1

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

“เศรษฐกจพอเพยง เปนปรชญาทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว”พระราชทานพระราชดำารชแนะแนวทางการดำาเนนชวตแกพสกนกรชาวไทยมาโดยตลอดนานกวา 25 ป ตงแตกอนเกดวกฤตการณทางเศรษฐกจ โดยทรงเนนใหการพฒนาจะตองทำาตามลำาดบขน โดยเรมจากตองสรางพนฐาน คอ ความพอม พอกน พอใชของประชาชนสวนใหญเบองตนกอน โดยใชวธการและอปกรณทประหยด แตถกตองตามหลกวชาการรวมทงการประยกตใชเทคโนโลยพนบานและเทคโนโลยสมยใหมทเหมาะสมเขาดวยกน เพอใหสอดคลองกบความตองการ สภาพแวดลอม และภมปญญาทองถน เมอไดพนฐานความมนคงพรอมพอสมควรแลวจงเรมปฏบต โดยเรมจากการพฒนาความเขมแขงของตนเองกอน แลวคอยพฒนาไปสชมชนเขมแขงในโอกาสตอไป

2

ซงมหาวทยาลยแมโจ-ชมพร กเปนหนวยงานหนงทมความเปนเลศทางดานการเกษตร พบวา การเลยงปลาดกลกผสม (Clarias macrocephalus x C. gariepinus) ในกระชงบนดนซงเปนรปแบบหนงทมวธการสรางไมยงยาก ตนทนไมสง อกทงยงใชแรงงานไมมาก ดวยการนำากระชงขนาด 2 x 2 x 1 เมตร มาขงบรเวณพนทเรยบ ไวกบหลกไม 4-6 หลก จากนน นำาผาใบกนนำามาปลงไปภายในกระชงใหมความสงจากพนประมาณ 30 - 50 เซนตเมตร เพอใชเกบนำา กเปนอนเสรจสน ดวย

3

อาหารปลาทเกษตรกรผลตอาหารขนใชเอง โดยใชอาหารปลาดกสำาเรจรปรวมกบกากสลดปาลมในปรมาณอตราสวน 1 ตอ 2 จะมตนทนในการผลตอาหารเหลอเพยง 14-15 บาทตอกโลกรม นอกจากน กมลวรรณ และคณะ (2555) พบวา การบำาบดนำาดวยระบบไฮโดรโพนกส เกษตรกรไมจำาเปนจะตองเปลยนถายนำาในระหวางการเลยงตลอดระยะเวลา 4 เดอน อกทงเกษตรกรยงไดผลผลตปลาดกลกผสมและผกบงจนควบคไปพรอมกน ซงองคความรตางๆ ของมหาวทยาลยแมโจ-ชมพร มสวนชวยทำาใหการเลยงปลาดกลกผสมมความงายและสะดวกมากยงขน จงเปนโครงการทมศกยภาพในการสงเสรมใหเกษตรกรใชเปนแนวทางในการประกอบอาชพใหมหรออาชพเสรม เพอนำาปลาดกลกผสมและพชผกทไดมาใชเปนอาหารภายในครอบครวหรอนำาไปขายเปนรายไดเสรมอกทางหนง ซงสอดคลองกบการดำารงชวตตามแนวทางการทำาการเกษตรแบบเศรษฐกจพอเพยง

