DERS PLANI

Alan: Tekstil Teknolojisi

Ders Adı: Doğal Lifler

Sınıf: 10. Sınıf

Konu: Pamuk lifi

Öğrenci Tanımlaması:Sınıf 17 kişiden oluşmaktadır ve mevcudiyetin tamamı erkek öğrenciden oluşmaktadır. Genel olarak maddi durumları orta halli veya üzerindedir. Yaşları gereği oldukça hareketlidirler ve bazı öğrenciler öfke kontrolünde zorlanmaktadırlar.

Amaçlar: Bu ders ile öğrencilerin tekstil lifleri içerisinde çok önemli bir yere sahip olan pamuk liflerinin elde edilmesini, fiziksel ve kimyasal özelliklerini, kullanım alanlarını, aynı zamanda pamuk liflerini tanıma testlerini öğrenebilmeleri amaçlanmaktadır. Böylece gerekli ortam sağlandığında doğal liflerden olan pamuk lifi tekniğine uygun ve doğru olarak ayırt edebilecektir.

Öğrenciler edindiği bilgileri tekstil sektörünün her alanında kullanma fırsatı bulacaktır. Bu bilgiler onlara gerek öğrenim hayatı için gerek iş hayatı için hem temel olacak hem de yenileri için yol gösterici olacaktır.

Hedef/ davranışlar: Öğrenci dersin sonunda;

1-Doğal lifler içinde en çok kullanılan Pamuk lifinin tarihçesini ve nasıl elde edildiğini öğrenir.(Bilişsel hedef)

2- Pamuk lifinin fiziksel ve kimyasal özelliklerini bilir. (Bilişsel hedef)

3- Pamuk lifini tanıyabilir.(Bilişsel hedef, psikomotor hedef) (Uygulamalı çalışmalar)

4-Tekstil alanında pamuk lifinin kullanım alanını söyleyebilir. (Bilişsel hedef, Duyuşsal hedef)

Süreç: 2 ders saati (40+40 dk)

5 dk Konuya başlamadan önce doğal liflerden bahsedilerek öğrenciye yeni konu olan ‘Pamuk lifi’ ile ilgili güdüleme amaçlı genel sorular sorulur, derse giriş yapılır. (Ön test)

25 dk Konu teorik olarak anlatılır.(Pamuk lifinin tarihçesi, üretimi, özellikleri ve kullanım alanları) Bu esnada öğretmenin hazırlamış olduğu materyalden faydalanarak konun anlaşılması, canlanması ve akılda kalması kolaylaşır.

5 dk tüm konu özetlenir, önemli noktalar tekrarlanır.

5 dk bilgi ölçme amaçlı sorular çözülür. (Ölçme soruları: son test)

2. dersin ilk 5 dk sı uygulama anlatılır

20 dk uygulama faaliyeti yapılır (Uygulama hazırlık aşamaları ve adım adım yapılması)

10 dk yapılan uygulama aşamaları ve sonuçları rapor halde yazılır hocaya teslim edilir.

5 dk laboratuar temizlenir, aletler yerine kaldırılır.

Öğretmenin Hazırlığı

· Öğretmen anlatacağı konuyu önceden öğrencileri ile paylaşarak, konuyla ilgili araştırma yapmalarını ister.

· Uygulama için gerekli malzemeleri bir hafta önceden öğrencilerine söyler.

· Slayt gösterimi için bilgisayar, projeksiyon gibi aletlerin çalışıp çalışmadığını kontrol eder.

· Uygulamadan önce teorik anlatım yaparak pamuk lifi hakkında öğrencileri bilgilendirir.

· Öğrencilere pamuk elyafı numunesi ve pamuktan üretilmiş ürünler getirir.

· Uygulama için laboratuar ortamını kontrol eder.

· Konu ile ilgili ön test ve son testler hazırlar.

· Öğrencilere konunun kolay anlaşılabilmesi materyal tasarlar.

Öğrencinin Hazırlığı

· Öğrenciler konuyla ilgili ön araştırmada bulunarak derse hazırlık yapar.

