนโมทาม แลวกราบลง ๓ หน เปนอนเสรจพธ

ตอนนเจาอาวาสจะใหโอวาทเกยวแกการเขาพรรษาของพระพทธรป เปนเสรจพธ ในวนรงขนเวลาบายญาตโยมจะรวมกนทศาลาโรงธรรม แลวจดดอกไม ธปเทยน ขาวสาร ผาจวร เปนตน ถวายแดพระสงฆ เมอพระสงฆรบแลวทานจะอนโมทนา แลวทำาพธเขาพรรษา

พระสงฆเขาพรรษา กอนแตจะเขาพรรษา ตองทำาวตรพระสงฆเสยกอน เรมทำาแตเจาอาวาสเปนตนลงมาคำาทำาวตรพระสงฆ เหมอนทำาวตรพระพทธรปทกประการพอทำาวตรเสรจแลววา นโม 3 จบ พรอมกนแลววาคำา อธษฐานเขาพรรษา

คำาอธษฐานเขาพรรษา อมสมง อาวาเส อมง เตมาสง วสสง อเปม วาดงนทกรปตามลำาดบพรรษาจบแลวเจาอาวาสจะใหโอวาทตกเตอน พระภกษสามเณรใหตงใจศกษาเลาเรยน ประพฤตปฏบตชอบ เสรจแลวนำาเอาผาจำานำาพรรษามาแจกแบงกน เปฯอนเสรจพธเขาพรรษา

ผาอาบนำาฝน ผาขาวหรอเหลยงยาว 4 ศอก กวา 1 ศอกคบ ใชสำาหรบนงอาบนำาฝน เปนบรขาร จำาเปนสำาหรบภกษ มเรองเลาไววา สมยพระพทธเจา พระภกษ แกผาอาบนำาฝน วนหนงนางวสาขาใชสาวใชใหไปวดขณะฝนตก ไดเหนภกษทำาเชนนน แลวนำาไปเลาใหนางวสาขาฟง นางวสาขาไดไปกราบทลพระพทธเจาพระองคจงอนญาตใหภกษมผาอาบนำาฝนตงแตบดนน นางวสาขาไดนำาผาอาบนำาฝนไปถวาย จงสบทอดเปนประเพณสบมาจนถงทกวนน เมอถงวนเขาพรรษา ญาตโยมกนำาผาอาบนำาฝนไปถวาย

46

ตนเทยน เทยนททำาเปนเลมๆ กด ททำาเปนเลมแลวมดเปนตนกด หรอทหลอขผงทำาเปนตนกด เรยกวา เทยนเลมหรอเทยนตน

มลเหตแหงการทำา เหมอนกบตนดอกเผงในเทศกาลเขาพรรษา เปฯโอกาสทพระสงฆจะไดบำาเพญไตรสกขา คอ ศลสมาธและปญญาใหสมบรณ สวนญาตโยมกจะไดรกษาศลกนทานใหเตมท เทยนเปนปจจยสำาคญ ทพระสงฆจะจดบชาพระรตนตรยตลอดพรรษา ญาตโยมเหนความจำาเปนของพระสงฆ จงพากนจดหาเทยนถวายพระสงฆ การถวายเทยนนนทแรกทำาเปนเลมเลกเลมนอยแลวแตศรทธา ตอมาบานเมองเจรญการทำาเทยนเลมไดววฒนาการมาเปนตนเทยน ใชขผงตนละหลายกโลกรม มชางฝมอประณตแกะสลกเปนลวดลายวจตร ทำาใหเสรจกอนวนเขาพรรษา

พธทำา เมอถงวนขน 15 คำา เดอน 8 คมวดตางๆ จะนำาตนเทยนของตนมารวามกน กลางคนมสวดมนตหรอมมหรสพคบงน รงเชาถวายอาหารบณฑบาตแลวแหตนเทยนไปตามถนนสายตางๆ มการประกวดตนเทยนการตกแตง ขบวนแห เพอแขงขนชงรางวล ขบวนแหจะแหไปถงวนของตนแลวนำาตนเทยนถวายในวนเขาพรรษา การถวายเทยนเลมหรอตนเทยน เพอจดถวายบชาพระรตนตรย ถอวาไดบญกศลมากดงนนญาตโยมจงพากนขวานขวายถวายเทยนเปนประจำาทกป บางบานยงทำาแบบเดม คอทำาเทยนเปนเลมๆ แลวนำามาถวายพระสงฆ ไมมการแหแหนประกวดอะไร กถอวาไดบญไดกศลเชนกน

ทำาวตรพระอปชฌายอาจารย การทำาวตรพระอปชฌายอาจารย กเหมอนกบทำาวตรพระพทธรป ถาอปชฌายอาจารยอยไกล จะไปทำากอนเขาพรรษากได ถาอยใกลเขาพรรษาแลวไปทำากได การทำาวตรพระอปชฌายอาจารย เปนกจทควรทำาอยางยง ดวยวาในเทศกาลเขาพรรษา ถอวาเปนเวลาทจะบำาเพญบญกศลพเศษกวากาลอน หากไดประมาทพลาดพลงทานกจะไดอโหสให จะไดไมเปนอปสรรคตอการบำาเพญกศล

กจวตรของคฤหสถ ในเทศกาลเขาพรรษาเปนเวลาทญาตโยมตองบำาเพญบญกรยาวตถ 3 คอ ทานศล ภาวนาใหบรบรณ การใหทานเราจะทำาบญตกบาตรหรอ

47

อปฐากพระภกษสงฆ หรอจะใหอะไรจำานวนเทาใดเปนทาน กใหทำาตามความสามารถ การรกษาศล เราจะอยจำาพรรษาในวดตลอดไตรมาส หรอเดอนหนงสองเดอนจะรกษาอโบสถศล ศล 8 ธรรมดา หรอ ศล 5 กรกษาไดตามความสามารถ การอบรมภาวนาจะตงใจอบรมกวนวนละกชวโมง จะเอาแบบสมถะหรอแบบวปสสนา กใหทำาไดเตมความสามารถ

อาสาฬหบชา เนองดวยวนเพญเดอน 8 เปนวนสำาคญอกวนหนง คอเปฯวนแรกทพระพทธเจาประกาศพระศาสนา และแสดงธรรมจกรโปรดภกษปญจวคคย พระพทธ พระธรรม พระสงฆ เกดขนในโลกครบครงแรกในวนน เมอถงวนน พทธศาสนกชนจงพากนมาทำาการบชา พธทำาเหมอนวนวสาขบชา

