Jeroen ColijnMonique RabJamie de VréEdward CollinPaul DamenLiudger van der MeerDanny van Beek

Informatie map horende bij de:

Workshop alcohol en opgroeienOnderdeel van de module ABV “adolescentiepsychologie & leerlingbegeleiding”

InhoudVerslaving in zijn algemeen...............................................................................................................2

Gedrag bij verslaving:.........................................................................................................................2

Alcohol en pubers...............................................................................................................................4

Ontwikkeling van het brein................................................................................................................4

Gedrag van de puber...........................................................................................................................4

Achtergrondinformatie over J voor de Casus:....................................................................................5

J. zijn onderwijsbehoefte....................................................................................................................5

Problemen op het gebied van:............................................................................................................6

De casus uitgebeeld als film: het drinken van alcohol in de klas........................................................7

De zorgstructuur zoals is uitgebeeld in het filmpje.............................................................................9

Werkvormen die tijdens de workshop zijn gebruikt...........................................................................9

Film maken van de zorgstructuur:....................................................................................................10

Opdracht A groep 2..........................................................................................................................10

Hoe wordt met behulp van de pedagogische driehoek zorg aan de leerlingen geboden?..................11

Klassikale opdracht: feedback geven op de gepresenteerde films voor beide groepen.....................12

Hulpvragen bij de werkvorm feedback film.....................................................................................13

Het maken van collage 1..................................................................................................................13

Het maken van collage 2..................................................................................................................13

Het maken van collage 3..................................................................................................................14

Reflectie op de workshop d.m.v. Loesje...........................................................................................14

Bronvermelding:...............................................................................................................................15

1

Verslaving in zijn algemeen

Vaak zijn mensen diegene die verslaafd zijn aan het begin van hun zoektocht naar herstel zitten, in de veronderstelling dat er verschillende soorten verslaving zijn. Er bestaat niets meer of minder dan verslaving. Verslaving is verslaving, en werkt in alle gevallen volgens hetzelfde principe: ik voel mij niet OK, kan ergens niet mee om gaan en heb iets van buitenaf nodig om mij te kunnen 'fixen'. Ik neem iets tot mij en daarmee krijg ik een goed gevoel.

De consequenties op de lange termijn zijn bijna altijd hetzelfde: controleverlies en onhanteerbaarheid van het leven, hetgeen uiteindelijk leidt tot isolement en (in het meest extreme geval) tot de dood. Verslaving is een primaire, progressieve en chronische ziekte die leidt tot emotioneel, spiritueel en lichamelijk verval.

Verslaving kan zich wel op verschillende manieren uiten: diverse middelen (cocaïne, alcohol, nicotine, medicijnen, XTC, GHB, heroïne, etc) maar ook internet, werk, seks, gokken, eten, kopen, enzovoorts. In alle gevallen werkt het mechanisme van verslaving hetzelfde en zijn de consequenties (de onhanteerbaarheid van het leven) min of meer hetzelfde.

Als een verslaafde stopt met gebruik van een specifiek middel, wordt dit vaak vervangen door een ander middel of compulsief gedrag (cross addiction). Het middel is ook niet het probleem van de verslaafde, maar het gedrag dat zorgt dat de verslaafde gaat gebruiken zit het werkelijke probleem. Zolang het gedrag niet veranderd wordt, is de kans dat een verslaafde vrij blijft van middelen of ander compulsief gedrag vrij klein.

Gedrag bij verslaving:

1. Zoekener mist wat, goed moeten voelen, ontevreden, gefrustreerd, ongelukkig, emotioneel afhankelijk, aandacht moeten hebben, erg gericht op de ander, zelfmedelijden, kopen, eten, nicotine, cafeïne, geld, beïnvloedbaar

2. Heftigheidkicks, extremiteiten, hard, snel, vaak, veel, meer, grenzeloos, spanning, gokken, intensiteit, overmatig, sporten, werken

3. Impulsgeleidafgeleid, weinig aandachtig, vluchtig, gejaagd, oppervlakkig, weinig doelen, weinig waarden, ongeduldig, weinig zelfbeheersing, doen zonder denken

4. Egocentrisch ik doe wat ik wil doen op mijn manier en in mijn tempo, ik heb recht te krijgen wat ik wil, alleen eigen gevoel en positie is belangrijk, niemand vertelt me wat ik moet doen, ik heb recht op uitzonderingen, je voelt je superieur aan anderen, je denkt speciale rechten te hebben, je wil je zin krijgen zonder rekening te houden met anderen, je schept op, je kleineert anderen om je eigenwaarde te vergroten.