· Ön araştırma sırasında aklına takılan soruları not alarak, derste hazır bulunur.

· Öğretmenin önceden söylediği uygulama için gerekli malzemeleri eksiksiz getirir.

Güdüleme

· Konuyla ilgili günlük hayattan örnek numuneler gösterilerek öğrencilerin dikkati çekilir. (Örneğin pamuklu kumaştan dikilmiş kıyafet, elbezi, gömlek, atlet, havlu, masa örtüsü)

· Sunulan örneklerin ortak noktaları nedir, kullanırken beklediğimiz özellikler nelerdir, nerelerde kullanırız gibi sorular sorularak motivasyon sağlanır.

· Konuyu sözlü olarak anlatırken, slaytlarla görselliğe önem verilir. Bir yandan da pamuk lifi ve pamuklu ürünler sınıfa dağıtılarak öğrencilerin bunlara dokunması sağlanır. Böylece birkaç duyu organına hitap ederek derse ilgi sağlanır.

· Uygulama yaptırılarak öğrencinin konuyu iyice anlaması ve bilgilerin akılda kalıcı olması sağlanır.

· Dersin konusunun günlük hayatta ve iş hayatında nasıl karşımıza çıkabileceği tartışılır. Öğrencilerin yorum yapması sağlandıktan sonra, yanlışları düzeltilir, ilave bilgiler yapılır ve konunun pekişmesi sağlanır.

Diğer Alanlarla İlişkisi ve nedenleri

Biyoloji : Doğal ve bitkisel bir tohum lifi olan pamuk lifi incelenirken Biyoloji dersiyle ilişkilendirilir. Pamuk lifleri pamuk bitkisinden elde edilir ve bu tekstil lifinin özelliklerini öğrenebilmek için pamuk bitkisini incelemek gerekir. Biyoloji canlıları inceleyen bilim dalı olduğundan, pamuğun incelenmesi için Biyoloji alanına ihtiyaç duyarız.

Kimya : Pamuk lifini tespit etmek için yapılan bazı test ve işlemler Kimya dersi ile ilişkilendirilir. Pamuk lifinin karakteristik özelliklerini tespit etmek için bazı deneyler yaparız ve bu deneyleri yaparken ve yorumlarken Kimya bilgilerine ihtiyaç duyarız.

Tarih: Pamuk lifinin tarihçesini ve gelişimini incelerken tarihi bilgiden yararlanılır. Pamuğun ilk üretimi yüzyıllar öncesine dayanmaktadır ve o zamandan beri kullanılmakta, işlem görmektedir. Bu süreci anlamak ve gelişmeleri öğrenmek için pamuğun tarihçesini incelemek gerekmektedir.

İçerik: Bu ünite pamuk lifinin elde edilmesi, özellikleri ve kullanım alanının öğrenilmesi ile pamuk lifini tanıyabilme testlerinin incelenmesini içermektedir.

ÖN TEST

Adı :

Soyadı :

Sınıfı :

Numarası :

Tarih:

1- Lif nedir?

2- Daha önce pamuk lifi gördünüz mü?

3- Pamuk lifi içeren ürünlere günlük hayattan örnek veriniz?

4- Pamuk lifiyle üretilmiş bir üründen ne gibi özellikler beklersiniz

PAMUK LİFİ

Pamuğun Tarihçesi:

