อสค. เปนผทำ ง นดแลสขภ พของครอบครวตนเอง โดยไมรบค ตอบแทนใดๆและไมหวงสงตอบแทนรวมถงจะไมเรยกรองสงตอบแทนใดๆ นอกเหนอไปจ กก รไดชวยเหลอคนในครอบครวและผอนไดพนทกข ม

คมออ ส สมครประจำ ครอบครว (อสค.)

คำ นำ

ประเทศไทยไดรบการยกยองจากองคการอนามยโลกและประเทศสมาชกทวไปวา เปนประเทศทสรางระบบการสรางความรในชมชน เพอใหคนมความรเรองสขภาพสามารถดแลสขภาพของประชาชนในระดบชมชนไดเปนอยางด ดวยการสรางการมสวนรวมของประชาชนในรปแบบอาสาสมครสาธารณสขประจำาหมบาน (อสม.) ทดทสดแหงหนงของโลก

สวนในระดบครอบครว ซงเปนแกนกลางของสงคมทเปนรากฐานสำาคญยงตอการดำารงชวตหากมการสรางเครอขายความรดานสขภาพตอยอดจากชมชนเขาสครวเรอน จะทำาใหประชาชนมความรและทกษะในการวเคราะหและจดการปจจยเสยง ภยสขภาพ สามารถดแลสขภาพคนในครอบครวตนเองได

ครอบครวเปนกลมบคคลทมความผกพนและใชชวตรวมกนมปฏสมพนธเกยวเนองกนไมวาจะเปนพอแมญาตพนอง ซงแตละคนจะมพฤตกรรมสขภาพทแตกตางกน มปญหาดานสขภาพทอาจจะเหมอนกนหรอตางกนแลวแตสขภาวะของแตละบคคลการทจะทำาใหครอบครวนนๆมสขภาพด มชวตยนยาว และสามารถอยในสงคมไดอยางปกตสขนน จะตองไดรบการดแล แนะนำา สงเสรม ปองกน จดการความเสยงและภยสขภาพ ไมใหเกดปญหาดานสขภาพขน หากมผปวยหรอผทมภาวะพงพงในครอบครวตองไดรบการดแล ซงบคคลทดและเหมาะสมทสดกคอ สมาชกในครอบครวนนๆ เอง

กระทรวงสาธารณสข จงไดดำาเนนงานอาสาสมครประจำาครอบครว (อสค.) ดวยการนำาลก หลาน ญาต พนองหรอสมาชกในครอบครวรวมถงเพอนบานหรอบคคลทครอบครวไววางใจใหมาเปนผดแลสขภาพของครอบครว นำามายกระดบ ปรบทศนคต และเพมเตมความรรวมกบการนำาเทคโนโลยสารสนเทศมาใชมากขน เพอนำาบคลากรเหลานนมาเปนพลงและเปนเครอขายเขาสครวเรอนใหมคนรวธในการดแลสขภาพ คนในครอบครวได โดยการเรยนรจากเจาหนาทสาธารณสข จตอาสา และ

การเรยนรดวยตนเอง ในปงบประมาณ 2560 กระทรวงสาธารณสข มงเนนใหมการดแลสขภาพระดบครอบครวหรอการสงเสรมให

ครอบครวมศกยภาพในการดแลสขภาพตนเอง โดยให อสค. แสดงบทบาท สมาชกในครอบครวมการประพฤตปฏบตตนในการดแลสขภาพตนเองและเกดผลจากการประพฤตปฏบตในการดแลสขภาพของคนในครอบครว เชน สมาชกในครอบครวทมภาวะไตเรอรง ลดระยะการปวยจากระยะท 4 เปน

ระยะท 3 หรออยในภาวะคงทระยะท 4 หรอครอบครวทมผสงอายตดบานตดเตยง ชวยเหลอตวเองมากขน หรอลดการตดเตยงมาเปนตดบานมากขน จงไดจดทำาคมอ อสค. ขน เพอใชงานการดแลสขภาพครอบครวเพอดแลผสงอายระยะยาว

กระทรวงสาธารณสข จงหวงวาเอกสารฉบบนจะเปนประโยชนกบอาสาสมครประจำาครอบครว (อสค.) ทจะนำาไปใชเพอการดแลครอบครวใหมสขภาพดมชวตยนยาว และสามารถอยในสงคมไดอยางปกตสขตอไปและหนนเสรมการเสรมสรางศกยภาพการดแลสขภาพตนเองระดบครอบครวใหมประสทธภาพมากขน

กรมสนบสนนบรการสขภาพกระทรวงสาธารณสขตลาคม 2559

“เรองสขภ พ ไมมใครดแลตวเราไดดเทากบ

เราตวดแลตวเร เอง”

ก รดแลสขภ พระดบครอบครว “คนในแตละครอบครว ดทสด เหม ะสมทสด ทจะทำ หน ทในก รดแล

สขภ พคนในครอบครวของตนเอง”

ม เปน อสค.ดแลสขภ พคนในครอบครวเร กนเถอะ

อ ส สมครประจำ ครอบครว หรอ อสค. คอ คนในครอบครว ของแตละครอบครว หรอเพอนบาน ทไดรบก รคดเลอกและผ นก รฝกอบรมหลกสตร อสค. ตามทกระทรวงสาธารณสขกำาหนด ใหม ทำ หน ทดแลสขภ พของสมาชกในครอบครวตนเอง

อสค. ตองทำ อะไรอสค. มบทบาทหนาท 3 ประการหลก คอ

1. เปนแกนนำ ปฏบตตนด นสขภ พ ทมพฤตกรรมเปนแบบอย งใหครอบครวและเปนผดแลสขภ พของคนในครอบครวตนเอง

1

ก รดแลสขภ พครอบครว13

ก รดแลสขภ พผสงอ ย

สถ นก รณผสงอ ยในประเทศไทย

2. ถ ยทอดคว มรใหคนในครอบครวตนเองและชวยเหลอผทอยในภ วะพงพง

3. ประส นง นพฒน สขภ พครวเรอน และเปนเครอข ยใยแมงมมกบ อสม. โดยไมซำ7 ซอนบทบ ทกน

เรมเขาสสงคมพ.ศ.

พ.ศ. มผอาย 60 ป ขนไปเพมขนจาก

พ.ศ. ประเทศไทยมผสงอาย 10,783,380

พ.ศ. คาดวาจะมผสงอายเพม

พ.ศ. ผสงอายจะเพมขนเปน 27 %

พ.ศ. ประเทศไทยจะมผสงอายสงถง 1 ใน 3 ของ

พ.ศ. ประเทศไทยจะมผสงอายสงทสดในอาเซยนถง 33 %

กลมของผสงอ ยกลมผสงอาย จำาแนกออกเปน 3 กลม ไดแก กลมตดสงคม มสขภาพด และสามารถอยตามลำาพงได มจำานวน

7,961,690 คน คดเปนรอยละ 79.5 กลมตดบ น ตองการผชวยเหลอ ดแลในชวตประจำาวน มจำานวน 1,902,795 คน คดเปนรอยละ 19

กลมตดเตยง ตองการการดแลระยะยาวดานการแพทย รกษาพยาบาล และสวสดการสงคม มจำานวน 150,220 คน คดเปนรอยละ 1.5

คณภ พชวตทดของผสงอ ยการดแลผสงอาย จำาเปนตองมใน 4 มต ไดแก ดานเศรษฐกจ สงคม

สขภาพ และสภาพแวดลอม และบรการสาธารณะคณภาพชวตท

สขภาพดสงคมด

มอาชพ สภาพ

อยอย งม

ด น

ด น

ด น

มง นทำ เพอตนเอง ให

ผสงอ ยตองอยในสงคม

สขภ พทด ท7งก ย จต และปญญ ทำ ใหผ

สรางหลกประกนรายได

สรางกลไกการออมรวมกลมกนจดกจกรรม ไม

ขยายโอกาสการ

สนบสนนใหมการจางงาน

ไดรบการคมครองสทธทพงไดและมสวนรวมกบ

ในประเทศไทยจำานวนผสงอายเพมขน มการเจบปวยตดบาน ตดเตยงเพมขน จำาเปนตองมผดแล ในครอบครวทมความร และแนวทางการดแลทถกตอง กระรทรวงสาธารณสขไดดำาเนนการจดการอบรม ใหความรแกสมาชกในครอบครวทคดเลอกมาเปนอาสาสมครประจำาครอบครว (อสค.) เพอใหสามารถดแลผสงอายไดถกตอง เหมาะสม

สวนผสงอายตดสงคม กระทรวงสาธารณสข ไดสงเสรมใหมสวนรวมในการดแลสขภาพตนเองระดบครอบครว เพอใหผสงอายใหดแลตนเองได และสามารถนำาความรทไดรบไปชวยเหลอและดแลคนในครอบครวและเพอนผสงอายดวยกนเองทตบาน ตดเตยง ใหไดรบการดแลอยางตอเนองและกลบมาพงตนเองได

ก รดแลชวยเหลอผสงอ ยทชวยเหลอตนเองไมไดอสค. จะตองชวยเหลอดแลผสงอายทชวยเหลอตนเองไมได ดงน

1. ก รปองกนภ วะแทรกซอน

ทำาอยางถกวธ ดวยเทคนค

ด นสงแวดลอมและ สร งชมชนทซอมบานใหผ

สรางบานใหผ

ขอมอ1.1 จดทาของสวนตาง ๆ

ของรางกาย ใหอยในทาทเหมาะสม

ขอไหล

ขอศอกนวมอ ลำาตว ขอ

สะโพกขอเขาและขอเทา

พลกตะแคงตวบอย ๆ ทก 30 นาท ยกเวนชวงทนอนหลบ

1.2 พลกตะแคงตว เพอปองกนแผลกดทบและขอตด

กรณรสกตว

พลกตะแคงตวทก 2 ชวโมง สลบทา

กรณไมรสกตว นอน

หงาย

ตะแคงซาย

ก รเคลอนไหวขอสวนแขนการยกแขนขน - ลง

นอนควำา (ถาทำาได)

ตะแคงขวา

ทานอนหงาย

ยก

ดดงจด

เรมจากนอนหงาย คอยพลกไปดานขาง

ทานอนตะแคง

ทานอนหงายศรษะสงทานอนตะแคงกงควำา

1.3 จดใหผสงอายอยในทานงบอยๆ

1.4 การบรหารขอตาง ๆ

การกางแขนออกและหบแขนเขา

การหมนขอไหลเขา - ออก

เหยยดขอศอก เขา - ออก

กระดกขอมอขน ลง–

จบขอศอกและขอมอใหจบขอศอกและขอมอให จบขอศอกและขอมอให

กำานวมอเขาและเหยยดนวมอออก กระดกนวโปงขน - ลง

ก รเคลอนไหวขอสวนข งอ - เหยยดขอเขาขอสะโพก

หมนขอสะโพกเขา หมนขอสะโพกออก

กระดกขอมอลง

เรมตนจบทขอเทาและ

กระดกขอมอขน

แลวงอสะโพกใหสดและ

แลวหมนขอสะโพกเขา - เรมตนจบทขอเทาและขอเขาผ

กางขาออกและหบขาเขาของขอสะโพก

การกระดกขอเทาขนและลง

ก รเคลอนไหวขอไหลทใหผสงอ ยทำ ดวยตนเอง

โดยใหผสงอายตดเตยงเอามอสองขางประสานกนแลวยกมอขนเหนอศรษะขน- ลง

กางขาออกและหบเขาเรมตนมอรองใตเขาและ

1.5 การขบเสมหะออกจากปอดและหลอดลม

การตดเชอในระบบทางเดนหายใจจะพบไดบอยในผทไมสามารถเคลอนไหวขยบรางกายไดและผสงอายตดเตยง เนองจากกลามเนอตางๆ ออนแรงทำาใหไมสามารถขบเสมหะออกมาไดเอง ดงนน อสค. จงตองชวยหลอในการระบายเสมหะ เพอปองกนการเกดภาวะแทรกซอน ตามขนตอนดงน

