INFEKTOLOGIJAza III razred

AUTOR: dr Maja StojanovićKOAUTOR: Angela Kalaba

INFEKTOLOGIJAza III razred

Banja Luka 2016/2017

SADRŽAJ:

1.EPIDEMIOLOGIJA..............................................................................2.VOGRALIKOV LANAC......................................................................3. FAKTORI KOJI UTIČU NA POJAVU INFEKTIVNE BOLESTI.....................................................................4.PODJELA INFEKTIVNIH BOLESTI..................................................5.IMUNOLOŠKA ZBIVANJA U VEZI SA INFEKTOM......................6.PATOGENEZA ZARAZNIH BOLESTI..............................................7.POREMEĆAJI U TOKU AKUTNIH INFEKTIVNIH BOLESTI..................................................................8.OPŠTI SIMPTOMI AKUTNIH INFEKTIVNIH BOLESTI...............9.EVOLUCIJA I TOK AKUTNIH INFEKTIVNIH BOLESTI.............10.DIJAGNOZA AKUTNIH INFEKTIVNIH BOLESTI......................11.PROGNOZA KOD AKUTNIH INFEKTIVNIH BOLESTI.............12.LIJEČENJE AKUTNIH INFEKTIVNIH BOLESTI.........................13.SPREČAVANJE I SUZBIJANJE AKUTNIH INFEKTIVNIH BOLESTI...........................................................................................14.UVOD U SPECIJALNU INFEKTOLOGIJU...................................15.VARIČELA.......................................................................................16.ŠARLAH...........................................................................................17.HERPES ZOSTER............................................................................18.MORBILI (MALE BOGINJE).........................................................19.RUBELA...........................................................................................20.CRVENI VJETAR (ERIZIPEL).......................................................21.DIFTERIJA.......................................................................................22.MONONUKLEOZA.........................................................................23.ZAUŠKE (PAROTITIS)...................................................................24.VELIKI KAŠALJ (PERTUSSIS).....................................................25.OPŠTE KARAKTERISTIKE INFEKCIJA CNS-A.........................26.BAKTERIJSKI MENINGITISI........................................................

27.PNEUMOKOKNI MENINGITISI....................................................28.MENINGITIS IZAZVAN GRAM-NEGATIVNIM BEKTERIJAMA...............................................................................29.MENINGOKOKNI MENINGITIS...................................................30.SEKUNDARNI GNOJNI MENINGITISI........................................31.VIRUSNI MENINGITISI..................................................................32.ANTRAKS.........................................................................................33.TETANUS.........................................................................................34.BJESNILO (RABIES).......................................................................35.BORELIOZA (LAJMSKA BOLEST)...............................................36.SALMONELOZA..............................................................................37.BACILARNA DIZENTERIJA (ŠIGELOZA, SRDOBOLJA).............................................................38.AMEBNA DIZENTERIJA................................................................39. KOLERA..........................................................................................40. AKUTNI VIRUSNI HEPATITIS....................................................

EPIDEMIOLOGIJAEpidemiologija je naučna disciplina koja proučava rasprostranjenos i širenje bolesti u određenoj populaciji.

Ciljevi epidemiologije: - sprječavanje i suzbijanje bolesti, - sprječavanje i suzbijanje umiranja ljudi, - sprječavanje posljedica oboljenja, invalidnosti i nesposobnosti za posao, - eliminacije bolesti.

*OSNOVNI POJMOVI U EPIDEMIOLOGIJI

Infekcija označava prodiranje i razmnožavanje infektivnog agensa u organizmu domaćina.

Infektivni procesi su sve promjene u organizmu koje nastaju kao odgovor na dejstvo patogenog mikroorganizma.

Epidemija je neobično često pojavljivanje bolesti u jednoj populaciji.Endemija je normalno i uobičajeno pojavljivanje bolesti među jednom populacijom.

Pandemija predstavlja epidemiju koja prelazi državne ili kontinentalne granice.

Kontaminacija označava pojavu živog infektivnog uzročnika na spoljašnjim površinama tijela i na predmetima.

Infektivni proces obuhvata sve fiziološke reakcije, zaštitne reakcije i patološke promjene koje nastaju kao odgovor na dejstvo patogenog mikroorganizma.

Infektivna bolest predstavlja zbir opštih i specifičnih reakcija organizma na prisustvo i agresiju patogenog agensa, sa pojavom kliničkih, patofizioloških i patoanatomskih promjena u organizmu.

5

*REZERVOAR ZARAZE

Rezervoar zaraze može biti živo biće (čovjek ili životinja).

Sporadično oboljenje je ono oboljenje koje se pojavi, pa nestaje, pa se opet pojavi.

VOGRALIKOV LANAC

IZVOR ZARAZE

DISPOZICIJA PUT ŠIRENJA

PATOGENI ULAZNO MJESTOMIKROORGANIZMI

1. IZVOR ZARAZE: - čovjek: - kao bolesnik - u toku inkubacije, - u toku atipične kliničke slike, - u toku tipične kliničke slike, - kao kliconoša/ kliconoštvo – proces izlučivanja klica poslije

preležanog oboljenja - životinja – putem insekata (antropozoonoze)

6

2. PUT ŠIRENJA: - vazduh (aerogene epidemije), - voda (hidrične epidemije), - zemljište, - nesterilne igle, - kontakt (direktan i posredan), - kontaminirana hrana, - insektima.

3. ULAZNO MJESTO: - respiratorni sistem, - digestivni sistem, - koža, - sluzokoža.

4. PATOGENI MIKROORGANIZMI - VIRULENCIJA – sposobnost mikroorganizma da prodre i da se razmnožava u organizmu, - TOKSIGENOST – sposobnost mikroorganizma da luči toksin.

5. DISPOZICIJA – sposobnost organizma da oboli od neke infektivne bolesti

zbog nedostatka imuniteta.

FAKTORI KOJI UTIČU NA POJAVU INFEKTIVNE BOLESTI

To su: - uzrast, - pol, - rasne osobine, - klimatski i meteorološki uslovi, - fizičke i društvene traume, - ishrana, - stanovanje, zanimanje i uticaj drugih oboljenja.

7

PODJELA INFEKTIVNIH BOLESTIDijelimo ih na: - kontagiozne, - nekontagiozne, - transmisivne, - zoonoze, - antropozoonoze.

KONTAGIOZNE BOLESTI su bolesti koje se prenose sa bolesnika ili kliconoše, direktno ili indirektno, na zdravog čovjeka.

U kontagiozne bolesti spadaju: - kapljične infekcije – preko Fligeovih kapljica (zimi), - fekalno – oralne infekcije – preko ruku (ljeti).

NEKONTAGIOZNE BOLESTI su bolesti koje izazivaju mikroorganizmi (botulizam, tetanus).

TRANSMISIVNE BOLESTI su bolesti koje se prenose sa bolesnika preko vektora (insekta) na zdravu osobu (malarija).

ZOONOZE su bolesti koje se prenose sa bolesne životinje na čovjeka, direkto ili indirektno.

ANTROPOZOONOZE su bolesti koje se prenose sa bolesne životinje na čovjeka preko insekta (krpelj, buva, vaš).

8

IMUNOLOŠKA ZBIVANJA U VEZI SA INFEKTOMSvim infektivnim bolestima zajedničko je to što se tokom njihovog trajanja u organizmu čovjeka i životinja zbivaju promjene, koje u povoljnom slučaju dovode do ozdravljenja i do rezistencije tog organizma prema ponovnoj infekciji istim uzročnikom.

Ta infekcija je specifična, tj.štiti samo od infekcije istim uzročnikom, te se naziva imunitetom, a kako je stečena u toku infektivne bolesti (prirodne pojave), taj imunitet se naziva prirodno stečeni imunitet.

Imunitet stečen preboljevanjem bolesti ne traje kod svih infektivnih bolesti podjednako dugo. Postoje bolesti koje ostavljaju dugotrajan, gotovo doživotan imunitet (male, srednje i velike boginje, varičele).

Neke druge bolesti ostavljaju imunitet koji traje samo nekoliko godina (trbušni tifus, difterija).

Postoje i bolesti kod kojih se razvija samo kratkotrajini imunitet (grip, druga virusna oboljenja respiratornog trakta, pneumonija, streptokokna infekcija).

Postoje ljudi koji su postali imuni na neke zarazne bolesti iako nisu od njih nikada bolovali.To važi za ljude koji žive u civilizovanoj sredini i za zarazne bolesti čiji uzročnici nisu za čovjeka obavezno patogeni (difterija, šarlah, poliomijelitis).

Taj imunitet nastaje kao posljedica ponovljenih latentnih infekcija uzročnicima određene bolesti, pa se još naziva i prokuženost ili samo vrstom imuniteta.

Pasivni imunitet se sreće kod novorođene djece, a nastajeprelazom gotovih antitijela iz krvi majke placentarnim putem na dijelte i traje oko 6 mjeseci (morbili, difterija, šarlah i dr.).

Imunitet se može steći i vještačkim putem, aktivno – vakcinacijom, pasivno – primanjem gotovih antitijela.

9

Osim rezistencije na neke prouzrokovače zaraznih bolesti, stvara se i preosjetljivost domaćina na antigene prouzrokovače, njihove produkte i sopstvene bjelančevine, koji su se pod uticajem mikroorgnizma toliko izmjenili da se ponašaju kao strane supstance.

Ta preosjetljivost naziva se alergijom.

Alergijom se mogu objasniti mnogi simptomi i znaci u zaraznim bolestima (npr. ospa kod sepse), kao i neke komplikacije (npr. glomerulonefritis, artritis, karditis poslije streptokoknih infekcija).

PATOGENEZA ZARAZNIH BOLESTIPatogeneza zaraznih bolesti može se podijeliti u tri stadijuma: - stadijum primarne lokalizacije infekta, - stadijum generalizacije infekta, - stadijum lokalizacije u organima.

U stadijumu lokalizacije infekta dolazi do stvaranja primarnog afekta u obliku upale, koja je obično praćena otokom regionalnih limfnih žlijezda.

U stadijumu generalizacije infekta dolazi do proširenja infekta po čitavom organizmu, tj.dolazi do bakteriemije, odnosno virusemije, u zavisnosti od prirode prouzrokovača.

U stadijumu lokalizacije infekta u organima, uzročnici bolesti zbog nastale rezistencije nestaju iz cirkulacije i povlače se u neke organe, gdje se dalje razmnožavaju i izazivaju upalne procese.

10

POREMEĆAJI U TOKU AKUTNIH INFEKTIVNIH BOLESTI

Akutna infektivna bolest je poremećena zbog: - rekrudescencije, - recidiva, - komplikacija.

Rekrudescencija je pogoršanje osnovne bolesti u fazi povlačenja oboljenja.

Recidivi su ponovna javljanja infektivnog oboljenja u rekonvalescenciji tj.poslije kraće ili duže faze afebrilnosti i perioda bez simptoma i znakova bolesti.

Komplikacije - najčešći uzroci komplikacija kod akutnih infektivnih bolesti su: 1. uzročnik oboljenja (otitis media suppurativa – zapaljenje srednjeg uha kod šarlaha; virus rubele kod trudnica), 2. toksin koji produkuje bakterija (myocsrditis i polyneuritis kod difterije), 3. senzibilizacija organizma prema uzročniku oboljenja (reumatska groznica i glomerulonefritis u toku streptokokne infekcije), 4. anergija organizma (pneumonija poslije morbila i pertusisa), 5. sekundarne infekcije (bakterijska pneumonija poslije virusne infekcije gornjih disajnih puteva), 6. masovne anatomopatološke promjene (krvarenje ili perforacija u toku trbušnog tifusa), 7. greške u terapiji (gljivične infekcije poslije dugotrajne terapije antibioticima, agranulocitoza poslije dugotrajne upotrebe novalgitola), 8. slaba njega oboljelih (dekubitus), 9. neadekvatna ishrana (hipoproteinemija, avitaminoza).

11

OPŠTI SIMPTOMI AKUTNIH INFEKTIVNIH BOLESTI

Najčešći opšti simptomi akutnih infektivnih bolesti su: - poremećaj opšteg stanja, - temperatura, - promjene digestivnog sistema, - promjene KVS-a, - promjene u krvi, - promjene u mokraći, - uvećanje slezine (splenomegalija), - poremećaj metabolizma, - herpes febrilis.

