สรปเรองอเหนา ตอนศกกะหมงกหนงอาจารยจนดารชต ทวสนธนานนท ผสอน

ชอ-สกล ทกษพร สรจรรยาพงศ เลขท ๑๕ เกรด ๑๐ หอง ๙ หอง

ผแตง พระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย

ลกษณะคำาประพนธ กลอนบทละคร (คำานำาคอ เมอนน บดนน และ มาจะกลาวบทไป)

แผนผงคำาประพนธ

จดประสงคในการแตง เพอใชในการแสดงละครใน

คำา

ฉบบแกไขใหม

ทมาของเรอง เปนวรรณคดทมมาแตเมอครงกรงศรอยธยาเปนราชธาน มทมาจาก

นทานปนหยของชาวชวา มเนอเรองเปนพงศาวดาร แตงขนเพอการเฉลมพระเกยรตกษตรยชวาพระองคหนงซงทรงเปนนกรบ นกปกครอง และทรงสรางความเจรญใหแกชวาเปนอยางมาก

เนอเรองอเหนา ตอนศกกะหมงกหนง ทาวกะหมงกหนงสงทตไปสขอบษบา แตทาวดาหาปฏเสธ จงยกทพไปต

เมองดาหาโดยใหพระอนชาทงสองยกทพมาชวย ทาวกะหมงกหนงใหวหยาสะกำาเปนทพหนา พระอนชาทงสองเปนทพหลง ฝายทาวดาหาไดขอความชวยเหลอไปยงทาวกเรปน ทาวกาหลง และทาวสงหาสาหร ทาวกเรปนสงราชสารฉบบหนงสงใหอเหนายกทพมาชวยทาดาหาทำาศก อกฉบบสงไปใหระตหมนหยาโดยตำาหนนางจนตหราวาเปนตนเหตททำาใหเกดศกครงน ระตหมนหยารสกผดจงเรงใหอเหนายกทพไปเมองดาหา สวนทาวกาหลงใหตำามะหงงกบดะหมงคมทพมาชวย  ทาวสงหดสาหรสงสหรานากงผเปนโอรสมาชวยรบ เมอทพทชวยเมองดาหารบมาครบกนแลว  อเหนาใหจดทพรบกบทาวกะหมงกหนง และเมอทงสองฝายเผชญหนากน  สงคามาระตาเปนคตอสกบวหยาสะกำา ซงวหยาสะกำาเปนฝายเพลยงพลำาถกสงคามาระตาฆาตาย ทาวกะหมงกหนงเหนโอรสถกสงหารตกจากมากโกรธ ขบมาไลลาสงคามาระตา อเหนาจงเขาสกดและตอส ทงสองฝายฝมอเทาเทยมกน จนในทสดอเหนาจงใชกรชสงหารทาวกะหมงกหนงได ทพฝายทาวกะหมงกหนงจงเปนฝายพายแพไป

วเคราะหเรองอเหนา ตอนศกกะหมงกหนงความดเดน

แนวคด เปนเรองทแสดงใหเหนถงความรกของพอทมตอลก รกและตามใจทกอยาง จนสละชวตเพอลกได และยงเปนแนวคดททำาใหเหนผลของ

การกระทำาทขาดความรอบ ความคดไตรตรองของตวละคร รวมทงการใชกำาลงและอารมณในการแกไขปญหาจนทำาใหเกดความสญเสยและผลกระทบตางๆ ตามมา

การบรรยายฉาก ฉาก ตอนศกกะหมงกหนงจะปรากฏฉากรบทชดเจน มการบรรยายลกษณะการจดทพรบตามตำาราพชยสงคราม การตงคาย การใชอาวธ และการตอสของตวละครสำาคญ

กลวธในการประพนธ เลอกใชถอยคำางายๆ แตกไพเราะและมความหมายลกซง

การศกครงนเกดจากเหตใด๑. การทอเหนาไปหลงรกนางจนตะหรา จงไมยอมแตงงานกบนางบษบา เพราะความแคนเคองอเหนาและเพราะถอศกดศรของตนไมใหใครมา

