คำ�นำ�

เอกสารประกอบการเรยนร สาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม เรอง อารยธรรมของโลกยคโบราณ เลมท 1 แหลงกำาเนดอารยธรรมของโลกยคโบราณ เลมนจดทำาขนเพอประกอบการเรยนในกลมสาระการเรยนร สงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมสำาหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 6 โรงเรยนสวนศรวทยา อำาเภอหลงสวน จงหวดชมพร เพอใหนกเรยนมความรความเขาใจเกยวกบอารยธรรมของโลกยคโบราณ ภายใตรายวชาประวตศาสตร 4 รหสวชา ส 30104 ชวงชนท 4 โดยมงเนนใหนกเรยนตระหนกถงความสำาคญและเหนคณคาของการศกษาประวตศาสตรสากล ใหเขาใจเกยวกบพฒนาการทางประวตศาสตรของมนษยชาตทสงผลตอเนองมาจนถงปจจบนเปนการสงเสรมการคดวเคราะหและนสยรกการอาน

เอกสารประกอบการเรยนรเลมนไดรวบรวมเรยบเรยงสาระสำาคญโดยสงเขปเกยวกบอารยธรรมของโลกยคโบราณ โดยไดกลาวถงอารยธรรมและปจจยทมผลตอ การกำาเนดอารยธรรมของโลก แหลงกำาเนดอารยธรรมของโลกตะวนตกยคโบราณ แหลงกำาเนดอารยธรรมเมโสโปเตเมย เปนตน เนอหาทไดบรรจในเอกสารประกอบ การเรยนรเลมนไดมาจากการศกษาเอกสารตางๆทเกยวของกบอารยธรรมของ

โลกยคโบราณแลวนำามาเขยนเรยบเรยงขนมาใหมเพอใหมความเหมาะสมกบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 6

ผเขยนคาดหวงเปนอยางยงวาเอกสารประกอบการเรยนรเรอง แหลงกำาเนด อารยธรรมของโลกยคโบราณนจะเปนคณปการยงแก ครอาจารย นกเรยน และบคคลทวไปทสนใจเกยวกบอารยธรรมของโลกยคโบราณ เพอเปนความรรวมทงใชในการจด การเรยนการสอนเพอพฒนาผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนระดบมธยมศกษาปท 6 เรอง อารยธรรมของโลกยคโบราณ หากมความผดพลาดขอบกพรองขอเสนอแนะ คำาตชมใดพงม ถอเปนการสรางกศลยงแกแวดวงวชาการผเขยนขอนอมรบดวยความยนด

ทพรตน ลมปนะรงสรรค

ผจดทำา

ส�รบญ

เรอง หน�

คำานำา………………………………………………………………………………………………………………......กสารบญ...……………………………………………………………………………………………….................ขสารบญภาพ...………………………………………………………………………………………………..........คคำาแนะนำาสำาหรบนกเรยน……………………………………………………………………………………….1ผลการเรยนร………………………………………………………………………………………………………...3จดประสงคการเรยนร…………………………………………………………………………………………….3แบบทดสอบกอนเรยน......................................................................................................5

อารยธรรมและปจจยทมผลตอการกำาเนดอารยธรรมของโลก...........................................7แหลงกำาเนดอารยธรรมของโลกตะวนตกยคโบราณ……………………………………………………9แหลงกำาเนดอารยธรรมของโลกตะวนออกยคโบราณ.......................................................17เสนเวลา............................................................................................................................21ใบงาน...............................................................................................................................23ใบกจกรรม........................................................................................................................25แบบทดสอบหลงเรยน......................................................................................................26

ส�รบญภ�พ

ภ�พท หน�

1 แผนทแสดงทตงอารยธรรมเมโสโปเตเมยในสมยโบราณ…………………………………………92 แผนทแสดงตำาแหนงทตงบาบโลน...............................................................................103 แผนทแสดงทตงอารยธรรมอยปตในสมยโบราณ………………………………………………….11

4 แผนทแสดงทตงอารยธรรมกรกในสมยโบราณ............................................................135 แผนทแสดงทตงอารยธรรมโรมนในสมยโบราณ……………………………………………….....156 แผนทแสดงทตงอารยธรรมอนเดยในสมยโบราณ........................................................177 แผนทแสดงทตงอารยธรรมจนในสมยโบราณ………………………………………………………19

คำ�แนะนำ�สำ�หรบนกเรยน

เอกสารประกอบการเรยนร สาระสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม เรอง อารยธรรมของโลกยคโบราณ เลมท 1 แหลงกำาเนดของอารยธรรมโลกยคโบราณทสรางขนน เพอใหนกเรยนไดศกษาดวยตนเองและมความรความเขาใจเกยวกบอารยธรรมของโลกยคโบราณ โดยมงเนนใหนกเรยนมความรความเขาใจ ถงความสำาคญในการศกษาคนควาและเปน การสงเสรมนสยรกการอานโดยนกเรยนจะไดรบประโยชนจากเอกสารประกอบการเรยนรเลมนตามจดประสงคการเรยนรและผลการเรยนร ดงทตงไวดวยการปฏบตตามคำาแนะนำาตอไปนอยางเครงครด

1.ใหนกเรยนอานคำาแนะนำาสำาหรบนกเรยนกอนลงมอศกษาเอกสารประกอบ

การเรยนรเลมนทกครง2.ใหนกเรยนตงใจทำาแบบทดสอบกอนเรยนโดยทนกเรยน

ไมจำาเปนตองศกษาเนอหาเอกสารประกอบการเรยนรเลมนมากอน เพอเปนการตรวจสอบความรความเขาใจในเรองอารยธรรมของโลกยคโบราณ วานกเรยนมความรความสามารถมากนอยแคไหน

