Świadczenie usług teleinformatycznych 312[02].z4...poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu...

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 0

MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ Jadwiga Kaczmarska-Krawczak Świadczenie usług teleinformatycznych 312[02].Z4.02 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007


Recenzenci: prof. PŁ dr hab. inż. Krzysztof Pacholski doc. dr inż. Stanisław Derlecki Opracowanie redakcyjne: mgr inż. Ryszard Zankowski Konsultacja: mgr Małgorzata Sienna Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 312[02].Z4.02 „Świadczenie usług teleinformatycznych”, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik teleinformatyk. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007


SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstępne 5 3. Cele kształcenia 6 4. Materiał nauczania 7

4.1. Podstawy ekonomii i ekonomiki 7 4.1.1. Materiał nauczania 4.1.2. Pytania sprawdzające 4.1.3. Ćwiczenia 4.1.4. Sprawdzian postępów

7 11 12 13

4.2. Rachunkowość firm i przedsiębiorstw 14 4.2.1. Materiał nauczania 4.2.2. Pytania sprawdzające 4.2.3. Ćwiczenia 4.2.4. Sprawdzian postępów

14 17 17 19

4.3. Marketing rynku teleinformatycznego 20 4.3.1. Materiał nauczania 4.3.2. Pytania sprawdzające 4.3.3. Ćwiczenia 4.3.4. Sprawdzian postępów

20 27 28 29

4.4. Formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw 30 4.4.1. Materiał nauczania 4.4.2. Pytania sprawdzające 4.4.3. Ćwiczenia 4.4.4. Sprawdzian postępów

30 37 37 38

4.5. Podejmowanie działalności gospodarczej 39 4.5.1. Materiał nauczania 4.5.2. Pytania sprawdzające 4.5.3. Ćwiczenia 4.5.4. Sprawdzian postępów

39 44 45 46

4.6. Formy opodatkowania przedsiębiorstw 47 4.6.1. Materiał nauczania 4.6.2. Pytania sprawdzające 4.6.3. Ćwiczenia 4.6.4. Sprawdzian postępów

47 53 54 55

4.7. Analiza kosztów własnych w działalności gospodarczej 56 4.7.1. Materiał nauczania 4.7.2. Pytania sprawdzające 4.7.3. Ćwiczenia 4.7.4. Sprawdzian postępów

56 60 61 62

5. Sprawdzian osiągnięć 63 6. Literatura 68


1. WPROWADZENIE Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o świadczeniu usług

teleinformatycznych. W poradniku zamieszczono:

– wymagania wstępne określające umiejętności, jakie powinieneś posiadać, abyś mógł bez problemów rozpocząć pracę z poradnikiem,

– cele kształcenia, czyli wykaz umiejętności, jakie opanujesz w wyniku kształcenia w ramach tej jednostki modułowej,

– materiał nauczania, czyli wiadomości teoretyczne konieczne do opanowania treści jednostki modułowej,

– zestaw pytań sprawdzających, abyś mógł sprawdzić, czy opanowałeś już materiał nauczania,

– ćwiczenia zawierające polecenia, sposób wykonania oraz wyposażenie stanowiska pracy, które pozwolą Ci ukształtować określone umiejętności praktyczne,

– sprawdzian postępów pozwalający sprawdzić Twój poziom wiedzy po wykonaniu ćwiczeń,

– sprawdzian osiągnięć opracowany w postaci testu, który umożliwi Ci sprawdzenie Twoich wiadomości i umiejętności opanowanych podczas realizacji programu danej jednostki modułowej,

– literaturę związaną z programem jednostki modułowej umożliwiającą pogłębienie Twej wiedzy z zakresu programu tej jednostki. Materiał nauczania został podzielony na siedem części. W pierwszej części znajdziesz

podstawowe informacje o ekonomii i ekonomice. W części drugiej zawarte zostały podstawowe pojęcia związane z rachunkowością firm i przedsiębiorstw. Informacje na temat marketingu rynku teleinformatycznego zawarte zostały w rozdziale trzecim. Czwarty rozdział poświęcony został omówieniu form organizacyjno-prawnych przedsiębiorstw.

W piątym rozdziale zawarto materiał nauczania poświęcony podejmowaniu działalności gospodarczej. Szósty rozdział zawiera informację na temat form opodatkowania przedsiębiorstw. Analiza kosztów własnych w działalności gospodarczej została opisana w rozdziale siódmym materiału nauczania.


Schemat układu jednostek modułowych

312[02].Z4.01 Stosowanie norm i przepisów

prawnych w zakresie działalności teleinformatycznej

312[02].Z4

Usługi teleinformatyczne

312[02].Z4.02 Świadczenie usług

teleinformatycznych


2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: − realizować zadania zawodowe z zastosowaniem wymogów prawnych dotyczących

produktów i usług teleinformatycznych, − zbierać i analizować informacje techniczne, ekonomiczne i prawne z zakresu

telekomunikacji i teleinformatyki, − korzystać z różnych źródeł informacji technicznej, jak: Polskie Normy i poradniki, − analizować treść zadania, dobierać metody i plan rozwiązania, − komunikować się i pracować w zespole, − samodzielnie podejmować decyzje, − dokonywać oceny swoich umiejętności.


3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: – zinterpretować pojęcia z zakresu ekonomii i rachunkowości, – przeanalizować zapotrzebowanie rynku i zaplanować zakres działalności gospodarczej, – przeprowadzić procedurę uruchomienia działalności gospodarczej, – złożyć stosowne dokumenty oraz wypełnić bieżące zobowiązania wobec ZUS i urzędu

skarbowego, – spełnić dodatkowe wymagania prawne dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej

w określonej dziedzinie (lokal, pojazdy, maszyny i narzędzia, rachunek bankowy, kwalifikacje zawodowe),

– posłużyć się opisami funkcji i usług teleinformatycznych, – posłużyć się ofertami, cennikami i zestawieniami, – przeanalizować koszty eksploatacji komputerów i urządzeń sieciowych oraz

zaktualizować dokumentację eksploatacyjną, – opracować instrukcje, oferty i cenniki przy użyciu komputera PC i oprogramowania

biurowego, – obliczyć należność za sprzęt i usługi, – uwzględnić przy sporządzaniu ofert i cenników koszt zastosowania wymogów prawnych

w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.


4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Podstawy ekonomii i ekonomiki 4.1.1. Materiał nauczania

Produkcja dóbr materialnych i usług nasuwa szereg dalszych pytań, związanych np. z kształtowaniem się zmian wielkości produkcji, poziomu cen wytworzonych dóbr, wielkości koniecznego zatrudnienia, rozmiarów osiąganych dochodów ze sprzedaży dóbr. Rozwiązanie tych spraw wymaga uwzględnienia występowania kategorii ekonomicznych w rodzaju pieniądza, kapitału, pracy, handlu wewnętrznego i międzynarodowego.

Ekonomia jest z tego punktu widzenia sztuką podejmowania właściwych decyzji w życiu publicznym i prywatnym. To podejmowanie decyzji odbywa się stale w warunkach rzadkości dóbr, tj. niemożności zaspokojenia wszystkich potrzeb za pomocą ograniczonych zasobów (środków), którymi dysponują jednostki. Z powodu rzadkości dóbr podejmowane są trudne decyzje w zakresie optymalnej alokacji (rozmieszczenia) zasobów w skali dotyczącej poszczególnych ludzi, społeczności lokalnych i całego kraju.

Decyzje gospodarcze maja zawsze dwa aspekty: pozytywny i negatywny. Aspekt pozytywny oznacza wybór między celami, jakie zamierzamy realizować oraz jakie zasoby przeznaczymy na osiągnięcie tych celów. Aspekt negatywny oznacza konieczność rezygnacji z niektórych celów.

Na gruncie dotychczasowego rozwoju ekonomii jako nauki wykształciły się dwa główne działy ekonomii jako dziedziny studiów: mikroekonomia i makroekonomia.

Mikroekonomia zajmuje się analizą zachowania poszczególnych składników gospodarki, jej działów, sektorów, gałęzi, przedsiębiorstw, gospodarstw domowych. W ramach podejścia mikroekonomicznego podejmuje się próbę odpowiedzi na następujące pytania: − Co określa cenę poszczególnych dóbr i usług? − Co określa wielkość produkcji poszczególnych firm i gałęzi przemysłu? − Co określa wysokość płac, które otrzymują pracownicy? − Co określa wysokość stopy procentowej otrzymywanej lub płaconej w systemie

bankowym? − Co określa wysokość zysków przedsiębiorców?

Występuje tu analiza mikroekonomiczna z interpretacją zjawisk zachodzących na rynku oraz związanych z dokonywaniem osobistych wyborów produktów przy ich zakupach, a także mierzenie i przewidywanie działania całego systemu gospodarczego.

Makroekonomia jest badaniem gospodarki jako całości lub też jej znaczących części zajmuje się badaniem agregatowych zmiennych ekonomicznych: produkcji, zatrudnienia, inwestycji, popytu, ogólnego poziomu cen. W ramach podejścia makroekonomicznego spotkać można następujące pytania: − Co określa ogólny poziom cen, stopę inflacji? − Co określa poziom produkcji krajowej i dochodu narodowego? − Jakie skutki pociąga za sobą polityka pieniężna i podatkowa rządu w zakresie

ukształtowania ogólnego poziomu cen, dochodów, produkcji, zatrudnienia i bezrobocia?

− Jakie kroki może podjąć rząd dla przeciwdziałania inflacji, bezrobociu i recesji? Badanie zjawisk gospodarczych wymaga uwzględnienia czynnika czasu. Przejawia się to

między innymi w badaniu stanów statycznych i dynamicznego opisywania zasobów


i strumieni wielkości ekonomicznych oraz przebiegu zjawisk gospodarczych w krótkim i długim okresie. Wśród zjawisk gospodarczych występują następujące rodzaje zasobów: ludzkie, naturalne i kapitałowe. Zasoby charakteryzują się tym, że przedstawiają wartości pewnych wielkości ekonomicznych w danym czasie (np. na koniec kwartału, roku). Obok zasobów występują również strumienie, które wyrażają wartości wielkości ekonomicznych w pewnym okresie (np. w ciągu roku). Przykładem zasobu może być kapitał, natomiast przykładem strumienia inwestycje prowadzone przy użyciu tego kapitału.

System gospodarowania opartego na rynku powstał w wyniku ewolucji stosunków wymiennych w społeczeństwie, tj. przejścia od najprostszych form wymiany towaru na inny tzw. barteru, do wymiany przy użyciu pieniądza. Wszystkie zjawiska rynkowe, niezależnie od ich różnorodnych form, mają pewne cechy wspólne: występują w nich dwie, uzależnione nawzajem strony:

PRODUCENCI – SPRZEDAWCY – reprezentują podaż KONSUMENCI – NABYWCY – reprezentują popyt

Odbywająca się między nimi transakcja kupna – sprzedaży ma swoją cenę. Ocena

i weryfikacja oraz sposób zachowania się podmiotów rynkowych wynika ze sposobu konkurowania między nimi.

Rynek jest źródłem informacji dla podmiotów gospodarujących. Kształtowanie się tzw. parametrów rynkowych, np. cen dóbr i usług, cen czynników produkcji, stopy procentowej, relacji rentowności różnych rodzajów produkcji, relacji płac itp. dostarcza podmiotom gospodarczym obiektywnych informacji. Rynek jest także mechanizmem umożliwiającym powstawanie, przywracanie i utrzymywanie się stanów równowagi w gospodarce. Warunkiem sprawnego działania rynku jest efektywna konkurencja.

W gospodarce występują dwa podstawowe podmioty: − konsumenci – reprezentowani przez gospodarstwa domowe, − producenci – reprezentowani przez przedsiębiorców.

Rynek dzieli się na: − rynki szeroko rozumianych dóbr i usług konsumpcyjnych, − rynki zasobów i czynników produkcji, określane też jako rynek kapitałowy w szerokim

znaczeniu. Ceny produktów i usług oraz ceny zasobów i czynników produkcji są określane na

rynkach, na których producenci i konsumenci oddziałują wzajemnie na siebie. Przedsiębiorcy płacą za korzystanie z usług produkcyjnych i zasobów konsumentów, którzy z kolei płacą za kupowane dobra i usługi służące do zaspokojenia ich różnorodnych potrzeb.

W warunkach polskich najczęściej mówi się o wolnej gospodarce rynkowej jako o uniwersalnej formie gospodarowania. Wynika to z przekonania, że rynek wiąże się właściwie z wolną konkurencją. Wyróżniamy konkurencję doskonałą i konkurencję niedoskonałą. Konkurencja doskonała charakteryzuje się następującymi cechami: − rozproszenie podaży i popytu – oznacza stan, w którym występuje duża liczba

producentów (sprzedających) i kupujących, nie mogących wpływać na kształtowanie się sytuacji na rynku, ponieważ ich udziały stanowią niewielki ułamek globalnej podaży i globalnego popytu. Z tego powodu poszczególni producenci i kupujący nie mają wpływu na cenę i kształtuje się na rynku jako wypadkowa ofert wszystkich sprzedawców i zapotrzebowania wszystkich nabywców,

− płynność podaży i popytu – która mówi, że nie istnieją żadne przeszkody (ekonomiczne, prawne, techniczne) w wejściu na rynek i wyjściu z rynku. Występuje pełna mobilność czynników produkcji,


− pełna znajomość stanu rynku przez sprzedających i kupujących – zakłada, że wszyscy kupujący jak i sprzedający mają doskonałą informację o produkcie i jego cenie,

− jednorodność (homogeniczność) dóbr stanowiących przedmiot transakcji. Niespełnienie któregokolwiek z tych warunków oznacza występowanie konkurencji

niedoskonałej. Najważniejszą grupę producentów i sprzedawców w gospodarce rynkowej stanowią

przedsiębiorcy, działający w różnorodnych dziedzinach gospodarki. Wspólną cechą ich działalności jest kierowanie się zmysłem przedsiębiorczości, który pozwala na szybkie wykorzystywanie sygnałów rynkowych o lukach w podaży i dokonywanie nowych alokacji (rozdysponowania) posiadanych zasobów.

Teoria ekonomii wyznacza przedsiębiorcy w gospodarce rynkowej eksponowaną rolę. Głównym czynnikiem pobudzającym rozwój gospodarki rynkowej są innowacje, czyli stosowanie nowych, dotychczas nie znanych kombinacji czynników produkcji. Prowadzi to do konkurencji pomysłów przy wytwarzaniu nowych produktów, co wiąże się ze stałym procesem „twórczego niszczenia”, w którym nowe produkty, jakościowo lepsze, wypierają stare. Przedsiębiorca to nie właściciel czy kierownik jakiejś firmy, ale człowiek potrafiący doskonale kierować ludźmi i firmą – niezależnie od jego pozycji społecznej oraz ma pomysły.

Podejmowane przez przedsiębiorcę decyzje związane z wytwarzaniem nowego produktu dotyczą nie tylko jego firmy, ale całego otoczenia. Wywierają wpływ na pracowników, dostawców czynników produkcji, konkurentów i konsumentów. Dlatego decyzje przedsiębiorcy opierają się nie tylko na rachunku ekonomicznym, związanym z maksymalizacją zysku, ale również na poczuciu odpowiedzialności, wynikającej z tzw. efektów zewnętrznych działalności przedsiębiorstwa (kosztów i korzyści zewnętrznych). Przedsiębiorcy, podejmując decyzje o rozmiarach i rodzaj produkcji, analizują kształtowanie się kosztów oraz utargów. Porównanie tych dwóch wielkości informuje ich o rozmiarach zysku. Analiza jest prowadzona w ujęciu całkowitym, przeciętnym i marginalnym (krańcowym).

Zc = Uc – Kc Zp = Up – Kp Zk = Uk – Kk

gdzie:

Kc – koszt całkowity, Uc – utarg całkowity, Zc – zysk całkowity, Kp – koszt przeciętny, Up – utarg przeciętny, Zp – zysk przeciętny, Kk – koszt krańcowy, Uk – utarg krańcowy, Zk – zysk krańcowy.

Punktem wyjścia analizy są nakłady związane z kształtowaniem się kosztów produkcji. Klasyfikacja kosztów:

− koszt całkowity Kc oznacza ogólny nakład niezbędny do wytworzenia określonej wielkości produkcji. Składa się z kosztu stałego Ks i kosztu zmiennego Kz.

− koszt stały Ks jest niezależny od rozmiarów produkcji, np. amortyzacja urządzeń, niektóre stałe opłaty, wynagrodzenie obsługi administracyjnej itp.,

− koszt zmienny Kz zmienia się wraz z rozmiarami produkcji, np. nakłady na surowce, energię, płace akordowe,

− koszt przeciętny (albo jednostkowy) Kp stanowi iloraz (stosunek) kosztu całkowitego do rozmiarów produkcji.

Kp = koszt całkowity /produkcja


Koszty przeciętne mogą być odniesione do kosztu stałego i kosztu zmiennego. Kps = koszt stały/produkcja Kpz = koszt zmienny/produkcja gdzie:

Kps – koszt przeciętny stały, Kpz – koszt przeciętny zmienny

Można zapisać, że: Kp = Kps + Kpz

Dla potrzeb analiz, uwzględniających małe zmiany w rozmiarach produkcji, zachodzące w okresie krótkim, stosuje się koszty krańcowe (marginalne). Koszt krańcowy Kk oznacza zmianę kosztu, wynikającą ze zmiany (zwiększenia lub zmniejszenia) produkcji o najmniejszą jednostkę. Czynnik produkcji, jakim jest praca, jest towarem szczególnego rodzaju, którym ludzie są bezpośrednio zainteresowani. Pracodawca kupuje na rynku pracy ów towar za pewną cenę, tj. płacę. W warunkach rynku konkurencyjnego płaca, czyli cena pracy, jest określana tak, jak inne ceny, tzn. przez popyt i podaż. Wyjaśnienie poziomu otrzymywanej płacy wymaga rozpatrzenia determinant popytu i podaży.

Popyt na pracę jest określony przez poziom płacy realnej (rozumianej jako ilość dóbr i usług nabywanych za płacę nominalną przy danym poziomie cen) w porównaniu z niskim poziomem płac, który będzie sprzyjać powiększaniu zatrudnienia. Popyt na pracę wynika w pewnym zakresie z popytu dobra i usługi i im ten popyt jest większy, tym większy popyt na dany rodzaj pracy i wyższe płace. Inną, szczególnie ważną determinantą popytu na pracę jest wydajność pracy, rozumiana jako ilość dóbr lub usług, którą wytwarza pracownik w jednostce czasu. Cena produktu finalnego określa wartość produkcji pracownika, lecz jego wydajność decyduje o tym, ile potrafi wytworzyć. Tak więc wydajność pracy oraz cena rynkowa tego co wytworzone wyznaczają wartość pracy dla przedsiębiorców i warunkują zgłaszany przez nich popyt na pracę.

Z kolei podaż pracy zależy w prostym stosunku od wzrostu poziomu płac realnych. Który zwiększa liczbę pracowników na rynku pracy, przy założeniu, że pozostałe czynniki nie ulegną zmianie. Przy wyższych stawkach płac większa liczba pracowników skłonna będzie dłużej pracować niż przy niskich.

Kapitał jako czynnik produkcji obejmuje wszelki wynik procesu produkcyjnego, który przeznaczony jest do późniejszego wykorzystania w procesie produkcyjnym. Kapitał to także dobra kapitałowe ( inwestycyjne), czyli wszelkie przedmioty materialne niezbędne w procesie produkcji: budynki, maszyny, surowce, materiały, półprodukty itp. Szczególną cechą dóbr kapitałowych jest to, że mogą one być zarówno nakładem, jak i wynikiem. W praktyce pojęcie kapitału ma jeszcze szerszy zakres, obejmuje bowiem również wszelkie aktywa przedsiębiorstw, znaki firmowe i patenty. Dobra kapitałowe są sprzedawane i kupowane na rynkach dóbr kapitałowych. Większość dóbr kapitałowych, wykorzystywanych przez przedsiębiorstwo, jest ich własnością. Niektóre są jednak wynajmowane, dzierżawione i opłata pobierana w tych wypadkach nazywana jest czynszem. Właściciele dóbr kapitałowych w swych decyzjach gospodarczych kierują się najczęściej wysokością stopy dochodu z kapitału, która jest stosunkiem rocznego dochodu do kosztu zakupionego dobra kapitałowego. Pojawienie się w gospodarce nowych dóbr kapitałowych uzależnione jest od procesu oszczędzania. Aby powiększyć zasób dóbr kapitałowych, ktoś musi ograniczyć


bieżącą konsumpcję, tzn. zaoszczędzić część swojego dochodu. Proces oszczędzania warunkuje produkcję dóbr kapitałowych w dwojakim znaczeniu: − zwalnia zasoby potrzebne do produkcji dóbr kapitałowych, − dostarcza funduszów niezbędnych do ich zakupu. W gospodarce rynkowej ludzie skłonni są ograniczać bieżącą konsumpcję, tzn. oszczędzać, ponieważ przynosi to określony dochód, zwany procentem. Procent jest płatnością za odłożoną konsumpcję, wyrażony w formie odsetek od wypożyczonej kwoty pieniężnej, która na konkurencyjnym rynku funduszów (kapitałów) pożyczkowych odzwierciedla produkcyjność kapitału. Z kolei stopa procentowa jest roczną płatnością za odłożoną konsumpcję, wyrażoną jako procent od wypożyczonej kwoty pieniężnej (równej kwocie odłożonej konsumpcji). W praktyce współczesnej gospodarki rynkowej wyróżnia się: − rynkową (nominalną) stopę procentową, czyli całkowitą płatność, której można

oczekiwać z tytułu udzielonej pożyczki, wyrażoną w postaci procentu. Rynkowa stopa procentowa zawiera w sobie trzy elementy: czystą stopę procentową, koszt ryzyka oraz oczekiwaną stopę inflacji,

− realną stopę procentową, czyli rynkową, nominalną stopę procentową, pomniejszoną o oczekiwaną stopę inflacji. Należy również zwrócić uwagę na możliwość finansowania działalności przedsiębiorstwa

poprzez system bankowy. Bank spełnia funkcje pasywne i aktywne. Pierwsze polegają na gromadzeniu wkładów w postaci wolnych środków kapitałowych: zysków, oszczędności, odpisów amortyzacyjnych. Funkcje aktywne banków polegają na udzielaniu kredytów oraz dokonywaniu przelewów – na polecenie właścicieli wkładów – na rzecz osób i instytucji. Kredyty, udzielane przez banki, dzielimy na krótko-, średnio- i długoterminowe. Kredyt krótkoterminowy jest udzielany zwykle na czas nie dłuższy aniżeli rok i służy do finansowania bieżących operacji przedsiębiorstw. Kredyt średnioterminowy jest udzielany przeważnie na okres nie dłuższy niż 5 lat i służy do finansowania zakupów produkcji w postaci maszyn, urządzeń i surowców. Kredyt długoterminowy to kredyt udzielany na okres ponad 5–letni i służy do finansowania większych inwestycji. 4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaka jest rola przedsiębiorcy w gospodarce? 2. Dlaczego koszty całkowite nie rosną proporcjonalnie do wzrostu produkcji? 3. Jakie czynniki określają popyt na pracę? 4. Jakie czynniki określają podaż pracy? 5. Jaki rodzaj dochodu przynosi kapitał? 6. Jakie znasz funkcje pasywne banku? 7. Jakie znasz funkcje aktywne banku? 8. Na czym polega działanie mechanizmu rynkowego?


