İNTERNETE DAYALI UZAKTAN EĞİTİM

1.Giriş

Uzaktan eğitim, öğrenci ve öğretim elemanlarının farklı coğrafi mekanlarda olduğu, ders malzemesi aktarımı ve etkileşimin teknolojiden faydalanarak gerçekleştirildiği eğitim biçimidir (EMK,1999). Uzaktan eğitimde kullanılan teknolojiler yazılı metin, ses, video ve veri olarak dört gruba ayrılabilir (More, Thompson 1990). Bu teknolojilerden faydalanılarak dersler senkron (eşzamanlı) veya asenkron (eşzamanlı olmayan) şeklinde düzenlenebilir.

Günümüzde uzaktan eğitim, zaman, fiziksel kısıtlamalar ve maliyet gibi konularda geleneksel eğitime olan üstünlüğünden dolayı lisans ve yüksek lisans düzeyinde üniversitelerde, özel eğitim kurumlarında (dershaneler), firmaların hizmet içi eğitimlerinde tercih edilen bir yöntem olmaktadır.

2. Uzaktan Eğitimde Ders Materyallerinin SunulmasıSunulacak materyal ve sahip olunan teknolojiye bağlı olarak ders sunumu, 2 kategoriye ayrılmıştır: Etkileşimsiz SunumEtkileşimli SunumSenkron SunumAsenkron Sunum

2.1 Etkileşimsiz Sunum

Bu yöntemde eğitici ile öğrenci arasında bir etkileşim yoktur. Eğitmen tarafından hazırlanan ders materyalleri optik veya manyetik kayıt ortamları ( CD-ROM, ses kaseti, Video kaset) ve banttan TV yayınları (Açık Öğretim Lisesi yayınları) kullanılarak aktarılmaktadır.

2.2 Etkileşimli Sunum

Yapılan araştırma sonuçlarına göre en iyi eğitimin eğitmen ve öğrencilerin aynı ortamda bulunduğu ( yüz yüze eğitim) ve eğitimin multi-medya araçları ile desteklendiği eğitim olduğunu ortaya koymuştur. Uzaktan eğitimde etkileşim, sağlanma şekline göre 2 başlıkta incelenebilir:

2.2.1 Senkron Sunum

Senkron sunumlu uzaktan eğitim modelinde ders müddeti boyunca eğitmen ile öğrenci sürekli etkileşim içindedir. Bu etkileşim görsel ( video konferans, bilgisayarlı konferans) ve sesli konferans şeklinde olabilir. Her an konu ile ilgili soru sorma, tartışma, sözlü anlatım söz konusu olmaktadır.

2.2.2 Asenkron Sunum

Asenkron sunumlu uzaktan eğitim modelinde eğitmenler ile öğrenciler yüz yüze gelmemektedir. Ders materyallerine öğrenci istediği zaman ulaşabilmektedir. Bu yöntemde en güncel olan web tabanlı sunumdur. Etkileşim, elektronik posta, IRC/ICQ gibi chat programları, interaktif simülasyon programları ve tartışma grupları ile sağlanmaktadır.

Ölçme değerlendirme işlemleri ise güvenlik problemleri nedeniyle genellikle yüz yüze yapılmaktadır. Ödevler, proje çalışmaları gibi uygulamalar ise asenkron olarak web üzerinden gerçekleştirilebilmektedir.

3. INTERNET

Internet dünya geneline yayılmış, birbirleri ile bağlantılı bilgisayarlardan oluşan bir ağdır. Internet ağının çekirdeğinde yüksek hızlı bağlantılarla birbirlerine bağlanmış, sürekli çalışır durumda bulunan bilgisayarlar bulunmaktadır. Kişisel bilgisayarlarımız, Internet Servis Sağlayıcılar aracılığı ile Internete bağlanmaktadır. Internet üzerinden verilen hizmetlerin bazıları, World Wide Web, E-Posta, haber sunucuları, FTP sunucuları, IRC (Internet Relay Chat ), sesli / görüntülü iletişim servisleridir.