1. ก รจดท ผปวยเพอระบายเสมหะ เปนวธการทอาศยแรงโนมถวงของโลกเปน

หลก โดยใหสวนของปอดทตองการระบายเสมหะอยสงกวาหลอดลม และปาก เพอใหเสมหะไหลออกมาไดดและขบออกไดงาย

2. ก รเค ะปอดการเคาะเพอใหเสมหะระบายออกไดงาย โดยใชองมอทำามอโคง

นวชดกนและเคาะ โดยใชการกระดกขอมอไมใชแรงจากแขนทงหมด ขณะเคาะถาผปวยไอใหหยดเคาะ

3. ก รสนปอดใชวธการสนสะเทอนแทนการเคาะถามขอหาม โดยเหยยดแขน

ตรงแนบฝามอนวชดกน ออกแรงสนมาจากหวไหล ไมควรกดแรงเกนไป อาจเกดการบาดเจบได

4. ก รไออย งมประสทธภ พหลงจากเคาะเสรจ ถาผปวยสามารถไอไดใหสอนวธการไอ คอ

เรมจากหายใจเขาใหสด กลนไวสกคร หลงจากนนไอแรงๆ ออกมาจากชองปอด โด

ขอห ม เคาะปอดและการสนปอด1. ไอเปนเลอด2. วณโรคปอดระยะแรก3. กระดกบางผ4. มะเรงแพรกระจายกระดกซโครง5. หนองในชองปอด6. เนองอกในปอด

2) เดนไปดานตรงขาม พลกตะแคงตวผปวย เขาหาตวเรา หาไมกนกนตก

3) รอชายผาออกจากใตทนอนและเชดทนอน

1.6 การปเตยงทมผสงอายอยในเตยงใหเรยบตง

1) แจงใหผสงอายทนอนอยทราบ เพอใหความรวมมอ

2. ก รดแลชวยเหลอก รปฏบตกจวตประจำ วน

ร งก ย

Ĕßšñšćßčï îĚĞćÿąĂćéđßĘéàĚĞćïøĉđüèôŦî ÖøąóčšÜĒÖšöĒúąúĉĚî ¹� � ēÙîúĉĚî ใหบวนปากทก 2 ชม. และทาวาสล

ศรษะและ

อาบนำาหรอเชดตววนละ 1-2 ครง แมมสายยาง ใหอาหาร

2.1.ก รทำ คว มสะอ ด

ÿøąñöĂ÷ŠćÜîšĂ÷Ăćì ĉê÷Ťúąǰ2-3ǰÙøĆĚÜ ÙüøêĆéñöĔĀšÿĆĚî ǰ

อวยวะ

ควรลางนำาหรอเชดใหสะอาด ซบให

2.2.ก รรบประท นอ ห ร

ปรบเปลยนอาหารใหเหมาะสมกบโรคทเปนอย

ภ ยในชองป ก

ผสงอายทไดรบนำาเพยงพอปสสาวะจะมสเหลองออนและจำานวนปสสาวะทออกมาควรสมพนธกบนำาทให คอเมอใหนำามากปสสาวะจะมากขน เมอใหนำานอยปสสาวะจะนอยลง

เอาใจใส พดคย ใหกำาลงใจ ใหความเคารพ มความกระตอรอรน

นงหรอยกศรษะสงเวลารบประทานอาหาร และหลงรบประทานอาหารควรใหผสงอายนง หรอนอนในทาศรษะสงตออยางนอย ครงถง 1 ชวโมงจดอาหารออนนมเหมาะตอการเคยว รสไมจด ใหวนละ 5-6 ครง

2.3. ก รดมนำ7 ผสงอายบางคนสำาลกงาย อาจใหในรปของอาหารทมสวนผสมของนำาปนอยดวยปอนนำาดวยชอนเลกขางๆกระพงแกมหรอใหนำาทางสายใหอาหารใหหนำาวนละ 2 ลตร (กรณไมจำากดนำา)

2.5. ก รสอส ร

2.4. ก รรบประท นย

ใหไดรบประทานยาสมำาเสมอและถกตองสงเกตผลขางเคยงของยาทอาจจะเกดขนควรใหกลนยาเปนเมด ไมควรบดยาหรอละลายนำา (กรณไมมปญหา การกลน) เพราะจะทำาให

พดคยกบผสงอายอยางสมำาเสมอ หมนไตถามความตองการของผปวยตงใจฟง พดชาๆ ชดๆ ใชคำางายๆสนๆ ใหเวลาในการคดหรอตอบใหผปวยไดเหนหนาผพดหรอสามารถอานปากหาวธการสอสารแทนคำาพดใชสญลกษณสอแทนคำาพดหรออาจใชการเขยนแทนการพด

ในการดแลอยางสมำาเสมอ ยอมรบในการตดสนใจ ยอมรบบทบาท จดใหอยในสถานททผสงอายคนเคย กระตน

ความทรงจำา ใหดโทรทศน ปฏทน นาฬกา รปภาพ มการบอกถงวน เวลาและ สถานท ฟงวทย

ใหผสงอายพบปะกบบคคลทชอบหรอคนเคย เชน ลกหลาน เพอน

หรอเพอนบาน ชวนสวดมนต ปฏบตธรรม ฝกสมาธปรบเปลยนบรรยากาศใหผสงอายรสกสดชน

หลกเลยงเหตการณ ททำาใหเกดความกระทบกระเทอนใจ

2.6. ก รดแลท งด นจตใจ อ รมณ และคว มทรงจำ

2.7. ก รนอน

จดใหผสงอายทำากจกรรมในตอนกลางวนเชน อานหนงสอใหฟง ดโทรทศน ออกกำาลงกาย อยาใหนอนตอนกลางวนมาก จะทำาใหไมหลบในตอนกลางคนใหผสงอายมความเปนสวนตว ตามความเหมาะสมจดใหมคนนอนเปนเพอน ไมปลอยใหนอนคนเดยวในตอนกลางคน

2.8 ก รขบถ ย

กดบรเวณเหนอหวเหนาอยางนมนวล เพอชวยใหปสสาวะออกหมดทำาความสะอาดอวยวะขบถายโดยการลางนำาและใชผานมๆ หรอสำาลชบนำาเชดอยางนอยวนละ 2-3 ครงเปลยนแผนรองซบ หรอผาออมสำาเรจรปบอยๆ เพอปองกนภาวะแทรกซอนใหมการเคลอนไหว โดยเปลยนทาลกนง เดน บอยๆใหรบประทานอาหารประเภทผกและผลไม เชน ผกตม

ก รทำ ก ยภ พบำ บด

ก รจดสถ นทและสงแวดลอม

ใชหมอนหรอวสดรองบรเวณแขนและขาทออนแรงหรอดานทไมมความรสกบวมและใหสงขนกวาลำาตวนงควรยกเทาใหสง และใชหมอนรองใตแขนทออนแรงกระตนใหผสงอายเคลอนไหวหรอทำาการเคลอนไหวใหทกขอ เชนขอนว ขอศอก ขอไหล ขอสะโพก ขอเขาและ

สภ พภ ยในบ นทวไป ทเหม ะสมกบผสงอ ย1. ไมวางของเกะกะทวบาน และเกบสายไฟใหเรยบรอย ปองกนการสะดดลมชองผสงอาย2. พนหองไมควรขดจนเปนมน อาจสะดดลม3. ปรบระดบภายในบานใหเทากน หรอมทางตางระดบในบานใหนอยทสด ธรณประตควรเอาออก หรอปรบใหอยในระดบเดยวกบพนทางเดน4. บรวณทางเดนควรมแสงสวางทเพยงพอ5. ตดตงราวจบตามทางเดนภายในบาน และตรวจสอบความแขงแรงของราวจบอยางสมำาเสมอ และลอคประตทงภายใน และนอกบาน ควรงายตอการใชงาน6. ตดตงเครองตดไฟ เพอปองกนไฟฟาลดวงจรใน

หองนอน1. ควรปรบหองนอน หรอทนอนสำาหรบผสงอายใหสะดวกสบายในการขบถาย จดใหเปนระเบยบ สะอาด อากาศถายเทไดสะดวก2. เตยงนอนควรเปนเตยงเตยและมทจบ แตถาไมสามารถชวยเหลอตนเองไดเลย ควรเปนเตยงสง

หองนำ7 1. ภายในหองนำาควรมราวยดเกาะ หรอตลอดทางเดนไปหองนำา2. พนหองนำาควรป

พ7นทรอบๆ บ นและสงแวดลอมทเหม ะกบผสงอ ย1. บรเวณทโลง เชน หนาบาน ขางๆ บาน ควรมพนทเทากนไมเปนหลม หรอมกอนหน เพอปองกนการสะดดลม

ก รดแลผสงอ ยใสส ยย งหรอทอใหอ ห ร

อ ห รและวธก รใหอ ห รผ นส ยย งหรอทอใหอ ห ร

หม ยเหต1. ใหอาหารไดทกประเภท ถาไมมขอจำากดจากโรค

บางโรค เชน เบาหวาน ความดน หรอโรคผวหนง เปนตน2. ถาหวในระหวางมอ สามารถใหอาหารเสรมเพมเตมได3. ถาใหอาหารแลวไอหรอสำาลกแจงเจาหนาทสาธารณสขทนท

ก รดแลผสงอ ยทใหอ ห รท งส ยย ง

1. ระมดระวงไมใหสายยางหรอทอใหอาหารหลด

2. สงเกตการเสอมสภาพของสายยางหรอทอใหอาหาร หากเสอมใหเปลยนใหม

3. ทำาความสะอาดสายยางหรอทอใหอาหาร

ถา

รบประทานอาหารทาง

รบประทานอาหารทาง

ไปพบแพทยในวน-เวลา

1. อาหารเหลว อาหารปน ปรงสกและสด

2. จดทาของผปวย ใหเหมาะ คอ- ทานงหรอ-ทานอนเอนตว

3. ใหอาหารชาๆ ทละนอยจนกวาจะหมด ประมาณ 15-30 นาท ห กมก ร5. หลงใหอาหารเสรจทกครงตอง(1) ใหนำาสะอาดตามเลกนอย(2) ปดปากสายยางหรอทอใหอาหาร ใหสนท

4. สงเกตสายยางหรอทอใหอาหารตน แตก ฉกเป อย หรอ

วธสงเกตส ยย งหรอทอใหอ ห รเสอมสภ พคอ มลกษณะเป อย มนำาหรอเศษอาหารซมออกมาขณะใหอาหาร หรอมรอยฉกขาดรวซม เปนตน

ก รดแลผวหนงบรเวณทใสส ยย งหรอทอใหอ ห ร1. ทำาความสะอาดดวยนำายาแอลกอฮอลหรอนำายาเบตาดน วนละ 2