4.1.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Wyobraź sobie, że jesteś właścicielem firmy teleinformatycznej mieszczącej się w Łodzi, przy ulicy Zielonej. W pobliżu znajdują się jeszcze trzy inne firmy teleinformatyczne świadczące ten sam rodzaj usług. Jakie podejmiesz działania, aby maksymalizować zysk Twojego przedsiębiorstwa?

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z treścią zadania, 2) dobrać partnerów do pracy w grupie, 3) opracować strategię dotyczącą maksymalizacji zysku swojego przedsiębiorstwa, 4) wpisać wszystkie pomysły na kartce (burza mózgów – nie krytykując żadnego

z pomysłów Twoich koleżanek/kolegów), 5) uporządkować zapisane pomysły – odrzucić ewentualnie nierealne lub budzące

wątpliwości członków grupy, 6) zaprezentować efekty pracy na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − duże arkusze papieru, − pisaki, − tablica flip-chart. Ćwiczenie 2

Podaj przykłady czynników, które decydują o zwiększeniu lub zmniejszeniu popytu na rynku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zapoznać się z treścią zadania, 2) dobrać partnerów do pracy w grupie, 3) odpowiedzieć na pytanie: jakie czynniki decydują o zwiększeniu lub zmniejszeniu popytu

na rynku?, 4) wpisać wszystkie pomysły na kartce (burza mózgów – nie krytykując żadnego



Wyposażenie stanowiska pracy:

− duże arkusze papieru, − pisaki, − tablica flip-chart.


4.1.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) zinterpretować pojęcia z zakresu ekonomii? 2) określić rolę przedsiębiorcy w procesie gospodarczym? 3) wymienić funkcje pasywne i aktywne banku? 4) scharakteryzować działanie mechanizmu rynkowego? 5) określić informacje zawarte w podejściu mikro i makroekonomicznym?


4.2. Rachunkowość firm i przedsiębiorstw 4.2.1. Materiał nauczania

Początki rachunkowości sięgają zamierzchłej przeszłości. Po powstaniu gospodarki towarowo – pieniężnej działalność gospodarcza została opodatkowana. Zaszła więc konieczność prowadzenia ksiąg handlowych i składania zeznań podatkowych. Dla „wzmocnienia pamięci” trzeba było zapisywać to wszystko, co wpływało na wielkość zysku i to, co majątek przedsiębiorcy zwiększało lub zmniejszało. Rachunkowość można zdefiniować jako system informacyjno – kontrolny umożliwiający odzwierciedlenie przebiegu i rezultatów działalności gospodarczej danego przedsiębiorstwa. Zadania rachunkowości są realizowane w ramach rachunkowości zarządczej i rachunkowości finansowej.

Rachunkowość zarządcza, nazywana również rachunkowością menedżerską, zbiera i przetwarza informacje na potrzeby wewnętrzne i dostarcza kierownictwu firmy dane do podejmowania decyzji w zakresie przyszłej działalności.

Rachunkowość finansowa zbiera i tworzy na potrzeby odbiorców zewnętrznych i wewnętrznych informacje o działalności gospodarczej w okresie przeszłym. Obejmuje ona: – księgowość, – kalkulację, – sprawozdawczość.

Księgowość polega na zapisywaniu w ujęciu pieniężnym odpowiednio udokumentowanych zdarzeń gospodarczych. Jest ona źródłem informacji dla pozostałych części rachunkowości.

Kalkulacja polega na obliczaniu kosztu jednostkowego wytwarzanego produktu pracy (wyrobu gotowego lub usługi). Informuje ona o sumie poniesionych kosztów i o wysokości poszczególnych składników kosztów (strukturze kosztów).

Sprawozdawczość to sporządzanie okresowych zestawień liczbowych (sprawozdań) ujednoliconych pod względem tematycznym i dotyczących majątku, kapitałów, kosztów itp., które poddaje się interpretacji (ekonomicznej ocenie przebiegu zdarzeń gospodarczych oraz skutków wcześniej podjętych decyzji).

Informacje dostarczane przez rachunkowość docierają do odbiorców: – wewnętrznych – pracowników i kierownictwa jednostki, – zewnętrznych – akcjonariuszy, banków, urzędów skarbowych, firm konkurencyjnych.

Rachunkowość pełni w praktyce gospodarczej bardzo ważne funkcje: – informacyjną, – kontrolną, – analityczną.

Funkcja informacyjna jest realizowana przez dostarczanie danych potrzebnych do podejmowania właściwych decyzji w procesie zarządzania. Informacje te w zależności od potrzeb mogą mieć różny zakres i stopień szczegółowości, np.: – stan majątku i kapitałów jednostki, – przebieg procesów gospodarczych, – wysokość ponoszonych kosztów i osiąganych przychodów, – wyniki działalności, – poziom wypłacalności.

Z informacji tych korzysta szerokie grono użytkowników wewnętrznych i zewnętrznych, np.: – właściciele firmy i potencjalni inwestorzy, interesują ich przede wszystkim wyniki

finansowe i stopień ryzyka działalności prowadzonej przez firmę,


– kredytodawcy i pożyczkodawcy, chcą wiedzieć, czy firma jest zdolna spłacać swoje długi,

– kontrahenci rynkowi, są zainteresowani realnością kontraktów, – instytucje administracji państwowej, wykorzystują informacje na potrzeby statystyki,

polityki gospodarczej oraz fiskalnej, – pracownicy, są zainteresowani problematyką wynagrodzeń i zatrudnienia, – władze lokalne, w związku bezrobociem, ochroną środowiska, lokalnymi podatkami,

subwencjami. Funkcja kontrolna przejawia się w ochronie i zabezpieczeniu mienia firmy, a także

w oddziaływaniu na racjonalne wykorzystanie majątku i zapobieganiu marnotrawstwu. Polega ona na prowadzeniu systematycznej kontroli dokumentacji i ewidencji majątku. Umożliwia nadzór nad posiadanym majątkiem i kapitałami poprzez porównanie stanów ewidencyjnych ze stanami rzeczywistymi liczby zawarte w sprawozdaniach są odpowiednio interpretowane, co pozwala na ocenę działalności przedsiębiorstwa, efektywności wykorzystania jego majątku, ujawnienie nieprawidłowości, wskazanie na rezerwy oraz umożliwia podjecie właściwych decyzji w celu polepszenia kondycji firmy.

Funkcja analityczna jest realizowana przez interpretację danych zawartych w sprawozdawczości i ich analizę.

Księgi rachunkowe to dokumentacja księgowa obejmująca zbiory zapisów księgowych, obrotów (sum zapisów) i sald, odzwierciedlają aktywa, pasywa, przychody i koszty przedsiębiorstwa, stanowią podstawę do sporządzenia sprawozdania finansowego.

Przychód to wyrażona w pieniądzu wielkość sprzedaży produktów, towarów, materiałów, usług, wartość naliczonych odsetek, wielkość otrzymanych kar, grzywien.

Koszt to wyrażone w pieniądzu zużycie rzeczowych składników majątku, wynagrodzenie za pracę, usługi obce, a także podatki, ubezpieczenie majątku, opłaty oraz inne elementy związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Wynik finansowy to wyrażony w pieniądzu rezultat działalności jednostki gospodarczej osiągnięty w pewnym okresie.

Sprawozdanie finansowe składa się z: bilansu, rachunku zysków i strat, informacji dodatkowej, sprawozdania ze zmian w kapitale własnym, sprawozdania z przepływu środków pieniężnych. Nadrzędne zasady rachunkowości

Rachunkowość powinna być prowadzona w taki sposób, aby dostarczone przez nią informacje były wiarygodne i zgodne z rzeczywistością, a także użyteczne dla odbiorców informacji, przekazywanych przez rachunkowość. Reguły prawidłowego prowadzenia rachunkowości, zwane zasadami rachunkowości, są przedstawione następująco: − zasada kontynuacji działania – zakłada, że jednostka gospodarcza będzie kontynuowała,

w dającej się przewidzieć przyszłości swoją działalność w tym samym zakresie lub bez istotnych zmian,

− zasada memoriałowa – zakłada, że osiągnięte przychody i poniesione koszty zalicza się do okresu, w którym faktycznie wystąpiły, niezależnie od wpływu należności i zapłaty zobowiązania,

− zasada współmierności przychodów i kosztów – zakłada, że na wynik finansowy wpływają zrealizowane w danym roku obrotowym przychody i poniesione dla nich koszty,

− zasada ostrożności (ostrożnej wyceny) – mówi o tym, że wycena aktywów i pasywów jednostki musi być dokonana tak, aby nie został zniekształcony wynik finansowy,


− zasada istotności wyodrębnia w ewidencji te operacje gospodarcze, które mają istotne znaczenie dla oceny sytuacji majątkowej, finansowej, rentowności jednostki i podejmowania decyzji,

− zasada ciągłości przewiduje stałe stosowanie tych samych, przyjętych przez jednostkę metod, w celu zapewnienia porównywalności danych i informacji liczbowych,

− zasada periodyzacji mówi o tym, że wszystkie operacje należy zapisywać w księgach rachunkowych.

We współczesnym świecie rachunkowość jest podstawowym instrumentem nowoczesnego zarządzania firmą. Pozwala ona bowiem na ekonomiczną ocenę działalności prowadzonej przez firmę i skutków podejmowanych decyzji gospodarczych. Każda jednostka gospodarcza, aby mogła wykonywać określone zadania, musi dysponować właściwymi zasobami majątkowymi oraz pracownikami. Zasoby majątkowe jednostki nazywane są aktywami. Podzielić je można na: − aktywa trwałe (zużywają się stopniowo) – to zasoby majątkowe będące własnością

przedsiębiorstwa, przeznaczone do wykorzystywania w jego działalności, są to: wartości niematerialne i prawne (prawa autorskie, licencje, znak towarowy, programy komputerowe, koncesje), środki trwałe (budynki, grunty, środki transportu, maszyny, urządzenia), inwestycje długo– i krótkoterminowe (udziały wniesione do innych jednostek, akcje posiadane przez daną jednostkę, udzielone pożyczki, środki pieniężne w kasie i na rachunkach bankowych), należności długo i krótkoterminowe (kwoty pieniężne należne od kontrahentów – odbiorców, urzędów itp.), zapasy (materiały, towary, produkty),

− aktywa obrotowe (zużywają się w ciągu jednego cyklu produkcyjnego). Wszystkie środki gospodarcze, znajdujące się w dyspozycji przedsiębiorstwa, mają swoje

źródła pochodzenia, zwane także źródłami finansowania aktywów, kapitałami lub funduszami. Kapitały (fundusze) wskazują – skąd (od kogo?) pochodzą odpowiednie zasoby oraz kto ma prawo do dysponowania tymi zasobami (kto jest ich właścicielem). Z punktu widzenia praw własności kapitały dzielimy na: − kapitały własne, − kapitały obce.

Źródła finansowania aktywów, na które składają kapitały własne i kapitały obce, nazywamy pasywami.

Głównym źródłem finansowania aktywów powinny być kapitały (fundusze) własne. Stanowią one równowartość tych składników aktywów, które są własnością jednostki. Kapitały własne są wnoszone do jednostki gospodarczej przez jej założycieli w momencie, gdy ona powstaje. Początkowy wkład właściciela (lub właścicieli) może mieć postać pieniężną lub rzeczową (aport). Gdy wynikiem działalności gospodarczej jednostki jest strata, musi ona zostać pokryta kapitałem własnym. Straty zmniejszają wiec kapitały własne.

Kapitały (fundusze) obce to równoważnik pieniężny tych składników majątku, które znajdują się w dyspozycji jednostki gospodarczej, a są własnością innych podmiotów i istnieje obowiązek ich zwrotu w ściśle określonym czasie. Dlatego nazywamy je zobowiązaniami (długami), np. kredyty bankowe, pożyczki, zobowiązania wobec dostawców czy pracowników. Jednostka gospodarcza swoje długi (kapitały obce) powinna klasyfikować także ze względu na okres ich spłaty. Zobowiązania rozpatrywane z tego punktu widzenia mogą mieć charakter krótkoterminowy lub długoterminowy.

Zobowiązania krótkoterminowe to takie, których termin spłaty jest krótszy niż rok. Zobowiązania długoterminowe to takie, których termin spłaty jest dłuższy niż rok. Wyjątek stanowią zobowiązania z tytułu dostaw i usług, które bez względu na termin zapłaty zaliczane są do zobowiązań krótkoterminowych.


Grupując aktywa przedsiębiorstwa po jednej stronie, a źródła pochodzenia tych aktywów po drugiej, można zauważyć, że suma posiadanych aktywów równa się sumie źródeł jego pochodzenia. Zestawienie takie nazywamy bilansem.

Bilans jest syntetycznym zestawieniem aktywów (zasobów majątkowych) i źródeł ich

pochodzenia (pasywów), sporządzonym w ujęciu wartościowym, na określony dzień i w określonej formie. Jest to zestawienie statyczne, to znaczy podaje stan aktywów i kapitałów na ściśle określony moment. Jest on jakby fotografią aktywów jednostki. Bilans jest też ważnym dokumentem księgowym, dlatego powinien zawierać rzeczywisty (prawdziwy) stan aktywów i kapitałów. Jest on także sprawozdaniem finansowym, które jest wykorzystywane wewnątrz jednostki i przez inne (zewnętrzne) instytucje. Bilans może mieć formę tabelaryczną, w której aktywa wykazuje się po lewej stronie, a kapitały po prawej. Prawidłowo sporządzony bilans powinien zawierać następujące elementy: − określenie jednostki sporządzającej bilans (jej nazwa, adres itp.), − moment bilansowy, tj. datę sporządzenia bilansu (dzień, na który wyceniono aktywa

i pasywa), − nazwy i wartości poszczególnych pozycji zasobów majątkowych (aktywów) i kapitałów

(pasywów), − sumę bilansową, jako wynik oddzielnego podsumowania aktywów i pasywów, przy czym

wartość aktywów powinna równać się wartości pasywów (zasada równowagi bilansowej),

− podpisy osób odpowiedzialnych za gospodarkę finansową jednostki gospodarczej, − datę i miejsce sporządzenia bilansu

Wyceny aktywów i pasywów dokonuje się na dzień bilansowy, czyli na dzień kończący rok obrotowy. W Polsce jest to najczęściej 31 grudnia. Bilans sporządzony na ten dzień jest bilansem końcowym (jest on jednocześnie bilansem początkowym (otwarcia) okresu po nim następującego – na 1 stycznia roku następnego). W bilansie aktywa i pasywa podawane są w odpowiedniej kolejności. Aktywa szereguje się według wzrastającej płynności (możliwość zamiany na gotówkę). Bilans rozpoczynają te składniki, które najtrudniej zamienić na gotówkę, a kończą te, które są już gotówką lub występuje łatwość ich spieniężenia. Pasywa są szeregowane według wzrastającej wymagalności w spłacie (określa ona terminy regulowania płatności). Pasywa rozpoczynają te źródła pochodzenia aktywów, które nie podlegają zwrotowi, tj. źródła własne, dalej obce źródła z dłuższym terminem spłaty, np. kredyty długoterminowe, a na końcu są te źródła, których termin spłaty jest natychmiastowy. Wspólnym mianownikiem dla wyrażenia stanu aktywów i kapitałów jednostki gospodarczej jest miernik pieniężny. Sposoby ustalania wartości poszczególnych pozycji aktywów i kapitałów określa się mianem wyceny. Wycena jest to pomiar, w którym posługujemy się ceną, bowiem jest ona pieniężnym wyrazem wartości. Przy wycenie mogą być stosowane trzy rodzaje cen: − ceny historyczne – to ceny faktycznie obowiązujące w chwili nabycia lub wytworzenia

składnika aktywów. Ulegają one zmianom pod wpływem różnych czynników, np. z powodu inflacji,

− ceny bieżące – to ceny istniejące w chwili dokonania wyceny, czyli są to ceny aktualnie (dzisiaj) do uzyskania. Stosowane są przy podejmowaniu bieżących decyzji gospodarczych,

− ceny odtworzeniowe – to przewidywane ceny nabycia lub przewidywane koszty wytworzenia określonego składnika majątku. Będą wiec one aktualne w przyszłości.


W praktyce zdarza się niejednokrotnie, że wielkość majątku zapisana w księgach (stan księgowy) nie zgadza się z tym, co firma faktycznie posiada (stan rzeczywisty). Różnice te mogą czasem być znaczne i w sposób istotny zniekształcać stan posiadania firmy, a wycena ich nie wykrywa. Dlatego też co jakiś czas należy dokonywać kontroli aktywów i kapitałów firmy po to, by porównać stan rzeczywisty ze stanem księgowym i ustalić ewentualne rozbieżności, a w końcowym etapie doprowadzić do ich zgodności. Czynności te nazywamy inwentaryzacją. Sposób i terminy przeprowadzania inwentaryzacji mogą przybrać formę: − spisu z natury – dotyczy rzeczowego majątku, środków pieniężnych i papierów

wartościowych, − uzgodnienia i potwierdzenia sald – dotyczy innych niż rzeczowe składniki majątku,

tj. środków pieniężnych znajdujących się na rachunkach bankowych i rozrachunków z odbiorcami z tytułu udzielonych pożyczek,

− porównania danych księgowych z odpowiednimi dokumentami – dotyczy gruntów, trudno dostępnych środków trwałych, środków trwałych w budowie, należności spornych itp. Po ustaleniu stanu rzeczywistego i porównaniu go ze stanem księgowym oblicza się

ewentualne różnice inwentaryzacyjne, które należy wyjaśnić (z jakiego powodu one powstały, kto za nie odpowiada) i skorygować o nie ten składnik majątkowy, którego ta różnica dotyczyła. Dzięki temu stan księgowy będzie od tego momentu zgodny ze stanem faktycznym. Reasumując, dzięki inwentaryzacji: − doprowadza się do zgodności stanu księgowego ze stanem rzeczywistym, − rozlicza się osoby materialnie odpowiedzialne zapowietrzone im mienie, − dokonuje się oceny przydatności składników majątkowych objętych inwentaryzacją, − można prowadzić racjonalną gospodarkę, zapobiega się nieprawidłowościom. 4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie znasz elementy współczesnej rachunkowości? 2. Jakie funkcje pełni rachunkowość? 3. W jakie aktywa powinna być wyposażona firma handlowa? 4. Na czym polegają różnice między kapitałem własnym, a obcym? 5. Jakie znasz zasady obowiązujące przy sporządzaniu bilansu? 6. Co oznacza, że bilans jest zestawieniem syntetycznym i statycznym? 7. Czym jest wycena aktywów? 8. Wyjaśnij, co to jest inwentaryzacja i w jaki sposób może się przyczynić do prowadzenia

racjonalnej gospodarki? 4.2.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Wymień nazwy zasobów majątkowych, w które Twoim zdaniem powinna być wyposażona firma: teleinformatyczna, produkcyjna, handlowa. Wymienione zasoby majątkowe i podziel na 2 grupy: majątek, który nie zużywa się jednorazowo, lecz służy firmie przez długi okres, majątek, który w każdej fazie działalności zmienia swoją postać.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z treścią zadania,


2) dobrać partnerów do pracy w grupie, 3) odpowiedzieć na pytanie: co nazywamy aktywami?, 4) wymienić aktywa i ich źródła finansowania, 5) scharakteryzować aktywa trwałe i obrotowe, 6) wpisać wszystkie pomysły na kartce (burza mózgów – nie krytykując żadnego



Wyposażenie stanowiska pracy:

− duże arkusze papieru, − pisaki, − tablica flip-chart. Ćwiczenie 2

Odszukaj w ustawie o rachunkowości artykuł, mówiący o terminie i częstotliwości sporządzania inwentaryzacji. Podaj numer artykułu i zapisz w zeszycie najważniejsze informacje w nim zawarte.


1) zapoznać się z ustawą o rachunkowości, 2) odszukać rozdział dotyczący inwentaryzacji, 3) odszukać artykuł odnoszący się do terminów i częstotliwości sporządzania

inwentaryzacji, 4) zapisać w zeszycie, kiedy termin i częstotliwość inwentaryzacji uważa się za dotrzymane.

Wyposażenie stanowiska pracy: − ustawa o rachunkowości, − kartki papieru, − pisaki. 4.2.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zinterpretować pojęcia z zakresu rachunkowości? 2) wyjaśnić, co określa ustawa o rachunkowości? 2) wyszukać w ustawie o rachunkowości interesujące cię informacje? 3) wymienić aktywa, w jakie powinna być wyposażona firma? 4) odróżnić kapitały własne od obcych? 5) sporządzić bilans w formie uproszczonej?


4.3. Marketing rynku teleinformatycznego 4.3.1. Materiał nauczania

Pojęcie marketingu określane jest w literaturze przedmiotu bardzo różnie – jako sposób

postępowania na rynku, filozofia rynku, kategoria gospodarki rynkowej, sposób myślenia i działania. Według niektórych autorów jest on bardziej sztuką niż nauką, ponieważ nie można się go wyuczyć lecz tylko poznać kierujące nim zasady. Badacze są jednak zgodni, że nie jest on jedną spójną i wyraźnie wyodrębnioną dziedziną czy teorią nauki, ale raczej zbiorem koncepcji, metod postępowania i technik badawczych zapożyczonych z ekonomii, socjologii, psychologii, statystyki i innych nauk.

