· web viewคงเป นงานจ ตรกรรมในช วงก อนประว...
TRANSCRIPT
1
แผนบรหารการสอนประจำาบทท 6ลกษณะของศลปกรรมไทย
หวขอเนอเรอง1. รปแบบและลกษณะจตรกรรมไทย กอนและหลงพทธ
ศตวรรษท 192. รปแบบและลกษณะพระพทธรปและประตมากรรมไทย กอน
และหลงพทธศตวรรษท 193. รปแบบและลกษณะสถาปตยกรรมไทย กอนและหลงพทธ
ศตวรรษท 19
วตถประสงคเชงพฤตกรรม1. นกศกษาสามารถทจะอธบายรปแบบและเนอหาของ
จตรกรรมไทย กอนและหลงพทธศตวรรษท 19 โดยผานการทดสอบแบบปากเปลาไดอยางเขาใจและถกตอง
2. นกศกษาสามารถทจะอธบายรปแบบและประตมานวทยาของพระพทธรปและประตมากรรมไทย กอนและหลงพทธศตวรรษท 19 โดยผานการทดสอบแบบปากเปลาไดอยางเขาใจและถกตอง
3. นกศกษาสามารถทจะอธบายรปแบบและทมาของสถาปตยกรรม กอนและหลงพทธศตวรรษท 19 โดยผานการทดสอบแบบปากเปลาไดอยางเขาใจและถกตอง
วธการสอนและกจกรรมการเรยนการสอน1. ซกประเดนถาม-ตอบในความเขาใจเกยวกบงานศลปกรรม
ไทย
2
2. ทำาแบบทดสอบทายบทประจำาบทท 63. บรรยายเนอหาขอมลผานโปรแกรม MS PowerPoint4. บรรยายขอมลผานวดทศน5. บรรยายและทศนศกษาสถานทจรง
สอการเรยนการสอน1. เอกสารประกอบการสอนบทท 62. โปรแกรมนำาเสนอ MS PowerPoint3. วดทศนโดยโปรแกรมทางอนเตอรเนต4. โปรแกรมการนำาเสนอภาพ ACDC5. สถานทจรงในการทศนศกษา
การวดผลและประเมนผล1. ประเมนจากการแสดงความคดเหนในการถาม-ตอบภายใน
ชนเรยน2. ประเมนจากการแสดงความคดในการลงพนทภาคสนาม3. ประเมนผลจากการสอบปากเปลา4. ประเมนจากแบบทดสอบทายบท5. ประเมนจากการสอบปลายภาค
3
บทท 6ลกษณะของศลปกรรมไทย
ศลปกรรมไทยทงงานดานจตรกรรม ประตมากรรมและสถาปตยกรรมมลกษณะแตกตางกนไปตามแตละยคสมยทเปลยนผานซงมผลมาจากอทธพลทางดานศลปะภายนอกประเทศทรบเขามาในชวงระยะเวลานนๆจนกระทงมการพฒนา ปรบปรงและเปลยนแปลงจนกระทงกลายเปนงานศลปะทเรยกไดวาเปนงานศลปกรรมของไทย ทงน รปแบบศลปกรรมทปรากฎในไทยอาจแบงออกเปน 2 ชวงเวลา ดงน ชวงแรก คอ ศลปกรรมชวงกอนพทธศตวรรษท 19 ประกอบดวย ศลปะทวารวด, ศลปะศรวชย, ศลปะขอมในประเทศไทย, ศลปะลพบรและศลปะหรภญไชย และชวงทสอง คอ ศลปกรรมชวงหลงพทธศตวรรษท 19 ซงเปนงานศลปกรรมทกลาวไดอยางชดเจนวาเปนศลปกรรมไทย ประกอบดวย ศลปะสโขทย ศลปะลานนาหรอเชยงแสน ศลปะอยธยาและศลปะรตนโกสนทรซงมรายละเอยดดงจะไดกลาวตอไป