1. ประวตและความสำาคญของการเลยงปลาดกลกผสม

ปลาดกลกผสมหรอปลาดกบกอย เปนปลาทไดมาจากการปรบปรงสายพนธขนมา เปนปลาดกลกผสมทเกดจาก

4

แมพนธปลาดกอยผสมกบพอพนธปลาดกยกษ ซงปลาดกยกษนจะมถนกำาเนดทอาฟรกา และมชอทางวทยาศาสตรวา Clarias gariepinus (African sharpteeth catfish) โดยประเทศไทยนำาเขาจากประเทศสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาวและจนบางสวนเปนปลาทมขนาดใหญ กนอาหารไดทกชนด ทนทานตอโรคและสภาพแวดลอมตางๆ ไดด แตขอเสยมเนอเหลวและสซด จงไมนารบประทาน สวนปลาดกอยมชอทางวทยาศาสตรวา (Clarias macrocephalus) เปนปลาพนเมองไทย โดยปลาชนดนจะมเนอรสชาตด แตขอเสยคอเลยงโตชา คอ ตองเลยงถง 6 – 8 เดอน และเมอนำาปลาทง 2 ชนดนมาผสมกนไดลกผสมทไดขอดของพอและแมไวในตวเดยวกน จงทำาใหมการเจรญเตบโตเรว และมเนอเปนสเหลองและไมเหลว

5

จงมรสชาตดคลายปลาดกอย และมชวงระยะเวลาทใชในการเลยงเพยง 80 – 100 วน จะไดปลาขนาด 3 – 4 ตวตอกโลกรม

2. ลกษณะและอปนสยทวไปของปลาดกลกผสม

ปลาดกลกผสม (C. macrocephalus x C. gariepinus) ไดรวมลกษณะทดเดนของพอแมพนธมาไวในตวเดยวกน กลาวคอ ลกษณะภายนอกและนสยการกนอาหารคลายกบปลาดกอยมาก มผวคอนขางเหลอง โดยเฉพาะลำาตวและหางจะเหนลายจดปะสขาวของปลาดกอยชดเจน แตเมอเจรญเตบโตเตมทจดปะสขาวนจะหายไป สวนลกษณะรปรางและลำาตวมลกษณะคลายกบปลาดกรสเซย ยกตวอยางเชน กะโหลกทายทอยจะมลกษณะแหลมเปน

ลกษณะทวไปของปลาดก

6

หยก 3 หยก หวมขนาดใหญและคอดหางจดปะสขาวเรยงตามขวางในระยะทปลายงเลก ดงนน การทจะดวาเปนปลาดกลกผสมหรอไม จะตองสงเกตดจากลกษณะหวปลาและลายขวางตามลำาตว เมอปลาเรมมอายไดประมาณ 3 สปดาหขนไป ปลาดกลกผสมนจะมจะงอยปากตำาลงและปากคอนขางกวาง มฟนทเพดานปากและมกระเพาะแทเปนรปตวเจและมลำาไลยาวประมาณ 0.8 เทาของความยาวลำาตว

7

ตามขนาดเลกเมอเปรยบเทยบกบขนาดของลำาตวและมหนวดบรเวณปาก สวนอตราการเจรญเตบโตของปลาดกลกผสมจะใกลเคยงกบปลาดกรสเซยทนำามาใชเปนพอพนธมาก

3. แหลงกำาเนดและถนอาศย

ปลาดกสามารถพบไดทวไปในแถบเอเชยตะวนออกเฉยงใต เชน ประเทศอนเดย พมา ไทย ลาว กมพชา ฟลปปนส เวยดนามและมาเลเซย สำาหรบประเทศไทยพบ ปลาดกชนดนในคลอง หนอง บง ตางๆทวทกภาค เปนปลาทอาศยอยในแหลงนำาจดทวไป แมในหนองนำาทมนำาเพยงเลกนอยกยงพบปลาดก เนองจากปลาดกเปนปลาทมอวยวะพเศษชวยในการหายใจ เชนเดยวกบปลาชอน ดงนนจงสามารถดำารงชวตอยไดในนำาทมออกซเจนเพยงเลกนอยและถงแมวานำาทคอนขางกรอยปลาดกกยงสามารถอาศยอยไดเปนอยางด