ลบหล๓. วหยาสะกำาลมหลงในรปโฉมของนางบษบาจากรปวาด คลงไคลไมมสต

จนทาวกะหมงกหนงทรกลกมากตองพยายามทำาใหวหยาสะกำาสมปรารถนา และไมสนใจคำาทดทานของระตปาหยงกบระตประหมน

คณคาดานวรรณศลป๑. ความเหมาะสมของเนอเรองและรปแบบ บทละครอเหนาเปนบทละครใน

มเนอเรองเกยวกบกษตรย กลวธการดำาเนนเรองจงยดรปแบบอยางเครงครด ภาษาทใชเหมาะสมกบตวละคร ถอยคำาไพเราะ แสดงออกถงอารมณของตวละคร ไมวาจะเปนความอาลยอาวรณ ความโกรธ ความรก การประชดประชน และกระบวนกลอน

๒. การบรรยายและการพรรณนาถงฉาก เหตการณ สภาพบานเมอง ภมประเทศ รวมทงอารมณและความรสกของตวละครมความละเอยดชดเจน ทำาใหเกดจนตภาพ

๓. การเลอกใชถอยคำาดเดนและไพเราะกนใจ การใชถอยคำางาย แสดงความหมายลกซง กระบวนกลอนมความไพเราะ เขากบบทบาทของตวละคร โดยใชกลวธตางๆ ในการแตง เชนการใชโวหารเปรยบเทยบ

๔. การใชถอยคำาใหเกดเสยงเสนาะ คำาสมผสในบทกลอนทำาใหเกดเสยงเสนาะ มทงสมผสสระและสมผสอกษร ทำาใหกลอนเกดความไพเราะ

คณคาดานสงคม๑. ดานประเพณ รชกาลท ๒ ทรงสรางฉากและบรรยากาศในเรองใหเปน

สงคม วฒนธรรม และบานเมองของคนไทย แมวาบทละครเรองอเหนาจะไดเคาเรองเดมมาจากชวา ทำาใหผอานเขาใจสงคมและวฒนธรรม ตลอดจนขนบธรรมเนยมประเพณไทยในพระราชสำานกและของชาวบานหลายประการ เชน ประเพณสมโภชลกหลวงประสตใหม ประเพณการพระเมร ประเพณรบแขกเมอง ประเพณแหสนานใหญ และประเพณโสกนต

๒. ความเชอ สะทอนใหเหนถงความเชอเรองโชคชะตา การเชอเรองคำาทำานาย แมตอนทอเหนาจะยกทพไปชวยเมองดาหากตองดฤกษยาม มการทำาพธตดไมขมนามหรอพธฟนไมขมนาม โดยนำาเอาตนไมทมชอรวมตวอกษรกบชอฝายขาศก มาฟนใหขาดประหนงวาไดฟนขาศก และยงมพธเบกโขลนทวาร ซงทำาพธตามตำาราพราหมณ  โดยทำาเปนประตสะดวยใบไม  สองขางประตมพราหมณนงประพรมนำามนตใหทหารทเดนลอดประต  ทง 2 พธนทำาเพอความเปนสรมงคล และสรางขวญกำาลงใจใหทหาร

๓. ดานคครอง ไมมสทธเลอกคครองดวยตนเอง  ตองปฏบตตามความพอใจของผใหญ

๔. การแบงชนชนวรรณะ เชน การไมยอมไปเกลอกกลวกบวงศตระกลอนนอกจากวงศเทวาดวยกน  ทำาใหเกดการแตงงานระหวางพนองสายเลอดเดยวกน

แนวคด / ขอคดทไดจากเรอง ๑. การใชอารมณ เมอเราโมโหหรออารมณไมดนน ตองรจกระงบอารมณ

ตงสต แลวคดใหรอบคอบกอนทจะทำาสงตางๆ เพราะถาเราใชอารมณเปนทตง แลวกระทำาสงตางๆ โดยไมคดใหรอบคอบนนอาจจะทำาใหเกดผลเสยตอทงตนเองและผอนตามมาได และนนกจะเปนปญหาตอไปเรอยๆ ไมจบสน

