what is tematres - khon kaen university · 2017-08-03 ·...

$: WHAT IS TEMATRES - Khon Kaen University · 2017-08-03 · ติดตั้งโปรแรมไว้ที่ d:\xampp เสมอ Page 5 Student Name: Yuttana JaroenruenID:$
การจดระบบความรเบองตนดวยซอฟตแวร Tematres

1

WHAT IS TEMATRES

Tematres เปนเครองมอส ำหรบพฒนำและจดกำรศพทควบคม (controlled vocabularies), ศพทสมพนธ (thesauri), อภธำนศพท (taxonomies) ตลอดจนกำรจดกำรกำรสรำงตวแทนควำมรประเภทอนทมรปแบบทเปนมำตรฐำนและเปนทำงกำร

นอกจำกน Tematres ยงมควำมสำมำรถในกำรสนบสนนกำรจดกำรตวแบบของควำมรแบบกระจำย เพอใหนกจดกำรควำมรสำมำรถควบคมควำมเปนเอกภำพตลอดจนบรณภำพของขอมล โดยใชกำรจดกำรควำมสมพนธระหวำงศพท (Terms) อนเปนตวแทนควำมรเปนเครองมอหลก คณสมบตอกประกำรหนงทนำสนใจของ Tematres คอ ควำมสำมำรถในกำรตรวจสอบยอนกลบขอมล (traceability) เพอควบคมควำมถกตองในบรบทตำงๆของศพทควบคมทผใชก ำลงใชงำนอยไดเปนอยำงด

ประกำรตอมำคอ Tematres เปนเครองมอทมประสทธภำพส ำหรบกำรวเครำะหและจดหมวดหมใหกบค ำคน ทงยงสำมำรถสรำงชดค ำศพททเขำกนไดกบชดมำตรฐำนของเมทำดำทำ (metadata standards) ส ำหรบกำรจดกำรควำมรทเปนนยมใชกนโดยทวไปในวงกำรวชำกำร ท ำใหนกพฒนำ KOS สำมำรถน ำชดควำมรตำงๆทพฒนำขน ไปใหบรกำรผำนเวบเซอรวซ ตลอดจนแลกเปลยนขอมลกบระบบจดกำรควำมรในแพลตฟอรมอนไดเปนอยำงด

ดงนน Tematres จงนบเปนเครองมอในกำรพฒนำ KOS เบองตน ทนกศกษำทเรยนในรำยวชำทเกยวของกบกำรจดระบบควำมรควรท ำกำรศกษำ และฝกฝนกำรใชฟงกชนตำงๆของ Tematres ใหเชยวชำญ เพอประโยชนในกำรท ำควำมเขำใจหรอใชเครองมอประเภท KOS ทซบซอนขนเปนล ำดบถดๆไป

INSTALL TEMATRES

1. Installing web server ในทนจะใช XAMP เปน web server แตผใชสำมำรถใชโปรแกรมอนทสนบสนนภำษำ PHP ตงแตเวอรชน version 4.3.0 ขนไปเปน web server ไดเชนกน เชน IIS (Internet Information Server) บนแพลตฟอรมของวนโดวส เปนตน

Page 2 Student Name: Yuttana JaroenruenID: 577080014-2 Lecturer: Dr.Dararat Khamphusaen

ในดำนโปรแกรมส ำหรบจดกำรฐำนขอมลหรอ DBMS นน โดย default ของ Tematres จะใช MySQL เปนตวหลก แตผใชสำมำรถท ำงำนไดกบโปรแกรมจดกำรฐำนขอมลอนๆ เชน Postgres, Oracle และ MS Server โดยตองมกำรแกไข config ของ Tematres เสยกอนจงจะใชงำนกบฐำนขอมลเหลำนนได