คำาบชาในวนอาสาฬหบชา ยมมห โข มยง ภควนตง สรณง คตา โย โน ภควา สตถา ยสส จ มยง ภควโต ธมมง โรเจม อโหส โข โส ภควา อรหง สมมาสมพทโธ สตเตส การญญง กรณายโต หเตส อนกมปง อปาทาย อาสาฬหปณณมยง พาราณสยง อสปตเน มคทาเย ปญจวคคยานง ภกขนง อนตตรง ธมมจกกง ปฐมง ปวตเตตวา จตตาร อรยสจจาน ปกาเสสฯ

ตสมญจ โข สมเย ปญจวคคยานง ปมโข อายสม อญญาโกญฑญโญ ภควโต ธมมงสตวา วรชง วตมลง ธมมจกขง ปฏลภตวา ยงกญจ สมทยธมมง สพพนตง นโรธธมมนต ภควนตง อปสมปทง ยาจตวา ภควโตเว สนตกา เอหภกขอปสมปทง ปฏลภตวา ภควโต ธมวนเย อรยสาวกสงโฆ โลเก อปปนโน อโหสฯ

ตสมญจาป โข สมเย สงฆรตนง โลเก ปฐมง อปปนนง อโหส พทธรตนง ธมรตนง สงฆรตนนต ตรตนง สมปณณง อโหส ฯ

มยงโข เอตรห อมง อาสาฬหปณณมกาลง ตสสภควโต ธมจกกปปวตตนกาลสมมตง อรยสาวกสงฆอปปตตกาลสมมตญจ รตนตยสมปณณกาลสมมตญจ ปตวา อมง ฐานง สมปตตา อเม สกกาเร คเหตวา อตตโน กายง สกการธปธานง กรต

48

วา ตสส ภควโต ยถาภจเจ คเณ อนสสรนตา อมง ถปง (อมง พทธปฏมง) ตกขตตง ปทกขนง กรสสาม ยถาคเตห สกกาเรห ปชง กรมานาฯ

สาธ โน ภนเต ภควา สจรปรนพพโตป ญาตพเพ คเณห อตตารมมณตาย ปญญายมาโน อเม อมเหห คหเต สกกาเร ปฏคณหาต อมหากง ทฆรตตง หตาย สขายะฯ

เราทงหลายถงพระผมพระภาคพระองคใดแล วาเปนทพง พระผมพระภาคพระองคใด เปนศาสดาของเราทงหลาย อนงเราทงหลายชอบใจ ธรรมของพระผมพระภาคพระองคใด พระผมพระภาคพระองคนน เปนพระอรหนตตรสรเองโดยชอบ ทรงอาศยการญในสตวทงหลายทรงพระกรณาและแสวงหาประโยชนเกอกล ทรงอาศยความเอนด ไดแสดงพระธรรมจกรประกาศอรยสจส เปนครงแรกแกพระภกษเบญจวคคย ทปาอสปตนมฤคทายวน ใกลกรงพาราณส ในวนอาสาฬหปณเณม

อนง ในสมยนนทานอญญาโกญฑญญะ ผเปนหวหนาของพระปญจวคคย ฟงธรรมของพระผมพระภาคเจาแลวไดธรรมจกข บรสทธจากมนทนวา สงใดสงหนงเกดขนเปนธรรมดา สงนนทงปวงดบไปเปนธรรมดา จงทลขออปสมบทกะพระผมพระภาคเจา แลวไดเปนอรยสงฆสาวกในพระธรรมวนยของพระองค เปนองคแรกในโลก อนงในสมยนนแล พระสงฆรตนะไดเกดขนเปนครงแรก พระรตนตรย คอ รตนะสามไดสมบรณแลวในโลก

บดนเราทงหลาย มาจวบมงคลสมยอาสาฬหปณณม วนเพญเดอนแปดทร กนวา เปนวนทพระองคประกาศพระธรรมจกร เปนวนเกดพระอรยสงฆ และเปนวนพระรตนตรยสมบรณ คอครบ 3 รตนะ จงประชมพรอมกน ณ ทน ถอสกการะเหลาน ทำากายของตนใหเปนเครองรองรบสกการะ ระลกถงคณความเปนจรงทงหลายของพระองค บชาดวยสกการะอนถอไวแลวอยางไร จกทำาการเวยนขวาพระสถป (ถาเปนพระพทธรปเปลยนเปฯพระพทธรปน) 3 รอบ

49

ขาแตพระองคผเจรญ ขอพระผมพระภาคเจาแมปรนพพานนานมาแลว ยงปรากฏอย แตพระคณสมบตเครองสกการะทขาพระเจาถอไวน เพอประโยชนและความสขแดขาพเจาทงหลาย สนกาลนานเทอญ

9. บญขาวประดบดน

การหออาหารและของเคยวเปนหอๆ แลวนำาไปถวายทานบาง ไปแขวนไวตามตนไมบาง เรยกขาวประดบดน การทำาบญมใหทานและรกษาศลเปนตน เกยวกบขาวประดบดน เรยกบญขาวประดบดน เพราะมกำาหนดทำาในเดอนเกา จงเรยกอยางหนงวาบญเดอนเกา

มลเหตแหงการทำา มเรองเลาไวในพระธรรมบทวาญาตของพระเจาพมพสารกนของสงฆ ตายไปแลวไปเกดในนรก ครนพระเจาพมพสารถวายทานแดพระพทธเจาแลว มไดอทศบญกศลแกญาตทตายไป ตกกลางคนพวกญาตทตายไป มาแสดงตนเปลงเสยงทนากลวใหปรากฏใกลพระราชนเวศน รงเชาไดเสดจไปทลถามพระพทธเจาพระองคไดทลเหตใหทรงทราบ พระเจาพมพสารจงไดถวายทานอก แลวไดอทศสวนกศลไปให พวกญาตทตายไปจงไดรบสวนกศล การทำาบญขาวประดบดน ทำาเพออทศสวนกศลแดญาตผตายแลว ถอเปนประเพณทตองทำาเปนประจำาทกป

