การบรหารจดการความร (Knowledge Management : KM)

โดยสำานกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ ( ก . พ . ร .)

      

การบรหารจดการความร หรอ Knowledge Management เปนเรองคอนขางใหม

ซงเกดขนจากการคนพบวาองคกรตองสญเสยความรไปพรอมๆ กบการทบคลากรลาออกหรอเกษยณ อายราชการ อนสงผลกระทบตอการดำาเนนการขององคกรเปนอยางยง ดงนนจากแนวคดทมงพฒนาบคลากรใหมความรมากแตเพยงอยางเดยวจงเปลยนไป และมคำาถามตอไปวาจะทำาอยางไรใหองคกรไดเรยนรดวย ดงนน การบรหารจดการความรจงสมพนธกบเรององคกรแหงการเรยนร (Learning Organization) เปนอยางยง หากองคกรจะพฒนาตนเองใหเปนองคกรแหงการเรยนรกจำาเปนจะตองบรหารจดการความรภายในองคกรใหเปนระบบเพอสงเสรมใหบคลากรเรยนรไดจรงและตอเนอง หากองคกรใดมการจดการความรโดยไมมการสรางบรรยากาศแหงการเรยนรใหเกดขนภายในองคกร กนบเปนการลงทนทสญเปลาไดเชนกน

2

      อยางไรกตาม การบรหารจดการความร มความซบซอนมากกวาการพฒนาบคลากรดวยการฝกอบรม เพราะเปนกระบวนการทตองดำาเนนการตอภายหลงจากทบคลากรมความรความชำานาญแลว องคกรจะทำาอยางไรใหบคลากรเหลานนยนดถายทอด และแลกเปลยนความรกบผอน และในขนตอนสดทาย องคกรจะตองหาเทคนคการจดเกบความรเฉพาะไวกบองคกรอยางมระบบเพอทจะนำาออกมาใชไดอยางมประสทธภาพ บรษทยกษใหญหลายแหงในสหรฐอเมรกายงคงแขงขนกนหาวธบรหารจดการความรทเหมาะสมกบตนเอง เพอใหอยในโลกของการแขงขนได สำาหรบประเทศไทยนนคงเปนเรองทาทายสำาหรบผบรหารทจะหายทธวธในการดงความรออกมาจากตวบคคล และการกระตนใหบคลากรถายทอดความรใหเพอนรวมงาน ซงการถายทอดความรบางประเภทนน การฝกอบรมอาจจะไมใชวธทดทสด อปสรรคทมกพบอยเสมอของการบรหารจดการความรคอพฤตกรรม "การหวงความร" และวฒนธรรม "การไมยอมรบในตวบคคล" หากองคกรสามารถกำาจดจดออนทงสองอยางนได การบรหารจดการความร กมใชเรองยากจนเกนไป       สบเนองจากการปฏรประบบราชการครงสำาคญทผานมาเมอเดอนตลาคม 2545 ไดมการวางกรอบแนวทางการบรหารราชการแผนดนไวอยางชดเจน ซงรวมถงการประกาศใชพระราชกฤษฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองทด พ.ศ.2546 เปนเรองของการกำาหนดขอบเขต แบบแผน วธปฏบต โดยเฉพาะมาตรา 11 ไดกำาหนดเปนหลกการวาสวนราชการตองมหนาทในการพฒนาความรเพอใหมลกษณะเปนองคการแหงการเรยนรอยางสมำาเสมอ พรอมทงสรางความมสวนรวมในหมราชการใหเกดการแลกเปลยนความรซงกนและกน... สำานกงาน ก.พ.ร. ซงเปนหนวยงานททำาหนาทดแล ตดตามประเมนผลการปฏบต

3

ราชการของสวนราชการตางๆ จงไดเรมดำาเนนการคนหาหนวยงานทจะสามารถเปนตนแบบในเรองการบรหารจดการความร นอกจากนน ยงมความมงมนทใหการสนบสนนสงเสรม และใหความรแกหนวยงานตางๆ เพอใหสามารถดำาเนนการบรหารจดการความรไดอยางถกตองและเปนระบบ ดงนน กอนนำาไปปฏบตจรงจงจะขอปพนความเขาใจในเรองแนวคดของการบรหารจดการความร ดงน        การบรหารจดการความร คออะไร?        ในปจจบนนยงไมมคำาจำากดความของคำาวา การบรหารจดการความร ทเปนหนงเดยว แตเราสามารถสรปจดรวมของความหมายทหลากหลายไดวา การบรหารจดการความร คอ กระบวนการใดๆ ทถกสรางขนมาเพอรวบรวม และจดเกบความร ภายในองคกรซงเปรยบเสมอนสนทรพย (Assets) อยางเปนระบบ เพอทจะนำามาใช หรอถายทอดกนไดภายในองคกร อนจะเกดประโยชนตอการปฏบตงาน หรอเพอสรางความไดเปรยบดานการแขงขนในเชงธรกจ ความรทไดรบการจดการอยางเปนระบบนจะคงอยเปนความรขององคกรตลอดไป

 ประโยชนของการบรหารจดการความร        การลงทนในเรองการบรหารจดการความรอาจจะคอนขางสงและอาจจะตองใชเวลา แตหลายๆ องคกรกจะไดรบประโยชน ดงน       - ชวยลดระยะเวลาการพฒนาผลตภณฑหรอการเรยนรงานใหม       - บคลากรไดรบความพงพอใจในการ)ฏบตงาน       - มกำาไรมากขน/ลดตนทน

4

      - ลดการสญเสยเวลา       - มความคงทในผลของการเรยนร การปฏบตงาน และผลตภณฑ       - การคงรกษาคณภาพ หรอภาพลกษณของผลตภณฑไว       - การพฒนาคณภาพของความรไปสนวตกรรมใหมๆ