XAMPP เปนโปรแกรมทเปนชดชวยตดตง (installation kit) โปรแกรมทจ ำเปนในกำรตงเครองแมขำยทท ำหนำทเปน Web Server ซงภำยใน package ของ XAMPP จะประกอบไปดวยโปรแกรมทจ ำเปนในกำรท ำงำนของ Web Server ไดแก Apache, ระบบจดกำรฐำนขอมล MySQL, ตวแปลภำษำสครปตตำงๆ (PHP, PERL, JAVA), โปรแกรมส ำหรบรบสงจดหมำยอเลกทรอนกส เปนตน

ภาพท 1 หนำจอดำวนโหลดโปรแกรม XAMPP

โดยขนตอนกำรตดตง XAMPP มดงน

(1) ดำวนโหลด XAMPP จำก URL http://www.apachefriends.org/index.html โดยเลอกเวอรชนของ XAMPP ใหตรงกบระบบปฏบตทใชอย

(2) ท ำกำรบนทกแฟมทดำวนโหลดมำในฮำรดไดรฟ (ในทนบนทกลงใน D:\tmp) จำกนนใหดบเบลคลกทไฟลเพอเรมท ำกำรตดตง

(3) ในบำงกรณ หำกเครองทผใชใชงำนอยตดตงโปรแกรมประเภท anti-virus หรอ Net security เอำไว ระบบจะท ำกำรเตอน ใหศกษำรำยละเอยดกอนจะด ำเนนกำรขนตอไป ในทนใหท ำกำรคลกทปม OK เพอเรมด ำเนนกำรตดตง


ภาพท 2 ค ำเตอนทอำจเกดขน หำกเครองทใชงำนอยมโปรแกรม Anti-virus บำงประเภท

ภาพท 3 หนำตำงกำรตดตงโปรแกรม XAMPP

(4) เมอคลก Next แลว ระบบจะแสดงองคประกอบทงหมดทจะท ำกำรตดตง แนะน ำใหเลอกแบบ Default คอตดตงองคประกอบพนฐำนทมทงหมด

(5 (กอนทโปรแกรมจะท ำกำรคดส ำเนำขอมล ระบบจะถำมปลำยทำง (path) ทตองกำรใหตดตง XAMPP เพอหลกเลยงปญหำสทธในกำรเขยนขอมลใน DISK ของระบบปฏบตกำรบำงระบบ เชน Windows เวอรชนหลงๆ แนะน ำใหตดตงโปรแกรมไวทไดรฟ D หรอไดรฟอนๆทไมใชไดรฟหลก เชน D:\XAMPP เปนตน


ภาพท 4 องคประกอบทจะถกตดตงพรอมโปรแกรม XAMPP

ภาพท 5 กำรระบปลำยทำง (path) ในกำรตดตงโปรแกรม XAMPP

ขอควรจ า เพอหลกเลยงปญหำกรณทผใชไมไดลอกอนเขำใชงำนดวยชอผใช Administrator ใหตดตงโปรแกรมไวท d:\xampp เสมอ


ภาพท 6 กำรแนะน ำผลตภณฑอนจำก XAMPP (หำกไมตองกำรแสดงผลใหตกถกออก(

ภาพท 7 หนำจอแสดง progress ในกำรตดตง XAMPP


ภาพท 8 หนำจอแสดงผลกำรตดตงเรยบรอย (คลก Finish เพอเรมท ำงำน(

(6 (เมอตดตงเรยบรอยแลว ทหนำจอควบคม (Control Panel) ของ XAMPP จะม Panel ส ำหรบสงใหโปรแกรมพนฐำนเรมท ำงำน หรอแกไขคำ config ตำงๆของโปรแกรมเหลำนน ในเบองตนใหพจำรณำวำโปรแกรมใดยงไมเรมท ำงำน (สงเกตทปมจะมค ำวำ Start) ใหกดทปมดงกลำวเพอเรมกำรท ำงำนของโปรแกรมพนฐำนทงหมด

ภาพท 9 Control Panel หลกของ XAMPP


ขอควรจ า ทกครงทเปดและเปดเครอง ผใชตอง Start โปรแกรมพนฐำนตำงๆของ XAMPP เสมอ หรอสำมำรถตงใหเปน Auto Start ทกครงทเปดเครองไดทเมน config ใน Control Panel ของ XAMPP