4. INTERNETE DAYALI UZAKTAN EĞİTİM

Dünyadaki bilimsel çalışmalar, teknolojik gelişmeler ve ekonomilerin bilgi tabanlı ekonomilere doğru kayması hayat boyu eğitim ve sürekli eğitim kavramlarını ortaya koymuştur. Teknolojinin büyük bir hızla geliştiği, bilgi yelpazesinin genişlediği bir ortamda eğitimin sürekli olması ve bilginin kullanıma hazır hale gelmesi gerekmektedir.

Eğitim kurumlarında gittikçe artan öğrenci kapasitesi, kampus, sınıf maliyetleri, eğitimde yeni teknolojilerin kullanılması isteği, eğitim zamanlarının kişilerin kendi durumlarına uygun ve kendi istekleri doğrultusunda olması talepleri, eğitimin geniş kitlelere ulaştırılması isteği, dersleri uzmanlarından alma istekleri, özel ve kamu kuruluşlarının personelini sürekli eğitme ve eğitim maliyetleri düşürme isteği insanları yeni eğitim modelleri arayışına sürüklemektedir.

Teknolojik gelişmeler sayesinde oluşturulan WWW ve web tarayıcıları Interneti daha kullanışlı bir platform haline getirmiştir. Web sayfalarına yazı, grafik, ses ve video eklenmesi kullanıcılara sunulacak bilgi çeşidini ve bilgi sunma imkanlarını arttırmıştır. Bugün bu teknolojiden faydalanan pek çok kurum, kuruluş, organizasyon kendi “Home Page” lerini hazırlayarak insanlarla iletişim kurabilmekte ve bilgilerini aktarabilmektedir.

4.1 Internete Dayalı Uzaktan Eğitimin Avantajları

Internete dayalı eğitim için teknolojik alt yapının ülkemizde mevcut olması, eğitim için yer ve zaman engelini ortadan kaldırması (asenkron), geniş kitlelere ulaşabilme imkanı vermesi, kurum intranetleri üzerinden yapılan eğitimde maliyet bakımından tasarruf sağlaması, verilerin sürekli ve hızlı biçimde güncellenmesine imkan tanıması gibi sebepler Internete dayalı eğitimi cazip hale getirmektedir.

Intrenete dayalı eğitimin klasik eğitime göre en önemli farkı aktif öğrenme kavramıdır. Aktif öğrenmede, öğrencilere eğitimlerini şekillendirme insiyatifi verilir. Bu eğitim modelinde öğretim elemanı, bilgi ve tecrübeleri ile öğrencilere yardımcı olur ve onlara yol gösterir. Öğrenciler ise ders saatlerini, çalışma koşullarını, sürelerini anlama hızlarına ve kapasitelerine göre kendileri belirler (Yarman,2000).

Eğitimin en temel öğesi anlatımdır. Internete dayalı uzaktan eğitimde, anlatımda eğitmeni bilgisayar ile değiştirmek imkansızdır. Yapay zeka alanındaki gelişmelere bağlı olarak bu durum gelecekte değişebilir.

4.2 Internete Dayalı Uzaktan Eğitimde Etkileşim

Internete dayalı uzaktan eğitimde eğitmen ile öğrenci arasındaki etkileşim, sanal sohbet ortamları ve sanal tartışma grupları ile sağlanır. Sanal tartışma grupları tüm öğrencilerin ve eğitmenin katıldığı bir ortamdır. Herhangi bir problemi olan kişi mesaj panosuna bunu yazar. Eğitmen veya diğer öğrenciler bu probleme ilişkin mesajları panoya gönderir. Mesaj panosuna ancak bu gruba üye olan kimseler şifre ve kullanıcı adı ile ulaşabilir. Bu etkileşim yöntemi asenkron bir etkileşimdir.

IRC veya ICQ gibi programlar kullanarak sohbet ortamları oluşturulabilir. Önceden belirlenen bir saatte öğrenciler ve eğitmen bu programlardan birisi ile iletişim kurarlar. Bu etkileşim yöntemi senkrondur.

Eğitmen ile öğrenci arasındaki diğer bir etkileşim yöntemi ise eğitmenlere e-posta yoluyla ulaşmaktır.