3.ใหนกเรยนตงใจทำาแบบทดสอบกอนเรยนดวยความตงใจและเตมความสามารถ

4.นกเรยนศกษาเนอหาในเอกสารประกอบการเรยนรเลมนดวยตวเองดวยความตงใจ

และตองอานเนอเรองไปตามลำาดบ ไมอานขามเนอหา และศกษาเนอหาจนจบ

5.หากนกเรยนเกดความสงสยหรอไมเขาใจในเนอหาของเอกสารประกอบการเรยนร

เลมนทนกเรยนศกษาดวยตนเอง นกเรยนสามารถสอบถามจากครผสอนไดทกเวลา

6.เมอนกเรยนศกษาเนอหารายละเอยดจากเอกสารประกอบการเรยนรเสรจสนแลว

ใหนกเรยนทำาใบงานและใบกจกรรม ดวยความตงใจ รอบคอบรบผดชอบและซอสตยสจรตใหนกเรยนตงใจทำาแบบทดสอบหลงเรยนดวยความตงใจและเตมความสามารถเพราะคะแนนทไดจากการทำาแบบทดสอบหลงเรยนจะเปนคะแนนเกบทใชในการประเมนผลของนกเรยน

7.ใหนกเรยนตงใจทำาแบบทดสอบหลงเรยนดวยความตงใจและเตมความสามารถ

เพราะคะแนนทไดจากการทำาแบบทดสอบหลงเรยนจะเปนคะแนนเกบทใชใน การประเมนผลของนกเรยน

8.ครและนกเรยนรวมกนตรวจคำาตอบจากแบบเฉลย แบบทดสอบหลงเรยน

9.ใหนกเรยนสงคนเอกสารประกอบการเรยนรเลมน ตามเวลาทกำาหนดและจะตอง

รกษาใหอยในสภาพดและไมสญหาย

10. หากนกเรยนมขอสงสยหรอไมเขาใจในเนอหาของเอกสารประกอบการเรยนร

เลมนและตองการทบทวนเนอหาใหมอกครงหรอตองการใชเอกสารประกอบการเรยนรเปนตวอยางในกรณศกษาเพมเตม นกเรยนสามารถยมเอกสารประกอบการเรยนรเลมนไดแตตองรกษาใหอยในสภาพดและไมสญหาย

ผลก�รเรยนร

1.เขาใจและอธบายปจจยทมผลตอแหลงกำาเนดอารยธรรมของโลก

2.เขาใจและอธบายแหลงกำาเนดของอารยธรรมของโลกยคตะวนตก ไดแก

อารยธรรมเมโสโปรเตรเมย อารยธรรมอยปต อารยธรรมกรกและโรมน

3. เขาใจและอธบายแหลงกำาเนดของอารยธรรมของโลกยคตะวนออก ไดแก

อารยธรรมอนเดยและอารยธรรมจน4.เขาใจและอธบายเกยวกบเสนเวลาทางประวตศาสตรการ

เรยงลำาดบแหลงกำาเนดอารยธรรมของโลกยคโบราณได

5.ระบความสำาคญของแหลงกำาเนดอารยธรรมของโลกยคโบราณ

6.บอกความหมายและคณคาของแหลงกำาเนดอารยธรรมของโลกยคโบราณ

7.สามารถใชเนอหาเอกสารประกอบการเรยนรเรอง แหลงกำาเนดอารยธรรมของ

โลกยคโบราณมาวเคราะหเหตการณตางๆอยางเปนระบบและนำาไปไปสรางองคความรใหมได

จดประสงคก�รเรยนร1. ด�นคว�มร

1.1 นกเรยนเขาใจเอกสารประกอบการเรยนร สาระสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม เรอง อารยธรรมของโลกยคโบราณเลมท 1 แหลงกำาเนดของอารยธรรมโลกยคโบราณ

1.2 นกเรยนเขาใจพฒนาการความเปนมาของแหลงอารยธรรมของโลกยคโบราณ

1.3 นกเรยนเขาใจความสำาคญและเรองแหลงกำาเนดของอารยธรรมของโลก ยคตะวนตก ไดแก อารยธรรมเมโสโปรเตรเมย อารยธรรมอยปต อารยธรรมกรกและโรมน

1.4 เขาใจและอธบายแหลงกำาเนดของอารยธรรมของโลกยคตะวนออก ไดแก อารยธรรมอนเดยและอารยธรรมจน

1.5 นกเรยนเขาใจและอธบายเกยวกบเสนเวลาทางประวตศาสตรการเรยงลำาดบแหลงกำาเนดอารยธรรมของโลกยคโบราณได

1.6 สนใจและเหนความสำาคญในการศกษาคนควาเรยนรแหลงอารยธรรมตางๆของโลกเพอประโยชนทางดานการศกษาและประยกตใชในการดำารงชวต

2. ด�นทกษะกระบวนก�ร2.1 นกเรยนสามารถใหเหตผลได2.2 นกเรยนสามารถสอสารและสอความหมายได2.3 นกเรยนสามารถเชอมโยงวชาประวตสาสตร 4

กบศาสตรอนไดโดยใชกระบวนการคด กระบวนการสบคนขอมล กระบวนการทางสงคม กระบวนการแกปญหา กระบวนการกลม3. ด�นคณลกษณะ