*POREMEĆAJ OPŠTEG STANJA

Poremećaj opšteg stanja ispoljava se čitavim nizom simptoma različitog intenziteta, kao što su malaksalost, osjećaj iznemoglosti, gubitak apetita, poremćaj raspoloženja, glavobolja, bolovi u mišićima...

*TEMPERATURA

To je najčešći simptom infektivnih bolesti.

Temperatura se javlja kao posljedica poremećaja funkcije centra za termoregulaciju usljed dejstva pirogenih supstanci, nastalih iz raspalih bakterija.

Kod povišene temperature važni su: - početak, - visina, - razlika temperature u toku dana, - kretanje u toku bolesti, - način opadanja.

Temperatura preko 40 ̊ C naziva se hiperpiretička.

12

Visina temperature zavisi od: - uzrasta bolesnika, - konstitucije, - imunobiološkog stanja.

Prema dnevnom kretanju temperature mogu biti: - febris continua (visoka temperatura koja se oržava više dana ili nedjelja,

a dnevne oscilacije ne prelaze 1 ̊ C) – trbušni tifus u stadijumu akmis, - febris remittens (visoke temperature, dnevne oscilacije prelaze 1-2 ̊ C, ne

pada nikada na normalne vrijednosti) – kala azar, - intermitentna (visoke temperature, dnevne oscilacije pređu preko 2 ̊ C i padaju na normalne vrijednosti) – apsces jetre i cholangitis, - periodična intermitentna (visoki skokovi do 40 ̊ C, traje nekoliko sati, pa naglo padnu na normalne vrijednosti i ostanu 1-3 dana da bi se ponovo

podigla na 40 ̊ C) – malarija, - rekurentna (febrilan - afebrilan bolesnik u toku dana) – malarija, - bifazna temperatura (postoje 2 faze febrilnosti, između se nalazi period afebrilnosti - morbili, leptospiroza, poliomyelitis.

3 dana 3 dana 3 dana

*PROMJENE DIGESTIVNOG SISTEMA

Promjene koje se odnose na digestivni sistem ispoljavaju se mukom, ponekad povraćanjem, gubitkom apetita, bolovima u trbuhu, opstipacijom i obloženim jezikom.

Obložen jezik je gotovo redovan pratilac velikog broja akutnih infektivnih bolesti, pa nema veliki dijagnostički značaj.

13

*PROMJENE KVS-a

Tokom mnogih infektivnih oboljenja dolazi do tahikardije ili promjene krvnog pritiska.

Zbog infekcije i povećane temperature, frekvencija pulsa je paralelna sa povišenom temperaturom.Svaki stepen povećane temperature ubrzava puls za 8-10 otkucaja u minuti.

Kod nekih infektivnih bolesti frekvencija pulsa zaostaje za temperaturom i tu se radi od relativnoj bradikardiji.

Kod nekih infektivnih bolesti frekvencija pulsa je viša nego što odgovara visini temperature i tu se radi o relativnoj tahikardiji.

Relativna bradikardija se javlja kod trbušnog tifusa, a relativna tahikardija se javlja kod šarlaha, pjegavca i drugih infektivnih bolesti.

Kod većeg broja infektivnih bolesti nastaju promjene u krvnom pritisku.U početku bolesti krvni prtisak je donekle povećan, da bi uskoro došao na normalu ili bio i niži.

Kod pjegavca krvni pritisak uvijek je snižen.

*PROMJENE U KRVI

Kon infektivnih bolesti nastaju promjene u krvi, i to u krvnoj plazmi i krvnim elementima (eritrocitima, trombocitima i leukocitima).

Promjene u krvnoj plazmi odnose se na promjene u krvnim bjelančevinama, naročito u promjeni odnosa između albumina i globulina, što se manifestuje ubrzanom sedimentacijom.

14

Sedimentacija je različita kod pojedinih infektivnih bolesti i ukazuje na akutni zapaljiv proces.

Broj eritrocita i količina hemoglobina u većini slučajeva su smanjeni.Trombociti su često smanjeni, što može dovesti do krvarenja.

Najveći dijagnostički značaj imaj promjene u „bijeloj krvnoj slici“.Kod većine bakterijskih oboljenja javlja se leukocitoza (povećan broj leukocita), a kod nekih virusnih oboljenja javlja se leukopenija (smanjen broj leukocita) sa limfomonocitozom.

Kod nekih infektivnih oboljenja leukociti su u normalnim vrijednostima.

*PROMJENE U MOKRAĆI

Promjene u mokraći su čest pratilac akutnih infektivnih bolesti.Manifestuju se pojavom bjelančevina, leukocita, eritrocita i hijalini cilindara u mokraći.

Promjene mogu biti u smanjenju dnevne količine izlučene mokraće (smanjena diureza).

*UVEĆANJE SLEZINE (SPLENOMEGALIJA)

Uvećana slezina je čest opšti simptom svake teže infektivne bolesti.Kod nekih oboljenja je klinički manifestovana, a kod nekih nije.

U toku spontane evolucije većine infektivnih bolesti, slezina se postepeno uvećava, zatim dostiže svoj maksimum u fazi oboljenja.

U fazi regresije bolesti otok postepeno iščezava.Uvećanje slezine poslije pada temperature i smirivanja ostalih simptoma bolesti označava mogućnost pojave recidiva (npr. trbušni tifus).

15

*POREMEĆAJ METABOLIZMA

U toku akutnih infektivnih bolesti, zbog povećane temperature, povećava se razmjena materija za 20% i više.

Zbog javljanja anoreksije (gubitak apetita) u toku bolesti, dolazi do još veće razmjene materija i utroška rezerve ugljenih-hidrata, masti i proteina.

Povećana razgradnja bjelančevina dovodi do povećanja ureje.

Zbog smanjenog unošenja, a većeg gubitka vode i mineralnih soli, dolazi do dehidratacije organizma i poremećaja elektrolita, što je od velikog značaja u prognozi ishoda bolesti.

*HERPES FEBRILIS

Herpes febrilis je virusno oboljenje kože i sluzokože, javlja se kod većeg broja infektivnih oboljenja.Najčešće na ustima i nosu, rjeđe na vratu, ušima i drugim mjestima.

Infekcija nastaje obično u djetinjstvu i u većini slučajeva ostaje neprimjetna.Tokom života, pod izvjesnim okolnostima koje mogu da dovedu do poremećaja ravnoteže između virusa i inficirane osobe, dolazi do aktivacije virusa, što se klinički ispoljava pojavom herpesa.

Herpes obično prati: - epidemični meningitis, - krupozne pneumonije, - grip, - leptospiroze.

Rijetko, ili nikada, herpes se javlja kod: - pjegavca, - bacilarne dizenterije,

16

- morbila, - pertusisa, - trbušnog tifusa i varičele.

EVOLUCIJA I TOK AKUTNIH INFEKTIVNIH BOLESTI

Akutne infektivne bolesti, osim pomenutih simptoma, odlikuju se i posebnom evolucijom i tokom.

Spontani razvoj akutnih infektivnih bolesti ima nekoliko stadijuma: - inkubaciju, - početni stadijum, - stadijum razvijene bolesti (akmis), - stadijum regresije, - stadijum rekonvalescencije.

INKUBACIJA

Inkubacija je vrijeme koje prođe od ulaska mikroorganizma u čovjekov organizam do pojave prvih simptoma oboljenja.

Poznavanje dužine inkubacije kod pojedinih infektivnih bolesti ima epidemiološki, dijagnostički i prognostrički značaj.

POČETNI ILI INICIJALNI STADIJUM BOLESTI

Ovaj stadijum naziva se inicijalni ili invazioni i različite je dužine i intenziteta kod pojedinih infektivnih bolesti.

Kod većine akutnih infektivnih bolesti u ovom stadijumu dominiraju opšti simptomi, pa ovaj stadijum bolesti nije karakterističan.

STADIJUM RAZVIJENE BOLESTI (AKMIS)

U ovom stadijumu javljaju se svi tipični znaci određene bolesti, pa je i raspoznavanje prirode bolesti lako.

17

STADIJUM REGRESIJE

U ovom stadijumu dolazi do subjektivnog i objektivnog poboljšanja.Svi simptomi bolesti iz stadijuma razvijene bolesti se povlače.Temperatura pada na normalu, a nesanica, gubitak apetita i drugi simptomi postepeno iščezavaju.

STADIJUM REKONVALESCENCIJE

Poslije iščezavanja svih simptoma bolesti nastupa faza rekonvalescencije.

Bolesnik se oporavlja, vraća mu se snaga, dobija u tjelesnoj težini.Dužina ovog stadijuma je različita, zavisno od bolesti, njenog trajanja i pojave komplikacija.

DIJAGNOZA AKUTNIH INFEKTIVNIH BOLESTIKod akutnih infektivnih bolesti dijangnoza se postavlja na osnovu: - anamneze, - objektivnog pregleda, - kliničko-laboratorijskih metoda i - pomoćnih metoda kliničkog pregleda,a potvrđuje se: - izolacijom uzročnika, - serološkim reakcijama, - kožnim probama.

ANAMNEZA

Anamneza je postupak kojim se od bolesnika saznaju svi bitni podaci u vezi sa njegovom bolešću.

18

Anamneza bolesnika oboljelih od akutnih infektivnih bolesti sastoji se od nekoliko poglavlja, koja se odnose na uzimanje podataka u vezi sa: - generalijama, - anamnezom sadašnje bolesti, - anamnezom ranijih bolesti, - porodičnom anamnezom i - epidemiološkim podacima.

*Generalije – administrativni podaci

Odnosi se na: - ime i prezime bolesnika, - datum i mjesto rođenja, - zanimanje, - mjesto stanovanja, - datum prijema i - otpusta.

*Anamneza sadašnje bolesti

Anamneza o sadašnjoj bolesti obuhvata: - glavne tegobe zbog kojiih bolesnik dolazi na pregled, odnosno liječenje (bitni, karakteristični simptomi bolesti), - početak bolesti sa hronološkim razvojem simptoma i - dopunu anamneze po sisitemima.

Anamneza po sistemima: - respiratorni sistem: - treba se interesovati da li je bolesnik imao smetnje pri disanju, - da li lako diše na nos, - da li je imao sekreciju iz nosa i kakvu, - da li je krvario iz nosa,

19

- da li je imao napade gušenja,

- da li je kašljao (ako je kašljao, da li je bio suv kašalj ili praćen izbacivanjem manjih ili većih količina ispljuvka određene konzistencije i izgleda), - posebnu pažnju treba obratiti u slučaju pojave kašlja sa izbacivanjem većih ili manjih količina ispljuvka, jer sekret u disajnim putevima može dovesti do poremećaja alveolarne ventilacije, odnosno opstruktivnog sindroma, - kardiovaskularni sistem: - poremećaji KVS-a nastaju zbog bakterijskog, virusnog ili toksičnog oštećenja KVS-a, a ispoljavaju se kao: - poremećaji u srčanom ritmu (simptomi se ispoljavaju lupanjem srca, obično poslije napora ili uzbuđenja, ili bradikardijom(u toku virusnih oboljenja, pri povišenom intrakranijalnom pritisku, povišenom arterijskom pritisku)), - simptomi srčane insuficijencije (manifestuju se u početku

osjećanjem brzog zamaranja, kasnije otežanim disanjem – gušenjem, dispneja se javlja zbog hiperkapnije (povećane koncentracije CO2 u krvi), jer je oksidacija krvi poremećena, zbog čega dolazi do cijanoze. Pored ovih simptoma mogu se javiti edemi i ascites), - simptomi oboljenja koronarnih arterija (manifestuju se karakterističnim bolom iza sternuma, u vidu pečenja, a ponekad u vidu jakog, neizdrživog bola koji traje nekoliko minuta), - simptomi oboljenja perifernih arterija ( manifestuju se kratkotrajnim bolom i pojavom grča u potkoljenici, koji se ponavlja. Često se javlja hladnoća tog ekstremiteta i parestezija – nenormalne senzacije kao što su peckanje, trnjenje, žarenje ili osjećaj ukočenosti), - simptomi oboljenja perifernih vena ( ispoljavaju se kao

20

varices (nenormalno proširenje krvnog suda), eventualnim krvarenjem, a pri pojavi tromboflebitisa bolom, otokom, crvenilom i temperaturom), - digestivni trakt: - treba se interesovati za apetit oboljelog, - da li žedni više nego obično, - da li je imao bolove u guši, - da li ima osjećaj pečenja na jeziku, - da li je povraćao (ako je povraćao , treba obratiti pažnju na ritam i karakter povraćanja, odnosno na sadržaj povraćene mase), - da li je poslije povraćanja dolazilo do subjektivnog poboljšanja ili nije, - da li je bolesnik imao nadutost i bolove u trbuhu (ako je imao bolove u trbuhu, potrebno je utvrditi njihovu lokalizaciju, trajanje, karakter i radijaciju), - da li su bolovi u trbuhu bili praćeni zatvorom ili učestalim stolicama (u slučaju pojave učestalih stolica, treba utvrditi njihov broj u toku 24h, izgled, boju, konzistenciju i patološke promjene), - urogenitalni sistem: - treba se interesovati za diurezu, dizuriju, izgled i boju mokraće, - treba utvrditi da li je bolesnik imao bolove u predjelu bubrega, njihovo širenje i, eventualno, pojavu otoka, - lokomotorni sistem: - treba ispitati da li je oboljeli imao poremećaje pri kretanju i radu, u bilo kom dijelu koštano-zglobnog i mišićnog sistema, - ako se bolesnik žali na bolove, treba ispitati njihovu lokalizaciju, intenzitet i način pojave, tj.da li se javljaju povremeno ili stalno, kao

i da li ih prate otok i crvenilo, - CNS: - treba utvrditi da li je u toku bolesti bolesnik imao glavobolju, - da li je bilo konvulzija, poremećaja svijesti, vida ili sluha i kakav mu je san, - koža:

21

- treba se interesovati da li je bolesnik imao ospe po koži, - da li je primjetio da mu je koža žuta, - da li je imao svrab po koži ili neke druge promjene (npr.perutanje).