 การดำาเนนการในเรองการบรหารจดการความร

       IT จะมบทบาทตอการบรหารจดการความร เปนอยางมาก จงควรตองระลกไวเสมอวา ขอมลสารสนเทศ (Information) ไมใชความร กลาวคอ ขอมล (Data) หมายถงขอมลดบทยงไมมการแปลความหมาย สารสนเทศ (Information) เปนขอมลทผานกระบวนการเรยบเรยง ตความ วเคราะห และใหความหมายแลว ความร (Knowledge) คอสงทไดจากกระบวนการทมนษยรบขอมลผานกระบวนการคด เปรยบเทยบ เชอมโยง จนเกดเปนความเขาใจและนำาไปใช สวนความรขนสงสดคอ ปญญา (Wisdom) เปนความรทสะสมหรอฝงอยในตวบคคล การเลอกวธการบรหารจดการความร ไดอยางเหมาะสม ควรรวาเราไมสามารถถายทอดความรไดโดยงายเสมอไป เนองจาก ความรม 2 ประเภท ทมลกษณะแตกตางกนโดยสนเชง คอ

      1.  Tacit Knowledge เปนความรทไดจากประสบการณ พรสวรรค หรอสญชาตญาณของแตละบคคลในการทำาความเขาใจในสงตางๆ เปนความรทไมสามารถถายทอดออกมาเปนคำาพด หรอลายลกษณอกษรไดโดยงาย เชน ทกษะในการทำางาน งานฝมอ หรอการคดเชงวเคราะห บางคนเรยกวาเปน ความรแบบนามธรรม

5

      2.  Explicit Knowledge เปนความรทสามารถรวบรวม ถายทอดไดโดยผานวธการตางๆ เชน ลายลกษณอกษร ทฤษฎ คมอตางๆ และบางครงเรยกวาเปน ความรแบบรปธรรม

      ถงแมวาจะมมมมองและแนวคดทหลากหลายจากผเชยวชาญทวโลก แต ขนตอนการจดการความร นน สามารถสรปไดคอ

      

1) การสำารวจความรภายในองคกร       2) การวางแผนความรเพอการรวบรวมและจดเกบ       3) การพฒนาความร       4) การถายทอดความร (Knowledge Transfer) หรอ

6

การแบงปนความร (Knowledge Sharing)

      สงทควรคำานงอยางยงกคอ วธการทใชกบองคกรหนงอาจจะไมไดผลดกบอกองคกรหนง เพอใหการจดการความรประสบผลสำาเรจ องคกรนนๆ ควรเรมทดลองปฏบตจรงและปรบเปลยนวธการจนกวาจะไดแนวทางทเหมาะสมและไดผลดทสด

      ทมา : สำานกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ ( ก . พ . ร .). สาระสำาคญเกยวกบ การพฒนาระบบราชการไทย , 2547.

กระบวนการจดการความร          กระบวนการจดการความร (Knowledge Management) เปนกระบวนการทจะชวยใหเกดพฒนาการของความร หรอการจดการความรทจะเกดขนภายในองคกร มทงหมด 7 ขนตอน คอ

          1. การบงชความร เปนการพจารณาวาองคกรมวสยทศน พนธกจ ยทธศาสตร เปาหมายคออะไร และเพอใหบรรลเปาหมาย เราจำาเปนตองใชอะไร ขณะนเรามความรอะไรบาง อยในรปแบบใด อยทใคร           2. การสรางและแสวงหาความร เชนการสรางความรใหม แสวงหาความรจากภายนอก รกษาความรเกา กำาจดความรทใชไมไดแลว           3. การจดความรใหเปนระบบ เปนการวางโครงสรางความร เพอเตรยมพรอมสำาหรบการเกบความรอยางเปนระบบในอนาคต           4. การประมวลและกลนกรองความร เชน ปรบปรงรปแบบเอกสารใหเปนมาตรฐาน ใชภาษาเดยวกน ปรบปรงเนอหาใหสมบรณ           5. การเขาถงความร เปนการทำาใหผใชความรเขาถงความรทตองการไดงายและสะดวก เชน ระบบเทคโนโลยสารสนเทศ (IT) Web board บอรดประชาสมพนธ เปนตน          6. การแบงปนแลกเปลยนความร ทำาไดหลายวธการ โดยกรณเปน Explicit Knowledge อาจจดทำาเปนเอกสาร ฐานความร เทคโนโลยสารสนเทศ หรอกรณเปน Tacit Knowledge จดทำาเปนระบบ ทมขามสายงาน กจกรรมกลมคณภาพและนวตกรรม ชมชนแหงการเรยนร ระบบพเลยง การสบเปลยนงาน การยมตว เวทแลกเปลยนความร เปนตน           7. การเรยนร ควรทำาใหการเรยนรเปนสวนหนงของงาน เชนเกดระบบการเรยนรจากสรางองคความร การนำาความรในไปใช เกดการเรยนรและประสบการณใหม และหมนเวยนตอไปอยางตอเนอง

7

หวใจของการจดการความร          มผรไดกลาวถง  KM  หลายแงหลายมมทอาจรวบรวมมาชธงคำาตอบวา  หวใจของ  KM อยทไหนได  โดยอาจกลาวเปนลำาดบขนหวใจของ  KM  เหมอนกบลำาดบขนของความตองการ  ( Hierarchy  of  needs ) ของ    Mcgregor  ได  โดยเรมจากขอสมมตฐานแรกทเปนสากลท

ยอมรบทวไปวาความรคอพลง (DOPA KM Team)