4.3 Internete Dayalı Uzaktan Eğitimin Kullanıldığı Alanlar

Internete dayalı uzaktan eğitim kamu veya özel kurumların hizmet içi seminerlerinde, K-12 olarak adlandırılan ilk ve orta dereceli okullarda yardımcı ders materyali olarak kullanılır. Yüksek öğretimde lisans düzeyinde yer alan bazı dersler ile lisans üstü programlarda ve bazı sertifika programlarında eğitim amaçlı olarak kullanılmaktadır. Uzaktan eğitim verilen dersler genellikle teorik derslerden seçilmektedir. Animasyon, ses, video, interaktif yazılım uygulamaları (Java, Flash) genellikle laboratuar dersleri için tercih edilmektedir. Laboratuar malzemelerinin doğrudan kullanılıp el yeteneğinin kazanılması uzaktan eğitimde mümkün olmamaktadır. 4.4 Internete Dayalı Uzaktan Eğitimin Dezavantajları

Internete dayalı uzaktan eğitimde öğrenci ve eğitmen arasındaki senkron etkileşimin tam olarak sağlanamaması en büyük dezavantajlardan birisidir. Yazılı materyallerin bilgisayar ortamına aktarılmasındaki sorunlar, bazı yazılımları tüm browserların desteklememesi, yazılı materyallere her türlü ortamdan erişilememesi, eğitmenlerin ders sayfası hazırlama konusundaki sıkıntıları ve ölçme-değerlendirme sınavlarındaki güvenlik problemleri nedeniyle sınavların yüz-yüze yapılıyor olması bu eğitim yönteminin dezavantajları olarak karşımıza çıkmaktadır.

Tüm avantaj ve dezavantajlarına karşın gelişen teknoloji ve yazımlara bağlı olarak gelecekte Internete dayalı uzaktan eğitimin, eğitim sistemleri arasında büyük bir uygulama alanı bulacağı görülmektedir.

5. Ders Sayfası Hazırlamakta Kullanılan Materyaller

Web sayfaları hazırlamak için kullanılan yazılım araçları arasında Dreamweaver, Frontpage, Composer yer almaktadır. Sayfalar doğrudan HTML kodları yazılarak da oluşturulabilir. Bunun yanında resimler oluşturmak için Photoshop, Corel Draw gibi programlar, interaktif uygulamalar ve animasyonlar geliştirmek için Java, Flash, Java script kullanılabilir.

5.1 Flash

Macromedia firması 1997 yılında World Wide Web için grafiksel içerik oluşturan bir araç olarak Flash programını sunmuştur. Flash, grafikler oluşturmak, bu grafikleri hareketlendirmek, grafikleri tarayıcıda ve web sayfası olarak gösterebilmek için gereken araçları bir arada bulunduracak şekilde geliştirilmiştir.

Flash ile vektörel grafikler hazırlanabilir. Internet üzerinden gelecek vektörel grafiklerin ve bitmap grafiklerin veri yapıları birbirine benzerdir. Bitmap grafikler daha büyüktür ve daha az esnektir.

Vektör grafikler ise daha az yer kaplar ve ölçeklenebilir. Bitmap komutları, grafikleri küçük noktalar haline parçalarken vektör komutları, grafiği bir dizi çizgi ve yay olarak tanımlar. Bitmap grafikler büyütüldüğünde görüntüde bozulmalar meydana gelir. Vektör grafikler ise bozulma olmadan büyütülebilir. Flash’ın sahip olduğu akışkanlık özelliği sayesinde, vektörel bilgiler aynı anda hep yüklenip hem de yüklenilen kısımlar gösterilebilir. 5.2 JAVA

JAVA, 1990’ların başında elektrikli ev aletlerinin birbiri ile haberleştirilmesi projesi kapsamında geliştirilmiştir. Bu alanda arzu edilen gelişmeler sağlanamadığı için dinamik web sayfaları hazırlamak üzere yeniden yapılandırılmıştır.

Java, ses, grafik, görüntü işleme, haberleşme ve ticari amaçlar için geliştirilmiş bir programlama dilidir. Dil komut yapısı C++ diline benzerdir. Java hataları bildiren yapısı ve bilgisayarın bütün fonksiyonlarına ulaşabilen kütüphaneleri nedeniyle tercih edilen bir programlama dilidir.