(7 (กำรตรวจสอบวำ XAMPP ท ำงำนไดถกตองหรอไม ท ำไดโดยกำรเปดบรำวเซอรและพมพ localhost หรอ 127.0.0. 1 จำกนนเลอกเมนใดเมนหนงทปรำกฏ หำกหนำจอแสดงผลตำมภำพ 2 . 8 แสดงวำทกอยำงท ำงำนไดเปนปกต

ภาพท 10 หนำ Home ของ XAMPP

2. Installing Tematres

กำรตดตง Tematres จะประกอบดวย 4 ขนตอนหลกๆ ไดแก

(1) กำร unpack โปรแกรมซงอยในรปของ zip file และน ำโปรแกรมซง unpack แลวไปวำงไวทไดเรกทอรใน web server เชน d\xampp\htdocs\tematres บนวนโดวสแพลตฟอรม หรอ /var/www/tematres บน Linux เปนตน


ภาพท 11 กำรน ำโฟลเดอร Tematres ไปไวท D:\xampp\htdocs

(2) ท ำกำรแกไขไฟล configuration ของระบบ โดยไฟลทตองท ำกำรแกไขจะมชอวำ db.tematres.php ซงไฟลดงกลำจะอยใน default directory ของศพทควบคมทผใชท ำกำรใชงำน (หำกไมมกำรปรบเปลยนคำเรมตนใดๆจำกผใช ไฟล db.tematres.php จะอยทโฟลเดอรชอ vocab) ใหผใชตรวจสอบวำ configuration ของระบบเปนไปตำมน

Selecting the type of database server to use. If left blank it will use MySql. $ DBCFG ["DBdriver"] = " mysqli";

IP address or name of the database server, for example, localhost $ DBCFG ["Server"] = "localhost"; Name of the database $ DBCFG ["DBName"] = "tematres";

User name to connect to the database $ DBCFG ["dblogin"] = "root";


User password to connect to the database $ DBCFG ["dbpass"] = "";

Prefix for tables in this controlled vocabulary $ DBCFG ["dbprefix"] = "tematres__demo_";

ภาพท 12 กำรแกไข configuration ของไฟล db.tematres.php

(3) ท ำกำรสรำงฐำนขอมลชอ tematres จำก phpMyAdmin โดยระบใหคำ collation ของฐำนขอมลทสรำงใหมเปน utf8_unicode_ci ดงภำพ


ภาพท 13 กำรสรำงฐำนขอมล Tematres ดวย PHPmyAdmin

(4) เขำสหนำจอตดตงโปรแกรม Tematres ในบรำวเซอรดวยกำรพมพ http://localhost/tematres2.2. (หรอระบเวอรชนตำม tematres ทผใชใชงำนอย( ระบบจะเขำสหนำตดตงโปรแกรม โดยผใชสำมำรถเปลยนภำษำหลกเปน English และระบคำพำรำมเตอรของกำรตดตงตำงๆได ดงน

Title เปนชอของชดค ำศพททผใชตองกำร ใชระบรำยละเอยดเพอใหผใชปลำยทำงทเขำมำใชงำนทรำบวำ ชดของค ำศพทเหลำนเปนเรองเกยวกบอะไร เชน My Taxonomy เปนตน

Author และ Language ใชระบชอผจดท ำ และภำษำหลกทจะใชบนหนำจอสบคน ณ ปจจบน Tematres ยงไมสนบสนนภำษำไทยอยำงเปนทำงกำร

New user เปนกำรสรำงบญชผใชใหม ผใชสำมำรถระบรำยละเอยดตำงๆไดตำมควำมตองกำร เพอใชบญชดงกลำวลอกอนเขำสระบบเมอท ำกำรตดตงเรยบรอยแลว