Pamuk tarımının, Türkiye’de, M.Ö. 330 yılına dek geriye giden uzun bir tarihçesi vardır. Ancak, pamuk tarımındaki asıl gelişmeler, 11. yüzyılda, Selçuklu Türkleri döneminde olmuştur. Osmanlı imparatorluğu, 13. ve 14. yüzyılda, pamuk tarımını, Balkanlar, Suriye, Irak ve Mısır’dan başlayarak genişletmiş; Mısır’dan getirilen pamuk tohumları, Ege ve Çukurova Bölgelerinde çiftçilere ücretsiz dağıtılmış, bu konuda üreticilere sağlanan diğer desteklerle birlikte pamuk üretimi özendirilmiş; verilen teşvikler sayesinde pamuk üretiminde önemli gelişmeler kaydedilmiştir. Pamuk tarımında asıl önemli ve büyük gelişmeler, Cumhuriyet döneminde yapılan kurumsal düzenlemeler sonucunda oluşmuştur. Bu dönemde bir taraftan yeni dokuma fabrikaları kurulmuş, diğer taraftan başlıca pamuk üretim bölgelerimizde, Adana, Nazilli ve Antalya’da Pamuk Üretim İstasyonları daha sonra Araştırma Enstitüleri ve Devlet Üretme Çiftlikleri yapılandırılmıştır. Ayrıca, eğitim amacıyla, yabancı ülkelere teknik eleman gönderilmiş, yabancı uzmanlar davet edilmiş; pamuk tohumu üretimi ve pamuk ıslahına yönelik yasal mevzuat oluşturulmuş; böylece, pamuk ıslah ve üretim tekniği üzerinde ciddi ve bilimsel çalışmalara başlanmıştır. Bu ve benzeri özverili çalışmalarla, 1925 yılından günümüze dek, pamuk ekim alanları, verimi ve üretiminde çok büyük oranlarda artışlar sağlanmıştır. (http://www.zmo.org.tr/resimler/ekler/8d437661d952917_ek.pdf , Türk Tarımında pamuğun yeri ve önemi )

Dünyada Pamuk Üretimi:

Dünyada 76 ülkede, 32 milyon hektar alanda, 19 milyon ton üretimi yapılmakta olan pamuk, dünya genelinde en değerli tarımsal ürünlerden biri olma özelliğine sahip bulunmaktadır. Dünya pamuk üretiminin % 77'si 6 ülke tarafından yapılırken, geri kalan % 23'lük kısım ise 70 ülke tarafından gerçekleştirilmektedir. Amerika kıtasındaki üretim sıralamasında ABD, ülkenin güneyindeki elverişli iklim nedeniyle ilk sırayı alırken, yine bu kıtada Meksika ve Brezilya diğer önemli üretim bölgeleri olarak göze çarpmaktadır. Dünyanın diğer büyük pamuk üretici ülkeleri Asya’da toplanmıştır. Bu ülkeler eski üretim bölgeleri olarak Çin, Hindistan ve Pakistan'dır. Bu ülkelerin üretim miktarları dünya üretiminin yaklaşık %43.9' unu teşkil etmektedir. Bazı Akdeniz ülkelerinde yapılan iklime alıştırma çalışmalarına rağmen Avrupa'daki pamuk üretim miktarı düşüktür. Avrupa'daki pamuk üretimi az olmakla beraber tüketim ve ticareti oldukça yoğundur. AT üyelerinden sadece Yunanistan ve İspanya kayda değer oranda pamuk üreten ülkelerdir. Diğer ülkeler ise genelde ithalatçı konumunda bulunmaktadır. Son yılların en önemli olayı ise Avrupa'da bu sanayi kolunun nispeten gerileme göstermesidir. Afrika'da pamuk ekiminin gelişmesi sömürgeciliğe ve Batı ülkeleri ekonomisine bağlı olarak gelişmiştir. İngiltere Doğu Afrika'da, Fransa ise Kuzey Afrika ve Sudan'da denemeler yapmış fakat üretim yeterli seviyeye ulaşamamıştır. Bu bölgede Mısır üretimde ilk sırayı almakta ve iyi kalitede pamuk yetiştirmektedir. 1994-1995 üretim döneminde ülkelerin üretim durumu incelendiğinde en fazla üretimi 4.500.000 ton ile Çin gerçekleştirmiştir. En fazla üretim yapan ülkeler sıralamasında Çin'den sonra 4.080.000 tonla ABD, 2.261.000 tonla Hindistan, 1.581.000 tonla Pakistan, 1.326.000 tonla Özbekistan gelmektedir. Aynı dönemde ülkemizin üretimi ise 602.000 tondan 628.000 tona yükselmiştir. (http://img.eba.gov.tr/ekitap_ftp/kulturkitaplari/0/kulturkitabi/ito/kulturkitaplari_0_kulturkitabi_ito_turktarimindapamugunyeriveonemi_lpRt7.pdf)