5. Oneerlijksneaken, liegen, stiekem, bedriegen, manipuleren, loze beloftes, afspraken niet nakomen, stelen, opfokken, onbetrouwbaar, voetballen voor de coach

6. Zelf sussengoed moeten voelen, rationaliseren, afvlakken, valt wel mee, gaat goed, komt goed, weg lachen, nagelbijten, aan lichaam plukken, overmatig tv kijken, overmatig computeren, veel

2

kopen, veel eten, nicotine, cafeïne, je zoekt afleiding om emoties niet te hoeven voelen, je sust jezelf, veel slapen, je  beschermt je tegen minderwaardig voelen.

7. Emotiegeleidtotaal opgaan in gevoelens, totaal door gevoelens laten leiden, verleden niet kunnen loslaten,  weinig zelfbeheersing, gedrag hangt af van je wel of niet goed voelen, je voelt je minderwaardig en dat je tekort bent geschoten, zeuren, klagen, mopperen, constant discussies, strijd, ruzie, conflicten, schelden, schreeuwen

8. Image uiterlijkheden, rol spelen, macho, bitch, popie jopie, clown, uitsloven, zelf profileren, perfectie naleven, kleding, merken, gadgets, houding

9. Weinig in contact met hedendromen, fantaseren, ideale plaatjes, toekomst, verleden, concepten, afgeleid, onaandachtig, verstoppen in muziek, vaag blijven, zweven, afwezig

10. Vermijdenconflicten uit de weg gaan, verantwoordelijkheden niet nemen, grenzen niet aangeven, wensen niet kenbaar maken, geen hulp vragen, niet open stellen, lastige dingen niet aangaan, feiten niet accepteren, uitstellen, piekeren, tobben, oppotten, stapelen, fouten willen voorkomen, controle willen hebben, je schermt je af voor je gevoelens, je trekt je terug uit contacten, je probeert je gevoel uit te schakelen, je kan een cynische of negatieve houding aannemen om anderen op afstand te houden. 

Vier fronten aanpak van verslaving

De beste aanpak van verslaving is een vier fronten aanpak: het aanpakken van de verslaving op geestelijk, sociaal, lichamelijk en maatschappelijk vlak.

GEESTELIJK LICHAMELIJK leren om nieuw helpend gedrag in te prenten en in te trainen stoppen met macht weggeven (intern en extern) leren emoties te reguleren zelfcontrole vergroten(preventief en alternatief gedrag) leren impulsen te beheersen leren relativerend en kritisch te denken leren aandachtig en aanwezig te zijn toewijden aan helpende waarden

zorgen voor herstel van hersenen doorte stoppen met gebruiken ondersteunende medicatie/supplementen gezond eten voldoende water voldoende lichaamsbeweging (conditie, kracht, soepelheid) gezonde lichaamshouding gezond slaap- en waakpatroon zorgen voor ontwikkeling van hersenen door nieuwe dingen te leren

SOCIAAL MAATSCHAPPELIJK

3

breken met gebruikende contacten doseren van niet helpende contacten bevorderen van stimulerende contacten zorgen voor een gezonde omgang met partner en kinderen zorgen voor een gezonde omgang met familie en vrienden aanleren van sociale vaardigheden

inkomen uitgaven budgetteren schuldbetaling administratie op orde huishouden op orde werkzaamheden/bezigheden scholing/cursus bijdragen aan maatschappij