          1. Knowledge is Power :  ความรคอพลง          2. Successful  knowledge  transfer  involves  neither  computers  nor documents  but  rather  in  interactions  between  people. (Thomas H Davenport)               :  ความสำาเรจของการถายทอดความรไมใชอยทคอมพวเตอรหรอเอกสาร  แตอยทการมปฏสมพนธ   ระหวางคนดวยกน          3. The  great  end  of  knowledge  is  not  knowledge  but  action              : จดหมายปลายทางสำาคญ  ของความรมใชทตวความร  แตอยทการนำาไปปฏบต          4. Now   the  definition   of  a  manager  is   somebody   who   makes  knowledge   productive              : นยามใหมของผจดการ  คอ  ผซงทำาใหความรผลตดอกออกผล          จะเหนวา  จากขอความทกลาวถง ความรดงกลาว  พอทำาใหมองเหนหวใจของ  KM เปน

ลำาดบชนมาเรมแตขอความแรกทวา ความรคอพลงหรอความรคออำานาจ ซงเปนขอความเปนท ยอมรบทเปนสากล ทงภาคธรกจ เอกชน และภาคราชการ จากการยอมรบดงกลาวมาสการเนนท

ปฏสมพนธของคนวามความสำาคญในการถายทอดความรกวาเครองมอหรอเอกสารใดและมกกลาว ถงวา แมความรจะถกจดระบบและงายตอการเขาถงของบคคล  ตาง ๆ ดเพยงใดกตาม ถามความร

เกดความรขนแลว หากไมนำาไปใชประโยชน กไมใชจดหมายปลายทางของ  ความรและทชดเจนกคอประโยคสดทายทเนนการนำาความรไปใชประโยชนใหเกดมรรคผลมคณคาประโยชนเปนรปธรรมวานนเปนนยามใหมของผทำาหนาทเปนผจดการเลยทเดยว  ดงนน อาจกลาวไดวาหวใจของ KM อยทการนำาความรไปใชใหเกดประโยชนตอสงคมอ.นพ. “วจารณ พานช กลาวไวนาคด หลงจากการไปรวมสมมนา นวตกรรมการเรยนรเพอชมชน

” เปนสข โดยไดฟงการบรรยายของ ศ. นพ. “ ” ประเวศ วะส ตความ การเรยนรเพอชมชนเปนสข ทำาใหเกดความเขาใจเรองการจดการความรอยางลกซงมาก จงขอนำามาเลาสกนฟง ทานบอกวา การ

พฒนาชมชนตองม 4 องคประกอบ          1. ชมชน หมายถงการอยรวมกน ความเปนชมชนมเปาหมายทการอยรวมกน           2. เปนสข หมายถงความเปนทงหมด ความเปนปรกต สมดล บรณาการของปจจยตาง ๆ

อยางนอย 8 ดาน ไดแก ชวต สงคม เศรษฐกจ สงแวดลอม วฒนธรรม ศาสนธรรม ครอบครว และชมชน           3. การเรยนร หมายถงการเรยนรรวมกนของคนในชมชนนน ๆ ผานการปฏบต           4. การสรางเสรม หมายถงการเขาไปเอออำานวย สงเสรม เสรมพลง (empower) ไมใชเขาไป

สอนหรอถายทอดความร           ทง 4 องคประกอบน คอหวใจของการจดการความรในทกบรบท ไมใชแคการจดการความร

ของชาวบานหรอของชมชน ในเรองการจดการความรน การเรยนรสำาคญกวาตวความร เพราะถาไม “ ” ระวง ตวความรจะเปนความรทหยดนงตายตว การเรยนรจะมลกษณะ ดนได คอมชวต เปนพลวต

การเรยนรทดทสดคอการเรยนรรวมกน เปน collective learning และเปนการเรยนรรวมกนผาน การปฏบต (interaction learning through action)

          อ. บดนทร วจารณ เปนบคคลหนงทนาสนใจอยางยงในดาน การจดการความร (Knowledge Management - KM) และองคการแหงการเรยนร (Learning Organization)ได

กลาวไวเมอคราวสมมนาวชาการ เมอวนท 6 สงหาคม 2548 ณ หองประชม 2 อาคาร HS05 คณะ มนษยศาสตร และสงคมศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน วา การจดการความร (KM) สงสำาคญมน

อยทการลงมอปฏบตใหได ใชภาษาเดยวกน สอความหมายกนใหได การเรยนรของบคคลหวใจ สำาคญอยทเราจะไดเรยนรจากการสอนคนอน (Learning from Teaching) และ สงทสำาคญของ

การจดการความร กคอ เรองของคน การพฒนาคน คนพฒนาตนเอง การวางแผนทำางาน การจด ลำาดบความสำาคญ ของงาน ขององคกร 

8

องคกรแหงการเรยนร          องคกรแหงการเรยนร (Learning Organization)          องคการเรยนร (Learning Organization) เปนแนวคดในการพฒนาองคการโดยเนนการ

พฒนาการเรยนรสภาวะของการเปนผนำาในองคการ (Leadership) และการเรยนรรวมกน ของ คนในองคการ (Team Learning) เพอใหเกดการถายทอดแลกเปลยนองคความร ประสบการณ

และทกษะรวมกน และพฒนาองคการอยางตอเนองทนตอสภาวะการเปลยนแปลงและการแขงขน          การมองคการแหงการเรยนรนจะทำาใหองคการและบคลากร มกระบวนการทำางานทม

ประสทธภาพและมผลการปฏบตงานทมประสทธผล โดยมการเชอมโยงรปแบบของการทำางานเปน ทม (Team working) สรางกระบวนการในการเรยนรและสรางความเขาใจเตรยมรบกบความ

เปลยนแปลง เปดโอกาสใหทมทำางานและมการใหอำานาจในการตดสนใจ (Empowerment) เพอ เปนการสงเสรมใหเกดบรรยากาศของการคดรเรม (Initiative) และการสรางนวตกรรม