3.1 ตงใจเพยรพยายามในการเรยนและเขารวมกจกรรมการเรยนร 3.2 แสวงหาความรจากแหลงเรยนรตางๆทงภายในและภายนอกโรงเรยนดวย การเลอกใชสออยางเหมาะสม บนทกความร วเคราะหสรปเปนองคความร สามารถนำาไปใชในชวตประจำาวนได

3.3 ตงใจและรบผดชอบในการปฏบตหนาทในการงาน

3.4 ทำางานดวยความเพยรพยายามและอดทนเพอใหงานสำาเรจตามเปาหมาย

อ�รยธรรมและปจจยทมผลตอก�รกำ�เนดอ�รยธรรมของโลก

การสรางสรรคผลงานของมนษยชาตในภมภาคตาง ๆ ของโลกถอเปนอารยธรรมทชวดความเจรญกาวหนาของสงคมมนษย ทสะทอนใหเหนถงสตปญญาความสามารถของ

มนษยในการพฒนาตนเองใหเจรญกาวหนา รวมทงชใหเหนถงคตความเชอ ตลอดจนวถชวตของผคนในดนแดนตาง ๆ ซงอารยธรรมในภมภาคตาง ๆ ของโลกลวนกำาเนดมาจากบรเวณลมแมนำาทงสน เนองจากมนษยตองอาศยนำาเปนปจจยสำาคญในการดำาเนนชวต

1. คว�มหม�ยของอ�รยธรรมอ�รยธรรม (องกฤษ: Civilization) โดยทวไปหมายถง ความเจรญทางวฒนธรรม

ประวตศาสตร อ�รยธรรม หมายถง การศกษาความซบซอนของระบบสงคม เพอใหเหนถงความสมพนธขององคประกอบตาง ๆ ในระบบสงคมนน ๆ โดยมงเนนใหเหนถงเหตปจจยการเกดและการลมสลายของอารยธรรมนน รวมถงอทธพลของอารยธรรมนนตอ อารยธรรมอน ๆ

องคประกอบอารยธรรมของมนษย ประกอบดวย วฒนธรรม สงคม (ลกษณะ การอยรวมกน) เศรษฐกจ (การจดสรรทรพยากร) ศลปะ (จตรกรรม วรรณกรรม ประตมากรรม)การเมองการปกครอง (กฎหมายอำานาจทางการเมอง การรวมกลม การทำาสงคราม) ปญญาความคด (การสรางระบบความร วทยาศาสตร เทคโนโลย การสรางทฤษฎตาง ๆ)

2. ปจจยทมผลตอก�รเกดอ�รยธรรม

2.1 สภ�พแวดลอมท�งภมศ�สตร สภาพแวดลอมทางภมศาสตรประกอบดวยลกษณะทตง

ภมอากาศ และ ความอดมสมบรณของดน ปจจยทางภมศาสตรทสำาคญ ไดแก ลกษณะทตง ภมอากาศ และทรพยากรธรรมชาต ชมชนทตงอยใกลแหลงนำาจะมโอกาสใชทรพยากรนำาใน การบรโภค เพาะปลก และเลยงสตว นอกจากนยงสามารถใชแมนำาเปนเสนทางคมนาคมเพอตดตอกบโลกภายนอกและคาขายหรอแลกเปลยนวฒนธรรมทำาใหเกดการพฒนา ความเจรญในดานตางๆ 2.2 คว�มเจรญก�วหน�ในก�รคดคนเทคโนโลย

การขยายชมชนเปนสงคมใหญทำาใหเกดปญหาในการจดสรรทรพยากรใหเพยงพอสำาหรบสมาชกในชมชนนน ดงนนผนำาในสงคมนนนนจงตองประดษฐและคดคนหาวธการตางๆ เชน การคดคนระบบชลประทานเพอทดแทนนำาเขาไปในพนททอยหางไกลจาก รมแมนำา การกอสรางอางเกบนำาเพอกกเกบนำาไวใชในฤดแลง การสรางประตระบายนำา เทคโนโลยเหลานนบวาเปนความเจรญขนสงทสรางความเจรญรงเรองใหแกอาณาจกรสมยโบราณเชน เมโสโปเตเมย อยปต และจน นอกจากนยงมความสามารถในการคำานวณและการประดษฐเครองทนแรง ใหเกดสถาปตยกรรมสำาคญของโลก เชน กำาแพงเมองจน พระมดในอยปต และปราสาทหนนครวดของพวกเขมรโบราณในประเทศกมพชา

2.3 คว�มคดในก�รจดระเบยบสงคม

การอยในสงคมเมองขนาดใหญมการสรางกฎเกณฑ และระเบยบตางๆ เพอใหทกคนไดอยรวมกนอยางมความสข โดยมตรากฎหมายเปนเครองมอในการปกครอง ผปกครองดนแดนนนยงไดสรางระบบเศรษฐกจใหมนคง เชน พวกสเมเรยนในอาณาจกรเมโสโปเตเมยไดคดคนจดเกบภาษ รวมทงมาตราชง ตวง วด

แหลงกำ�เนดอ�รยธรรมของโลกตะวนตกยคโบร�ณ

อารยธรรมทสำาคญของโลกตะวนตกทมอทธพลตออารยธรรมและ ความเจรญของมนษยในสมยตอๆ มา มดงน

1. แหลงกำ�เนดอ�รยธรรมเมโสโปเตเมย (ลมแมนำ/�ไทกรสและยเฟรทส)

