whitepaper stap voor stap naar een succesvol schoolplein · gemiddeld hebben kinderen in het...

Whitepaper

Stap voor stap naar een succesvol schoolplein

Meer dan een speelplaats?

Zeker weten!

Op teksten, beeldmateriaal en grafische weergaven berust copyright bij het Nijha Experti-

secentrum. Het is niet toegestaan teksten (of delen daarvan) over te nemen of te verveelvoudi-

gen met welke middelen dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het

Nijha Expertisecentrum. Voor onvolkomenheden in tekst of beeld kan het Nijha Expertisecen-

trum niet aansprakelijk gesteld worden. Hoewel wij streven naar juiste en actuele informatie,

kunnen wij niet garanderen dat de informatie juist is op het moment waarop deze ontvangen

wordt. Deze white paper is primair bedoeld om te informeren, beoogt niet compleet te zijn en

er kunnen geen rechten aan ontleend worden.

Disclaimer

Geen schoolplein is het zelfde en ook het gebruik verschilt van plein tot plein. Er wordt in deze

whitepaper in algemene zin over schoolplein gesproken. Uw situatie kan daarvan op onderde-

len zowel inhoudelijk als wat betreft complexiteit van afwijken. Deze whitepaper pretendeert

niet het ideale schoolplein voor iedere situatie te schetsen

whitepaperstap voor stap naar een succesvol schoolplein

whitepaperstap voor stap naar een succesvol schoolplein2 3

InhoudsopgaveSamenvatting 3

Het schoolplein; een speelplaats? 4

Meer dan een speelplaats? Zeker weten! 6

Stap voor stap naar een succesvol schoolplein 8

1. Maak een Plan van Aanpak 10

2. Vorm een werkgroep 10

3. Stel een Programma van Wensen en Eisen op 11

4. Zoek een ontwerper 11

5. Vlekkenplan 12

6. Schetsontwerp 12

7. Voorlopig ontwerp met kostenraming 13

8. Aanvragen van aanvullende financiering 13

9. Definitief ontwerp 14

10. Uitvoering 14

Ontwikkelingen in het onderwijs 16

Overstap naar nieuwe schoolconcepten 16

Nieuwe schooltijden 17

Wet en regelgeving 17

Openstellen van het schoolplein 18

Meer lesuren gym 18

Groeiende aandacht voor bewegen 19

Demografische ontwikkelingen en fuseren 19

Bekostiging van de plannen 20

Subsidies en fondsen 20

Sponsoring 21

Inzamelingsactie 21

Nijha Expertisecentrum 22

Schoolpleinscan 22

Ondersteuning bij aanvragen financiering 22

Workshops op het schoolplein 22

Literatuur 23

SamenvattingHet schoolplein is voor een school van educatieve

en recreatieve waarde. Het is een plek waar door de

leerlingen gespeeld, geleerd en geleefd wordt. Maar

de laatste jaren lijkt het schoolplein achter te lopen

op ontwikkelingen binnen het onderwijs. Nieuwe

onderwijsconcepten zoals integrale kindcentra,

nieuwe lestijden, wetswijzigingen en het aanhou-

dende debat over het aantal gymlessen binnen het

basisonderwijs zijn van invloed op het schoolplein.

Als gevolg van deze ontwikkelingen wordt het plein

door nieuwe doelgroepen gebruikt, door meer ge-

bruikers dan voorheen en wordt het op andere mo-

menten van de dag bezocht. Het succesvol blijven

inzetten van het schoolplein vraagt dan mogelijk om

aanpassingen in de inrichting, begeleiding of pro-

grammering. Maar vaak zijn deze aanpassingen niet

doorgevoerd en wordt er in de nieuwe situatie nog

gebruik gemaakt van het oude vertrouwde school-

plein. Hierdoor wordt het schoolplein niet optimaal

benut als ruimte om te sporten, spelen, ontmoeten,

leren en ontspannen. Hoogste tijd om het plein aan

te passen naar een schoolplein van deze tijd.

Waar moet je beginnen als je het schoolplein wilt

opknappen? Wie moet je erbij betrekken? En hoe

zit het met de financiering? Veel scholen worstelen

met deze vragen. Daarom zetten we in deze

whitepaper in een helder stappenplan uiteen welke

stappen je het beste kan nemen, voor welke keuzes

je komt te staan en waar je rekening mee moet

houden. Van het schrijven van een Plan van Aanpak

tot het maken van een ontwerp en het organiseren

van de uitvoering. Ook laten we je zien welke acties

de school moet oppakken en geven we tips om

het proces naar een nieuw schoolplein zo soepel

mogelijk te laten verlopen.

Het opknappen van het schoolplein is een project

waar je vaak maar een keer in je carrière mee te

maken krijgt. Het vergt een heldere visie, bezieling

en daadkracht. Hoewel het aan bezieling in het on-

derwijs gelukkig niet ontbreekt hebben veel scholen

moeite met het maken van keuzes en het concreti-

seren van hun ideeën. Het Nijha Expertisecentrum

kan jullie hierin ondersteunen. Met het organiseren

van creatieve participatiesessies om jullie wensen

helder te maken tot het volledig verzorgen van een

passend ontwerp voor jullie schoolplein. Zo komen

we samen stap voor stap naar een succesvol

schoolplein.