Günümüzde, Türkiye, pamuk ekim alanı yönünden Dünya’da yedinci; birim alandan elde edilen lif pamuk verimi yönünden dördüncü; pamuk üretim miktarı yönünden altıncı; pamuk tüketimi yönünden altıncı; pamuk ithalat yönünden dördüncü ülke konumundadır

(https://polen.itu.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11527/2662/11235.pdf?sequence=1)

PAMUĞUN ELDE EDİLMESİ

Pamuk Üretimi:

İlkbaharda (Nisan ayında) ekilen pamuk tohumu Ağustos ve Eylül aylarında pamuk olarak hasadı yapılır. Pamuk bir yıllık bitkidir.

Resim 1: Pamuk bitkisinde pamuk, çiçek ve tohum zarfı (pamuk elması)

Ekilen pamuk tohumdan, üretim şartlarına göre boyu 1–1,5 m arası bir bitki elde edilir (Resim 1). Tohumun ekilmesinden 80-100 gün arasında, bitki en yüksek boyuna eriştiğinde açık sarıdan açık pembeye giden renklerde çiçek açar(Resim 2).

Resim 2: Pamuğun çiçeği

Bu çiçekler kuruyup döküldüğünde küçük koyu yeşil piramit şeklinde ve ceviz büyüklüğünde bir tohum zarfı oluşur. (Resim 3) Bunun içinde 4-20 kadar tohum (çiğit) bulunur. (Resim 4)

Resim 3: Çiçek ve koza

Koza adı verilen bu tohum zarfının, olgunluğa erişme süresi içinde, tohumlar üzerinde uzun ve ince lifler oluşur. Her bir tohum üzerinde 10.000–20.000 kadar lif vardır 10 gün sonrada bu tohumlar üzerindeki uzun liflerin yanında kısa tüyler meydana gelir. Bunlara “pamuk linteri “ adı verilir. Çiçekten sonra kozanın olgunlaşması 45-50 gün sürer. Olgunlaşma sırasında lif, çekirdeğe bağlı ince bir kabuk veya boş bir tüp gibidir. Primer duvar denilen bu kısım doğal yağlardan yapılmıştır.

Resim 4: Kozanın içindeki tohumlar

Lifler kapalı kozanın içinde sıkışık halde olgunlaşırken kıvrımlarını da kazanmaya başlar. Koza içindeki liflerin uzaması ile koza hacmi yetersiz kalır, koza çatlar ve açılır. Pamuk tohumları üzeri elyaf kaplı olduğu halde açığa çıkar. Lifler, sıcak havanın etkisiyle su kaybeder ve birbirine yapışmış olan lifler kabararak kozanın açılmasını sağlar (Resim5).

Resim 5: Açılmış haldeki pamuk kozası

Pamuğun Hasadı

Pamuk bitkisi ağustos ve ekim ayları arasında elle veya makineler ile toplanır (Resim 6).

Resim 6: Pamuğun elle veya makine ile toplanması

Pamuk Lifinin Eldesi

Pamuk tohumlarına çiğit denir. Çiğitli pamuğa kütlü pamuk denir. Tekstil endüstrisinde pamuk, çekirdeği ile beraber kullanılmaz.

Lifler, çekirdeğinden çırçır makinesi ile ayrıştırılır (Resim 7).Çekirdeğinden ayrılmış pamuğa mahlıç denir. İki çeşit çırçır makinesi vardır:

· Silindirli (Merdaneli) çırçır makinesi(Rollergin),

· Testereli çırçır makinesi(Sawgin),

Testereli çırçır makinesiyle elde edilen pamuklar, silindirli çırçır makinesine göre daha randımanlı ve temizdir.

Resim 7: Pamuk çırçır makineleri

Çırçırlanan pamuklar preslenip balyalar haline getirilerek iplik fabrikalarına yollanır(Resim 8). Balya ağırlıkları Türkiye için 200–300 kg arasında değişir.