Marketing jest to proces planowania i urzeczywistniania koncepcji, cen, promocji oraz dystrybucji idei, dóbr i usług w celu doprowadzania do wymiany satysfakcjonującej jednostki i organizacje. Z definicji tej wynika, że marketing jest celowym sposobem postępowania na rynku, opierającym się na wielu skoordynowanych instrumentach i działaniach, który jest regulowany przez warunki, procesy i zjawiska rynkowe. Rozumiany w ten sposób marketing obejmuje: badania marketingowe (prowadzone w celu poznania potrzeb klientów oraz uwarunkowań rynkowych i zjawisk wewnętrznych w przedsiębiorstwie), marketingowe narzędzia działania (produkt, cenę dystrybucję i promocję, które wykorzystywane są do oddziaływania na konsumentów) oraz same działania, które dotyczą narzędzi marketingu i prowadzone są według określonych reguł. Wśród reguł tych, zwanych inaczej zasadami marketingu, priorytetowe znaczenia mają: − kluczowa rola klienta – wszelka działalność podmiotu gospodarczego powinna

koncentrować się na analizowaniu potrzeb konsumentów i ich zaspokajaniu, ponieważ nabywcy stanowią niezbędny warunek istnienia firmy i jej rozwoju,

− badania marketingowe – dzięki badaniom marketingowym przedsiębiorstwo pozyskuje informacje, które pomagają w planowaniu i podejmowaniu decyzji, redukując związane z nimi ryzyko,

− celowy wybór rynku firmy i jego kształtowanie – podmiot gospodarczy nie jest w stanie obsługiwać wszystkich klientów, powinien więc dokonać wyboru pewnych jednorodnych grup nabywców i na nich skierować swoje działania,

− innowacje – firma musi być otwarta na wszelkie nowości i stale dostosowywać swoje działania do zmieniającego się otoczenia rynkowego,

− systemowe podejście do rynku – przedsiębiorstwo powinno całościowo rozpatrywać zjawiska i procesy występujące na rynku, czyli uwzględniać wszystkie ich elementy oraz powiązania i relacje istniejące między nimi,

− zintegrowane systemy działania – nie należy oddziaływać na klienta tylko za pośrednictwem jednego narzędzia marketingowego, ale wykorzystywać je łącznie, wszystkie działania firmy powinny być skoordynowane i podporządkowane zaspokajaniu potrzeb nabywców,

− kontrola skuteczności działań marketingowych – konieczne jest ustalanie, na ile podejmowane przez przedsiębiorstwo działania marketingowe były skuteczne oraz wykrywanie przyczyn ewentualnych niepowodzeń, aby w przyszłości móc im odpowiednio zapobiegać.


W celu lepszego zrozumienia i pełniejszego poznania zakresu pojęcia marketing należy zaznajomić się z jego podstawowymi podziałami. Marketing można dzielić według bardzo wielu kryteriów, wśród których najistotniejsze to: a) uprzedmiotowienie produktów:

− marketing dóbr materialnych – obejmuje zarówno dobra produkcyjne, jak i konsumpcyjne, jest to marketing produktów, które mają postać fizyczną. W jego ramach wyróżnia się marketing poszczególnych wyrobów (np. komputerów, laptopów) lub ich jednorodnych grup (np. sprzętu teleinformatycznego),

− marketing usług – marketing czynności o charakterze niematerialnym. Obejmuje on usługi produkcyjne (czyli świadczone podmiotom gospodarczym), konsumpcyjne (czyli świadczone klientom indywidualnym i zbiorowym) i ogólnospołeczne (czyli skierowane na całą gospodarkę narodową i społeczeństwo). Również w przypadku marketingu usług rozróżnia się marketing poszczególnych rodzajów usług np. informatycznych lub teleinformatycznych,

b) przedmiot: − marketing komercyjny – prowadzony jest przez podmioty gospodarcze, których

celem działania jest osiąganie zysku. Dzieli się on na marketing przemysłowy stosowany na rynku dóbr produkcyjnych (np. surowców, maszyn) oraz marketing dóbr konsumpcyjnych, czyli służących bezpośredniemu spożyciu w gospodarstwach domowych,

− marketing społeczny – inaczej nazywany jest marketingiem non profit i dotyczy on innych wartości niż dobra i usługi komercyjne,

c) zakres terytorialny działania: − marketing lokalny – prowadzony w obrębie gminy, osiedla czy miasta, np. przez

osiedlowy sklep komputerowy, − marketing regionalny – prowadzony w obrębie danego regionu, np. przez sieć

sklepów komputerowych w kilku ościennych miastach, − marketing krajowy – prowadzony w skali całego kraju, np. przez ogólnopolską sieć

sprzedaży firmy informatycznej Optimus, − marketing międzynarodowy – prowadzony na obszarze więcej niż jednego kraju, − marketing globalny – prowadzony w skali świata przez wielkie koncerny, np.

Microsoft, d) długofalowość realizowanych celów:

− marketing operacyjny – dotyczy bieżących celów, decyzji i działań, − marketing taktyczny – dotyczy celów krótkofalowych, czyli realizowanych

w niedalekiej przyszłości, np. w ciągu miesiąca, kwartału czy roku, − marketing strategiczny – inaczej nazywany przyszłościowym, dotyczy celów

długofalowych wyznaczanych na pięć, dziesięć, dwadzieścia lub więcej lat, e) stopień bezpośredniości między sprzedawcą a nabywcą:

− marketing pośredni – ma charakter bezosobowy i wykorzystuje działania pośrednie, czyli nie opiera się na bezpośrednich relacjach z indywidualnym klientem. Realizowany może być np. przez reklamę zamieszczoną w prasie czy emitowaną w telewizji,

− marketing bezpośredni (partnerski lub interakcyjny) – zakłada nawiązanie oraz utrzymywanie partnerskich i bezpośrednich kontaktów sprzedawcy z nabywcą, a przez to prowadzi do zindywidualizowania odbiorcy i umożliwia odrębne oddziaływanie na każdego z nich. Może być on prowadzony nie tylko przez małe podmioty gospodarcze w sytuacji, gdy zdecydowana większość nabywców jest doskonale znana sprzedawcy, ale i przez wielkie przedsiębiorstwa za pośrednictwem instrumentów takich jak przesyłki pocztowe, katalogi, sprzedaż internetowa, telemarketing.


Jedna z podstawowych zasad marketingu zakłada oddziaływanie na rynek wszystkimi czterema narzędziami marketingu: produktem, ceną, dystrybucją i promocją. Jest to klasyczny zespół elementów marketingu nazywany marketingiem mix lub formułą „4P” od angielskich określeń product – produkt, price – cena, place – dystrybucja, promotion – promocja. Każde z tych narzędzi składa się z „podnarzędzi”, czyli instrumentów i działań, które przedsiębiorstwo może dobierać odpowiednio do swoich potrzeb i realizowanych celów.

Rys. 1. Struktura marketingu MIX Marketing MIX zakłada, że wszystkie dostępne narzędzia mają być wykorzystywane

w sposób najdogodniejszy dla klienta i wewnętrznie zintegrowany. Pierwsze z tych założeń wynika bezpośrednio z samej koncepcji marketingu, która uznaje pierwszoplanową rolę klienta i koncentrację firmy na zaspokojeniu jego potrzeb i wymagań, a drugie jest logiczną konsekwencją pierwszego.

W życiu codziennym często powtarzamy klasyczne powiedzenie „klient nasz pan”. To proste twierdzenie obrazuje całą istotę działań, które trzeba podjąć przy tworzeniu własnej firmy teleinformatycznej. Najważniejszym elementem przedsiębiorstwa są właśnie klienci. Rynek jest niejednorodny i tworzą go zróżnicowane grupy nabywców, którzy mają wybór między naszą lub konkurencyjną firmą. Tworząc strategię marketingową trzeba zatem podjąć decyzję jaki segment rynku będziemy obsługiwać, innymi słowy trzeba określić rynek docelowy. Poprzez to działanie skuteczniej ukształtuje się strategia marketingowa, a także dostosuje się kompozycję marketingu–MIX do rzeczywistych potrzeb i preferencji nabywców.

Jednym z elementów wspomnianej kompozycji jest promocja. W ujęciu szerszym termin ten jest stosowany jak synonim komunikacji marketingowej. Możliwe jest to z tego względu iż promocja łączy w sobie aktywizację sprzedaży z procesem badań marketingowych, które umożliwiają pobieranie informacji płynących z rynku. Jest ona więc swojego rodzaju dialogiem między firmą teleinformatyczną, a potencjalnymi nabywcami. Promocja pozwoli przezwyciężyć barierę nieznajomości firmy. Na promocjach sprzedaży trzeba budować markę. Brzmi to jak paradoks, można też zarzucić takiemu myśleniu uleganie złudzeniom, które rynek już wkrótce zweryfikuje. Niemniej jednak dobrze opakowana promocja, która w grupie docelowej uchodzi za rodzaj nagrody za wytrwałe śledzenie działań marketingowych firmy, sama może stać się jednym z elementów budowania wizerunku marki. Zmniejszy ona także dystans pomiędzy oferowanym produktem a potencjalnym


nabywcą. Dystans ten można zmniejszyć lub też całkowicie wyeliminować poprzez dwa różne podejścia komunikowania się z rynkiem: − „zbliżenie” nabywcy do produktu – możliwe jest poprzez instrumenty kształtujące

bezpośrednio popyt, a więc przede wszystkim reklamę i public relations. Dzięki tym instrumentom spełnione zostaną funkcje informacyjne i pobudzające. Przeprowadzą one potencjalnego nabywcę produktów przez wstępne fazy procesu zakupu. Uświadomią potrzebę, zidentyfikują sposoby jej zaspokojenia, a także ukształtują preferencje wyboru,

− „zbliżenie" produktu do nabywcy – realizowane jest głównie przez promocję osobistą. Podejście to urzeczywistni także tzw. promocja dodatkowa, której głównym zadaniem jest kształtowanie i podwyższanie atrakcyjności sprzedażowej firmy teleinformatycznej.

Przy opracowywaniu harmonogramu działań modelu kampanii promocyjnej trzeba:

− określić cel/cele kampanii (by osiągnąć sukces trzeba wiedzieć do czego się dąży), − określić docelowe audytorium przekazu – adresatów i odbiorców kampanii (do kogo

chcemy, powinniśmy i możemy dotrzeć, − wyznaczyć budżet kampanii (pomoże w tym wyznaczenie zadań), − określić główne elementy systemu komunikacji (zasady, styl kampanii, hasło, slogan,

kolory firmowe itp.), − sformułować tzw. media plan (formę i środki komunikowania z otoczeniem), − określić harmonogram kampanii zwracając uwagę na początek, natężenie oraz koniec

całego procesu, − stworzyć projekt przewidywanych efektów kampanii.

W procesie komunikowania się przedsiębiorstwa z rynkiem trzeba wykorzystać zespół środków o zróżnicowanych funkcjach i różnej strukturze wewnętrznej. Te poszczególne narzędzia promocji, mimo iż spełniają zbliżone funkcje można wybrać w zależności od: − charakteru oddziaływania(promocja osobowa i nieosobowa), − podmiotu odniesienia (nabywcy indywidualni, instytucjonalni, audytorium masowe), − stopnia dyferencjacji informacji przekazywanych do poszczególnych segmentów rynku, − wysokości niezbędnych nakładów wymaganych przez daną formę komunikacji, − elastyczności działania, − horyzontu czasowego oddziaływania (różne okresy ujawniania się efektów promocji).

System promocji firmy teleinformatycznej może obejmować cztery grupy instrumentów, takie jak: − promocja osobista, − reklama, − promocja dodatkowa, − public relations.

Jeżeli zadaniem firmy teleinformatycznej jest zwiększenie sprzedaży, to celem biznesowym będzie określona wielkość sprzedaży. Cele określają, czy zadania firmy zostały wykonane. Cele biznesowe wynikają z wizji lub misji firmy albo z zadań, które firma ma zrealizować w ciągu roku czy dwóch lat. Marketing dostarcza strategicznych informacji, pomagających w ustaleniu tych celów; np. może potwierdzić rozmiar i strukturę udziału w rynku danej firmy i określić, czy jest on wystarczający, by zrobić dobry interes. Celem biznesowym może być np. zwiększenie sprzedaży w danym roku o 10% w stosunku do roku poprzedniego. Cel marketingowy przekształci go w zakładaną wielkość sprzedaży wyrażoną w konkretnych liczbach. Promocja sprzedaży w połączeniu z inną działalnością


marketingową jest elementem wielu z możliwych sposobów osiągnięcia zakładanej wielkości sprzedaży.

Cel promocji jest dużo bardziej zogniskowany – rozumiany, w uproszczeniu, jako nakłanianie pewnej grupy klientów do kupienia dwóch produktów, jeśli normalnie kupiliby jeden.

Cel promocji wywodzi się z ustalonych wcześniej celów biznesowych i wypływających z nich celów marketingowych.

Akcje promocyjne odegrają dużą rolę we wszystkich wymienionych wyżej celach marketingowych, z wyjątkiem ostatniego. Nie wszystkie cele marketingowe można osiągnąć za pomocą działań promocyjnych, czasami lepszym rozwiązaniem może być reklama. Może również istnieć zasadniczy problem związany z ceną danej marki, dystrybucją lub cechami fizycznymi danego produktu, czego nie rozwiąże żadna akcja promocyjna. Jednak jest wiele zadań, które mogą być zrealizowane za pomocą działań promocyjnych. Niektóre z działań promocyjnych mogą być organizowane „od zawsze” i najwyższy czas przyjrzeć się ich zasadności, np. promocje wiosenne mogą być organizowane tylko dlatego, że firma zawsze je urządzała, a teraz okazują się być stratą czasu i pieniędzy. Jasno sprecyzowane plany marketingowe są uzasadnieniem wydatków pieniężnych i czasu poświeconego na przeprowadzenie akcji promocyjnych lub innych działań marketingowych. Mówi się, że reklama może klienta do czegoś nakłonić, a promocja sprzedaży może go do tego zmusić. Konsumenci mogą być skłonni do kupienia całej gamy produktów teraz lub w przyszłości.

Promocja sprzedaży skupia się na danym produkcie w określonym czasie i miejscu oraz dostarcza bodźców do jego zakupu w danej chwili. Promocję sprzedaży można zaplanować na określony czas albo po prostu jako działanie potencjalne, możliwe do wykorzystania w każdej chwili. W ciągu roku firma staje przed wieloma szansami, ale także wieloma problemami. Czasami trzeba przedsięwziąć dodatkowe kroki, by funkcjonować prawidłowo oraz zapewnić wykonanie celów marketingowych. Wśród problemów mogą pojawić się kłopoty spowodowane przejęciem dotychczasowych klientów firmy przez konkurencję, przepełnieniem magazynów, rozerwaniem się łańcucha dystrybucyjnego, zastojem w sprzedaży lub podejrzeniem możliwości występowania tego typu problemów. Szanse również pojawiają się w wielu formach: może zaistnieć możliwość przejęcia części rynku należącej do konkurencji, zbudowania świadomości marki wśród docelowej grupy klientów, wsparcia nowego systemu dystrybucji lub innej działalności marketingowej w punkcie sprzedaży.

Każda akcja promocyjna powinna być bezpośrednio związana z jednym z celów marketingowych, który ma być osiągnięty poprzez jej wprowadzenie. Wysiłek poświęcony na wyznaczanie celów i powiązanie ich z ogólną strategią marketingową nigdy nie będzie stratą czasu. Kiedy tylko cele marketingowe zostaną wyznaczone, trzeba się zastanowić, jak je osiągnąć; najlepiej przez mix promocyjny, czyli zestaw dostępnych narzędzi marketingowych.

Przedsiębiorstwo, które oczekuje krótkoterminowych efektów sprzedaży, może za priorytet uznać promocję sprzedaży. A taka firma, która wypuszcza na rynek zadziwiający, olśniewający produkt, może skorzystać z bezpłatnego rozgłosu w mediach. Ten podział pozwala również firmom na utrzymanie równowagi między wymienionymi powyżej narzędziami. Zwykle żadne z tych narzędzi nie będzie używane osobno – dlatego tak ważne jest utrzymanie równowagi między nimi, stąd też nazwa marketing „zintegrowany”. Logika tego sposobu myślenia staje się oczywista, kiedy analizuje się sposób przekazywania oferty promocyjnej klientom – zawsze używa się jednego lub więcej narzędzi komunikacji. Rzadko można spotkać ulotkę reklamową bez zachęty do natychmiastowej reakcji ze strony


klienta. Niewiele firm nie próbuje zwrócić uwagi mediów na swoje akcje promocyjne. Coraz częściej spotyka się promocje sprzedaży występujące w reklamie. Mieszana komunikacja, składająca się z promocji sprzedaży, reklamy, marketingu bezpośredniego i sprzedaży osobistej, nie jest już wyjątkiem a regułą. Wybór odpowiedniego elementu promocji mix ma jeszcze inny wymiar, jest to wybór odpowiedniego kanału przekazu. Jeśli np. z dostępnych narzędzi promocyjnych wybierana jest reklama, to z kanałów przekazu może być preferowana prasa, z kolei z ogółu prasy można wyodrębnić gazety, a nie czasopisma, a z gazet te poważne i wiarygodne (a nie brukowce), ostatecznie należy podjąć decyzję wskazującą konkretny tytuł. Ten sposób myślenia o komponentach promocji mix odzwierciedla sposób, w jaki powinna być wykorzystywana promocja sprzedaży. W końcu oddaje to sprawiedliwość roli, jaką odgrywa promocja w budowaniu więzi z klientem i zastosowaniu nowej koncepcji marketingu MIX. Główną cechą promocji sprzedaży jest to, że może być wykorzystywana w każdej części akcji promocyjnej i dla każdego elementu marketingu mix. Promocja sprzedaży jest zestawem taktycznych technik marketingowych zaprojektowanych w ramach ogólnej strategii, które mają podnieść stopień atrakcyjności produktu lub usługi w celu osiągnięcia celów marketingowych i zakładanej wielkości sprzedaży.

Najważniejszym określeniem jest „podniesienie stopnia atrakcyjności produktu”. Promocje mające taki cel przynoszą bardzo korzystne efekty. Podniesienie stopnia atrakcyjności produktu to dodanie mu dodatkowych cech, takich jak np. kupon umożliwiający otrzymanie pocztą prezentu w zamian za wysłanie dowodu zakupu danego produktu, szansa wygrania nagrody, dołączenie specjalnego pojemnika do produktu lub dodanie innego produktu gratis. Tego typu działanie zazwyczaj pozytywnie wpływa na budowanie świadomości marki.

Wśród promocji sprzedaży można wyróżnić również promocję cenową, która polega na obniżaniu ceny produktu. Taka promocja oferuje koncepcję (produkt czy usługę) po obniżonej cenie lub z możliwością korzystnego finansowania zakupu czy odroczoną płatnością albo z możliwością otrzymania kuponu, który wymieniamy na dany produkt przy okazji obecnego lub przyszłego zakupu. Tego rodzaju promocje mogą wywierać niekorzystny wpływ na wizerunek marki, zwłaszcza jeśli promocja cenowa jest odpowiedzią na podobną akcję konkurencji. Promocja cenowa może znacząco zdeprecjonować wizerunek marki, który przez lata został zbudowany przez reklamę. Badania wykazują, że w większości przypadków promocje cenowe są korzystne dla firmy w krótkim okresie czasu, natomiast ostatecznie zaniżają cenę, jaką klienci są gotowi zapłacić za daną markę produktu. Wiele agencji reklamowych stoi na stanowisku, że promocja cenowa to działanie na krótką metę, które może zaszkodzić długofalowej strategii budowania marki. Z drugiej strony, zdecydowanym plusem promocji cenowej jest możliwość zakupu produktu w celu wypróbowania go przez klienta. Z pewnością ma to dobry wpływ na zmianę wzorca zachowań klienta i oczywiście eliminuje wybór produktów konkurencji. Promocje podnoszące stopień atrakcyjności produktu to: − możliwość brania udziału w darmowym losowaniu, − możliwość otrzymania pocztą prezentu w zamian za wysłanie dowodu zakupu danego

produktu, − możliwość zakupu produktu w opakowaniu mogącym mieć różne zastosowania,

konkursy.

Promocje cenowe: − kupony zniżkowe, − obniżanie ceny, − dwa produkty w cenie jednego, − powiększone opakowanie.


Niektórzy mają jednak pewne wątpliwości, do jakiej kategorii konkretne techniki należą, np. sprzedaż zwiększonego opakowania w cenie normalnego (33% za darmo) często jest traktowana jako promocja zwiększająca atrakcyjność produktu, a nie cenowa. Trzeba jednak pamiętać, że tego typu promocja obniża cenę, jaką klienci są gotowi zapłacić za produkt w standardowym opakowaniu i może to oznaczać to samo co obniżenie ceny.

Prowizja i rabaty w działalności gospodarczej to także ważny temat o którym należy

wspomnieć. Prowizja – to wynagrodzenie za pośrednictwo w zawieraniu umów na rzecz dającego polecenie lub zawieranie ich w jego imieniu, ustalane w procentach od wartości transakcji. Prowizja od sprzedaży to jeden ze sposobów wynagradzania pracowników. Jest to udział pracownika w korzyściach, jakie jego praca przynosi.

Zależy bowiem ona od ceny dóbr, usług jakie uda mu się sprzedać. Zalicza się ją do składników ruchomych płac. Wyraża ją przejrzystość prostota i silne oddziaływanie motywacyjne. Jest to indywidualna forma wynagrodzeń, ponieważ tylko pracownik ma wpływ na jej wysokość. Jest to jedna z form płac udziałowych. Ma ona coraz częstsze zastosowanie nie tylko w przedsiębiorstwach handlowych i usługowych, ale także w zakładach produkcyjnych.

Zastosowanie prowizji od sprzedaży ma głównie charakter motywacyjny. Motywacja odbywa się przez bodziec materialny – uzyskiwanie środków ekonomicznych. Ma to pozytywny wpływ na zachowanie personelu. Zachęca do agresywnej sprzedaży. Cieszy się ona wysoką popularnością między pracownikami, gdyż daje to osobom zatrudnionym poczucie, iż są sprawiedliwie nagradzani za wykonaną pracę. Sami mają wpływ na wysokość swojego wynagrodzenia. Tego rodzaju wynagrodzenie wiąże interesy personelu firmy z jej interesami. Sprowadza się to do większego zżycia personelu z przedsiębiorstwem i do lepszej realizacji misji firmy. Osoba, która otrzymuje tego rodzaju wynagrodzenie może także otrzymywać wynagrodzenie zasadnicze i inne składniki, które wynikają z przyjętego systemu płac w firmie. Prowizja od sprzedaży dotyczy zazwyczaj akwizytorów, agentów, pracowników i grup pracowników zorganizowanych i i rozliczanych w różny sposób na przykład w ramach centrów zysków. Pracownik dokonuje transakcji handlowych w imieniu firmy. Prowizję oblicza się jako procent od transakcji wykonanych. W praktyce jest to, np. procent od wartości sprzedanego towaru, od zawartej umowy itd.