๒. การใชกำาลงในการแกปญหา เวลาทเรามปญหาเราควรจะใชเหตผลในการแกการปญหานน ซงถาเราใชกำาลงในการแกปญหา นนเปนสงทไมถกตอง ซงจะทำาใหเกดผลเสยตามมา และเปนการทำาใหผอนเดอดรอนไปดวยได

๓. การทำาสงตางๆ โดยขาดความรอบคอบ หรอไมคำานงถงผลทจะตามมา การจะทำาอะไรลงไป เราควรจะคดทบทวนหรอ ชงใจเสยกอนวาเปนการกระทำาทถกตองหรอไม ทำาแลวเกดผลอะไรบาง แลวผลทเกดขนนนกอความเดอดรอนใหผอนหรอไม เกดอยางไรบาง เมอเรารจกคดทบทวนกอนจะกระทำาอะไรนน จะทำาใหเราสามารถลดการเกดปญหาทอาจจะเกดขน หรอสามารถแกไขปญหาทเกดขนไดทนทวงท ถาเราทำาอะไรโดยไมยงคด กมแตจะเกดปญหาตามมามากมาย

๔. การรจกรกษาคำาพด เมอพดไวอยางไรกตองทำาตาม แมวาจะมใครมาบบบงคบหรอฝนคำาพดหรอมเหตการณใดๆ เกดขนกไมควรเสยคำาพด

๕. การรจกใหอภย การไมถอโทษโกรธแคนกนและกน เมอผดพลาดไปกสามารถอโหสกรรมตอกน

๖. ความรกและความหลงใหล ควรรจกแยกแยะใหออกระหวางความรกกบความหลงใหล 

ความรประกอบตำาราพชยสงคราม

คอ หนงสอหรอเอกสารทมการรวบรวมเนอหาเกยวกบกลยทธ ยทธศาสตร ยทธวธการรบตางๆ อาท การรก การตงรบ การแปรขบวนทพ การใชอบายทำาลายขาศก เปนตน บางเลมมกจะมการใสเนอหาทเปนความเชอทางดานโหราศาสตรเขามาประกอบ เชน การดฤกษยามในการเคลอนทพ การทำาพธขมขวญขาศกและบำารงขวญฝายตน ฯลฯ

การจดทพของทาวกะหมงกหนง (วาดภาพประกอบ)

นาคนาม คอ การตงรายทางไปใกลคลอง หวย แมนำาไหล

การจดทพของอเหนา (วาดภาพประกอบ)

ครฑนาม คอ การตงทพในบรเวณทมตนไมใหญ 1 ตนขนอยบนบรเวณทมจอมปลวกหรอภเขารถทรง (วาดภาพประกอบ)

คอ รถทถกตกแตงอยางงดงาม เปนพาหนะสำาหรบกษตรย

มาทรง (วาดภาพประกอบ)

คอ มาศกชนดของกษตรยทมลกษะสงางาม แขงแรง ถกตองตามขอ

กำาหนด

ชางทรง (วาดภาพประกอบ)คอ ชางทถกแตงตงใหเปนพาหนะของกษตรย และตองมลกษณะตามทได

กำาหนดไว

อาวธ (วาดภาพประกอบ)ปนใหญ ปนมณฑก

ดาบสองมอ กรช

หอกและทวน

ธน

ชอนกในวรรณคดเรองน (วาดภาพประกอบ)นกคบแค นกจากพราก นกเคาโมง นกแกว

นกตระเวนไพร นกเบญจวรรณ นกนางนวล นกแขกเตา

ชอตนไมในวรรณคดเรองน (วาดภาพประกอบ)

ตนจาก ตนเถาวลย

ตนนางนวล ตนโมง ตนแกว

ตนแค ตนเตาราง

ละครในเปนละครทเกดขนในพระราชฐานจงเปนละครทมระเบยบแบบแผน สภาพ

ละครในมความมงหมายสำาคญอย ๓ ประการ คอรกษาศลปะของการรำาอนสวยงาม รกษาขนบธรรมเนยมประเพณเครงครด รกษาความสภาพทง