ครง เชา-เยน แตถาสกปรกมาก กเพมการทำาความสะอาดไดอกตามความเหมาะสม

2. ไมจำาเปนตองปดแผลบรเวณนน แตถามอาการระคายเคองใหใชผากอซสะอาดปดได หากไมทราบวธปฏบต ควรสอบถามและฝกปฏบตจากพยาบาล

3. สงเกตวามการอกเสบตดเชอบรเวณผวหนงสวนนนหรอเปลา ถามตองแจงแพทยหรอพยาบาล ลกษณะการอกเสบตดเชอคอ ผวหนงจะแดงเจบและอาจมตมหนอง

ก รดแลผสงอ ยทมเครองชวยห ยใจ

ดแลใหไดรบออกซเจนเพยงพอและไมมการคงของคารบอนไดออกไซด โดย

1. ประเมนสภาพผปวย2. ตรวจและบนทกขอมลของเครองชวยหายใจ3. ดดเสมะเพอใหทางเดนหายใจโลง4. กรณทผปวยใสทอชวยหายใจ ดแลทอชวยหายใจใหอยในตำาแหนงท

เหมาะสม5. บนทกปรมาตรอากาศทหายใจออกของผปวยแตละครงอยางนอย

วนละครง เพอประเมนความกาวหนาของผปวย6. ดแลเครองชวยหายใจใหทำางานอยางมประสทธภาพ7. ประเมนสภาพและปองกนการตดเชอของทางเดนหายใจ 8. สงเกตลกษณะสกลนของเสมหะ เกบเสมหะสงเพาะเชอและตดตาม

ผล

ก รดแลผสงอ ยใสส ยสวนปสส วะในผผสงอายบางรายมความจำาเปนตองคาสายสวนปสสาวะตอ

เนองจากโรงพยาบาลกลบไปทบาน เพอเปนทางใหนำาปสสาวะไหลไดตลอดเวลา การดแลผสงอายทคาสายสวนปสสาวะอยางถกตอง จะชวยปองกนการอดตนของสายสวนปสสาวะ และปองกนการตดเชอในระบบทางเดนปสสาวะ

ข7นตอนก รดแลผสงอ ยทใสส ยสวนปสส วะ

โรคต ทพบบอยในผสงอ ยและก รชวยเหลอดแลเบ7องตน

โรคตอกระจก

ตามวลงเรอยๆรมานตาสขาว

เขารบการตรวจจากแพทยและลอกตอ

โรคตอหน ปวดตามากสายตาจะคอยๆ

เขารบการตรวจจากแพทยเพอรกษาโดยเรว ถาชา

มองใกลไมเหนชด

ปรกษาจกษแพทยเพอตดแวนตาสำาหรบอานหนงสอ

โรคสายตายาวในผสง

1. ดแลใหถงปสสาวะอยตำากวาบรเวณกระเพาะปสสาวะของผปวยเสมอ2. ดแลสายสวนปสสาวะและถงปสสาวะ ตามน (1) ใหเปนระบบปดเสมอ ไมใหมไมมรอยแตก รวซม (2) ไมใหเลอนเขา ออก หรอเกดการดงรงของสาย– (3) ไมใหนงทบสายสวนปสสาวะ หรอนงทบถงรองรบนำาปสสาวะ (4) เทปสสาวะออกจากถงวนละ 2 – 3 ครงหรออยางนอย ทก 8 ชวโมง (5) ทำาความสะอาดบรเวณอวยวะสบพนธและรเปดของทอปสสาวะทกวน วนละ 2 ครง เชา เยน –ดวยสบและนำา (อาจใชแอลกอฮอล80% เชดรเปดของ

ก ร ป ฏ บ ต ต ว เ พ อ ป อ ง ก น โ ร ค ต ใ น ผ ส ง อ ย

1) ผสงอายจงควรตรวจตาเปนประจำาทกปและเมอมการมองเหนภาพทเปลยนแปลงไปดงกลาวควรรบมาพบจกษแพทย

2) หยดสบบหร3) สวมแวนตากนแดด4) รกษาโรคความดนโลหตสง ไขมนในเลอด5) รบประทานผกผลไม อาหารครบ 5 หม

“ก รสงเสรมสขภ พผสงอ ย”อ ห รและโภชน ก รสำ หรบผสงอ ย

ในวยผสงอาย จะมการเปลยนแปลงทางรายกาย จตใจ และสงคม โดยเฉพาะทางรางกาย แตคง ไมเทากนทกคน ทำาใหประสทธภาพการ

โรคตาแหง เคองเหมอนมฝนผง

เปนระยะเรมแรกใชนำาตาเทยม 

โรคจดรบภาพเสอมในผสงอาย

ภาพมว บดเบยว สจางลง มปญหาในการอานหรอจำาหนาคน เหนจดดำา

การรกษาจะชวยชะลอการเกดโรค ทมากขน แตจะไมหายขาด

ทำางานของอวยวะตางๆ เสอมถอย การเปลยนแปลงของระบบตางๆ ของรางกาย ผสงอายจงมความตองการพลงงานและสารอาหารเหมอนบคคลวยอนๆ เพยงแตตองการในปรมาณทลดนอยลง เพอใหผสงอายมสขภาพแขงแรง อายยน ควรกนใหเปน คอ ปฏบตตามโภชนบญญต

ขอปฏบตก รกนอ ห รเพอสขภ พทดของคนไทยหรอโภชนบญญต 9 ประก ร

1. กนอ ห รครบ 5 หม แตละหมใหหลากหลายและหมนดแลนำาหนกตว

1.1 กนอ ห รครบ 5 หม แตละหมใหหลากหลาย ประเทศไทย แบงอาหารเปน 5 หม ดงน

หมท 1 นม ไข เนอสตวตางๆ ถวเมลดแหงและงาหมท 2 ขาว แปง เผอก มน นำาตาลหมท 3 ผกตางๆหมท 4 ผลไมตางๆหมท 5 ไขมนและนำามนจากพชละสตว

ในวนหนงๆ ผสงอาย ควรเลอกกนอาหารใหครบทง 5 หม ในปรมาณทพอเหมาะ และแตละหม ควรเลอกกนใหหลากหลาย เพอใหไดสารอาหารตางๆ ครบตามความตองการของรางกาย

1.2 หมนดแลนำ7 หนกตว ผสงอาย หมนดแลนำาหนกตวใหอยในเกณฑปกต ควรชงนำาหนกตว อยางนอยเดอนละครง การประเมนวานำาหนกตวอยในเกณฑปกตหรอไม ทำาไดหลายวธ

1.2.1 ก รประเมนดวยส ยต วธนใชประเมนผสงอายทมนำาหนกตวนอย ผอมมากๆ หรอผสงอายทอวนมาก สามารถดดวยตา เรมจากใชหลกงายๆ โดยยนตวตรง มองปลายเทาของตวเอง โดยไมงอตวหรอกม ถามองไมเหนปลายนวเทา แสดงวาอวน หรอดเงาตนเองในกระจกวามไขมนตามสวนตางๆ ของรางกายมากกวาทควรจะเปนหรอไมลกษณะของความอวน ม 3 ลกษณะ

- อวนแบบผลแอปเป ล มไขมนสะสมบรเวณสวนบนของรางกาย บรเวณทอง กลางลำาตว

- อวนแบบลกแพร มไขมนสะสมบรเวณสวนลางของรางกาย ขาหนบ สะโพก และตาม แขน ขา

- อวนแบบผลสม อวน กลมทงตว1.2.2 ก รใชสดสวนของรอบเอวห รดวยรอบสะโพก โดย

การวดเสนรอบเอวและเสนรอบสะโพก แลวนำาไปคำานวณหาอตราสวนของเสนรอบเอวตอเสนรอบสะโพก (Waist Hip Ratio : WHR)

ซงมสตร = รอบเอว/รอบสะโพกผชาย คา WHR ไมควรเกน 1.0 ถาคา WHR เกนทกำาหนด

แสดงวาอวนผหญง คา WHR ไมควรเกน 0.81.2.3 ก รห ค ดชนมวลก ย โดยการชงนำาหนกตวเปน

กโลกรม วดสวนสง เปนเมตร แลวนำาไปคำานวณโดยใชสตร ดชนมวลกาย = นำาหนก (กโลกรม)/สวนสง (เมตร)2

ดชนมวลก ยนอยกวา 18.5 กก./ม2 = ผอมหรอนำาหนกตำากวาเกณฑ18.5 - 24.9 กก./ม2 = นำาหนกตวปกต25.0 – 29.9 กก./ม2 = นำาหนกเกนตงแต 30 กก./ม2 = โรคอวน

ห กนำ7 หนกตวนอย ผสงอ ยควร- กนอาหารทมคณคาทางโภชนาการมากขน เชน เนอสตว โดยเฉพาะ

เนอปลา นม ไข ถวเมลดแหง ผก ผลไม- ออกกำาลงกายเพอกระตนใหเกดความอยากอาหาร- พกผอนใหเพยงพอ- ทำาจตใจใหเบกบาน ไมเครยด

ห กนำ7 หนกตวม กผสงอ ยควร- กนอาหารใหหลากหลายครบ 5 หม ทง 3 มอแตลดปรมาณ- ลดอาหารประเภทไขมน แปง นำาตาล อาหารรสหวานและเครองดมท

ปรงแตงรสหวาน

- กนผก ผลไม รสไมหวานจด ใหมากขน- ไมกนจบจบ- ออกกำาลงกาย และใหรางกายมการเคลอนไหวใชพลงงาน- มความตงใจ มงมนทจะลดนำาหนก2. กนข วเปนอ ห รหลก สลบกบอ ห รประเภทแปงเปนบ งม7อ ขาวเปนอาหารหลกของคนไทย เปนแหลงอาหารสำาคญทให

พลงงาน สารอาหาร ทมมาก ในขาวไดแก คารโบไฮเดรต และโปรตน ผลตภณฑจากขาวและธญพชอนๆ ไดแก กวยเตยว ขนมจน เสนหม บะหมวนเสน ตลอดจนแปงตางๆใหพลงงานเชนเดยวกนผสงอาย ควรกนขาวกลอง หรอขาวซอมมอ เพราะมสารอาหารโปรตน ไขมน ใยอาหาร แรธาต และวตามนในปรมาณทสงกวาขาวทขดสจนขาว หากรางกายไดรบอาหารประเภทขาวและแปงเกนความตองการ จะถกเปลยนเปนไขมน เกบไวตามสวนตางๆ ของรางกายเมอสะสมมากขน ทำาใหเกดโรคอวนได

3. กนพชผกใหม กและกนผลไมเปนประจำ พช ผก และผลไม เปนแหลงสำาคญของวตามน เชน เบตาแคโรทน

วตามนซ และแรธาต รวมทงสารอนๆทจำาเปนตอรางกาย เชน ใยอาหาร ซงชวยในการขบถาย และนำาโคเลสเตอรอล สารพษทกอมะเรง บางชนดออกจากรางกายผสงอาย ควรกนพชผกใหหลากหลาย ทงผกสเขยว สเหลอง สลบกนไป แตควรตมผกใหสก หรอนงจนสก ไมควรบรโภคผกดบเพราะยอยยากและอาจเกดปญหาทองอด ทองเฟอได ผลไม ควรกนเปนประจำาแตควรจำากดปรมาณการกนผลไมทมรสหวานจด เชน ลำาไย ทเรยน ขนน เปนตนผสงอาย ควรกนผก และผลไมตามฤดกาล