4. ลกษณะนสยของปลาดกลกผสม

8

ปลาดกลกผสมชอบหากนตามหนาดน มนสยวองไว สามารถขนมาอยบนบกไดทนนานกวาปลาชนดอนๆ รวมถงสามารถทจะอาศยอยในดน โคลน เลน และในนำาทมปรมาณออกซเจนตำาไดนาน เนองจากมอวยวะพเศษชวยในการหายใจนนเอง อาหารทปลาดกชนดนชอบกน สวนมากจะเปนอาหารจำาพวกเนอสตว แตถานำามาเลยงในบอกสามารถฝกใหกนอาหารจำาพวกพชได รวมถงสามารถฝกนสยใหปลาดกชนดนขนมากนอาหารบรเวณผวนำาแทนการหาอาหารกนตามหนาดนไดเชนเดยวกน

9

5. ขนตอนการเตรยมบอเลยงปลาดกลกผสมทผานการบำาบดดวยระบบไฮโดรโพนกส

5.1 ขนตอนการเตรยมบอเลยงปลาดกลกผสมทผานการบำาบดดวยระบบ

ไฮโดรโพนกส

ขนตอนเตรยมบอเลยงปลาดกลกผสม

2. ทำาโครงบอเลยงปลาดก1. กางกระชงปลาดกลกผสมเพอดขนาด

10

3. ลกษณะบอเลยงปลาดกลกผสมท

11

ขนตอนเตรยมบอปลกผกบงจน

ทำาโครงบอปลกผกบง 2. นำาผายางกนนำามาปไวกบ

12

3. ลกษณะบอผกบงจนท

13

ขนตอนเตรยมบอเลยงปลาดกลกผสมทผานการบำาบดดวยระบบไฮโดรโพนกส

1.ใชทอ พวซ เชอมบอทง 2 ไวดวยกน

โดยทอบนจะเปนทอ พวซ ขนาด 4 หน

สวนทอลาง จะเปนทอ พวซ ขนาด 1 นว

2. ใชสายรดสายไฟกบตวป มนำาไว

3. ใชตวป มนำาตวทเตรยมไวตดไวดานปลายทอ พวซ ขนาด 4 หน ดานบอผกบง

4. บอเลยงปลาดกลกผสมทผานการบำาบดดวยระบบไฮโดรโพนกส

14

15

5.2 การเตรยมผกบงทปลกดวยระบบไฮโดรโพนกส

1. ตดฟองนำาใหเปนลกสเหลยม

2. ใชสวานเจาะโฟมหนา 1 นว ใหไดรขนาด

1 นว ทมระยะหางร

3. เพาะเมลดผกบงจนในขยมะพราว

พรอมรดนำาในชวงเชา-เยน

4. นำาตนผกบงจนทเพาะไว

ใสในฟองนำา อนละ 3

16

4. นำาตนผกบงจนทเพาะไว

ใสในฟองนำา อนละ 3

17

5.3 ขนตอนการทำาปยนำาหมกปลา

1. ปลาสดทใชการทำา 2. บดปลาสดดวยเครองบดเนอ

โดยผานหนาแวนขนาด

3. ชงอตราสวนปลาสดและกากนำาตาล

4. ใชไมกวนใหเขากน แลวปดปาใหแนน ทงไว

18

5.4. การเตรยมและการปลอยลกพนธปลาดกลกผสม

ลกพนธปลาดกลกผสมทดควรหาซอมาจากหนวยงานภาครฐหรอฟารมเอกชนทเชอถอได โดยสงเกตบรเวณลำาตวปลาดกลกผสมจะมสลายหนออนและมแนวจปะสขาวขวางลำาตว ควรมขนาดเรมตนประมาณ 3 นวขนไป มสขภาพแขงแรงวายนำาไดปราดเปรยว บรเวณลำาตวไมมบาดแผล เวลาทเหมาะสมในการปลอยลกปลาควรเปนเวลาเชาตรมากกวาเวลาอนๆ เพราะวาเวลาดงกลาว อณหภมของนำายงไมรอนมากนก ปลาทปลอยจะมการปรบตวใหเขากบสงแวดลอมไดดกวา แตถาปลอยเวลาอน ใหนำาถงบรรจลกพนธปลาแชในนำาประมาณ 15-30 นาท เพอใหอณหภมของนำาภายในถงและภายนอกถงใกลเคยงกน แลวคอยๆ เทนำาภายในถงออกอยางชาๆ การเลยงปลาดกลกผสมทผานการบำาบดดวยระบบไฮโดรโพนกสควรเลยงทความหนาแนนประมาณ 100 ตวตอตารางเมตร โดยไมตองเปลยนถายนำาในระหวางการเลยง

