werelddag 2013. johan van reeth. ov projecten in vlaanderen
DESCRIPTION
In 1913 vond in Gent de Wereldtentoonstelling plaats.Honderd jaar later (12 november 2013) organiseert de Vlaamse Vereniging voor Ruimte en Planning (VRP) de Werelddag van de Stedenbouw in Gent (in de prachtige Bijloke). Wat waren de ruimtelijke issues in 1913 en zijn ze nog relevant nu? Met als thema 'Waar ligt de grens?' bogen experts uit binnen- en buitenland zich over prangende vraagstukken: verdichting, duurzaamheid, betaalbaar en energiezuinig wonen, mobiliteit, ruimtelijk-economische vernieuwing...TRANSCRIPT
werelddag van de stedenbouw
OV‐projecten in Vlaanderen.Kansen voor een andere ruimtelijke ordening ?
Johan Van Reeth12.11.2013
PROBLEEMSTELLINGRegionale verplaatsingsbehoefte
Regionale verplaatsingen Omvangrijk door ruimtelijke context Zeer diffuus
PROBLEEMSTELLINGRegionaal OV‐aanbod
Regionale verplaatsingen Omvangrijk door ruimtelijke context Zeer diffuus
Huidig regionaal OV is nevenproduct van Trein‐netwerk: stoptreinen Bus‐netwerk: streeklijnen
M. Blondia – E. De Deyn
PROBLEEMSTELLINGMismatch tussen behoefte en aanbod
Regionale verplaatsingen Omvangrijk door ruimtelijke context Zeer diffuus
Huidig regionaal OV is nevenproduct van Trein‐netwerk: stoptreinen Bus‐netwerk: streeklijnen
Resultaat: sterke dominantie wegverkeer
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
0‐3 km3‐5 km 5‐10km
10‐20km
20‐30km
30‐40km
40‐50km
50‐70km
> 70km
auto
te voet
fiets
bus tram metro
trein
M. Blondia – E. De Deyn
WOON‐WERK VERPLAATSINGEN 2007 (FOD ECON)
PROBLEEMSTELLINGMoeizame realisatie nieuw regionaal OV
SPARTACUS
GEN BRUSSEL
Oorzaken ? Vereist zeer grote investeringen Actueel vervoerpotentieel eerder beperkt Maatschappelijk draagvlak ontbreektWeinig fysieke ruimte beschikbaar Bestuurlijke versnippering (NMBS – De Lijn) Complexe regelgeving (RO, milieu) Geen cultuur van “grote projecten” (meer) …
Bovendien: Vraagvolgende netwerkenWeinig relatie met het ruimtelijk beleid
PROBLEEMSTELLING
Geen impact van de OV‐operator op het ruimtelijk beleidWeinig animo bij de “bevoegde” overheden
Afstemming OV op ruimtelijke dynamiek ?
PROBLEEMSTELLING
(En de subsidiariteit maakt het alleen maar erger)
Verkokerd beleid inzake ruimte en mobiliteit
SBO Orderin’Forganising rhizomic developmentalong a Regional pilot networkin Flanders
2010 – 2013
ConsortiumKU Leuven (OSA)BUURUHasselt (IMOB) VUB (Mosi‐T)Univ. Paris‐Est (Lab’Urba)
O R G A N I S I NG R H I Z O MI C DE V E LO P M E N T AL O N G A R EG I O N A L PI L O T N E TW O R K I NF L A N D E R S‘
1. Is het mogelijk om een succesvol regionaal
OV netwerk binnen de sterk gefragmenteerde ruimtelijke ordening van Vlaanderen te ontwerpen, dat op lange termijn voldoende economische, sociale en milieuvoordelen biedt ?
2. Kan dit regionaal OV netwerk als hefboom
dienen om op lange termijn de gesuburbaniseerde ruimtelijke ordening van Vlaanderen te herstructureren?