Aby obliczyć wartość przyznawanej pracownikowi prowizji należy ustalić jego udział procentowy w efektach, lub w przekroczeniu przyjętych efektów za pomocą odpowiedniego współczynnika – parametru ekonomicznego. Za parametr ekonomiczny przyjmuje się wartości np: − sprzedaży, − obrotów, − wykonanych usług, − pozyskanych zleceń, − ściągniętych należności, − zawartych umów i kontraktów, − sprzedaży na nowe rynki zbytu.

Trzeba także ustalić wskaźnik prowizji, który powinien być ustalony wg poziomu wysiłku i trudności jakie pracownik wkłada w wykonywaną pracę aby osiągnąć ustaloną normę a nawet ją przekroczyć. Wskaźnik ten nie jest sztywnie ustalony, zależy od: − sezonu, charakteru rynku, struktury asortymentowej wyrobów, rodzaju usług, − stopnia trudności osiągania coraz wyższych wartości parametru ekonomicznego.


Wyróżniamy następujące rodzaje płac prowizyjnych: − czyste płace prowizyjne. Płacę oblicza się z zależności:

Pp = Pe x Wp gdzie:

Pp – płaca prowizyjna, Pe – wartość parametru ekonomicznego osiągnięta przez pracownika, Wp – wskaźnik prowizji.

Wynagrodzenie nie jest niczym limitowane. Wzrost płacy prowizyjnej personelu nie

zagraża sytuacji ekonomicznej firmy, ponieważ jest wprost proporcjonalny do uzyskanych efektów. Musi być tu zawsze ustalone wynagrodzenie minimalne. Zaletą tego rodzaju jest sprawiedliwość. Zaś do wad można zaliczyć: wahania wynagrodzeń, przerzucenie ryzyka gospodarczego z firmy na pracownika, nie zawsze odzwierciedla rzeczywiste starania pracownika, − płace czasowo – prowizyjne. Płacę oblicza się z zależności:

Pp = So x Tp + Pe x Wp gdzie:

So – stawka osobistego zaszeregowania, Tp – czas przepracowany przez pracownika w miesiącu.

Ten rodzaj jest częściej stosowany, jest także bardziej akceptowany przez załogę firmy,

łatwiejszy do wynegocjowania. Wskaźnik prowizji ustalamy w tym wypadku na wyższym poziomie.

Rabat (opust, upust) to zniżka oznaczona procentowo lub kwotowo od ustalonej ceny określonego towaru. Udzielana najczęściej nabywcom płacącym gotówką, kupującym duże ilości towaru jednorazowo lub w określonym czasie. Można wyróżnić następujące rodzaje rabatów: − rabaty ilościowe – będące obniżką cen w zamian za zakup dużych ilości produktu, − rabaty sezonowe – stosowane w ściśle określonym czasie, − rabaty handlowe – udzielone pośrednikowi w zamian za przejęcie przez niego

dodatkowych funkcji, np. Reklamy, − rabaty gotówkowe – mające na celu zachęcenie do szybkiego realizowania płatności,

stosowane zwłaszcza przy sprzedaży kredytowej. 4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Czym zajmuje się marketing? 3. Jakie znasz rodzaje marketingu? 4. Jakie znasz podstawowe narzędzia marketingu? 5. Na czym polega marketing MIX? 6. Jakie funkcje spełnia produkt w marketingu? 7. Na czym polega promocja sprzedaży? 8. Jaka jest różnica pomiędzy prowizją, a rabatem?



Marketing cechuje duża różnorodność. Poznałeś w materiale nauczania różne rodzaje marketingu: marketing dóbr, marketing usług, marketing komercyjny, marketing społeczny, marketing międzynarodowy, marketing regionalny, marketing krajowy, marketing bezpośredni, marketing globalny. Dobierz określone rodzaje marketingu do charakteru działalności poszczególnych podmiotów gospodarczych wskazanych w tabeli. Tabela do ćwiczenia nr 1

Firma teleinformatyczna (montaż sieci komputerowych)

Szkoła

Mały sklep komputerowy

Bank

Partia polityczna

Duży producent sprzętu komputerowego


1) zapoznać się z treścią zadania, 2) przyporządkować wymienione rodzaje marketingu do charakteru działalności podmiotów

gospodarczych przedstawionych w tabeli, 3) wybrane rodzaje marketingu wpisać do odpowiednich wierszy w tabeli, 4) zaprezentować efekt swojej pracy nauczycielowi.

Wyposażenie stanowiska pracy: − przybory do pisania, − tabela do wykonania ćwiczenia. Ćwiczenie 2 Uruchomiłeś własną działalność gospodarczą. Twoja firma zajmuje się usługami na rynku teleinformatycznym. Twoim zadaniem jest opracowywanie harmonogramu działań kampanii promocyjnej swojej firmy.


1) zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia (tekst przewodni do wykonania zadania), 2) dobrać partnerów do pracy w grupie, 3) określić cel/cele kampanii, 4) określić docelowych adresatów i odbiorców kampanii, 5) wyznaczyć budżet kampanii,


6) określić główne elementy systemu komunikacji (zasady, styl kampanii, hasło, slogan, kolory firmowe itp.),

7) określić formę i środki komunikowania z otoczeniem, 8) określić harmonogram kampanii, 9) wpisać wszystkie pomysły na kartce (burza mózgów – nie krytykując żadnego



Wyposażenie stanowiska pracy: − instrukcja do wykonania ćwiczenia (tekst przewodni do wykonania zadania), − przykładowe harmonogramy działań kampanii reklamowych, − przybory do pisania, − arkusz papieru. 4.3.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) przedstawić założenia koncepcji marketingu MIX? 2) wyjaśnić, na czym polega współzależność elementów marketingu MIX ? 3) uzasadnić konieczność koordynowania działań i narzędzi marketingu? 4) wyjaśnić, dlaczego kompozycja marketingu MIX stosowana przez

przedsiębiorstwo powinna być dynamiczna?

5) opracować kampanię promocyjną własnej firmy?


4.4. Formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw 4.4.1. Materiał nauczania

Wybór najbardziej właściwej formy organizacyjno-prawnej przedsiębiorstwa jest szczególnie ważnym problemem decyzyjnym, podejmowanym przede wszystkim przy zakładaniu i przekształcaniu przedsiębiorstwa. Forma prawna przedsiębiorstwa określa w istocie rzeczy formę własności i nierozerwalnie z nią związane formy: odpowiedzialności oraz organizację zarządzania. Ze względu na ten nierozerwalny związek stosuje się pojęcie forma organizacyjno-prawna przedsiębiorstwa. Oznacza ono prawne podstawy (ramy) przedsiębiorstwa, do których dostosowana winna być cała organizacja zarządzania, regulująca stosunki prawne oraz wzajemne powiązania, zarówno wewnątrz przedsiębiorstwa, jak i w jego stosunkach zewnętrznych z otoczeniem.

Jednym z kryteriów jest podział według form własności kapitału w nie zaangażowanego. Stosując to kryterium wyróżnić można przynależność do sektora publicznego i sektora prywatnego (tabela 1). W sektorze publicznym wyróżnia się własność państwową (np. przedsiębiorstwa państwowe, jednoosobowe spółki Skarbu Państwa), własność komunalną oraz własność mieszaną z przewagą kapitału podmiotów sektora publicznego, tj. stanowiących własność państwową lub komunalną. W sektorze prywatnym występuje własność prywatna krajowa obejmująca jednostki o różnej formie prawno-organizacyjnej (np. spółdzielnie, spółki osób fizycznych), własność zagraniczna zawierająca jednostki, których mienie należy do zagranicznych osób fizycznych lub prawnych, własność mieszana, kiedy udział kapitału prywatnego w przedsiębiorstwie wynosi, co najmniej 50 % kapitału Tabela 1. Klasyfikacja jednostek gospodarczych według form własności


Każde przedsiębiorstwo jako jednostka gospodarcza, produkująca dobra materialne i świadcząca usługi, stanowi jednocześnie jednostkę organizacyjną, koordynującą działalność większej liczby uczestniczących w procesie gospodarczym osób. Osobami tymi są przede wszystkim właściciele, członkowie zarządu i pracownicy. Ponadto, każde przedsiębiorstwo w gospodarce rynkowej jest powiązane z innymi jednostkami gospodarczymi poprzez różnorodne wymienne stosunki o charakterze pieniężnym, towarowym i informacyjnym. Dlatego istnieje w ramach ładu prawnego i systemu gospodarczego wiele form, spośród których trzeba wybrać te, które odpowiadać będą celom przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwo, przy wyborze formy organizacyjno-prawnej musi odpowiedzieć na następujące pytania: − Czy podjąć działalność samodzielnie, czy też w grę wchodzi odpowiedni partner,

względnie partnerzy? − Kto będzie odpowiadać za zobowiązania przedsiębiorstwa i w jakim zakresie? − Jak można będzie uzyskać dawców kapitału własnego? − Kto powinien mieć prawo decydowania w przedsiębiorstwie? − W jaki sposób będzie dzielony zysk, jeśli przedsiębiorstwo będzie miało formę spółki?

Dlatego najważniejszymi kryteriami, które wymagają wnikliwej analizy przy podejmowaniu decyzji o wyborze lub przekształceniu formy prawnej przedsiębiorstwa są: − określenie zasad odpowiedzialności, − uprawnienia decydowania i reprezentowania, − zasady podziału zysku i ewentualnego udziału w stratach, − możliwości finansowania działalności i rozwoju przedsiębiorstwa, − nakłady związane z określoną formą prawną, − obciążenie podatkowe.

W ramach form prawa handlowego rozróżnia się: a) przedsiębiorstwa jednostkowe (jednego właściciela), b) spółki osobowe:

– spółka prawa cywilnego, – spółka jawna, – spółka komandytowa,

c) spółki kapitałowe: – spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (spółka z o.o.), – spółka akcyjna (S.A.).

W przedsiębiorstwie jednostkowym wyłącznym właścicielem jest jednoosobowy

przedsiębiorca. Właściciel jednostkowego przedsiębiorstwa jest wobec swych właścicieli odpowiedzialny w pełni (nieograniczenie), całym swym łącznym prywatnym majątkiem. Przedsiębiorstwo to nie ma osobowości prawnej i stanowi tylko część łącznego majątku osobistego właściciela. Nie ma tu więc żadnego rozdziału na majątek prywatny właściciela i majątek przedsiębiorstwa. Przedsiębiorca jednostkowy posiada pełne prawo dysponowania całokształtem swego przedsiębiorstwa jako autonomiczny właściciel, jemu więc przypada pełne uprawnienie zarządzania. Jego swoboda dysponowania może jedynie być ograniczona wtedy, jeśli w wyniku kłopotów finansowych popadnie w uzależnienie od kredytodawcy, który uzależni udzielenie pożyczki od uzyskania pewnych praw współdecydowania. Ponieważ wysokość kapitału własnego jest zależna od majątku właściciela ewentualnie powiększenie przedsiębiorstwa w drodze podwyższenia kapitału własnego może być dokonane tylko przez wniesienie do przedsiębiorstwa dodatkowej części majątku, albo przez wstrzymanie się od podejmowania przynajmniej części zysku. Uzyskanie kapitału z zewnątrz


w drodze kredytów jest w dużym stopniu zależne od sytuacji majątkowej i dobrego imienia przedsiębiorcy. Ale uzyskanie przez niego długookresowych kredytów jest prawie zawsze związane z dużymi trudnościami, bowiem los przedsiębiorstwa jednostkowego jest zazwyczaj nierozerwalnie związany z losem swego właściciela. Jego śmierć czy utrata zdolności do pracy może spowodować likwidację przedsiębiorstwa, co stanowi poważne zagrożenie spłaty. Dlatego kredytodawcy unikają na ogół udzielania przedsiębiorcom jednostkowym wieloletnich kredytów, a ponadto starają się zapewnić sobie większe prawa kontrolne i decyzyjne w okresie spłacania kredytu.

Opodatkowanie jednostkowego przedsiębiorcy odnosi się do jego całkowitego osobistego dochodu, a nie oddzielnie dla samego przedsiębiorstwa. Założenie przedsiębiorstwa jednostkowego nie wymaga poważniejszych formalności poza zgłoszeniem podjęcia działalności gospodarczej. Wpis do rejestru potrzebny jest dopiero, gdy przedsiębiorstwo osiągnie większe rozmiary. Firma (nazwa), pod którą właściciel prowadzi działalność przedsiębiorstwa jednostkowego, jest firmą osobową, co oznacza, że musi ona zawierać nazwisko właściciela z podaniem co najmniej jednego imienia.

Spółka jawna stanowi spółkę osobową, będącą połączeniem się co najmniej dwóch osób fizycznych w celu prowadzenia pod wspólną firmą przedsiębiorstwa zarobkowego na większą skalę. Ustawodawstwo większości krajów – w tym także polski Kodeks Handlowy – dopuszcza, że członkiem spółki jawnej może być także osoba prawna i inna spółka handlowa (a więc i inna spółka jawna lub komandytowa). Umowa o założeniu spółki powinna być sporządzona na piśmie, a jeśli wspólnik wnosi do niej nieruchomości, to musi być potwierdzona notarialnie.

Za zobowiązania spółki jawnej każdy wspólnik odpowiada jak przedsiębiorca jednostkowy, tzn. nieograniczenie całym swym prywatnym majątkiem. Odpowiedzialność ta jest solidarna, tzn. że wierzyciel może np. zaskarżyć jednego tylko, dowolnie przez siebie wybranego wspólnika. Spółka jawna nie posiada własnej osobowości prawnej, ale dysponuje jedynie relatywną (ułomną) osobowością prawną, która pozwala jej uczestniczyć wobec osób trzecich pod swoją firmą w postępowaniach prawnych. Oznacza to, że może nabywać prawa, zaciągać zobowiązania, pozywać do sądu i być pozywaną. Firma spółki musi zawierać nazwisko co najmniej jednego wspólnika oraz zaznaczenie określające stosunek spółki.

Do zarządzania spółką jawną uprawnieni i zobowiązani są wszyscy wspólnicy, chociaż w umowie założycielskiej niektórzy wspólnicy mogą być od zarządzania wyłączeni lub uwolnieni. Podział zysku jest na ogół dokonywany w ten sposób, że najpierw każdy wspólnik otrzymuje oprocentowanie swego wkładu (zwykle w wysokości 4%), a następnie pozostała część zysku jest dzielona w równych częściach na każdego wspólnika. Umowa spółki może określać inny sposób podziału zysku.

Wysokość kapitału własnego jest – podobnie jak w przedsiębiorstwie jednostkowym – ograniczona prywatnym majątkiem wspólników. Uzyskanie dodatkowego kapitału obcego w drodze kredytów jest w tej formie łatwiejsze, niż w przedsiębiorstwie jednostkowym. Przyszłość przedsiębiorstwa nie jest bowiem już tak silnie związana z losem jednej osoby, a wobec istnienia grupy nieograniczenie swym prywatnym majątkiem odpowiadających wspólników, kredytowa wiarygodność tej formy spółki jest wysoka. Zasady opodatkowania są podobne, jak w przypadku przedsiębiorstwa jednostkowego.

Spółka komandytowa podobnie jak spółka jawna stanowi połączenie się kilku osób fizycznych dla prowadzenia na większą skalę działalności gospodarczej pod wspólną firmą.


Posiada dwa rodzaje wspólników: − komplementariusze, którzy nie różnią się od przedsiębiorców jednostkowych,

czy wspólników jawnych i tak, jak oni odpowiadają za zobowiązania spółki nieograniczenie, całym swoim – także osobistym majątkiem,

− komandytariusze, których odpowiedzialność ogranicza się tylko do wysokości wniesionego wkładu. Do istnienia tej spółki musi być co najmniej jeden komplementariusz i jeden

komandytariusz. Podobnie jak spółka jawna i ta forma posiada relatywną zdolność prawną, może więc samodzielnie uczestniczyć pod swą firmą w stosunkach prawnych. Firma musi zawierać nazwisko co najmniej jednego wspólnika – tylko komplementariusza (nazwisko komandytariusza nie może w żadnym przypadku wejść w skład firmy) oraz wyraźne zaznaczenie, że chodzi o spółkę komandytową.

Zarządzanie spółką przysługuje tylko komplementariuszowi, jednak umowa spółki może stanowić inaczej i powołać na zarządzającego jednego z komandytariuszy jako profesjonalnego managera, czy wręcz udzielić prokury osobie, nie będącej w żadnym stopniu wspólnikiem. Jednak w przypadku zawierania zobowiązań musi on zgłaszać swój status. Zysk dzielony jest częściowo podobnie jak w spółce jawnej w drodze oprocentowania 4% wkładu każdego wspólnika, a pozostała część dzielona jest stosownie do udziałów przy uwzględnieniu zróżnicowanego ryzyka i udziału w zarządzaniu komplementariusza i komandytariusza.

Wysokość kapitału uzależniona jest z jednej strony majątkiem prywatnym komplementariuszy, a drugiej strony wkładami komandytariuszy. Ponadto istnieje możliwość przyjęcia dodatkowych wspólników, zarówno komplementariuszy, jak i komandytariuszy, a także możliwość podniesienia wysokości wkładów. Jeśli chodzi o dostęp do kapitału obcego, to istnienie komandytariuszy z ich ograniczoną odpowiedzialnością stanowi często czynnik ograniczony w porównaniu np. ze spółką jawną. Opodatkowanie zysku ma miejsce na podobnych zasadach, jak w odniesieniu do spółki jawnej.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (spółka z o.o.) jako spółka kapitałowa jest

w odróżnieniu od spółek osobowych – osobą prawną, a więc posiada osobowość prawną. Jest formą prawną przewidzianą głównie dla małych i średnich przedsiębiorstw, których właściciele chcą ograniczyć swą odpowiedzialność.

Firma spółki może być obrana dowolnie, może więc mieć zarówno charakter osobowy, jak rzeczowy, czy symboliczny, ale zawsze musi zawierać dodatek określający: „spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” i to tylko w języku polskim. Jeśli w firmie umieszcza się nazwisko osoby, to musi ona wyrazić zgodę. Uczestnictwo wspólników w spółce z o.o. dokonuje się na podstawie udziału w kapitale zakładowym, a przepisy prawne ustalają dla niej zarówno minimalną wielkość kapitału zakładowego, jak i minimalną wysokość jednego udziału. Odpowiedzialność udziałowców jest ograniczona do wysokości ich wkładów. Do założenia tej formy spółki prawo wymaga co najmniej dwóch wspólników.

Mimo, że jest spółką kapitałową, to posiada cechy spółki osobowej. Wyraża się to głównie w organizacji zarządzania. W myśl przepisów prawnych spółka ta musi wyłonić osoby fizyczne, które w jej imieniu będą całą organizacją zarządzać i reprezentować ją na zewnątrz. Zadanie to przypada zarządowi, który składać się może z jednej lub kilku osób. Zarząd ten w spółce z o.o. jest przez zebranie udziałowców (zgromadzenie wspólników) powoływany, otrzymuje od niego pokwitowanie (absolutorium) z wykonania obowiązków i może być przez to zgromadzenie odwołany. Uchwała spółki może ustalić, że w skład zarządu mogą wejść tylko wspólnicy. W spółkach z o.o. dysponujących dużym kapitałem zakładowym i posiadających więcej niż 50 wspólników powinna być ustanowiona rada nadzorcza lub komisja rewizyjna. Niezależnie od istnienia rady nadzorczej i komisji


rewizyjnej, każdemu wspólnikowi przysługuje prawo kontroli, co również stanowi pewną cechę spółki osobowej.

Wysokość kapitału własnego wynika z posiadanego kapitału zakładowego oraz funduszów zapasowych i rezerwowych. Jego zwiększenie może być dokonane w drodze – ustalonego w oparciu o odpowiednią uchwałę wspólników – obowiązku dopłat, względnie w drodze przyjęcia nowych wspólników. Spółka akcyjna (S.A.) stanowi obecnie najwyżej rozwiniętą i przeznaczoną dla dużego, a nawet wielkiego przedsiębiorstwa formę prawną, pomyślaną dla ułatwienia zdobywania przez przedsiębiorstwa na otwartym rynku kapitałowym środków pieniężnych umożliwiających rozwój. Cechą charakterystyczną tej formy prawnej jest rozłożenie kapitału zakładowego (akcyjnego) na pojedyncze – nieraz opiewające na drobne wartości – akcje. Umożliwia to zdobywanie poprzez rynek kapitałowy (giełdę lub banki) dużych środków pieniężnych, a to czyni ją szczególnie atrakcyjną formą zarówno dla przedsiębiorstw, jak i dla posiadaczy akcji. Zmiana udziałowców nie ma wpływu na działalność i sytuację spółki.

Akcjonariusze nie odpowiadają osobiście swym prywatnym majątkiem za zobowiązania przedsiębiorstwa. Ich odpowiedzialność rozciąga się tylko do wysokości kapitału zaangażowanego w akcje. Dzięki rozłożeniu kapitału akcyjnego (podstawowego, którego wielkość oznacza sumę odpowiedzialności firmy) na pojedyncze, najczęściej anonimowe akcje (choć stosowane są też akcje imienne), tzw. akcje na okaziciela, istnieją duże możliwości powiększania tego kapitału. Wpływy ze sprzedanych akcji stają się bowiem natychmiast środkami własnymi przedsiębiorstwa. Szczególną cechą charakterystyczną spółki akcyjnej jest oddzielenie funkcji właściciela od funkcji przedsiębiorcy. Powoduje to rozszczepienie funkcji przedsiębiorcy z jednej strony na organa zarządzające i na kapitałodawców (akcjonariuszy) z drugiej strony. Przedsiębiorstwo staje się w tej formie prawnej samodzielnym podmiotem gospodarczym, z własną egzystencją i rozwojem. Ograniczenie odpowiedzialności poszczególnych akcjonariuszy, rozpisanie kapitału spółki na stosunkowo drobne akcje i możliwości rozprowadzania akcji osiągającego powodzenie przedsiębiorstwa wśród wielkiej liczby drobnych anonimowych kapitałodawców powoduje, że spółka akcyjna może praktycznie osiągać dowolną wielkość przedsiębiorstwa, a jej majątkowa odpowiedzialność staje się praktycznie nieograniczona. Dobrze prosperująca spółka osiąga znaczne zwiększenie wartości giełdowej czy rynkowej swych akcji w stosunku do wartości nominalnej, a to jest silnym magnesem, przyciągającym kapitałodawców – akcjonariuszy. Niezależnie od wzrostu wartości nominalnej akcji, akcjonariusz uzyskuje dywidendę, wiec może on nie podejmując żadnych funkcji przedsiębiorczych czerpać korzyści z niejednokrotnie wysokich odsetek, przekraczających oprocentowanie lokat bankowych. Może też akcje sprzedać o kursie dnia (który może być wyższy lub niższy od kursu z dnia kupna), uzyskując szybko płynną gotówkę i przenosząc prawa współwłasności na inną osobę. W ten sposób akcjonariusz uzyskuje płynną gotówkę, a kapitał akcyjny spółki nie zmienia się. Ryzyko akcjonariusza wynika więc przede wszystkim z różnicy między kursem, po jakim zakupił on akcje, a kursem po jakim sprzedał.