19

ลกพนธปลาดกลกผสมทด สงเกตจากบรเวณลำาตวจะมสลายหนออน

20

6. ขนตอนการทำาอาหารขนเองเพอลดตนทนการเลยง

2. คลกเคลาใหเขากนปลอย

1. ชงอตราสวนอาหารปลาดกสำาเรจรป : กาก

สลดปาลม = 1 : 2

21

3. อดดวยเครองอดเมด โดยผานหนาแวนขนาด 2-3

มม. ประมาณ 2 ครง

4. ผงลมใหแหงแลวหกเปนทอน ยาว 2-4 มม.

กอนเกบอาหารใสกระสอบ

22

7. วธการเลยงปลาดกลกผสมทผานการบำาบดดวยระบบไฮโดรโพนกส

หลงจากทปลอยปลาดกลกผสมลงในกระชงบนดน และนำาแผนโฟมทปลกผกบงลงบอเปนทเรยบรอยแลว ในระหวางชวง 1-2 สปดาหแรก ปลาดกลกผสมจะยงไมกลาขนมากนอาหารทผวนำา การใหอาหารในชวงนอาจใหอาหารปลาดกสำาเรจรปขนาดเลก ประมาณ 2 สปดาห และควรใหในปรมาณนอยๆ วนละ 4-5 ครง และเมอปลาดกลกผสมเรมปรบตวไดและขนมากนอาหารทผวนำาดแลว จงคอยเปลยนมาใหอาหารทมสวนผสมของกากสลดปาลม วนละ 2 ครง (เชา-เยน) และ ควรหยดใหอาหารหลงจากทปลาไมขนมากนอาหารทผวนำา สวนในบอผกบงควรใสนำาปลาหมกสปดาหละ 0.25-0.50 ลตรตอ 1 ตน และควรหมนเตมนำาเพอรกษาระดบนำาใหอยระดบเดมและควรทำาความสะอาดป มนำาและทอนำาอยเสมอ ซงการเลยงดวยระบบนไมจำาเปนจะตองเปลยนถายนำาตลาด 4 เดอน

8. การเจรญเตบโตและผลผลตของปลาดกลกผสมและผกบงจน

23

ปลาดกลกผสมเปนปลาทมการเจรญเตบโตอยางรวดเรว เมอเลยงปลาไดประมาณ 120 วน ปลาดกชนดนจะมนำาหนกประมาณ 250-350 กรมตอตว และใหผลผลตสงถง 23-51 กโลกรมตอบอ โดยอตราการรอดตายประมาณ 68 เปอรเซนต ขนอยกบการจดการของเกษตรกร

สวนผกบงจนทปลกในระบบไฮโดรโพนกส นนเมอปลกไดประมาณ 15-20 วน กสามารถเกบเพอบรโภคหรอขายเพอสรางรายไดใหกบครอบครวอกทางหนง โดยผกบงจนจะใหผลผลตประมาณ 5-7 กโลกรมตอบอตอรน ขนอยกบการจดการของเกษตรกร

24

ตนทนและผลตอบแทนปลาดกลกผสมและผกบงจน (ตอการเลยง 1 ครง)

รายการ เงนสด (บ.)

รวม (บ.)

ตนทน

ลกพนธปลาดกฯ (144 ตว x 0.7 บ.)

100

870-1,420

อาหารปลา (32.2-71.4 กก. x 14 บ.)

450-1,000

เมลดผกบงจน 20อปกรณทใชในบอเลยงปลา(1,200 บ. / 4 รน)

300

รายได

ผลผลตปลาดกฯ (23-51 กก. X 50 บ.)