(Innovation) ซงจะทำาใหเกดองคการทเขมแขง พรอมเผชญกบสภาวะการแขงขน          Learning Organization หรอ การทำาใหองคการเปนองคการแหงการเรยนร เปนคำาทใช

เรยกการรวมชดของความคดทเกดขนมาจากการศกษาเรองขององคการ Chris Argyris ไดให แนวคดทางดาน Organization Learning รวมกบ Donald Schon ไววา เปนกระบวนการทสมาชก

ขององคการใหการตอบสนองตอการเปลยนแปลงของสภาพแวดลอมภายในและภายนอก ดวยการ ตรวจสอบและแกไขขอผดพลาดทเกดขนเสมอ ๆ ในองคการ

          ความรจาก Organization Learning เปนหลกการท Peter Senge ไดรวบรวมจากแนวคด ของ Chris Argyris และ Donald Schon รวมถงนกวชาการทานอน มาเขยนหนงสอเลมแรกเกยว

กบ Learning Organization ซงมชอวา .”The Fifth Discipline” แนวคดของ Learning Organization

          Chris Argyris และ Donald Schon ไดใหคำานยามการเรยนรสองรปแบบทมความสำาคญใน การสราง Learning Organization คอ Single Loop Learning ( First Order / Corrective

Learning) หมายถง การเรยนรทเกดขนแกองคการเมอการทำางานบรรลผลทตองการลกษณะการ เรยนรแบบทสองเรยกวา Double Loop Learning (Second Oder/Generative

Learning)หมายถงการเรยนรทเกดขนเมอสงทตองการใหบรรลผลหรอเปาหมายไมสอดคลองกบ ผลการกระทำา

          Peter Senge เชอวาหวใจของการสราง Learning Organization อยทการสรางวนย 5 ประการในรปของการนำาไปปฏบตของบคคล ทม และองคการอยางตอเนอง วนย 5 ประการทเปน

แนวทางสนการปฏบตเพอสรางกระบวนการเรยนรทงองคการมดงน          1. Personnal Mastery : มงสความเปนเลศ และรอบร โดยมงมนทจะพฒนาตนเองใหไป

ถงเปาหมายดวย การสรางวสยทศนสวนตน (Personal Vission) เมอลงมอกรทำาและตองมงมน สรางสรรจงจำาเปนตองม แรงมงมนใฝด (Creative Tention) มการใชขอมลขอเทจจรงเพอคด

วเคราะหและตดสนใจ (Commitment to the Truth) ททำาใหมระบบการคดตดสนใจทด รวมทงใช การฝกจตใตสำานกในการทำางาน (Using Subconciousness) ทำางานดวยการดำาเนนไปอยาง

อตโนมต          2. MentalModel มรปแบบวธการคดและมมมองทเปดกวาง ผลลพธทจะเกดจากรปแบบ

แนวคดนจะออกมาในรปของผลลพธ 3 ลกษณะคอ เจตคต หมายถง ทาท หรอความรสกของบคคล ตอสงใดสงหนง เหตการณ หรอเรองราวใด ๆ ทศนคตแนวความคดเหนและกระบวนทศน กรอบ

ความคด แนวปฏบตทเราปฏบตตาม ๆ กนไป จนกระทงกลายเปนวฒนธรรมขององคการ          3. Shared Vission การสรางและสานวสยทศน วสยทศนองคการ เปนความมงหวงของ

องคการททกคนตองรวมกนบรณาการใหเกดเปนรปธธรรมในอนาคต ลกษณะวสยทศนองคการทด คอ กลมมผนำาตองเปนฝายเรมนนเขาสกระบวนการพฒนาวสยทศนอยางจรงจง วสยทศนนนจะ

ตองมรายละเอยดชดเจน เพยงพอทจะนำาไปเปนแนวทางปฏบตได วสยทศนองคการตองเปนภพ บวกตอองคการ

9

          4. Team Learn การเรยนรรวมกนเปนทม องคการความมงเนนใหทกคนในทมมสำานกรวม กนวา เรากำาลงทำาอะไรและจะทำาอะไรตอไป ทำาอยางไร จะชวยเพมคณคาแกลกคา การเรยนรรวมกน

เปนทมขนกบ 2 ปจจย คอ IQ และ EQ ประสานกบการเรยนรรวมกนเปนทม และการสรางภาวะผนำา แกผนำาองคการทกระดบ

          5. System Thinking มความคดความเขาใจเชงระบบ ทกคนควรมความสามารถในการ เขาใจถงความสมพนธระหวางสงตาง ๆ ทเปนองคประกอบสำาคญของระบบนอกจากมองภาพรวม

แลว ตองมองรายละเอยดของสวนประกอบยอยในภาพนนใหออกดวย วนยขอนสามารถแกไข ปญหาทสลบซบซอนตาง ๆ ไดเปนอยางด

ขอจำากดในการปรบใชแนวคดของ Learning Organization

          Model ของ Learning Organization ไมไดเจาะจงวฒนธรรมองคการใดองคการหนงและ ไมไดวเคราะหถงขอจำากดดานวฒนธรรมองคการทำาใหไมประสบความสำาเรจตามทคาดหวง

กระบวนการในการนำา Learning Organization ไปใชยงไมชดเจนขาดคนทรจรง          ขอบเขตของการนำา Learning Organization กวางมากทำาใหควบคมไดยาก ดชนทใชวด

องคการทมความเปน Learning Organization ไมชดเจน และการใชเวลายาวนานในการมงไปสการ เปน Learning Organization ทำาใหขาดกำาลงใจ และหากมการเปลยนผนำา ความสนใจทจะ