4
1. จตรกรรมไทยงานจตรกรรมแบบประเพณไทยเปนงานเขยนทเรยกวา งาน“
เขยนสฝน คอ การเขยนภาพทมการเตรยมพนผวใหเรยบและมการ”วาดภาพรางลงบนพนททใชในการวาดเสยกอนจากนนจงทำาการลงสโดยสทใชเปนสทบดเปนผง เวลาจะใชจงทำาการผสมนำาลงไป ทงนสทใชนนมทงไดจากธรรมชาต อาท รากไม ผลของตนไม และเขาสตวหรอหนงสตว และสสงเคราะหซงการใชสดงกลาวมสวนทใชในการแบงอายของงานจตรกรรมแตละสมยเชนกน
1.1 จตรกรรมชวงกอนพทธศตวรรษท 19งานเขยนกอนพทธศตวรรษท 19 ทยงคงศกษาไดและ
ปรากฎใหเหนอยในปจจบน คงเปนงานจตรกรรมในชวงกอนประวตศาสตรอายราว 4000 – 2000 ปกอนประวตศาสตรซงถกเขยนหรอเรยกอกอยางวา แตม“ ” บนผนงเพงผาหรอหนาผาตางๆซงอาจเปนทพกพงของคนในยคนน โดยภาพทเขยนขนนนเปนภาพทเขยนถงวถชวตตางๆหรอความเชอตางๆของคนในยคกอนประวตศาสตรของแตละพนทดงเชนภาพเขยนสทผาแตม อ.โขงเจยม จ.อบลราชธาน (ภาพท 6.1)มอายประมาณ 4,000 ปกอนประวตศาสตรทเขยนภาพเครองมอเครองใชในการดำารงชวต เชน ตม เปนตน หรอ ภาพเขยนสภายในผนงถำาตาดวง จ.กาญจนบร ทเขยนภาพซงเชอวาเปนพธการขอฝน ทงนการเขยนภาพบนผนงถำาคงมลกษณะการเขยนทเรยบงายและใชสเพยงสเดยวในการเขยนหรอแตมเทานนโดยเปนสจากธรรมชาต
อนง งานจตรกรรมสมยประวตศาสตรในชวงกอนพทธศตวรรษท 19 กลาวคอ สมยทวารวด สมยศรวชย สมยขอมในดนแดนไทย กลบไมปรากฎใหเหนทงนเนองจากอาคารสถาปตยกรรมซงเปนพนททใชเขยนงานสวนใหญในสมยดงกลาวไดพงทลายเหลอแตเพยงซากเทานน อาท
5
โบราณสถานวดพระเมร จ.นครปฐม ศลปะสมยทวารวด ทเหลอเพยงแคฐานเทานนใหไดศกษาหรอบางสมยงานจตรกรรมอาจไมเปนทนยมหรอสภาพอาคารไมเหมาะกบงานเขยนจตรกรรม อาท สถาปตยกรรมแบบขอมในดนแดนไทยซงสรางจากหนทรายเสยสวนใหญจงนยมทำาภาพสลกมากกวาการเขยนจตรกรรมทงนอาจเกดจากสภาพพนผวไมอำานวยกบงานเขยนกเปนได ดงนน งานจตรกรรมในชวงสมยดงกลาวจงไมอาจทจะกลาวถงลกษณะและรปแบบใหเหนได
ภาพท 6.1 ภาพเขยนสบนผาแตม อ.โขงเจยม จ.อบลราชธาน
1.2 จตรกรรมชวงหลงพทธศตวรรษท 19 1.2.1 จตรกรรมศลปะลานนาหรอเชยงแสน จตรกรรมสมยลานนาพบไดไมมากนกเนองจาก