Colofon© 2014 Nijha Expertisecentrum

De white paper ‘Stap voor stap naar een

succesvol speelplein’ is een uitgave van

Nijha Expertisecentrum

Auteur: Annemiek van de Grint


Postbus 3

7240 AA Lochem

Tel. (0573) 28 85 55

Internet www.nijha.nl/expertisecentrum

E-mail: [email protected]

whitepaperstap voor stap naar een succesvol schoolplein 5whitepaper

stap voor stap naar een succesvol schoolplein4

Het schoolplein; een speelplaats? Het schoolplein

vroeger en nuAls je het woord ‘schoolplein’ opzoekt in het

woordenboek vind je de volgende definitie:

school·plein (het; o; meervoud: schoolpleinen)

1 speelplaats bij een school

Denkend aan het schoolplein zien veel mensen

een betegeld stukje grond voor zich, met hier en

daar een speeltoestel of trapveldje. Gedurende een

groot deel van de dag ligt dit schoolplein er verlaten

bij. Bij het klinken van de bel stroomt het plein vol

met kinderen. Sommige van hen wanen zich voor

even profvoetballer terwijl ze over het voetbalveldje

rennen. Anderen zoeken juist de rust op, zittend op

een bankje of hangend tegen het duikelrek. Bij het

klinken van de tweede bel loopt het plein weer leeg,

terug naar de schoolbanken.

Bovenstaande beschrijving klinkt wellicht ouder-

wets maar dit traditionele beeld behoort nog niet

geheel tot het verleden. Vaak wordt het schoolplein

gezien als een vast gegeven, ingericht om de tand

des tijd te doorstaan. Deze zienswijze staat wel

onder druk. Nieuwe inzichten in het beweeggedrag

van kinderen en veranderingen binnen het onder-

wijs vragen dat we de betekenis van het schoolplein

met andere ogen bekijken. Want als het onderwijs

verandert, waarom nemen we dan genoegen met

een gedateerd schoolplein?

Waar moet je beginnen?Het schoolplein kan zowel tijdens als buiten school-

tijd ingezet worden als een ruimte waar gespeeld,

geleerd en geleefd wordt. Maar als je het school-

plein wilt aanpassen, waar moet je dan beginnen?

Wat ga je tegenkomen? Waar moet je rekening

mee houden? En wie moet je erbij betrekken? In

deze whitepaper geven we antwoord op deze en

andere vragen over het schoolplein. Zo ben je beter

voorbereid en helpen we je op weg naar een nieuw

en eigentijds schoolplein.



Visitekaartje van de schoolHet schoolplein is het visuele visitekaartje van de

school. Een aantrekkelijk plein draagt bij aan een

positieve eerste indruk. Op het schoolplein kan de

school laten zien wie ze is en waar ze voor staat.

Zeker voor een school met een duidelijke visie is

het plein een belangrijk middel bij het communice-

ren van deze visie. Een plein vol spelende kinderen

en bruisend van activiteit is het ideale uithangbord

voor een school die zich wil profileren op de the-

ma’s gezondheid en bewegen.

Sport, spelen en bewegenVeel kinderen bewegen te weinig en digitale spelle-

tjes hebben het gewonnen van ‘ouderwets’ tikkertje.

Gemiddeld hebben kinderen in het primair onderwijs

5,5 uur pauze per week (Mulier Instituut, 2011). Dit

is 5,5 uur aan potentiële speel- en sporttijd. Met de

juiste inrichting, begeleiding en activiteitenaanbod

worden leerlingen uitgedaagd om deel te nemen

aan sporten spelactiviteiten op het plein. Een

goede balans tussen sport en spelen is hierbij es-

sentieel. Want er is een leeftijd dat spelen overgaat

in sporten. Een succesvol plein speelt in op dit kan-

telpunt en biedt ruimte aan zowel sport als spelen.

Ook buiten de pauzemomenten kan het schoolplein

ingezet worden voor bewegen. Als gymlokaal in de

buitenlucht of podium voor lokale sportverenigin-

gen. Hoewel dit outdoor gymlokaal letterlijk naast

de deur ligt betrekt de helft van de scholen in het

primair onderwijs het schoolplein niet of slecht inci-

denteel bij de gymles (Mulier Instituut, 2011). En dat

terwijl het schoolplein met een beetje creativiteit en

de juiste materialen gebruikt kan worden voor een

keur aan sportieve activiteiten.

Leren in de buitenluchtHet schoolplein is een extra leslokaal waar kinderen

onder andere leren om samen te werken, op hun

beurt te wachten en spelregels te volgen. Belangrij-

ke lessen die in geen boek beschreven staan. Maar

het plein kan ook in breder opzicht dienst doen als

ruimte voor educatie. Vrije ruimte op het school-

plein kan gebruikt worden voor verkeerslessen,

groenvoorzieningen lenen zich voor praktijklessen

biologie en een hinkelbaan kan ingezet worden

voor het oplossen van sommen tijdens de rekenles.

In veel gevallen vraagt dit geen of slechts kleine

aanpassingen aan het plein. Vaak vraagt het vooral

om een dosis creativiteit.

Groene vingers

Het is een misvatting dat je een ‘groen schoolplein’

moet hebben om iets met groen en natuurbeleving

te doen. Op ieder schoolplein hebben bomen, bloe-

men en planten educatieve en recreatieve waarde.

Natuurlijke elementen stimuleren creativiteit en

geven een nieuwe dimensie aan spelen. Bosjes zijn

een ideale schuilplaats tijdens verstoppertje en heu-

vels zijn een natuurlijke speelaanleiding om vanaf te

rollen of glijden. Ook op educatief vlak zijn bomen,

bloemen en planten van toegevoegde waarde. Met

groen op het plein zien en beleven leerlingen het

groeien en bloeien van planten, het verkleuren van

bladeren en zoemen van insecten van dichtbij.

Ruimte voor rustMet alle rennende, spelende en voetballende

leerlingen op het plein zou je bijna vergeten dat het

plein ook een ruimte is om tot rust te komen. Om

bij te kletsen, op adem te komen en nieuwe energie

op te doen. Deze functie van het plein is minstens

zo belangrijk als de ‘actieve’ functies. Ruimte voor

rust is een onmisbaar onderdeel van een succesvol

schoolplein.