4. กนปล เน7อสตวไมตดมน ไข ถวเมลดแหง เปนประจำ อาหารกลมนใหสารอาหารโปรตน ชวยในการเสรมสรางรางกาย

ใหเจรญเตบโต และซอมแซมเนอเยอซงเสอมสลายใหอยในสภาพปกตปลา เปนแหลงอาหารโปรตนทด ยอยงาย ไขมนตำา เหมาะกบผสงอาย แตตองระวงกางปลา ขณะรบประทานถากนปลาเลกปลานอย ปลากระปอง จะไดแคลเซยม ทำาใหกระดและฟนแขงแรงถากนปลาทะเล ซงมสารไอโอดนจะปองกนการขาดสารไอโอดนไดเนอสตวไมตดมน ถากนจะลดการสะสมของไขมนในรางกายการประกอบและปรงเนอสตวควรสบใหละเอยด และตมให

เป อยเพอใหผสงอายสะดวกตอการเคยว และการยอยอาหารไข ใหสารอาหารโปรตนและแรธาตเหลกในปรมาณสง ผสงอาย ทมภาวะโภชนาการปกต กนไขสปดาหละ 2-3 ฟอง และควรปรบปรงไขใหสกดวยความรอน ถวเมลดแหง เปนแหลงอาหารโปรตนทด หางายราคาถกถวเมลดแหงนำามาประกอบอาหารไดทงอาหาร คาว-หวาน หรอจะบรโภค ในรปของผลตภณฑตางๆ เชน เตาห นำาเตาห อาหารททำาจากถว เชน ถวกวน ขนมไสถวตางๆ ควรกนสลบกบเนอสตว เปนประจำา งาดำา อดมดวยโปรตน ไขมน วตามนอ แคลเซยม ผสงอาย ควรกนงาดำาเปนประจำา

5. ดมนมใหเหม ะสมต มวย นม เปนแหลงของสารอาหารแคลเซยม และฟอสฟอรส ชวยให

กระดกและฟน แขงแรง และยงเปนแหลงโปรตน วตามนบสอง ผสงอาย ควรดมนมพรองมนเนย วนละ 1 แกว ควบคกบการออกกำาลงกาย จะทำาใหกระดกแขงแรง ชะลอความเสอมสลายของกระดกผสงอาย บางคนไมสามารถดมนมสดได เกดปญหาทองเดนหรอทองอด แตสามารถปรบเปลยนวธการดมนมโดยการดมนมครงละนอยๆ แลวคอยๆ เพมขน หรอดมนมหลงอาหารหรอเปลยนเปนโยเกรตชนดครม นำาเตาห ใหสารอาหารโปรตน วตามน แรธาตตางๆ ทมประโยชนตอรางกาย แตมแคลเซยมนอยกวานมวว ผสงอาย ดมไดเปนประจำาเชนกน

6. กนอ ห รทมไขมนแตพอควรไขมนใหพลงงาน ความอบอนแกรางกาย และเปนตวนำาวตามนท

ละลายในไขมน เชน เอ ด อ เคไขมนในอาหาร มทงประเภทไขมนอมตว และไขมนไมอมตวไขมนอมตวไดจาก เนอสตว หนงสตว นำามนจากพช เครองในสตว อาหารทมโคเลสเตอรอลสงเชน ไขแดง ตบ ปลาหมก หอยนางรม ถากนมาก จะทำาใหระดบโคเลสเตอรอลในเลอดสงเสยงตอการเปนโรคหวใจ ผสงอาย

- ควรกนอาหารประเภททอด ผด และแกงกะทแตพอควร- เลอกกนอาหารประเภทตม นง ยาง (ทไมไหมเกรยม) อบ ยำา

แกงไมใสกะท เปนประจำา7. หลกเลยงก รกนอ ห รรสหว นจดและเคมจด

- การกนอาหารรสหวานมาก เสยงตอการเกดโรคอวน โรคหวใจและหลอดเลอดได

- การกนอาหารรสเคมจด เสยงตอการเกดโรคความดนโลหตสงผสงอาย ควรหลกเลยงขนมหวาน เครองดมประเภทนำาหวาน

อาหารหมกดอง อาทเชน ผกดอง ผลไมดอง ไขเคม ปลารา ปลาเคม เนอเคม เตาเจยว เปนตน ขนมขบเคยว ขนมอบกรอบ ขนมอบฟ แบบฝรง

8. กนอ ห รทสะอ ด ปร ศจ กก รปนเป7 อนสารปนเป อนในอาหาร หมายถง สารทปนเป อนมากบอาหารซง

เกดจาก- กระบวนการผลต ปรง ประกอบ- การจำาหนายอาหารทไมถกสขลกษณะ เชน ตามแผงลอยบน

บาทวถ- การใชสารปรงแตงอาหารทไมไดมาตรฐานและการใช เชน สาร

บอแรกซ ฟอรมาลน สารฟอกขาว- การใชสสงเคราะหในปรมาณมาก หรอใชสยอมผา- ยาฆาแมลง- สารกนรา- สารพษจากพชและสตวตามธรรมชาตผสงอาย ควรจะตองรจกวธการเลอกซอ ปรง ประกอบอาหารให

สะอาดและปลอดภย9. งดหรอลดเครองดมทมแอลกอฮอล

การดมสราหรอเครองดมทมแอลกอฮอลเปนประจำา จะมโทษและเปนอนตรายตอสขภาพ มความเสยงตอการเกดโรคความดนโลหตสง โรคตบแขง โรคมะเรงหลอดอาหาร เปนตน ผสงอาย ทดมเปนประจำา ตองลดปรมาณการดมใหนอยหากงดดมได กจะเปนผลดตอสขภาพ

เมอผสงอาย ไดปฏบตตามโภชนบญญต 9 ประการแลวตองรจกเลอกกนอาหารใหได สดสวน ในปรมาณทเหมาะสม ตามธงโภชนาการ

สดสวนอ ห รของธงโภชน ก ร

ปรม ณอ ห รทแนะนำ ในแตละวนสำ หรบผสงอ ยกลมอาหาร หนวย พลงงาน (กโลแคลอร)

1,600กลมขาว-แปง ทพพ 8ผก ทพพ 6ผลไม สวน 4เนอสตว ชอนกนขาว 6นม แกว 1นำามน นำาตาล และเกลอ ชอนชา กนแตนอยเทาทจำาเปนตามตารางขางตน หนวยตวงวดทใชเปนหนวยทใชในครวเรอน เชน ทพพ ชอนกนขาว และแกวยกเวนผลไม แนะนำาเปนสวน

กนอ ห รใหหล กหล ยในแตละกลมอ ห รผสงอาย กนอาหารสลบสบเปลยนชนดของอาหารในกลมเดยวกนได

แตไมสามารถกนสบเปลยนทดแทนอาหารตางกลมได เนองจากพลงงานและปรมาณสารอาหารไมเทากนขาว - แปง ขาวสก 1 ทพพ (60 กรม) = ขาวเหนยว ½ ทพพ (35

กรม)= กวยเตยว 1 ทพพ (60 กรม) = ขนมจน 1 จบ (60 กรม)= ขนมปง 1 แผน (30 กรม)

ผก (1 ทพพ = 40 กรม) ฟกทอง 1 ทพพ = ผกคะนาสก 1 ทพพ= ผกบงจนสก 1 ทพพ = แตงกวาดบ 2 ผลกลาง

ผลไม 1 สวน = เงาะ 4 ผล = ฝรง ½ ปลกลาง = กลวยนำาหวา 1 ผล= สมเขยวหวาน 1 ผลใหญ = มะมวงดบ ½ ผล= สบปะรด หรอมะระกอสก หรอแตงโม 6-8 ชนพอคำา= ลองกองหรอลำาไยหรอองน 6-8 ผล

เนอสตว ปลาท 1 ชอนกนขาว (1/2 ตวขนาดกลาง) = เนอหม 1 ชอนกนขาว= ไขไก ½ ฟอง = เตาหขาวแขง ¼ ชน = ถวเมลดแหงสก 2 ชอนกนขาว

นม นมสด 1 แกว = โยเกรต 1 ถวย = นมพรองมนเนย 1 แกว

หมายเหต ถาไมดมนม ใหกนปลากระปอง 2 ชน หรอปลาเลก ปลานอย 2 ชอนกนขาว หรอเตาหแขง 1 แผน

โรคทพบบอยในผสงอาย มกเปนโรคเรอรงและมความเกยวของกบพฤตกรรมการบรโภคอาหารและการดำาเนนชวต ดงนนผสงอาย ควรรจกเลอกรบประทานอาหารและอาหารทควรงดโรคทพบบอยในผสงอาย ไดแก โรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง ภาวะไขมนในเลอดสง โรคหวใจขาดเลอด โรคเกาฑ

ก รออกกำ ลงก ยการออกกำาลงกายจะทำาใหผสงอายมความแขงแรงทางกายดขน ชวย

ใหกลามเนอแขงแรง การทรงตวด ปอด หวใจ หลอดเลอด ทำางานไดดขน ชะลอความเสอมของอวยวะตางๆ ลดปจจยเสยงตอการเกดโรคตางๆ ชวยใหระบบขบถายดขน ชวยรกษาโรคบางชนด เชนโรคเบาหวาน โรคไขมนในเลอดสง และยงชวยใหพลงงานทางเพศดขนอกดวยรปแบบก รออกกำ ลงก ยเพอสขภ พของผสงอ ย

1.ก รเดนเพอสขภ พ เดนเรวกวาปกตกระตนการเตนของหวใจ กาวเทา สมำาเสมอ แกวงแขนสบายๆ การลงเทาใหสนสมผสพนกอน แลวฝาเทาจะตามมา

2.ก ยบรห ร เปนวธการทดอยางยง เพราะกายบรหารมหลายทาเพอกอใหเกดการออกกำาลงกายทกสดสวนของรางกาย เปนการฝกใหเกดความอดทน แขงแรง การทรงตว การยดหยนของขอตอไดด

3. ว ยนำ7 เดนในนำ7 เปนการออกกำาลงกายทดอยางหนง เพราะกลามเนอทกสวนไดมการเคลอนไหว เปนการฝกความอดทน ความออนตว และความคลองแคลววองไว เหมาะสำาหรบผทขอเขาเสอม เพราะนำาหนกไมไดลงเขาทำาใหเขาไมมการเจบปวด

4.ขจกรย นเปนการออกกำาลงกายทดมาก เพราะเกดประโยชนทงความอดทน การทรงตว และความคลองแคลววองไว มความสขใจ

5. รำ มวยจน เปนการออกกำาลงกายทเหมาะสมสำาหรบผสงอายทไดทงความอดทน ความแขงแรง ความยดหยน และการฝกทรงตวของรางกาย

6.โยคะเปนการออกกำาลงกายทจะทำาใหผปฏบตมสขภาพด ทงรางกาย และจตใจ โยคะทใชออกกำาลงกายเปนโยคะเบองตน บรหารทามอเปลา ทมการหายใจเขา ออก ควบคไปดวยทาตาง ๆ ทใชฝกมหลายทา แต–การฝกโยคะเปนเรองละเอยดออน จำาเปนตองฝกกบผมความรความชำานาญ ไมแนะนำาใหฝกดวยตนเอง