งานจตรกรรมสวนใหญทพบในแถบทางภาคเหนอของประเทศไทยอยในชวงสมยรตนโกสนทร (ราวพทธศตวรรษท 24) เชน จตรกรรมภายในวหารพระสงห จ.เชยงใหม ซงแสดงอทธพลของวฒนธรรมพมาและกรงเทพฯไดอยางชดเจน (สนต เลกสขม. 2548 : 131) และจตรกรรมภายในวหารจตรมขวดภมนทร จ. นาน เปนตนซงงานดงกลาวจะมลกษณะรปแบบอทธพลทางภาคกลางและขอสงเกตอยางหนงจะพบไดวา
6
ลกษณะของตวละครจตรกรรมสามารถแบงออกเปน 3 แบบ คอ หากเปนภาพบคคลชนสง อาท พระมหากษตรย จะเขยนภาพตามอทธพลอยางภาคกลาง ขณะทภาพบคคลทเปนตวรองลงมา เชน ขนนางตางๆเปนตน มกจะเขยนเครองแตงกายตามอยางพมาและภาพบคคลทเปนชาวบานทวไปจะเขยนภาพเครองแตงกายพนเมองแบบทองถนลงไป แมวาจตรกรรมลานนาทพบสวนใหญจะถกเขยนขนสมยหลงในชวงรตนโกสนทรแตกยงมภาพเขยนทวหารนำาแตม อ.เกาะคา จ.ลำาปาง ราวพทธศตวรรษท 21 ซงเขยนบรเวณคอสอง แมวาภาพจะจางมากแลวแตยงคงเหนลกษณะการใชสพหรงคแตไมมการปดทอง โดยเขยนเรองมฆะมานพและโฆสะกะเศรษฐ ตลอดจนมอกษรใตภาพกำากบ (สนต เลกสขม, 2549) (ภาพท 6.2)
ภาพท 6.2 จตรกรรมบรเวณคอสองของวหารนำาแตม วดพระธาตลำาปางหลวง อ.เกาะคา จ.ลำาปาง
1.2.2 จตรกรรมศลปะสโขทย (ราวพทธศตวรรษท 19)
2. ประตมากรรมพระพทธรปพระพทธรปมทงงานประตมากรรมแบบนนตำา นนสง และลอยตวซงงานประตมากรรมแตละ
7
สมยมลกษณะเฉพาะและโดดเดนตามแตอทธพลตางๆทรบเขามาแตกตางกนไปจนกระทงพฒนาการเปนลกษณะเฉพาะของสมยนนๆตอมา
2.1 พระพทธรปสมยตางๆพระพทธรปถอวาเปนงานศลปกรรมเชงสญลกษณอยาง
หนงแทนองคสมมาสมพทธเจาซงปรนพพานแลวกวา 2,000 ป นอกจากนยงคงมสญลกษณอนแทนพระพทธเจาเชนกน อาท ตนพระศรมหาโพธ พระธรรม รอยพระพทธบาท และพระบรมสารรกธาต อนงกอนทจะเกดการสรางพระพทธรปขน ไดมการใชระบบสญลกษณดงกลาวแทนพระพทธเจาในภาพสลกเลาเรองพทธประวตทกตอน เชน ภาพสลกนนตำารอบเวทกาของสถปสาญจ ประเทศอนเดย เปนตนเนองจากไมกลาสรางหรอสลกขนเพราะกลววาจะไมเหมอนเนองดวยไมมใครเคยเหนพระพทธเจามากอน ตอมาในชวงราวพทธศตวรรษท 3 สมยคนธาระในศลปะอนเดย เกดการสรางพระพทธรปขนเปนครงแรก โดยการสรางไดใชหลกเกณฑ 3 ประการ คอ ประการแรก การสรางพระพทธรปถกสรางขนตามมหาบรษลกษณะ 32 ประการ ประการทสอง การสรางพระพทธรปนำามารปแบบศลปะกรก-โรมนมาใชและประการสดทาย คอ การประดษฐ อษณษะ ไวเพอสรางความแตกตาง“ ”ระหวางพระพทธเจาและพระสงฆ (เชษฐ ตงสญชล, 2558) ประการโดยเลอกนำามาใชเฉพาะเพยงทสามารถสรางและแสดงออกไดอยางมสนทรยภาพทสวยงาม (ภาพท 6.8) พระพทธรปมรปแบบและลกษณะทสามารถบงชถงสมยตางๆซงอธบายไดดงน