Alcohol en pubersDat pubers en alcohol niet samengaan vinden we terug in een documentaire van Zembla, genaamd : Comazuipen. Het is het verhaal van Suzanne, zij is 14 jaar en raakt in een coma na een avondje drinken met haar vrienden. Voordat ze naar een discotheek gaat wilde ze aangeschoten worden en besluit ze om in te drinken met haar vriendinnen om het gezellig te maken. Maar het loopt uit de hand en ze drinkt veel teveel en raakt in coma. Haar ouders brengen haar met spoed naar het ziekenhuis waar zij meer dood dan levend aankomt. Uiteindelijk komt zij met moeite uit haar coma, maar zij merkt nog dagelijks de negatieve invloeden van deze avond. Zij heeft hersenschade opgelopen en hierdoor een sterk verminderd concentratievermogen. Het gevolg hiervan is weer dat het VWO onderwijs dat zij volgde te zwaar is geworden voor haar en zij terug moet naar de HAVO , dus het alcoholmisbruik heeft direct invloed op haar toekomst.

Ontwikkeling van het brein.Weer een geval van overmatig alcoholgebruik door tieners, want volgens Nico van der Lely, werkzaam als kinderarts in het Reinier de Graaf Gasthuis in Delft, gebeurt dit bijna iedere week wel een keer. Een kwalijke ontwikkeling zegt hij op zijn alcoholpoli voor kinderen. Het brein van deze kinderen is al aangetast voordat de puberteit begint. Dat heeft een desastreuse invloed op wie je bent, je emotionele stabiliteit en je intellectuele functies.

Gedrag van de puber.Het brein van een tiener is nog niet geheel ontwikkeld, tieners zijn emotioneel onstabiel , ze kunnen ook nog geen moeilijke beslissingen nemen en hebben ook geen overzicht bij de te nemen keuzes. Vandaar dat zij ook risicogedrag vertonen en vaak woede uitbarstingen hebben . Tieners weten donders goed dat alcohol slecht is voor hun hersenen en toch overzien zij niet de gevolgen hiervan. De tiener moet tegen zichzelf beschermt worden. Je wordt gewoon dommer, zegt Scott Swartzwelder, een Amerikaanse neuroloog, door teveel alcohol, plannen wordt moeilijker, onthouden en leren gaat moeilijker, dit zijn juist de essentiële zaken die je nodig hebt om later succes te hebben in het leven.

4

Achtergrondinformatie over J voor de Casus:Het François Vatelschool te ‘s-Gravenhage is een VMBO school met 600 leerlingen. De François Vatelschool is een school waar ieder gestimuleerd wordt het beste uit zichzelf te halen. Het VMBO kent 4 leerwegen

theoretische leerweg leidt op voor MBO middenkader niveau 3 en 4 gemengde leerweg leidt op voor MBO middenkader niveau 3 en 4 kaderberoepsgerichte leerweg leidt op voor MBO middenkader niveau 3 en 4 basisberoepsgerichte leerweg leidt op voor MBO basisberoepsgericht niveau 2

Van deze 4 leerwegen heeft de François Vatelschool er twee.De kaderberoepsgerichte leerweg (KB) en de basisberoepsgerichte leerweg (BB).

Deze casus voor onze workshop gaat over J. J. is een jongen die zich afzet tegen zijn ouders en de maatschappij. Dit doet hij doormiddel van gedrag, uitingen naar klasgenoten en docenten. Hij is druk aanwezig in de klas zonder ook daadwerkelijk met schoolwerk bezig te zijn. Dit gedrag lijdt tot afleiding en concentratie problemen van zijn mede studenten. J. heeft problemen om voor zichzelf een grens te trekken wat zich op dit moment uit in overmatig alcohol gebruik. J. is snel te overtuigen wil andere graag ” pleasen ” . De ouders van J. zijn al sinds een paar jaar gescheiden, hij woont samen met zijn jongere zus bij zijn vader. Moeder is nauwelijks in beeld bij de opvoeding van J. J. volgt de kaderberoepsgerichte leerweg, zit in eindexamenklas 4a.