*Anamneza ranijih bolesti

Ovdje se saznaje da li je bolesnik ranije bolovao od nekih bolesti, što ponekad može pomoći u dijagnozi, odnosno prevenciji.

*Porodična anamneza

Ovdje dobijamo podatke o sličnim ili drugim oboljenjima u porodici.

*Epidemiološki podaci

Ovaj dio anamneze ukazuje na socijalno-ekonomske uslove života bolesnika.

Upoznaju se uslovi stanovanja bolesnika, gdje i kako se hrani, kakvu vodu pije, da li ima domaćih životinja, ako ih ima, da li su zdrave, da li zna za slična oboljenja u okolini, da li jekoud putovao ili mu je neko dolazio u posjetu.

OBAVEZNO PITATI DA LI JE VAKCINISAN!!!, kada, koliko puta i da li je osjetljiv na neke lijekove.

OBJEKTIVNI PREGLED

Objektivnim pregledom utvrđuju se znaci karakteristični za pojedine bolesti ili za grupu infektivnih oboljenja.

Karakteristični su patognimični znaci koji se javljaju kod pojedinih infektivnih bolesti.

KLINIČKO – LABORATORIJSKE METODE

U djagnozi akutnih infektivnih bolesti velika pomoć su laboratorijski pregledi krvi, mokraće, stolice i likvora.

22

Najčešći pregledi krvi: - broj eritrocita, - leukocitarna formula, - vrijednosti hemoglobina, - vrijeme krvarenja, - hematokrit, - vrijeme koagulacije, - broj leukocita, - sedimentacija eritrocita. - broj trombocita,

Rutinske analize mokraće obuhvataju: - specifičnu težinu, - bjelančevine, - urobilinogen, - bilirubin, - šećer, - aceton.

U sedimentu se utvrđuju: - leukociti, - eritrociti, - cilindri, - bakterije.

Mikroskopskim pregledom stolice mogu se naći jaja crjevnih parazita.Pregled likvora koristi se za dijagnozu oboljenja CNS-a.

POMOĆNE METODE KLINIČKOG PREGLEDA

U dijagnozi akutnih infektivnih bolesti često se koriste pomoćni dijagnostički pregledi, kao što su: - rendgenografija, - elektroencefalografija, - elektrokardiografija, - laparoskopija, - biopsija, - punkcija.

23

Potvrda dijagnoze kod akutnih infektivnih bolesti postavlja se izolacijom uzročnika, serološkim reakcijama i kožnim probama.

*Izolacija uzročnika

Najvažnija i najsigurnija potvrda dijagnoze akutnih infektivnih bolesti.

Zavisno od oboljenja, uzročnici se mogu izolovati iz krvi, brisa, ispljuvka, stolice, mokraće, likvora i kožnih promjena.

Za izolaciju se najčešće koriste: - direktan mikroskopski pregled, - kultura na hranljivoj podlozi, - kultura na živom tkivu, - inokulacija na oglednim životinjama.

*Serološke reakcije

Koriste se u dijagnostici nekih akutnih infektivnih bolesti.

Zasnivaju se na saznanju da se u toku akutne faze bolesti, kao i tokom rekonvalescencije, u serumu oboljelih stvaraju specifična antitijela, koja se dokazuju aglutinacijom, reakcijom vezivanja komplemenata, reakcijom neutralizacije i dr.

*Kožne probe

Koriste se u dijagnostici nekih akutnih infektivnih bolesti (npr.tuberkuloza, bruceloza).

Neke od ovih proba zasnivaju se na alergiji – preosjetljivosti organizma na uzročnika oboljenja, pa se lokalno, na mjestu davanja alergena, poslije 24-48h, javlja reakcija u vidu crvenila i otoka.

24

Ostale kožne probe zasnivaju se na imunitetu, tako da osobe imune na neku bolest, npr.difteriju, neće poslije davanja injekcije difteričnog toksina u kožu reagovati lokalnom reakcijom, jer će postojeća antitijela neutralizovati dejstvo datog toksina.

*Tuberkulinske probe

Nalaz alergije ukazuje na dvije mogućnosti: - prisustvo tuberkulozne infekcije ili - stanje poslije vakcinacije BCG vakcinom.

Tuberkulinska alergija ispituje se parenteralnim unošenjem tuberkulina – preparata koji sadrži proteine Kohovog bacila.

Najčešće indikacije za primjenu tuberkulinskih proba su: - u dijagnostičke svrhe, da se utvrdi ili isključi tuberkulozna infekcija, - da se otkriju nereaktori na tuberkulin, da bi se vakcinisali ili revakcinisali, - da se provjeri da li je nastala alergija poslije BCG vakcinacije.

Postoji nekoliko tuberkulinskih preparata: - PPD (Pi – Pi – Di – proteinski preparati bacila tuberkuloze), - Kohov alt-tuberkulin – gusta, mrka tečnost, karakterističnog mirisa, - Tuberkulinska mast.

*Tehnika izvođenja tuberkulinskih proba

Tuberkulin se unosi u organizam samo parenteralno, i to: - intradermalno (Mantu proba), - kutano (Pirkeova prba), - na koži (Moro-proba).

*Tumačenje tuberkulinskih proba

Pozitivna tuberkulinska proba znači da: - postoji infekcija Kohovim bacilom,

25

- postoji tuberkulozno oboljenje, - postoji tuberkulozno oboljenje odojčadi ili male djece, - ispitana osoba reaguje nespecifično.

Negativna tuberkulinska proba znači da ispitana osoba nije inficirana bacilom tuberkuloze.

Ovakav ishod tuberkulinske probe kod inficiranih osoba bacilom tuberkuloze može biti: - ako je tuberkulinska proba urađena u prealergijskoj fazi, - ako je urađena u fazi alergije – poslije neposredno preležanih morbila, pertusisa, difterije, hepatitisa, leukemije i dr, - ako tuberkulinska proba nije urađena lege artis.

PROGNOZA KOD AKUTNIH INFEKTIVNIH BOLESTI

Većina infektivnih oboljenja ima dobru prognozu, bolest se završava kompletnim izlječenjem.

U izvjesnim slučajevima bolesnih ozdravi, ali se uzročnici bolesti zadržavaju u njegovom organizmu, te postaje kliconoša.

Poslije preležane bolesti ostaju oštećenja (paraliza poslije preležanog poliomijelitisa, gluvoća ili psihička zaostalost poslije preležanog bakterijskog meningitisa).

Za prognozu akutnih infektivnih bolesti su bitna dva faktora: - bolesnik i - uzročnik oboljenja.

ELEMENTI PROGNOZE U ODNOSU NA „BOLESNIKA“

- dužina inkubacije – što je inkubacija kraća, prognoza je gora,

26

- vrijeme postavljanja dijagnoze, odnosno vrijeme primjene terapije – ako se prije počne sa odgovarajućom terapijom, prognoza će biti bolja,

- uzrast bolesnika – kod male djece i starijih osoba prognoza je lošija,- opšte stanje oboljelog – bolesnici koji su slabije uhranjeni, iscrpljeni ili

već boluju od nekog oboljenja imaju lošiju prognozu,- udružene infekcije – postojanje udružene infekcije pogoršava

prognozu.

ELEMENTI PROGNOZE U ODNOSU NA „UZROČNIKA OBOLJENJA“

- virulencija uzročnika – što je virulencija veća, prognoza je lošija,- masovnost infekcije – ako je infekciju izazvalo veći broj klica,

prognoza je lošija,- ulazno mjesto infekcije – prognoza kod tetanusa je lošija ako je ulazno

mjesto infekcije uterus ili pupčana vrpca,- rezistencija – kada je uzročnik oboljenja rezistentan (otporan) na neki

antibiotik, prognoza je lošija.

LIJEČENJE AKUTNIH INFEKTIVNIH BOLESTISavremeno liječenje akutnih infektivnih bolesti obuhvata: - opštu terapiju, - druge terapijske metode i terapijske zahvate, - simptomatsku terapiju, - operativnu terapiju, - specifičnu terapiju.

OPŠTA TERAPIJA

1. MIROVANJE – mirovanje u krevetu ne smije da bude predugo, da ne bi došlo do atrofije mišića i tromboze

2. DIJETALNA ISHRANA – ishrana treba da bude bogata proteinima, lako vegetabilna da ne bi suviše opteretili digestivni sistem

3. ISPRAVNA NJEGA – osoblje treba da mu pomogne da obavlja sve važne fiziološke funkcije, da brine o higijeni tijela bolesnika, o ispravnosti

27

položaja u krevetu, o čistoći rublja, o čistoći usne duplje, da spriječi nastanak dekubitusa, pravilno odstranjivanje sekreta i ekskreta bolesnika, uništavanje insekata

4. KONTROLA TEČNOSTI I ELEKTROLITA – mjerenje izlučene mokraće i hlorida

5. TRANSFUZIJA KRVI

Indikacije za primjenu transfuzije krvi u toku akutnih infektivnih bolesti: - veliki gubitak krvi zbog krvarenja (obilna krvarenja zbog epistakse ili enteroragije kod trbušnog tifusa), - smanjenje volumena krvi (zbog povraćanja i proliva), - hemoragične dijateze (sklonost krvarenju), - nizak osmotski pritisak krvi (zbog dugotrajnog gubitka proteina kroz crijeva kod enterokolitisa), - nemogućnost konzumiranja hrane (krv služi kao hrana bolesniku), - u slučajevima kada je bolesniku neophodna tečnost, a tečnost se ne smije davati zbog opasnosti od edema mozga ili edema pluća, - kod teških infektivnih oboljenja kao antiinfektivno sredstvo (kod

maligne difterije i toksičnig šarlaha).6. TERAPIJA KORTIKOSTEROIDIMA – KORTIKOTERAPIJA

Kortikosteroidi imaju sledeća dejstva: - antiinflamatorno – smanjuju edem i propustljivost kapilara, - antialergijsko – glikokortikoidi blokiraju sintezu histamina, - antifibrozno – smanjuju vezivno tkivo (kao hepatitis) ili adhezije (kod tuberkuloznog meningitisa), - antipiretičko – preko hipotalamusa dovodi do slabljenja reakcije na

pirogene materije iz bakterija, - analgetičko.

DRUGE TERAPIJSKE METODE I ZAHVATI

1. TERAPIJA KISEONIKOM – primjenjuje se kod kardiovaskularnih i plućnih cikrulacija u toku akutnih infektivnih bolesti

28

2. DRENAŽA RESPIRATORNIH PUTEVA I SUKCIJA SEKRETA – postaviti bolesnika u kosi položaj

3. TRAHEOTOMIJA – kod infektivnih bolesti sa stenozom gornjih respiratornih puteva (kod krupa)

4. TRAJNA MEHANIČKA RESPIRACIJA – kod oboljenja kod kojih je došlo do paralize disanja (poliomijelitis, tetanus, botulizam)

5. MIŠIĆNA RELAKSACIJA – kod tetanusa

SIMPTOMATSKA TERAPIJA

Podrazumijeva upotrebu medikamenata i tehničkih sredstava u suzbijanju simptoma i znakova oboljenja.