ภ�พท 1 แผนทแสดงทต/งอ�รยธรรมเมโสโปเตเมยในสมยโบร�ณ

ทม� : WWW.iadth.com

อารยธรรมเมโสโปเตเมย (อารยธรรมลมแมนำาไทกรสและยเฟรทส) ถอ

กำาเนดขนบรเวณลมแมนำา 2 สาย คอ แมนำาไทกรสและแมนำายเฟรทส โดย แมนำาไทกรสมตนกำาเนดจากเทอกเขาซากรอสในประเทศอหรานปจจบน และแมนำายเฟรทสมตนกำาเนดในเขตภเขาบรเวณทราบสงอารเมเนยในประเทศตรกปจจบนแมนำาทงสองไหลลงทะเลทอาวเปอรเซย คำาวา เมโสโปเตเมย เปนคำาในภาษากรก ม“ ”ความหมายวา ดนแดนระหวางแมนำาทงสอง ซงมพนทครอบคลมอาณาเขตอยางกวางขวาง โดยบรเวณทราบตอนบนของแมนำาทงสองสายจะเปนพนททราบสงกวาบรเวณทางตอนลางและมความแหงแลง การทำาการเกษตรจงตองใชระบบชลประทานเขาชวย สวนบรเวณทราบตอนลางของแมนำาจะเปนทราบทเกดจากการทบถมของดนตะกอนของแมนำาทพดเอาโคลนตมมาทบกนบรเวณปากแมนำาเรยกวา บาบโลน (Babylonia) ซงพนทบรเวณนจะม ความอดมสมบรณ สวนภมอากาศในฤดรอนมอากาศรอนจด ไมมฝน ฤดหนาวอากาศกำาลงสบาย แตเปนเพยงชวงสน ๆ จากสภาพภมอากาศของเมโสโปเตเมยมความสำาคญตอการสรางอารยธรรมมาก ความอดมสมบรณของแผนดนระหวางลมแมนำาเปนทดงดดใหมนษยชนเผาตาง ๆ ผลดกนขนมามอำานาจ

ภ�พท 2 แผนทแสดงตำ�แหนงทต/งบ�บโลน ทม� : www.google.co.th/search?q

2. แหลงกำ�เนดอ�รยธรรมอยปต (ลมแมนำ/�ไนล)

ภ�พท 3 แผนทแสดงทต/งอ�รยธรรมอยปตในสมยโบร�ณ

ทม� : WWW.iadth.com

อารยธรรมอยปต (อารยธรรมลมแมนำาไนล) กอกำาเนดบรเวณดนแดนสองฝงแมนำาไนล ตงแตปากแมนำาไนลจนไปถงตอนเหนอของประเทศซดานในปจบน

แมนำาไนลเปนแมนำาสายยาวทมความยาวถง 6,690 กโลเมตร ในทางตอนเหนอของทวปแอฟรกา บรเวณทราบลมแมนำามดนสดำา มนษยทอาศยอยในบรเวณแมนำานรนแรก ๆ จงเรยกดนแดนนวา เคเมท (Kemet) ซงแปลวา แผนดนสดำา ตอมาชาวกรกเรยกดนแดนนวา อยปต (Egypt) ซงเปนดนแดนทมอารยธรรมโบราณทงไวเปนมรดกลำาคาใหไดรจกมากทสด

สภาพภมประเทศของลมแมนำาไนล แบงบรเวณลมนำาออกเปน 2 สวน ไดแก สวนทเปนบรเวณอยปตตำา (Lower Egypt) อยบรเวณทราบลมแมนำาไนล ซงเปนบรเวณทแมนำาไนลแยกเปนแมนำาสาขาทมลกษณะเปนรปพด แลวไหลลงทะเลเมดเตอรเรเนยน ชาวกรกโบราณเรยกบรเวณนวา เดลตา สวนบรเวณอยปตสง (Upper Egypt) ไดแก บรเวณทแมนำาไนลไหลผานหบเขา เปนทราบแคบ ๆ ขนาบดวยหนาผาทลาดกวางใหญ ถดจากหนาผา คอ ทะเลทราย

ในฤดรอนแมนำาไนลไดรบนำาจากการทหมะละลายในเขตทราบสงเอธโอเปย ทำาใหนำาหลากเขาทวมบรเวณทราบลมแมนำาทงหมด และจาก การท นำาทวมไดนำาพาเอาดนตะกอนมาทบถมจนทำาใหบรเวณดงกลาวม ความอดมสมบรณเหมาะแกการเพาะปลก

เมอประมาณ 5,000 ปกอนครสตศกราช กลมชนเรรอนลาสตวไดเขามาตงหลกแหลงและเรมทำาการ

เพาะปลก สามารถพฒนาอารยธรรมของแตละกลมโดยมผนำาเปนกษตรย กลมทแขงแรงกวากจะรกรานและพชตกลมทออนแอกวา เมอประมาณ 4,000 ปกอนครสตศกราชดนแดนบรเวณลมแมนำาไนลประกอบไปดวยหนวยทางการเมองใหญ 2 กลมทนยมเรยกกนในภายหลงวา อาณาจกร คอ อาณาจกรอยปตตำา (Lower Egypt) ซงอยทางตอนเหนอ บรเวณอาณาจกรอยปตตำากบอาณาจกรอยปตสง (Upper Egypt) ซงอยทางตอนใต บรเวณอยปตสงเมอประมาณ 3,000 ปกอนครสตศกราช กษตรยอยปตสงชอ นารเมอร(Narmer) หรอ มนส(Menes) ไดยดครองอาณาจกรอยปตตำา เปนการรวมอยปตสองสวนเขาดวยกน โดยไดสรางเมองหลวงทเมมฟช(Memphis) ตงอยระหวางดนแดนอยปตสงและอยปตตำาเดม และเปนการเรมยคราชวงศ (Dynasty) แรกในประวตศาสตรอยปต เนองจากมการสบทอดอำานาจของผปกครองตอ ๆ กนมาในครอบครวเดยวกน จาก 3,000 ปกอนครสตศกราชจนถง 332 ปกอนครสตศกราช มกลมอำานาจซงเรยกวา ราชวงศ ไดเปลยนกนเขามามอำานาจปกครองอยปตถง 30 ราชวงศ นกประวตศาสตรไดจดกลมราชวงศทปกครองอยปตเปน 3 ยค คอ ยคอาณาจกรเกา (The Old Kingdom) มอำานาจระหวาง 2,700-2,200 ปกอนครสตศกราช ยคอาณาจกรกลาง (The Middle