Ze względu na wielkość kapitału akcyjnego, spółka akcyjna uważana jest za kredytowo wysoko wiarygodną, a w związku z tym posiada najlepsze możliwości uzyskiwania kapitału obcego w postaci różnego rodzaju kredytów.

Firma spółki akcyjnej w zasadzie powinna być rzeczowa, co oznacza, że nazwa przedsiębiorstwa powinna informować o rodzaju prowadzonej działalności. Może jednak zawierać też określenie symboliczne. Zawsze jednak nazwa musi być uzupełniona dodatkiem: Spółka akcyjna, względnie S.A. W spółce akcyjnej wyróżniamy trzy organa (szczeble) zarządzania: zarząd, radę nadzorczą, walne zgromadzenie akcjonariuszy.


Zarząd jest podstawowym organem prowadzącym interesy spółki akcyjnej zarówno wewnątrz przedsiębiorstwa, jak i w kontaktach z otoczeniem zewnętrznym. W swej działalności związanej z prowadzeniem bieżących interesów spółki zarząd ma w zasadzie pełną niezależność, nie jest więc w tym związany uchwałami rady nadzorczej czy walnego zgromadzenia (zebrania) akcjonariuszy i prowadzić ma sprawy na własną odpowiedzialność, tak jak wymaga tego dobro przedsiębiorstwa, jego właścicieli i pracowników oraz interes ogólnogospodarczy. W tej samodzielności zarządu znajduje wyraz oddzielenie funkcji właścicieli przedsiębiorstwa od funkcji zarządzania. Jednak zarząd musi się stosować do ograniczeń, wynikających z uchwał rady nadzorczej i walnego zgromadzenia oraz z umowy (względnie statutu) spółki.

Zarząd jest powoływany i odwoływany przez radę nadzorczą na okres najwyżej 5 lat, ale mogą mieć miejsce powołania ponowne (nawet kilkakrotne) lub przedłużenia, zarówno całego zarządu, jak i jego poszczególnych członków. Jest organem kolegialnym, składa się z minimum z 3 członków, zaś maksymalnie (w przypadku dużego i złożonego przedsiębiorstwa) z 21 osób. Prezes zarządu w tym modelu nie jest zwierzchnikiem pozostałych członków, musi więc metodami argumentacji uzyskiwać w głosowaniu aprobatę dla swych wniosków i propozycji.

Zarząd zobowiązany jest do składania radzie nadzorczej okresowych (co 3-miesięcznych oraz rocznych) sprawozdań z działalności i o stanie firmy. Reprezentując interes spółki zarząd powinien by nastawiony na długofalowe zapewnienie egzystencji i rozwoju, a to zależy w dużym stopniu od tego, jak uda się zarządowi podporządkować interesy poszczególnych grup nadrzędnemu interesowi przedsiębiorstwa. Zgodność z interesem przedsiębiorstwa występuje w przypadku długoletnich akcjonariuszy, którzy dążą do zapewnienia mu rozwoju. Aprobują więc łatwiej niższą wypłatę dywidendy w pewnych okresach na rzecz zwiększenia odpisów na rozwój przedsiębiorstwa i zapewnienia większych korzyści ze swego wkładu kapitałowego w przyszłości. Natomiast akcjonariusze chwilowi, spekulacyjni są najczęściej zorientowani krótkookresowo na możliwie wysoki kurs akcji i wysoką dywidendę. Również inne grupy interesów, jak pracownicy, a także dostawcy, więksi odbiorcy, banki, partie polityczne, starają się wywierać wpływ na działalność przedsiębiorstwa, a zarząd musi jednak strzec długofalowego interesu przedsiębiorstwa. Rada nadzorcza powoływana jest przez walne zgromadzenie na okres do 4 lat i ona z kolei powołuje zarząd. Jej zadaniem jest czuwanie nad pracą zarządu (funkcja kontrolna), który zobowiązany jest składać jej co najmniej raz na 3 miesiące sprawozdanie o stanie przedsiębiorstwa. Rada nadzorcza liczy co najmniej 3, najwyżej 21 członków. Również rada nadzorcza jest organem kolegialnym i nie ma tu miejsca stosowanie zasady dyrektorialnej (jednoosobowego kierownictwa).

Walne zgromadzenie (walne zebranie) akcjonariuszy jest corocznym zgromadzeniem kapitałodawców (właścicieli) danej spółki akcyjnej. Stanowi najwyższy organ spółki, choć nie bierze bezpośredniego udziału w zarządzaniu. Walne zebranie powołuje przede wszystkim radę nadzorczą, o ile jej członkowie nie są delegowani lub wybrani przez pracowników lub ich przedstawicielstwo. Ponadto zgromadzenie podejmuje decyzje: − odnośnie przeznaczenia zysku bilansowego, − udziela pokwitowania (absolutorium) radzie nadzorczej i zarządowi, − powołuje kontrolerów bilansu i zamknięcia rocznego, − zatwierdza roczne zamknięcia księgowe, − podejmuje uchwały w sprawie zmian statutu i zwiększenia/obniżenia kapitału akcyjnego, − podejmuje uchwały w sprawie połączenia się z inną spółką lub w sprawie rozwiązania

spółki. Przy określonych najważniejszych decyzjach wymagana jest większość 2/3 głosów

(np. przy zmianach w statucie), a np. przy połączeniach z inną spółką nawet 3/4 głosów.


Są to więc decyzje podstawowe, konstytutywne, które mogą być podejmowane tylko przez właścicieli i nie mogą być delegowane na inne organa spółki. Natomiast walne zebranie nie ma w zasadzie wpływu na bieżące kierowanie przedsiębiorstwem i na wysokość przeznaczonego do podziału zysku (ewentualnie może decydować o przeznaczeniu 50% zysku).

Siła głosu akcjonariusza zależy od nominalnej wartości jego udziału w kapitale akcyjnym przedsiębiorstwa. W zwykłych przypadkach do podjęcia uchwały przez walne zebranie wystarcza zwykła większość oddanych głosów. Odpowiedzialność spółki akcyjnej obejmuje tylko majątek spółki. W razie ewentualnej upadłości spółki akcjonariusz może stracić jedynie swój udział w kapitale akcyjnym. Jakkolwiek spółka akcyjna jest formą prawną uznawaną za najbardziej wiarygodną i ma największy dostęp również do kapitału zewnętrznego (kredytów), to wymaga ona jednak większych kosztów administracji i zarządzania. Zarówno druk i wydanie akcji, jak i koszty ich rozprowadzania oraz utrzymywania kontaktów z akcjonariuszami powodują potrzebę wyodrębnienia specjalnej komórki organizacyjnej do tych kontaktów, a to stanowi czynnik zwiększający koszty zarządzania.

Spółdzielnia stanowi formę spółki co najmniej 7 osób, utworzoną dla wspierania osiągania wspólnych celów zarobkowych lub gospodarczych, za pomocą wspólnej działalności gospodarczej. Liczba członków spółdzielni nie jest ograniczona. Posiada osobowość prawną. Na ogół w spółdzielnie łączą się osoby prowadzące drobną działalność gospodarczą: rzemieślnicy, drobni kupcy detaliczni, rolnicy, wolne zawody (np. spółdzielnie lekarskie, adwokackie, architektów), a także konsumenci, prowadzący gospodarstwa domowe, by wnosząc nieduże udziały połączyć się w spółdzielnie w celach samopomocowych i tą drogą móc uzyskać określone korzyści dużego przedsiębiorstwa (zakup na dużą skalę, wspólna organizacja zbytu i reklamy, możność korzystania z urządzeń, których żaden ze spółdzielców nie jest w stanie zakupić we własnym zakresie. Organami spółdzielni są: − walne zgromadzenie stanowi najwyższy organ, powoływane jest co najmniej 1 raz

w roku, ale na żądanie 1/10 członków lub z inicjatywy rady nadzorczej może być zwołane specjalnie. Każdemu członkowi przysługuje tylko 1 głos, niezależnie od liczby posiadanych udziałów.

− rada nadzorcza – to organ kontrolny. − zarząd – to organ wykonawczy, a jego prawa i obowiązki są podobne jak w spółce

akcyjnej. Spółdzielnia nie jest przedsiębiorstwem zarobkowym, dążącym do zysku. Jej główną

dewizą jest solidarność spółdzielców (jeden za wszystkich, wszyscy za jednego). Małe i średnie przedsiębiorstwa przenosząc określone funkcje cząstkowe, jak: zakup, przerób czy zbyt na wspólnie kierowaną i zorganizowaną spółdzielnie, stają się bardziej wydajne, obniżają koszty produkcji, poprawiają podstawę swej egzystencji i łatwiej mogą się utrzymać w konkurencji z dużymi przedsiębiorstwami.


4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie aspekty należy wziąć pod uwagę przy wyborze formy organizacyjno-prawnej

przedsiębiorstwa? 2. Czym charakteryzują się przedsiębiorstwa jednostkowe? 3. Czym charakteryzują się spółki prawa cywilnego? 4. Czym charakteryzują się spółki prawa handlowego? 5. Jakie sektory z punktu widzenia form własności funkcjonują w Polsce? 6. Jakie formy własności występują w sektorze publicznym? 7. Jakie formy własności występują w sektorze prywatnym? 4.4.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Określ najważniejsze cechy wybranych spółek prawa polskiego. Tabela do ćwiczenia 1

Spółki osobowe Spółki kapitałowe Cechy spółek

Spółka cywilna Spółka jawna Spółka komandytowa Spółka z o.o. Spółka

komandytowa

Osobowość prawna

Akt założycielski utworzenia spółki

Minimalna liczba założycieli

Minimalna wysokość wkładu uczestnika spółki

Minimalna wysokość wkładu kapitału zakładowego

Firma spółki jako nazwa własna


1) zapoznać się z treścią zadania, 2) wyodrębnić cechy charakterystyczne wybranych spółek,


3) uzupełnić tabelę według podanych kryteriów, 4) zaprezentować efekt swojej pracy nauczycielowi.

Wyposażenie stanowiska pracy: − Kodeks Cywilny, − Kodeks Handlowy, − przybory do pisania, − arkusze papieru. Ćwiczenie 2

Na podstawie rocznika statystycznego ustal strukturę przedsiębiorstw w Polsce, według sektora publicznego i prywatnego.

Tabela do ćwiczenia 2

Sektor Liczba przedsiębiorstw Udział w gospodarce Polski (w %)

Prywatny Państwowy

Razem: Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z treścią zadania, 2) odszukać w roczniku statystycznym właściwe informacje i zestawienia liczbowe, 3) wpisać wielkości odpowiadające podanym kryteriom podziału zawartym w tabeli, 4) zinterpretować dane z tabeli, 5) zaprezentować efekt swojej pracy nauczycielowi.

Wyposażenie stanowiska pracy: − rocznik statystyczny, − przybory do pisania, − arkusz papieru. 4.4.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) scharakteryzować spółki prawa cywilnego? 2) scharakteryzować spółki prawa handlowego? 3) określić niezbędne kryteria przy wyborze formy organizacyjno-prawnej? 4) rozróżnić formy własności w sektorze prywatnym? 5) rozróżnić formy własności w sektorze publicznym?


4.5. Podejmowanie działalności gospodarczej 4.5.1. Materiał nauczania

Procedura rejestracji działalności gospodarczej jest uzależniona od jej formy organizacyjno-prawnej. Najłatwiej i najszybciej można stać się przedsiębiorcą jednoosobowym lub założyć spółkę cywilną, ewentualnie jawną. Bardziej skomplikowane jest założenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością bądź spółki akcyjnej.

Rys. 2. Etapy rejestracji działalności gospodarczej

Podjęcie działalności gospodarczej przez osoby fizyczne wymaga zgłoszenia do

Ewidencji Działalności Gospodarczej prowadzonej przez organy administracji państwowej (w urzędzie gminy, miasta). Wpisu do ewidencji dokonuje się w urzędzie gminnym właściwym dla miejsca zamieszkania, w którym będzie prowadzona działalność gospodarcza. W wypadku innych form organizacyjno-prawnych, przedsiębiorcy zobowiązani są występować o wpis do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym. Od 1.01.2004 roku składający wniosek o wpis do Ewidencji ma prawo złożyć tzw. wniosek zintegrowany, a więc dodatkowo wniosek o nadanie numeru REGON oraz zgłoszenie

Sąd rejestrowy lub gmina

Bank

Urząd skarbowy

Zakład Ubezpieczeń Społecznych

PIP, PIH, SANEPID


identyfikacyjne o nadanie Numeru Identyfikacji Podatkowej NIP lub zgłoszenie aktualizacyjne, jeżeli wnioskodawca już posiada wcześniej uzyskany NIP. Organ ewidencyjny ma obowiązek zarejestrować działalność w ewidencji działalności gospodarczej i niezwłocznie w ciągu trzech dni od rejestracji przesłać pozostałe wnioski wraz z decyzją o wpisie do ewidencji do właściwych urzędów statystycznego i skarbowego.

Tabela 2. Terminy zgłaszania działalności gospodarczej

Wpis Zmiana Wykreślenie Ewidencja Działalności Gospodarczej

Przed rozpoczęciem działalności gospodarczej

14 dni od zmiany

14 dni od zakończenia działalności

KRS – Rejestr Przedsiębiorców

Przed rozpoczęciem działalności gospodarczej

14 dni od zmiany

7 dni od zakończenia działalności

Kolejnym krokiem dotyczącym rozpoczęcia działalności gospodarczej jest zgłoszenie

w urzędzie statystycznym. Zgłoszenia takiego przedsiębiorca powinien dokonać w ciągu dwóch tygodni od uzyskania decyzji o wpisie do danego rejestru. Na wniosku RG–1 podaje się nazwę i adres przedsiębiorstwa, rodzaj podstawowej, a także drugo– i trzeciorzędnej działalności, jaką przedsiębiorca ma prowadzić oraz rodzaj własności i sposób finansowania działalności. Przedsiębiorca w urzędzie statystycznym otrzymuje numer identyfikacji statystycznej REGON, który będzie mu nadany do końca istnienia przedsiębiorstwa. Wraz z REGON-em otrzymuje określenie działalności podstawowej i drugorzędnej według polskiej (PKD) i europejskiej (EKD) klasyfikacji działalności. Wydanie zaświadczenia następuje w ciągu 7 dni od daty złożenia, jednak w przypadku osobistego złożenia w urzędzie statystycznym możliwe jest uzyskanie numeru REGON w ciągu 15–20 minut. Wniosek o wpis w rejestrze REGON można również złożyć jednocześnie ze złożeniem wniosku o wpis do rejestru przedsiębiorców (KRS) lub do ewidencji działalności gospodarczej (Urząd Gminy).

Następną czynnością dotyczącą zakładania działalności gospodarczej jest zamówienie pieczęci firmowej i założenie konta bankowego. Jednostki gospodarcze, które zamierzają prowadzić działalność gospodarczą powinny posiadać konto bankowe, na którym byłyby gromadzone oraz wydatkowane za jego pośrednictwem środki pieniężne, przeznaczone na realizację celów wynikających z prowadzenia tej działalności. W polskim prawie brak jest przepisu, który zobowiązywałby przedsiębiorcę do posiadania rachunku bankowego. Jednak część rozliczeń może być dokonywana wyłącznie za jego pośrednictwem: − rozliczenia pomiędzy przedsiębiorcami przekraczające określone limity, − przekazanie składek przez płatnika do ZUS (z wyjątkiem osób fizycznych nie

prowadzących działalności gospodarczej), − zapłata związanych z działalnością gospodarczą podatków dokonywana przez

prowadzących podatkową księgę przychodów i rozchodów (ryczałtowcy mogą wpłacać bezpośrednio na konto urzędu),

− rachunek jest niezbędny dla otrzymania zwrotów w zakresie podatku od towarów i usług. Założenie rachunku bankowego, czyli konta w banku oznacza potrzebę podpisania

umowy z danym bankiem. Przedsiębiorca może mieć więcej niż jeden rachunek bankowy, w takim wypadku zgłoszeniom w urzędzie skarbowym, ZUS itd. podlegają wszystkie te rachunki. Do założenia konta bankowego będzie potrzebna pieczątka firmy.

Zarówno osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, jak i inni nowo powstali

przedsiębiorcy są obowiązani do dokonania zgłoszeń identyfikacyjnych lub aktualizacyjnych w ewidencji podatników i płatników. Wszystkie osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki


organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, podlegają obowiązkowi ewidencji podatkowej. NIP nadawany jest tylko raz i jest numerem identyfikującym osoby lub jednostki gospodarczej w systemie rozliczeń podatkowych. Wszyscy przedsiębiorcy są zobowiązani do dokonania zgłoszenia identyfikacyjnego odpowiadającego szczególnym wymaganiom zawartym w ustawie. Wobec tego każdy przedsiębiorca ma obowiązek poinformować właściwy urząd podatkowy o rozpoczęciu swojej działalności gospodarczej. Osoby fizyczne, spółki cywilne, jawne, komandytowe, partnerskie, komandytowo – akcyjne, zgłoszenie rejestracyjne wypełniają na formularzu NIP–1, zaś spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne na formularzu NIP–2. Zgłoszenia dotyczące osób fizycznych – samozatrudnionych oraz wspólników spółek osobowych – połączone jest z wyborem formy opodatkowania i złożeniem oświadczenia w tej sprawie. Jest to ważny wybór, gdyż decyzję zmienić można dopiero ze skutkiem od 1 stycznia następnego roku. Przed wykonaniem pierwszej czynności sprzedaży, podatnik winien złożyć w urzędzie skarbowym zgłoszenie rejestracyjne VAT–R.

Przedsiębiorca rozpoczynający działalność gospodarczą musi w dalszej kolejności dokonać zgłoszenia w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych tzw. zgłoszenia płatnika składek. Formularz ZUS ZFA ma zastosowanie w przypadku, kiedy płatnikiem składek staje się osoba fizyczna. Formularz ten wypełnia się w celu zgłoszenia płatnika składek oraz wszelkich zmian dotyczących danych płatnika składek. Następnie przedsiębiorca wypełnia druk ZUS ZUA, tj. zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych. W przypadku, gdy płatnikiem składek jest osoba prawna lub jednostka organizacyjna, która nie posiada odpowiedzialności prawnej, to zgłoszenie takie wypełnia się na formularzu ZUS ZPA. Formularz ten zostaje wypełniony w przypadku zgłoszenia: − płatnika składek, − zmiany danych dotyczących płatnika składek, − korekty danych płatnika składek.

Następnym krokiem przedsiębiorcy jest powiadomienie okręgowego inspektora pracy oraz państwowego inspektora sanitarnego o miejscu, zakresie i rodzaju prowadzonej działalności o planowanej liczbie pracowników.

Po wybraniu formy działalności i opodatkowania konieczne jest stworzenie jednostki i rejestracja. Jeżeli działalność gospodarcza będzie prowadzona w spółce, pierwszą czynnością będzie z pewnością zawarcie umowy spółki. Przy podjęciu działalności gospodarczej jako osoba fizyczna – przedsiębiorca nie wymaga zawarcia żadnej umowy, protokołu. Nie warto korzystać bez zastanowienia z gotowych wzorców po to tylko, żeby dopełnić wymogu formalnego powstania spółki, jakim jest zawarcie umowy. Umowa powinna określać rzeczywiste prawa i obowiązki wspólników, a wtedy nawet w sytuacjach kryzysowych nie powstaną na tym tle spory. Umowy spółki cywilnej i spółki jawnej mogą zostać zawarte w zwykłej formie pisemnej, natomiast umowy innych spółek sporządza notariusz w formie aktu notarialnego. Statut stowarzyszenie sporządza się w formie pisemnej, natomiast akt ustanowienia fundacji przygotowuje notariusz, jednak bez żadnych opłat.

Zgodnie z nowelizacją Kodeksu cywilnego, od 25 września 2007 r. wszyscy przedsiębiorcy mają obowiązek stosować odpowiednie regulacje dotyczące nazwy ich przedsiębiorstw. Przedsiębiorca (osoba fizyczna lub prawna) działa pod firmą (nazwą), może posługiwać się również skrótem tej firmy (nazwy). Firmę i jej skrót (nazwę i nazwę skróconą) ujawnia się we właściwym rejestrze (ewidencja działalności gospodarczej, Krajowy Rejestr Sądowy), chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej. Firmy są indywidualnymi oznaczeniami przedsiębiorców, ich nazwami własnymi, zatem mogą być one tworzone w języku obcym. Firma przedsiębiorcy powinna się odróżniać dostatecznie od firm innych przedsiębiorców prowadzących działalność na tym samym rynku. Mogą więc istnieć podobne


czy identyczne firmy w ramach różnych branż; w ramach jednej branży firmy powinny się odróżniać, chyba że mamy inny zakres terytorialny działania. W przypadku dwóch identycznych firm, prawo do zachowania swojej firmy w stanie nie zmienionym ma ten przedsiębiorca, który wcześniej rozpoczął używanie danej firmy (nazwy). Firmą osoby fizycznej jest jej imię i nazwisko. Nie wyklucza to włączenia do firmy pseudonimu (znany lub nieznany, nawet wymyślony wyłącznie na potrzeby firmy) lub określeń wskazujących na przedmiot działalności przedsiębiorcy, miejsce jej prowadzenia oraz innych określeń dowolnie obranych. Czasem samo imię i nazwisko nie wystarczy, bowiem Janów Kowalskich jest wielu. Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych firma spółki: − jawnej powinna zawierać nazwiska lub firmy (nazwy) wszystkich wspólników albo

nazwisko albo firmę (nazwę) jednego albo kilku wspólników oraz dodatkowe oznaczenie „spółka jawna”. Dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu „sp. j.”,

− partnerskiej powinna zawierać nazwisko co najmniej jednego partnera, dodatkowe oznaczenie „i partner” bądź „i partnerzy” albo „spółka partnerska” oraz określenie wolnego zawodu wykonywanego w spółce. Dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu „sp.p.” Firmy z oznaczeniem „i partner” bądź „i partnerzy” albo „spółka partnerska” oraz skrótu „sp.p.” może używać tylko spółka partnerska,

− komandytowej powinna zawierać nazwisko jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie „spółka komandytowa”. Dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu „sp.k.” Jeżeli komplementariuszem jest osoba prawna, firma spółki komandytowej powinna zawierać pełne brzmienie firmy (nazwy) tej osoby prawnej z dodatkowym oznaczeniem „spółka komandytowa”.