Resim 8: Çırçırlanmış pamuğun balyalanması

Geriye kalan tohumların üzerindeki linterler (tohum üzerindeki küçük kısa tüycükler) ayrılarak, yapay ipek yapımında kullanılır.

Pamuk tohumları yağ bakımından da çok zengindir (Resim 9). Pamuk yağı üretilerek yağı alınmış tohumlar, hayvan yemi olarak kullanılır.

Resim 9: Hayvan yemi olacak pamuk çekirdekleri ve elde edilen yağ

Pamuk Lifinin Fiziksel Yapısı:

Tohumun etrafındaki epidermis hücresinin uzamasından primer duvar oluşur. Lif olgunlaşma devresinde 20 günde primer duvar içine selülozdan sekonder duvar örülür.

Pamuk lifinin içi protoplazma sıvısı ile dolu ince duvarlı bir bitki hücresidir. Hücrenin en dışında kütikül tabaka onun altında primer ve sekonder yapılar bulunur (Resim 10).

Resim 10: Pamuk lifinin fiziksel görünüşü ve kısımları

Sekonder yapı üç bölümden oluşur. Bunlar merkeze doğru sırasıyla, iki fibril yapı ve merkezde de lümen denilen, içi protoplazma sıvısı ile dolu olan kanalı çevreleyen yapıdır.

Bitki olgunlaşıp, kozalar açıldığında protoplazma sıvısı kurur. Bu kuruma sırasında hücrenin enine kesiti fasulye şeklini alıp bir tarafı çökmüş yapı oluşur(Resim 11).

Resim 11: Pamuk lifinin olgunlaşma süreci

Lifin enine kesitine mikroskopta baktığımızda, uçlara doğru daralan, bükülmüş şerit gibi olduğu görülür. Üretim sırasında gelişemeyen pamuğun liflerindeki sekonder yapı tam gelişemez. Bu tür pamuklara ölü pamuk denir.

Pamuk Lifinin Fiziksel Özellikleri:

· Pamuk lifi kremimsi beyaz renktedir.

· Pamuk lifinin boyu 1cm’den 7,5cm’ye kadar değişir.

· Çapı ise 6–25µ’dir. Lif inceliği; lifin uzunluğu ile doğru orantılıdır. Uzunluğu arttıkça inceliği de artar.

· Yoğunluğu 1,50–1,55 arasındadır.

· Standart şartlarda (20°C sıcaklıklarda ve %65 reaktif nemde) %8,5 nem absorplar. Pamuk kolaylıkla havadan nem absorplar. Buna rağmen elle tutulduğunda kuru hissedilebilir. Ticari nem miktarı %8,5’tir.

· %100 reaktif nemde, pamuklu materyal %25–27 su absorplar.

· Lifin ortalama uzama miktarı ortalama %7’dir.

· Elastik özellikleri yoktur. % 2’lik elastik uzamadan sonra geri dönme %74, %5’lik uzamadan sonra ise %45’tir. Bu nedenle çok buruşur.

· Bütün selülozik materyallerde görülen ıslandığında boyca ve ence kısalma, pamuklu materyalde de gözlenir. Bu kısalma pamuk elyafında meydana gelen şişmeden dolayıdır.

· Orta mukavemetli bir liftir. Bütün selülozik liflerde olduğu gibi, pamukta da ıslandığı zaman dayanıklılığında artma görülür. Dayanıklılık artması %30 civarındadır. Pamuklu materyaller ıslandığı zaman ağırlığının %70‟i kadar su çeker.

· Doğal bir matlığa sahiptir. Merserizasyon (gergin bir şekilde sudkostik çözelti içerisinden geçirme) işlemi ile parlak hale getirilir.

· Sürtünme sağlamlığı fazla, sıcak tutma özelliği çok azdır.

· Isı iletkenliği ve emiciliği iyidir.

Pamuk Lifinin Kimyasal Yapısı:

Pamuk lifinin kimyasal yapısı yetişme koşullarına göre değişiklik gösterir. Kimyasal yapısında;

· Selüloz,

· Hemiselüloz ve pektin,

· Protein ve renkli madde,

· Anorganik maddeler,

· Vaks ve yağlar, bulunur.