Meer dan een speelplaats? Zeker weten!

Wie een kijkje neemt op het schoolplein ziet dat het veel meer is dan een plaats waar alleen maar gespeeld wordt. Op het plein wordt gespeeld, gesport, geleerd en geleefd. In veel opzichten is het plein een klaslokaal in de buitenlucht, waar kinderen leren wat niet in de boeken staat. Op een schoolplein worden vriendschappen gesloten en verbroken. Grenzen worden verlegd en ruzies worden uitgevochten. Dit alles maakt het schoolplein een waardevol verlengstuk van de school.

whitepaperstap voor stap naar een succesvol schoolplein 9

De motivatie om iets met het schoolplein te doen

kan uit verschillende hoeken komen. Maar wat de

aanleiding ook is, veel scholen weten niet goed

waar ze moeten beginnen als het gaat om het op-

knappen of herinrichten van het schoolplein. Het is

een taak waar je vaak maar eens in je carrière mee

te maken krijgt. Het vergt kennis en daadkracht.

De daadkracht zal je zelf moeten inbrengen, de

benodigde kennis delen wij graag met je. Met dit

praktische stappenplan willen we je wegwijs maken

in stappen die genomen moeten worden en keuzes

die gemaakt moeten worden. Ook laten we zien

hoeveel tijd je moet uittrekken voor het doorlopen

van de verschillende stappen en welke acties er bij

de school liggen. Zo weet je waar je moet beginnen

en hoe je zorgeloos het eindpunt bereikt.

whitepaperstap voor stap naar een succesvol schoolplein8

Stap voor stap naar een succesvol schoolplein



Acties door de school• Formuleren visie en ambitieniveau

• Vaststellen beschikbaar budget

• Opstellen plan van aanpak Acties door de school• Stel Programma van Wensen en Eisen op en breng

prioritering aan in deze lijst

• Indien nodig, schakel hulp in van

ontwerper voor opstellen PvWE

Acties door de school• Zoeken en uitnodigen ontwerpers

• Bezoeken preferentieprojecten

• Selecteren ontwerper

Acties door de school• Vormen van een werkgroep

• Bespreken visie, ambitie en

PvA binnen werkgroep

Tijdsduur • 1 maand

Tijdsduur • 2 maanden


Maak een Plan van AanpakVanuit enthousiasme wordt vaak direct gestart met het genereren van ideeën.

Hoewel dit enthousiasme gekoesterd moet worden zal eerst nagedacht moeten

worden over wat je met het plein wilt. In dit vroege stadium is het belangrijk om je

visie en ambitie vast te leggen in een Plan van Aanpak (PvA). Waarom moet het

schoolplein worden aangepakt? Wat is het ambitieniveau? En hoeveel geld wil je

er aan besteden? Antwoorden op dit soort vragen geven richting aan het plan.

Tip Het maken van een PvA kan overweldigend lijken. Vraag eens rond

bij scholen in de buurt, wellicht hebben zij ook recent een

pleinrenovatie achter de rug. Het PvA van deze scholen kan

een mooie leidraad zijn voor je eigen plan.

1

Vorm een werkgroepEen succesvol schoolplein ontwikkel je niet alleen. Door

een werkgroep te vormen creëer je draagvlak en deel je

verantwoordelijkheden en kennis. Bovendien leidt het bundelen van

ervaring en ideeën vaak tot verrassende nieuwe inzichten.

Samenstelling werkgroepVoor een werkgroep bestaat geen vaste samenstelling. En tijdens het proces kan de

samenstelling van de werkgroep variëren. Betrek personen en partijen die een stem moeten

krijgen in het project. En vergeet daarbij de leerlingen niet! Partijen die veelal onderdeel

uitmaken van een werkgroep zijn de schooldirecteur, (vak)leerkrachten en vertegenwoordigers

van de gemeente, ouderraad en leerlingen. Bij openbare pleinen maken afgevaardigden van

bijvoorbeeld buitenschoolse opvang of de wijk vaak ook onderdeel uit van de werkgroep.

2

Stel een Programma van Wensen en Eisen opWelke doelgroepen gaan er gebruik maken van het plein? Hoeveel kinderen moeten er gelijktijdig

actief kunnen zijn? Welke activiteiten moeten er plaatsvinden? Zijn er elementen op het schoolplein

die hergebruikt kunnen worden? En hoeveel geld is er nodig om alle plannen te realiseren? Door jezelf

deze vragen te stellen leg je de basis voor het Programma van Wensen en Eisen (PvWE). Hierin leg je

de randvoorwaarden van jullie nieuwe schoolplein vast en geef je invulling aan jullie ambitie.

Inspelen op ontwikkelingen in het onderwijsOnderwijskundige en organisatorische veranderingen zijn van invloed op het gebruik van het

schoolplein. Door nu al rekening te houden met mogelijke ontwikkelingen kan je hier verderop in

het proces beter op inspelen. Om je hierbij te helpen zetten we op pagina 16 een aantal relevante

ontwikkelingen en hun consequenties voor het schoolplein op een rij.

Tip Het opstellen van een PvWE lukt niet altijd in één keer. Stel een

eerste versie van het PvWE op en laat het daarna even rusten. Als

je er op een later moment met een frisse blik weer naar kijkt vallen

dingen vaak sneller op hun plek.

3

Zoek een ontwerperNu je weet welke richting jullie op willen kan je op zoek naar

een ontwerper die invulling kan geven aan jullie visie en die

jullie wensen kan vertalen naar een ontwerp. Voor een prettige

samenwerking is het belangrijk dat er een klik is tussen de

werkgroep en de ontwerper. Ga daarom in

gesprek met meerdere ontwerpers, bezoek

gerealiseerde projecten en vraag

eerdere opdrachtgevers naar hun

ervaringen. Zo kies je de ontwerper

die het beste bij jou, de werkgroep

en het schoolplein past.