พธทำา เมอถงวนแรม 13 คำา เดอน 9 ญาตโยมเตรยมจดอาหารคราวหวาน และหมาพลบหรไว กะใหได 4 สวน สวนหนงเลยงดกนภายในครอบครว สวนทสองแจกใหญาตพนอง สวนทสามอทศใหญาตทตายไป สวนทสนำาไปถวายพระสงฆ สำาหรบสวนทจะอทศใหแกญาตทตายไปแลว เขาจะหอเปนหอๆใหไดพอสมควร เอาใบกลวยมาหอของหวาน 1 หอ ของคาว 1 หอ หมาพลบหร 1 หอ แลวเยบตดกนเปนหอใหญ ในระหวางตหาของวนรงขน เขาจะเอาหอเหลานไปวางไวตามตนไมในบรเวณวด ดวยถอวาญาตทตายไปจะมาขอรบของอยทนน เสรจแลวกกรวดนำาอทศสวนกศลไปให

50

รงเชากนำาเอาอาหารสวนหนงไปใสบาตรพระสงฆแลวเลยงเชาเพลแดพระสงฆ พระสงฆทานจะแสดงธรรมเกยวแกเรองนใหฟงเสรจแลวกอทศสวนกศลไปใหเปนเสรจพธ

10. บญขาวสาก

การเขยนชอใสลงในพาขาว (สำารบ) เรยกขาวสาก (สลาก) การทำาบญมการใหทานเปนตน เกยวแกขาวสากเรยกบญขาวสาก เพราะมกำาหนดการทำาในเดอนสบจงมชออกอยางหนงวาบญเดอนสบ

มลเหตแหงการทำา มเรองเลาไวในพระธรรมบทวา บตรชายของกดมพกคนหนงพอตายยงเหลอแตแมหาหญงสาวมตระกล และมอายรนราวคราวเดยวกนมาใหเปนภรยา แตนางไมมบตร แมจงหาหญงสาวคนใหมมาใหเปนภรยาอก นางคนนมบตร เมยหลวงคดอจฉาเมยนอย คดหาอบายจะฆาเมยนอยใหตาย จงพดกบเมยนอยวาถาเจาตงครรภจงบอกแกขา นางเมยนอยพอตงครรภกบอกเมยหลวง เมยหลวงใหกนยาแทงออก ครงทสองกเหมอนพอมครรภครงทสามนางไมบอก นางหลบหนอาศยอยบานญาต จนทองแกเมยหลวงตามมาทนบงคบใหกนยาคราวนไมแทงเพราะครรภแก ลกในทองนอนขวางอดหวใจตาย กอนจะตายนางเมยนอยไดผกเวรเมยหลวงวา ขอใหขาเกดเปนนางยกษณ ใหไดเคยวกนมนและลกของมน แลวเมยนอยกตายไปเกดเปนแมว เมยหลวงถกผวฆาตายไปเกดเปนไกในเรอนเดยวกน พอไกไขออกมา แมวกเคยวกนไข ครงทสองกกนอก ครงทสามแมวกกนทงไขและแมไก แมไกกอนจะตายไดผกเวรตอแมวไว แมไกเกดเปนนางเสอเหลอง แมวเกดเปนนางเนอ พอนางเนอมครรภเสอกเคยวกนลกเนอ ครงทสองกกน ครงทสามกนทงแมทงลก กอนแมเนอจะตายไดผกเวรตอแมเสอไว แมเนอเกดเปนนางยกษณ เสอเหลองเกดเปนนางกลธดาในเมองสาวตถ เมอเตบโตไดแตงงานกบชายคนหนง พอคลอดบตรคนแยกนางยกษณปลอมตวเปนหญงสหายไปเยยม ไดโอกาสกหยบทารกกนเสย ครงทสองกเหมอนกน ครงทสามนางหนไปอยบานผว พอไปถงสระโบกขรณนางอยากจะอาบนำา จงสงบตรใหผวอม อาบแลว

51

รบเอาบตรมาอมใหกนนม ผวกำาลงลงอาบนำา เหนนางยกษณตามมา จงเรยกผวใหขนจากสระ พากนอมบตรวงไปยงพระเชตวนมหาวหาร

ขณะนน พระพทธองคกำาลงเทศนสอนประชาชนอยผวเมยนำาบตรนอยของตน เขาไปมอบกายถวายตวตอพระพทธเจา สวนนางยกษณวงตามไปหยดยนอยขางนอกสมนเทวดายนกนกางไว พระองคตรสเรยกพระอานนทใหไปตามนางยกษณเขามา แลวสงสอนมใหพยาบาทอาฆาตกน ถาจองเวรกนกจะเปนเวรตอกนหลายกปหลายกลป เหมอนแมวเปนเวรกบหน งเปนเวรกบจอนฟอน(พงพอน) กาเปนเวรกบนกเคา หมเปนเวรกบไมสะครอ แลวตรสสงใหนางกลธดานำานางยกษณไปเลยงไว นางไดนำานางยกษณไปไวทเทบมอง แองนำา คไฟชายคา กองขฝอย ประตบาน สถานทเหลานนางยกษณไมพอใจ จงจดใหอยทแจง (เขาใจวาเปนหวนา คอ ตาแฮก) แลวเลยงรกษาดวยดดวย

นางยกษณรเกณฑฟาฝนด ปไหนจะแลงหรอทวมบอกหญงสหายใหทราบ หญงสหายทำานาไดผลด ชาวบานไดทราบความจรง พากนนบถอนางยกษณ นำาขาวปลามาเลยงอยางอดมสมบรณ จนนางยกษณไดเอาของเหลานถวายเปนสลากภตวนละแปดองค อาศยเหตนคนจงพากนทำาบญขาสาก ถอเปนประเพณสบมาจนถงทกวนน

พธทำา เมอถงวนขน 14 คำา เดอน 10 ญาตโยมพากนจดอาหารคาวหวาน และพวกพลบหร ไวเหมอนในวนททำาขาวประดบดน พอรงขนเปนวนขน 15 คำา เขาจะนำาอาหารไปใสบาตร พอถง 4 โมงเชา พระสงฆจะตกองโฮมญาตโยมจะนำาพาขาวของตนออกมารวมกน ณ ศาลาโรงธรรม เขยนชอเจาภาพลงในกระดาษ มวนใสลงในบาตร เมอพรอมกนแลว หวหนานำาวาคำาถวายสลากภตจบแลวยกบาตรสลากไปใหพระทานจบ ใครถกองคใดกนำาไปถวายองคนน กอนแตจะถวายนำาพาขาวหนงพามาตงไวตรงหนาพระเถระ แลวกลาวคำาอปโลกนการกลาวคำาอปโลกนนเปนเรองของพระสงฆ