Kingdom) มอำานาจระหวาง 2,050-1,800 ปกอนครสตศกราช และยคอาณาจกรใหม (The New Kingdom) มอำานาจระหวาง 1,600-945 ปกอนครสตศกราช

3. แหลงกำ�เนดอ�รยธรรมกรก (ทะเลอเจยน)

ภ�พท 4 แผนทแสดงทต/งอ�รยธรรมกรกในสมยโบร�ณ

ทม� : WWW.iadth.com

อารยธรรมกรกเปนอารยธรรมเกาแกปรากฏในดนแดนทางตอนใตของคาบสมทรบอลขาน บรเวณทราบชายฝงทะเลอเจยนและหมเกาะตาง ๆ ในทะเลอเจยน โดยชาวโรมนเปนผใชคำานเปนครงแรก แตชาวกรกเรยกตนเองวา เฮลลนส(Hellenes) และเรยกอารยธรรมของตนวา อารยธรรมเฮเลนก(Hellenic) ตอมาอารยธรรมกรกไดแผขยายออกไปทางตะวนออกของทะเล เมดเตอรเรเนยน เพราะการทำาสงครามขยายอาณาเขตซงเรมตงแต 338 ปกอนครสตศกราช อารยธรรมกรกทแผขยายไปภายหลงน เรยกวา อารยธรรม เฮลเลนสตก(Hellenistic)

สภาพภมประเทศของบรเวณทเปนแหลงกำาเนดอารยธรรมกรก (ปจจบนคอประเทศกรซ) มลกษณะเปนภเขา คาบสมทร และหมเกาะ พนทสวนใหญของกรซเปนภเขา ภเขาเหลานไดแบงดนแดนกรซออกเปนทราบหบเขามากมาย ภเขาจะเปนอปสรรคสำาคญในการคมนาคมตดตอระหวางผคนทอาศยตามทราบหบเขาตาง ๆ ทำาใหชมชนทตงตามทราบหบเขาจงปกครองเปนอสระตอกน ซงบางครงมสงครามระหวางกน บางครงกรวมกนอยางหลวม ๆ ในระยะเวลาสน ๆ สภาพภมประเทศแบบนจงทำาใหการตงถนฐานบานเมองของ

ชาตกรกแบงออกเปนนครรฐตาง ๆ ทมการปกครองแตกตางกนหลายรปแบบดนสวนใหญของกรกขาดความอดมสมบรณ เพราะภมประเทศสวนใหญเปน ภเขาสง เนนเขา และมทราบระหวางภเขาเปนบรเวณทอดมสมบรณไมมากนก แมนำาทไหลผานกเปนแมนำาสายสน ๆ ในฤดนำาหลากนำากจะไหลเชยวและพดพาเอาดนทอดมสมบรณไป แมพนทบรเวณทราบตามหบเขาจะมความอดมสมบรณ แตกมขนาดเลก ไมสามารถเพาะปลกไดมากนก จงไมเพยงพอกบจำานวนพลเมองทเพมมากขน ในภายหลงดนแดนกรกสวนใหญมลกษณะเปนคาบสมทรทมชายฝงเวา ๆ แหวง ๆ จงเปนอาวธรรมชาตสำาหรบจอดเรอไดเปนอยางด รวมทงบรรดาเกาะตาง ๆในทะเลอเจยน จงเปนปจจยทางภมศาสตรทสำาคญทำาใหชาวกรกสามารถเดนทางคาขายทางทะเลกบดนแดนอน ๆ และไดเรยนรอารยธรรมตาง ๆ เชน อารยธรรมอยปต เมโสโปเตเมย แลวนำามาปรบเปนอารยธรรมของตนเองซงเปนรากฐานของอารยธรรมของยโรปในชวงเวลาตอมา

4. แหลงกำ�เนดอ�รยธรรมโรมน (ทะเลเมดเตอรเรเนยน)