J. zijn onderwijsbehoefte.Wat is het doel ?

Het hoofddoel is dat J. zijn eindexamen haalt. Andere doelen voor J. zijn dat hij zich veilig voelt op school en in de klas en dat hij zichzelf durft / kan zijn ( acceptatie ).

Wat heeft J. daar voor nodig?

J. zal zijn “probleem” aller eerst moeten erkennen. J. zal behoefte hebben aan een luisterend oor ( vertrouwenspersoon van school ) J. heeft daarvoor steun nodig van klasgenoten en docenten, maar ook van zijn

thuissituatie. J. heeft duidelijkheid nodig, wat moet hij doen om zijn hoofddoel te bereiken. J. zal ondersteuning nodig hebben op onderwijs gebied om op het gewenste niveau te

kunnen komen.

5

Problemen op het gebied van:

Cognitief functioneren

Onderstaande onderdelen op het gebied van rekenen vallen zeer laag uit.

Optrekken / Aftrekken.

Deeltafels.

Inzichtelijk rekenen.

Taal blijft achter, voornamelijk zijn woordenschat blijft laag.

Werkhouding

J. is een afleider in de klas.

J. toont weinig motivatie

J. heeft moeite met om zich te concentreren.

Sociaal emotioneel functioneren

J. heeft een slecht zelfbeeld

J. is snel over te halen door zijn medestudenten, wat hem meerdere malen in de problemen heeft gebracht. Dit uit zich in verder gaande problemen met het contact met mede studenten.

J. heeft weinig zelfvertrouwen.

Gedrag

Het gedrag van J. overheerst in de klas, dit vaak op een negatieve manier.

6

De casus uitgebeeld als film: het drinken van alcohol in de klas.Het is woensdagochtend, kwart voor tien tijd voor mijn mentor uur.

Wanneer ik de studenten verwelkom in mijn klas, hangt er een vreemde sfeer. Sommige studenten gedragen zich geïrriteerd en boos, andere studenten zijn juist erg lacherig, druk en aanwezig. Wanneer iedereen zijn plaats heeft gevonden begin ik met de les, ik merk dat er iets speelt tussen de studenten en vraag dan ook aan hun om uitleg.

Een wirwar van verhalen breekt los, ik kan er op dat moment geen wijs uit en vraag de studenten daarom een voor een zijn / haar verhaal te doen.

Student 1

Er is iemand die het nodig vindt om te drinken in de klas tijdens de les, en ik vindt dat niet normaal we zijn toch allemaal volwassen?!

Docent

Kun je me ook vertellen wie dat dan heeft gedaan?

Student 1

Ja dat ga ik niet vertellen, dat moet diegene maar zelf doen!

Docent

Het verhaal gaat dus de ronde dat er iemand uit deze klas alcohol drinkt / heeft gedronken tijdens de les. Wie is hier bij betrokken?

De klas

De studenten kijken elkaar aan, sommige beginnen te giechelen. Het duurt even maar dan gaan de 1e vingers de lucht in uiteindelijk zijn er 5 die erbij betrokken zijn.

Docent

Fijn dat jullie eerlijk willen / kunnen zijn dat jullie betrokken zijn bij dit voorval, kan iemand mij dan precies vertellen wat er is gebeurd?

Student 2

Student 3 verteld steeds dat hij in het weekeind altijd naar de meest grootse feesten gaat, hij tot diep in de nacht doorgaat en altijd dronken thuis komt, wij geloven er helemaal niets van en wilden dat graag met eigen ogen zien. Dus hebben wij ( student 2, 4, 5 en 6 ) student 3 gevraagd om dat eens te doen wanneer wij het zien. Dat leek ons wel leuk!

Docent

Ik ben erg blij met jullie openheid, hoe hebben jullie dit dan aangepakt?

7

Student 3

Nou ik dacht als mijn klasgenoten dat zo leuk vinden, ik vind het niet erg om wijn te drinken dus heb ik samen met student 4 en 5 wijn gekocht ( ik ben immers de enige die 18 is) en heb dat hier in mijn spa flesje overgegoten, niemand die dat ziet want het is witte wijn!