SBO‐PROJECTOnderzoeksvragen
SBO‐PROJECTCasestudy: regio Leuven
regio Leuven gordel zorggebied
Inwoners 592.000 16% 17% 67%
schoolbanken 131.000 44% 11% 45%
tewerkstelling 202.000 31% 9% 60%
diensten 35.000 36% 4% 60%
handel 38.000 18% 10% 72%
1777
DIESTAARSCHOT
1831
1890
1920
1960
2010
SITUATIESCHETSMoeilijke positie regionaal OV
PERIFERE ONTWIKKELING
Diffuse spreiding wonen en werkenGrotere verplaatsingsafstanden
DOMINANT AUTOGEBRUIK
Moeilijke doorstroming OV
MAAKT MOGELIJK
CREËERT AFHANKELIJKHEID
OPENBAAR VERVOER IN NEERWAARTSE SPIRAAL
Vlaams Verkeerscentrum, 2008Ochtendspits (8‐9u)
SITUATIESCHETSVerplaatsingen: motief en modus
41%
35%
25%
In Leuven
werk
school
overig
32%
27%
41%
In het zorggebied
57%23%
20%
In Leuven
auto
OV
zacht
70%
17%
14%
In het zorggebied
SITUATIESCHETSVerplaatsingen in Leuven
26%
20%
14%
10%
12%
18% intern verkeer binnen Leuven
vertrek uit Leuven
naar Leuven vanuit gordel
naar Leuven vanuit zorggebied
naar Leuven vanuit VL/BXL
transit via secundaire wegen
25.000 autoritten in Leuven (2008, 8‐9u, zonder transit E40/E314)
Vlaams Verkeerscentrum, 2008Ochtendspitsuur (8‐9u)
43%
15%
42%
binnen Leuven
66%
30%
4%
naar Leuven
73%
26%
2%
vanuit Leuven Auto
OV
Zacht
57%23%
20%
naar/van/in Leuven
18.75443%
7.57217%
17.33040%
internvan Leuvennaar Leuven
SITUATIESCHETSHuidig busnetwerk regio Leuven
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
groei De Lijn regio Leuven
SITUATIESCHETSTendens naar een duale regio
DREIGENDE CONGESTIE;PERFORMANTIE BUSNET DAALT
STEDELIJKE STRUCTUUR BEREIKT LIMIET
DRUK OP OPEN RUIMTE;VERMINDERDE LEEFBAARHEID
EEN STA
D M
ET
GRO
EIPIJNEN
SITUATIESCHETSTendens naar een duale regio
DOMINANT AUTOGEBRUIK;LAAG POTENTIEEL O.V.
LAGE DENSITEIT;TANENDE VOORZIENINGEN
VERSNIPPERING LANDSCHAP;AANTASTING ECOSYSTEEM
EEN REG
IO DIE
SUBU
RBAN
ISEERT
SITUATIESCHETSAfwenteling heeft een boomerang‐effect
DREIGENDE CONGESTIE;PERFORMANTIE BUSNET DAALT
DOMINANT AUTOGEBRUIK;LAAG POTENTIEEL O.V.
STEDELIJKE STRUCTUUR BEREIKT LIMIET
LAGE DENSITEIT;TANENDE VOORZIENINGEN
DRUK OP OPEN RUIMTE;VERMINDERDE LEEFBAARHEID
VERSNIPPERING LANDSCHAP;AANTASTING ECOSYSTEEM
AFWEN
TELING
EEN STA
D M
ET
GRO
EIPIJNEN
EEN REG
IO DIE
SUBU
RBAN
ISEERT
Verdere verdichtingBehoefte deels opgevangenGroei inkomende pendelGrondreserves uitgeput
Resultaat:Structurele congestie Centrumpositie onder druk
UITDAGINGENOngewijzigd beleid zal leiden tot “lock‐in”
Verdere periferiseringOnbeperkte grondreserveSterke auto‐afhankelijkheid
Resultaat: OV in neerwaartse spiraalStijgende vervoer‐armoedeAfkalving voorzieningen
AFBAKENING REGIONAAL‐STEDELIJK GEBIED LEUVEN
UITDAGINGEN
Ondergrens: bevolkingsprognose federaal planbureau Levensverwachting, vruchtbaarheid Migratie
Bovengrens: correctie o.b.v. groei KU Leuven Trendmatige groei onderwijs Trendmatige groei kenniseconomie
Inrekening kotstudenten
Gecorrigeerde demografische prognose regio Leuven: “vork”
630.361778760
850.597
778.588
400000
500000
600000
700000
800000
900000
1000000
2010 2020 2030 2040 2050
extra tew. + kot
FP + kot
extra tew.