Pamuk Lifinin Kimyasal Özellikleri:

Pamuk lifi %100’e yakın oranda selüloz içerdiğinden selülozun tüm kimyasal özelliklerini gösterir:

· Derişik ve kuvvetli asitlerle sıcakta ve soğukta bozunur.

· Derişik sülfürik asitte tamamen çözünür. Seyreltikbazlar ise pamuğa çok az etki eder.

· 150°C‟nin üstündeki sıcaklıklarda bozunmaya başlar, 170°C de kısa zamanda kavrulur.

· Yükseltgen ağartıcılarla uzun süre temas halinde kalırsa oksiselüloz oluşumu ile bozulur.

· Güneş ışığındaki UV ışınları, hava oksijeni, nem ve kirli hava koşulları altında kalan pamukta polimer bozulur. Doğrudan güneş ışığı özellikle sıcak ve çok nemli havada, pamuklu materyali etkileyerek, dayanıklılığını azaltır.

· Böcek, küf, çürüme ve güvelere karşı dayanımı zayıftır.

Pamuğun yanmaya karşı davranışları şu şekildedir:

· Alev yaklaştığında kaçmaz, erimez, hemen alev alır.

· Erimeden yanmaya devam eder.

· Kokusu yanık kağıt veya odun gibi kokar.

· Külü grimsi-sarımsı renkte, ince ve yumuşaktır. Elde çabuk dağılır.

Pamuk Lifinin Kullanım Alanları :

Pamuk lifinden elde edilen ürünler günlük yaşantımızda çok kullanılmaktadır. Sıvıları emme özelliğinin yüksek olması nedeni ile iç giyimde, bebek çamaşırları, t-shirt, swith-shirt, ceket, yelek, gömlek, elbise, eldiven, bluz, pantolon..vs. (Resim 12) Ev tekstilinde; perdelik, döşemelik, havlu, bornoz, süs eşyaları, masa-sehpa örtüleri, yatak takımı, pikelerde olduğu gibi, tıbbi ve endüstriyel amaçlı olarak da geniş kullanım alanlarına sahiptir. Örneğin; sargı bezi, bandaj, gazlı bez, pamuk vb.

(http://hbogm.meb.gov.tr/modulerprogramlar/kursprogramlari/giyim/moduller/tekstil_lifleri.pdf, Megep, Tekstil Teknolojileri, Bitkisel Lifler )

Resim 12: Pamuk lifinden yapılmış giysi

SON TEST(ÖLÇME SORULARI)

Adı :

Soyadı :

Sınıfı :

Numarası :

Tarih:

1) Hangisi pamuk lifi için söylenemez? (10 puan)

a) Sıcak iklimde ve fazla yağışlı olmayan yerlerde yetişir.

b) Lif inceliği; lifin uzunluğu ile doğru orantılıdır.

c) Buruşma özelliği çok azdır.

d) Sıcak tutma özelliği çok azdır.

2) Boşlukları doldurunuz.(40 puan)

· Pamuk ıslandığı zaman dayanıklılığında ___________ görülür.

· Pamuk lifleri çekirdeğinden __________ ile ayrıştırılır.

· Pamuk lifinin uzunluğu arttıkça, inceliği ___________ .

· ___________ çırçır makinesiyle elde edilen pamuklar, ___________ çırçır makinesine göre daha randımanlı ve temizdir.

3) Pamuğun Türkiye’deki gelişimini kısaca anlatınız. (Asıl önemli ve büyük gelişmelerden bahsediniz)(25 puan)

4) Pamuk lifinin kullanım alanları nelerdir? (25 puan)

UYGULAMA

· Yakma testi uygulaması için gerekli olan malzeme ve araç gereçleri hazırlanır.

· Bir tutam numune elyaf yakma testi için alınır, aleve tutulur ve yanması sağlanır.

· Numunenin önce ısıya karşı tepkisi ve yanma davranışı gözlemlenir.