Docent

Hebben jullie een idee wat dit doet met jezelf, met jouw klasgenote, de docenten en andere mensen om je heen?

Student 3

Nee ik heb daar niet echt over nagedacht, we dachten gewoon dat dit leuk zou zijn. Niemand heeft er toch last van, en de docent heeft het niet in de gaten.

Docent

Jullie hebben dit met z’n 5en bedacht, alleen student 3 heeft werkelijk gedronken. Ik hoop dat je begrijpt dat ondanks je er niemand kwaad mee wilde doen, je buiten je boekje bent gegaan, je de regels van school hebt overtreden en ik dit zal moeten melden aan de manager.

Student 3

Dat snap ik, en dat is geen probleem.

Docent

Ik zet de klas aan het werk, en loop daarna met student 3 naar de manager. Ik leg de manager uit wat er aan de hand is, ik laat student 3 achter bij de manager om terug te gaan naar de klas.

Manager

Tien minuten later komt de manager samen met student 3 de klas weer in, de manager wil graag van de klas weten wat er is gebeurd en hoe dit tot stand is gekomen. Zijn conclusie is de volgende : wanneer je als klasgenoten weet dat er iemand tussen zit die snel over te halen is, in is voor gekke dingen zonder daar de consequenties van in te zien is het de taak van de klas om diegene daarvoor te behoeden.

Via onderstaande link is de film te zien op het beschermde You tube kanaal:

8

9

De zorgstructuur zoals is uitgebeeld in het filmpjeEerste lijnHeb je zorgen over een leerling zoek in eerste instantie contact met de mentor.

Het “ZOS” (intern zorgoverleg) wordt gevormd door via de afdelingsleiders, zorgcoördinator, vertrouwenspersoon/leerlingbegeleider en school maatschappelijk werkerTweede lijnHet “ZAT” (zorg advies team) bestaat uit de zelfde personen + de schoolarts of verpleegkundige, de leerplichtambtenaar, en een vertegenwoordiger van Jeugdzorg. Derde lijnDoorverwijzingen naar externe hulp zoals schoolarts, Jeugdhulpverlening enz. gaat via afdelingsmanagers, deze zullen de vraag inbrengen in het interne zorgoverleg(zos) en zo nodig doorsluizen naar het ZAT.

10

Werkvormen die tijdens de workshop zijn gebruikt

Film maken van de

zorgstructuur:

Instructies filmopdrachten

Beste studenten,

Wij hebben jullie een film laten zien over de leer- en of gedragsstoornis van een leerling uit eigen praktijk. Deze film ga je gebruiken voor de opdracht.

De opdracht luidt; Maak één film van 3 minuten van de aan jullie uitgereikte zorgstructuur. Voor het maken van de opdrachten hebben jullie 30 minuten de tijd.

Opdracht A groep 1Groep 1 maakt één filmpje van drie minuten over één van de zorglijnen die genoemd staat in de aan jullie uitgereikte zorgstructuur. Gebruik in jullie verhaal de filmcasus die jullie gezien hebben.Criteria van de film groep 1:

1. De film moet in verband staan met een zorglijn uit de voornoemde zorgstructuur.2. Verwerk een ontwikkeling in de film, dit kan zijn een sociaal emotionele ontwikkeling

cognitief, identiteit enz…

11

Opdracht A groep 2Groep 2 maakt één filmpje van drie minuten over de pedagogische driehoek die genoemd staat in de aan jullie uitgereikte zorgstructuur. Gebruik in jullie verhaal de filmcasus die jullie gezien hebben.Criteria van de film groep 2:

1. De film moet in verband staan met de derde zorglijn of de pedagogische driehoek die in jouw opdracht staan.

2. Verwerk een ontwikkeling in de film, dit kan zijn een sociaal emotionele ontwikkeling of iets dergelijks..

3. Volg exact de zorgstructuur zodat je goed kunt beoordelen of deze werkt.

12

Hoe wordt met behulp van de pedagogische driehoek zorg aan de leerlingen geboden?