4



VlekkenplanDe ontwerper vertaalt alle wensen en eisen naar een

vlekkenplan. Hierin krijgen alle gewenste functies en

activiteiten een plek op het plein. Zo krijg je een eerste indruk

van de ruimtelijke en functionele indeling van jullie nieuwe schoolplein.

Houd het ambitieniveau in het vizierTijdens het ontwerpproces kan enthousiasme weleens de overhand krijgen. Hierdoor

bestaat het risico dat je het vastgestelde ambitieniveau uit het oog te verliest. De

rol van de ontwerper is hierin erg belangrijk. Samen met hem kan je het vlekkenplan

toetsen aan het PvWE.

Tip In de praktijk blijkt dat een creatieve brainstormsessie een goede manier is

om gezamenlijk ideeën te generen en tot een passende pleinindeling te komen. De

ontwerper kan deze sessie begeleiden en alle input vertalen naar het vlekkenplan.

SchetsontwerpHet vlekkenplan wordt vertaald naar een schetsontwerp. Hierin worden de

pleinfuncties verder uitgewerkt en wordt een eerste aangezet gemaakt voor de

inrichting van het schoolplein. Eerder gekozen pleinfuncties (spelen, sporten,

ontmoeten, e.a.) worden vertaald naar een pleininrichting, groenvoorzieningen

en andere inrichtingselementen. In dit stadium krijg je een beeld van hoe het

plein er uit gaat zien.

Aanvullende financiering nodig?Als jullie plannen het budget overstijgen is het verstandig om je in dit stadium

al te oriënteren op de werven van aanvullende financiering. Zo zijn er diverse

fondsen en subsidies die je kunt aanschrijven. Door hier

tijdig mee te starten kan je verderop in het proces

rekening houden met de eisen die de verstrekker

stelt aan de aanvraag. Zo kan je de kans op

toekenning vergroten.

Voorlopig ontwerp met kostenramingHet schetsontwerp wordt verder uitgewerkt tot een voorlopig

ontwerp (VO). In het VO zijn je plannen vertaald naar een compleet

en gedetailleerd ontwerp. Het VO is een realistische weergave van jullie

nieuwe schoolplein. Er wordt een voorstel gedaan voor materiaal- en kleurgebruik

en een keuze gemaakt voor specifieke toestellen en inrichtingselementen.

Inzicht in kostenHet VO wordt voorzien van een kostenraming zodat je de kosten inzichtelijk hebt.

Daarmee wordt ook duidelijk of er voldoende financiële middelen zijn om de

plannen te realiseren of dat gezocht moet worden naar aanvullende financiering.

Indien er meer geld nodig is dan er beschikbaar is kan het VO en de bijbehorende

kostenraming gebruikt worden bij het aanvragen van fondsen en subsidies.

Aanvragen van aanvullende financieringAfhankelijk van het ambitieniveau en wensen kunnen de kosten oplopen. Gelukkig zijn er

diverse fondsen en subsidies die aangeschreven kunnen worden. Veel verstrekkers vragen

om een ontwerp en een heldere begroting. Met het VO en de bijbehorende kostenraming

heb je een goede basis voor de aanvraag.

Je kunt ook kosten besparen door ouders mee te laten helpen, bedrijven te laten

sponsoren of een inzamelingsactie te organiseren. Ben je benieuwd naar de

mogelijkheden om jullie plannen te financieren? Op pagina 20 hebben we de verschillende

financieringsmogelijkheden en waar je rekening mee moet houden uiteen gezet.

Tip Mensen zijn eerder bereidt een financiële bijdrage te doen als

ze weten waar ze voor geven. Communiceer jullie plannen en laat

het ontwerp zien. Zoek ook de media op om de plannen kenbaar te

maken. Zo bereik je een grotere groep potentiële geldschieters.

5

86

7

Acties door de school• Beoordelen voorlopig ontwerp

• Toetsen VO aan Programma van Wensen en Eisen

• Starten met oriënteren op financieringsmogelijkheden

Acties door de school• Bespreken schetsontwerp binnen werkgroep

• Oriënteren op aanvullende

financiering



Tijdsduur • Afhankelijk van doorlooptijd

aangeschreven fondsenTijdsduur • 1 maand

Acties door de school• Organiseren brainstormsessie met werkgroep

en ontwerper

• Presenteren en bespreken

vlekkenplan binnen werkgroep

Acties door de school• Aanschrijven fondsen en indienen aanvraag

• Organiseren inzamelingsactie of sponsoring

• Communiceren plannen

en voortgang

whitepaperstap voor stap naar een succesvol schoolplein14 whitepaper

stap voor stap naar een succesvol schoolplein 15

Onze landschapsontwerper stelt zich voor…

“Als vroeger de schoolbel ging was ik de eerste

die naar buiten rende. Voetballen of tennissen op

straat, klimmen in de hoogste boom van het park

of zoeken naar planten en beestjes in de tuin.

De voorliefde voor groen zat er dus al vroeg in.

Een opleiding tot Landschapsontwerper was een

logische keuze. In mijn ontwerpen pas ik dat gevoel

van vroeger toe. Naast groen speelt ook sport

een belangrijke rol in mijn leven. Bij Nijha komen

deze ingrediënten samen in een unieke combinatie

van spelen en sporten. Want een goed ingericht

schoolplein prikkelt de fantasie, stimuleert spelen

en sporten, maar biedt kinderen ook ruimte om te

ontdekken of zich even af te zonderen van de rest.”