· Alev alan numuneyi deney kabına bırakılarak; numuneden çıkan duman rengini gözlemlenir.

· Numuneden çıkan yanık kokusu kontrol edilir.

· Alev söndükten sonraki kalan kalıntı gözlemlenir ve elle kontrol edilir.

· Sonuçlar diğer öğrencilerle karşılaştırılır ve tartışılır.

UYGULAMA AŞAMALARI

1- Yakma testi uygulaması için gerekli olan malzeme ve araç gereçleri hazırlanır. ( Pamuk lifi, kibrit (çakmak), deney kabı, pens (maşa)

2- Bir tutam numune yakma testi için maşa ile tutularak alınır.

3- Ateş yakılır.

4- Numune elyaf aleve yavaşça yaklaştırılır ve yanması sağlanır.

5- Numunenin önce ısıya karşı tepkisi gözlemlenir.

6- Elyafın yanma davranışı gözlemlenir.

7- Alev alan numune deney kabına bırakılır.

8- Numuneden çıkan duman rengi gözlemlenir, yanık kokusu kontrol edilir.

Alev söndükten sonra geriye kalan elyafın bıraktığı kalıntı gözlemlenir.

9- Kalıntının durumu elle ovalanarak kontrol edilir.

10- Uygulama sayesinde pamuk lifinin ateşe karşı verdiği ilk tepki, uzun süre ateşle etkileşiminde yanma davranışı, çıkardığı koku ve duman rengi, geride bıraktığı kalıntı gözlemlenmiş olur. Uygulama her öğrenci tarafından ayrı ayrı ve adım adım yapılır. Her adımda karşılaşılan olaylar, gözlemlenen durumlar ve elde sonuçlar not alınır. Bu bilgiler kısa bir rapor halinde yazılarak öğretmene teslim edilir.

Kullanılan materyal ve araçlar: Dersin teorik kısmı sınıf ortamında slaytlarla anlatılır. Ders materyali olarak T.C. MEB’nın Mesleki ve Teknik Eğitim Programları ve Öğretim materyallerinden yararlanılır. Öğretmen ders materyaline ek olarak hazırladığı materyali ve günlük hayatta kullanılan pamuklu ürünler, pamuk lifi- elyafı ve ipliği getirir.

Uygulama için laboratuara geçilir. Uygulama için gerekli malzemeler:

· Aydınlık bir laboratuvar ortamı,

· Önlük

· Pamuk elyafı,

· Kibrit (çakmak),

· Deney kabı,

· Pens (maşa)

Materyal Tasarım:

Bu derste Tekstil Lifleri konusuna giriş yapılır. Daha sonra ilk olarak Pamuk lifi bu derste detaylı işlenir. Diğer derslerde de sırasıyla tekstil de kullanılan Lifler anlatılır. Genel olarak tüm Liflerden birer parça numune hazırlanarak üstlerine isimleri yazılır. Ünitenin tamamı boyunca kullanılabilecek olan bu tablo sınıfın görünen bir yerine asılır.

Resim: Lif numunelerinin düzenlenmesi

Bir yandan da direk bu dersin konusu olan Pamuk lifi fotoğrafı ve pamuk lifinin nasıl bir lif olduğunu açıklayan bir ifade ile ayrıca hazırlanır. Böylece bu iki tablo ile Pamuk’un hem lif hali, hem önemli bilgileri ve fotoğrafı somutlaştırılmış olur.

Resim: Pamuk lifi ve özellikleri

Ayrıca Pamuk lifinin kullanım alanı bulduğu ürünleri sınıfa getiren öğretmen hepsini tek tek sınıfta gezdirir ve her öğrencinin bu ürünlere dokunmasını ve yakından görmesini sağlar. Bu ürünlerin bir arada olduğu bir fotoğrafı da kullanım alanı başlığı ile fotoğraflayarak asar.

Resim: Pamuğun kullanım alanları

Böylece 3 materyal ile Pamuk lifinin tekstil lifleri içindeki yeri, özellikleri ve kullanım alanları vurgulanmış ve ayırt edilmiş olur.