7. ฝกในสวนสขภ พ ปจจบนนในสวนสาธารณะใหญๆ หลายแหง มการจดแบงเปนสดสวนขน เรยกวา สวนสขภาพ เพอใหประชาชนเขาไปออกกำาลงกาย ในสวนสขภาพเชนน จะจดใหมฐานฝกเปนจด ๆ เพอใหผออกกำาลงกาย ไดฝกออกกำาลงกายใหไดผลในเรองความอดทน ความแขงแรง ความยดหยน การทรงตว ความคลองแคลววองไว ฯ นบวาเหมาะสมกบผสงขอแนะนำ ในก รออกกำ ลงก ยทวไป

1. ควรออกกำาลงกายทใชกลามเนอมดใหญเชน แขน ขา ลำาตว

2. ควรออกกำาลงกายอยางนอยสปดาหละ 3-5 วน3. ควรออกกำาลงกายอยางนอยครงละ 20 -60 นาท4. ควรออกกำาลงกายทมการเพมความเหนอยเพมขนเทาทรางกายจะ

รบได และหยดพกเปนชวงสน ๆ เพอไมใหเกดอาการวงเวยนหรอหยดพกขณะทเปลยนทาหยดพกเมอตองการ

5. กอนออกกำาลงกายทกครง ควรอบอนรางกายและผอนคลายรางกายดวยการเดนหรอทำาทากายบรหารอยางนอยครงละ 5-10 นาท เพอปองกนการบาดเจบ

ก รดแลสขภ พชองป กของผสงอ ย

ปญหาสขภาพชองปากของผสงอาย ไดแก การสญเสยฟน โดยเฉพาะการสญเสยฟนทงปาก สวนผทยงมฟนกเปนโรคทเสยงตอการสญเสยฟนซตอไปมากขน สงผลกระทบตอผสงอายมากมาย คอ การปวดฟน เสยวฟน มผลตอการกน การนอนหลบ สขภาพไมแขงแรง สงผลตอคณภาพชวตทงรางกาย จตใจ และสงคม เชน ผสงอายทสญเสยฟนบางสวนหรอทงปาก จะรสกอาย ขาดความมนใจในสงคม ไมมนใจ ขณะพดยม หรอเคยวอาหาร นอกจากนเชอโรคหรอการตดเชอตางๆ จากในชองปากยงสามารถแพรไปยงอวยวะอนๆไดเชน ทปอด หวใจ ตา เปนตน ดงนนการดแลสขภาพชองปากผสงอาย นอกเหนอจากการใหบรการรกษาโดยทนตแพทยหรอเจาหนาทสาธารณสขแลว ผสงอายยงตองดแลอนามยชองปากดวยตนเองเพอลดการสญเสยฟน

ก รดแลอน มยชองป กสำ หรบผสงอ ย

1. ก รทำ คว มสะอ ดฟนแท หรอฟนถ วร

1.1 การแปรงฟน ผสงอายควรแปรงฟนวนละ 2 ครงๆ ละ 2 นาท ใชแปรงสฟนขนนม เนนการแปรงบรเวณขอบเหงอก ขยบแบบกลมๆ จะชวยปองกนคอฟนลก หรอขยบแลวปดลง บางรายอาจแนะนำาใหใชผากอซเชดแทนแปรงสฟน การเปลยนแปรงสฟนไมจำาเปนตองเปลยนทก 3 เดอน แตถาผสงอายเจบปวย เชน ปวยดวยไขหวดใหญ หลงจากหายแลวควรเปลยนแปรงสฟนใหม สวนการแปลงลน อาจใชแปรงสฟน หรอแปรงสำาหรบแปรงลนเฉพาะในการแปรงได

1.2 การใชไหมขดฟน ไหมขดฟนมลกษณะเปนเสนแบน มทงขนาดเลกและใหญ ใหเลอกใชตามขนาดความกวางของซอกฟน ใชสำาหรบชวยทำาความสะอาดซอกฟน โดยใชควบคกบแปรงสฟน อยางนอยวนละ 1 ครง ในผสงอายทไมสามารถใชนวพนไหมขดฟน หรอใชไหมขดฟนชนดเปนเสนได อาจเลอกใชไหมขดฟนแบบมดามจบโดยใชมอเดยว หรออปกรณทำาความสะอาดฟนอยางอนทดแทน เชน ใชไมจมฟนทถกว ใชแปรงซอกฟน หรอใชผากอซ

1.3 การใชแปรงซอกฟน เปนอปกรณทใชทำาความสะอาดซอกฟนซทเปนชอง หรอฟนหาง ใชงายเหมาะสำาหรบผสงอาย วธการใชเลอกขนาดแปรงใหสวนทเปนขนแปรงมขนาดใหญวาซอกฟนทจะทำาความสะอาดเลกนอย จมนำาใหขนแปรงออนนม สอดเบาๆ เขาไประหวางซอกฟนทเอยงไปทางปลายฟนขยบเขาออกแนวนอน

1.4 การทำาความสะอาดเยอบชองปากและลน เพอขจดคาบอาหารและจลนทรยทตกคางอยบรเวณเยอบชองปาก กระพงแกม เพดานปาก ดานบนของลน ความสะอาดทกครงหลงอาหารโดนวางแปรงสฟนหรอ อาจใชไมกวาดลนวางลงบนลนกวาดจากโคนลนออกมาดานปลายลน ทำาซำา 4-5 ครง สวนเยอบชองปาก กระพงแกม เพดานปาก อาจใชแปรงสฟนขนนม หรอใชนมมอกวาดเบาๆ

1.5 การใชนำายาบวนปาก ผสงอายควรใชนำายาบวนปากทไมผสมแอลกอฮอลแตมฟลออไรดผสม ไมควรใชนำายาบวนปากประเภทผสมนำายาฆาเชอ นำายาบวนปากทมความเขมขนของฟลออไรดตำา หาซอไดทวไปตามรานคา สามารถใชไดทกวนแตถามความเขมขนสงใชไดสปดาหละ 1 ครง และตองอยภายใตการดแลของทนตบคลากร

1.6 การใชไมจมฟน ไมจมฟนใชชวยทำาความสะอาด ขจดคราบตางๆ ทอยระหวางซอกฟน มกใชไดถนดในฟนหนา ควรใชในกรณทมเหงอกรน มชองเหนชด หรอมชองระหวางแยกรากฟน แมวาไมจมฟนใชงายกวาไหมขดฟน แตกมขอจำากดมากกวา ตรงทใชไดเฉพาะผทมชองระหวางซฟนไมสามารถใชขดทำาความสะอาดตรงมมโคงของฟน และซอกฟนปกต เพราะโอบรอบฟนไมได

2. ก รทำ คว มสะอ ดฟนเทยม(ฟนปลอม)2.1 ฟนเทยมชนดถอดได อาจมสวนตะขอทใชยดฟนขางเคยง ฐาน

พลาสตก หรอโลหะวางบนเหงอก หรอเพดานปากเพอรบแรงบดเคยวควรถอดฟนเทยมออกเพอลางทำาความสะอาดทกครงหลงรบประทานอาหาร พรอมกบทำาความสะอาดฟนแทในปากเพอปองกนไมใหเกดฟนผและมกลนปาก นอกจากน ควรถอดฟนเทยมออกกอนนอน เพอใหเหงอกไดพก และฟนเทยมทถอดออกตองลางนำาใหสะอาด แชนำาไวทกครง เพอไมใหฐานพลาสตกของฟนเทยมแหง

2.2 ฟนเทยมชนดตดแนน จะสวมทบลงไปบนซฟน หรอใชฟนขางเคยงชองวางเปนหลกยด ฟนเทยมชนดนไมจะมตะขอ หรอฐานบนเหงอก หรอเพดานปาก ไมสามารถถอดออกได ดงนน การรกษาความสะอาดนอกจากแปรงฟนตามปกตแลวควรใชไหมขดฟนสอดเขาทำาความสะอาดใตฐานของฟนเทยมตดแนนดวย

3. ก รรบประท นอ ห รทไมทำ อนตร ยตอสขภ พชองป ก

- รบประทานอาหารเปนมอไมกนจบจบ เพอลดการตกคางของเศษอาหาร แตถาเลอกไมไดควรเลอกอาหารพวกโปรตนและผลไม โดยเฉพาะผลไมทมลกษณะเปนเสนใย รสไมหวานจด เชนฝรง พทรา ชมพ มนแกว ถว ธญพช

- ลดอาหารรสหวานจด เชน แปง นำาตาลทนม หรอเหนยวตดฟนใหนอยลง

- หลกเลยงเครองดม เชน ชา กาแฟ ซงสารคาเฟอนเปนอนตรายตอระบบการทำางานของหวใจ ความดนโลหต และนำาอดลมทมนำาตาลและความเปนกรดสง มผลตอการเกดฟนผ การสกกรอนของฟน ควรเปลยนเปนนมสด หรอนำาผลไม ผใสฟนเทยมควรระมดระวงเปนพเศษในการรบประทาน ควรหลกเลยงอาหารเหนยวและแขง

4. ก รดแลผสงอ ยทป กแหง

ใหจบนำาบอยๆ หรอเคยวหมากฝรง หรอหาอาหารชนดทเหนแลวทำาใหนำาลายไหล เชน สะเดานำาปลาหวาน มะขามปอม แตตองระวงอยาใหหวานมาก

อ รมณ

หากผสงอายตองการมสขภาพทดตองควบคมอารมณใหได หากเกดอารมณไมด หงดหงด โกรธ เศรา กลว รางกายจะทำางานผดปกตและหลงสารพาออกมา ผสงอายจะดแลและควบคมอารมณไดโดยดแลจตใจ ดงน

1. ยอมรบบทบาท และสถานภาพทเปลยนแปลง เมอมอายมากขน ตองพอใจ และยอมรบความเปนจรงของชวตทเกด แก เจบ ตาย เปนธรรมชาต ภมใจในความดงาม เปนตวอยางเตอนใจลกหลาน สรางสมพนธทดกบลกหลาน ใหความชวยเหลอตามความเหมาะสม

2. เมอกงวลใจ ควรปรกษาคนใกลชด เพอบาน สมาชกชมรมผสงอาย เจาหนาทของรฐ ปฏบตธรรม เปนตน

3. ทำางานอดเรกทเพลดเพลน และมคณคาทางจตใจ เชน ปลกตนไม เลยงสตว จะชวยใหไมเหงา และมความสข

4. พบปะสงสรรคกบบคคลอน พดคยหรอปรบทกขกน และรวมกจกรรมกบเพอนๆ ในชมรมผสงอาย

5. ยดหลกศาสนาเปนทพงทางใจ สวดมนต ปฏบตธรรม ฝกสมาธ ทำาบญ ตามความสะดวกและเหมาะสมกบสภาพเศรษฐกจ เวลา และสภาพรางกายของผสงอาย

ก รจดสภ พแวดลอมทเหม ะสม

การจดสภาพแวดลอมทเหมาะสมทเหมาะสมสำาหรบผสงอาย เปนผลใหผสงอายใชชวตในบนปลายอยางมความสข ปลอดภย จากอนตรายและอบตเหตตาง ๆ ซงเปนสาเหตของการบาดเจบ พการ และเสยชวต