Definitief ontwerpOp basis van het beschikbare budget kunnen er nog

aanpassingen gedaan worden aan het ontwerp. Dit

kan zijn om kosten te besparen of, wanneer er meer

geld is binnengehaald dan beoogd, om nog extra’s toe

te voegen. Alle gewenste wijzigingen worden door de

ontwerper verwerkt in het definitieve ontwerp (DO). Het DO

kan samen met de bijbehorende uitvoeringstekeningen worden

gebruikt om offertes op te vragen bij aannemers en leveranciers.

Tip In deze fase zal er ook nagedacht moeten worden over het onderhoud van het

plein. Er zal geld gereserveerd moeten worden voor het plegen van onderhoud zodat

leerlingen ook in de toekomst zorgeloos gebruik kunnen maken van het plein.

Uitvoering Voordat de schop in de grond kan zullen de werkzaamheden ingepland moeten

worden, producten ingekocht en toestellen geproduceerd. Dit kost tijd dus je doet

er verstandig aan hier rekening mee te houden in de planning.

Grip houden tijdens de uitvoeringTijdens de uitvoering zal een strakke regie gevoerd moeten worden. In een kort

tijdsbestek en op een beperkt oppervlak moeten veel werkzaamheden worden

verricht, vaak door meerdere partijen. Het is daarom belangrijk om zowel qua

planning als het nakomen van afspraken grip te houden op het project. Het

inschakelen van een externe toezichthouder kan hier uitkomst bieden. Hoewel dit

extra kosten met zich meebrengt is hij zijn geld vaak dubbel en dwars waard.

Tip Tijdens de uitvoering is het schoolplein geheel of gedeeltelijk niet

toegankelijk. Het is daarom aan te bevelen om de werkzaamheden

tijdens een schoolvakantie uit te voeren. Op deze manier kan

de veiligheid op het plein tijdens de uitvoering gewaarborgd

worden en kunnen de kinderen na de vakantie worden

verwelkomd op een gloednieuw schoolplein.

Het Nijha Expertisecentrum ondersteunt scholen

op weg naar een succesvol schoolplein, van

visieontwikkeling tot ontwerp en uitvoering. Zo

organiseren we onder andere creatieve sessies

waar we door middel van een rollenspel of

vragenspel jullie ideeën en wensen in kaart

brengen. Op basis van dit PvWE kunnen we

een profielschets van de ideale ontwerper

opstellen zodat jullie op zoek kunnen naar een

geschikte kandidaat. Mochten jullie voor onze

landschapsontwerper kiezen, dan doorloopt hij

met jullie het ontwerpproces (van vlekkenplan tot

uitvoeringstekeningen) en vertaalt hij alle wensen

naar een ontwerp op maat. Passend bij jullie

ambitie en budget. Maar we kunnen ook adviseren

bij het aanschrijven van fondsen en subsidies. Op

basis van een uitgebreide database kunnen we

geschikte fondsen aandragen en jullie begeleiden

bij het indienen van een complete aanvraag.

9

10

Acties door de school• Communiceren van plannen en planning

• Organiseren opening van het

nieuwe schoolplein

Acties door de school• Vaststellen definitief budget

• Bespreken gewwenste wijzigingen

met ontwerper

• Goedkeuren definitief ontwerp



Wat kan het Nijha Expertisecentrum voor je doen?



Overstap naar nieuwe schoolconceptenDe laatste jaren winnen nieuwe schoolconcepten

zoals brede scholen en integrale kindcentra (IKC)

terrein. Het combineren van onderwijskundige en

maatschappelijke functies is in opmars en het aan-

tal brede scholen en IKC’s is de laatste jaren flink

toegenomen. Uit onderzoek blijkt dat bijna 30% van

de basisscholen tegenwoordig een brede school is.

Nog eens ruim 23% geeft aan bezig te zijn om zich

tot brede school te ontwikkelen (Regioplan Beleids-

onderzoek, 2014).

Bij de overgang naar een nieuw schoolconcept ver-

andert de rol van het plein. Het schoolplein wordt

intensiever gebruikt en de diversiteit van gebruikers

neemt toe. Nieuwe doelgroepen maken gebruik van

het plein en de aanwezige faciliteiten. En een plein

dat voorheen slechts tijdens de pauzemomenten

werd overspoeld door kinderen is nu de hele dag

door drukbezet. Dit dwingt ons om het schoolplein

opnieuw onder de loep te nemen en de keuze in

toestellen, materialen en activiteiten te herzien.

Nieuwe schooltijden

Gingen vroeger kinderen tussen de middag naar

huis om een boterham te eten, tegenwoordig

voeren steeds meer scholen een continurooster of

5-gelijke-dagen model in waar kinderen tussen de

middag op school overblijven. Onderzoek uit 2012

laat zien dat bijna een kwart van de scholen binnen

het primair onderwijs is overgegaan op nieuwe

schooltijden. Nog eens een derde gaf aan plannen

te hebben om uiterlijk in het schooljaar 2013-2014

de overstap te maken (DUO Onderwijsonderzoek,

2012). Als deze scholen hun ambitie hebben waar-

gemaakt is anno 2014 ongeveer de helft van de

scholen overgegaan op nieuwe schooltijden.

Intensiever gebruik onder en na schooltijdIs de overstap eenmaal gemaakt, dan hanteren

scholen andere begin- en eindtijden, wordt er

tussen de middag op school overgebleven en is de

middagpauze vaak ingekort. Om de druk op het

personeel en het schoolplein te verlagen kiezen

veel scholen voor het spreiden van pauzes. Als

leerlingen gedurende een schooldag dan minder tijd

op het plein doorbrengen vraagt dit om een plein

dat voldoende uitdaging biedt om in een korter

tijdsbestek energie kwijt te raken en onbezorgd te

spelen. Anderzijds moet het plein ruimte bieden aan

meer kinderen en bestand zijn tegen intensiever

gebruik. Een goede inrichting en indeling van

pleinactiviteiten bieden hierbij uitkomst. Ook na

schooltijd verandert de manier waarop het plein

wordt gebruikt. Door de nieuwe begin- en eindtijden

van de schooldag is het plein vroeg in de middag al

beschikbaar voor buitenschoolse activiteiten.