De pedagogische driehoek beschrijft de communicatie tussen school, ouders en de leerling. Om de leerling goede zorg te kunnen bieden is het in belangrijk dat de ouders en de school goed samenwerken. In een zo vroeg mogelijk stadium worden de ouders/verzorgers bij het zorgtraject betrokken en aangesproken op hun verantwoordelijkheden. Dit model geeft aan dat bij de opvoeding binnen de school drie partijen even belangrijk zijn:

Het kind. De ouders/verzorgers. De school. (afdelingsleider, zorgcoördinator, vertrouwenspersoon, docent, mentor)

De school maakt in samenwerking met de ouders en het kind een handelingsplan. Dit is Handelings Gericht Werken of HGW (Pameijer en van Beukering, 2007). De school begeleidt die leerling op pedagogisch en didactisch gebied. Het handelingsplan bevat schriftelijk vastgelegde richtlijnen. Tevens zorgt deze werkwijze niet alleen voor een goede samenwerking met de ouders, het zorgt voor transparantie, maar het is ook een prima manier om te kijken naar de onderwijsbehoeften van een kind. Hierdoor kan er sneller hulp ingezet worden waar dat nodig is. Er wordt samen in een gesprek overeenkomen wat haalbaar is.

De opmerkingen en gevoelens van ouders spreken daarbij een grote rol. Werken aan het gedrag van de leerling kan alleen succesvol zijn, als de pedagogische driehoek gesloten is. In het gesprek worden de volgende onderwerpen besproken:

1) Er worden hulpvragen gesteld aan de leerling en ouders/verzorgers.2) De onderwerp of gedragsstoornis.3) De verwachtingen van de procedure (pedagogisch driehoek).

Voor het opmaken van een handelingsplan bestaan er vele vormen. Ze bevatten informatie over doelen, de aanpak en de organisatie van het onderwijs aan de betreffende leerling. Dit gebeurt door preventieve en remediërende activiteiten aan te bieden en in te plannen zoals huiswerkbegeleiding. De inhoud van het gesprek en het opstellen van een zorgplan heeft voor de leerling een optimaliserende functie. Het zorgplan is gericht op leer- & sociaal-emotionele processen en komt tot uiting in een leerlingvolgsysteem. In het leerlingvolgsysteem worden alle zaken die betrekking hebben op de begeleiding van de leerling (resultaten, gesprekken, resultaten van testen) opgenomen en vastgelegd.

13

Klassikale opdracht: feedback geven op de gepresenteerde films voor beide groepen.

Tijdens het presenteren van de films gaan jullie feedback geven in wat er goed is aan de film en wat beter kan. Kijk niet naar de acteerprestaties maar let op de volgende criteria.

1) Beoordeel of de zorgstructuur goed is uitgebeeld en wat er naar jouw idee nog in zou moeten. Dit kan betekenen dat wat nog niet is uitgebeeld ook niet in de zorgstructuur staat. Dit geeft ons goede feedback in het aanpassen van de zorgstructuur.

2) Beoordeel of er een ontwikkeling (identiteitsontwikkeling) in uitgebeeld wordt.3) Beoordeel hoe de pedagogische driehoek is behandeld. 4) Vertel gevoelsmatig of dit de manier zou zijn zoals jij dat zou doen of wat je anders

zou doen.

Punt Behandeld Niet behandeld Aanwezig in de zorgstructuur

Wat kan er beter?

1

2

3

4

14

Hulpvragen bij de werkvorm feedback film

1. Welke positie heeft de leerling in de klas en hoe wordt hierdoor de groepsdynamica beïnvloed? Dit kan je aan de hand van de Roos van Leary verwerken.

2. Waar kun je deze leerling het beste plaatsen in je klas?3. Wat ervoor zorgt dat iedereen kan werken in een goed leerklimaat. Motiveer je

antwoord.