52

คำาอปโลกน อยง ปฐมภาโคเถรสส ปาปณาต อวเสลา ภาคา อมหากง ปาปณนต ภกข จ สามเณรา จ คหฎฐา จ ยถาสขง ปรภญชนต วาดงน 3 หน จบแลว พระสงฆทงปวงรบพรอมกนวา สาธ แลวยกพาขาวเขาไป ถวายตามสลาก

อปโลกนกรรมเปนวนยกรรม ถาไดอปโลกนแลว คฤหสถจะกนหรอถอเอาไปกไมเปนบาป เพราะพระทานไดอนญาตใหแลว พอพระฉนเสรจแลวทานจะยถาสพพใหญาตโยมจะพากนกรวดนำาอทศสวนกศลไปใหเปนเสรจพธ

11. บญออกพรรษา

การออกจากเขตจำากด ไปพกแรมทอนไดเรยกออกพรรษา พรรษาหมายถงฤดฝน ปหนงม 4 เดอน คอตงแตแรม 1 คำา เดอน 8 ถง ขน 15 คำา เดอน 12 ในระยะ 4 เดอน 3 เดอนตนใหเขาพรรษากอน เขาครบกำาหนด 3 เดอน เปลยน การทำาบญมใหทานเปนตน เกยวกบการออกพรรษาน เรยกบญออกพรรษา เพราะมกำาหนด การทำาในระหวางเดอนสบเอด จงมชอเรยกอกอยางหนงวา บญเดอนสบเอด

มลเหตแหงการทำา เพอเปดโอกาสใหพระภกษสงฆ ไดมโอกาสวากลาวตกเตอนกนได ใหพระภกษสงฆเทยวอบรมศลธรรม และบวชกลบตรสบตออายพระพทธศาสนา ใหพระภกษสงฆไดไปเยยมยามถามสารทกขสกดบ บดา มารดา เปนตน ใหพระภกษไดมเวลาหาผามาผลดเปลยน

พธทำา ในวนขน 15 คำา เดอน 11 ตงแตเชามดมระฆงพระสงฆไปรวมกนทโบสถ แสดงอาบตแลวทำาวตรเชา จบแลวไมตองสวดพระปาฏโมกขทำาปวารณาแทนการทำาปวารณา คอเปดโอกาสใหวากลาวตกเตอนกนไดกอนจะปวารณาใหตงยตตกอน จะปวารณาองคละ 1-2 หรอ 3 จบ ถา 3 จบใหวาดงน

53

สวดญตตปวารณา พระเถระขนนงบนอาสนแลวตงญตตวา สณาต เม ภนเต สงโฆ อชช ปวารณา ปณณรส ยท สงฆสส ปตตกลลง สงโฆ เตวาจกง ปวาเรยย แลวลงจากอาสน นงหนหนาลงมาหาสงฆ กลาวคำาปวารณาตอสงฆวา สงฆง อาวโส ปวาเรม ทฏเฐน วา สเตน วาปรสงกาย วา วทนต มง อายสมนโต อนกมปง อปาทาย ปสสนโต ปฏกกรสสาม วาดงน รปละ 3 หน แลววาตามลำาดบแกออน เปลยน อาวโส เปนภนเต

พอจบคำาปวารณาแลว พระเถระจะใหโอวาสตกเตอนพระสงฆ ใหเลงเหนความสำาคญในการปวารณาคนเราตางมทฐมานะดวยกนทงนน ถาไมปวารณาไวกอนเวลาไปทำาผดพลาดเขา จะไปตกเตอนวากลาวกจะถอวาละลาบละลวงลวงเกน ถาไดปวารณากนไว วากลาวตกเตอนกนได จบโอวาทแลวกเปนอนเสรจพธออกพรรษาปวารณา

ใตประทป ในวนออกพรรษา พระสงฆจะจดทำาเรอไฟขนไปวด ตรงหนาโบสถใชเสาไมและตนกลวย 4 ตน พนปดวยกาบกลวย มหวหางคลายเรอ ตอนกลางคนนำาธปเทยนไปจดบชา ถอวาทำาเปนพทธบชาไดบญกศลมากมตวอยาง เชน พระอนรทธเถระ เปนพระอรหนตไดรบความยกยองวามตาทพย ทงนกเกดจากอานสงฆ ไดใหประทปเปนทาน

มลเหตแหงการทำา มเรองเลาไวในพระธรรมบทวา ครงหนง พระภกษชาวเมองโกสมพววาทกน พระพทธเจาตกเตอนไมฟง พระองคจงเสดจไปจำาพรรษาทปารกชตวน ไดชางและลงเปนอปฐาก ชางตกนำาตมนำาถวาย ลงหาผลไมรวงผงนำาผงถวาย รวงผงทคนเอานำานำาถวายแลวนนผมศรทธาทำาเทยนไปถวายเปนพทธบชา ไดบญกศลมาก จงมประเพณทำาตนดอกเผงไปถวายสบมาจนทกวนน

พธทำา ในวนออกพรรษานน ผมศรทธาจะนำาหอผาสาทเผง คอจดหาไมไผมาจกตอกสานใหเปนหอ เอากาบกลวยมาแทงหยวก แอมและมงดวยกาบกลวย เอาผงตมใหเป อยแลวจมทำาเปนดอกๆ แลวนำาไปเสยบตามหลงปราสาท ขางในหอมขนม ขาวตม

54

กลวย ออย สาด หมอน ฝาย ขางนอกแขวนดวยกระดาษดนสอ ไมขดไฟ ไดเวลาทมเศษๆ กแหออกไปทอดทวด เวยนรอบศาลาโรงธรรม 3 รอบ แลวนำาไปถวายพระ พระทานรบแลวอนโมทนาเปนเสรจพธ

ปลอยเฮอไฟ เรอททำาดวยทอนกลวยหรอไมไผตอเปนลำาเรอยาวประมาณ 5-6 วา ขางในมขนม ขาวตม เปนตน ขางนอกเรอมดอกไม ธป เทยน ตะเกยง กะไต สำาหรบจดใหสวางไสวกอนจะปลอยเรอไป เรอชนดนโบราณเรยก เฮอไฟ