− z ograniczoną odpowiedzialnością może być obrana dowolnie; powinna jednak zawierać dodatkowe oznaczenie „spółka z ograniczoną odpowiedzialnością”. Dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu „spółka z o.o.” lub „sp. z o.o.”

− akcyjnej może być obrana dowolnie; powinna zawierać dodatkowe oznaczenie „spółka akcyjna”. Dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu „S.A.”.

Prowadząc działalność gospodarczą przedsiębiorca ma możliwość prowadzenia rozliczeń

księgowych: − samodzielnie. − zatrudniając księgową, − w biurze rachunkowym.

Prowadzenie księgowości samodzielnie przez przedsiębiorcę nie posiadającego żadnych uprawnień jest dopuszczalne. Również zatrudniona w firmie księgowa nie jest zobowiązana do legitymowania się żadnymi uprawnieniami, wykształceniem czy doświadczeniem zawodowym, i to niezależnie od podstawy zatrudnienia (umowa o pracę, umowa zlecenie, umowa o dzieło czy kontrakt menedżerski). Jednak biuro rachunkowe, które zawodowo, w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, trudni się świadczeniem usług księgowych, obowiązane jest posiadać stosowne uprawnienia. Zlecenie prowadzenia ksiąg do biura rachunkowego, które nie posiada stosownych uprawnień, skutkuje odpowiedzialnością karno–skarbową przedsiębiorcy, toteż warto upewnić się, czy biuro takie uprawnienia posiada.

Prowadzenie działalności gospodarczej w niektórych obszarach wymaga uzyskania koncesji lub zezwolenia. Właściwe organy koncesyjne udzielają koncesji na zasadzie uznania. Koncesja to akt zgody wyrażanej przez Państwo w formie decyzji administracyjnej na prowadzenie działalności przez niepaństwowe podmioty gospodarcze w dziedzinach z różnych względów zastrzeżonych dla Państwa. Ograniczenia te oraz zasady koncesjonowania określone są przez ustawy. Decyzje właściwych organów udzielane są wyłącznie na wniosek zainteresowanego z zapewnieniem ochrony prawnej koncesji.


Uzyskanie koncesji jest konieczne w przypadku następujących rodzajów działalności (art. 46 Ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej): – poszukiwania lub rozpoznawania złóż kopalin, wydobywania kopalin ze złóż,

bezzbiornikowego magazynowania substancji oraz składowania odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych,

– wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym,

– wytwarzania, przetwarzania, magazynowania, przesyłania, dystrybucji i obrotu paliwami i energią,

– ochrony osób i mienia, – przewozu lotniczego, – rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych.

Zezwolenie – to akt zgody wyrażanej przez Państwo w formie decyzji administracyjnej na prowadzenie działalności przez państwowe lub niepaństwowe podmioty gospodarcze w dziedzinach poddanych szczególnemu nadzorowi Państwa ze względu na ochronę zdrowia i życia ludzkiego, bezpieczeństwo i porządek publiczny, tajemnicę państwową, zobowiązania międzynarodowe itp. Ograniczenia te oraz zasady udzielania zezwoleń określone są przez ustawy. Decyzje te udzielane są wyłącznie na wniosek zainteresowanego. Zezwolenie jest wymagane m.in. w przypadku: – hurtowej i detalicznej sprzedaży alkoholi, – prowadzenia działalności ubezpieczeniowej i wykonywanie pośrednictwa

ubezpieczeniowego, – prowadzenia loterii fantowych, gier losowych, gier na automatach i zakładów

wzajemnych, – działalności w zakresie usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów

komunalnych oraz prowadzenia działalności ochronnej przed bezdomnymi zwierzętami, a także prowadzenia schronisk dla bezdomnych zwierząt,

– produkcji i dystrybucji tablic rejestracyjnych do pojazdów samochodowych, – wytwarzania i dopuszczenia do obrotu produktów leczniczych, prowadzenia aptek

ogólnodostępnych, hurtowni farmaceutycznych. Cała lista działalności objętych obowiązkiem uzyskania zezwolenia określona jest w art.

75 Ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej. Znajduje się na niej 27 punktów. Wprowadzenie koncesji w dziedzinach działalności gospodarczej mających szczególne znaczenie ze względu na bezpieczeństwo, gdy działalność ta nie może być wykonywana jako wolna lub po uzyskaniu wpisu do rejestru działalności. Odmowa udzielenia, zmiana i cofnięcie koncesji lub ograniczenie jej zakresu należy do ministra właściwego ze względu na przedmiot działalności gospodarczej wymagającej uzyskania koncesji. Koncesji udziela się na czas oznaczony, nie krótszy niż 5 lat i nie dłuższy niż 50 lat, chyba że przedsiębiorca wnioskuje o udzielenie koncesji na czas krótszy. Organ koncesyjny może określić w koncesji, w granicach przepisów odrębnych ustaw, szczególne warunki wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją. Wniosek o udzielenie lub o zmianę koncesji zawiera: – firmę przedsiębiorcy, oznaczenie jego siedziby i adresu albo miejsca zamieszkania

i adresu oraz adresu głównego miejsca wykonywania działalności gospodarczej, – numer w rejestrze przedsiębiorców lub w ewidencji oraz numer identyfikacji podatkowej

(NIP), – określenie rodzaju i zakresu wykonywania działalności gospodarczej, na którą ma być

udzielona koncesja.


Przed podjęciem decyzji w sprawie udzielenia koncesji lub jej zmiany organ koncesyjny może: – wezwać wnioskodawcę do uzupełnienia, w wyznaczonym terminie, brakującej

dokumentacji poświadczającej, że spełnia on warunki określone przepisami prawa, wymagane do wykonywania określonej działalności gospodarczej, pod rygorem pozostawienia wniosku bez rozpatrzenia,

– dokonać sprawdzenia faktów podanych we wniosku o udzielenie koncesji w celu stwierdzenia, czy przedsiębiorca spełnia warunki wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją oraz czy daje rękojmię prawidłowego wykonywania działalności objętej koncesją. Organ koncesyjny cofa koncesję, w przypadku gdy:

– wydano prawomocne orzeczenie zakazujące przedsiębiorcy wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją,

– przedsiębiorca nie podjął w wyznaczonym terminie działalności objętej koncesją, mimo wezwania organu koncesyjnego, lub trwale zaprzestał wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją,

– przedsiębiorca rażąco narusza warunki określone w koncesji lub inne warunki wykonywania koncesjonowanej działalności gospodarczej, określone przepisami prawa,

– w wyznaczonym terminie nie usunął stanu faktycznego lub prawnego niezgodnego z warunkami określonymi w koncesji lub z przepisami regulującymi działalność gospodarczą objętą koncesją. Przedsiębiorca, który zamierza podjąć działalność gospodarczą wymagającą uzyskania

koncesji, może ubiegać się o przyrzeczenie wydania koncesji, zwane „promesą”. W promesie uzależnia się udzielenie koncesji od spełnienia warunków wykonywania działalności gospodarczej wymagającej uzyskania koncesji.

Przedsiębiorca, któremu cofnięto koncesję może wystąpić z wnioskiem o ponowne udzielenie koncesji w takim samym zakresie nie wcześniej niż po upływie 3 lat od dnia wydania decyzji o cofnięciu koncesji. 4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Od czego zależy procedura rejestracji działalności gospodarczej? 2. Jaka jest kolejność działań związanych z uruchomieniem działalności gospodarczej? 3. Co otrzymujesz po zgłoszeniu działalności gospodarczej w Urzędzie Statystycznym? 4. Czym jest numer NIP? 5. Jakie formularze zgłoszeniowe należy wypełnić, aby dokonać zgłoszenia w Zakładzie

Ubezpieczeń Społecznych? 6. Na czym polega różnica pomiędzy koncesją a zezwoleniem?



Planujesz założyć indywidualną działalność gospodarczą osób fizycznych – firmę świadczącą usługi teleinformatyczne, w związku z tym musisz rozpocząć procedurę rejestracji działalności gospodarczej. Określ etapy rejestracji i scharakteryzuj procedurę postępowania przy zakładaniu indywidualnej działalności gospodarczej osób fizycznych.


1) zapoznać się z treścią zadania, 2) dobrać partnerów do pracy w grupie, 3) określić etapy rejestracji działalności gospodarczej, 4) scharakteryzować poszczególne etapy zakładania działalności gospodarczej, 5) wpisać wszystkie pomysły na kartce (burza mózgów – nie krytykując żadnego



Wyposażenie stanowiska pracy: − duże arkusze papieru, − pisaki, − tablica flip-chart. Ćwiczenie 2 Otrzymasz dokumenty niezbędne do rejestracji indywidualnej działalności gospodarczej osób fizycznych w Urzędzie Gminy, Urzędzie Statystycznym i Urzędzie Skarbowym. Wypełnij zgłoszenia zgodnie z obowiązującą procedurą.


1) zapoznać się z treścią zadania (tekst przewodni do wykonania zadania), 2) zapoznać się z procedurą rejestracji indywidualnej działalności gospodarczej, 3) wypełnić zgłoszenie do Ewidencji Działalności Gospodarczej, 4) wypełnić wniosek RG–1, 5) wypełnić formularz NIP–1, 6) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy: − instrukcja do wykonania ćwiczenia (tekst przewodni do wykonania zadania), − dokumenty i formularze niezbędne do uruchomienia działalności gospodarczej, − pisaki, − kartki papieru.


4.5.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić rodzaje instytucji i urzędów związanych z uruchomieniem działalności gospodarczej?

2) opisać procedurę postępowania przy uruchamianiu działalności gospodarczej osób fizycznych?

3) rozróżnić dokumenty i formularze zgłoszeniowe? 4) wypełnić dokumenty i formularze związane z uruchamianiem działalności

gospodarczej?


4.6. Formy opodatkowania przedsiębiorstw 4.6.1. Materiał nauczania

Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą lub uzyskujące przychody z najmu mają prawo do wyboru formy opodatkowania spośród kilku możliwych. Osoby prowadzące działy specjalne mogą wybrać spośród trzech możliwych form opodatkowania. Inne osoby fizyczne, oraz osoby prawne i jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej rozliczają się wyłącznie według zasad ogólnych podatku dochodowego od osób fizycznych albo podatku dochodowego od osób prawnych – stosownie do swojego statusu. Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą mogą wybierać spośród następujących form opodatkowania: − zasady ogólne, − podatek liniowy, − ryczałt ewidencjonowany, − karta podatkowa.

Wybór formy opodatkowania nie jest jednak nieograniczony: − zasady ogólne są dostępne dla każdego podatnika, − podatek liniowy nie jest dostępny dla podatników świadczących usługi na rzecz byłych

pracodawców takie, jakie świadczyli na ich rzecz w ramach stosunku pracy w tym albo w poprzednim roku podatkowym (art. 9a ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych),

− ryczałt ewidencjonowany jest dostępny dla wszystkich podatników z nielicznymi wyjątkami, dotyczącymi określonego przedmiotu działalności, niektórych podatników akcyzy, świadczących niektóre usługi na rzecz byłego pracodawcy, czy też działalności przekazywanej pomiędzy małżonkami (art. 6 ust. 4 i 6, art.8 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne),

− karta podatkowa dostępna jest wyłącznie dla podatników wykonujących określone zawody (szczegóły w art. 23, załączniki nr 1, 2, 3, 4 ustawy o zryczałtowanych podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne). Zasady ustalania dochodu w zasadach ogólnych i w podatku liniowym są takie same.

W podatku liniowym w zamian za liniową stawkę podatku 19% podatnicy nie mają prawa do dokonywania niemal żadnych odliczeń od dochodu i podatku związanych z działalnością gospodarczą. W ryczałcie ewidencjonowanym podatek naliczany jest od przychodu (bez uwzględniania kosztów), a w karcie podatkowej – od wielkości miejscowości, przedmiotu działalności i ilości osób zatrudnionych.. Poza tym opłacalność wyboru formy opodatkowania to nie tylko najniższe podatki, ale najniższe koszty prowadzenia działalności w ogóle. Przy niewielkim rozmiarze działalności koszty związane z biurem rachunkowym mogą całkowicie zniweczyć oszczędności związane z wyborem zasad ogólnych czy ryczałtu jako zasad opodatkowania. Jednak każdy podatnik wraca do zasadniczego pytania: która forma opodatkowania wiąże się z najniższymi obciążeniami podatkowymi? Aby odpowiedzieć na tak postawione pytanie niezbędna jest podstawowa wiedza o prowadzonej czy planowanej działalności gospodarczej: − wysokość przychodu, − wysokość kosztów jego uzyskania, − rozmiar prowadzonej działalności (do karty podatkowej).

W oparciu o te dane należy ustalić wysokość podatku należnego w każdym wariancie.


Zasady ogólne są podstawową formą opodatkowania przychodów z działalności gospodarczej. Występują w sytuacji, gdy podatnik dokonał wyboru zasad ogólnych, albo gdy rozpoczynając działalność nie dokonał wyboru w ogóle. Płacąc podatek na zasadach ogólnych podatnik oblicza: − przychody wg zasad określonych w art. 14 ustawy o podatku dochodowym od osób

fizycznych (tam sprawdza się, co jest przychodem i kiedy ten przychód występuje – obowiązek podatkowy),

− koszty uzyskania przychodu wg zasad określonych w art. 22 i 23 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (w tym amortyzacja, diety właściciela, warto pamiętać, że w art. 23 znajduje się spis wydatków nie stanowiących kosztów uzyskania przychodu). Przy zasadach ogólnych podatnik płaci co miesiąc podatek od dochodu (przychód minus

koszty) obliczonego narastająco od początku roku, wg wzoru: przychód – koszty = dochód (od początku roku) dochód – odliczenia (np. składki ZUS) = podstawa opodatkowania podstawa opodatkowania – zaokrąglić do pełnego złotego = podatek wg skali podatkowej.

Jeżeli podatnik złoży korektę zeznania powodującą zmianę wysokości podstawy obliczenia miesięcznych zaliczek wpłacanych w uproszczonej formie, kwota tych zaliczek ulega zwiększeniu lub zmniejszeniu, odpowiednio do zmiany wysokości podstawy ich obliczenia – jeżeli zeznanie korygujące zostało złożone w urzędzie skarbowym do końca roku poprzedzającego rok, w którym zaliczki są płacone w uproszczonej formie, ulega zwiększeniu lub zmniejszeniu począwszy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym została złożona korekta, odpowiednio do zmiany wysokości podstawy ich obliczenia – jeżeli zeznanie korygujące zostało złożone w roku, w którym zaliczki są płacone w uproszczonej formie, nie zmienia się – jeżeli zeznanie korygujące zostało złożone w terminie późniejszym niż wymieniony wyżej.

Podatnicy rozpoczynający działalność gospodarczą, a także podatnicy kontynuujący działalność gospodarczą będący małymi podatnikami mają prawo do wyboru kwartalnej metody rozliczania zaliczek na podatek dochodowy. Dotyczy to zarówno podatników rozliczających się na zasadach ogólnych, jak i podatników podatku liniowego. Oświadczenie o wyborze kwartalnej metody wpłacania zaliczek należy złożyć: − do dnia 20 lutego roku podatkowego (mali podatnicy kontynuujący działalność), − w terminie do dnia poprzedzającego dzień rozpoczęcia tej działalności, nie później

jednak niż w dniu uzyskania pierwszego przychodu – liczy się data powstania obowiązku podatkowego. Podatnicy wpłacają zaliczki za poszczególne kwartały:

− do 20 kwietnia – za I kwartał, − do 20 lipca – za II kwartał, − do 20 października – za III kwartał, − do 20 grudnia – za IV kwartał (taka sama zaliczka, jak za III kwartał), − do 30 kwietnia roku następnego – rozliczenie roczne nadpłaty czy dopłaty.

Często poruszanym tematem, przez osoby prowadzące działalność gospodarczą jest zagadnienie liniowej stawki podatku. Chodzi tu o nowelę ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z 23.10.2003 r. Wedle tych przepisów osoby prowadzące działalność gospodarczą – jako przedsiębiorcy – mają możliwość od 2004 r. rozliczać swoje dochody liniową stawką podatku, ustaloną w wysokości podatku dla osób prawnych czyli 19%. Rozważając ogólnie opodatkowanie stawką liniową należy wziąć pod uwagę kilka czynników, które świadczą o tym czy warto w taki sposób rozliczać się z fiskusem.


Pierwszym czynnikiem jest wysokość realnie osiąganych dochodów z działalności gospodarczej. Jeżeli te dochody nie przekraczają miesięcznie ok. 3800 zł. nie warto zastanawiać się nad zmianą formy opodatkowania, gdyż z czysto ekonomicznego punktu widzenia jest to nie opłacalne. Do ustalenia opłacalności wyboru formy opodatkowania niezbędna jest szczegółowa znajomość wskaźników ekonomicznych związanych z funkcjonowaniem firmy, ale oprócz przychodów i kosztów jego uzyskania, w życiu przedsiębiorcy występują takie problemy, jak: biuro rachunkowe, VAT, akcyza, cła, odliczenia, refundacje, dotacje i inne uwarunkowania lokalne. Jeżeli rozpoczynamy działalność gospodarczą, wówczas oświadczenie o wyborze formy opodatkowania trzeba złożyć przed rozpoczęciem działalności gospodarczej (nie później niż przed uzyskaniem pierwszego przychodu z działalności). Jeżeli takiego oświadczenia nie złożymy, wówczas zastosowanie znajdą zasady ogólne. Jeżeli kontynuujemy działalność gospodarczą, wówczas możemy zmienić zasady opodatkowania ze skutkiem od nowego roku podatkowego poprzez złożenie oświadczenia o wyborze formy opodatkowania do 20 stycznia tego nowego roku podatkowego. Jeżeli takiego oświadczenia nie złożymy, wówczas zastosowanie znajdą zasady stosowane w poprzednim roku podatkowym (automatyczna kontynuacja).

Podatek od towarów i usług (potocznie zwany podatkiem VAT) reguluje ustawa

z dn. 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, która zastąpiła ustawę z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowym. Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają: − odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, − eksport towarów, − import towarów, − wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju, − wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.

Zgodnie z nową ustawą podatnikiem VAT są: − osoby prawne, − jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej (np. spółki cywilne, jawne), − osoby fizyczne wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel

lub rezultat takiej działalności, oraz dokonujące wewnątrz wspólnotowej dostawy nowych środków transportu. Podatnikami są również osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości

prawnej oraz osoby fizyczne: − na których ciąży obowiązek uiszczenia cła i uprawnione do korzystania z procedury

celnej obejmującej uszlachetnianie czynne, odprawę czasową, przetwarzanie pod kontrolą celną,

− dokonujące wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, − będące usługobiorcami usług lub nabywcami towarów od podmiotów nie posiadających

siedziby lub miejsca stałego zamieszkania (prowadzenia działalności) na terytorium kraju, jeśli podatek nie został rozliczony przez usługodawcę lub dokonującego dostawy na terytorium kraju.

Nie są podatnikami VAT osoby uzyskujące przychody:

− z umowy o pracę, − z umowy zlecenia, agencyjnej, o dzieło, zawartej z własnym pracodawcą, − przychody z tytułu osobistego wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia lub

umowy o dzieło na rzecz podmiotów prowadzących działalność gospodarczą lub właściciela nieruchomości, przychody z działalności artystycznej, literackiej,


publicystycznej, duchownych, arbitrów, członków zarządów i rad nadzorczych, z kontraktu menedżerskiego – pod pewnymi warunkami (umowa zawiera warunki wykonania umowy, określa wynagrodzenie oraz odpowiedzialność zatrudniającego wobec osób trzecich za wykonanie umowy przez zatrudnionego),

− z tytułu świadczenia usług w charakterze twórców i artystów wykonawców w rozumieniu przepisów o prawie autorskim i prawach pokrewnych, wynagradzanych w formie honorariów za przekazanie lub udzielenie licencji do praw autorskich lub praw artystycznego wykonania albo ich wykonanie, w tym również wynagradzanych za pośrednictwem organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi, niezależnie od tego, czy będzie to umowa o dzieło, czy też umowa zbycia praw autorskich (umowa powinna zawierać warunki wykonania umowy, określa wynagrodzenie oraz odpowiedzialność zatrudniającego wobec osób trzecich za wykonanie umowy przez zatrudnionego).

Podstawą opodatkowania jest obrót, tj. kwota należna z tytułu sprzedaży pomniejszona

o kwotę należnego podatku. Stawki podatku (ustawa nie przewiduje zmian w wysokości stawek podatku od towarów i usług) wynoszą: − 22% – stawka podstawowa stanowi wyraz powszechności podatku i ma zastosowanie przy

opodatkowaniu większości towarów i usług, − 7% – stawka obniżona dotyczy towarów i usług wymienionych w załączniku nr 3 do

ustawy, − 3% – stawka obniżona stosowana do towarów i usług wymienionych w załączniku nr 6

do ustawy w odniesieniu do których Polska uzyskała okres przejściowy, tj. 30 kwietnia 2008 roku,

− 0% – stosowana w eksporcie towarów, wewnątrzwspólnotowej dostawie towarów.