Het maken van collage 1Jij en je groepje hebben de opdracht gekregen om een collage te gaan maken. Het onderwerp van de collage vindt je onder deze instructie. Er is 1 apart lokaal gereserveerd voor de groepjes die een collage gaan maken. Voor het maken van deze collage zijn er tijdschriften etc. beschikbaar, ook kun je tekenen, schrijven, etc. Wees creatief! The sky is the limit. Jullie krijgen hier 30 minuten de tijd voor. En het is de bedoeling dat elk groepje de collage presenteert aan de rest van de groep.Het principe van een collage is simpel: leerlingen verzamelen beelden, woorden, fragmenten, en noteren of kleven die bij elkaar in een bepaalde compositie. De collage kan binnen heel verschillende sferen als werkvorm gebruikt worden: we kunnen een gedicht maken op basis van bij elkaar gekleefde reclameslogans, maar ook foto's uit folders of een tv-blad (auto's, eetwaren), kunnen op die manier worden verzameld. Met een collage kunnen dan weer andere leerlingen aan de slag: bespreken, becommentariëren, etc.

Het onderwerp van de collage: Sociaal emotionele ontwikkelingen.De sociaal-emotionele ontwikkeling omvat een groot en complex gebied binnen de algehele ontwikkeling. van het kind. Daarom is het niet makkelijk dit in een eenduidig kader te plaatsen.Ondanks de complexiteit van dit ontwikkelingsgebied word geprobeerd een definitie te geven van de sociaal-emotionele ontwikkeling: ‘De sociaal-emotionele ontwikkeling bestaat uit het ontwikkelen van een eigen persoonlijkheid, wat overeenkomt met verwachtingen en gedragingen uit de sociale omgeving’. Uit deze definitie valt op te maken dat door deelname aan de volwassen wereld, sociale regels en waarden en normen worden geleerd, die het individu vormen. Maak een collage in het teken van de sociaal emotionele ontwikkeling van de leerling en de invloed van alcohol op dit proces.

Het maken van collage 2Het onderwerp van de collage: Seksuele ontwikkeling.Tijdens de adolescentie verandert de identiteitsvraag ‘Wie ben ik?’ in relatie tot seksualiteit in ‘Wat ben ik?’ en ‘Hoe ben ik dat?’. De seksuele ontwikkeling is voor iedere adolescent een ingrijpend en spannend proces, dat gevolgen heeft voor alle vier aspecten van het identiteitsbesef: continuïteit, herkenning en erkenning, vrijheid en toekomstperspectief. De seksuele ontwikkeling wordt gedeeltelijk biologisch gestuurd, maar de omgeving draagt veel bij aan de kwaliteit van het seksuele ontwikkelingsproces, ten goede of ten kwade.

15

Het maken van collage 3Het onderwerp van de collage: Ethische dillema`s Er is sprake van een ethische dilemma als er 2 verschillende waarden met elkaar in conflict zijn. Er moet gekozen worden tussen 2 alternatieven waarbij er voor elk alternatief relevante zwaarwegende argumenten zijn aan te voeren.Maak een collage in het teken van de ethische dilemma`s van de leerling en de invloed van alcohol op dit proces.

Reflectie op de workshop d.m.v. LoesjeDe bedoeling is dat elke groep een A4 formaat papier pakt en enkele kernwoorden opschrijft wat hij/ zij zijn bijgebleven van deze workshop. De kernwoorden moeten betrekking hebben op de workshop. Hieronder enkele voorbeelden om te laten zien hoe iets kernachtig omschreven kan worden.

16

Bronvermelding:

Internet:

info over alcoholgebruik onder tieners. (2012). Opgeroepen op mei vrijdag, 2013, van de hoop ggz: http://www.dehoop.org/27186/alcohol-en-jongeren.html

onafhankelijke informatie over de ontwikkeling van kinderen, pubers. (sd). Opgeroepen op mei vrijdag, 2013, van ijkopontwikkeling.nl: http://www.kijkopontwikkeling.nl/problemen/sociaal-emotionele-ontwikkeling/wat-is-sociaal-emotionele-ontwikkeling.html

Boeken:

Geel, V. v. (2000). De orde in orde vernieuwd. Amersfoort: Thiememeulenhoff.

J. van der Wal, I. d. (2006). Identiteitsontwikkeling en leerlingbegeleiding. Bussum: Uitgeverij Coutinho.

17