Самбар төлөвлөлт “ Хүн ба байгаль“ 5 анги

Хичээлийн нэр: Сарны харагдах өнцгийг тодорхойлохЗорилго: Сарны байршил хэлбэрийг мэдэх ба сарны өнцгийг тодорхойлж сурах.

2015 оны ,,, сарын ... өдөр

багийн ажил

Амжилтын шалгуур:

Хамтарч ажиллах Асуудал шийдвэрлэх Туршин батлах. Мэдээлэл солилцох Сарны байрлалыг мэдэх

Оньсогыг таагаарай.

Эхлэхдээ ирт зэвсэг шиг годгор Тэнхрэхдээ гуулин толь шиг гялгар Барагдахдаа өугын эвэр шиг махир

/ сар /

Сэдэлжүүлэх:

Сарны хөдөлгөөнийг ажиглах туршилт.

Сарны фаз

1. шинийн 2 сар – хавирган сар – 15о

2. шиний 8 сар – тал сар - 90о

3. шиний 15 сар буюу бүтэн сар – 180о

4. шиний 30 – битүүн – 0о

Дүгнэлт: Сар нь дэлхийг тойрч эргэх явцдаа нарны гэрэлд ойж гэрэлтэн харагддаг. Дэлхий, нар, сар гурвын харилцан байрлал өөрчлөгдөж байдгаас сар бидэнд янз бүрээр харагддаг байна. Сарны тэнхлэгээ эргэх хугацаа нь дэлхийг тойрох хугацаатай бараг тэнцүү учир дэлхий рүү зөвхөн нэг талаараа л харна. Сар зүүн зүгээс баруун тийш шилжинэ.

Сарны хөдөлгөөн өнцгийг харуулсан кино үзүүлэх.

Сар бол дэлхийн дагуул, тэнгэрийн эрхэс юм. Шөнийн харанхуйд нарны гэрэл саран дээр тусахад бид сарыг хардаг. Сар нь өөрөөсөө гэрэл гаргадаггүй. Сар дэлхийгээс дунджаар 384 000 км орчим зайд орших ба дэлхийг тойрон явах зам нь бараг тойрог хэлбэртэй. Сар дэлхийг ойролцоогоор 27,3 хоногт нэг бүтэн тойрдог.

Эхлэхдээ ирт зэвсэг шиг годгор Тэнхрэхдээ гуулин толь шиг гялгар Барагдахдаа бугын эвэр шиг махир

Сарны диаметр – 3476 км Дэлхийгээс алслагдсан дундаж зай – 384 400 км Татах хүч нь дэлхийгээс 6 дахин бага юм. Гадаргын үндсэн хэлбэр нь өрх тогоо ба уул

нурууд Температур нь өдөр талдаа +130°с,шөнө талдаа

-170°с байдаг Сарны тэнхлэгээ эргэх хугацаа нь дэлхийг

тойрох хугацаатай бараг тэнцүү учир дэлхий рүү зөвхөн нэг талаараа харна.

Саран дээр өдөр ба шөнө тус бүр долоо хоног үргэлжилнэ.

1. Нар,сар,дэлхий гурвын харилцан байрлал өөрчлөгдөн сар өөр хэлбэртэй харагддаг.  Нар Сар янз бүрийн хэлбэртэй харагдахыг “Сарны фаз” гэнэ.Сарны фазын үндсэн дөрвөн хэлбэр байдаг.

1.Битүүн – шинийн 30 0° / 360°/ - 2.Тэргэл - шинийн 15 180° - 3.Хавирган – шинийн 2 15° - 4.Тал сар – шинийн 8 90° -

2. Сар дэлхийг тойрч байгаа хугацааг нэг сар гэж үзэн цаг хугацааг тоолж байгаа тооллыг “Билгийн тоолол”гэнэ. Билгийн жил(29,5x12сар=354хоног) аргын тооллын жилээс (365хоног) даруй 11 хоногоор дутуу учир энэ 2 тоолол хоорондоо зөрдөг.Иймд 3 жил болоод 1 илүү сар бий болно.

5 анги “ Хүн байгаль” хичээл 2015- 09 - 30.

Хичээлийн сэдэв: Сарны харагдах өнцгийг тодорхойлох / 40 минут /Зорилго: Сарны байршил хэлбэрийг мэдэх ба сарны өнцгийг тодорхойлж сурах.Зорилт: - Сар гэж юу вэ? - Сарны харагдах хэлбэр - Сарны өнцгийг тодорхойлох - Туршилт хийх

Хичээлийн явц:

Хичээлийн үе шат.