OPERATIVNO LIJEČENJE

Koristi se ako se u toku akutnih infektivnih bolesti jave komplikacije (mastoiditis, gnojni parotitis, perforacija crijeva).

SPECIFIČNA TERAPIJA

Obuhvata sve metode koje imaju za cilj da unište uzročnike bolesti i neutrališu njihove toksine, a to se postiže: - hemioterapijom – sulfonamidi, antibiotici, antivirusna sredstva, - seroterapija – terapija specifičnim serumima, kojim se neutrališu toksini, - vakcinoterapija.

SPREČAVANJE I SUZBIJANJE AKUTNIH INFEKTIVNIH BOLESTI

Zaštitne mjere za sprečavanje i suzbijanje infektivnih bolesti mogu se podijeliti: - mjere prema oboljelima, - mjere prema okolini oboljelih.

*MJERE PREMA OBOLJELIMA

29

1. rana dijagnoza – rano prepoznavanje prave prirode bolesti, 2. obavezna prijava – lista prijava infektivnih oboljenja sa šifrom, 3. izolacija ili hospitalizacija oboljelih - oboljeli od kolere, variole, kuge ili virusne hemoragične groznice treba izolovati u karantin, - oboljeli od poliomijelitisa, difterije, pjegavca, povratne groznice, trbušnog tifusa, bjesnila, antraksa i tetanusa treba hospitalizovati u infektivne klinike, 4. liječenje oboljelih, 5. dezinfekcija, dezinsekcija i deratizacija.

*MJERE PREMA OKOLINI OBOLJELIH

1. epidemiološka istraživanja oboljelih i kliconoša, 2. zdravstveni nadzor nad licima koja su bila u kontaktu sa oboljelima, 3. karantin za lica koja su bila u kontaktu sa oboljelim od karantinskih bolesti, 4. zaštita stanovništva vakcinisanjem, imunoprofilaksom ili seroprofilaksom, hemioprofilaksom, 5. higijenske i sanitarno-tehničke mjere.

UVOD U SPECIJALNU INFEKTOLOGIJUOSPA je promjena na koži koja se drugačije naziva eflorescencija.

MAKULA – okrugla promjena crvene boje koja se nalazi u nivou kože.

PAPULA – okrugla promjena crvene boje koja se nalazi iznad nivoa kože.

VEZIKULA – mjehurić iznad nivoa kože ispunjen bistrim sadržajem.

PUSTULA – mjehurić iznad nivoa kože ispunjen mutnim sadržajem.

KRUSTA – sasušena vezikula ili pustula.

30

VARIČELADEF: akutna, virusna, kontagiozna bolest dječijeg uzrasta.

UZROČNIK: VZV (varičela zoster virus) koji ima tropizam na kožu – dermotropan je. Ima sezonski karakter (od zime do kasnog proljeća).

IZVOR INFEKCIJE: čovjek (u toku inkubacije i u osipnom stadijumu).

PUT PRENOSA: Fligeovim kapljicama.

ULAZNO MJESTO: sluznica gornjeg respiratornog sistema.

KL.SLIKA: 1. INKUBACIJA (10-21 dan), 2. KATARALNI STADIJUM (opšti znaci infekcije), 3. OSIPNI STADIJUM - poslije 12-24h dolazi do porasta temperature i izbija ospa koja se javlja u nekoliko naleta, javlja se polimorfizam, - ospa se javlja uvijek na kosmatom dijelu glave, - ospa ima centripetalnu distribuciju (najgušća je na licu i trupu), - nikada ne izbija na dlanovima i tabanima, - MAKULA – VEZIKULA – KRUSTA, 4. STADIJUM REKONVALESCENCIJE - temperatura opada, - ospa se povlači, ostaju ožiljci i mjesta depigmentacije.

31

KOMPLIKACIJE: - varičelozna pneumonija, - varičelozni encefalitis, - furunkul, karbunkul.

Dg: - anamneza, Th: - simptomatska - laboratorija (Le povišeni, limfociti povišeni), (anestezinski gel), - serološki testovi. - antipiretici.

ŠARLAHDEF: akutna, zarazna bolest.

Manifestuje se: 1. gnojnim zapaljenjem na mjestu ulaska infekcije, 2. difuznom,sitnozrnastom makulopapuloznom ospom na eritematoznoj osnovi, 3. opštim znacima infekcije.

UZROČNIK: β – hemolitički streptokok grupe „A“ – luči toksin i izaziva kliničku

sliku i pojavu ospe.

Najčešće obolijevaju djeca predškolskog i školskog uzrasta.

IZVOR INFEKCIJE: čovjek koji je obolio od streptokokne infekcije gornjeg respiratornog sistema.

ULAZNO MJESTO: nazofarinks, rjeđe koža i ženski polni organi.

β - hemolitički streptokok se na mjestu ulaska razmnožava i izaziva lokalno zapaljenje.Ako je ulaz nazofarinks – manifestovaće se kao gnojna angina.

Tu se β-hemolitički streptokok razmnožava i luči toksin koji ulazi u krv i izaziva kliničku sliku.

KL.SLIKA: 1. INKUBACIJA (3-5 dana), 2. INVAZIVNI STADIJUM - nagli početak bolesti: temperatura do 40 ̊ C, opšti znaci

32

infekcije, bol u grlu + povraćanje, 3. OSIPNI STADIJUM - ospa izbija naglo; ospa je difuzna makulopapulozna na eritematoznoj osnovi, - predirekciona mjesta: bočna strana grudnog koša, donji dio trbuha, unutrašnja strana natkoljenice, prevoji velikih zglobova, - nikada se ne javlja na licu, dlanovima i tabanima, - lice je zažareno crveno, - usne jako crvene, bljedilo oko usana „FILATOVLJEV ZNAK“, - krajnici uvećani i imaju bjeličaste naslage, - jezik prvo crven i obložen bjeličastim naslagama; poslije 3-4 dana se ljušti i postaje jako crven kao lakiran „MALINASTI JEZIK“, - limfni čvorovi uvećani, bolni i osjetljivi na pritisak, - na prevoju velikih zglobova javlja se tačkasto krvarenje „PASTIJIN ZNAK“, - ospa blijedi nakon 3-5 dana, - 2.nedjelja bolesti – koža se peruta po cijelom tijelu, - može doći do ljuštenja kože na dlanovima i tabanima (kao da skidamo rukavice i čarape). 4. STADIJUM REKONVALESCENCIJE.

KOMPLIKACIJE: - bakterijske (koje uzrokuje bakterija: otitis media i sinusitis), - toksične (artritis, zapaljenje srca i bubrega), - tokso-alergijske (nastaju 20-og dana – r.groznica i akutni glomerulonefritis).

Dg: - anamneza, Th: - antibiotici - fizikalni pregled, (penicilin 10 dana), - laboratorija (Le povišeni, CRP povišen, sed.ubrzana), - antipiretici, - bris ždrijela, - analgetici, - ASTO – test. – mirovanje.

33

HERPES ZOSTERDEF: klinička manifestacija reaktivacije infekcije varičela zoster virusom nakon preležane varičele.

Ispoljava se lokalizovanom vezikuloznom ospom.

UZROČNIK: VZV (varičela zoster virus).

Nakom preležane varičele, virus ostaje u latentnom stanju u senzitivnim ganglionima spinalnih i senzitivnih živaca.

Reaktivacija virusa nastaje zbog slabljenja imuniteta.Nakon reaktivacije, virus se razmnožava i širi duž senzitivnih nerava do određenog dermatoma gdje ispoljava svoje dejstvo.

KL.SLIKA: - naglo počinje bez povećane temperature, - javlja se bol u zahvaćenom predjelu, - javlja se žarenje, pa eritem i pojava vezikula na eritemu, - vezikule uvijek jednostrane.

KOMPLIKACIJE: - bakterijske superinfekcije kože, - ako bolest zahvati očni živac – oftalmični zoster.

Dg: - anamneza, Th: - analgetici, - laboratorija, - antivirusni lijekovi (krema aciklovira). - serološki testovi.

34

MORBILI (MALE BOGINJE)DEF: akutna infektivna visoko kontagiozna virusna bolest.

UZROČNIK: virus morbila.

Bolest se javlja sezonski u jesen, zimu, proljeće.

IZVOR INFEKCIJE: čovjek (pri kraju inkubacije, u toku kataralnog i osipnog stadijuma i 5-og dana od pojave ospe prestaje zaraznost).

PUT PRENOSA: Fligeove kapljice.

ULAZNO MJESTO: sluznica gornjeg respiratornog sistema i konjuktive.

KL.SLIKA: 1. INKUBACIJA (10-11 dana), 2. KATARALNI STADIJUM (3-4 dana) - postepen početak sa opštim znacima infekcije, - temperatura postepeno raste, - bolesnik umoran, maksao, nema apetita, neraspoložen, - znaci zapaljenja gornjih disajnih puteva, - suzenje očiju, - suh kašalj i kijavica, - patognomičan znak – Koplikove mrlje (bjeličaste promjene kao zrno griza sa unutrašnje strane bukalne sluznice u visini kutnjaka), 3. OSIPNI STADIJUM (5-6 dana)

35

- porast temperature do 40 ̊ C, - pojačavaju se znaci kataralnog stadijuma, - promjena kože lica – promjena u vidu makula bez jasnih granica i oblika, - ovakva izmjenjena koža uz kijavicu ili konjuktivitis daje izraz „plačne maske“, zatim dolazi do izbijanja ospe koja je makulopapulozna, - prvo ospa izbija iza ušiju, - između ospe se vidi koža (pojedinačna ospa), - ospa se javlja na sluznicama – enantem, - poslije 6. dana: pad temperature i povlačenje svih simptoma, 4. STADIJUM REKONVALESCENCIJE

KOMPLIKACIJE: - bakterijske superinfekcije (sinusitis, otitis media, gnojna angina), - zapaljenja digestivnog trakta (dijareja, akutni apendicitis,

zapaljenje slijepog crijeva), - CNS (meningitis, encefalitis).

Dg: - anamneza, Th: simptomatska - laboratorija, - antipiretici, - serološki testovi (radi dokaza virusa). - kapi u nos, - sirupi za kašalj, - dijeta.

36

RUBELADEF: akutna blago kontagiozna zarazna bolest.

Može biti: 1. stečena – to je bolest uglavnom dječijeg uzrasta, 2. kongenitalna – nastaje u toku trugnoće majke, dolazi do pojave kongenitalnih malformacija.

UZROČNIK: rubela virus.

Rubela ima sezonski karakter – zima, rano proljeće.

Najčešće obolijevaju djeca i mlade osobe. Ako od rubele oboli trudnica u prva tri mjeseca trudnoće dolazi do kongenitalnih oštećenja ploda (sljepilo, gluvoća, hidrocefalus, psihička zaostalost, srčane mane).

IZVOR INFEKCIJE: bolesnik.

PUT PRENOSA: direktni kontakt, Fligeove kapljice.

ULAZNO MJESTO: sluznica gornjeg respiratornog sistema.

KL.SLIKA: 1. INKUBACIJA (2 nedjelje), 2. KATARALNI STADIJUM - povećana temperatura, - kijavica, blagi kašalj, - konjuktivitis, - pojava enantema, 3. OSIPNI STADIJUM

37

- karakteristična je pojava kratkotrajne morbiliforbne ili skarlatinarne (kao šarlah) ospe, - ospa je lokalizovana na svim dijelovima kože (prvo na licu, na vratu, grudni koš i ekstremiteti), - iščezava za 24-48h i ne ostavlja promjene na koži, - osipni stadijum praćen je uvećanjem limfnih čvorova (naročito subokcipitalno i retroaorikularno),

4. STADIJUM REKONVALESCENCIJE - iščezavanje temperature i ospe, - održavaju se uvećani limfni čvorovi.

KOMPLIKACIJE: - artritis, - artralgija (bol u zglobovima), - encefalitis.

Dg: - anamneza, Th: simptomatska. - epidemiološki podaci, - serološki testovi.