prognose FP
groei bevolking regio Leuven 2030 2050
prognose Federaal Planbureau +69.003 112% +115.569 120%
prognose o.b.v. groei KU Leuven +126.163 121% +187.578 132%
prognose kotstudenten +22.236 159% +32.658 187%
groei tewerkstelling arrond. Leuven 2030 2050
prognose Federaal Planbureau +5.743 106% +9.751 110%
prognose o.b.v. groei KU Leuven +28.160 129% +40.385 141%
UITDAGINGENKlimaatdoelstellingen
Uitstoot transport: +4,4% (1990‐2009) Aandeel wegtransport daarin: 98%
Uitstoot alle andere sectoren samen : ‐17,6%
Ingrijpende aanpassing transport cruciaal voor klimaatdoelstellingen !
Leuven klimaatneutraal 2030: modal shift 3x 33%
‐6000 ‐4000 ‐2000 0 2000 4000 6000 8000
verwarming gebouwen(residentieel)
andere
afval
landbouw
industrie (energie)
industrie (processen)
verwarming gebouwen(tertiair)
transport
Evolutie uitstoot kiloton CO2eq. (MIRA)
De “trias energetica” toegepast op mobiliteit:
1. VERPLAATSINGEN BEPERKENMinder verplaatsingenKortere verplaatsingen
2. “MODAL SHIFT” VERBETERENMéér te voet en per fietsMéér met het openbaar vervoer
3. UITSTOOT WEGVERKEER REDUCERENSchonere verbrandingsmotorenElektrische voertuigen
UITDAGINGEN
Groei OV met factor 2 tot 2,5 (2030)Nodig voorVrijwaring groei o.i.v. KU LeuvenStabilisering wegverkeerKlimaatdoelstellingen
Fundamenteel ander OV netwerk vereistCapaciteit en comfortDoorstromingNabijheidBundeling
Vereiste groei OV
128% TREND
144% TREND+
163% TB120+
137% TB110
183% TB110+
158% TB100
205% TB100+
179% TB90
225% TB90+
200% TB80
246% TB80+
2008 2020 2030 2040 2050
60% 56% 52% 47% 42% 37%
22% 24% 27% 31% 34% 37%
18% 19% 21% 23% 24% 26%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
TREND+ TB 120+ TB 110+ TB 100+ TB 90+ TB 80+
zacht
OV
auto
MODAL SPLIT IN 2030 (MAXIMAAL GROEISCENARIO)
GEBRUIK O.V. IN REGIO LEUVEN
DUURZAMEGROEI
TOEKOMSTPERSPECTIEF
Concentratie van ruimtelijke ontwikkeling Bundeling van vervoerstromen Draagvlak voor voorzieningen Vrijwaring van open ruimte
Groei inzetten als hefboom voor uitbouw OV netwerk Bestaande attractiepolen bedienen Nieuwe functies op goed ontsloten plaatsen Ontwikkelingen dragen mee nieuwe infrastructuur
MOBILITEIT stuurt ONTWIKKELING vrijwaart OPEN RUIMTE
REGIONALE STRUCTUUR
LEUVEN
TIENEN
DIEST
AARSCHOTMECHELEN
OTTIGNIES
TERVUREN
BRUSSEL
REGIONALE STRUCTUURBestaande vervoercorridors
LEUVEN
TIENEN
DIEST
AARSCHOTMECHELEN
OTTIGNIES
TERVUREN
BRUSSEL
REGIONALE STRUCTUUR
TREINLIJNENTRAMLIJNENSNELBUSLIJNEN
Hybride netwerk regionale OV lijnen
Mobiliteitsvisie De Lijn 2020
LEUVEN
TIENEN
DIEST
AARSCHOTMECHELEN
OTTIGNIES
TERVUREN
BRUSSEL
REGIONALE STRUCTUURGedifferentieerd ruimtelijk beleid
LEUVEN
TIENEN
DIESTAARSCHOT
TERVUREN
REGIONALE STRUCTUURHoogdynamische structuur
LEUVEN
TIENEN
DIESTAARSCHOT
TERVUREN
REGIONALE STRUCTUUR
2010
LEUVEN ADMINISTRATIEF 93.332 16%
LEUVEN VINGERSTAD 130.388 22%