ค ำแนะน ำในกำรปอนคำพำรำมเตอร ผใชควรใชคำสวนนเปนภำษำองกฤษทงหมด เพอปองกนขอผดพลำดทอำจเกดขนในกรณของกำรอำนรหสภำษำทคลำดเคลอน เมอมกำรอพเกรดเปนเวอรชนทสงกวำในอนำคต


ภาพท 14 หนำจอกำรตงคำ Tematres

เมอท ำกำรตดตงระบบเรยบรอยแลว ผใชสำมำรถลอกอนเขำใชงำนระบบดวย email และรหสผำนทระบไวในคำพำรำมเตอร และสำมำรถเรมใชงำน Tematres ส ำหรบจดกำรชดค ำศพทควบคมและสรำงโดเมนของควำมรได ดงรำยละเอยดในขนตอนถดไป


TERMS MANAGEMENT

เปนฟงกชนทใชในกำรจดกำรกบศพทซงเปนตวแทน (representation) ในโดเมนควำมรตำงๆ เพอจดกำรกบค ำศพทใหศพททเปนควำมรเดยวกน มควำมสมพนธกน ตลอดจนมควำมหมำยแตกตำงกนไปในแตละโดเมนควำมร ใหถกจดระบบอยำงเปนหมวดหม มกำรอธบำยควำมหมำยและกำรน ำไปใช ตลอดจนกำรสรำงเคำร ำงเมทำดำทำ (metadata schema) เพอน ำศพทดงกลำวไปใชในเครองมอทเปน KOS อนๆ เชน Authority control, Linked Data ตลอดจน Ontology เปนตน

กำรจดกำรกบค ำศพทดวย Tematres สำมำรถจ ำแนกวธกำรโดยสงเขปได ดงน

3. How to add or create a term

(1) ใหผใชท ำกำรลอกอนเขำสระบบ ดวย email และ password ซงก ำหนดเอำไวในพำรำมเตอร ดงภำพ

ภาพท 15 กำรลอกอนเขำสโมดลในกำรจดกำรศพท

(2) กำรสรำงศพท สำมำรถท ำไดดวยกำรคลกท tab ชอ Add Term จำกนนท ำกำรระบค ำศพทลงใน text field ทมให ผใชสำมำรถเพมค ำศพทไดครงละมำกกวำ 1 ค ำ ดวยกำรเวนบรรทดระหวำงศพทแตละค ำ ดงภำพ


ภาพท 16 กำรเพมค ำศพทในคลงศพทของ Tematres

นอกจำกน ผใชยงสำมำรถระวำศพททเพมเขำไปนนเปนค ำประเภท Candidate term หรอ Meta-term หรอไม โดยค ำทเปน Meta-term นนจะไมถกน ำไปจดท ำดรรชนชวยคน หำกแตท ำหนำทในกำรอธบำยนยำม หรอควำมหมำยอยำงกวำงๆของค ำศพทเทำนน เหมำะส ำหรบกำรท ำนยำมหรอท ำ descriptive metadata แบบสนๆ

(3) กำรเพมบนทกเพออธบำยศพท (Note) เปนกำรใหค ำอธบำยเกยวกบศพทค ำนน เชนนยำมอยำงสนๆ วธกำรใชงำน หรอประวตควำมเปนมำ นอกจำกนผใชยงสำมำรถเพมแหลงเชอมโยง (link) ไปยงแหลงสำรสนเทศภำยนอกทเกยวของกบศพทค ำนน ตลอดจนแทรกภำพประกอบหรอสอมลตมเดย เพอเพมรำยละเอยดเกยวกบศพทค ำนนๆไดอกดวย