Podatek VAT jest podatkiem charakterystycznym z tego względu, że jest równocześnie podatkiem należnym i naliczonym. Kwota zobowiązania podatkowego do zapłacenia w Urzędzie Skarbowym jest to różnica między podatkiem należnym, a podatkiem naliczonym za dany miesiąc. Podatnicy obowiązani są bez wezwania przez Urząd Skarbowy do obliczania i wpłacania podatku za okresy miesięczne na rachunek właściwego Urzędu Skarbowego do 25 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy oraz składania w tymże terminie deklaracji podatkowych dla podatku od towarów i usług (VAT–7) z wyjątkiem rolników ryczałtowych oraz tzw. małych podatników korzystających z rozliczeń metodą kasową, którzy rozliczają się kwartalnie.

Przed wykonaniem pierwszej czynności sprzedaży, podatnik winien złożyć w Urzędzie Skarbowym zgłoszenie rejestracyjne VAT – R. Podatnik, który jest zwolniony z VAT podmiotowo (z uwagi na niską wartość sprzedaży) lub wykonuje czynności wyłącznie zwolnione, może (ale nie musi) zarejestrować się do VAT. Osoba fizyczna dokonuje rejestracji zawsze na nazwisko i podaje adres zamieszkania, podmiot nie będący osobą fizyczną rejestruje się zgodnie z nazwą i siedzibą prowadzenia działalności. Właściwym do zarejestrowania jest Urząd Skarbowy zgodny z miejscem prowadzenia działalności, a jeśli działalność jest prowadzona na terenie kilku Urzędów Skarbowych, to rejestracji dokonuje się w Urzędzie Skarbowym właściwym ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę. Urząd skarbowy potwierdza rejestrację podatnika. Od dnia złożenia deklaracji VAT–R podatnik ma prawo odliczać VAT naliczony z otrzymywanych przez niego faktur zakupu. Podatnik zarejestrowany winien podawać na fakturach i ofertach właściwy NIP. W przypadku, gdy numer ten nie został jeszcze nadany, na dokumentach umieszcza się inny nr identyfikacyjny (PESEL, REGON), a po otrzymaniu potwierdzenia VAT–5 – winien on zostać uzupełniony.


Wszystkie zmiany danych, a także zaprzestanie działalności podatnik winien zgłosić do Urzędu Skarbowego w terminie 7 dni.

Zgodnie z ogólną zasadą obowiązek podatkowy w podatku VAT powstaje: − z chwilą wydania towaru / wykonania usługi, − jeżeli jednak czynność powinna zostać potwierdzona fakturą (w tym dostawa towaru czy

świadczenie usługi na rzecz podatnika VAT czy podatnika VAT z UE, czy na rzecz osoby nie będącej podatnikiem, która zgłosiła żądanie wystawienia faktury), to obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury. Faktury nie można wystawić – poza wyraźnie wskazanymi w przepisach wyjątkami – przed wydaniem towaru czy zakończeniem usługi, gdyż faktura dokumentuje towary wydane i usługi wykonane,

− jeżeli jednak fakturę wystawiono po 7 dniu od wydania towaru / wykonania usługi, wówczas obowiązek podatkowy powstaje w 7 dniu od daty wydania towaru / wykonania usługi.

Mały podatnik to szczególna kategoria podatników VAT, charakteryzująca się

stosunkowo niewielkimi obrotami rocznymi. Mały podatnik posiada dodatkowe uprawnienia, jedną z nich jest możliwość wyboru kasowej metody rozliczania VAT. Metodę tę można w dużym uproszczeniu opisać następująco: odprowadzam, kiedy kontrahent mi zapłaci, a odliczam – gdy sam zapłacę kontrahentowi. Warto dodać, że metoda kasowa oznacza wyłącznie kwartalne rozliczenia – deklaracją VAT–7K, a podatnik zobowiązany jest do wystawiania faktury VAT MP. Mały podatnik nie musi korzystać z kasowej metody rozliczania VAT, ma jednak taką możliwość. Podatnicy podatku VAT są obowiązani wystawić fakturę stwierdzającą w szczególności dokonanie sprzedaży. Fakturę obowiązani są również wystawić podatnicy zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni lub zwolnieni, dokonujący czynności, dla których miejscem opodatkowania jest terytorium państwa innego niż Polska i dla tych czynności podatnicy ci nie są zidentyfikowani dla podatku od wartości dodanej (UE) lub podatku o podobnym charakterze (poza UE). Faktury należy wystawiać w dwóch egzemplarzach (oryginał i kopia). Nie przechowywanie faktur lub rachunków (wystawionych przez siebie oraz stanowiących dowodu zakupu towarów) zagrożone jest karą grzywny. Faktura (standardowa) stwierdzająca dokonanie sprzedaży powinna zawierać co najmniej: − oznaczenie „FAKTURA VAT”, − imiona i nazwiska lub nazwy bądź nazwy skrócone sprzedawcy i nabywcy oraz ich

adresy, − NIP sprzedawcy i nabywcy, − dzień, miesiąc i rok albo miesiąc i rok dokonania sprzedaży oraz datę wystawienia

i numer kolejny faktury; podatnik może podać na fakturze miesiąc i rok dokonania sprzedaży w przypadku sprzedaży o charakterze ciągłym (o takiej możliwości decyduje umowa zawarta pomiędzy stronami),

− nazwę towaru lub usługi, − jednostkę miary i ilość sprzedanych towarów lub rodzaj wykonanych usług, − cenę jednostkową towaru lub usługi bez kwoty podatku (cenę jednostkową netto), − wartość towarów lub wykonanych usług, których dotyczy sprzedaż, bez kwoty podatku

(wartość sprzedaży netto), − stawki podatku,


− sumę wartości sprzedaży netto towarów lub wykonanych usług z podziałem na poszczególne stawki podatku i zwolnionych od podatku oraz niepodlegających opodatkowaniu,

− kwotę podatku od sumy wartości sprzedaży netto towarów (usług), z podziałem na kwoty dotyczące poszczególnych stawek podatku,

− wartość sprzedaży towarów lub wykonanych usług wraz z kwotą podatku (wartość sprzedaży brutto), z podziałem na kwoty dotyczące poszczególnych stawek podatku lub zwolnionych od podatku, lub niepodlegających opodatkowaniu,

− kwotę należności ogółem wraz z należnym podatkiem, wyrażoną cyframi i słownie. W sytuacji, gdy w treści faktury zaistniała pomyłka, nie ma znaczenia, czy to sprzedawca

wystawi fakturę korygującą, czy też nabywca wystawi notę korygującą. Sposób korygowania faktury w zależności od sytuacji pokazano na rysunku poniżej.

Rys. 3. Sposób korygowania faktury w zależności od powstałego błędu Jeżeli źle wystawiona faktura została wcześniej ujęta w ewidencji VAT, należy zapis

wystornować (skorygować), poprzez wykreślenie czy ujęcie noty księgowej korygującej wcześniejszy zapis. Jeżeli z jakichś powodów faktura została ujęta w deklaracji VAT, wówczas należy dokonać korekty deklaracji VAT, przesyłając do urzędu stosowne wyjaśnienie.

Prowadzący działalność gospodarczą nie posiadający statusu podatnika VAT czynnego (w tym podatnicy VAT zwolnieni podmiotowo) dokumentują sprzedaż przy pomocy rachunków. Rachunki wystawiają również podatnicy VAT w stosunku do czynności nie opodatkowanych podatkiem VAT. Rachunek potwierdzający dokonanie sprzedaży lub wykonanie usługi zawiera co najmniej: − imiona i nazwiska (nazwę albo firmę) oraz adresy sprzedawcy i kupującego bądź

wykonawcy i odbiorcy usługi, − datę wystawienia i numer kolejny rachunku, − odpowiednio wyraz „ORYGINAŁ” albo „KOPIA”, − określenie rodzaju i ilości towarów lub wykonanych usług oraz ich ceny jednostkowe,

Korygowanie treści faktury

Przez wystawcę faktury Przez nabywcę towaru lub usługi

udzielanie rabatu

zwrot towaru

zwrot zaliczki

podwyższenie ceny

pomyłka w treści

pomyłka w treści

dane dotyczące sprzedawcy dane dotyczące nabywcy

data wystawienia/sprzedaży nazwa towaru/usługi


− ogólną sumę należności wyrażoną liczbowo i słownie, − czytelny podpis wystawcy rachunku oraz odcisk pieczęci wystawcy rachunku, jeżeli się

nią posługuje. W odróżnieniu zatem od faktury w rachunku wymagany jest podpis wystawcy. Podatnicy

wystawiający rachunki mają obowiązek numerować je kolejno, tzn. mogą prowadzić więcej numeracji równolegle w tym samym czasie (np. dla każdego sklepu odrębnie), ale każda z tych numeracji powinna być kolejna. Prowadzący działalność gospodarczą nie posiadający statusu podatnika VAT czynnego obowiązany jest do wystawienia rachunku wyłącznie na żądanie kupującego: − w terminie 7 dni od dnia wykonania usługi lub wydania towaru, jeżeli żądanie zgłoszono

przed wykonaniem usługi albo przed wydaniem towaru, − w terminie − 7 dni od daty zgłoszenia żądania, jeżeli zgłoszono je po wykonaniu usługi albo po

wydaniu towaru. Wydanie osobie fizycznej dokonującej zakupu towaru konsumpcyjnego: paragonu

(czy innego potwierdzenia zakupu), faktury VAT, rachunku odbywa się wyłącznie na wniosek/żądanie kupującego. W przypadku podatników posiadających kasy fiskalne, wydruk oraz wydanie kupującemu paragonu z kasy fiskalnej jest obowiązkowe. Jeżeli kupującym nie jest konsument podatnik VAT obowiązany jest wydać fakturę VAT, jeżeli nabywcą jest podatnik VAT, w przeciwnym wypadku obowiązany jest wydać paragon z kasy fiskalnej. Osoba nie będąca podatnikiem VAT wydaje paragon czy rachunek wyłącznie na żądanie kupującego, bez względu na to, czy jest on podatnikiem VAT, czy też nie.

Podatnicy prowadzący księgę przychodów i rozchodów wystawiają na koniec dnia dowód wewnętrzny, w którym w jednej kwocie wykazana jest wartość przychodów nieudokumentowanych za dany dzień, jeżeli nie prowadzą ewidencji sprzedaży, albo prowadzą ewidencję sprzedaży, jeżeli nie posiadają kasy fiskalnej, albo ewidencjonują taką sprzedaż na kasie fiskalnej.

Ewidencja sprzedaży to odpowiednia ewidencja (druk akcydensowy), zwykły zeszyt, czy zszyte ze sobą kartki papieru. Powinna zawierać numer wpisu, datę uzyskania przychodu nieudokumentowanego, kwotę tego przychodu.

Podatnicy zryczałtowanego podatku dochodowego (ryczałtowcy) wystawiają na koniec dnia dowód wewnętrzny, w którym w jednej kwocie wykazują wartość tych przychodów za ten dzień z podziałem na przychody objęte poszczególnymi stawkami ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.

Podatnicy VAT ujmują kwoty sprzedaży nieudokumentowanej bezpośrednio w ewidencji VAT. W praktyce zdarza się, że ujęciu w ewidencji podlegają dowody wystawione dla celów podatku dochodowego. Podatnicy ci mogą być również zobowiązani do posiadania kas fiskalnych i prowadzenia ewidencji sprzedaży przy ich zastosowaniu. 4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie znasz formy opodatkowania przedsiębiorstw? 2. Jakie przepisy regulują podatek VAT? 3. Kto jest podatnikiem podatku od towarów i usług? 4. Co jest przedmiotem opodatkowania podatkiem VAT? 5. Od kiedy powstaje obowiązek podatkowy? 6. Co jest podstawą opodatkowania podatkiem VAT? 7. Jakie są stawki podatku VAT? 8. Jakie są obowiązki podatnika VAT? 9. Co powinna zawierać faktura stwierdzająca dokonanie sprzedaży?



Przedsiębiorstwo „TELE-INFO” świadczące usługi w zakresie montażu sieci komputerowych z siedzibą w Łodzi przy ul. Pomorskiej 2 NIP 833–244–08–02, REGON 987654321 w miesiącu styczniu br. zgromadziło dokumenty wymienione w tabeli. Zarejestruj faktury i sporządź deklarację VAT za miesiąc wrzesień. Tabela do ćwiczenia 1

Podatek Lp. Wyszczególnienie Wartość netto Stawka Kwota Wartość brutto

1. faktura VAT 123/2007 z dnia 21.09.2007 r. za zakup: Router Mentor

72,95 22% 16,05 89,00

2. faktura VAT 124/2007 z dnia 21.09.2007 r. za zakup: karty sieciowej PCI

36,88 22% 8,11 44,99

3.

faktura VAT 125/2007 z dnia 25.09.2007 r. za sprzedaż karty sieciowej i routera

124,80 22% 35,20 160,00

4.

faktura VAT 126/2007 z dnia 20.09.2007 r. za energię elektryczną termin płatności 30.09.2007 r.

130,00 22% 28,60 158,60


1) zapoznać się z treścią ćwiczenia, 2) zarejestrować faktury własne przedsiębiorstwa „TELE–INFO”, 3) zarejestrować faktury obce przedsiębiorstwa „TELE–INFO”, 4) sporządzić deklarację VAT–7 za miesiąc wrzesień, 5) zaprezentować wykonanie ćwiczenia nauczycielowi.

Wyposażenie stanowiska pracy: − ewidencja nabycia towarów i usług VAT, − ewidencja sprzedaży towarów i usług VAT, − deklaracja VAT–7, − pisaki, − kartki papieru. Ćwiczenie 2

Wystaw fakturę VAT mając do dyspozycji dane: − sprzedawca: „Ola” Sp. z o.o., ul. Mała 2, 93–360 Łódź, NIP: 851–123–56–89 − nabywca: „Ala” Sp. z o.o., ul. Szeroka 3, 91–234 Łódź, NIP: 852–963–74–12, − data wystawienia faktury: 1 X 2007 r. − sposób zapłaty: gotówka, − sprzedany towar (ceny netto, VAT = 22%): komputer – 2000 zł, monitor – 800 zł,

klawiatura – 40 zł, mysz – 20 zł, słuchawki – 20 zł.



1) zapoznać się z treścią ćwiczenia, 2) upewnić się, czy podane są wszystkie informacje, niezbędne do wystawienia faktury, 3) wystawić fakturę VAT (oryginał i kopię), 4) zaznaczyć, która faktura powinna trafić do sprzedawcy, a która do nabywcy, 5) w razie wystąpienia błędów wystawić fakturę korygującą, 6) zaprezentować wykonane ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy: − faktura VAT, − faktura VAT korygująca, − pisaki, − kartki papieru. 4.6.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) podać przepisy regulujące podatek od towarów i usług? 2) wyjaśnić obowiązki podatników podatku od towarów i usług? 3) wymienić stawki podatku VAT? 4) wystawić fakturę sprzedaży? 5) wystawić fakturę korygującą?


4.7. Analiza kosztów własnych w działalności gospodarczej 4.7.1. Materiał nauczania

Działalność każdego przedsiębiorstwa jest związana z ponoszeniem kosztów. Dzieje się tak dlatego, że nie ma działań bez kosztów. Przedsiębiorstwo, aby mogło wyprodukować wyrób i osiągnąć przychody ze sprzedaży, musi najpierw ponieść koszty. Koszty różnią się od przychodów m.in. tym, że powstają wewnątrz przedsiębiorstwa, natomiast przychody przedsiębiorstwo osiąga na zewnątrz, czyli na rynku. Koszty są więc kategorią wewnętrzną, co ma bardzo ważne znaczenie dla analizy kosztów i racjonalnego ich kształtowania.

Koszty są często definiowane jako pieniężny wyraz nakładów ponoszonych w związku z działalnością gospodarczą. Obejmują swym zakresem zarówno nakłady pracy żywej (wynagrodzenia za pracę wraz z narzutami), jak i nakłady pracy uprzedmiotowionej (zużycie materiałów i surowców oraz maszyn i budynków). W kosztach są również ujęte usługi transportowe, remontowe, budowlane itp. Koszty można więc określić jako wyrażone w pieniądzu celowe zużycie środków trwałych, materiałów, paliwa, energii, usług, czasu pracy pracowników oraz niektóre wydatki nie odzwierciedlające zużycia czynników produkcji, poniesione w związku z normalną działalnością przedsiębiorstwa w pewnym okresie, których rezultatem są użyteczne produkty i (lub) usługi.

Koszty własne są powszechnie uznawane za jeden z najważniejszych syntetycznych wskaźników charakteryzujących gospodarność przedsiębiorstwa. W kosztach własnych przedsiębiorstwa znajduje się bowiem odzwierciedlenie trafności decyzji strategicznych naczelnego kierownictwa, racjonalna alokacja zasobów oraz oszczędne, bieżące wykorzystanie wszystkich posiadanych czynników produkcji. Każde więc przedsiębiorstwo stale śledzi kształtowanie się swoich kosztów. Same jednak informacje o ogólnych rozmiarach kosztów mają małą wartość poznawczą i są niewystarczające do sprawnego zarządzania przedsiębiorstwem. Stąd koszty własne są zawsze poddawane wnikliwej analizie.

Podstawowym celem analizy kosztów własnych jest ocena wielkości i struktury po-niesionych kosztów rozpatrywanego okresu na tle przyjętej podstawy porównania, ustalenie zmian poziomu kosztów i czynników kształtujących te zmiany oraz ukazanie możliwości zmniejszenia pracy żywej i uprzedmiotowionej poprzez zaproponowanie przedsięwzięć prowadzących do poprawy efektywności działalności przedsiębiorstwa. Z ogólnego celu analizy kosztów własnych wynika, że jest ona przeprowadzana głównie po to, aby ustalić faktyczny poziom kosztów własnych badanego okresu oraz ich zasadność wielkością i strukturą realizowanych zadań, a także zaproponować obszary, kierunki i przedsięwzięcia prowadzące do bezwzględnego lub względnego zmniejszenia kosztów.

Cele analizy kosztów możemy podzielić na cel bezpośredni i pośredni. Cel bezpośredni jest skierowany wprost na koszty, natomiast cel pośredni jest zorientowany na przedsięwzięcia prowadzące do ich obniżki.

Chociaż analizy kosztów własnych dokonuje się w przedsiębiorstwie wtedy, kiedy koszty zostały już poniesione w określonym czasie i na konkretny rodzaj działalności, należy stwierdzić, że wyniki tej analizy mają dla przedsiębiorstwa nie tylko wartość historyczną. Są one wykorzystywane przy podejmowaniu bieżących decyzji gospodarczych i systematycznym ich usprawnianiu. W coraz większym zakresie wyniki analizy kosztów są również przydatne przy rozpatrywaniu decyzji rozwojowych, kiedy należy dokonać oceny efektywności ekonomicznej przyszłych przedsięwzięć techniczno-ekonomicznych przedsiębiorstwa. Tak więc rezultaty analizy kosztów własnych są wykorzystywane w długim horyzoncie czasowym, wiążą one bowiem przeszłość przedsiębiorstwa z jego przyszłością.

Analiza kosztów nabiera szczególnego znaczenia wtedy, kiedy przedsiębiorstwo jest podmiotem w pełni samodzielnym i prowadzi swoją działalność na ryzyko i rachunek własny.


W takich warunkach racjonalizacja kosztów staje się podstawą istnienia i rozwoju przedsiębiorstwa. Na wzrost znaczenia analizy kosztów niewątpliwy wpływ mają również działania konkurencji oraz komplikowanie się zewnętrznych warunków funkcjonowania przedsiębiorstwa. Czynniki zewnętrzne wymuszają potrzebę ciągłej racjonalizacji kosztów przedsiębiorstwa. Z celów analizy kosztów wynikają bardziej konkretne zadania analizy, które w syntetycznym ujęciu można sprowadzić do: − poznania wielkości, dynamiki i struktury kosztów własnych całego przedsiębiorstwa,

jego części lub konkretnych rodzajów działań w rozpatrywanym okresie, − ustalenia odchyleń kosztów faktycznych w stosunku do przyjętej podstawy porównania, − rozpoznania głównych czynników determinujących wielkość i strukturę kosztów

określania siły i kierunku ich oddziaływania na koszty, − wykrywania niedociągnięć w działalności przedsiębiorstwa oraz wskazania kierunków

i ewentualnych przedsięwzięć prowadzących do obniżki kosztów, − dostarczania danych do planowania i kształtowania kosztów w okresach przyszłych.

Zakres analizy kosztów wynika z celów i zadań tej analizy. W związku z tym

w poszczególnych przedsiębiorstwach analiza kosztów może mieć zróżnicowany zakres przedmiotowy Niezależnie od tego, zakres analizy kosztów można usystematyzować według określonych kryteriów. Można zatem wyróżnić: − analizę całkowitych kosztów przedsiębiorstwa, − analizę kosztów jednostkowych.

Zakresem analizy całkowitych kosztów powinny być objęte: − koszty podstawowej działalności operacyjnej, − koszty pozostałej działalności operacyjnej, − koszty finansowe.

W przedsiębiorstwach zajmujących się sprzedażą towarów, oprócz kosztów działalności handlowej, najważniejszym kosztem jest wartość sprzedanych towarów w cenie nabycia. Koszty te mają istotny wpływ na wynik finansowy i dlatego nie mogą być pominięte w analizie.

Analiza kosztów całkowitych powinna być przeprowadzona w takich przekrojach w jakich są one ujmowane w ewidencji i sprawozdawczości. Ułatwia to zapewnienie porównywalności kosztów i umożliwia analizę ich tendencji rozwojowych.

O wielkości i strukturze kosztów całkowitych decydują koszty jednostkowe. Wysokość kosztów jednostkowych jest także wyrazem efektywności działalności przedsiębiorstwa. Dlatego nie jest obojętne, jakie koszty ponosi przedsiębiorstwo na wytworzenie konkretnego wyrobu.

Analizą kosztów jednostkowych powinny być objęte wszystkie wyroby, a gdy to jest niemożliwe, zakresem analizy powinny być objęte najważniejsze wyroby. Analiza kosztów przedsiębiorstwa rozpoczyna się zwykle od ogólnej ich oceny w sumach globalnych. Ponieważ całkowite koszty przedsiębiorstwa obejmują wiele różnych składników, przeto dla celów analizy muszą być najpierw zgrupowane według określonych kryteriów. Podstawowym kryterium podziału całkowitych kosztów przedsiębiorstwa jest ich rodzaj, a zgrupowane według tego kryterium koszty tworzą układ rodzajowy kosztów.