JAVA nesne kökenli bir dildir (object oriented). JAVA, çok kullanımlı (multi-tasking) ve paralel kullanımlı (multi-threading) bir dildir . Çok kullanımlılık özelliği ile aynı anda birden fazla işlem yapılabilir. Paralel kullanımlılık özelliği ile aynı anda birden fazla programın hafızayı kullanmasını sağlar.

Javada yazılan bir program Unix, Win95 veya Win2000 gibi değişik işletim sistemlerine sahip makinalarda hiç değiştirilmeden kullanılabilir. HTML ve Java birlikte kullanılarak java programlarını www sayfalarında göstermek mümkündür. HTML ile JAVA arasındaki ilişki applet komutu ile sağlanır.

JAVA programları, Win95 ve WinNt ‘de notepad, dosedit, Unix ‘te Vi gibi programlar kullanılarak yazılabilir. Programdaki hatalar derleme esnasında liste halinde verilir. JAVA programları dos, unix ortamları ve pencere (applet) ortamları için oluşturulabilir. Programlar applet olarak gerçekleştirilmiş ise dosya browser’lar yardımıyla görüntülenebilir.

6. Elektroteknik Laboratuarı Uygulaması

Bu çalışmada Selçuk Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümünde 1. Yarıyılda okutulan Elektroteknik Laboratuarı dersi için uzaktan eğitim ders sayfası hazırlanmıştır. Elektroteknik laboratuar deneyleri laboratuarlarda öğrenciler tarafından uygulamalı olarak gerçekleştirilmektedir. Bu sayede öğrenci hem kullanılan cihazları tanımakta hem de ölçme yöntemlerini öğrenmektedir. Dersin uzaktan eğitim kapsamında verilmesi ise öğrencilerin hem ders notlarına ulaşmasını kolaylaştırmakta hem de simülasyon programları yardımıyla deneyin tekrarını yapma imkanını sağlamaktadır. Simülasyon programları vasıtasıyla deney sonuçlarına görsel olarak ulaşılabilmekte bu sayede sonuçlarla ilgili yorumlar geliştirilebilmektedir. Böylece öğrenci hem uygulamalı hem de görsel olarak bilgi ve becerilerini arttırmaktadır.

Ders sayfalarında bulunan bölümler YÖK’ün yayınladığı uzaktan eğitim yönetmeliği ve hazırlanan diğer ders sayfaları göz önüne alınarak gerçekleştirilmiştir:

Giriş Sayfası

Dersi kısaca tanıtan ve ders sayfalarında bulunan materyalleri gösteren bölümdür. Giriş sayfasından dersin amacını, ders planını, kaynakları, ders ve dersi veren öğretim elemanı ile ilgili bilgileri, öğrencileri, ders notlarını ve erişim uygulamalarını görmek mümkündür.

Şekil 1 Giriş Sayfası

Amaçlar

Amaçlar bölümünde dersin amacı, öğrencilere kazandıracağı bilgiler ve deneylerin amaçları anlatılmıştır. Sol tarafta yer alan tablo yardımıyla sayfa içinden de diğer sayfalara erişmek mümkündür.

Şekil 2 Amaçlar Sayfası

Bilgiler

Bu bölümde dersin kodu, kredisi dersi veren öğretim elemanları, dersin Web sayfasının adresi, ders saatleri ve sınav ile raporların puanlama sistemi hakkında bilgi yer almaktadır.

Şekil 3 Bilgiler Sayfası

Ders Planı

Ders planı bölümünde hangi tarihlerde hangi deneylerin yapılacağı belirtilmiştir. Ayrıca ara sınavların ve final sınavlarının tarihleri gösterilmiştir. Deneyler bölümünde yapılış tarihleri dışında aynı bilgiler yer almaktadır. Deneylere verilen linkler yardımıyla hem ders planı hem de deneyler sayfasından ders notlarının içeriklerine ulaşmak mümkündür.

Şekil 4 Ders Planı SayfasıÖğrenciler

Öğrenciler bölümünde hangi öğrencinin hangi tarihte ve grupta deney yapacağı gösterilmektedir. Bu sayede bir öğrenci tüm yarıyıl boyunca hangi tarihlerde deney yapacağını bilmektedir.