ภาพท 17 ตวอยำงกำรเพม Note ใหกบค ำศพทในคลง


ภาพท 18 ตวอยำงหนำจอของ Note Editor

4. How to make relation of the terms กำรสรำงควำมสมพนธระหวำงศพทในคลงสำมำรถท ำไดในหลำยกรณ โดยผใชตองมควำมรหรอศกษำจำกแหลงสำรสนเทศตนแหลงของศพทดงกลำว (ตำมหลกกำรซงไดเรยนมำแลวในชนเรยน( จำกนนจงท ำกำรระบลกษณะของควำมสมพนธของค ำศพทตำงๆ เชน BT, NT รวมถงสถำนะอนๆของศพทในคลง เปนตนวำศพทค ำดงกลำวเปน Meta-term หรอไม หรอควรเชอมโยงไปแหลงสำรสนเทศภำยนอกอนๆเพอขยำยควำมหรอใหสำรสนเทศเพมเตมแกผใชเกยวกบศพทค ำนนๆ โดยพจำรณำจำกเมนและค ำอธบำยในหนำจอ Term Editor ของ Tematres ตวอยำงของกำรจดกำรควำมสมพนธระหวำงศพท มดงน


4.1 การท า Subordinate terms หรอกำรระบวำศพทค ำนนใชในบรบทใด หำกมองในแงของควำมกวำง-แคบของเนอหำ ในทนจะยกตวอยำงของศพททเกยวของกบ “โรคกษย” ซงมวธกำร ดงน

(1) สรำงค ำศพททเปนตวแทนควำมรเรองโรคเกยวกบกษย ทมควำมหมำยกวำงๆและเปนทำงกำร ดงภำพ

ภาพท 19 ตวอยำงกำรสรำงตวแทนของกลมค ำ

(2) สรำงศพททเกยวของ ใหนยำม ควำมหมำย และรำยละเอยดอนๆตำมตองกำรใน Note Editor ท ำกำรบนทกค ำศพท และสบคนจำกหนำจอสบคน ดงภำพ

ภาพท 20 ตวอยำงกำรท ำ Subordinated Terms ใหกบกลมค ำ

(3) คลกทเมน Option -> Subordinate the term เพอสรำง BT หรอค ำทมควำมหมำยกวำงกวำใหกบค ำ ดงภำพ


ภาพท 21 ตวอยำงกำรท ำ Broder Terms ใหกบกลมค ำ

(4) สบคนดวยสวนใดสวนหนงของค ำทเปนตองกำรใหเปน BT จำกนนท ำกำรเลอกค ำจำกรำยกำรทมให และคลก Add เพอสรำงควำมสมพนธระหวำงค ำ ดงภำพ

ภาพท 22 ตวอยำงกำรท ำ Broder Terms ดวยกำรสบคนจำกค ำทมอย


(5) ในทำงกลบกน ผใชสำมำรถสรำง NT ของค ำศพทไดดวยกำรตงตนทศพททเปน BT และเพมศพททมควำมหมำยแคบกวำหรอ NT ไดจำกหนำจอแสดงผลของศพทค ำนนๆ จำกนนคลกท Add -> Subordinated Terms ดงภำพ

ภาพท 23 ตวอยำงกำรท ำ Narrower Terms ดวยกำรสบคนจำกค ำทมอย

4.2 การสรางเคารางเมทาดาทาเพอน าไปใชในเครองมอ KOS อนๆ

เปนกำรสรำงชดเมทำดำทำทเปน XML schema หรอ XML RDF เพอน ำไปใชตอในเครองมอทเปนตวจดกำร KOS เชน เครองมอประเภท Taxonomy, Thesaurus, Linked Data, Ontology ตลอดจนเพอกำรสบคนผำนเวบแบบอเนกประสงค โดยผใชสำมำรถจดกำรกบเคำรำงเมทำดำทำรวมถงกำรสงออก (export) รำยกำรค ำศพทไดโดยกำรคลกทเมน Metadata ในหนำจอแสดงผลค ำศพทนนๆ และเลอกฟงกชนทตองกำรด ำเนนกำร ดงภำพ


ภาพท 24 กำรจดกำรเมทำดำทำของศพทในคลง เพอน ำไปใชกบ KOS ประเภทอนๆ

ภาพท 25 ตวอยำงกำรสงออกคลงศพทเปน text-file เพอใชประโยชนกบงำนประเภทฐำนขอมล

what is tematres - khon kaen university · 2017-08-03 ·...

Documents