กระตอรอรนตอการเปลยนแปลงของพนกงานในองคการจะหายไป          องคประกอบสำาคญของ Learning Organization จากมมมองแบบ Capability Perspective

ในชวงทศวรรษทผานมามองคการจำานวนมากทพดถงแนวคดของ Learning Organization แตยง ขาดแนวทางและขนตอนทชดเจนทจะทำาใหองคการสามารถไปส Learning Organization ไดอยาง

แทจรง          โดยนกเขยนจำานวนมากไดพยายามคดคนหาองคประกอบตาง ๆ ทเหมาะสมตอการเรยนรทว

ทงองคการ และสภาปนาองคประกอบเหลานไมครบถวนกยากทจะปรบเปลยนไปสการเปนLearning Organization ไดอยางสมบรณ          Peter Senge เปนคนหนงทกำาหนดองคประกอบทจำาเปนสำาหรบ Learning Organization โดยรวมกบทมงานสรรหาองคประกอบทจำาเปนจากหลายบรษทในสหรฐอเมรกา และ

คนพบวนย 5 ประการ ทจำาเปนสำาหรบการทจะทำาใหองคการนน ๆ กลายเปน Learning Organization

          โดยการนำาแนวคดของ Senge ทำาใหเขากลายเปนปรมาจารย ดาน Learning Organization ทมผรจกมากทสด          ตอมา Nevis และทมงาน ไดนำาเสนองานวจยชนหนงทไดเปลยนแนวคดกบการพฒนาLearning Organization ไปอยางสนเชง และไดสรปพนฐานทสำาคญตอการ Learning Organization ไว 4 ประการ

องคการทกแหงมระบบการเรยนรของตนเอง (All Organization Are Learning System)

          • รปแบบการเรยนรขององคการสอดคลองกบวฒนธรรมองคการ (Learning Comforms to Culture)           • รปแบบการเรยนรผนแปรตามระบบการเรยนรขององคการ (Style Varies between Learning System)           • มกระบวนการพนฐานทสามารถใชเพอเสรมสรางการเรยนรขององคการ (Generic Processes Facilitate Learning)

          มมมองทสองนไดมององคการในทางบวกซงตรงขามกบมมมองแรกโดยไดมองวาสงท องคการควรทำาเพอเสรมสรางใหเกด Learning Organization คอ การสรางความแขงแกรงใหกบ

รปแบบการเรยนรทเหมาะสมกบวฒนธรรมขององคการ การนำาเอาวธรการเรยนรแบบใหมเขาส องคการจะตองมการพจารณาวาเหมาะสมกบวฒนธรรมองคการหรอไม และจะพจารณา

เปลยนแปลงกตอเมอรปแบบการเรยนรปจจบนไมสามารถสรางความไดเปรยบเชบธรกจเหนอคแขง ทงในปจจบนและในอนาคนแลวเทานน

10

          โดยท Div Bella และ Nevis ไดเรยกมมมองทสองนวา Capability Perspective คอ เปนการสราง Learning Organization จะขนอยกบสมรรถภาพขององคการเปนหลกและเรยกมม

มองแบบทหนง Normative Perspective คอ ไมวาจะเปนองคการใดแนวทางการสราง Learning Organization จะเปนแบบเดยวกนหมด ซงจะมปญหากคอองคการมความเสยงตอการตอตานจาก

พนกงานสงมาก และระยะเวลาในการปรบเปลยนอาจใชเวลานาน ทงนเนองมาจากองคการแตละ องคการมวฒนธรรมองคการทาแตกตางกน การพยายามเปลยนวธการเรยนรอยางสนเชงยอม

ทำาไดยากและใชระยะเวลานานในการพฒนาองคการ องคประกอบขององคการแหงการเรยนร

          องคการแหงการเรยนร คอ การพฒนาศกยภาพและขดความสามารถของคนทำางานบนพน ฐานของการเรยนร (Learning Base) โดยมกระบวนการ ดงน

          1. กำาหนดกลยทธทเหมาะสมในเชงปฏบตการ คอ               1.1 กลยทธชนำา (Surge Strategy) โดยคณะผบรหารระดบสงรวมรบผดชอบและสนบสนน               1.2 กลยทธปลกฝง(Cultivate Strategy) โดยใหคณะทำางานในสายงานดานทรพยากรบคคลเปนผรบผดชอบ               1.3 กลยทธปฏรป (Transform Strategy) โดยคณะทำางานพเศษจากทก ๆ หนวยงานในองคการมารวมกนรบผดชอบดำาเนนการ          2. กำาหนดแผนงานใหชดเจน ดงน              2.1 ปรบโครงสรางในการบรหารใหเปนการทำางานแบบทม               2.2 จดทำาแผนทรพยากรบคคลใหสอดคลองกบโครงสรางในการบรหารงานใหมลกษณะ

เปนหารทำางานเปนทม โดยวางแผนพฒนาองคความร โดยการฝกอบรม และพฒนาประสบการณพรอมทกษะจากการเรยนรในททำางาน               2.3 จดทำาแผนพฒนาโครงสรางพนฐานดานอปกรณตาง ๆ ทจำาเปนตองใชประกอบการ

ฝกอบรม และการเรยนรประเภทตาง ๆ เชน หองฝกอบรม หองประชม โสตทศนปกรณ เปนตน          3. เปดโอกาสใหทกคนไดรบรกลไกของการพฒนาและผลกระทบทก ๆ ดานทจะเกดขนจากการเปลยนแปลง           4. พฒนาพนฐานสำาคญขององคการเรยนรดงน              4.1 มงสความเปนเลศ (Personal Mastery) เพอใหเกงในทก ๆ ดาน เกงในการเรยนร