บทรองและเจรจา  สนนษฐานวามมาตงแตสมยอยธยา และรงเรองมากทสดในสมยพระเจาอยหวบรมโกศ  นยมเลนเรอง รามเกยรต อเหนา อณรท

ละครนอกมมาตงแตครงกรงศรอยธยา เปนละครทแสดงกนนอกราชธาน แตเดม

คงมาจากการละเลนพนเมอง และรองแกกน แลวตอมาภายหลงจบเปนเรองเปนตอนขน เปนละครทดดแปลงววฒนาการมาจากละคร โนหรา หรอ “ ” “ชาตร โดยปรบปรงวธแสดงตางๆ ”  ตลอดจนเพลงรอง และดนตรประกอบใหแปลกออกไป  นยมเลนเรอง ไกรทอง โคบตร ไชยเชษฐ คาว สงขทอง เปนตน

ตำาแหนงมเหส ๕ ตำาแหนง๑. ประไหมสหร๒.มะเดหว๓.มะโต

๔.ลก๕.เหมาหลาหง

ตำาแหนงเสนาบด ๔ ตำาแนง๑.ปะเตะ๒.ตำามะหงง

๓.ดะหมง๔.ยาสา

ตำาแหนงพเลยงของอเหนา ๔ ตำาแหนง๑.ยะรเดะ๒.ปนตา

๓.กะระตาหลา๔.ประสนตา

ตำาแหนงพเลยงของบษบา ๔ ตำาแหนง๑.บาหยน๒.สาเหงด

๓.ประเสหรน๔.ประลาหงน

มเหสของอเหนาทง ๑๐ พระองค๑. จนตะหราวาต    ๒. บษบาหนงหรด   ๓. สะการะวาต      

๔. มาหยารศม        ๕. บษบาวศ           ๖. บษบากนจะหนา 

๗. ระหนาระกะตกา   ๘. อรสา               

๙. สหรนกนจาสาหร  ๑๐. หงยาหยา           

วงศอสญแดหวา/วงศเทวญคอ วงศกษตรยผเปนทายาทของเทวดาตนตระกล องคปะตาระกาหลา

และชอวงศกษตรยผครองเมอง ๔ เมอง ไดแก กเรปน ดาหา กาหลง และ สงหดสาหร

เจาเมองทเกยวของ๑. ทาวกเรปน ครองเมองกเรปน ๒. ทาวดาหา ครองเมองดาหา ๓. ทาวกาหลง ครองเมอง

กาหลง ๔. ทาวสงหดสาหร ครองเมองสง

หดสาหร  ๕. ทาวหมนหยา ครองเมองหมน

หยา 

๖. ทาวกะหมงกหนง ครองเมองกะหมงกหนง 

๗. ทาวปาหยง ครองเมองปาหยง๘. ทาวปะหมนสลด ครองเมองปะ

หมนสลด๙. ระตลาสำา ครองเมองลาสำา 

วงศเมองหมนหยาเมองหมนหยามเจาเมอง มธดา ๔ องค ซงแตละองคไดเปนมเหสของทาว

กเรปน ทาวดาหา ทาวกาหลง และทาวสงหดสาหรชออเหนาเมอประสตจารกทกรชซงองคปะตาระกาหลา ประทานให

"หยงหยงหนงหรดอนดรา อดากนสาหรปาต อเหนาเอง หยงตาหลา เมาะตารยะกดดงสรศร ดาหยงอรราชไพร เองกะนะกะหรกเรปน" แตมกเรยกสนๆวา "อเหนา หรอระเดนมนตร"

เครองสงสำาหรบพระราชอสรยยศของพระมหากษตรย (วาดภาพประกอบ)

เครองสงประดบพระราชอสรยยศพระมหากษตรยนน ในหนงสอราชปโภคและเครองประกอบพระราชอสรยยศพระมหากษตรย คอ ฉตร ๗ ชน ฉตร ๕ ชน ฉตรชมสาย บงแทรก จามร บงสรย และพดโบก