Wet en regelgeving

Vanaf 1 augustus 2014 is de Wet passend onder-

wijs van kracht. Scholen hebben nu een zorgplicht

en zijn verantwoordelijk om elk kind een goede

onderwijsplek te geven. Ook kinderen die extra

aandacht en ondersteuning nodig hebben. Maar

deze zorgvraag blijft niet beperkt tot het klaslokaal.

Ook op het schoolplein hebben deze leerling bege-

leiding en ondersteuning nodig. Dit legt niet alleen

extra druk op de aanwezige begeleiders maar

vraagt mogelijk ook om aanpassingen aan het plein.

Om kinderen met een lichamelijke en/of verstande-

lijke beperking een veilige speelomgeving te bieden

zullen aspecten zoals materiaal- en kleurgebruik,

toegankelijkheid en toestelkeuze moeten worden

herzien. Pas dan krijgt de wet waarde en invulling in

alle facetten van het onderwijs.

Anno 2014 is het onderwijs in veel opzichten gemoderniseerd. Veranderingen in het onderwijs zijn niet alleen merkbaar in het klaslokaal maar hebben ook direct invloed op het schoolplein. Veranderingen leiden ertoe dat het schoolplein door nieuwe doelgroepen, op andere momenten van de dag of met een ander doel voor ogen wordt gebruikt. Om het nieuwe plein succesvol in te zetten hier op ingespeeld moeten worden. Daarom zetten we een aantal relevante ontwikkelingen en hun consequenties op een rij.

Ontwikkelingen in het onderwijs

43%33%23%

is al overgegaanop nieuwe schooltijden

nog niet bekend wanneer

gaat overvóór 2014

gaat overna 2014

(nog) geen plannen



Groeiende aandacht voor bewegenDat kinderen te weinig bewegen is tegenwoordig

eerder regel dan uitzondering. Bijna 80% van de

kinderen in de leeftijd van 4-11 jaar voldeed in 2013

niet aan de beweegnorm. En 10% van de kinderen

was zelfs inactief (TNO, 2013). Bovendien heeft

onderzoek van het Mulier Instituut aangetoond

aan dat kinderen sinds de jaren ‘80 niet alleen

zwaarder zijn geworden maar dat ze ook slechter

scoren fysieke fitheid (kracht, snelheid, coördina-

tie, e.a.) (Mulier Instituut, 2014). Reden genoeg

om een actieve en gezonde leefstijl te stimuleren.

Zeker omdat kinderen die op jonge leeftijd een lage

fitheid hebben deze achterstand niet meer inlopen

(Mulier Instituut, 2014). Gelukkig is er ook steeds

meer aandacht voor gezondheid, bewegen en de

rol van de school hierin. Er zijn diverse projecten

opgestart om bewegen extra onder de aandacht te

brengen. En deze projecten winnen aan populari-

teit. Projecten zoals het vignet Gezonde School en

Schoolplein14 zagen het aantal aanvragen in de 1e

helft van 2014 flink stijgen.

Geld voor gezondheidDe groeiende aandacht gepaard gaat ook gepaard

met extra financiële ondersteuning. Op gemeente-

lijk, provinciaal en landelijk niveau zijn er verschil-

lende subsidies die aangeschreven kunnen worden

om projecten over gezondheid, sport en bewegen

te financieren.

Speelwaarde centraalMet de wettelijke eis van 3 m2 buitenruimte per

leerling is het aantal vierkante meters vaak leidend

voor de grootte van het schoolplein. Maar onbe-

zorgd kunnen spelen vereist soms meer ruimte dan

de wettelijk voorgeschreven oppervlakte. Met de

groeiende aandacht voor bewegen vind mogelijk

een verschuiving plaats waar speelruimte en speel-

waarde centraal worden gesteld.

Demografische ontwikkelingen en fuserenOp demografische ontwikkelingen heb je als school

geen grip maar de gevolgen ervan zijn wel merk-

baar. Het voortbestaan van scholen en de kwaliteit

van het onderwijs staan onder druk. Met een dalend

leerlingaantal en teruglopende inkomsten is fuseren

soms de enige uitweg om bestaansrecht te behou-

den. Het samenvoegen van scholen heeft voor zo-

wel de organisatie, het personeel als de leerlingen

verstrekkende gevolgen. En ook voor het school-

plein. Het samenvoegen van scholen leidt tot een

toename in het aantal leerlingen. Het schoolplein is

hier niet altijd op berekend. Bovendien verandert na

de samensmelting de leerlingenpopulatie en kun-

nen nieuwe doelgroepen gebruik gaan maken van

het plein. Maar ook een verschil in visie tussen de

fuserende scholen over de rol en meerwaarde van

het schoolplein kan leiden tot een situatie waar het

plein en dus de kinderen de dupe van worden.

Kleine aanpassingen, groots effectBij een fusie moet niet alleen het onderwijs maar

ook het plein toekomstbestendig gemaakt worden.

En hier is niet per definitie een volledige pleinreno-

vatie voor nodig. Soms zijn kleine aanpassingen

en slim omgaan met de beschikbare ruimte al

voldoende om het plein klaar te stomen voor de

nieuwe situatie.

Openstellen van het schoolpleinNaast een onderwijskundige functie kunnen

de school en het schoolplein een belangrijke

buurtfunctie bekleden. Scholen zijn vaak centraal

gelegen en de bijbehorende pleinen bieden veel

ruimte en speelmogelijkheden. Toch is men vaak

terughoudend als het gaat om het openstellen van

het plein en staan kinderen na schooltijd vaak voor

een gesloten hek. Belangrijkste vraagstuk is bij

wie de verantwoordelijkheid ligt voor aansprake-

lijkheid, beheer, onderhoud en financiering. Maar

het openstellen van het plein biedt ook kansen.