38

CRVENI VJETAR (ERIZIPEL)DEF: akutno infektivno oboljenje.

Manifestuje se karakterističnim lokalnim promjenama na koži (rjeđe na sluzokoži) u vidu crvenila i otoka praćenih opštim znacima infekcije.

UZROČNIK: β-hemolitički streptokok iz grupe „A“.

Bolest ima sezonski karakter (u jesen i proljeće).

IZVOR INFEKCIJE: čovjek.

Od erizipela mogu svi da obole, nevezano od pola i uzrasta.Predispozicije: - hronični alkoholičari, - hirurške intervencije, - debilna stanja.

PUT PRENOSA: Fligeove kapljice i direktan kontakt.

ULAZNO MJESTO: ozljede na koži.

KL.SLIKA: 1. INKUBACIJA (1-7 dana) - bolest počinje naglo, - glavobolja, - malaksalost, 2. KATARALNI STADIJUM - temperatura do 40 ̊ C, - na mjestu infekcije javlja se svrab i bol koji se pojačavaju,

39

- koža je na tom mjestu otečena, crvena i sjajna, - oboljeli dio je elastičan, jasno ograničen, - erizipel se najčešće javlja na licu, - prvo se javlja oko nosa, pa se širi na oba obraza, - erizipel se brzo širi, - na crvenilu se mogu pojaviti vezikule, - limfne žlijezde – uvećane i bolne, - opšte stanje se pogoršava,

3. STADIJUM REKONVALESCENCIJE - pad temperature, - otok se smanjuje, - crvenilo nestaje, - na mjestu gdje je bio otok i crvenilo, koža se peruta.

KOMPLIKACIJE: - apsces, - flegmone (upala potkožnog vezivnog tkiva), - elefantijaza, - sepsa, - peritonitis.

Dg: - anamneza (pitati da li je pacijent prije imao erizipel), - laboratorija (sed.ubrzana, CRP povećan, Le povećani), - ASTO-test - povišen.

Th: - antibiotici (penicilin 10 dana; i.m. ili tablete), - antipiretički analgetici (paracetamol), - obloge 0,9% NaCl.

40

DIFTERIJADEF: teško akutno zarazno i kontagiozno oboljenje.

Karakteriše se pojavom pseudomembrana u ždrijelu i znacima teške intoksikacije.

UZROČNIK: Corynebacterium diphtreriae koji na mjestu ulaska u organizam produkuje toksin, pa nastaje intoksikacija organizma.

IZVOR INFEKCIJE: čovjek u akutnoj fazi bolesti ili kao kliconoša.

PUT ŠIRENJA: 1.vazduhom (Fligeovim kapljicama), 2. direktni kontakt sa oboljelom osobom, 3.indirektno – preko kontaminiranih predmeta.

Najčešće obolijevaju djeca do 14 godina.

ULAZNO MJESTO: sluznica gornjeg respiratornog sistema.

KL.SLIKA: 1. INKUBACIJA (2-6 dana) - klinička slika može biti od asimptomatske lake difterije do teške kada govorimo o malignoj difteriji, - bolest počinje postepeno blagim porastom temperature do 38 ̊ C, - bolesnik ima bol u grlu, bol pri gutanju i malaksalost.

OBLICI DIFTERIJE: 1. DIFTERIJA NOSA

41

- počinje bez povišene temperature i bez znakokva intoksikacije, - javlja se sekrecija iz nosa, - u početku bistra, pa sukrvičava i mukopulurentna (gnojava), - na sluznici nosa se formiraju srkame, - oboljenje je značajno znog kliconoštva koje dugo traje.

2. DIFTERIJA TONZILA - javljaju se difterične membrane na tonzilama koje su debele, bjeličaste, sjajne, sedefaste, slaninaste, jasno ograničene, kod pokušaja odvajanja od podloge – kravare, - limfni čvorovi vrata su uvećani i bolno osjetljivi. 3. FARINGEALNA DIFTERIJA - nastaje širenjem pseudomembrana sa tonzila na ždrijelo, - membrane prljavo-žute, slaninaste, debele i neravne, - iz usta se osjeti sladunjav zadah (fetor exore), - izražen otok vrata (zbog uvećanjapodviličnih i vratnih limfnih čvorova), - oslobađa se toksin i javlja se intoksikacija (krvarenje iz nosa, usta, po koži, znaci kardiovaskularnog kolapsa, bolesnik umire 6-og dana bolesti). 4. DIFTERIJA LARINKSA - pojava pseudomembrana u larinksu što dovodi do opstrukcije larinksa, - javljaju se znaci disfonije (promijenjen glas), dispneje, asfiksija (gušenje).

KOMPLIKACIJE: - miokarditis, - periferni neuritis.

Javljaju se u 1.nedjelji bolesti.

Dg: - anamneza, - bris nosa i ždrijela, - zasijavanje na Leflerovim podlogama.

42

Th: - difterični antitoksin – serum (da bi se spriječila intoksikacija i teške komplikacije – kod faringealne difterije), - kod difterije larinksa – održavanje prohodnosti disajnih puteva (nekad i traheotomija), - antibiotici, - simptomatska terapija.

MONONUKLEOZADEF: akutna bolesti retikuloendotelnog sistema (jetre i slezine) i limfatičnog sistema.

Karakteristični simptomi su: 1. povečana tempertura, 2. gnojna angina, 3. generalizovani limfadenitis (zapaljenje jednog ili više limfnih čvorova), 4. hepatosplenomegalija.

UZROČNIK: EBV (Epšten bar virus).

IZVOR INFEKCIJE: čovjek (zarazan u inkubaciji, u toku bolesti i u toku rekonvalescencije).

PUT PRENOSA: direktnim ili kapljičnim kontaktom.

Virusa ima najviše u pljuvačci.Zbog takvog prenošenja bolest se zove „bolest poljubca“.

Može se prenijeti seksualnim putem.

ULAZNO MJESTO: orofarinks.

KL.SLIKA: 1. INKUBACIJA (7 dana) 2. POČETNI STADIJUM - nagli porast temperature, - bol u grlu i otok limfnih čvorova, 3. STADIJUM RAZVIJENE KL.SLIKE

43

1. limfni čvorovi su povećani u svim regijama (na vratu, pazušnoj i ingvinalnoj jami), - limfni čvorovi su bolni na dodir, čvrsti, različite veličine, - zbog uvećanih limfnih čvorova vrata otežana je drenaža limfe iz lica, pa imamo otok očnih kapaka,

2. angina - na tonzilama se nalaze sivo-bijele membrane koje se ne šire

na okolnu sluznicu, - zbog postojećih skrama i uvećanih tonzila može doći do opstrukcije orofarinksa što dovodi do dispneje i otežanog govora, 3. hepatosplenomegalija, 4. petehijalni enantem na tvrdom nepcu, 5. blagi ikterus, 4. STADIJUM REKONVALESCENCIJE - dolazi do povlačenja simptoma, - najduže se zadržavaju otoci slezene, jetre i limfnih čvorova, - bolesnici su dugo fizički iscrpljeni.

KOMPLIKACIJE: - neurološke (meningitis, encefalitis i Žilijan-Bareov sindrom), - akutni hepatitis, - epiglotitis.

Najčešći uzroci smrtnog ishoda: - ruptura slezene, - fulminantna (uznapredovana) forma hepatitisa.

Dg: - anamneza, - serološki nalaz (dokazati uzročnika).

Th: - mirovanje, - antipiretici,

44

- toaleta usne duplje, - higijensko-dijatetski režim, - ako je došlo do bakterijske infekcije grla, daje se penicilin.

ZAUŠKE (PAROTITIS)DEF: akutna virusna zarazna bolest koju karakteriše otok pljuvačnih žlijezda, najčešće parotidne.

UZROČNIK: virus mumpsa.

IZVOR INFEKCIJE: čovjek.

PUT PRENOSA: Fligeovim kapljicama.

ULAZNO MJESTO: sluznica gornjeg respiratornog sistema.

Do infekcije dolazi kada virus nakon razmnožavanja u sluznici respiratornog sistema dospije do regionalnih limfnih čvorova, zatim se putem krvi prenosi do ciljnih tkiva i organa.

Virus ima afinitet za: - parotidnu žlijezdu, - polnu žlijezdu, - pankreas, - CNS.

KL.SLIKA: 1. INKUBACIJA (18-21 dan) - bolest počinje visokom temperaturom, malaksalošću, glavoboljom i gubitkom apetita (mala djeca se žale na bol u uhu), 2. STADIJUM RAZVIJENE KL. SLIKE - otok parotidne žlijezde sa jedne strane koji je nejasno ograničen i lako bolno osjetljiv,

45

- nakon 2-3 dana javlja se otok sa druge strane koji se održava oko 3 dana, 3. STADIJUM REKONVALESCENCIJE - smanjuje se otok parotidne žlijezde, - dolazi do pada temperature.

KOMPLIKACIJE: - serozni meningitis, - orhitis.

Orhitis nastaje 7 dana nakon parotitisa.Manifestuje se otokom testisa i crvenilom kože mošnica.Praćeno jakim bolovima.

- pankreatitis, - encefalitis, - miokarditis, - nefritis.

Dg: - anamneza, Th: - simptomatska. - laboratorija, - serološki testovi.

46

VELIKI KAŠALJ (PERTUSSIS)DEF: akutna zarazna bolest izazvana bacilom Bordatella pertussis.

To je bolest odojčadi i male djece, a manifestuje se kašljanjem i karakterističnim zacjenjenjem.

UZROČNIK: Bordatella pertussis.

Bolest ima sezonski karakter (ljetni mjeseci).

IZVOR INFEKCIJE: bolesnik u inkubaciji i tokom bolesti.

PUT PRENOSA: Fligeove kapljice i direktan.

Imunitet se ne prenosi transplacentarno (sa majke na dijete), pa se dijete po rođenju u kontaktu sa uzročnikom oboljenja može razboliti.

ULAZNO MJESTO: sluznica gornjeg respiratornog sistema.

KL.SLIKA: 1. INKUBACIJA (7-14 dana), 2. KATARALNI STADIJUM - bolest počinje postepeno sa blagim neproduktivnim i neupadljivim kašljem, blagom kijavicom i konjuktivitisom (trajanje 7 dana), 3. STADIJUM ZACJENJIVANJA - kašalj postaje jači i češći, a naročito je izražen tokom noći, - javljaju se napadi kašlja sa zacjenjivanjem koji podsjeća na riku magarca, pa se zato zove „MAGAREĆI KAŠALJ“, - u toku zacjenjivanja dijete postaje modro, cijanotično, a u teškim slučajevima može doći do hipoksije, - poslije zacjenjivanja dijete iskašlje malo ljepljivog sekreta,

47

povraća i veoma je iscrpljeno, - izgled djeteta u toku zacjenjivanja je karakterističan: dijete stoji držeći se za ogradu kreveta, crveno je u licu sa otečenim očnim kapcima, oznojeno i uplašeno,

- zbog naprezanja u toku zacjenjivanja može doći do subkonjuktivalnog krvarenja i petehijalnog krvarenja na licu i

vratu, 4. STADIJUM REKONVALESCENCIJE - poslije 2 nedjelje, kašalj je sve slabiji, zacjenjenje se prorjeđuje i slijedi dug period rekonvalescencije.

KOMPLIKACIJE: - sekundarne infekcije (otitis media, pneumonia), - mehaničke infekcije (moždana krvarenja, umbilikalna i ingvinalna hernija), - encefalopatija sa konvulzijama.

Dg: - anamneza, Th: - obavezna hospitalizacija, - fizikalni pregled, - antibiotici, - bris grla. - antitusici, - spazmolitici, - sedativi.

48

OPŠTE KARAKTERISTIKE INFEKCIJA CNS-AMeningitis je upala moždanih ovojnica.Encefalitis je upala tkiva mozga.Mijelitis je upala kičmene momždine.

Postoje 3 moždane opne: - meka, - tvrda i - paučinasta.

Infekticni agensi (bakterije, paraziti, virusi) uglavnom napadaju meku moždanu ovojnicu.

Ispod moždane opne se nalazi likvor ili cerebrospinalna tečnost.Likvor je bistra tečnost koja ispunjava moždane komore i subarahnoidalne prostore.

Dnevno se stvara 450 ml likvora.Sastav likvora (voda, elektroliti, šećer, bjelančevine) je takav da ne obezbjeđuje zaštitu od infektivnih agensa.