2.1.1 พระพทธรปศลปะทวารวด (ราวพทธศตวรรษท 12-16)
8
3. สถาปตยกรรมไทยสถาปตยกรรมไทยประกอบดวย 2 ลกษณะ คอ อาคาร
หลงคาคลมและเจดยซงมลกษณะแตกตางกนไปตามแตละสมยขนอยกบอทธพลทไดรบมา สถาปตยกรรมบางสมยคงเหลอเพยงซากฐานใหไดศกษาเทานนเนองจากการพงทลายตามกาลเวลา ทงน สถาปตยกรรมไทยแตละสมยมรปแบบแตกตางกนดงระบไดตอไปน
3.1 สถาปตยกรรรมในศลปะทวารวดสถาปตยกรรมยคนสวนใหญเหลอเพยงซากฐาน
อาคารอาจดวยวสดทใชเปนอฐจงงายตอการพงทลายกอปรกบกาลเวลาทยาวนานจงทำาใหคงสภาพไดยาก แตอยางไรกตามซากฐานทพบหากมลกษณะสเหลยมหรอแปดเหลยมอาจสนนษฐานไดวานาจะเปนเจดยซงสวนใหญอยในผงยกเกจ สวนหากฐานอาคารอยในผงสเหลยมผนผาคงสนนษฐานไดวาอาจเปนสวนของวหาร เชน ซากอาคารโบราณสถานวดโขลงสวรรณคร จ.ราชบร ซงสงเกตไดวาผงอาคารจะมลกษณะลดหลนไมเทากนหรอทเรยกวาผงยกเกจ เชนเดยวกบซากฐานโบราณสถานวดพระเมร จ.นครปฐม สวนเจดยในศลปะนพบเจดยรปแบบหนงซงคอนขางสมบรณทำาจากศลาทงองค ปจจบนจดแสดงอยทพพธภณฑสถานแหงชาต พระนคร ทงนยงพบจารก คาถาเยธมมา ทบรเวณคอระฆงดวยอกษรปลลวะ ภาษาบาล อนเปนสงหนงทชวยกำาหนดอายเจดยองคนในชวงราวพทธศตวรรษท 12 (ภาพท 6.34)
9
ภาพท 6.34 สถป(?) ทรงระฆง ศลปะทวารวด พบทจงหวดนครปฐม ปจจบนจดแสดงในพพธภณฑสถานแหงชาต
พระนคร
3.2 สถาปตยกรรมในศลปะศรวชยศลปกรรมดานสถาปตยกรรมในสมยศรวชยคง
เหลอใหศกษานอย อกทงสถาปตยกรรมในสมยดงกลาวรบอทธพลของศลปะชวาภาคกลางของประเทศอนโดนเซยอยางชดเจน อาท เจดยวดพระบรมธาตไชยา วดมหาธาต จ.สราษฎรธาน (ภาพท 6.35)ซงมรปแบบคลายกบจนทของอนโดนเซยซงสงเกตไดจากฐานรองรบเรอนธาตในผงยกเกจและทมมของเรอนธาตตลอดจนมมและดานของเรอนชนซอนประดบดวยสถปกะหรอเจดยจำาลองขนาดเลก อกอทธพลหนงทมบทบาทเขามาปะปนกบศลปะศรวชยคอศลปะจามของประเทศเวยดนาม เชน เจดยทวดแกว อ.ไชยา จ.สราษฏรธานเชนกนจะสงเกตไดจากบรเวณ
10
เสาตดผนงทมการเซาะรองขนาดเลกยาวตลอดทงชวงเสาซงคลายกบเจดยทางศลปะจาม
ภาพท 6.35 พระบรมธาตไชยา วดพระบรมธาตไชยา อ.ไชยา จ.สราษฎรธานทมา : กวฏ ตงจรสวงศ