Door het plein ook buiten schooltijd toegankelijk te

maken krijgt de buurt extra speelruimte en krijgt het

plein meer waarde en bestaansrecht. Bovendien

vergroot het openstellen van het plein mogelijk de

kans op externe financiering (fondsen en subsidies)

aangezien dit als eis gesteld kan worden.

Nieuwe doelgroepen op het pleinBij het openstellen van het plein wordt het plein

zelf vaak over het hoofd gezien. Doelgroepen die

voorheen werden geweerd worden nu uitgenodigd

het plein te gebruiken. Doelgroepen waar niet altijd

rekening mee is gehouden toen het plein op de

tekentafel lag. Dit is van invloed op de inrichting,

toestel- en materiaalkeuze. Met de juiste toestellen

en een doordacht inrichtingsplan kunnen oude en

nieuwe doelgroepen plezier beleven aan het plein.

Een openbaar schoolplein wordt ook intensiever

gebruikt dan voorheen. Op meer momenten van

de dag kunnen kinderen en buurtbewoners van de

ruimte gebruik maken en gedurende de dag wordt

het plein door meer mensen bezocht. Ook hier zal

rekening mee gehouden moeten worden om van

een openbaar plein een succesvol plein te maken.

Sporten ontdekkenJe kunt het plein ook openstellen voor andere ac-

tiviteiten zonder het hek permanent open te doen.

Door in overleg het plein op gezette tijden open te

stellen kan het plein door lokale sportverenigingen

en combinatiefunctionarissen buiten schooltijd

worden gebruikt voor clinics of demonstraties. Zo

komen kinderen in aanraking met nieuwe sporten

en het lokale sportaanbod.

Meer lesuren gymHet aantal lesuren bewegingsonderwijs is al enige

tijd onderwerp van gesprek. Er gaan steeds meer

stemmen op voor het opschroeven van het aantal

lesuren. De overheid heeft als doel gesteld dat

scholen vanaf 2017 minimaal 2 en waar mogelijk

3 lesuren bewegingsonderwijs geven (Ministerie

OCW, 2014). Een mooi streven maar de vraag is in

hoeverre dit in de praktijk haalbaar is. Meer dan de

helft van de basisscholen beschikt niet over een

binnenaccommodatie voor lichamelijke opvoeding

op het eigen terrein (Mulier Instituut, 2011).

Deze scholen zijn voor het geven van de gymles

aangewezen op gemeentelijke accommodaties

die zij vaak moeten delen met andere scholen of

verenigingen. De invoering van het 3e gymuur legt

extra druk op deze accommodaties. De oplossing

ligt in het zoeken naar alternatieve locaties voor

het geven van de gymles. Hier kan het schoolplein

uitkomst bieden. Met een beetje creativiteit en een

paar kleine aanpassingen kan ieder schoolplein

dienst doen als outdoor gymlokaal. Bijkomend

voordeel is dat leerlingen les krijgen in de ruimte

waar ze ook tijdens de pauze of na schooltijd

verblijven. Activiteiten en oefeningen die ze tijdens

de ‘buitengym’ hebben geleerd kunnen ze direct

zelf toepassen. Zo leren ze de ruimte en aanwezige

toestellen op een andere manier te gebruiken en

worden ze ook buiten de gymlessen gestimuleerd

om in beweging te komen.



Subsidies en fondsen

Op gemeentelijk, regionaal en landelijk niveau zijn

er diverse fondsen en subsidies die je kunt aan-

schrijven voor een financiële bijdrage. Als je ervoor

kiest om (een deel van) de plannen te financieren

met steun vanuit fondsen* is het belangrijk om goed

te kijken welke het beste aansluit op jullie project.

Hoewel meerdere fondsen geld ter beschikking

stellen voor het opknappen van schoolpleinen kan

de focus per fonds verschillen. Of je droomt van

een groen schoolplein of kiest voor een sportieve

insteek is bepalend voor de fondsen waar je voor

in aanmerking komt. Door te kiezen voor een fonds

dat jouw visie deelt vergroot je de kans op honore-

ring van de aanvraag.

* Waar in de tekst wordt gesproken van “fonds(en)”,

wordt ook “subsidie(s)” bedoeld.

Zoveel fondsen, zoveel eisenVaak kan je het project bij meerdere fondsen indie-

nen. Zo kan je je kansen spreiden. Let wel op dat er

fondsen zijn die vereisen dat het project niet bij een

andere verstrekker wordt ingediend. Naast deze

eis voor exclusiviteit kunnen de (uitsluitings)criteria

per fonds uiteenlopen. Eisen over de startdatum en

duur van het project, hoogte van de vergoeding en

aan te leveren documenten kunnen per fonds sterk

verschillen. Bovendien is er bij veel fondsen sprake

van cofinanciering en moet de school een eigen

financiële bijdrage leveren aan het project.

Start op tijdHeb je de aanvraag eenmaal ingediend, dan kan het

enkele weken tot maanden duren voor je uitsluitsel

krijgt. Ieder fonds hanteert een eigen doorlooptijd

voor het behandelen van binnengekomen aanvra-

gen. Om te voorkomen dat de plannen vertraging

oplopen is het verstandig om tijdig te starten met

het zoeken naar financiële ondersteuning. Zodra

duidelijk is welke richting de plannen op gaan kan

je al starten met oriënteren op relevante fondsen

en subsidies. Het daadwerkelijk indienen van de

aanvraag kan vaak pas wanneer er een uitgewerkt

ontwerp en bijbehorende kostenraming is. Maar

ook hier kunnen de aanvraagcriteria per fonds

verschillen.