Багшийн үйл ажиллагаа. Сурагчийн үйл ажиллагаа.

Гэрийн даалгавар шалгах

3 мин

- Сурагчдыг 5 баг болгон суулгана. - Ангийн сурагчид амжилтын шалгуураа

гаргана.

Амжилтын шалгуур:

• Асуулт хариулт, таамаглал • Харилцан ярилцах, мэдээллэл/цуг • Бичиж тэмдэглэх • Сарны тухай мэдэх, мэдээ/солил

Сэдэлжүүлэх

2 мин

Оньсого таагаарай.

Эхлэхдээ ирт зэвсэг шиг годгор

Тэнхрэхдээ гуулин толь шиг гялгар

Барагдахдаа өугын эвэр шиг махир

/ сар /

Сар гэж тааварлаад сар ямар хэлбэртэй байдаг тухай ярилцана.

нар /гар бөмбөг / - дэлхий / глобус/, сар / тенсний бөмбөг/ төлөөлөх.

Шинэ мэдлэг бүтээх

25 мин

алхам – 1

-Хүүхдүүд сарыг дурангаар харж байгаа зургийг ажиглаад юу хийж байгааг ярилцана. Сарны байрлалыг шонгийн модтой харицуулахад яагаад байрлал нь өөр байгааг тайлбарлуулан ярих

алхам – 2

• Сарны зургийг ажиглан ямар сар болохыг ярилцана. Сарны хэлбэрээр нь хавирган сар, тал сар, тэргэл сар, битүүний сар гэж 4 нэрлэдэг . Үүнийг сарны фаз гэдэг. Өнцөг үүсгэдэг

- Та нар нар / гар чийдэн /, дэлхий /

• Сарыг дурангаар ажиглаж байгаа ба сар ямар ямар хэлбэртэй байдаг тухай ярилцана.

• Сар нь манай дэлхийн дагуул, тэнхлэгээ дэлхийгээс 2 дахин удаан эргүүлж орбит замаар / зууван дугуй / эргэдэг.

Тэргэл сар - 180о шинийн – 15 Хавирган сар - 45о шинийн -2 тал сар - 90о шинийн – 8 Битүүний сар - 0о шинийн – 30 • Сар бол дэлхийн дагуул, тэнгэрийн

эрхэс юм. Шөнийн харанхуйд нарны гэрэл саран дээр тусахад бид сарыг хардаг.

• Сар нь өөрөөсөө гэрэл гаргадаггүй.• Сар дэлхийгээс дунджаар 384 000 км

орчим зайд оршино. • Сар дэлхийг ойролцоогоор 27,3 хоногт

нэг бүтэн тойрдог.

глобус/, сар / тенсний бөмбөг/ төлөөлөн сарны хөдөлгөөнийг туршиж үзнэ. Яагаад сарны хэлбэр өөр байдаг. сар гэрэлтдэг үү? гэх мэт асуултад хариулна.

алхам – 3

- Ажлын хуудсаа танилцуулж ямар зүйл хийхийг тайлбарлаж хэлнэ. Багаар/ ажил

Алжаал тайлах дасгал: нар, дэлхий, сарыг төлөөлж 3 сурагчаар хөдөлгөөнийг хийлгэнэ.

• Нар,сар,дэлхий гурвын харилцан байрлал өөрчлөгдөн сар өөр хэлбэртэй харагддаг.  Нар Сар янз бүрийн хэлбэртэй харагдахыг “Сарны фаз” гэнэ.

• Ажлын хуудсан дээр ажмллана. - Сурагчид багаараа туршилтын үр дүнгээ ярилцаж бичнэ.

Бататгал

3 мин

алхам – 4

- Сарны өнцөг ба сарны хэлбэрийг харуулсан киног үзүүлж сарны фазыг ажиглуулаад яриулах

• Сурагчид кино үзээд ярих • Багаараа сарны хэлбэр хэрхэн

өөрчлөгддөг болох, сарны фазыг наагаад тайлбарлан ярих.

Дүгнэлт

1мин

Өнөөдрийнхөө үзсэн хичээлээ тайлбарлах

Багшаас авсан үнэлгээгээ тооцох.

• Ажлын хуудсан дээрээ ажилласнаа тайлбарлан ярих

Гэрийн даалгавар -1

Гэртээ сарны байрлалыг шөнө туршиж үзээрэй. .