Şekil 5 Öğrenciler Sayfası

Duyurular

Duyurular bölümünde ders tarihleri ile ilgili değişiklikler, sınav ve rapor sonuçları, sınav sorularının ve deneyde verilen çalışma sorularının cevapları, ders ile ilgili aktiviteler bu bölümde öğrencilere duyurulmaktadır.

Şekil 6 Duyurular Sayfası

Linkler

Linkler bölümünde ders notlarına yardımcı olacak kaynakların, diğer sitelerdeki simülasyon programlarının adresleri yer almaktadır. Ayrıca teorik bilgiler almak amacıyla kullanılabilecek bazı kitapların adı, yazarı, yayınevi belirtilmiştir.

Şekil 7 Linkler Sayfası

Örnek Ders Sayfası

Ders sayfaları içerisinde bir dönem boyunca yapılan 9 deneye ait ders notları bulunmaktadır. Ders notları içerisinde yapılacak olan deney kısaca tanıtılmıştır. Deneyin amacı, deney hakkında teorik bilgi, deneyin bağlantı şeması, deneyin yapılış biçimi ve simülasyon programları bölümleri ders sayfaları içerisinde mevcut bulunmaktadır.

Şekil 8 Örnek Ders Sayfası

Erişim

Öğrenci ve eğitmenler arsındaki etkileşimler E-posta yardımıyla sağlanmaktadır. Derse giren öğretim elemanlarının ve derse ait E-mail adresleri bilgiler sayfasında belirtilmiştir. Eğitmenler gelen sorulara E-posta ile yanıt vermektedir. Ayrıca derslerin yüz yüze olan kısımlarında sorular senkron olarak tartışılabilmektedir.

Deneydeki simülasyonlar JAVA applet ve FLASH yazılımları kullanılarak oluşturulmuştur. Bu simülasyonlar, interaktif uygulamalar sayesinde öğrenciler gerçek laboratuar şartlarında deney yapmaları durumunda elde edecekleri sonuçları sanal olarak görebilmekte ve yorumlayabilmektedir.

Örnek FLASH ve JAVA appletler

Şekil 9 Örnek FLASH uygulaması

Örnek FLASH uygulaması ile bir devre bulunması gereken elemanların özellikleri tespit edilmektedir. Devreye uygulanan gerilim ve yük değerlerine göre sigorta nasıl seçilmelidir ya da yük ve sigorta değeri sabit ise devreye ne kadar gerilim uygulanması gerektiği tespit edilmektedir.

Şekil 10 Örnek JAVA Uygulaması

Örnek JAVA applet uygulaması ile devreye bağlanacak direnç değerleri tespit edilir, devreye uygulanacak voltaj değeri seçilir ve devreden geçen akım miktarı gözlenebilmektedir.

6. Sonuç

Teknolojik gelişmeler, bilimsel çalışmalardaki ilerlemeler, bilgi tabanlıekonomiler insanoğlunu sahip olduğu bilgileri sık aralıklarla gözden geçirmeyeitmektedir. Bu durum "Sürekli Eğitim" ve "Hayat Boyu Eğitim" adı verilen yeni eğitim modellerini gündeme getirmektedir. Tüm dünyada ve ülkemizde Internet altyapısının büyük bir hızla gelişmesi, WEB tabanlı yazılımların ve bu yazılımları destekleyen büyük ve hızlı bilgisayarların geliştirilmesi, Internet üzerinde ses, görüntü ve veri aktarım hızlarının artması insanları Internet üzerinden iletişim kurmaya ve bilgi paylaşmaya itmektedir.

Sürekli eğitim için, internete dayalı teknolojilerin ve yazılımların gelişmesi sayesinde, internete dayalı uzaktan eğitim yeni bir eğitim modeli olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu nedenle özellikle üniversiteler lisans ve yüksek lisans programlarında bu yeni eğitim modelini kullanmaktadır. Yapay zeka alanındaki gelişmelere bağlı olarak gelecekte bu eğitim modelinin daha popüler hale geleceği görülmektedir.