Yöntem: Anlatım yolu ile teorik kısım öğrenciye anlatılarak bilgi aktarımı sağlanır. Teorik kısım anlatılırken slaytlarla desteklenerek öğrencilerin konuyu daha iyi anlamaları sağlanır. Bu esnada soru cevap yöntemiyle öğrencilerin sık sık ilgisi çekilir, dersten kopması engellenir. Ayrıca teorik kısmın kolay anlaşılabilmesi için öğretmen önceden tasarlayıp hazırladığı materyali sınıfa getirir ve onun üzerinden anlatır. Bir yandan da sınıfa getirdiği pamuk elyafı numunesi ve pamuktan üretilmiş ürünleri öğrencilere gösterir. Bu ürünleri sınıfa dağıtarak elden ele gezdirerek herkesin görmesini ve dokunmasını sağlar.

Teorik kısım anlatıldıktan sonra son test yapılır. Daha sonra uygulamalı çalışmaya geçilir. Uygulamalı çalışma ile pamuk lifini tanıma testi gerçekleştirilir.

Uygulamalı çalışmalarda temizlik ve güvenlik konusunda öğrenciler uyarılır. Uygulama sonunda öğrenciler verilerini diğer öğrencilerle tartışır. İlk önce öğrencinin doğru sonuçlara kendisinin varması için öğretmen rehberlik eder, daha sonra sonuçlar tartışılır ve yanlışlar düzeltilir. Öğrenci kontrol listesini doldurur. Yaptığı çalışmayı raporlayarak öğretmene teslim eder.

Temizlik : Uygulama öncesi ve sonrası temizlik kurallarına uyulur.

· Uygulamaya başlamadan önce iş önlüğü giyilir.

· Araç, gereç ve çevrenin temizliği yapılarak lif uçuntularının iyice giderilmesi sağlanır ve çalışma ortamı uygun hale getirilir.

· Çalışma bittikten sonra kullanılan araç ve gereçler temizlenerek, daha sonraki çalışmalarda kullanılmak üzere kaldırılır.

· Oluşan çöp ve atıklar atılarak çalışma ortamı temiz ve düzenli bir biçimde bırakılır.

Güvenlik :

· Uygulama için çalışma masası aydınlık bir ortamda iş güvenliğine dikkat edilerek düzenlenmelidir.

· Test sırasında kullanılacak araç- gereç ve diğer malzemeleri uygun, doğru ve düzenli kullanılmalıdır. Örneğin:

- Elyaf numunesi pensle (maşa) ile dikkatlice tutulmalıdır

- Ateşle işlem yaparken kurallara uyulmalıdır.

· Uygulama sonunda ortam kontrol edilmeli ve güvenli bir şekilde terk edilmelidir.

Değerlendirme: Teorik kısım anlatıldıktan sonra son test (ölçme soruları) yapılarak bilgi değerlendirmesi yapılır. Öğrenilmesi hedeflenen bilgilerin düzeyi puanlanarak ölçülür.

Öğrencinin ‘Pamuk lifini tanıyabilme’ testini tekniğe uygun bir şekilde yapıp yapmadığını değerlendirebilmek için ise uygulama sonunda öğrencilere kontrol listesi dağıtılır. Bu listeyi doldurmaları istenir ve böylece uygulama amacına uygun yapılmış mı ölçülür. Uygun olmayan öğrencilerin öğrenme faaliyetini tekrar gözden geçirmeleri istenir. Yapılan çalışmalar(uygulama adımları ve gözlemleri) kartela kağıtlarına adım adım yazılarak öğretmene teslim edilir. Öğretmene teslim edilen bu raporlar, diğer değerlendirme kriterleriyle ile birlikte puanlanır

Değerlendirme Kriterleri

Uygulama verilerini adım adım yazma: 35 puan

Gözlemleme: 20 puan

Kurallara uyma (iş güvenliği, temizlik vs): 15 puan

Doğru sonuçlara varma: 20 puan

Düzenli ve zamanında teslim etme : 10 puan