SponsoringHet is ook mogelijk om de kosten te drukken door

middel van sponsoring. Wellicht heeft een betrok-

ken een ouder een bestratingsbedrijf en wil deze de

tegels sponsoren. Of misschien ken je een hovenier

die wil sponsoren in planten of arbeidsuren. Om

aan extra mankracht te komen zou je kunnen

informeren bij opleidingen in de buurt. Mogelijk kan

je studenten inzetten bij de uitvoering, voor opdoen

van werkervaring of als onderdeel van een stage.

Als je kiest voor sponsoring is het belangrijk dit

tijdig af te stemmen met de ontwerper zodat deze

kostenposten uit de offerte worden gehaald en niet

worden doorberekend.

Inzamelingsactie

Je kunt ook een inzamelingsactie organiseren voor

het aanvullen van de financiën. Met het inzamelen

van lege flessen, organiseren van een rommelmarkt

of houden van een sponsorloop betrek je leerlingen,

leerkrachten, ouders en buurtbewoners bij het pro-

ject. Laat hen het ontwerp zien en licht de plannen

toe, dan weten ze waar ze zich voor inspannen.

De ervaring leert dat het bij een inzamelingsactie

niet gaat om het binnenhalen van een substantieel

geldbedrag. Het is daarom belangrijk dat je realisti-

sche verwachtingen hebt ten aanzien van de actie

en het resultaat. Hoewel een inzamelingsactie het

begrotingstekort niet zal dichten betaald het zich uit

in enthousiasme en betrokkenheid.

Als de kosten van de herinrichting hoger uitvallen dan begroot kun je op verschillende manieren de financiën aanvullen. Het aanschrijven van fondsen of subsidies, sponsoring of het organiseren van een inzamelingsactie zijn bewezen effectieve methoden voor het vergroten van je bestedingsruimte of het besparen van kosten.

Bekostiging van de plannen



Naast het ontwerpen en inrichten van het school-

plein kunnen we scholen op diverse vlakken

ondersteunen bij het succesvol inzetten van het

schoolplein.

SchoolpleinscanVoordat je begint met maken van plannen voor

een nieuw schoolplein is het waardevol om te

weten waar kansen en knelpunten op het huidige

plein liggen. Zo weet je waar nog winst te behalen

valt en welke valkuilen je op het nieuwe school-

plein moet ontwijken. Om inzichtelijk te maken

waar kansen liggen op het plein hebben we de

Schoolpleinscan© ontwikkeld, een gratis en online

tool waarmee je het schoolplein kunt ‘scannen’ op

uiteenlopende thema’s zoals inrichting, begeleiding

en beleid. Na afloop ontvang je direct een advies op

maat. Benieuwd naar kansen op jullie schoolplein?

Ga naar www.schoolpleinscan.nl en doe scan.

Ondersteuning bij aanvragen financieringHet aanvragen van financiële steun bij een fonds of

subsidieverstrekker kost veel tijd dus wil je het in

één keer goed doen. Bij het Nijha Expertisecentrum

kennen we veel fondsen en hebben we ervaring

met aanvraagprocedures. Deze kennis en ervaring

zetten we in om scholen te ondersteunen bij het

verzamelen van de benodigde informatie en docu-

mentatie en het indienen van de aanvraag.

Workshops op het schoolpleinBij het succesvol inzetten van het schoolplein

speelt het personeel een belangrijke rol. Zij vormen

een onmisbare schakel bij het organiseren en

begeleiden van spelactiviteiten en het optimaal

inzetten van het schoolplein. Bovendien werkt

hun enthousiasme aanstekelijk en stimuleert het

leerlingen om mee te doen aan pleinactiviteiten.

Deelname aan workshops en clinics is een leuke en

leerzame manier om het personeel te informeren en

inspireren. Het Nijha Expertisecentrum heeft diverse

workshops ontwikkeld waar teams zelf de mogelijk-

heden van het plein ervaren. Zo haal je het meeste

uit het nieuwe schoolplein.

Benieuwd naar de diensten van het Nijha Expertise-

centrum? Kijk op www.nijha.nl/expertisecentrum of

mail naar [email protected]

Literatuur

• DUO Onderwijsonderzoek, juni 2012, ‘Meting PO

– alternatieve schooltijden’

• Ministerie van OCW, juli 2014, ‘Bestuursakkoord

voor de sector primair onderwijs’

• Mulier Instituut, 2011, ‘School, Bewegen en

Sport - Onderzoek naar relaties tussen de

school(omgeving) en het beweeg- en sportge-

drag van leerlingen’

• Mulier Instituut, mei 2014, ‘Motorische fitheid van

basisschoolkinderen (10-12 jaar)’

• Regioplan Beleidsonderzoek, maart 2014, ‘Jaar-

bericht brede scholen en kindcentra 2013’

• TNO, 2013, ‘Monitor Convenant Gezond Gewicht

2013’

Nijha ExpertisecentrumHet ontwerpen en inrichten van een succesvol schoolplein vraagt om een goed doordacht plan. Het Nijha Expertisecentrum ondersteunt scholen en gemeenten hierbij vanuit ervaring en kennis over sport, spelen en bewegen. We denken graag mee over een passende ontwerpoplossing voor het schoolplein. Passend bij de wensen, budget en de mogelijkheden van het plein. Zo maken we samen van jullie schoolplein een succesverhaal.


Hanzeweg 2, Postbus 3, 7240 AA Lochem, telefoon (0573) 28 85 55, fax (0573) 25 45 54, [email protected], www.nijha.nl/expertisecentrum

whitepaper stap voor stap naar een succesvol schoolplein · gemiddeld hebben kinderen in het...

Documents