มลเหตแหงการทำา การทำาเรอไฟทำาเพอบชารอยพระพทธเจา เรองเดมมปรากฏอรรถกถาปณโณวาทสตรวา ครงเมอพระพทธเจาเสดจไปยงฝงแมนำานมมทาแมนำานเปนทอยอาศยของพระยานาค พระยานาคไดตอนรบและอาราธนาใหพระพทธเจาเสดจไปเมองนาค แลวพระยานาคทำาการบชาพระพทธเจา พระองคไดแสดงธรรมโปลดพระยานาค กอนจะเสดจพระยานาคไดทลขอใหพระองคประทบรอยพระบาทไว ณ รมฝงแมนำานมมทา พระองคไดประทบรอยพระบาทไว รอยพระบาททพระองคไดประทบไวน เปนสถานททสกการบชาของเทวดาและมนษยตลอดถงสตว ผซงตองการบญกศลพากนไปกราบไหวสบมาจนกระทงทกวนน

พธทำา สำาหรบบานทอยใกลแมนำา เมอถงวนออกพรรษา จะพากนหาทอนกลวยหรอไมไผมาตอเปนลำาเรอยาวประมาณ 5-6 วา ทำาทายหวเหมอนเรอธรรมดา แคมเรอยกขนสงหนงเมตร ทำาราวทงสองขางไวเพอจดกะไตตะเกยงหรอโคมไฟ จดอาหารการมขาวปลา ฝายในไหมหลอด เสอผน แพรวาไวขางใน พอเวลาบายหาโมง นมนตพระสงฆสวดมนตจบแลว ญาตโยมประดบตกแตงเรอดวยดอกไมธปเทยน พอเวลายำาคำากจดไฟในเรอแลวปลอยไปตามแมนำา

เมองใหญ ๆ เชนเมองอบล ประชาชนจะพากนทำาเรอไฟถอถอเปนประจำาทำามาตลอด ทกวนนยงทำาเปนกรณพเศษ คอทำาเปนเรอลำาใหญและยาว การประดบตกแตงแตกอนใชกะไต เดยวนใชไฟฟาดแลวสวางไสวนาดนาชมยงนก วดในเทศบาล 20 วด ประชาชนแตละวดจะทำาในนามของวด ทกคมจะขนสมภาระไปทำาเรอไฟอยเหนอทานำาวด

55

สปฏน ไดเวลาหนงทมจะปลอยเรอไฟใหไหลลงไปตามแมนำามล ในการทำาเรอไฟนกมการประกวดชงรางวลเหมอนกบตนเทยน

การทำาเรอไฟของคนโบราณ จดประสงคกเพอบชารอยพระพทธเจาทพระองคประทานใหแกพระยานาค ณ ฝงแมนำานมทานทโนน แตขาพเจาคดวาบรรพบรษของเราชาวอสาน ทานทำาเรอไฟฝากเปนปรศนาไวใหลกหลานของทานวา ตอจากนไป บานอน เมองอน เขาจะตอเรอยนตทำาเรอกลไฟ เรอเดนสมทรทะเลเดนไดรอบโลก ไปมาคาขายรบราฆาฟนกนสะดวกสบาย ไมตองใชถอใชพายไมทำาดวยทอนกลวยหรอไมไผ เขาจะใชเหลกหรอโลหะด ๆ นพอทำาไวใหดเปนตวอยาง เมอวนนนมาถงลกจะไมโงงมขอนเทจจรงโปรดพจารณาด

ลอยกระทง การลอยกระทงกทำาเพอบชารอยพระพทธบาทเชนกน แตเปนประเพณทางภาคกลาง เขาทำาในระหวางเพญเดอนสบสอง เมอคนภาคกลางมาอยภาคอสานกเอาประเพณลอยกระทงมาทำาพรอมกบปลอยเรอไฟในวนเพญเดอนสบเอดดวย

สวงเฮอ การนำาเรอมาแขงกน เรยกสวงเฮอ วดทอยใกลแมนำามกจะมเรอแขง การแขงกำาหนดเอาเดอน 11 จะเอาวนไหนกได การแขงเรอเปนการสนกสนามากเปฯการวสาสะพบปะกนในระหวางเพอนบาน

ผาจำานำาพรรษา ผาทพระภกษจะรบไดตอเมอจำาพรรษาแลว มเวลาทจะถวายและภกษจะรบได ตงแตแรม 1 คำา เดอน 11 ซงเปนวนออกพรรษา จนถงวนขน 15 คำา เดอน 4 มเวลาถวายถง 5 เดอน ถาถวายหรอรบเลยกำาหนดน ไมเรยกวาผาจำานำาพรรษา ผานทายกทายกานยมถวายในวนออกพรรษา

12. บญกฐน

ผาทใชสดงทำาเปนกรอบขงเยบจวร เรยกผากฐน ผากฐนนมกำาหนดเวลาทำาถวายเพยง 1 เดอน คอ ตงแต แรม 1 คำา เดอน 11 ถงเพญเดอน 11 เพราะมกำาหนดทำาในระหวาเดอน ๑ 12 จงมชอเรยกอกอยางหนงวาบญเดอนสบสอง

56

มลเหตแหงการทำา มเรองเลาไววา ภกษชาวเมองปาฐา 30 รป พากนไปเฝาพระผมพระภาคเจา ณ พระเชตวนมหาวหาร ไปไมทนวนเขาพรรษา จงพกจำาพรรษาทเมองสาเกต ออกพรรษาแลวพากนเดนกรำาฝนทนแดดมจวรเปยกชมไปดวยนำาฝน พอไปถงแลวกเขาเฝาพระองคทรงเหนความลำาบากของภกษเหลานน จงทรงอนญาตใหรบผากฐนได

ฝายนางวสาขามหาอบาสกา เมอไดรบพทธประสงคแลว กนำาผากฐนไปถวายแดพระสงฆ มพระพทธเจาเปนประธาน นางจงเปนคนแรกทถวายผากฐน การทำาบญกฐนจงถอเปนประเพณตลอดมาจนถงทกวนน