เกงคด เกงทำา มไหวพรบปฏภาณ มความเพยรพยายามตงแตเยาววยและใฝรอยางเสมอตนเสมอ ปลาย เพอใหสอดคลองกบโลกยคโลกาภวตนซงเปนโลกแหงการเรยนร (Knowledge-based) ท

ตองมการเรยนรไปตลอดชวต โดยมการคำานงถงประเดนตาง ๆ เหลาน          • การสรางวสยทศนสวนตน (Personal Vission) ซงไดแกความคาดหวงของแตละคนท

ตองการจะใหสงตาง ๆ เกดขนจรงในชวตของตน          • มงมนสรางสรรค (Creative Tension) มความขยน ใฝด มพฒนาการอยตลอดเวลา          • ใชขอมลเพอวเคราะหและตดสนใจ เพอใหมระบบคด และการตดสนใจทด          • ฝกใชจตใตสำานก (Subconcious) สงงาน เพอใหกากรทำางานเปนไปโดยอตโนมต และไดผลงานทด              4.2 รปแบบวธการคดและมมมองทเปดกวาง (Mental Model) ซงเกยวของกบ

ประสบการณทไดสะสมมาตงแตเดกกบพนฐานของวฒภาวะทางอารมณของแตละบคคล ทำาใหความ คดและความเขาใจของแตละคนแตกตางกน และหากปลอยใหตางคนตางคดจะกลายเปนปญหาใหญ

เพราะมการยดตด กบรปแบบและวธการทตนเองคนเคย ทำาใหเปนอปสรรคตอการเปลยนแปลงและการปรบตว               4.3 การสรางและสานวสยทศน (Share Value) ใหทกคนไดรไดเขาใจ จะไดสนบสนนและ

มสวนรวมในการดำาเนนการใหเปนรปธรรม โดยมการนำาวสยทศนทไดสรางขนมาเปนเปาหมายของ การกำาหนดแผนกลยทธ เพอสานใหวสยทศนเปนจรงดวยแผนการปฏบตตอไป 

              4.4 การเรยนรรวมกนเปนทม (Team Learn) เปนการเนนการทำางานเปนทมโดยใหทก คนในทมงานใชวจารณญาณรวมกนตลอดเวลาวา กำาลงทำางานอะไร จะทำาใหดขนอยางไร เปนการ

เรยนรรวมกนแลกเปลยนประสบการณซงกนและกน ชวยเหลอเกอกลสามคค ขยนคด ขยนเรยนร และขยนทำาดวยความเชอวาการเรยนรในลกษณะนจะชวยเสรมสรางอจฉรยะภาพของทมงาน               4.5 ความคดความเขาใจเชงระบบ (System Thinking) เพอใหทกคนมความเขาใจชดเจน

ถงความสมพนธของสงตาง ๆ ทำาใหมองทกสงทกอยางเปนภาพรวม จะไดสามารถเผชญกบภาวะ วกฤต และการแขงขนได

11

          5. พฒนาพนกงานในระดบผนำาองคการ ไมวาจะเปนหวหนาโครงการ หรอหวหนาทมงาน ใหมความเขาใจบทบาทของผนำาในองคการเรยนรจะไดมการปฏบตตใหมคณลกษณะเปนผมความคด

รเรมสรางสรรค เปนผถายทอดความร และเปนผใหการสนบสนนผอนในการปฏบตงานใหราบรน          6. มอบหมายพนธกจ (Mision) และกระบวนงานตาง ๆ แกทมงานเพอใหสามารถบรหารและ

รบผดชอบดวยตวเองได เปนการเพออำานาจใหแกพนกงาน จะไดเกดความคลองตว          7. สรางวฒนธรรมองคการดานการพฒนา และปรบปรงงานใหดขนตลอดเวลา          8. ทำาการประเมนผล (Assessment) เพอปรบปรงผลงานเสมอLearning Organization transformation Process

          ในการพฒนา Learning Organization ในเชง Capability Perspective ในมมมองของDI bella&Schein ทเปนรปธรรมประกอบดวย 3 ขนตอนหลก คอ          ขนท 1 การวนจฉยวฒนธรรมองคการและประเมนรปแบบการเรยนร มหลายองคการท

ประสบความลมเหลวจาการนำาโปรแกรมสำาเรจรปเพอสราง Learning Organization เขามาใชโดย พจารณาถงความสอดคลองกบวฒนธรรมองคการ ทงปญหาการตอตานจากพนกงาน หรอการไม

สามารถบรรลเปาหมายทไดตงไวถงแมจะจบสนนโครงการไปแลวกตาม หาไมไดรบการวเคราะห คด เลอก วางแผน และจดการอยางเหมาะสม

การปรบเปลยนไปส Learning Organization ทมวฒนธรรรมการเรยนรอยางยงยนยอมไม สามารถเกดขนไดอยางแนนอน การประเมนสถานะปจจบนประกอบดวย 2 สวน คอการวนจฉย

วฒนธรรมองคการ และการประเมนรปแบบการเรยนร           การวนจฉยวฒนธรรมองคการ (Culture Diagnosis) ไดแบงวฒนธรรมองคการออกเปน3 ระดบ ในระดบแรกคอ Artifacts โดยสามารถเรยนรไดจากการสงเกตดวยตา เชน การจดการ

แผนผง (Layout) ของบรษท การแตงกายของพนกงาน          ระดบท 2 คอ Espaused Values เปนคานยมททกคนในองคการสอถงกนวาอะไรเปนสงทด

กตองควรทำา ซงโดยมากจะถกกำาหนดโดยผนำาขององคการตงแตยคกอตงบรษท          ระดบท 3 คอ Basic Underlining Assumtion เปนความเชอ การรบ ความคด และความรสกทกำาหนดพฤตกรรมของคนในองคการและเปนระดบทยากทสดในการทำาความเขาใจและดงออก