Układ rodzajowy kosztów obejmuje jednorodne składniki kosztów, będące z punktu widzenia przedsiębiorstwa prostymi elementami procesu pracy, takimi jak amortyzacja, zużycie materiałów i energii, wynagrodzenia. Do kosztów tych nie zalicza się zużycia energii, półfabrykatów i usług wytwarzanych we własnym zakresie w przedsiębiorstwie, ponieważ są to koszty złożone. Wszystkie zgrupowane w układzie rodzajowym koszty odnoszą się jedynie do podstawowej działalności operacyjnej. Układ ten nie obejmuje kosztów prostych


pozostałej działalności operacyjnej, działalności inwestycyjnej, finansowej, a także kosztów dotyczących funduszy specjalnych.

W racjonalnie rozwijającym się przedsiębiorstwie, tj. troszczącym się o postęp techniczny i organizacyjny, zmiany w strukturze kosztów rodzajowych powinny zmierzać do: − wzrostu udziału kosztów amortyzacji, − spadku udziału płac oraz odpowiedniego wzrostu udziału kosztów materiałowych, − wzrostu udziału kosztów energii i kosztów usług remontowych, jako wynik wzrostu

technicznego uzbrojenia pracy. Przedsiębiorstwa, które mają relatywnie wysokie wskaźniki udziału kosztów amortyzacji, energii, zużycia materiałów i odpowiednio niskie wskaźniki kosztów wynagrodzeń, można przypuszczać, że reprezentują wysoki poziom techniczny i organizacyjny. Jeśli proporcje te są odwrotne, oznacza to, że produkcja przedsiębiorstwa jest pracochłonna i na niskim poziomie technicznym.

W przedsiębiorstwach, które prowadzą zróżnicowaną działalność, zwłaszcza o charakterze produkcyjnym, grupowanie kosztów w układzie rodzajowym jest niewystarczające. W tych przedsiębiorstwach jest powszechnie stosowany układ kalkulacyjny kosztów.

Układ kalkulacyjny kosztów grupuje koszty nie według rodzaju zużytych czynników produkcji, lecz ze względu na jednostkę kalkulacyjną, którą może być wyrób gotowy, jego część lub wyodrębniona część procesu technologicznego. Zadaniem układu kalkulacyjnego kosztów jest takie zgrupowanie kosztów, aby można było ocenić wielkość i strukturę kosztów jednostkowych oraz całkowitych kosztów wytworzonej i sprzedanej produkcji. Układ kalkulacyjny kosztów służy więc do oceny opłacalności produkcji zarówno pojedynczego wyrobu, jak i całej produkcji.

Cechą charakterystyczną układu kalkulacyjnego kosztów jest podział kosztów na koszty bezpośrednie i koszty pośrednie. Podstawą tego podziału jest związek kosztów z produkcją oraz sposób, w jaki są one odnoszone na jednostkę kalkulacyjną.

Kosztami bezpośrednimi nazywa się te koszty, które można na podstawie dokumentacji źródłowej, bez żadnego dodatkowego przeliczania, odnieść wprost do jednostki kalkulacyjnej. Do kosztów bezpośrednich zalicza się materiały bezpośrednie wraz z kosztami zakupu, wynagrodzenia bezpośrednie oraz inne koszty bezpośrednie.

Koszty pośrednie są kosztami, których nie można na podstawie dokumentów źródłowych odnieść wprost do określonej jednostki kalkulacyjnej w momencie ich powstawania lub takie ich odniesienie byłoby nieopłacalne, często ze względu na małą sumę tych kosztów przypadającą na jednostkę kalkulacyjną. Z tego względu koszty pośrednie rozlicza się na poszczególne jednostki kalkulacyjne po pewnym okresie za pomocą różnych kluczy podziałowych. Klucze podziałowe mają najczęściej formę narzutu procentowego kosztów pośrednich w stosunku do całości lub wybranego składnika kosztów bezpośrednich. Do kosz-tów pośrednich zalicza się koszty wydziałowe, koszty ogólnozakładowe i koszty sprzedaży.

Koszty ogólne są związane z organizacją, kierowaniem i obsługą przedsiębiorstwa jako całości. Mają one najczęściej charakter kosztów względnie stałych w określonych przedziałach wielkości produkcji oraz w ustalonych odcinkach czasu. W obrębie kosztów ogólnych, ujętych w kalkulacyjnym rachunku zysków i strat, wyróżnia się: − koszty ogólne zarządu, − koszty sprzedaży.

Na koszty ogólne zarządu składają się dwie zasadnicze ich grupy, a mianowicie:

− koszty ogólnoadministracyjne, − koszty ogólnogospodarcze.


W każdej z tych grup kosztów ogólnych zarządu wyodrębnia się odpowiednie składniki tych kosztów. Zmiany kosztów ogólnych zarządu charakteryzują niekorzystne tendencje rozwojowe.

Rozpatrując koszty ogólne zarządu w sumach globalnych, a także w obrębie poszczególnych ich składników, należy je także analizować w przekroju komórek organizacyjnych, takich jak obiekty ogólnego przeznaczenia, magazyny, laboratoria, biura konstrukcyjne. Koszty tych komórek należy następnie wiązać albo z nakładami na nie, albo z efektami pracy. Porównanie wysokości kosztów i rozmiarów usług wykonywanych przez te komórki pozwala na uzasadnienie ich zmian.

Koszty sprzedaży są tym rodzajem kosztów ogólnych, który powstaje w fazie poprodukcyjnej. Są one więc związane z czynnościami, jakie występują po wydaniu wyrobów gotowych z magazynu (załadunek towarów, przewóz), jak też z czynnościami ułatwiającymi sprzedaż (reklama, udział w targach, wystawach itp.). Do typowych składników kosztów sprzedaży należą: − wynagrodzenia wraz z narzutami na prace za– i wyładunkowe, − zużycie materiałów i opakowań, − koszty transportu i spedycji, − pozostałe koszty sprzedaży.

Wysokość kosztów sprzedaży w przedsiębiorstwie jest w głównej mierze uzależniona od rozmiarów i struktury sprzedaży, warunków organizacyjnych sprzedaży oraz form sprzedaży. Część kosztów sprzedaży kształtuje się zwykle proporcjonalnie do wielkości sprzedaży (np. zużycie opakowań). Niektóre elementy tych kosztów mogą mieć charakter kosztów degresywnych. W pewnych sytuacjach koszty sprzedaży przybierają postać kosztów progresywnych. Może to następować wtedy, kiedy wzrost rozmiarów sprzedaży powoduje konieczność istotnego zwiększenia terytorialnego zasięgu sprzedaży lub zdecydowanego zwiększenia kosztów reklamy.

Najważniejszymi składnikami kosztów sprzedaży są zazwyczaj koszty transportu i spedycji. Zależą one od ilościowych rozmiarów sprzedaży, przestrzennego zasięgu sprzedaży, rodzaju używanych środków transportowych i stopnia ich wykorzystania, a także od poziomu organizacji sprzedaży w przedsiębiorstwie. W niektórych przedsiębiorstwach istotnymi składnikami kosztów sprzedaży są koszty promocji i reklamy.

Koszty sprzedaży powinny być ujmowane nie tylko w sumach globalnych, lecz według poszczególnych pozycji analitycznych. Jeżeli rachunek kosztów pozwala na wyodrębnienie najważniejszych składników kosztów sprzedaży, to oprócz ustalenia wyżej zaproponowanego wskaźnika syntetycznego, należy także ocenić zmiany w strukturze kosztów sprzedaży. Takie analityczne podejście do oceny kosztów sprzedaży może być pomocne w wyjaśnieniu przyczyn zmian tych kosztów.

Koszty sprzedaży należałoby ujmować nie tylko w ramach poszczególnych składników, ale jeśli tylko pozwalają na to względy ewidencyjne, powinno sieje wiązać z pewnymi produktami lub rynkami. Jeżeli koszty sprzedaży powiążemy ze sprzedażą konkretnych wyrobów, wówczas można ustalić faktyczną rentowność ich sprzedaży. Podobne cele przyświecają wiązaniu kosztów sprzedaży z określonymi rynkami. Tylko taka wnikliwa analiza kosztów sprzedaży może wskazać na źródła i możliwości ich obniżki.

Koszty przedsiębiorstwa mogą dotyczyć całej produkcji oraz pojedynczego wyrobu. W pierwszym przypadku mamy do czynienia z kosztami całkowitymi, natomiast w drugim – z kosztami jednostkowymi.

Koszty jednostkowe należą do najważniejszych mierników sprawności działania przedsiębiorstwa. W ich wielkości i strukturze skupiają się jak w soczewce wszystkie przejawy racjonalnego gospodarowania w przedsiębiorstwie. Z tego względu analiza kosztów jednostkowych ma istotne znaczenie nie tylko dla działalności bieżącej, lecz także dla


perspektywicznego rozwoju przedsiębiorstwa. Znaczenie analizy jednostkowych kosztów własnych wynika również z tego, iż koszty jednostkowe łącznie z wielkością produkcji decydują o całkowitych kosztach własnych przedsiębiorstwa. Całkowite koszty własne są bowiem iloczynem kosztu jednostkowego i liczby wyprodukowanych wyrobów. Duże znaczenie kosztów jednostkowych sprawia, że powinny być one przedmiotem wszystkich form analizy finansowej, tj. analizy wykonania planu, analizy międzyokresowej i analizy międzyzakładowej (przestrzennej). Analiza jednostkowych kosztów własnych polega na: − porównaniu faktycznej wielkości kosztów jednostkowych i ich składników w badanym

okresie z wielkościami planowanymi na ten okres oraz z wielkościami osiągniętymi w poprzednich okresach,

− ocenie ich struktury w okresie badanym na tle struktury tego kosztu w planie i w okresach poprzednich,

− rozpoznaniu czynników zmian wielkości i struktury kosztów jednostkowych, − porównaniu wielkości i struktury jednostkowych kosztów własnych badanego

przedsiębiorstwa na tle kosztów jednostkowych innych przedsiębiorstw. Powyższy zakres problemowy analizy kosztów jednostkowych może objąć także inne

zagadnienia, stosownie do przyjętych celów analizy. Jeśli chodzi natomiast o zakres przedmiotowy analizy, to w przedsiębiorstwie wytwarzającym wąski asortyment wyrobów analizą kosztów jednostkowych powinny być objęte wszystkie produkowane wyroby. W razie szerokiego asortymentu wytwarzanych produktów o zbliżonym charakterze, analizę jednostkowych kosztów własnych można ograniczyć do tych produktów, których udział w całości produkcji przedsiębiorstwa jest największy lub których koszty jednostkowe charakteryzowały duże zmiany. Należy zaznaczyć, że im większy udział wyrobów jest objęty badaniem kosztów jednostkowych, tym pełniejsza może być ocena pracy przedsiębiorstwa. Suma najniższych składników jednostkowych kosztów własnych poszczególnych przedsiębiorstw tworzy umowny koszt jednostkowy. Wskazuje on możliwą do osiągnięcia wysokość kosztu jednostkowego oraz uwidacznia w odniesieniu do każdego z rozpatrywanych przedsiębiorstw jego mocne i słabe strony.

Analiza kosztów to istotny fragment analizy ekonomiczno-finansowej. Powinna ona zaspokajać potrzeby rożnych komórek organizacyjnych i szczebli zarządzania przedsiębiorstwem. Właściwie opracowane wyniki przeprowadzonej analizy kosztów powinny służyć nie tylko kierownictwu przedsiębiorstwa, które na tej podstawie podejmuje decyzje co do bieżącej i przyszłej działalności gospodarczej. Wyniki te powinny być także udostępnione niższym szczeblom zarządzania, a zwłaszcza pracownikom reprezentującym niższy lub średni dozór techniczny, dzięki czemu pracownicy ci mogą na bieżąco oddziaływać na proces kształtowania się kosztów własnych. Z wyników przeprowadzonej analizy kosztów własnych powinna również korzystać rada nadzorcza lub/i członkowie samorządu pracowniczego w toku ustalania i realizacji zadań planowych. 4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co oznacza termin koszt? 2. Jakimi cechami charakteryzuje się koszt? 3. Jaka jest różnica między kosztem, nakładem, wydatkiem oraz stratą nadzwyczajną? 4. Co oznacza termin przychód? 5. Jaka jest różnica między przychodem, wpływem oraz zyskiem nadzwyczajnym?



Jesteś właścicielem przedsiębiorstwa teleinformatycznego, wskaż po dwa przykłady związane z prowadzoną działalnością gospodarczą: kosztów, wydatków, nakładów, strat nadzwyczajnych, przychodów, wpływów, zysków nadzwyczajnych.


1) zapoznać się z treścią zadania, 2) dobrać partnerów do pracy w grupie, 3) zastanowić się, co może być źródłem: kosztów, wydatków, nakładów, strat

nadzwyczajnych, przychodów, wpływów oraz zysków nadzwyczajnych twojego przedsiębiorstwa,

4) wpisać wszystkie pomysły na kartce (burza mózgów – nie krytykując żadnego z pomysłów Twoich koleżanek/kolegów),

5) uporządkować zapisane pomysły: zapisać przy każdym pojęciu wskazanym w treści ćwiczenia po dwa wybrane przykłady związane z działalnością gospodarczą firmy teleinformatycznej,

6) wskazać cechy charakterystyczne dla danego pojęcia, 7) zaprezentować efekty pracy na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − duże arkusze papieru, − pisaki, − tablica flip-chart. Ćwiczenie 2

Określ w kolumnie „odpowiedź”, czy dana „informacja” wyraża: przychód, wpływ, czy zysk nadzwyczajny. Istnieje możliwość wskazania jednocześnie dwóch odpowiedzi.

Tabela do ćwiczenia 2

Informacja Odpowiedź

Wystawiono fakturę za sprzedane towary o terminie płatności 30 dni Wystawiono fakturę za sprzedany środek trwały o terminie płatności 14 dni Nowy wspólnik wpłacił na konto pieniądze jako swój udział Kontrahent zapłacił gotówką za zakupione trzy miesiące temu towary Bank naliczył i zwiększył stan konta bankowego o odsetki od oszczędności Urząd skarbowy przelał na konto bankowe zwrot podatku dochodowego Otrzymano kredyt bankowy (pieniądze bank dopisał do stanu konta przedsiębiorstwa)

Pracownik zwrócił niewykorzystaną zaliczkę (zaliczka dotyczyła podróży służbowej)



1) wyszukać w materiale nauczania informacje o: kosztach, wydatkach, nakładach oraz stratach nadzwyczajnych,

2) uzupełnić tabelę, 3) krótko uzasadnić swoją decyzję, 4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy: − duże arkusze papieru, − pisaki, − tablica flip-chart. 4.7.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić co oznacza pojęcie kosztu i jakimi cechami się charakteryzuje? 2) wyjaśnić jaka jest różnica między kosztem, a nakładem, wydatkiem oraz

stratą nadzwyczajną?

3) scharakteryzować co oznacza termin przychód? 4) określić zakres „kosztów ogólnego zarządu”? 5) podać przykłady „kosztów sprzedaży”? 6) podać przykłady „kosztów działalności podstawowej” dla jednostek

produkcyjnych, usługowych i handlowych?


5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj dokładnie instrukcję. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 3. Odpowiedzi udzielaj wyłącznie na karcie odpowiedzi. 4. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 5. Test zawiera 20 zadań. 6. Do każdego zadania podane są cztery odpowiedzi, z których tylko jedna jest prawidłowa. 7. Zaznacz prawidłową według Ciebie odpowiedź wstawiając literę X w odpowiednim

miejscu na karcie odpowiedzi. 8. W przypadku pomyłki zaznacz błędną odpowiedź kółkiem, a następnie literą X zaznacz

odpowiedź prawidłową. 9. Za każde poprawne rozwiązanie zadania otrzymujesz jeden punkt. 10. Za udzielenie błędnej odpowiedzi, jej brak lub zakreślenie więcej niż jednej odpowiedzi –

otrzymujesz zero punktów. 11. Uważnie czytaj treść zadań i proponowane warianty odpowiedzi. 12. Nie odpowiadaj bez zastanowienia; jeśli któreś z zadań sprawi Ci trudność – przejdź do

następnego. Do zadań, na które nie udzieliłeś odpowiedzi możesz wrócić później. 13. Pamiętaj, że odpowiedzi masz udzielać samodzielnie. 14. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Wydatki inwestycyjne zależą od a) zmiany realnej stopy procentowej. b) kosztów inwestycji. c) rozwoju rynku. d) modelu konsumpcji.

2. Czynnikami produkcji są

a) samochody użytkowane przez rodzinę. b) materiały zgromadzone do zbudowania domu. c) narzędzia i urządzenia pomiarowe znajdujące się w wynajętym lokalu, w którym

wykonywane są usługi. d) wynagrodzenie.

3. Przeciętny koszt zmienny oznacza a) przeciętny nakład zmiennych składników kosztów. b) przeciętny koszt w krótkim okresie. c) przeciętny koszt w długim okresie. d) przeciętny koszt stały.

4. Na elastyczność popytu wpływa

a) możliwość występowania substytutów. b) udział w dochodzie wydatków na zakup dóbr i usług. c) sezonowość produkcji i sprzedaży. d) możliwość występowania czynników alternatywnych.


5. W gospodarce rynkowej cena równowagi oznacza a) najniższą cenę jaką konsumenci zechcą zapłacić. b) najwyższą cenę jaką producenci zechcą zapłacić. c) cenę wypadkową przecięcia się krzywych popytu i podaży. d) cenę podyktowaną przez największą firmę na rynku.

6. Do zasobów przedsiębiorstwa należą a) przedsiębiorczość. b) wiedza. c) praca personelu przedsiębiorstwa. d) koszty działalności przedsiębiorstwa.

7. Niedobór na rynku, to

a) ilość, o jaką wielkość popytu przewyższa wielkość podaży przy danej cenie. b) nadwyżka popytu. c) sytuacja, w której cena rynkowa nie jest równa cenie równowagi. d) wszystkie powyższe odpowiedzi.

8. Elementami rynku są

a) popyt, podaż, cena. b) konkurencja, podaż, cena. c) popyt, podaż, przedsiębiorstwo. d) popyt, podaż, otoczenie przedsiębiorstwa.

9. Dzięki inwentaryzacji

a) doprowadza się do zgodności stanu księgowego ze stanem rzeczywistym. b) odpowiada się za powierzone im mienie. c) sprawdza się składniki majątkowe. d) porządkuje się magazyn.

10. W spółce z o.o.

a) ustala się minimalną wielkość kapitału zakładowego. b) odpowiedzialność udziałowców tej formy spółki jest nieograniczona. c) udziałowców tej formy spółki wynosi 100 tys. zł. d) odpowiedzialność udziałowców tej formy spółki jest ograniczona majątkiem

osobistym.

11. Spółka z o.o. z kapitałem zakładowym 500 mln zł podwyższa swój kapitał zakładowy do 700 mln zł. Spółka odpowiada za zobowiązania wobec osób trzecich a) do wysokości 500 mln zł. b) do wysokości 700 mln zł. c) do wysokości majątku wspólników. d) do wysokości zobowiązań.

12. Wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki jawnej wobec wierzycieli

a) całym swoim majątkiem. b) solidarnie. c) tylko do wysokości wkładu. d) do wysokości zobowiązań.


13. Zarząd spółki z o.o. jest wybierany przez a) radę nadzorczą. b) zgromadzenie wspólników. c) komisję rewizyjną. d) pracowników.

14. Spółka osobowa, która nie posiada własnej osobowości prawnej, ale dysponuje jedynie

relatywną (ułomną) osobowością prawną, która pozwala jej uczestniczyć wobec osób trzecich pod swą firmą w postępowaniach prawnych to spółka a) prawa cywilnego. b) z ograniczoną odpowiedzialnością. c) jawna. d) akcyjna.

15. Uzyskania koncesji wymaga rozpoczęcie działalności gospodarczej związanej z

a) usługami medycznymi. b) handlem artykułami importowanymi. c) żywieniem zbiorowym. d) ochroną osób i mienia.

16. W myśl Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej działalnością gospodarczą jest

a) działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa. b) działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa i rolnicza. c) działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa, rolnicza oraz

rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż. d) działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, i usługowa, oraz rozpoznawanie

i wydobywanie kopalin ze złóż. 17. Motywy podejmowania działalności gospodarczej to

a) zatrudnienie osób najbliższych. b) potrzeba samorealizacji. c) potrzeba pracy. d) osiągnięcie zysku .

18. Podstawą funkcjonowania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest

a) umowa cywilna sporządzona na piśmie. b) statut spółki. c) umowa w formie aktu notarialnego. d) umowa ustna zawarta między wspólnikami w obecności osób trzecich.

19. Instytucje i urzędy związane z uruchomieniem spółki cywilnej to

a) KRS, Urząd Skarbowy, Urząd Statystyczny, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, bank. b) KRS, Urząd Skarbowy, Urząd Statystyczny, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, bank,

PZU. c) Urząd Gminy, Urząd Skarbowy, Urząd Statystyczny, Zakład Ubezpieczeń

Społecznych, bank, PZU, d) Urząd Gminy, Urząd Statystyczny, bank, Urząd Skarbowy, Zakład Ubezpieczeń

Społecznych.


20. Urząd Statystyczny wymaga dokumentu rejestracyjnego a) NIP 1. b) NIP 2. c) RG 1. d) wniosek o wpis do ewidencji działalności gospodarczej.


KARTA ODPOWIEDZI Imię i nazwisko .................................................................................................. Świadczenie usług teleinformatycznych Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr zadania Odpowiedzi Punkty

1 a b c d 2 a b c d 3 a b c d 4 a b c d 5 a b c d 6 a b c d 7 a b c d 8 a b c d 9 a b c d 10 a b c d 11 a b c d 12 a b c d 13 a b c d 14 a b c d 15 a b c d 16 a b c d 17 a b c d 18 a b c d 19 a b c d 20 a b c d

Razem:


6. LITERATURA

1. Bednarski L.: Analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Wrocław 1996

2. Borowska G.: Przygotowanie do działalności usługowej. Podstawy rachunkowości. WSiP, Warszawa 2003

3. Matuszewicz J.: Rachunkowość. WSiP, Warszawa 1993 4. Merta T.: Z ekonomią na ty. Podstawy przedsiębiorczości. Wydawnictwo CEO

CIVITAS, Warszawa 2003 5. Obłój K.: Strategia organizacji. PWE, Warszawa 1998 6. Wiśniewski A.: Marketing. WSiP, Warszawa 1997

Świadczenie usług teleinformatycznych 312[02].z4...poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu...

Documents