ภ�พท 5 แผนทแสดงทต/งอ�รยธรรมโรมนในสมยโบร�ณ ทม� : WWW.iadth.com

อารยธรรมโรมนกำาเนดบรเวณคาบสมทรอตาล ทตงอยทางตอนใตของทวปยโรป มลกษณะเปนแหลมยนลงไปในทะเลเมดเตอรเรเนยน ลกษณะ ภมประเทศสวนใหญเปนภเขาและและเนนภเขา โดยบรเวณตอนกลางของคาบสมทรเปนทราบเลก ๆ คอ ทราบลาตอม ทำาใหมผคนเขามาตงถนฐาน กระจดกระจายเปนชมชนเลก ๆ ชนชาตทเขามาตงถนฐานบรเวณนเปนพวกอพยพมาจากบรเวณลมแมนำาดานบ เรยกวา พวกอตาลส (Italis) แบงออกเปน 3 กลม คอ พวกซาบนส (Sabines) พวกแซมไนท (Samnites) และ พวกลาตน (Latins) พวกลาตนซงเปนบรรพบรษของชาวโรมนไดสรางกรงโรม รมแมนำาไทเบอร ซงนบวาเปนเมองทมชยภมทเหมาะสมทสด ทำาใหกรงโรมสามารถขยายอำานาจไดเปนผลสำาเรจได ในเวลาตอมาชาวโรมนรบอารยธรรมความเจรญจากกรกทอยใกลเคยงทงทางดานตวอกษร ศลปวทยาการ สถาปตยกรรม และศลปกรรม นอกจากนชาวโรมนยงไดรบความเจรญจาก พวกอทรสกน (Etruscan) ทอยทางเหนอของแมนำาไทเบอรทางดานความเจรญทางศาสนา การกอสราง และ

สญลกษณตาง ๆ เชน มดหวายทมขวานปกอยกลางเปนเครองหมายของพวกลคเตอร(Lictors) ทเปนทหารรกษาพระองคของกษตรย กลาวไดวา อ�รยธรรมโรมนเปนอ�รยธรรมผสมผส�นของช�วกรกกบ ช�วอทรสกนทเจรญอยใกลเคยงแลวพฒนาเปนอารยธรรมของตนเอง

จากหลกฐานทางโบราณคดบงชวาไดมมนษยอาศยอยบนคาบสมทรอตาลมากอนทชาวกรกจะเขามาคาขายดวยอยางนอยกตงแตยคหนใหมหรอเมอประมาณ 5,000 ปกอนครสตศกราช และเมอประมาณ 2,000 – 1,000 ปกอน ครสตศกราชกมมนษยเผาตาง ๆ ไดอพยพเขาไปอยบรเวณน

ตามนยามปรมปราเกยวกบการกำาเนดกรงโรมกลาววา 753 ปกอนครสตศกราช พนองคหนงชอโรมลส (Romulus) และเรมส (Remus) เปนผสรางกรงโรมขน แตจากหลกฐานทางโบราณคดบงบอกวาบรเวณกรงโรมในปจจบนมพวกอทรสกน (Etruscan) ทไดรบอทธพลอารยธรรมกรกไดสถาปนาอาณาเขตในดนแดนนอยกอนไดนำาเอาความเชอในศาสนาของกรก การทำาเครองป นดนเผา ศลปะการแกะสลก อกษรกรก การปกครองแบบนครรฐ การวางผงเมองและ อน ๆ เขามาเผยแพรในคาบสมทรอตาลดวย นอกจากนแลวบรเวณคาบสมทรอตาลยงเปนทตงของผคนทอพยพจากทตาง ๆ อก ทสำาคญ

ไดแก พวกลาตนซงเปนบรรพบรษของชาวโรมนทอาศยอยบรเวณ ทเรยกวา ลาตอม(Latium) เมอราว 509 ปกอนศรสตศกราช พวกลาตนไดสรางกรงโรมขนและสามารถชนะ ชาวอทรสกน ชนเผาหนงทเคยอยมากอนไดสำาเรจ พรอมกบสถาปณาอาณาจกรโรมนขน โดยมรปแบบการปกครองแบบสาธารณรฐ (Republic)

แหลงกำ�เนดอ�รยธรรมของโลกตะวนออกยคโบร�ณ

อารยธรรมทสำาคญและเกาแกทสดของโลกตะวนออก คอ อารยธรรมอนเดย (ลมแมนำาสนธ) และอารยธรรมจน (ลมแมนำาหวางเหอ)

1. แหลงกำ�เนดอ�รยธรรมอนเดย (ลมแมนำ/�สนธ)

ภ�พท 6 แผนทแสดงทต/งอ�รยธรรมอนเดยในสมยโบร�ณ

ทม� : WWW.iadth.com

อารยธรรมอนเดยกำาเนดขนบรเวณลมแมนำาสนธ ซงอยทางตะวนตกเฉยงเหนอของอนเดยโบราณ (ปจจบนอยในประเทศปากสถาน) บรเวณลมแมนำาสนธเปนทราบลมแมนำากวางใหญทมแมนำาสนธและแมนำาสาขาเปนจำานวนมากไหลผาน ทำาใหดนแดนนม ความอดมสมบรณ นอกจากนบรเวณทตงของลมแมนำาสนธสามารถตดตอกบดนแดน เมโสโปเตเมย ดนแดนทเปนของอารยธรรมอนเดยโบราณทเจรญรงเรองเมอประมาณ 2,500 ปกอนครศตศกราช นก

โบราณคดเรยกชออารยธรรมทขดคนพบตามชอเมองทเปนทตงของซากโบราณ คอ เมองฮารปปา (Harappa) นอกจากเมองฮารปปาแลว นกโบราณคดยงขดพบซากเมองโบราณอกแหงหนง คอ เมองโมเฮนโจ-ดาโร(Mohenjo-Daro)