มาใหเหนเปนรปธรรม          Schein ไดยกตวอยางคอนขางชดเจนทเกยวกบความซบซอนในการประเมนวฒนธรรม

องคการทจะเขาใจวฒนธรรมองคการอยางแทจรง จะสามารทำาไดโดยการสมภาษณเทานน เชน บรษทแหงหนงมการจดสำานกงานแบบเปด (Open Space)ซงแสดงใหเหน Artifacts ทชดเจน

ทงนเปนเพราะองคการใหความสำาคญกบคานยม Team Work และ Communication (Espaused Values)

          แตเมอไดสมภาษณกบพนกงานหลก ๆ ทอยกบองคการมานานกลบพบวาระบบการประเมน ผลงาน ใหรางวลและการเลอนตำาแหนง ลวนผกกบความสามารถสวนบคคลทงสน จงทำาใหทราบวา

Basic Underlining Assumption นนแทจรงแลวกลบเนนทการทำางานเพอปจเจกบคคลเปนหลก การประเมนรปแบบการเรยนร (Learning Orientation Assessment) 

          การพจารณารปแบบการเรยนรขององคการ (Learning Orientation) นบเปนขนตอนท สำาคญทตองทำาทนทควบคกนไปกบการวนจฉยวฒนธรรมองคการ โดยองคการจะเลอกรปแบบการ

เรยนรใหสอดคลองกบวฒนธรรมและสมรรถภาพขององคการ โดยทวไปมอยดวยกน 7 ประเภท คอ

          1. วธการหาความร (Knowledge Source)           2. โฟกสทเนอหาหรอทกระบวนการ (Content -process Focus)           3. การเกบความร (Knowledge Reserve)           4. วธการเผยแพรความร (Dissemination Mode)           5. ขอบเขตการเรยนร (Learning Scope)           6.Value Focus           7.Learn Focus           รปแบบการเรยนรเหลานไมมสตรสำาเรจวาอะไรคอรปแบบทเหมาะสม เนองจากเปน

โครงสรางทชวยใหทราบวาองคการมการเรยนรอยางไร (How Organization Learn)

          ขนท 2 การวเคราะหเชงกลยทธ และการพฒนากลยทธเพอสราง Learning Organization

12

          แนวทางหนงทนยมใช คอ SWOT ซงเปนการวเคราะหหาจดแขง จดออน โอกาส และอปสรร เพอดวาโครงสรางองคการในปจจบนเหมาะสมกบสภาพแวดลอมหรอไม แนวทางการพฒนา

Learning Organization คอการทำาใหวธการเรยนรทองคการใชอยมความแขงแกรงจนคแขงตาม ไมทนกลยทธทใชในการพฒนาองคการแหงการเรยนรมดงตอไปน

          1. เนนการปรบปรง Facilitating Factors ในกรณทวฒนธรรมองคการและรปแบบการ เรยนร ทำาใหเกดความไดเปรยบในทางธรกจ 

          2. เนนการปรบเปลยนวฒนธรรมองคการและรปแบบการเรยนรควบคกบการปรบปรงFacilitating Factors

          ในกรณทวฒนธรรมองคการและรปแบบการเรยนรกลายเปนจดออนขององคการ           ขนท 3 กระบวนการปรบเปลยนไปส Learning Organization ครอบคลม 2 วธการ คอ

การปรบปรง Facilitating Factors แบงเปน 10 แนวทาง คอ           1.Scanning Imparative การกระตนใหพนกงานองคการกระตอรอรนเพอหาขอมลภายนอกองคการ          2.Concern for Measurement การทำาใหทกฝายเหนความสำาคญของผลตางระหวางระดบการปฏบตทเปนอย          3.Performance Gap การทำาใหทกคนตนตวและเหนความสำาคญของผลตางระหวางระดบการปฏบตทเปนอย          4.Organization Curiousity การทำาใหเกดบรรยากาศในการทดลองความคดใหม ๆ          5.Climate of Openness การทำาใหหนวยงานตาง ๆ เชอใจซงกนและกน          6.Contious Education การสนบสนนใหเกดการศกษาอยางตอเนองในหมพนกงาน          7.Operational Variety การทำาใหพนกงานยอมรบวธการทำางานใหม ๆ          8.Multiple Leadership การทำาใหเกดผสนบสนนในการเรยนร เร มจากผจดการในแตละสวนงาน          9.Innovation Leadership การใหผบรหารมสวนรวมในการเรยนรของพนกงานเพอสนบสนนในทกกจกรรม          10.System Perspective การทำาใหมองเหนภาพการทำางานของทกหนวนในองคการอยา

เปนระบบ เชน การใช Job Rotation

13

14

วธการทำางานอยางมความสข          คนเราสวนใหญในยคปจจบนมกจะไมไดทำางานในสงทตนอยากจะทำาจรง ๆ แตกลบตอง

ทำางานทใจไมรก ไมชอบ ทตองจำาใจทำากเพราะไมมทางเลอก ดวยเหตจำาเปนทจะตองหารายไดมา เลยงชวตและครอบครว เพราะขนมวแตเลอกงานเดยวไดอดตายกนพอด กเลยตองทนทำางานกน

ตอไป การงานบางอยางตองทำาซำาๆซากๆ จำาเจนาเบอหนาย การงานบางอยางกชางดนาตำาตอย จะไมทำาก

ไมไดเดยวไมมเงนใช จะทำาอยางไร หากพบกบปญหาทำานองนขอเชญอานเคลดลบวธทำางานใหสนก4 วธ ทอาจจะสามารถนำาไป ประยกตใชในชวตประจำาวนได ดงตอไปน1. มองใหเหนคณคาของงาน            การงานทกอยางถาไมใชอาชพทจรต ลวนแตมคณคาแฝงอยในการงานทงนน ดงนนขอ