ฆองกระแต (วาดภาพประกอบ)1. ฆองขนาดเลก ใชตเปนสญญาณในการอยเวรยาม.2. ฆองทใชบรรเลงในวงป พาทยมอญ โดยทำารานฆองโคงงอขนเหมอนฆอง

มอญแตปลายสนกวา วงหนงมลกฆอง 11 ลก หรอใชแขวนกบไมสำาหรบถอตเปนสญญาณในการอยเวรยามหรอแจงขาวสารตาง ๆ

หนงสออเหนาฉบบตางๆ ไดแก๑. บทละครเรองอเหนาครงกรงเกา. สมเดจฯ กรมพระยาดำารงราชานภาพ

ทรงไดมาจากเมองนครศรธรรมราช มอยตอนเดยว เขาใจวาเปนสำานวนครงกรงเกา

๒. อเหนาคำาฉนท. งานนพนธของเจาพระยาพระคลง (หน) แตงในสมยธนบร จบตอนอเหนาลกบษบาไปซอนไวในถำา

๓. บทละครเรองอเหนา. พระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก

๔. บทละครเรองดาหลง. พระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก

๕. บทละครเรองอเหนา. พระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย

๖. บทมโหรเรองอเหนา. ของเจาพระยาวงศาสรศกด (แสง) ในรชกาลท 2๗. นราศอเหนา. ของสนทรภ ตอนลมหอบ๘. บทสกวาเรองอเหนา. แตงในสมยรชกาลท 3

๙. อเหนา. พระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว ตอนอณากรรณ

๑๐. อเหนาคำาฉนท พระนพนธกรมพระราชวงบวรวชยชาญ ในรชกาลท 4 ตอนเขาหองจนตะหรา

๑๑. บทเจรจาละครเรองอเหนา. พระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว และพระบรมวงศานวงศ รวม 68 บท

๑๒. บทละครพดเรองอเหนา. พระนพนธ พระเจาบรมวงศเธอ กรมหลวงพชตปรชากร ตอนศกกระหมงก-หนง

๑๓. บทละครดกดำาบรรพเรองอเหนา. พระนพนธ สมเดจฯ เจาฟากรมพระยานรศรานวดตวงศ ตอนใชบน

๑๔. บทสกวาเรองอเหนา เลนถวายในรชกาลท 5 ตอนเสยงเทยน ตอนชนไก และตอนสกช

๑๕. หกะยต ปนหย สมรง. พระนพนธแปล ของสมเดจฯ เจาฟากรมพระนครสวรรควรพนต ทรงแปลจากตนฉบบภาษามลาย

๑๖. อเหนาฉบบอารนครา. แปลจากอเหนาชวา ผแตงชออารนครา ขนนกรการประกจ เปนผแปล

๑๗. ปนหย สะมหรง คำากลอน. น.อ.หลวงสำารวจวถสมทร ประพนธจากเรอง หกะยต ปนหย สมรง

๑๘. เลาเรองอเหนา รศ. วเชยร เกษประทม

ลกษณะนสยของตวละครอเหนา

เขมแขง ใจเดด ดอดง เอาแตใจตนเอง เจาช รอบคอบ  มองการณไกล มอารมณละเอยดออน หวงความรสกของผอนเสมอ มความรบผดชอบ รจกกาลเทศะ รสำานกผด และเปนคนเคารพยำาเกรงบดา

บษบากรยามารยาทเรยบรอย คารมคมคาย เฉลยวฉลาดทนคน ใจกวาง ม

เหตผล และเปนลกทดอยในโอวาทของบดามารดา

จนตะหราเปนคนขงอนใจนอย แตไมงอนจนเกนงาม เปนคนมเหตมผล ไมดอดง

เปนคนทมความรสกไว รบรไวทาวดาหา

เปนคนหยงในศกดศร ใจรอน แตเปนคนรกษาคำาพด รกษาเกยรตยศชอเสยงเปนอยางยง และมความรอบคอบในการศก

ทาวกะหมงกหนงเปนคนรกลกยงชวต ใจเดดขาด แตเปนคนประมาท      

วหยาสะกำาเปนคนเอาแตใจตน และลมหลงแตในรปรสภายนอก