การพบซากเมองโบราณฮารปปาและเมองโมเฮนโจ-ดาโร แสดงใหเหนวาเปนเมองขนาดใหญ มอาคารบานเรอนกอดวยอฐและดนเผา มสถานทประกอบพธกรรมทางศาสนา มปอมปราการทเดนชด คอ มการวางผงเมองอยางเปนระเบยบ ดวยการแยกพนทใชงานออกจากกนอยางชดเจน เชน อาคารบานเรอน ศาสนสถาน เปนตน นอกจากนยงพบวาทกบานจะมหองนำาและทอระบายนำาเสยไปสทอระบายนำาสรางดวยอฐทฝงอยใตถนน แสดงใหเหนถงการจดระบบ สขาภบาลทด ประชากรพนเมองดงเดมเชอวาเปนชนเผาทราวท หรอเรยกอกอยางหนงวา ดราวเดยน โดยประชากรสวนใหญเปนเกษตรกรปลกขาวสาล ขาวบารเลย ขาวเจา และฝาย นอกจากนนกมผประกอบอาชพทางดานการผลตสนคาและการคาขาย ชางฝมอผลตเครองมอเครองใชและเครองประดบจากโลหะ เชน ทองแดง เงน ทอง และโลหะผสม เชน สำารด และใชเปลอกหอยและงาชางมาเปนวสดประกอบเครองประดบดวย นอกจากนนกมการผลตเครองป นดนเผาและผาฝายสำาหรบขาย โดย นกโบราณคดไดพบตราปดหบหอสนคาจากฮารปปาในดนแดนเมโสโปเตเมย ซงบงชวา ชาวฮารปปาไดผลตสนคาเพอการคาและมการคากบตางแดน แต

เนองจากนกโบราณคดไมพบบนทกหรอหลกฐานทเปนตวอกษรในซากโบราณคดของอารยธรรมลมแมนำาสนธ จงทำาใหเราไมมความรมากนกเกยวกบอารยธรรมโบราณแหงน

อารยธรรมลมแมนำาสนธเจรญรงเรองอยราวหนงพนปกเสอมลง ประมาณ 1,500 ปกอนครสตศกราช ซงนกประวตศาสตรคาดเดาวาชาวลมแมนำาสนธ อาจพบกบภยธรรมชาตทรายแรง เชน การเปลยนแปลงของสภาพอากาศ เนองจากพบรองรอยนำาทวม สวนทเมองโมเฮนโจดา-โร กพบวาประชากรของเมองนอาจจบชวตลงดวยความรนแรง ซงหมายความวาอาจถกผรกรานเขนฆาและทำาลายเมอง

2. แหลงกำ�เนดอ�รยธรรมจน (ลมแมนำ/�หว�งเหอ)

ภ�พท 7 แผนทแสดงทต/งอ�รยธรรมจนในสมยโบร�ณ

ทม� : WWW.iadth.com

อารยธรรมจนกำาเนดขนบรเวณพนทราบกวางใหญทอดมสมบรณของแมนำา หวางเหอ หยางส และซเจยง ทราบลมแมนำาสำาคญในจนสามสาย คอ หวางเหอ (Huang He) หยางส หรอแยงซ (Yangtze) และซเจยง (Xi Jiang) เปนแหลงอารยธรรมลมแมนำารนแรกของโลกเชนเดยวกบอารยธรรมลมแมนำาไนล อารยธรรมลมแมนำาไทกรสและยเฟรทส และอารยธรรมลมแมนำาสนธ โดยเฉพาะลมแมนำาหวางเหอ เปนลมแมนำาทมอทธพลตอประชากรทตงหลกแหลงอยตามบรเวณทราบลมแมนำาแหงนเปนอยางมาก เนองจากเปนแมนำาทยาวประมาณ 4,640 กโลเมตร ไหล

ผานจากทสงทางตอนเหนอลงสทะเลเหลอง โดยไดพดพาเอาดนตะกอนสเหลองทบถมไวตามบรเวณทนำาทวมลนฝง ทำาใหผนแผนดนตามทราบลมนำาทางตอนเหนอมความอดมสมบรณ เนองจากกระแสนำาม สเหลองชาวจนจงเรยกแมนำานในอกชอหนงวา แมนำ/�เหลอง แตบอยครงทมนำาปรมาณนำามากจนเออทวมทงสองฝงอยางรวดเรว สรางความเสยหายตอพชผลและชวต เมอถงหนาแลงมนำาไมเพยงพอ จงไดรบสมญานามอกอยางวา แมนำ/�วปโยค

เนองจากแมนำาหวางเหอไหลเชยวมากและเกดนำาทวมทกปจนไมสามารถเดนเรอและทำาการเกษตรได ผคนทตงถนฐานบรเวณนจงอยรวมกนและจดสรางระบบชลประทานขน ดวยการขดคลองเพอระบายนำาในขณะทแมนำามนำาเออลน และมการทดนำาเกบกกนำาไวใชในฤดแลง ซงแสดงใหเหนถงการใหความสำาคญตอการควบคมนำาเพอใชประโยชนของคนทอาศยอยบรเวณน ดงนน ผนำาชมชนใดทสามารถควบคมนำาไดจงกลายเปนผทม ความชอบธรรมในการขนเปนผปกครอง ซงตอมากลายเปนชนชนปกครองและระบบกษตรยในเวลาตอมา

จนเปนดนแดนทมมนษยเขามาตงถนฐานมาตงแตยคหน จากหลกฐานของโบราณคดจำานวนมากทพบในประเทศจนแสดงวา ดนแดนจนอาจเปนแหลงกำาเนดเผาพนธของมนษยชาตตงแตยคหนเกา ไมวาจะเปนการพบซากหนของมนษยวานรยคแรก ทเรยกวา ร�ม�ปเทคส“ ”(Ramapithecus) ทยนนาน การพบโครงกระดกของ

มนษยหยวนโหมวทางภาคตะวนออกของจนมอายประมาณ 1.7 ลานป การพบโครงกระดกของมนษยหลนเทยนทมณฑลฉานชทมอายราว 7 แสนป การพบโครงกระดกของมนษยปกกงทถำาโจวถเทยน มอายราว 5 แสนปมาแลว และพบโครงกระดกของมนษยในยคหนใหม