พธทำา ผมศรทธาปรารถนาจะถวายกฐน ณ วดใดวดหนงให เขยนสลาก (ใบจอง) ไปตดไวผนงโบสถบอกชอตว ชอสกล ตำาแหนงและทอยของตน ใหชดเจนการทำาดงนเพอไมใหผอนจองทบ เพราะในปหนงวดจะรบกฐนไดเพยงกองเดยว เมอจองแลวกจดหาเครองบรขารและบรวารกฐนไว บอกญาตเหลาพนองใหมารวมทำาบญถงวนงานกนมนตพระสงฆมาเจรญพระพทธมนตฟงเทศนตอนกลางคนกมหมอลำาแสพงนตลอดคน รงขนถวายอาหารบณฑบาต แลวแหกฐนไปทอดทวด แหรอบขวาศาลาโรงธรรม 3 รอบ แลวนำากฐนไปรวมไวทศาลาโรงธรรม หวหนานำาไหวพระรบศลวาคำาถวายกฐนแลวยกผากฐนไปถวายพระสงฆรบแลวถาเปนผาสำาเรจรปคอไมตองเยบยอมพระสงฆรบแลวจะทำาการอปโลกน ยกใหภกษรปใดรปหนงเปนผรบ ตอจากนนยกผาบรวารไปถวาย แลวพระทานจะทำาการอนโมทนาเปนเสรจพธ สำาหรบผถวายตอจากนนพระสงฆจะนำาผากฐนไปในโบสถ เพอทำาการกรานอนโมทนากฐนเปนเสรจพธผรบ

แตถาผากฐนจะตองตดเยบยอมกอน พอพระสงฆรบแลวทานจะอนโมทนา แลวไปทำาพธอปโลกน ในโบสถจงตดเยบยอมจวร แลวทำาการกรานกฐนและอนโมทนากฐน ภายหลงเปนอนเสรจพธฝายผรบ

เนองจากกฐนเปนพทธบญญต ผถวายกฐนไดบญกศลมาก ผรบกไดอานสงฆมาก ผรบกไดอานสงฆมาก การทำาแตละอยางตองใหถกตอง ถาทำาไมถกตอง

57

แทนทจะไดบญ กลบเปนการทำาบาปกฐน จงจำาตองศกษาใหเขาใจ พธทำาเกยวแกบญกฐนดงตอไปน

การจอง ใหเขยนใสกระดาษแผนผาวา ขาพเจา มศรทธา จกนำากฐนมาถวายแดพระภกษสงฆ ในอาวาสนภายในเดอนสบสอง ขอพระภกษจงอยรบกฐนของขาพเจาดวยเทอญ แลวเขยนชอ นามสกล ตำาแหนงทอยของตนลงขางทาย ถาวนบญไดกำาหนดลงไปแนนอนแลว กใหเขยนวนท เดอน พ.ศ. ลงไปใหชดเจนดวย

กฐน กฐนม 2 อยาง คอ จลกฐนและมหากฐนจลกฐนเปนกฐนเลก หรอกฐนแลน มหากฐนเปนกฐนใหญ จลกฐนทำาใหเสรจในวนเดยวเรมแตการปนดาย ทอผาเยบ ยอมถวาย ตองทำาใหเสรจในวนเดยว กฐนชนดนนานๆ จงจะมคนทำา มหากฐนเปนกฐนทมบรวารมากมเวลาทำามาก มคนนยมทำามาก เพราะถอวาไดบญกศลมาก

ขนาดผากฐน ผากฐนตองทำาใหไดขนาด สำาหรบผาสบงใหยาว 6 ศอก กวาง 2 ศอก ผาจวรและสงฆาฏยาว 6 ศอก กวาง 4 ศอก ถาผรบเลกใหลดลงตามสวน

ผาทควรทำากฐน ผาทควรทำาเปนกฐน คอ

1. ผาใหม

2. ผากลางเกากลางใหม

3. ผาเกา

4. ผาบงสกล

5. ผาตกตามรานตลาด

สวนผาทไมควรทำาผากฐน คอ

1. ผายมเขามา

2. ผาทำานมตรไดมา

58

3. ผาทพดเลยบเคยงไดมา

4. ผาเปนนสสคคย

5. ผาทขโมยเขามา เปนตน

บรขารบรวารกฐน บรขาร ๙ เปนบรขารทจำาเปนขาดไมได คอ

1. บาตร

2. ผาสงฆาฏ

3. ผาจวร

4. ผาสบง

5. มดโกน

6. เขม

7. ผาประคตเอว

8. ผากรองนำา สวนบรขารไดแกเครองใชสอยเชนผาปนง ผาอาบนำา ผาหมหนาว เสอ หมอน ถวย โถ โอ จาน เปนตน สงเหลานมกได ถอวาไมหาม

ผควรทอดกฐน ผมศรทธา จะเปนภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกา หรอเทวดา มาร พรหมคนใดกได ซงม บรขาร สามารถจะถวายใหแกภกษไดรบประโยชนทางพระวนยได ยอมเปนผทควรทอดกฐนไดทงนน

ผทควรไดรบทอดกฐน ภกษผจำาพรรษาครบ 3 เดอน และมจำานวนไมตำากวา 5 รป ถาตำากวาใชไมได แมจะไปนมนตมาจากวดอนกไมได ภกษผควรรบผาองคกฐนไดแกพระเถระผใหญในสงฆ 1 เปนผมจวรเกากวาเพอน 1 เปนผฉลาดสามารถทจะทำาการกรานกฐนใหถกตอง

ผประกอบดวยลกษณะ 3 อยาง ใดอยางหนง สมควรไดรบผาองคกฐน

59

การทอดกฐน การถวายกฐนไมเหมอนการถวายทานอยางอน ผถวายจะพอใจในพระภกษรปใด จะยกไปถวายรปนนไมได ตองมอบใหเปนหนาทของพระภกษสงฆทานจะใหใครทานจะอปโลกนให ถาสงฆพรอมกนจงจะทอดใหรปนนได

คำาอปโลกน รปท 1 วา ผากฐนกบทงผาบรวารนเปนของปจจยทานาธบดผวเศษ มเจตนานอมนำามาถวายแดพระภกษสงฆ ผจำาพรรษาในโอวาสน สนไตรมาส 3 เดอน กแลผากฐนนเปนของบรสทธสะอาด อากาสโตโอตณณสะทสะเอวะ เปรยบประดจผาทพยอนเลอนลอยตกมาจากอากาศ จะไดจำาเพาะเจาะจงแกพระภกษสงฆรปใดรปหนงหามได บดนสงฆจะเหนสมควรแกพระภกษรปใดขอจงสมมตใหแกพระภกษรปนนเถด

รปท 2 วา ผากฐนทานกบทงบรวารน ขาพเจาพจารณาเหนสมควรแก........ ซงเปนพระเถระเปนประมขประธานในสงฆทรงไวซงสลสตาทคณ มความฉลาดรอบรในอนทจะกระทำากฐนนตถารกจ ใหถกตองตามวนยนยมบรมพทธนญาต ถาภกษรปใดไมเหนสมควรขอไดทกทวงขนทามกลางระหวางสงฆ ถาเหนสมควรขอใหอนโมทนาสาธขนพรอม ๆ กน