ก รจดสภ พแวดลอมในหองนำ7

1. ไมควรอยหางจากหองนอนผสงอายเกน 9 ฟต เพราะผสงอายมกมปญหาการกลนปสสาวะไมอย อาจไมสะดวกในการไปหองนำา แตถาหองนำาอยไกลอาจแกปญหาโดยการใชกระโถน หรอหมอนอนไวในหองนอน

2. ภายในหองนำาควรมราวยดเกาะ หรอตลอดทางเดนไปหองนำา3. พนหองนำาควรปดวยวสดเนอหยาบ หรอแผนยางกนลน ไมมตระไค

รนำา หรอปยกชน หากเปนไปไดควรแยกหองอาบนำาแยกจากหองสวม4. อปกรณภายในหองนำา ควรมเกาอสำาหรบนงอาบนำาโดยเฉพาะผสง

อาย แตตงเปนเกาอทยดตดกบพน เพอปองกนการลนไถล ควรผกสบตดกบเชอก หรอมซองตาขายนมๆ หม เพอปองกนสบหลดมอ หากผสงอายกมเกบอาจเกดการหกลมไดงาย ควรใชฝกบวอาบนำาแทนการตกอาบดวยขน โถสวมควรเปนแบบนงราบจะดกวาแบบนงยองๆ ควรมกระดงหรอโทรศพทภายในหองนำาเพอขอความชวยเหลอหากมเหตฉกเฉน ควรมแสงสวางเพยงพอ และการใหสของฝาผนง และพนหองควรเปนสตดกน ตลอดจนเครองสขภณฑอนๆ เชน โถสวม อางลางหนา ควรมสตางจากพนหอง

ก รจดสภ พแวดลอมภ ยในหองนอน

1. เตยงนอน ควรจดในตำาแหนงทไปถงไดงาย ความสงอยในระดบทผสงอายนงแลวสามารถวางเทาไดถงในระดบตงฉากกบพน ทนอนไมควรนม หรอแขงเกนไป มโตะขางหวเตยงเพอวางสงของทจำาเปนและสามารถเออมถงได

2. แสงสวางภายในหองนอนมเพยงพอ สวซไฟควรเปนสสะทอนแสงเพอความสะดวกในการมองเหน และอยในตำาแหนงทไมสงหรอตำาเกนไป อาจมไฟฉายขนาดทพอเหมาะ และหลกเลยงการใชตะเกยง เทยนไข หรอสบบหรเวลานอน เพอปองกนไฟไหม

3. เกาอสำาหรบผสงอายตองมพนกพง มทวางแขน ความสงพอเหมาะ โดยเมอนงแลวสามารถวางเทาถงพน หวเขาตงฉากกบพน

4. ตเสอผาไมควรสงจนตองปน ถาจำาเปนตองปนเอาสงของ ถาจำาเปนตองปนเอาสงของควรใชมาตอขาทมนคง ไมมลอเลอนและการวางสงของถาหนกควรอยชนลางสด หรอตไมควรตำาเกนไปจรตองกมตวไปหยบสงของ

5.หองนอนไมควรมโทรทศน เพราะจะรบกวนการนอนหลบพกผอนของผสงอาย

6. ถามแสงสวางจาสองเขาไปในหองนอนควรใชผามานบงแสง หรอผามานชนดปรบแสงได ซงจะปองกนการปวดแสบตาได

7. ประต หรอหนาตางทเปนกระจกใส ควรตดเครองหมาย เพอเปนสญลกษณใหทราบวาเปนกระจก ปองกนการเดนชน

8. ฝาผนงอาจตดรปทมความหมายสำาหรบผสงอาย เพอเปนการระลกถงความหลง ปองกนภาวะซมเศราได

9. สงของทไมจำาเปนไมควรนำามาวางในหองนอน

บนได

1. บนไดควรมรปรางทรงกลม 2 ขาง เพอความสะดวกในการยดเกาะ มแถบสหรอสญลกษณทบอกตำาแหนงบนสด หรอลางสด และราวบนไดควรยาวกวาตวบนไดเลกนอย เพอปองกนการพลดตกหกลม กรณทกาวผด

2. ความสงของบนไดแตละขนไมควรเกน 6 นว3. ขอบบนไดแตละขนควรตดวสดกนลน และมแถบสทแตกตางกน

จากขนอนเพอบอกตำาแหนงของ ขนแรก และขนสดทาย และสของบนไดและสของพนหองไมควรเปนสเดยวกน

4. แสงสวางบรเวณบนไดตองเพยงพอ มสวตซไฟทงชนบนและชนลาง ตามขนบนไดจะตองไมม แสงสะทอน หรอขดจนเงามนอาจทำาใหมแสงสะทอนทำาใหกาวผดขนได หรอเกดการลนไถลไดงาย

5. ไมวางสงของใดๆตามขนบนได โดยเฉพาะบนไดขนบนสดหรอลางสด เชน รองเทา สตวเลยง พรมเชดเทา ซงตามปกตพรมเชดเทาทดตองเกาะกบพนขอบพรมไมสง

6. ไมควรถอสงของทง 2 มอเวลาขน-ลงบนได อยางนอยควรเหลอมอไวอกขางเพอจบราวบนได

พ7นหองพนหองไมควรขดจนเปนมน เพราะจะเกดแสงสะทอนขดขวางการเดน

ของผสงอาย หรอลงนำามนจนลน ควรเกบสายไฟใหเรยบรอยปองกนการสะดดหกลม ปลกไฟไมควรอยตำาปองกนการเดนชน สของฝาผนงควรเปนสออนและตางจากสของพนหอง และไมควรมรธรณประต ถาแกไขไมไดควรทำาสทแตกตางจากพนหอง สงของเครองใชควรจดใหเปนระเบยบ เปนทเปนทางไมกดขวางทางเดน

ข วของเครองใชขาวของเครองใชควรจดวางสงของใหเปนระเบยบ เปนทเปนทางไม

กดขวางทางเดนและไมควรเปลยนทเกบหรอวางของบอย เพราะผสงอายจะไมสะดวกในการหยบใชสงของและอาจหลงลม ขาวของเครองใชควรคำานงถงส เนองจากสายตาของผสงอายมกจะมองเหนสสวางไดดกวาสทบ ดงนนผสงอายจะมองเหนสเหลอง สสม และสแดง ไดดกวาสเขยว สมวง สนำาเงน นอกจากนนนำาหนกของสงของกควรจะมนำาหนกเบาเพอความสะดวกและปลอดภยในการหยบจบ ของใชผสงอายควรคำานงถง

1.เสอผา ไมควรคบหรอหลวมเกนไป โดยเฉพาะถาสวมเสอผารมราม มเชอกผกอาจเกดการเกาะเกยวสงของหรอสะดดลมไดงาย ความหนาของเสอผาควรเหมาะกบภมอากาศ เนองจากในวยสงอายการระบายความรอนไมด และเสอผาไมควรหนกเกนไปจะทำาใหผสงอายตองรบนำาหนกเสอผามากอาจหอบเหนอยไดงาย

2.รองเทา ทเหมาะสมคอรองเทาหมสน ไมคบเกนไปอาจทำาใหเจบเทา เกดบาดแผล หรอเปนหด-ตาปลาได ในขณะเดยวกนตองไมหลวมเกนไปเพราะทำาใหการเดนไมสะดวกหกลมไดงาย รองเทาทเหมาะสมควรมลกษณะดงน

ความยาว มชองวางระหวางปลายนวเทา นวทยาวทสดถงหวรองเทา 1.25 ซ.ม.

ความกวาง นวเทาวางไดไมซอนกน ความลก รองเทาดานบนตองไมกดหลงเทา หรอนวเทา เครองผกรด อาจเปนเชอก หวเขมขด จะเหมาะสมกวาชนดตด

ซป เพราะแบบซปเทาไมสามารถขยายตวได สนรองเทา ไมควรสงเกน 3.75 ซ.ม. พนรองเทา ควรเปนพนยาง ไมลน วสดททำา หนงสตวดทสดเพราะมความยดหยนดกวาพลาสตก

ซงจะเหมาะสำาหรบผสงอายทกลนปสสาวะไมอย3.แกวนำา ถวยชาม ควรเปนชนดทมหจบ นำาหนกเบา เลอกสทผสงอาย

มองเหนไดงาย แกวนม หรอแกวนำาดมไมควรจะเปนสใสเพราะมองยาก หรอแกวนมทดควรใชสตดกบสของนม เชน นมสขาวควรใสในแกวสเขมจะทำาใหผสงอายทราบวานมอยในระดบใดของแกว

4.ผาปโตะควรเปนสตางจากแกวนำา หรอจานชาม เพราะถาเปนสเดยวกนหมดผสงอายจะแยกสไมออกวาบนโตะมของวางอย

5.ไมเทาควรมยางกนลนบรเวณปลายไม ความยาวอยในระดบทมอหอยลงในทาสบาย งอศอกเลกนอย ฝามอวางบนหวไมเทาพอด

6.โทรศพทควรวางไวในตำาแหนงทสามารถเออมมอถง กรณหกลมลงกบพน จะไดขอความชวยเหลอไดทนท และถาหกลมอยางเพงลกขน ใหนอนนงๆไวกอน สำารวจดวามอะไรหกบางหรอไม อาจใชวธตรวจสอบจากความเจบปวดกได ถาแนใจวาไมมอะไรหกจงลกขน ถาสงสยควรรองขอความชวยเหลอ หรอขยบตวไปยงทวางโทรศพทขอความชวยเหลอ

7.สลากยา หรอของบรโภค เชน เกลอ นำาตาล ควรปดชอตวโต เพอใหมองเหนชดเจน

บรเวณทางเดน ควรตดไฟฟาใหสวาง มราวกลมจบตลอดทางเดน ไมมสงกดขวาง ขอควรคำานงถงทสำาคญอนๆ

1.ไมวางพรมเชดเทา สายไฟ สายโทรศพทเกะกะ เพราะจะทำาใหสะดดและหกลม

2. เฟอรนเจอรในบานตองมนคง แขงแรง ผสงอายจะไดไมเสยการทรงตว เวลาจบเพอพยงตว

3. ตรวจตราเครองใชไฟฟาและแกสใหอยในสภาพด ถาชำารดใหซอมแซมหรอเปลยนใหม ถอดปลกเครองใชไฟฟา หรอปดแกสหลงใชงานแลวทกครง

4. หากผสงอายมปญหาในการทรงตวควรใชไมเทาชวยเดน5. ควรมโทรศพทและเขยนหมายเลขโทรศพทขอความชวยเหลอ เมอ

เกดเหตฉกเฉนไวใหผสงอายตดตอ โดยใชตวหนงสอขนาดใหญ ชดเจน ใชสตดกบสพนกระดาษ วางในตำาแหนงทอานไดงาย หรอใกลทวางโทรศพท

6. กอนนอนควรตรวจตรา ปดประตหนาตาง ถอดปลกไฟ ปดเตาแกสใหเรยบรอย เพอความปลอดภยในชวตและทรพยสน

ก รใชย ในผสงอ ยหลกก รใชย เบ7องตน

ดงททราบมาแลววาผสงอายมการเปลยนแปลงทางดานตางๆ ของรางกายทเสอมไปตามอายทมากขน ผสงอายสวนใหญมกจะมโรคประจำาตว จงตองมความระมดระวงในการใชยาเพมมากขนเปนพเศษ ดงนนผทดแลผสงอายทบานควรมความรเบองตนอยางงายดงน