Ako infektivni agensi prodru u likvor, oni se u njoj zbog nedostatka odbrambenih faktora (leukociti) lako razvijaju što dovodi do upale moždanih opni.

Kad nastane upala moždanih ovojnica u likvor prodru leukociti, bjelančevine i dr.materije.

Izrazito se povećava zapremina likvora, raste intrakranijalni pritisak i kao posljedica povećanog intrakranijalnog pritiska javljaju se sl.simptomi: - glavobolja,

49

- ukočen vrat, - povraćanje i - povišena temperatura.

Simptomi svih meningitisa se ispoljavaju u vidu 3 sindroma: 1. INFEKTIVNI SINDROM ( povišena temperatura, opšta slabost, gubitak apetita), 2. MENINGEALNI SINDROM (skup svih kliničkih manifestacija koje

nastaju kao posljedica povišenog intrakranijalnog pritiska; čine ih meningealni simptomi i meningealni znaci),

Meningealni simptomi: - glavobolja, - povraćanje, - napetost fontanele (kod male djece) kod kojih se fontanela nije još zatvorila.

Napeta fontanela je apsolutna indikacija za lumbalnu punkciju.

Meningealni znaci: - ukočen vrat, - Kernigov znak (označava rigidnost (ukočenost) kičmene muskulature); Kernigov znak je pozitivan ako bolesnik ne može da sjedi sa ispruženim nogama, a da mu pri tome trup sa nogama sklapa ugao od 90̊, - Bružinski – znaci Bružinskog – predstavlja odbrambene reflekse pri savijanju rigidne kičmene muskulature.

Postoje gornji i donji Bružinski.

Meningealni položaj je obdrambeni stav bolesnika zbog prenapetosti fleksona ekstremiteta.

Bolesnik leži na boku sa savijenim rukama i nogama prema trbuhu (položaj ploda materice).

50

Znaci pojačanog senzibiliteta nastaju zbog povišenog intrakranijalnog pritiska koji se prenosi na moždanu koru, kranijalne senzitivne nerve i zadnje korjenove kičmene moždine.

To su: - fotofobija, - hiperakuzija (osjetljivost na svaku zvuk i šapat), - bolno reagovanje i na najmanji dodir kože.

Neurovegetativni poremećaji nastaju zbog nadražaja ANS-a , a to su: - centralno povraćanje, - bradikardija, - opstipacija, - dermografizam, - poremećaj svijesti (od lake pospanosti do duboke kome).

3. LIKVORNI SINDROM

Lumbalna punkcija se obavlja u lumbalnoj regiji između 4 i 5 lumbalnog pršljena ulaskom igle u subarahnoidalni prostor.

Normalan izgled i sastav likvora: izgled bistar, broj ćelija: do 5 limfocita, proteini – 0,20 – 0,40 g/l, šećer – 2,66 – 3,10 mmol/l, hloridi – 113 – 132 mmol/l.

Izgled likvora može da bude bistar, mutan, hemoragičan.

Meningitis može biti uzrokovan različitim infektivnim agensima: 1. BAKTERIJSKI MENINGITISI - gnojni meningitisi sa mutnim likvorom, - najčešći uzročnici su: meningokok, pneumokok, stafilokok, streptokok, haemophilus influencae.

Tuberkulozni meningitis je oblik bakterijskog meningitisa sa bistrim likvorom.

2. VIRUSNI MENINGITISI - najčešći uzročnici su: enterovirusi, virus parotitisa, coxackie, virus

mononukleoze, 3. SPIROHETOZNI I RIKECIJSKI MENINGITISI

51

- izazvani su leptospirom i rikecijama, 4. GLJIVIČNI MENINGITISI - izazvani najčešće candidom i criptococusom.

BAKTERIJSKI MENINGITISIDEF: teško infektivno oboljenje u toku kojeg dolazi do stvaranja gnojnog eksudata u subarahnoidalnom prostoru.

UZROČNIK: najčešći uzročnici su: - neiseria meningitidis, - haemophilus infuencae, - streptococcus pneumoniae.

Oni uzrokuju 75-80% svih bakterijskih meningitisa.

Bakterijski meningitisi su najčešće bolesti djece uzrasta do 5 godina.

Infekcija se najčešće prenosi respiratornim putem preko kapljica ili sekreta.Najznačajniji događaj u toku bakterijskog meningitisa je pojava neutrofilnih leukocita u likvoru što mu daje zamućen tj. gnojav izgled.

KL.SLIKA: 1. OIS (povišena temperatura, glavobolja, centralno povraćanje, simptomi od strane CNS-a (ukočen vrat, fotofobija, poremećaj svijesti)), 2. MENINGEALNI ZNAKOVI: gornji i donji Bružinski, Kernigov znak.

Kod školske djece se vidi i znak tronošca – dijete u sjedećem položaju se oslanja na tri oslonca: - dlanove, - gluteuse, - pete.

52

U najtežim slučajevima, naročito kod djece, može se vidjeti tzv.meningealni položaj: - dijete leži na boku sa glavom zabačenom unazad, savijeno i uz tijelo privučenim

rukama i nogama, a licem okrenuto od izvora svjetlosti.

Dg: - anamneza, - lumbalna punkcija, - pregled likvora (izgled mutan, preko 200 limfocita, povećana koncentracija proteina – preko 2,2 g/l (proteinorahija), smanjena koncentracija glukoze), - hemokultura, - CT, - NMR glave.

KOMPLIKACIJE: 1. neurološke - konvulzije, - oštećenje kranijalnih živaca (najčešće je zahvaćen 8.kranijalni živac što dovodi do trajnog oštećenja sluha), - fokalni neurološki znaci – hemipareza i kvadripareza, - hidrocefalus, - ventrikulitis – prisustvo gnojnog eksudata u bočnim moždanim komorama, 2. na ostalim organima - artritis, - pneumonia, - perikarditis, - endokarditis, - šok.

53

Th: - visoke doze antibiotika, - antiinflamatorna terapija (kortikosteroidi – dexamethason), - antiedematozna terapija (diuretici i kortikosteroidi), - simptomatska terapija (liječim glavobolju i konvulzije).

PNEUMOKOKNI MENINGITISIUzročnik je streptococcus pneumoniae.

Pneumokok izaziva meningitis u svim uzrastima, ali postoje 2 vrha incidencije: oko 2 godine i preko 60 godina.

U bolestima uzrokovanim pneumokokom veliki značaj ima slezena.

Slezena je galvni organ preko kojeg se pneumokoki odstranjuju iz krvi.

Ona stvara antitijela koja predstavljaju filter za bakterije tako da kod osoba kod kojih nedostaje slezena kao i raznih poremećaja u kojima učestvuje slezena (anemija srpastih ćelija) često oboljevaju od pneumokoknog meningitisa.

Posttraumatski meningitis je najčešće pneumokokne etiologije.

KL.SLIKA: - počinje naglo glavoboljom, ukočenim vratom, konvulzijom, poremećajem svijesti, - najznačajniji znak kod djece je napeta fontanela, - često se javlja fokalni neurološki ispad u vidu pareze 6.i 8.kranijalnog živca, - tok bolesti je nepovoljan sa brzom progresijom poremećaja svijesti

sa respiratornom insuficijencijom smrtnog ishoda.

Dg: - anamneza, - lumbalna punkcija,

54

- pregled likvora (mutna, gnojnog izgleda, žuto-zelene boje), - pregled direktnog preparata obojenog po Gramu (vide se diplokoke), - hemokultura.

Th: - visoke doze antibiotika ( cefalosporini III generacije ili vankomicin), - antiinflamatorna terapija (kortikosteroidi), - antiedematozna terapija (diuretici i kortikosteroidi), - simptomatska terapija (liječim glavobolju, konvulzije, temperaturu).

MENINGITIS IZAZVAN GRAM-NEGATIVNIM BAKTERIJAMA

Čine 4-7% svih meningitisa.

Gram – negativne bakterije su najčešće stanovnici GIT-a odakle povremeno mogu da prodru u krv, izazovu sepsu i meningitis.

UZROČNICI: - u neonatalnom periodu (Esherichia coli, klebsiella, salmonela), - kod neurohirurških bolesnika i kod bolesnika sa malignim oboljenjem (pseudomonas aeruginose).

KL.SLIKA: - najveći broj oboljelih ima sliku bakterijskog meningitisa, - kod neurohirurških bolesnika prvi znaci su povišena temperatura i psihičke promjene, dok ukočen vrat i dr.meningealni simptomi ne moraju biti prisutni.

Dg: - lumbalna punkcija, - kultivisanje likvora, - hemokultura.

Th: - antibiotici (cefalosporini III generacije), ako je uzročnik pseudomonas daju se aminoglikozidi, - smrtnost je visoka, a posljedice su česte.

55

MENINGOKOKNI MENINGITISDEF: zapaljenje mekih moždanica izazvano Neisseriom meningitidis, koja luči endotoksin koja ima izražen afinitet za kožu i endotel, pa nastaju tipične i klinički prepoznatljive promjene na koži.

IZVOR INFEKCIJE: čovjek (kliconoša ili bolesnik).

PUT ŠIRENJA: Fligeovim kapljicama.

ULAZNO MJESTO: sluzokoža nazofarinksa.

KL.SLIKA: - kod odraslih počinje naglo visokom temperaturom do 40C ̊ praćena

jezom i drhtavicom i jakom glavoboljom, - glavobolja j ekontinuirana, bez slobodnih intervala koja se pojačava

sve više i više, - praćena je povraćanjem, - prvog dana bolesti javlja se ukočen vrat, Kernigov znak, gornji i donji Bružinski, - bolesnik leži u meningealnom položaju, - na koži se vide makulozne i petehijalne ospe, a na licu se javlja herpes febrilis, bolesnici su nemirni, dezorjentisani, a mogu da budu

u komi,

56

- redovni pratilac ovog oboljenja je nekontrolisano ispuštanje stolice i

urina, - zbog pritiska eksudata na moždane živce može da dođe do pojave strabizma, diplopije, ptoza (spušteni kapci), paraliza nervusa facialisa, - kod odojčadi - najčešći simptomi povišena temperatura, proliv, povraćanje, konvulzije, - fontanela ne mora uvijek da bude ispupčena, jer česta povraćanja i prolivi mogu da dovedu do uvlačenja fontanele zbog dehidratacije.

KOMPLIKACIJE: - hidrocefalus, - supurativni (gnojni) encefalitis, - nervne komplikacije (hemiplegije (oduzetost jedne strane tijela), epileptični napad), - oštećenje sluha koje može da se razvije do potpuno gluvoće, - oštećenje vida, - psihički poremećaj, - meningokokna sepsa koja se odlikuje trijasom: - intermitentnom temperaturom, - artralgijama, - ospom.

Dg: - anamneza, - lumbalna punkcija (mutan likvor, povišen broj ćelijskih elemenata, 100-2000 polimorfonukleara), - laboratorija ( CRP povećan, Le povišeni, sed. ubrzana), - hemokultura, - razmaz periferne krvi.

Th: - antibiotici, - borba protiv endotoksičnog šoka.

57

SEKUNDARNI GNOJNI MENINGITISINastaju širenjem na moždane ovojnice iz drugog septičkog žarišta u organizmu.

1. otogeni meningitis – nastao poslije zapaljenja srednjeg uha (otitis media),

2. meningitis poslije sinusitisa,3. posttraumatski meningitisi nastali poslije traume ili frakture kostiju

lobanje.

VIRUSNI MENINGITISIDEF: zapaljenja mekih moždanica uzrokovano virusima.

Manifestuje se naglim početkom, bifazičnim tokom, meningealnim znacima, leukopeniom sa limfocitozom, karakterističnim promjenama u likvoru i dobrom prognozom.

58

UZROČNICI: - enterovirusi (poliovirus, coxackie virus) daju lakše kl.slike meningitisa, - arbovirusi daju teške kl.slike meningitisa, - mumps virus daje lake oblike meningitisa, - virus limfocitnog horiomeningitisa daje tešku kl.sliku.

KL.SLIKA: - bolest počinje naglo, sa kataralnim promjenama na sluzokoži respiratornog ili digestivnog trakta i povišena temperatura, - nastaje abefrilnost i smirivanje svih simptoma da bi poslije nekoliko dana došlo do novog skoka temperature i pojave meningealnih znakova i simptoma.