เมอวา คำาอปโลกนเสรจแลว จะทำาการสวดญตตตอ พระสงฆนงให ไดหตถบาสวางผาไวตรงหนา ภกษสองรปสวดญตต

คำาสวดญตต สณาต เม ภนเต สงโฆ , อทง สงฆสส กฐนทสสง อปปนนง , ยท สงฆสส ปตตกล ลง , สงโฆ อมง กฐนทสสง (อตถนนามสส ภกขโน) ทเทยย กฐนง อตถรตง , เอสา ญตตฯ สณาต เม ภนเต สงโฆ อทง สงฆสส กฐนทสสง อปปนนง , สงโฆ อมง กฐนทสสง (อตถนนามสล ภขโน) เทต , กฐนง อตถรตง ยสสายสมโต ขมต , อมสส กฐนทสสสส (อถนนามสส ภกขโน) ทานง กฐนง อตถรตง , โส ตณหสส ยสส นกขมต , โส ภาเสยยฯ ทนนง อทง สงเฆน , กฐนทสสง (อตถนนามสส ภกขโน) กฐนนง อตถรตง , ขมต สงฆสส , ตสมา ตณห, เอวเมตง ธารยามฯ ในวงเลบ อตถนนามสส ภกขโน ถาจะเปลยน ถาผรบ ฉายาวา สวณโณ กเปลยนเปน สวณณสส ภกขโน

60

ถาผายงมไดตดกเอาไปตด ตดแลวเยบยอมตากใหแหงแลวนำามากราน ถาเปนผาสำาเรจรป พอสวดญตตแลวกรานกฐน ตอไปทเดยว

การกรานผากฐน เมอผาพรอมแลว ภกษกจะรบกฐน กระทำาการถอนผาเกาทงหมด แลวพนทและอธษฐานผาใหมทกตว จะกรานสบง จวร หรอ สงฆาฏตวใดตวหนงกได ใหกรานเพยงตวเดยว ถาเปนผาสำาเรจรปกรานสงฆาฏกได ถาเปนผาตดใหม ใชตดผาสบง เพราะสบงตดเยบยอมงายกวา เวลากรานกเอาผาสบงกราน คอภกษผรบกฐนหนหนามายงสงฆ วา นโม 3 จบ แลวกรานสบงวา อมนา อนตรวาสเกน กฐนง อตถราม 3 หน เปนอนเสรจพธกราน ตอไปวาคำาอนโมทนา

คำาอนโมทนา ภกษผรบกฐนเปนผนำาวา นโม ๓ จบ พรอมกนเสรจแลวผรบกฐนหนหนาลงมายงสงฆ กลาวคำาอนโมทนาวา อตถตง อาวโส สงฆสส กฐนง ธมมโก กฐนนตถาโร อนโมทาม 3 จบ แลวพระสงฆวาคำาอนโมทนาพรอมกนวา อตถตง ภนเต สงฆสส กฐนง ธมมโก , กฐนตถาโร อนโมทาม 3 หน เปนอนเสรจพธ เกยวแกการกรานกฐนเพยงเทาน

อานสงสกฐน ภกษผรบและอนโมทนากฐนไดอานสงส 5 คอ

1. เทยว ไปไมบอกลาภกษรปใดรปหนงกได

2. อย ปราศจากไตรจวรกได

3. ฉนอาหารเปนวงลอมตงแต 5 รปขนไปกได

4. เกบจวรไดตามปรารถนา

5. ลาภทเกดขนในวดไดแก ภกษทจำาพรรษาในวดและไดอานสงสทง 5 นยนออกไปถงเพญเดอน 4

ผถวายไดอานสงส 5 คอ 1 เปนทรกใครของคนทงหลาย

2. มเกยรตฟงไปในสารทศ

61

3. เปนผแกลวกลาอาจหาญ

4. ไมหลงตาย

5. ตายแลวไปสสวรรค

กปหรอกลป โบราณแสดงอานสงสแหงการทำาดไววาอานสงสเทานนเทานกป พงทราบคำาวากป ทานอปมาไววา มภเขาลกหนงสงและใหญ 1 โยชน รอยปเทพเจานำาเอาผาทพยเนอละเอยดมากวาด จนภเขาลกนนราบเรยบเสมอพนดน เรยกกปหนง อกอปมาหนง มเมอง ๆ หนงกวาง 4 โยชน สง 1 โยชน รอยปเทพเจานำาเอาเมลดผกกาดมาทงลง 1 เมลด จนเตมเปนกปหนง

บญผาปา ผาไตรจวรหรอสมณบรขารอยางใดอยางหนง ทผมศรทธานำาไปทงไวตามปา ตามถนนหนทาง ตามปาชา หรอแขวนไวตามกงไม เรยกวาผาปานยมทำาตงแตออกพรรษาแลวเปนตนไป

เมอพระภกษหาบงสกลใชเอง ภกษจะเทยวเรรอนไปหาผาทเขามดศพ ทเขาทงไวตามกองขยะ มาเยบเปนจวร ตอมาพระองคทรงอนญาตใหใชผาบงสกล ญาตโยมจงทำาเปนผาบงสกล มอบถวายเองบาง แขวนไวตามกงไมบาง ทเรยกกนวาผาปาทกวนน เมอภกษไปพบเขากถอวาเปนบญลาภ จงชกผานนมาใชเปนผาบงสกล

คำาชกผาปา อมง บงสกล จวรง อสสามกง มยหง ปาปณาต วาดงน 3 หน แลวนำามาใชเปนผาบงสกล

บญอฏฐะ อฏฐะ เปนชอของบรขาร 8 มบาตร เปนตน ผมศรทธาอยากจะถวายเปนกฐนกทำาไมไดเพราะขดของดวยสถานท คอไมมวดจะทอดบาง ทำาไมทนเวลาบาง จงนยมทำาเปนอฏฐะ บรขาร บรวารคลายกฐนแตการทอดการถวาย เหมอนทานธรรมดาสามญ การทอดทานโดยมากมกอทศใหญาตทลวงลบไปแลว