1,150-2,550 1,250-

2,690ผลผลตผกบงฯ (5-7 กก. X 20 บ.)

100-140

กำาไร 380-1,270

9. การเกบเกยวผลผลตและการตลาด

9.1 การเกบเกยวผลผลตแบบทยอยจบ (Partial Harvest)

ขอดของการเกบเกยวผลผลตแบบทยอยจบน จะทำาใหปลาดกลกผสมทเลยงไวมความหนาแนนลดลง ปลาดกลกผสมทมขนาดเลกมโอกาสไดรบอาหารและมการเจรญ

25

เตบโตดขน อกทงยงสามารถนำาเอารายไดมาใชเปนทนหมนเวยนเพอการเลยงปลาไดอกทางหนง โดยการเกบเกยวผลผลตแบบทยอยจบจะทำาหลงจากเลยงปลาดกลกผสมไดประมาณ 2.0-2.5 เดอน กสามารถเรมคดและจบปลาดกลกผสมบางสวนขายไดแลว และทยอยจบเดอนละหนงครง และจบทงหมดเมอเหนวาปลาดกลกผสมทเลยงไวมปรมาณนอย

9.2 การเกบเกยวผลผลตแบบจบทงหมด (Harvest)

การเกบเกยวผลผลตแบบจบทงหมด นจะเปนการจบปลาดกลกผสมเพยงครงเดยวเพอจำาหนาย

26

10. วถการตลาดของปลาดกลกผสม

การจำาหนายปลาดกลกผสม

การจำาหนายผกบง

27

เอกสารอางอง

กมลวรรณ ศภวญญ ยทธนา สวางอารมย ศลปชย มณขตย และ ณชาพล บวทอง.

๒๕๕๗. การเลยงปลาดกลกผสมดวยระบบนำาหมนเวยน. วารสารวจยและ

สงเสรมวชาการเกษตร ๑ : ๑๓ ๒๒– .กองเพาะเลยงสตวนำาชายฝง ฝายเผยแพร. มปป. การเพาะเลยงปลาดกบกอย.

กองเพาะเลยงสตวนำาชายฝง, ฝายเผยแพร สำานกพฒนาและถายทอด

เทคโนโลยการประมง, กรมประมง.ยทธนา สวางอารมณ กมลวรรณ ศภวญญ และ ณชาพล แกวชฎา. 2553. การเลยงปลา

ดกลกผสมในรองสวนปาลมนำามนดวยกากสลดปาลม. โครงการวจยนไดรบ

ทนอดหนนจากเครอขายการวจยและนวตกรรมเพอถายทอดเทคโนโลยสชมชน

ฐานราก สกอ. ภาคใตตอนบน, สำานกงานคณะกรรมการการอดมศกษา

ปงบประมาณ 2551ยทธนา สวางอารมย กมลวรรณ ศภวญญ และ ณชาพล แกวชฎา. 2553. ผลของการ

28

เลยงปลาดกลกผสมรวมกบปลานลในสวนปาลมนำามน. โครงการวจยนไดรบ

ทนอดหนนจากเครอขายการวจยและนวตกรรมเพอถายทอดเทคโนโลยสชมชน

ฐานราก สกอ. ภาคใตตอนบน, สำานกงานคณะกรรมการการอดมศกษา

ปงบประมาณ 2553สปราณ ชนบตร เตมดวง สมศร พรเลศ จนทรรชชกล สมเกยรต กาญจนคาร และ

ฐตพร หลาวประเสรญ. 2546. การปองกนโรคและกำาจดโรค.

ฝายเผยแพร สำานกพฒนาและถายทอดเทคโนโลยการประมง.กรมประมง.

29

จดบนทก......................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

.............

30

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

31

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

32

จดบนทก......................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

.............

33

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

34

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

35

จดบนทก......................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

.............

36

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

37

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

จดบนทก......................................................................................................................

.............

38

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

39

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

40

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

จดบนทก......................................................................................................................

...................................................................................................................................

.............

41

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

42

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

43

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................

...........................................................

........................................................................