CENTRA KLEINE STEDEN 42.914 7%
KERNEN GROTE DORPEN 144.780 24%
KERNEN KLEINE DORPEN 36.183 6%
KERNEN NIET BEDIEND 79.352 13%
BUITEN KERNEN 159.045 27%
REGIO 592.662
Hoogdynamische structuur
LEUVEN
DIESTAARSCHOT
TERVUREN
REGIONALE STRUCTUURLaagdynamische structuur
LEUVEN
TIENEN
DIESTAARSCHOT
TERVUREN
REGIONALE STRUCTUURLaagdynamische structuur
LEUVEN
TIENEN
DIESTAARSCHOT
TERVUREN
2010
LEUVEN ADMINISTRATIEF 93.332 16%
LEUVEN VINGERSTAD 130.388 22%
CENTRA KLEINE STEDEN 42.914 7%
KERNEN GROTE DORPEN 144.780 24%
KERNEN KLEINE DORPEN 36.183 6%
KERNEN NIET BEDIEND 79.352 13%
BUITEN KERNEN 159.045 27%
REGIO 592.662
REGIONALE STRUCTUUROntwikkelings‐ en verdichtingspotentieel
INWONERS < 1 KM
2020: 322.000 (54%)2030: 419.000 (61%)2050: 473.000 (64%)
INVULLING AANBOD 2030 2050
SCEN. PLANBUREAU 27% 50%
SCEN. EXTRA GROEI 49% 77%
LEUVEN
TIENEN
DIEST
AARSCHOTMECHELEN
OTTIGNIES
TERVUREN
BRUSSEL
REGIONALE STRUCTUURLocalisatie bevolkingsgroei
Intermediair groeiscenario 2010 2030 2050 aandeel in groei
LEUVEN ADMINISTRATIEF 93.332 16% +20.066 +21% +33.183 +36% 21%
LEUVEN VINGERSTAD 130.388 22% +29.869 +23% +49.620 +38% 31%CENTRA KLEINE STEDEN 42.914 7% +14.201 +33% +23.591 +55% 15%KERNEN GROTE DORPEN 144.780 24% +32.303 +22% +53.661 +37% 34%KERNEN KLEINE DORPEN 36.183 6% +13.886 +38% +23.066 +64% 15%KERNEN NIET BEDIEND 79.352 13% +4.761 +6% +7.909 +10% 5%
BUITEN KERNEN 159.045 27% 0 0% 0 0% 0%
AANGROEI +95.020 +16% 157.847 +27% 100%
BEVOLKING 592.662 100% 687.682 750.509
REGIONALE STRUCTUUROntwikkelings‐ en verdichtingspotentieel
LEUVEN
DIEST
AARSCHOTMECHELEN
OTTIGNIES
TERVUREN
BRUSSEL
Intermediair groeiscenario0 2010 2030 2050 aandeel
in groei
LEUVEN ADMINISTRATIEF 16% +21% +36% 21%
LEUVEN VINGERSTAD 22% +23% +38% 31%CENTRA KLEINE STEDEN 7% +33% +55% 15%KERNEN GROTE DORPEN 24% +22% +37% 34%KERNEN KLEINE DORPEN 6% +38% +64% 15%KERNEN NIET BEDIEND 13% +6% +10% 5%
BUITEN KERNEN 27% 0% 0% 0%
AANGROEI +16% +27% 100%
REGIONALE STRUCTUURBodem
LEUVEN
TIENEN
DIEST
AARSCHOTMECHELEN
OTTIGNIES
TERVUREN
BRUSSEL
REGIONALE STRUCTUURWaardevolle open ruimte
LEUVEN
TIENEN
DIEST
AARSCHOTMECHELEN
OTTIGNIES
TERVUREN
BRUSSEL
REGIONALE STRUCTUURSynthese
LEUVEN
TIENEN
DIEST
AARSCHOTMECHELEN
OTTIGNIES
TERVUREN
BRUSSEL
TRANSITIEPAD
Uitdagingen voor gemeenten:
Grotere bestuurlijke autonomie van gemeenten Veel beleidsthema’s hebben bovenlokaal karakter Beperkte middelen
Uitbouw van interbestuurlijke samenwerking:
Vrijwillig samenwerkingsverband tussen gemeenten: gezamenlijke doelen Akkoorden met Vlaamse en provinciale overheden Onderlinge afstemming van het beleid Operationalisering via intercommunales Bestuurlijke reorganisatie op langere termijn:
Gemeentelijke fusies, regionaal bestuur, …
SAMENWERKING TUSSEN GEMEENTEN (1)
TRANSITIEPAD
Van concurrentie naar solidariteit
Wegwerken van mechanismen (fiscaliteit, subsidies) die concurrentie in de hand werken