1. Virusni meningitisi izazvani enterovirusima nastaje feko-oralnim putem, a u kl.slici se javlja i kratkotrajna makulopapulozna ili makulozna ospa.

2. Meningitisi izazvani arbovirusima – infekcija nastaje ujedom zaraženog krpelja ili upotrebom nekuvanog mlijeka zaraženih krava ili koza.

Imaju težu kl.sliku od enterovirusnih meningitisa, ali daju bolju prognozu.

Meningitisi izazvani arbovirusima i virusom limfocitnog horiomeningitisa spadaju u grupu zoonoza.Infekcija virusom limfocitnog horiomeningitisa nastaje udisanjem prašine u kojoj postoji izlučevina miševa.

Dg: - anamneza, - fizikalni pregled (Bružinski, Kernigov), - lumbalna punkcija (bistar likvor, povećan broj ćelijskih elemenata (limfmonocita), povećana vrijednost proteina, šećer normalan).

Th: - simptomatska.

59

ANTRAKSDEF: akutna zarazna bolest uzrokovana bacilom antraksa koje stvaraju spore u nepovoljnoj sredini.

Ukoliko se spore unesu u organizam prelaze u aktivan ili vegetativni oblik koji uzrokuje bolest.

IZVOR INFEKCIJE: domaća životinja (biljojedi) – konj, govedo, koza, ovca.

Izvor je oboljela ili uginula životinja ili njeni dijelovi koji se industrijski prerađuju: koža, vuna, čekinje, krzno, rogovi, papci, kosti.

Antraksne spore sa pomenutih životinjskih proizvoda ulaze u organizam: 1. preko najsitnijih oštećenja kože – kožni antraks, 2. udisanjem u pluća – plućni antraks, 3. putem termički nedovoljno obrađenog mesa – crjevni antraks.

*Kožni antraks

Javlja se na koži nepokrivenih dijevola tijela – ruka, lice, vrat.

60

Inkubacija – 9h do 2 nedjelje.Prvo se javlja papula praćena svrabom.

Nakon 2 dana papulu okružuju vezikule koje su ispunjene bistrom tečnošću.Vezikule nakon 5-8 dana prskaju i dobijaju karakterističnu crnu boju – maligna pustula (eskar).

Ako se bolest ne liječi, može doći do teškog kliničkog oblika praćenog bakteriemijom, meningitisom, šokom, smrtnim ishodom.

Ako se bolest liječi 10-og dana, promjene na koži se suše i ostaje trajni ožiljak.

*Plućni antraks

Ima 2 faze.

Inkubacija – 6 dana.

Dolazi do umjereno povećane temperature, neproduktivnog kašlja, bol u grudima, bolest brzo napreduje, javlja se stridor, tahipnea, opšte stanje postaje teško, može doći do meningoencefalitisa.

*Crjevni antraks

Naseljavanje spora antraksa u ustima dovodi do orofaringealnog antraksa.

Ako se spore hranom unesu u digestivni trakt, klinička slika je drugačija.

Inkubacija je 2-5 dana.

Povišena temperatura, bol u stomaku, muka, povraćanje, proliv.U povraćenom sadržaju i stolici se pojavljuje krv.Daljom progresijom bolesti dolazi do toksičnog šoka.

61

Bolest je kratka i završava smrtnim ishodom kod 50% bolesnika.

Dg: - anamneza, - epidemiološki podatak, - klinička slika, - izolacija bacila antraksa iz bolesničkog materijala (bris kože, bris ždrijela, bris nosa), - serološki testovi.

Th: - simptomatska, - antibiotici.

TETANUSDEF: teška akutna zarazna nekontagiozna bolest koja izaziva toksin bacila tetanusa.

Kliničku sliku karakterišu tonični i paroksizmalni GRČEVI MIŠIĆA.

UZROČNIK: clostridium tetani.

Pod anaerobnim uslovima, u rani ili povrijeđenom tkivu čovjeka, uzročnik prelazi u vegetativni – aktivni oblik bacila koji produkuje toksin.

Taj toksin je neurotropan.

IZVOR INFEKCIJE: divlje i domaće životinje (konj, goveče, vuk i lisica).

U digestivnogm traktu pomenutih životinja nalaze se bacili tetanusa koji se putem izmeta izbacuju u spoljašnju sredniu gdje opstaju u vidu spora koje se mogu naći u travi, sjenu i predmetima.

ULAZNO MJESTO: koža (povrijeđeno tkivo).

62

Svaka, pa i najmanja povreda, može biti tetanogena ako se stvore anaerobni uslovi.

Klasičnim tetanogenim ranama smatraju se: - ubodi i posjekotine prljavim, zagađenim predmetima.

!!! Da bi nastao tetanus potrebno je da se ispune 3 uslova: - prisustvo bacila tetanusa (spore), - anaerobni uslovi (tetanogena rana), - osjetljivost osobe na toksin (nepostojanje antitijela na postojanje bacila).

Tetanus je sporadična bolest, češće se javlja u vrijeme poljskih radova (u ljeti i u jesen).

KL.SLIKA: - inkubacija (6-14 dana), - klinički oblici tetanusa: - generalizovani tetanus, - ginekološki tetanus, - tetanus novorođenčadi, - hirurški tetanus, - cefalični tetanus, - lokalni tetanus.

*Generalizovani tetanus

Počinje naglo pojavom trizmusa.

Trizmus je bolan grč mastikatornih mišića vilice.

Bolesnik ne može da otvori usta, otežan je govor i uzimanje hrane.Širenjem grčeva na vilične mišiće lica, dobija se karakterističan, ciničan ili rugajući izraz lica (risus sardonicus).

Pojačan tonus se dalje spušta na mišiće vrata, grudnog koša i ekstremiteta.

63

Izrazit hipertpnus leđne muskulature dovodi do opistotonusa – karakterističnog položaja bolesnika čija se leđa i noge u jakom grču izvijaju unazad.

Oštećena je fukcija ANS-a što se manifestuje obilnim znojenjem, tahikardijom, hipertentzivnim krizama sa mogućim razvojem stanja šoka.

*Ginekološki tetanus

Nastaje poslije porođaja ili pobačaja urađenog nesterilnim instrumentima ili u nehigijenskim uslovima kod žena koje nisu vakcinisane.

*Tetanus novorođenčeta

Nastaje kod novorođenčeta koje još nije vakcinisano, a pupčana vrpca je presječena nesterilnim instumentima i u nehigijenskim uslovima.

*Hirurški tetanus

Nastaje nakon operacija u nesterilnim uslovima.

*Cefalični tetanus

Nastaje nakon povrede glave.

*Lokalni tetanus

Javlja se kod nekompletno vakcinisanih osoba.

Dg: - anamneza, - klinička slika.

Th: - specifična – davanje imunoglobulina za neutralizaciju toksina, ANA-T vakcina, antibiotici, obrada rane, - simptomatska.

64

BJESNILO(RABIES)

DEF: akutni, smrtonosni encefalomijelitis izazvan virusom bjesnila.

Glavne kliničke karakteristike su: - psihomotorni nemir, - mišićna slabost, - hidrofobija.

UZROČNIK: rabies virus.

Virus „putuje“ kroz organizam putem mišićnog i nervnog tkiva do CNS-a, izazivajući kliničku sliku.

IZVOR INFEKCIJE: oboljele ili zaražene divlje i domaće životinje (lisice, vukovi, kojoti, mačke i psi).

PUT PRENOŠENJA: kontakt sa slinom ili pljuvačkom zaražene ili oboljele životinje.

ULAZNO MJESTO: koža na mjestu ujeda ili ogrebotina izazvana kontaktom sa oboljelom životinjom.

KL.SLIKA: 1. INKUBACIJA (20-90 dana), 2. 3 FAZE: 1. prodromalni stadijum (rani kl.simptomi i znaci), 2. akutna neurološka bolest ( puna kl.slika bjesnila), 3. koma, 4. smrt.

Postoje 2 klinička oblika: 1. furiozno bjesnilo – psihomotorni nemir i hidrofobija. Zbog psihomotornog nemira, bolesnik je stalno u pokretu, pljucka, briše sline, priča puno, podrhtava i boji se svega. Zatim se javlja aerofobija.

65

Takvo stanje traje 2-3 dana. Oboljeli i na najmanji šum vode dobija napade

grčeva mišića ždrijela i grla sa gušenjem (1-5 min.). Nakon ovog perioda javljaju se paralize mišića, najprije onih koji su inervisani kranijalnim nervima, a zatim mišići ekstremiteta i cijelog tijela. 2. paralitičko bjesnilo – karakterišu progresivne mišićne paralize, smrt nastupa 8. dan.

Dg: - anamneza, - kl.slika, - analiza pljuvačke životinje ili oboljelog čovjeka, - serologija.

Th: - specifična terapija ne postoji, - predlaže se simptomatska terapija – smirivanje psihomotornog nemira, smanjenje moždanog edema, oksigenoterapija, ishrana putem nazogastrične sonde, disanje pomoću respiratora.

Prevencija: 1. obrada rane poslije ujeda (izdašno oprati vodom i sapunom, rakijom, jod, otkloniti naglječeni dio ujeda), 2. seroprofilaksa (rabies imunoglobulina), 3. vakcinoprofilaksa (antirabična vakcina), 4. prevencija bjesnila kod životinja.

BORELIOZA(LAJMSKA BOLEST)

DEF: sistemska bolest koju izaziva spiroheta Borellia burgdoferi.

Prenose je krpelji.

Klinički se manifestuje promjenom na koži – eritema migrans.Kasnije se javljaju promjene na nervnom sistemu, zglobovima i srcu.

66

IZVOR INFEKCIJE: glodar (miševi) i neki sisari (jeleni u SAD-u).

PUT PRENOSA: ubod krpelja.

ULAZNO MJESTO: koža nakon uboda krpelja.

Karakteriše je sezonski karakter (javlja se od ranog proljeća do kasne jeseni).

KL.SLIKA: 1. INKUBACIJA (3-32 dana (najčešće 7-10 dana)), 2. bolest ima 3 stadijuma: 1. stadijum – rana infekcija – nastaje nakon 3-32 dana od uboda krpelja. Javlja se na koži na mjestu uboda krpelja, lokalizovani, migrirajući eritem, 2. stadijum – diseminovana (raširena) infekcija – nastaje danima ili nedjeljama nakon uboda krpelja, javlja se meningitis, kranijalni neuritis, karditis,

3. stadijum – kasna infekcija – nastaje mjesecima ili godinama nakon uboda krpelja, javlja se periferna neuropatija, encefalopatija, artritis, akrodermatitis (na okrajinama).

*Eritema migrans

Crvenilo u vidu kruga koje se postepeno širi do 15cm u prosjeku.

Jasno je ograničena, traje 6-8 dana, nakon čega počinje da blijedi i to prvo u centralnom dijelu. Otečeni su regionalni limfni čvorovi.

Mogu da se jave i opšti simptomi (povišena temperatura, mijalgije, artralgije, malaksalost, glavobolja, ukočen vrat).

*Neuroborelioza

Javlja se kod 15% bolesnika uglavnom onih koji nisu adekvatno liječeni.

*Karditis

67

Javlja se kod 8% bolesnika.

*Artritis

Nastaje kao kasna manifestacija.Zahvaćeni su veliki zglobovi, manifestuje se otokom i bolom bez crvenila.

*Akrodermatitis

Nastaje nakon više godina.Na koži se vide ljubičaste promjene u vidu plakova.

Koža postaje atrofična ili sklerotična.

STALAN SIMPTOM U TOKU BOLESTI JE UMOR!!!

Dg: - anamneza i fizikalni pregled, - kl.slika, - epidemiološki podatak o ujedu krpelja, - mikrobiološki nalaz (serološki nalaz).

Th: - antibiotici, - simptomatska.

SALMONELOZADEF: salmoneloze su akutna oboljenja nastala uzimanjem hrane i vode zagađene različitim tipovima salmonela.

Klinički se manifestuju naglim početkom, bolovima u trbuhu, povećanom temperaturom i glavoboljom.

UZROČNIK: Salmonella typhi.

IZVOR INFEKCIJE: domaće životinje (svinja, goveče, ovca, kokoš, guska, patka) i glodari (miš i pacov).

Zaraznost traje 3-14 dana.

68

PUT ŠIRENJA: upotreba termički nedovoljno obrađenog mesa domaćih životinja.

ULAZNO MJESTO: digestivni trakt.