ในยคหนใหมไดพบหลกฐานของการตงชมชนของมนษยบนทราบลมแมนำา หวางเหอ ทไดสรางสรรคอารยธรรมหยางเชา (Yang Shao Culture) อายประมาณ 2,000 ปกอนครสตศกราชและหลกฐานของการตงชมชนบนทราบลมแมนำาหวางเหอทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอเลยบชายฝงมาถงลมแมนำาแยงซ ทไดสรางสรรคอารยธรรม หลงซาน (Lung Shan Culture) มอายประมาณ 1,800 ปกอนครสตศกราช

ลกษณะสำาคญของวฒนธรรมหยางเชา คอ เครองป นดนเผาลายเขยนสเคลอบนำามนทมกเขยนลวดลายเรขาคณตใชสขาว นำาตาล แดง และเทา บางครงมการแกะสลกลายเปนรปสตวตาง ๆ รวมทงมการพมพลายหรอขดสลกลายจกสานและลายเชอกทาบ วฒนธรรมนไดสบทอดตอเนองมาถงสมยสำารดและสมยประวตศาสตร

ลกษณะสำาคญของวฒนธรรมหลงชาน คอ เครองป นดนเผาทมคณภาพดกวาวฒนธรรมหยางเชา กลาวคอมเนอละเอยด สดำา ขดมนเงา ไมมการวาดลวดลาย เนอบางและแกรง แสดงวามการใชแปนหมน และมการเผาภาชนะดนเผาทกาวหนากวาวฒนธรรมหยางเชา ลกษณะเดนของ

เครองป นดนเผาน คอ เปนภาชนะ 3 ขา ทม การสบทอดตอมาถงยคสำารด นอกจากนยงพบกระดกเสยงทายและวตถททำาดวยหยก รวมทงยงพบวาผคนในยคนสรางดวยดนเหนยว รจกเพาะปลกและเลยงสตว โดยอยรวมกนเปนหมบาน ซงจากความเจรญเหลานทำาใหวฒนธรรมหลงช�นกล�ยเปนพ/นฐ�นของอ�รยธรรมในลมแมนำ/�หว�งเหอตอม�

เสนเวล� (Timeline)

เสนเวล� (timeline) เปนเครองมอทแสดงใหเหนสภาพการณทเกดขนในแตละชวงเวลา ซงจะทาใหทราบถงกระบวนการ การเปลยนแปลง และผลกระทบของแตละชวงเวลา โดยส�ม�รถเข�ใจภ�พรวมของสถ�นก�รณทเกดข/นในอดตไดง�ย ก�รเรยง ลำ�ดบเหตก�รณต�มเสนเวล�ชวยมองใหเหนว�เหตก�รณใด เหตก�รณหนง มผลกระทบอย�งไรตอเหตก�รณหนง ซงทำาใหเหนภาพไดชดเจนมากยงขน แตขอมลตามเสนเวลาจะถกจำากดดวยความทรงจำาของผใหขอมล ดงนน จงไมจำาเปนวาขอมลนนๆ จะเปนไปตามลาดบเวลาทถกตอง ซงปญหานสามารถแกไขไดโดยการหาผใหขอมลหลายๆ คน

ตวอยางขอมล เชน เหตการณสำาคญ การเกดภยพบตทางธรรมชาต เปนตน

ทมา : http://webcache.googleusercontent.com

ใบง�น

คำ�ช/แจง ใหนกเรยนตอบคำาถามตอไปน1.แหลงกำาเนดอารยธรรมของโลกยค

โบราณทนกเรยนรจกม

อะไรบาง และอารยธรรมของโลกยคโบราณคณคาตอชนรนหลงอยางไร

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

..............................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

......................................................…………………………………………………………………………………………………...…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ใบง�น (ตอ)

2.ใหนกเรยนวเคราะหเปรยบเทยบปจจยการเกดอารยธรรม

ของโลกยคโบราณแตละแหงของอารยธรรมโลกมความเหมอนหรอแตกตางกนอยางไร.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

..............................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

...........................................

ใบกจกรรม

คำ�สง ใหนกเรยนพจารณาแผนทอารยธรรมบรเวณลมแมนำาสำาคญของอารยธรรมโลกยคโบราณ แลวเตมคำาตอบลงในชองวาง

1. A คอแหลงอารยธรรม…………………… ปจจบนอยในประเทศ…………………….

Bคอแหลงอารยธรรม…………………….ปจจบนอยในประเทศ…………………….

Cคอแหลงอารยธรรม…………………….ปจจบนอยในประเทศ…………………….

D คอแหลงอารยธรรม…………………….ปจจบนอยในประเทศ…………………….

2. อารยธรรมสำาคญของโลกมกเกดในบรเวณลมแมนำาใหญเพราะเหตใด.………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

หนงสออ�งอง

ชาตชาย พณานานนท. 2553 .ประวตศ�สตรส�กล ช/นมธยมศกษ�ปท 4-6. กรงเทพฯ : สำานกพมพแมค. ธนยพงศ สารรตน และตนประวต สารรตน. 2551. แบบวดและบนทกผลก�รเรยนร ประวตศ�สตร ส�กล ม.4-6. กรงเทพฯ : อกษรเจรญทศน.วงเดอน นรสจจ และชมพนท นครกษ. 2558. กรงเทพฯ : บรษทพฒนาคณภาพวชาการ.