Incentives voor samenwerking vanuit hogere niveaus
Naar een “verevening” tussen gemeenten
Herverdeling van inkomsten uit hoogdynamische activiteiten: • Bewoning• Tewerkstelling
(financiële) herwaardering van laagdynamische activiteiten:• Ecosysteemdiensten (drinkwater, waterbuffering, groene ruimte, …)• Landbouw• Schone energieproductie• Toerisme en recreatie
SAMENWERKING TUSSEN GEMEENTEN (2)
TRANSITIEPAD
Oprichting van “grondbanken”
Gecombineerde financiering aanleg tram‐ en busbanen Obligaties (volkslening) Bancaire kredieten Vlaamse en gemeentelijke begrotingen
Gecoördineerde ontwikkelingen rond haltes Return voor grondeigenaars Aflossing prefinanciering infrastructuur Realisatie voorzieningen Compensatie voor planschade in laagdynamisch gebied
Voorwaarde: grotere rol van de overheden in de gebiedsontwikkeling
ALTERNATIEVE FINANCIERING VAN DE INFRASTRUCTUUR
STEDELIJKE STRUCTUURVerknoping in de agglomeratie
Mobiliteitsvisie De Lijn 2020
STEDELIJKE STRUCTUUR
Cruciaal: Vrije doorstroming ! Verknoping met regionaal en IC netwerk Bediening grote attractoren
Radiale steenwegen meestal niet geschikt Onmisbaar voor wegverkeer Congestierisico neemt toe Te smal voor vrije bedding OV
Opgave: Eigen bedding voor stedelijke stamlijnen Verbindende wegen zoveel mogelijk ontzien Grote capaciteit kunnen bieden
Randvoorwaarden stedelijk OV
STEDELIJKE STRUCTUUR
STERVORMIG NETWERK Station als hub voor stedelijk vervoer Veel stedelijke lijnen nodig:
dure infrastructuur en exploitatie Grote belasting van het centrum Grotere reistijd naar west‐ en zuidgordel
Structuur stedelijk stamlijnennet
CONCENTRISCH NETWERK Ontlasting stationsbuurt: meerdere knopen Verkorting reistijd mogelijk Goede bediening west‐ en zuidgordel Anticipeert op toekomstige ontwikkelingen Minder infrastructuur, hogere frequentie mogelijk
STEDELIJKE STRUCTUURStedelijke stamlijnen: tram (of bus)
STEDELIJKE STRUCTUUR
STEDELIJKE STRUCTUURStedelijke stamlijnen: bus
STEDELIJKE STRUCTUURStedelijke stamlijnen: netwerk
STEDELIJKE STRUCTUURExploitatieschema: metrofrequentie
STEDELIJKE STRUCTUURBediening ontwikkelingsgebieden
STEDELIJKE STRUCTUURVingerstadmodel
STEDELIJKE STRUCTUUROntwikkeling binnen stedelijke vingers
STEDELIJKE STRUCTUURBescherming van groene vingers
TRANSITIEPAD
Opmaak beleidsplannen BRV, Mobiliteitsplan Vlaanderen Provinciale en gemeentelijke structuurplannen Netplan regio Leuven (De Lijn), Plan NMBS 2040
Belangrijke projecten Investeringen Infrabel Heraanleg gewestwegen Nieuwe wetenschapsparken Stedelijke ontwikkelingen in Leuven, Aarschot, Diest, Tienen, … Brabantnet
Maatschappelijke dynamiek Groeiende aandacht voor verkeersleefbaarheid en –veiligheidWoningnood in het Leuvense Verbondenheid bevolking met KU Leuven Groeiende aandacht voor duurzaamheid (oa. LKN 2030)
MOMENTUM