Хичээлийн хэрэглэгдэхүүн:

№ хэрэглэгдэхүүн Тоо ширхэг Тайлбар

1 Зурагт үзүүлэн 5 ш

2 бичмэл үзүүлэн 3 ш

3 сарны фаз дүрс 10 ш дидактик/м хэлбэртэй.

4 глобус 5 ш

5 гар чийдэн 5 ш

6 тенисний бөмбөг 5 ш

7 суралцагчдын ажлын хуудас 40ш

8 баг бүрт өгөх дүрс 50 ш 1 багт х 10 = 40ш

9 баг бүрт өгөх А3 цаас 5 ш

10 видо кино

11 утас 5 ш 30 см х 5 = 1м 50см

12 жижиг скоч 1 ш 5 багт хувааж өгнө.

Аюулгүй ажиллагааны зааварчилгаа:

1. Хурц гэрэл рүү болгоомжтой хараарай. 2. Гар чийдэнгийн гэрлийг хүүхдийн нүд рүү тусгаж

болохгүй. 3. Глобусаа унагааж хагалахаас болгоомжлоорой. 4. Үзэг болон харандаатай болгоомжтой харьцаарай. 5. Дэлхийн сүүдрийг сайн бодож байгаад хаана байж болох

ба сар ямар хэлбэртэй болж байгааг ажиглаарай. 6. Багаараа хамтарч сарны фазыг зөв байрлуулаарай.

7. Нөхдийнхөө болон багшийнхаа яриаг сайн сонсоод дасгал ажлаа зөв хийгээрэй.

Туршилт хийх дараалал.

Туршилт – 1

Сарны хэлбэр ба хөдөлгөөн

1. Нарыг төлөөлж гар чийдэнгээ 1 сурагч хөдөлгөөнгүй глобус руу тусган нэг л байрлаас асааж барина.

2. Глобусаа ширээн дээрээ гар шийдэнгийн гэрэл тусах газар байрлуулан тавина.

3. Тенисний бөмбөгөө утастай скочоор холбоно.4. Глобусыг тойруулан аажуухан эргүүлж сүүдрийг

ажиглана. 5. Сарны байрлал ба үүсгэж байгаа өнцгийг

тайлбарлан ярилцаарай. 6. Сар / шиний тоолол / өдрийг хэлээрэй.

Туршилт – 2

Сарны фаз ба өнцөг байгуулах.

1. Сарны зургийг ажиглан ямар сар болохыг ярилцана.

2. Цаасны баруун талд нарны зургийг наагаарай. 3. Нарны зүүн талд дэлхийн зургийг байрлуулаарай. 4. Багийн гишүүд 1ш сарны зургийг аваад зохиох

газар нь сарны зургаа цаасан дээрээ наагаарай. 5. Багаараа сарны фазаа байрлуулаад, Ямар өнцөг

үүсгэдэг болохыг бичнэ.

Ажлын хуудас 2015 оны ... сарын .... өдөр ..... ангийн сурагч ..........................

Хичээлийн нэр: Сарны харагдах хэлбэр

I. Сарны зургийг ажиглан ямар сар болохыг холбон зураарай. / 3 оноо / Тэргэл сар шинийн -2 90 о

Хавирган сар шинийн – 8 0о

Битүүний сар шинийн – 15 45о

тал сар шинийн – 30 180о

II. Сарны тухай нөхөж бичээрэй. / 4 оноо /

Сар өөрөөсөө гэрэл .................. . ..., ..., ... гурвын харилан байрлал .............. байдаг учраас сарны харагдах байдал ................... байдаг. Сарны температур өдөртөө ...... градус, шөнөдөө ....... градус байдаг. Сарны татах хүч дэлхийнхээс ....... дахин .... .....байдаг.

III. Зөв хариултыг харгалзуулж холбоорой. / 3 оноо /

a. Дэлхий нарыг тойрох хугацаа 29 хоног b. Сар дэлхийг тойрох хугацаа 24 цаг c. Дэлхий тэнхлэгээ эргэх хугацаа 365 хоног

IV. Дараах асуултыг уншаад зөв хариултыг сонгоорой. / 1 оноо /

1. Дэлхийн дагуулыг нэрлэнэ үү? а. Нар б. Сар в. Буд

2. Сар манай дэлхийгээс ойролцоогоор ямар зайд оршдог вэ? / 1 оноо /

а.384.400 км б. 1.300.000 км в. 150.000.000 км