หลกก รใชย เพอใชประกอบการพจารณากอนใหยา ดงน

1. ถกตองกบคน คอ ตวผปวยทสงอาย2. ถกชนดย ซงจะบงบอกถงสรรพคณยาในการรกษาโรคแตละโรคท

แตกตางกน3. ถกขน ดย เชน เปนมลลกรม , เมด แคปซล หรอเปนหยด4. ถกท ง เชน ทางปาก ทางผวหนง หยอดตา หรอ เหนบทวารหนก5. ถกเวล เชน กอนอาหารเชา หรอ หลงอาหาร หรอใหเมอมอาการและ

ใหวนละกครง เปนตน

ป ร ะ เ ภ ท ข อ ง ย แบงออกเปน 2 ประเภทใหญๆ คอ

1. ประเภทย ใชภ ยใน ไดแก ยาทใหเขาไปในรางกายโดยการรบประทาน หรอ การฉด เชน ยาเมด แคปซล ยานำา ยาผง หรอยาฉด เปนตน

2. ประเภทย ใชภ ยนอก ไดแก ยาทใชภายนอกรางกายหามรบประทาน เชน ครม ยาหยอดตา ยาเหนบ ยาพน เปนตน ( มกเขยนฉลากสแดงตดขางกลองวา ยาใชภายนอก หามรบประทาน “ ” )ย ทใชบอยในผสงอ ยและผลข งเคยงจ กก รใชย

ประเภทของย ภ ยใน ทใชกบโรคเร7อรงทมกพบบอยในผสงอ ย ม ด ง น 7

ย รกษ โรคคว มดนโลหตสง

มจดประสงคเพอลดระดบความดนเลอดใหตำาลง จะโดยวธการขบปสสาวะ หรอการลดการทำางาน ของหวใจ ซงแพทยมกใหยาในผทไมสมารถควบคมความดนเลอดใหอยระดบทปกตได และมกใหพรอมกบคำาแนะนำาการปรบพฤตกรรมการรบประทานอาหาร เชน ลดการกนเคม อาหารทมมนหรอกะท ของหมกดอง ลดเครองดมทมแอลกอฮอลและงดสบบหร และลดความวตกกงวล หมนออกกำาลงกาย พกผอนใหเพยงพอ เปนตน

ผลข งเคยงทอ จพบจ กก รใชย ระดบความดนเลอดตำา หนามดคลายจะเปนลม หรออาจมคลนไส อาเจยน ขอควรปฏบต ควรนอนพกและวดระดบความดนเลอด หรอนำาสงแพทย

ย รกษ โรคเบ หว น

มจดประสงคเพอลดระดบนำาตาลในเลอดโดยเพมการดดซมนำาตาลไปใชใหเกดพลงงาน ไมสะสมในกระแสเลอดมากเกนไป มทงชนดฉดและรบประทาน ผลข งเคยงทอ จพบจ กก รใชย ระดบนำาตาลในเลอดตำาเกนไป อาจมอาการใจสน เหงอออก ตวเยน หนามดคลายจะเปนลมหมดสต ได

ขอควรปฏบตควรพกลกอมหรอใหดมนำาหวานสกแกวถาไมดขนหรอหมดสตควรพาไปพบแพทย โดยดวน ( ถาหมดสตหามใหอาหารและนำาทางปาก เพราะอาจสำาลกได )

ย รกษ โรคหวใจ

มจดประสงคเพอเพมประสทธภาพหรอชวยลดการทำางานของหวใจ ทำาใหหวใจสามารถบบตวสบฉดเลอดไปเลยงรางกายไดดขน

ผลข งเคยงทอ จพบจ กก รใชย อาจเกดการเตนของหวใจผดปกตเชน เตนชาไปหรอเตน เรวไป ทำาใหเกดอาการเหนอยหอบ ,เจบแนนหนาอก ออนเพลยไมมแรง เปนตน

ขอควรปฏบต หากมยาอมใตลนใหอมครงละ 1 เมดถาไมหายใหอมตดตอกน 3 ครงหางกนครงละ 5 นาท ถาไมดขนในระหวางอมยาเมดท

2 ควรนำาสงแพทยทนท หากมอาการเจบแนนหนาอกควรนำาสงถงมอแพทยภายในเวลาไมเกน 2 ชวโมง

ย รกษ ก รเจบปวยทวไป

1. ยาลดไข ปวดหว ตวรอน เชน พาราเซตามอล (5 0 0 ) ขนาดรบประทาน 2 เมดทก 4 6– ชวโมงหรอเมอมอาการ2. ยาแกปวดขอ กระดก กลามเนอ เชน อนโดซดบรเฟนไอบรเฟน

นาโพซน ขนาดรบประทาน ตามขนาดทกำาหนดไว ไมควรรบประท นท น ตอนทองวางเพราะจะทำาใหเปนแผลในกระเพาะอาหารได3. ยาแกคลนไส อาเจยน เมารถ เชน ดรามามน (Dramamine)

โมตเลยม (Motilium) เปนตน รบประทานกอนเดนทางประมาณครงชวโมง4. ยาแกทองเสย เชน ผงเกลอแร ( ขนาดรบประทานตามทระบขาง

ซอง ) หรอถาไมม ใชนำาตมสก 1 ขวดกลม (7 5 0ซซ)หรอ 3 แกว +เกลอ ½ชช . นำาตาลทราย 2 ชต.รบประทานภายใน 24 ชวโมง ( ระวงการใชในผทเปนโรคไต)

5. ยาแกไขหวดลดนำามก เชน ทฟฟ แอคตเฟต ( Actifed )( ปจจบนควรระวงการใชในผสงอาย ) นอกจากนยงม ยาแกแพ ยาแกไอ ยาขบเสมหะ เปนตน

หม ยเหต ถายาเปนแคปซลไมควรแกะออกเพราะจะทำาใหการออกฤทธของยาไมดเทาทควร

ปญห ทพบและขอควรระวงจ กก รใชย ในวยสงอ ย

1. ผดแลควรศกษาถง รปราง ลกษณะและสรรพคณของยาแตละชนดทรบประทานอยเปนประจำาและแนะนำาผสงอายทราบดวย ( เวลาแพทยถามจำาสรรพคณยาไมไดกยงบอกรปรางลกษณะของยาได เชน เมดกลมแบนขนาดเลกสสม รบประทานครงละครงเมดตอนเชา เปนตน)2. เขยนขนาดและวธรบประทานตวโต ๆ ตดบนฉลากยา ( กรณทผ

สงอายยงอานหนงสอไดด)3. อาจใสกลองแยกชนยา เชน เชา – กลางวน – เยน – กอนนอน

( กอนหรอหลงอาหาร ) เพราะเคยมผสงอายหลงลมรบประทานยาซำา ทำาใหเกดอนตรายมาก

4. สถานทเกบยา ควรใหปลอดภยและเกบไวหางจากมอเดก ( เพราะเคยมเดกหยบยาไปรบประทานโดยผใหญไมทราบซงอนตรายมาก ) บางชนดตองเกบใหพนแสง (มกมขวดสชาหรอหอฟอย) ยาฉดเบาหวานและยาหยอดตาจะเกบไวบรเวณฝาตเยน5. ถาเปนไปไดผดแลผสงอายควรหยบยาใหรบประทานเองกบมอ

วธนจะปลอดภยทสด6 . ผดแลควรหมนพาผสงอายไปพบแพทยเปนประจำาตามกำาหนด

นด หรอไปกอนกำาหนดนดเมอมอาการผดปกตขน

ขอควรระวงในก รใชย ในผสงอ ย ทควรทราบมดงน1. ยามปฏกรยาตอกน คอ การเกดปฏกรยาระหวางการใชยาตงแต

2 ชนดขนไป ซงบางครงสามารถใชยารวมกนไดแตควรเพมระยะเวลาใหหางกนประมาณ - 12 ชม . เพอปองกนการลดการดดซมของยาอกตวหนง เชน ยาแกปวดหลายชนด จะใชควบคกบยาลดกรดหรอยาเคลอบกระเพาะ

2. ยาเมดบำารงเลอดไมควรรบประทานรวมกบนมเพราะจะทำาใหประสทธภาพของยาลดลงควรรบประทานเวนชวงหางจากการดมนม 2 ชวโมง

3. การหยบยาผด ลมกนยาหรอกนยาเกนขนาดจากการหลงลม เชน

คนไขรบประทานยา ลดความดนโลหต 2 ครง ( เพราะคดวายงไมไดกน ) ทำาใหเกดอาการหนามด เวยนศรษะเนองจากระดบความดนโลหตลดลงตำาเกนไป ซงขอนจะเปนอนตรายตอผสงอายมากอาจทำาใหสมองขาดเลอดไปเลยงได

4. การชอบรบประทานยาสมนไพรบางชนดทไมไดรบการรบรองมาตรฐาน หรอการรบประทานยาชดทซอรบประทานเองตามคำาแนะนำาของเพอนบานหรอหมอต ซงสวนใหญจะมสารสเตยรอยดจะมอาการดขน ในชวงแรกๆตอเมอรบประทานไปนานๆ จะเกดผลเสยตอไตและสขภาพอยางมาก

4. หากเกดอาการแพยา เชน มผนขน คน บวม แนนหนาอกหายใจไมออกใหหยดยาทนทและรบมาพบแพทย และจำายาชนดทแพไวเพอใหประวตตอการรกษาทกครง

5. ผลขางเคยงของยาบางชนด เชน ยาลดความดนบางกลมทำาใหไอมาก ยาบางกลมทำาใหทองเสย ปากแหง เปนตน ตางๆเหลานควรปรกษาแพทย

6. การใชยาสมนไพรหรอยาแพทยแผนโบราณ ยาผบอก ควรใชการพจารณาและควรระมดระวง ศกษาจากผทผานการอบรมมาเทานน เพราะอาจเกดอนตรายตอไตและตบไดภายหลง

เอกส รอ งองกองการพยาบาลสาธารณสข สำานกอนามย กรงเทพมหานคร.

(2558).คมอผดแลผทไมส ม รถดแลสขภ พพ7นฐ นดวยตนเองได. กรงเทพมหานคร: โรงพมพพระพทธศาสนาแหงชาต.

กองสนบสนนสขภาพภาคประชาชน.(2558). คมอประกอบก รเรยนรก รพฒน ศกยภ พ อสม.และชมชน ในก รปองกนโรคไต เพอสนบสนนระบบบรก รสขภ พ.กรงเทพฯ: บรษทบอรน ท บ พบลซง.

.(2558). คมอแกนนำ สขภ พประจำ ครอบครว (กสค.) เพอก รสงเสรมบทบ ทของครอบครวในก รดแลสขภ พตนเอง.มปท.

.(มปพ.).กำ หนดก รอบรมต มหลกสตรก รพฒน ศกยภ พเครอข ยระดบ อำ เภอ/ตำ บล เรองก รดแลปองกนโรคไต โครงก รพฒน ศกยภ พ อสม.และชมชนในก รปองกนโรคไต เพอสนบสนนระบบบรก รสขภ พ ปงบประม ณ 2558 วนท 3,6,9,23,24 มน คม 2558.