เพยงแตคณรจกมองใหเหนคณคาของมน แลวสรางความประทบใจในงานทคณทำาอยางสดซง ความรกความประทบใจในการงานของคณนเอง ทจะเปนพลงใจทำาใหคณสามารถตอสงานทยาก

ลำาบาก หรอ นาเบอหนายตอไปได ขอใหคณสรางความภมใจในสงทคณทำา คอ มความมนใจในงานทคณทำาวาเปนงานทมคณคา ความ

รกความมนใจในสงทคณทำานนแหละ ทจะเปนพลงใจสำาคญทำาใหคณทำางานของคณอยางมความสข           สรปอกทคอ มองใหเหนคณคาในงานทคณทำาอยวา ไดชวยเหลอเกอกลตอใคร ทำาประโยชน

ใหแกใครไดบาง คดใหไดอยางนแลวสรางความภมใจ ความมนใจในการงานของตนเอง ชวตการ ทำางานของคณกจะมความสขมากขนเปนกองเลยทเดยวครบ

2. กระตอรอรนอยเสมอ            สรางอรยาบถของคณใหมกระชมกระชวยมชวตชวา ทำาใหตดจนเปนนสย คณกจะพลอยม

ความกระตอรอรนในการทำางานไปดวย ความรสกกระตอรอรนนเปนสงทสรางขนมาได เวลาทคณ อยคนเดยวในหอง ใหลองทำาดเลน ๆ กได คอ ลองทำาโนนทำานอยางเนอย ๆ เฉอยแฉะสก 5 นาท

จากนนใหเปลยนบคลกใหมคราวนลองทำาอะไรตออะไรดวยทาทกระฉบเฉงวองไวดสก 5 นาท ลอง เปรยบเทยบด จะพบวาความรสกมนตางกนลบลบเลยทเดยว 

          คนทมความรสกกระตอรอรนอยตลอดเวลา ทำาอะไรมนกดนาสนกไปหมด ดงนนในแตละวน หากคณลองทำาตวใหเปนคนทกระตอรอรนขนมาสกวนละครงชวโมงกบการงานอะไรกได ใหคณลอง

ตงกตกากบตวเอง วา คณจะเปนคน Active วนละครงชวโมง ดสวามนจะเกดอะไรขน ในทสดคณจะ พบดวยตวของคณเองวา ทก ๆ วนทคณฝกทำางานอยางวองไวตนตวอยเสมอ ความกระตอรอรน

ของคณมนจะคอย ๆ ขยายตวออกไป สกจกรรมอนมากขนเรอย ๆ จนในทสด มนกจะกลายเปน บคลกใหมของคณอยางถาวร คอเปนคนทำางานอยาง สนกสนานมชวตชวาดวยความกระตอรอรน

นนเอง3. ฝกสมาธกบการงาน            การงานบางอยางมนกดนาเบอนาเซง จรงๆเสยดวย มนจะไมนาเบอไดอยางไร กตองทำาซำา

ทำาซาก หาความหมายอะไรไมไดเลย ทำาไปเบอไปเมอใดจะเลกงานเสยท ถาใครคดอยางนนาน ๆ จะ พาลเปน โรคประสาท เพราะจตใจไมมความสขกบการทำางาน ตองฝนใจทำาไปวน ๆ ใครพบกบ

สถานการณเชนน กใหใชวธน คอฉวยโอกาสฝกสมาธกบงานเสยเลยเปนอยางไร คอไดทงความสงบ ใจ และไดทงผลของงาน การทำาสมาธกบการทำางานอาจจะใชวธงาย ๆ ดวยการกำาหนดรอรยาบถ คอ

แตละขนตอนของการเคลอนไหวรางกาย ใหมสตตดตามทนไปในทกอรยาบถ           โดยกอนทเราจะเรมทำางาน ใหมความตงใจอยางแนวแนวาเราจะไมคดอะไรนอกเรองนอกราว

ในขณะทำางาน แตจะใชความคดมากำาหนดการเคลอนไหวทกอรยาบถ เพอใหจตเกดเปนสมาธ มนจะ ไดเกดความปตสขในขณะทำางาน วธทำากไมยาก ลองดสครบ สรปงาย ๆวา ถาคณรจกทำาสมาธใน

ขณะทำางาน กเหมอนกบวาคณไดขนสวรรคทงเปนในขณะทำางานเลยทเดยว           สนกกบการทดลองปรบปรงคณภาพของงาน การงานทกอยางมเรองทาทายอยในตวของ

มนเองเสมอวา คณจะสามารถปรบปรงใหมนมคณภาพดขนไดหรอไม ดงนนในแตละวนทคณมา ทำางาน คณอาจสนกกบการเฟนหาปญหาในททำางานนำามาลองฝกคดแกไขด คดเสยวาเปนการ

ทาทายสตปญญาของคณวา คณสามารถจะทำาไดหรอไม อาทเชน ทำาอยางไรถงจะประหยด ทรพยากร ประหยดเวลา หรอ ทำาอยางไรผลผลตจงจะเพมมากขน หรอ ทำาอยางไรจงจะวางแผนงาน

ใหเปนลำาดบไมลดขนตอน ฯลฯ ลองทำาเรองเหลานใหมนดนาสนก เหมอนกบเลนเกมประเภทฝก สมองลองปญญาอะไรทำานองนน คอใหหาเรองมาทาทายสมอง มองหาปญหาใหเจอแลวคดแกไข

ปรบปรง ถาทำาไดอยางนทกวน การงานมนกจะไมนาเบออยางแนนอนครบ แถมยงฉลาดขนทกวน อกตางหาก

15