Karakteristične su po kratkom toku i dobroj prognozi.Salmonele nemaju sezonski karakter.

KL.SLIKA: - salmoneloze se mogu klinički manifestovati kao: - akutni gastroenteritis, - tifusni sindrom, - septikemija i - kombinacija ovih sindroma.

- akutni gastroenteritis se klinički ispoljava karakterističnim trijasom: povraćanjem, prolivom i bolovima u trbuhu.

Poslije kratke inkubacije (10-20h), bolest počinje naglo visokom temperaturom, groznicom, bolovima u trbuhu, gađenjem i prolivom. Stolice su rijetke, smrdljive, a kasnije mogu da postanu zelenkaste i vodnjikave. Bolesnici su malaksali, uznemireni, osjećaju jaku žeđ. U težim slučajevima, kada je povraćanje jače, a prolivi učestaliji i obilniji, razvija se klinička slika Cholera nostra.

Cholera nostra se ispoljava dehidratacijom, grčevima u mišićima, kolapsom i renalnom insuficijencijom. Simptomatologija akutnog gastroenteritisa je posljedica infektivno-toksičnog dejstva salmonele i gubitka elektrolita. Povraćanje i prolivi dovode do gubitka tečnosti, smanjenja zapremine cirkulišuće krvi, pojave kolapsa i ishemije bubrega,

anurije, a kasnije i uremije.

69

- tifusni sindrom klinički je sličan trbušnom tifusu, sa temperaturom kontinuom, meteorizmom (nadutost) i splenomegalijom. Rijetko se mogu javiti crjevne komplikacije, enteroalgije i perforacije, obično kod male djece i starijih osoba.

- septični sindrom se veoma rijetko klinički manifestuje. Javlja se obično kod manje djece. Ispoljava se remitentnom temperaturom, groznicom, pojavom metastaza (u plućima, zglobovima, kostima, srcu i dr.organima).

KOMPLIKACIJE: - tromboflebitis, - toksični hepatitis, - gnojni meningitis, - artritis.

Dg: - anamneza i kl.slika, - bakteriološka dijagnoza (zasijavanje preostale hrane i povraćenog sadržaja, stolice i krvi), - serologija (od manjeg je značaja).

Th: - suzbijanje pratećeg kolapsa i šoka, - eliminacija ostatka unijete hrane, - rehidratacija, - antibiotici.

Bolest se suzbija: - hospitalizacijom, - prijavom, - epidemiološkom anketom za utvrđivanje izvora infekcije, vremena i načina infekcije i - zabranom upotrebe hrane.

70

BACILARNA DIZENTERIJA(ŠIGELOZA, SRDOBOLJA)

DEF: akutno zarazno oboljenje izazvano bakterijom Schigella.

Najčešće se ispoljava: 1. poremećajem opšteg stanja, 2. nagonima pri defekaciji, 3. krvavo – sluzavim stolicama.

Šigele čine Gram - negativne bakterije.Šigela dizenterije izaziva najteže kliničke forme, a šigela sonei najlakše.

Šigela dizenterije luči egzotoksin koji ima enterotropna i neurotropna dejstva.

Najčešće oboljevaju djeca do 5 godina.

IZVOR INFEKCIJE: čovjek.

71

Šigele se izlučuju stolicom i čovjek je zarazan sve dok ih izlučuje stolicom.

PUT PRENOSA: direktnim kontaktom preko kontaminirane vode, hrane i predmeta i preko insekata (mušice).

ULAZNO MJESTO: GIT

KL.SLIKA: - INKUBACIJA (5-7 dana), - bolesnik ima povišenu temperaturu, grčeve i bolove u stomaku, - javljaju se lažni pozivi na stolicu – „TENEZMI“, blagi - stolice u početku obilne, kašaste, uz prisustvo fekalnih masa, oblik - poslije 3-5 dana se smanjuju stolice po količini, ali se pojavljuje sluz i takva stolica se zove „DIZENTERIČNI ISPLJUVAK“, - stolica je kao „ispirak od mesa“ , - stolice praćene jakim naponima i tenezmima,teški - za vrijeme defekacije bolesnik osjeća jake bolove u završnim oblik dijelovima rektuma, - broj stolica u 24h može biti i preko 50, - bolesnici – blijedi, malaksali i dehidrirani.

Dg: - klinička slika, - epidemiološki podatak, - izolacija uzročnika iz stolice.

KOMPLIKACIJE: - dizenterični reumatizam, - peritonitis zbog perforacije crijeva.

Th: - borba protiv infekcje, - borba protiv intoksikacije, - rehidratacija, - simptomatska terapija, - dijeta i njega.

72

AMEBNA DIZENTERIJADEF: infektivna bolest parazitarnog porijekla češće hroničnog nego akutnog oblika.

Karakteriše se većim brojem sluzavih, rjeđe krvavih stolica praćeni tenezmima.

UZROČNIK: Entamoeba Hystolitica.

IZVOR INFEKCIJE: stolica inficirane osobe.

PUT PRENOSA: upotreba zaražene hrane, naročito ona koja se jede nekuvana, vlažna i hladna (povrće), pijenjem inficirane vode za piće i muve.

KL.SLIKA: - INKUBACIJA (3-4 nedjelje), - bolest počinje postepeno sa gubitkom apetita, umorom i prolivom (nekoliko stolica u 24h) bez krvi, sluzi i napona, - temperatura – ili je nema ili je niska, - uskoro se broj stolica povećava, 10-15 stolica dnevno, - u običnoj kašastoj stolici javlja se sluz, ponekad i nešto krvi, - tenezmi su rijetki ili blagi ili ih nema, - temperatura ostaje obično niska, - ako bolest duže traje, bolesnik postaje malokrvan i oronuo, - kasnije simptomi mogu postepeno iščezavati, a bolest preći u hronično stanje, - hronične forme amebijaze se karakterišu: - povremenom pojavom gore opisanih proliva ili - relativno blagim tokom.

KOMPLIKACIJE: - apsces jetre, - oštećenje jetre (hepatitis).

Dg: - anamneza i klinička slika, - otkrivanje ameba u sluzi stolice (mikroskopsi i kulturom).

73

Th: - odmor, - dijeta, - simptomatska terapija, - izbjegavati masnoće, mlijeko, mliječne proizvode.

KOLERADEF: akutna infektivna bolest epidemičnog ili pandemičnog karaktera koja spada u karantinske bolesti.

Klinički me manifestuje učestalim stolicama u vidu pirinčane vode i difuzmin gubitkom elektrolita i vode.

UZROČNIK: Vibrio cholerae (luči toksin koji ima enterotropni i neurotropni efekat).

IZVOR INFEKCIJE: bolesnici u svim oblicima kliničke manifestacije kao i rekonvalescentne i zdrave kliconoše.

PUT ŠIRENJA: voda koja se koristi za piće, zagađena hrana, kontakti i muve.

ULAZNO MJESTO: GIT

74

KL.SLIKA: - inkubacija (3 dana), - može se manifestovati od blagog dijarealnog oboljenja do fudroajantnog oblika (brzo) koji može dovesti do smrti, - bolest počinje naglo profuznim prolivom i povraćanjem, - stolica je u početku tečna sa malo čvrstih fekalnih masa, ubrzo postaje vodnjikava bez fekalnih masa tzv. pirinčana voda, - broj stolica je veoma velik - do 50 pa i više puta u toku dana, - stolica je u mlazu bez tenezmi i analne iritacije, - istovremeno sa prolivom javlja se povraćanje, ono je uporno i obilno, - u početku bolesnik povraća nesvarenu hranu, a kasnije povraćeni

sadržaj liči na pirinčanu vodu, - kratko vrijeme poslije početka proliva i povraćanja, bolesnik prestaje da mokri, - stolicom i povraćanjem bolesnik gubi 10-15l dnevno i dolazi do hipovolemijskog šoka, - bolesnici su svjesni, upalih očiju, ušiljenog nosa, cijanotičnih usana

– VOX CHOLERICA, glas im je promukao i slab zbog suvih sluzokoža, puls se ne pipa, pritisak ne mjerljiv, t – ispod 36 ̊C, koža suha bez turgora (napetosti kožw), vrhovi prstiju naborani, - ako se hipovolemijski šok ne prekine, razvija se akutna insuficijencija sa uremijom.

Dg: - anamneza i kl.slika, - epidemiološki podatak, - serološki testovi.

Th: - što brža nadoknada tečnosti da bi se suzbio hipovolemijski šok.

75

AKUTNI VIRUSNI HEPATITISDEF: česta infektivna bolest izazvana hepatotropnim virusima.

Za hepatitis je karakteristično zapaljenje jetre i akutna nekroza jetre.

Postoji 6 hepatotropnih virusa: - virus hepatitisa A,B,C,D,E,G.

1. Virusi koji se prenose feko-oralnim putem – hepatitis A i E.

Zajednička karakteristika ova 2 virusa su: - izlučuju se stolicom, - ne daju hronično vironoštvo, - ne izazivaju hronične bolesti jetre (karcinome).

2.Virusi koji se prenose parenteralnim putem (putem krvi) – hepatitis B,C,D,G.

Zajedničke karakteristike ovih virusa su: - daju hronično vironoštvo, - izazivaju hronične bolesti jetre.

*Hepatitis A

Je feko-oralna infekcija.Najčešće oboljevaju djeca između 5 i 15 godina.

IZVOR INFEKCIJE: bolesnik, a rijetko žive ili nedovoljno kuvane školjke.

PUT PRENOŠENJA: zagađena voda, hrana i prljave ruke.

Nema vertikalne transmisije (prenos majka – plod).Ima sezonski karakter (zima – 11- 12. mjesec).

Inkubacija – 30 dana.

*Hepatitis E

76

Je feko-oralna infekcija.Najčešće oboljevaju mlađe odrasle osobe.

PUT PRENOŠENJEA: zagađena voda, hrana i prljave ruke.

Postoji vertikalna transmisija.Inkubacija – 40 dana.

*Hepatitis B

Najčešća infekcija.

IZVOR INFEKCIJE: čovjek obolio od akutne ili hronične HBV infekcije (hepatitis B virus).

PUT PRENOŠENJA: krv, seksualnim kontaktom, vertikalna transmisija.

Inkubacija – 90 dana.

*Hepatitis D

Javlja se samo kod osoba koje imaju HBV infekciju (kao koinfekcija ili kao superinfekcija).

IZVOR INFEKCIJE: čovjek sa akutnom ili hroničnom HBV infekcijom.

PUT PRENOŠENJA: krv, seksualnim kontaktom, vertikalna transmisija.

Inkubacija – 4-7 nedjelja.

*Hepatitis C

Česta infekcija.

IZVOR INFEKCIJE: čovjek sa akutnom ili hroničnom HCV infekcijom.

77

PUT PRENOŠENJA: krv, seksualnim kontaktom, vertikalna transmisija.

Inkubacija – 8 nedjelja.

KL.SLIKA AKUTNIH VIRUSNIH HEPATITISA: - 3 stadijuma: 1. preikterični stadijum - obično počinje postepeno, subfebrilnim t, anoreksijom, gađenjem, povraćanjem, izraženim bolovima u zglobovima, - naročito izraženo gađenje na masnu hranu, kod pušača na cigare, - češće se javljaju opstipacije nego prolivi, tupi bolovi ispod desnog rebarnog luka, - najizraženiji simptom je malaksalost, - pri kraju ovog stadijuma koji traje 6-7 dana, bolesnici manje mokre, a mokraća je tamna kao crno pivo, a stolica je bijela (aholična) – to ukazuje na pojavu ikteričnog stadijuma,

2. ikterični stadijum - počinje naglo sa pojavom žutice, koja se najprije javlja na beonjačama, tvrdom i mekom nepcetu, licu, trubu i ekstremitetima, a povlači se obrnutim redoslijedom, - poslije pojave žutice dolazi do subjektivnog i objektivnog poboljšanja, - bolesnicima se vraća apetit, boljeg su raspoloženja, temperatura se spušta na normalu, 3. stadijum rekonvalescencije - povlače se svi simptomi.

Dg: - anamneza, - epidemiološki podaci o kontaktu,

78

- laboratorija (bilirubin povišen, AST povišen, ALT povišen), - serološki test.

Th: - mirovanje, - dijeta, - simptomatska th: - 10% glukoza – i.v., - vitamini (vitamin B), - kortikosteroidi, - antibiotici, - liječenje hepatične kome.

79