คองสบส

62 คอง คอระบบการปกครอง ไดแก ตวบทกฎหมายโบราณ ม 14 ขอ เรยกวาครองสบสคอ

1.ทรงแตงตงผซอสตยสจรต เคารพยำาเกรง ขยนหมนเพยร ใหเปนอปฮาชราชมนตร เปนตน

2. หมนประชมอปฮาชราชมนตร ชวยกนบรหารบานเมองใหเจรญรงเรอง

3. ทรงตงอยในทศพธราชธรรม 10 ประการ คอ

- ทาน บรจาคทานแกสมณพราหมณาจารย ยาจก คนอนาถา

- ศล ดำารงมนในปญจศล และอโบสถศลเปนเนองนตย

- บรจาค สละทรพยสรางวดวาอารามขดนำาบอกอศาลา เปนตน

- อาชชวะ มใจเทยงตรงดำารงมนในศลธรรม

- มททวะ ออนโยน ไมแขงกระดาง

- ตบะ ชำาระความชวจากจตใจ

- อกโกธะ ไมดราย

- อวหงสา ไมเบยดเบยน

- ขนต อดทนตอเหตการณณตาง ๆ

- อวโรธนะ ไมยนดยนรายในสงทควรยนดยนราย

4. ถงวนขนปใหม นมนตพระสงฆมาเจรญพระพทธมนต และนำานำาอบนำาหอมมาสรงพระภกษสงฆ

63

5. ถงวนขนปใหม ใหเสนาอามาตยนำาเครองบรรณาการ นำาอบนำาหอมมามธาภเศกหดสรงเจาชวตของตน

6. ถงเดอนหก นมนตพระสงฆมาเจรญพระพทธมนต ถอนำาพพฒสตยาตอเจามหาชวต

7. ถงเดอนเจดใหเลยงมเหสกขหลกเมอง บชาเทวดาทง 4 คอ ทาวจาตโลกบาล อนไดแก ทาวธตรฐ ทาววรฬหก ทาววรปกข ทาวกเวร

8. ถงเดอนแปด นมนตพระสงฆ มาชำาฮะบำาเบกหวาน แฮทรายตอกหลกบานเมอง

9. ถงเดอนเกาปาวเตนใหประชาชนทำาบญขาวประดบดน อทศสวนกศลแกญาตทลวงลบไปแลว

10. ถงเดอนสบ ปาวเตนใหประชาชนทำาบญขาวสาก อทศสวนกศลแกญาตทลวงลบไปแลว

11. ถงเดอนสบเอด ใหประชาชนไปทำาบญออกพรรษา

และไปนมสการ และมธาภเษกธาตหลวง

12. พอถงเดอนสบเอด ใหทำาบญทอดกฐนตามวดวาอารามตางๆ

13. ถงเดอนสบสอง ใหไพรฟาขาแผนดนมารวมทหนา พระลานหลวง แหเจาชวตไปสรงนำาในแมนำา เพยวด จดใหวด ทอยใกลแมนำา มเฮอสวงวดละหนงลำา ขนสบสามคำา เปนวนสวงเฮอ

14. ใหมสมบตคณเมอง หรอคาควรเมอง ครบ 14 อยางคอ

(1) หเมอง มทตานทตผฉลาดมปญญาด

(2) ตาเมอง มนกปราชญสอนอรรถ สอนธรรม

64

(3) แกนเมอง มพระสงฆผแตกฉานในพระธรรมวนย

(4) ประตเมอง มอาวธยทโธปกรณปองกนอรราชศตร

(5) ฮากเมอง มหฮาทายเหตรายและด

(6) เหงาเมอง มเสนาอำามาตยผเทยงธรรม

(7) ขอเมอง มโยธาทหารผแกลวกลา

(8) ฝาเมอง มตากวนตาแสงผซอสตย

(9) ขาง (แป) เมอง มเจานายตงอยในศลธรรม

(10) เขตเมอง มผฉลาดดพนททตงเมอง

(11) สตเมอง มคหบดเศรษฐและทวยคา

(12) ใจเมอง มแพทยผฉลาดเชยวชาญ

(13) คาเมอง มภมภาคด มราคาคางวด

(14) เมฆเมอง มเทวดาอาฮกหลกเมอง

คองสบสอก

ครองสบสทกลาวมาแลวขางตน เปนครองทพระเจาแผนดนจะทำาตอไพรฟาขาแผนดนของทาน สวนคองสบสเปนครองทราษฎรจะทำาตอราษฎรดวยกน

1. เมอไดขาวใหมหรอผลหมากรากไมใหม ใหบรจาคทานแดทานผมศล แลวตนเองจงบรโภค และใหแจกแบงแกญาตพนองดวย

65

2. อยาโลบลายตาชงตายอย อยาจายเงนแดง อยาแปลงเงนกวาง และอยากลาวคำาหยาบชากลาแขงตอกน

3. ใหเฮดตายหรอกำาแพงเฮอนของตน แลวปลกหอบชาเทวดาไวในสแจบานหรอแจเฮอน

4. ใหลางตนกอนขนเฮอน

5. เมอถงวนศล 7- 8 คำา 14-15 คำา ใหสมมากอนเสา สมมาแมคงไฟ สมมาแมขนบนใด สมมาปกต เฮอนตนอยอาศย

6. ใหลางตนกอนจกนอนในเวลากลางคน

7. เถงวนศล เมยใหเอาดอกไม ธปเทยน สมมาผว และใหเอาดอกไมธปเทยนไปถวายสงฆเจา

8. เถงวนศลดบ ศลเพง ใหนมนตพระสงฆมาสวดมนตเฮอน แลวทำาบญใสบาตร

9. เมอภกษมาบณฑบาต อยาใหเพนคอย เวลาใสบาตร อยาซนบาตร อยาซนภกษสามเณร ยามใสบาตรอยาใสเกบ อยากงฮม อาเอาผาปกหว อยาอมลกจงหลาน อยาถอศาสตราอาวธ ตาง ๆ

10. เมอภกษเขาปรวาสกรรม ใหมขนขาวตอกดอกไม ธปเทยน และเครองอฏฐะบรขารไปถวายทาน

11. เมอเหนพระภกษสงฆผานมา ใหนงลงยกมอไหวแลวจงคอยเจรจา

12. อยาเหยยบเงาเจาภกษ ตนมศลบรสทธ

13. อยาเอาอาหารเงอน ทานใหแกสงฆเจา และอยาเอาอาหารเงอนใหผวตนกน

66

14. อยาเสพกามคณในวนศล วนเขาพรรษา วนออกพรรษา วนมหาสงกรานต และวนเกดของตน

(จากคมอพำาเพงบญกศล คำาผน พลาวงศ วดองคตอเวยงจนทน)