การดแลผปวย CKD.สบคนจากเวบ http://www.sunpasit.go.th/booking/docsกรมอนามย.หลกสตรก รฝกอบรมอ ส สมครดแลผสงอ ยในครอบครว (อสค.) และอ ส สมครดแลผสงอ ยทวไป หลกสตร 18 ชวโมง.สบคนจากเวบไซด

http://hpc9.anamai.moph.go.th/images/pdf59/old59/old03.pdfทกษณา ไกรราชและคณะ.บทคว มวจยก รพฒน รปแบบกระบวนก ร

พฒน แกนนำ สขภ พ ประจำ ครอบครวในก รดแลผดอยโอก สและผปวยโรคเร7อรง เขต 12 สบคนจากเวบ http://www.thaksinaclinic.com/15371563

น.ต. บญเรอง ไตรเรองวรวฒน.(2559).ประชมเชงปฏบตก รจดทำ แผนยทธศ สตร กรมสนบสนนบรก รสขภ พระยะ 10 ป (พ.ศ. 2560 – 2565). เอกสารประกอบการประชม.

ปราณ ลคนาจนทโชต, ปยวรรณ เหลองจรโณทย. Progression in the movement in DM Pharmacist. สบคนจากเวบ

http://hp.anamai.moph.go.th/main.php?filename=index5พจณ อรรถโรจนภญโญ.(2559). แผนพฒน เศรษฐกจและสงคมแหงช ต ฉบบท 12.เพาเวอรพอยด ประกอบการบรรยายของรองเลขาธการคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต โครงการสมมนาเชงปฏบตการบรณาการภาครฐและเอกชนในการจดทำายทธศาสตรเศรษฐกจภาค. 15 มถนายน.โรงเรยนโรคเบาหวาน สบคนจากเวบ https://www.gotoknow.org/posts/469546,

http://203.157.139.35/eposter/poster/2558/CR-O-1.pdfโรงเรยนผสงอาย.สบคนจากเวบ http://www.thaihealth.or.th/โรงเรยนผสงอาย.ธญญารตน ธรพรเลศรฐ.คว มรเรองโรคไตสำ หรบประช ชน. สบคนจากเวบ

http://www.brkidney.org/download/knowledgekidneyสกานต บนนาค.กนอย งไรไมใหไตเสอม.โรงพยาบาลราชวถ.เอกสารประกอบการสอน.

. สทธรกษ ผปวยโรคไตสปส.โรงพยาบาลราชวถ.เอกสารประกอบการสอน.

. สทธรกษ ผปวยโรคไตสปสช.โรงพยาบาลราชวถ.เอกสารประกอบการสอน.

. เบ หว นกบโรคไต.โรงพยาบาลราชวถ.เอกสารประกอบการสอน. คว มดนโลหตสงกบโรคไต.โรงพยาบาลราชวถ.เอกสารประกอบการสอน.

สถาบนโรคไตภมราชนครนทร.(2558) “ไตของเร เร ตองร กนอย”อย งไรห งไกลเครองล งไต เพอก รดแลผปวยโรคไตเร7อรง ระยะกอนก รล งไต.

สำานกการพยาบาล.(2556). ก รพย บ ลผปวยทบ น.กรงเทพฯ: ชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย.สำานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.).() .คมอก รจดก รคว มรพฒน ระบบก รดแล

ผสงอ ยโดยชมชนทองถน. สบคนจาก www.thaihealth.or.thสำานกนโยบายและยทธศาสตร สำานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข กระทรวงสาธารณสข.(2559). ประช ชนสขภ พด เจ หน ทมคว มสข ระบบสขภ พยงยน จดยน วสยทศน พนธกจ เป หม ย ค นยม และยทธศ สตรของกระทรวงส ธ รณสข.มปท.สำานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต.(2559). คมอระบบก รดแลระยะ

ย วด นส ธ รณสขสำ หรบผสงอ ยทมภ วะพงพง(Long Term Care)ในระบบหลกประกนสขภ พแหงช ตปงบประม ณ 2559.มปท.

สำานกงานเขตสขภาพท 12 ร ยง นผลก รแลกเปลยนเรยนร ในก รพฒน ศกยภ พแกนนำ สขภ พ

ประจำ ครอบครวในก รดแลผปวยเร7อรงและดอยโอก ส. เอกสารอดสำาเนา.ขอมลจากการสมภาษณบคลากรผรบผดชอบงานโรคไมตดตอ สำานกงานสาธารณสขจงหวดลำาปางขอมลจากการสมภาษณบคลากรโรงพยาบาลศนยลำาปาง จงหวดลำาปางขอมลจากการสมภาษณบคลากรโรงพยาบาลบานโฮง อำาเภอบานโฮง จงหวดลำาพนขอมลจากการสมภาษณบคลากรโรงพยาบาลเชยงรายประชานเคราะห จงหวดเชยงรายขอมลจากการสมภาษณบคลากรโรงพยาบาลพระนครศรอยธยา

ขอมลจากการสมภาษณบคลากรโรงพยาบาลบางไทร จงหวดพระนครศรอยธยาขอมลจากการสมภาษณบคลากรโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลบานคลองเหมองใหม อ.อมพวา ขอมลจากการสมภาษณบคลากรสำานกงานสาธารณสขจงหวดศรสะเกษขอมลจากการสมภาษณบคลากรโรงพยาบาลพะเยา จงหวดพะเยาขอมลจากเอกสารประกอบการประชมหารอ (ราง) ประเดนบนทกขอตกลง (MOU) การพฒนาคณภาพชวต

ผสงอาย เมอวนจนทร ท ๑๔ พฤศจกายน ๒๕๕๙ เวลา 13.30 – 16.00

น. ณ หองประชม ชน 10 โรงแรมปรนซพาเลซ : กรมกจการผสงอาย

ภ คผนวก

ผลทตองก รใหเกดข7นจ กครอบครวทมศกยภ พในก รดแลสขภ พตนเอง

คณธรรม จรยธรรม ของอ ส สมครประจำ ครอบครว (อสค.)

คณธรรมพ7นฐ นสำ หรบอ ส สมครประจำ ครอบครว (อสค.) คอ

อาสาสมครประจำาครอบครว (อสค.) จะตองเปนผมจตวญญาณอาสาสมคร ประกอบไปดวยคณธรรมเบองตน 4 ประการ คอ

1. ชอบใหมากกวารบ ไมเอารด เอาเปรยบคนอน มความสบายใจทจะใหดวยจตเมตตา 2. มความสามารถในการโนมนาวจตใจคนใหมารวมมอรวมใจกน

3. ยดมนปฏบตตนตามพรหมวหาร 4 ไดแกเมตตา คอ รกโดยไมแบงแยกกรณา คอ ลงมอชวยเหลอใหผอนพนทกขและมความสข

มทตา คอ มจตใจออนโยน ยมแยมแจมใส ลดความเหนแกตว ลดตนอยตลอดเวลา

อเบกขา คอ ให โดยไมหวงสงตอบแทนใดๆ ยตธรรม ไมลำาเอยงและทำาตนใหมประโยชน มกรยาทาทของความพยายามจะทำาประโยชนอยตลอดเวลา เปนผทใชเวลาทกนาท ใหมประโยชน 4. ทำาตนสมำาเสมอ ทำาดวยอดมการณ ทำาดวยจตเมตตา โดยไมหวงสงตอบแทน ไมเอนเอยงไปตามกระแส

วธก รประเมนผสงอ ยท อสค. ทำ ได

สขภ พผสงอ ย ก รประเมนคว มส ม รถของผสงอ ยกลมท 1 ตดสงคม คอ ผสงอายทชวยเหลอตนเองได ชวยเหลอผอน และสงคม ชมชนได

การเคลอนไหว เดนขนบนไดไดเองโดยไมตองชวยเหลอ เดนออกนอกบานได เดนตามลำาพงบนทางเรยบไดการรบประทานอาหาร รบประทานอาหารดวยตนเองไดดการขบถาย ใชหองสขาดวยตนเองไดอยางเรยบรอย

กลมท 2 ตดบ น คอ ผสงอายทชวยเหลอตนเองไดบาง

การเคลอนไหว เดนตามลำาพงบนทางเรยบไมได ตองใชอปกรณชวยเหลอการรบประทานอาหาร ตองการความชวยเหลอขณะรบประทานอาหาร อาจทำาโตะเป อนการขบถาย ตองการความชวยเหลอพาไปหองสขา

กลมท 3 ตดเตยง คอ ผสงอายทปวยและชวยเหลอตนเองไมได พการ/ทพพลภาพ

การเคลอนไหว ยายตำาแหนงตวเองขณะนงไมได ในทานอนขยบตวไมไดการรบประทานอาหาร กลนลำาบากแมวาผดแลจะปอนอาหาร ให ผสงอายรบสารอาหารผานชองทางอน (จมก กระเพาะอาหาร หรอลำาไส )การขบถาย ตองขบถายในทานอน หรออยบนเตยง สวมใสผาออมตลอดเวลา ตองเปลยนผาออมเปนประจำา

คณะผจดทำ

คณะทปรกษ นพ.โสภณ เมฆธน ปลดกระทรวงสาธารณสขนพ.สมศกด อรรฆศลป  รองปลดกระทรวงสาธารณสขพญ.ประนอม คำาเทยง รองปลดกระทรวงสาธารณสขนพ.สวรรณชย วฒนายงเจรญชย รองปลดกระทรวงสาธารณสขนพ.เกยรตภม วงศรจต รองปลดกระทรวงสาธารณสขนพ.วศษฎ ตงนภากร อธบดกรมสนบสนนบรการสขภาพนพ.ธรพล โตพนธานนท อธบดกรมการแพทยนพ.วชระ เพงจนทร อธบดกรมอนามยนพ.เจษฎา โชคดำารงสข อธบดกรมควบคมโรคน.ต.นพ. บญเรอง ไตรเรองวรวฒน อธบดกรมสขภาพจตนพ.สเทพ วชระปยานนท อธบดกรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอกนพ.สขม กาญจนพมาย อธบดกรมวทยาศาสตรการแพทยผตรวจราชการกระทรวงสาธารณสขเขต 1-13สาธารณสขนเทศกเขต 1-13

คณะผจดทำ นพ.ปพนธ ตงศรเกยรตคณ รองอธบดกรมการแพทยนพ.ภาสกร ชยวานชศร รองอธบดกรมการแพทยนพ.ณฐพร วงษศทธภากร รองอธบดกรมอนามยนพ.ประภาส จตตาศรนวตร รองอธบดกรมสนบสนนบรการสขภาพนพ.ภาณวฒน ปานเกต รองอธบดกรมสนบสนนบรการสขภาพนางอญธกา ชชวาลยางกร ผอำานวยการกองสนบสนนสขภาพภาคประชาชนนายจรพนธ วบลยวงศ กองสนบสนนสขภาพภาคประชาชน กรมสนบสนนบรการสขภาพ

นางวรณศร อารยวงศ กองสนบสนนสขภาพภาคประชาชน กรมสนบสนนบรการสขภาพนพ.สกานต บนนาค งานโรคไต กลมงานอายรศาสตร โรงพยาบาลราชวถ กรมการแพทยนพ.ธรวฒน ธนชยานนท สถาบนไตภมราชนครนทรนางวมล บานพวน สำานกอนามยผสงอาย กรมอนามยนางชอเพญ นวลขาว กองสนบสนนสขภาพภาคประชาชน กรมสนบสนนบรการสขภาพนายศวะณฐ โฮมวงค กองสนบสนนสขภาพภาคประชาชน กรมสนบสนนบรการสขภาพ