jaarverslag

Nu u! met F. Starik

inhoud

5 inleiding

13 producties en uitvoeringen Poetracks It folds into ... Fauser Nu u! Short Story Cinema De Uren Wintertuin als Poëziecurator Helias Ich bin ein Holländer

21 festivals en evenementen De geest moet waaien Wintertuinfestival Nijmeegs Boekenfeest

25 educatie Nijmeegs Kinderboekenfeest Cool Poetry Lezen met de Sterren 3×Niks

27 werkplaats Literaturjugend Kersentuin

29 internationaal Brachensiedlung Dortmunder Lyriktag Stimmenwechsel HIER: Stadsverhalen

31 publicaties Schrap me WE DO MUSIC, 40 jaar Doornroosje HIER Helias Ich bin ein Holländer

34 overzicht activiteiten balans baten en lasten

38 colofon

Characterdesign van Fauser. Ontwerp: Olivier Heiligers

Fauser is een nieuw Wintertuin-concept. Schrijvers en tekenaars onderzoeken de Nederlandse man als reaguurder.

5

Daarnaast ontwikkelt Wintertuin educatieve programma’s voor scholieren en coördineert Wintertuin de eerste Nederlandse literaire schrijfopleiding aan een hogeschool voor de kunsten. Deze vierjarige bachelor Creative Writing start september 2011 aan Artez hoge-school voor de kunsten, Arnhem. Het jaar 2010 was een zeer geslaagd jaar. Ten eerste qua bereik. In totaal bereikten de Wintertuinactiviteiten 30.481 bezoekers. Ten tweede was de spin-off van de activiteiten groot. In België reikte onze productie Poetracks, een bewerking van het gedicht Envoi van Hugo Claus door de band Absynthe Minded, twee weken lang tot de nr. 1 positie van de nationale hitlijst. In Duitsland ontving de door Wintertuin georganiseerde Lyriktag lovende recensies in kranten als Ruhr-Nachrichten en de West-fälische Rundschau. En in Nederland wist het nieuws over Wintertuinproducties door te drin-gen tot het NOS Journaal en De Wereld Draait Door. Verder was 2010 ook artistiek geslaagd. Onze prachtige poëziebundel Schrap me was een wereldpremière want de eerste bundel met Newspaper blackout poetry. Deze bundel werd, evenals onze ander uitgaven zeer goed ontvangen. Ook zagen we de waardering van de pers, en de belangstelling van het publiek en van afnemers als podia en festivals voor onze producties groeien. Tenslotte stemde 2010 ook financieel tot tevredenheid. De stichting boekte een positief resultaat.

doelstelling & missie

Literair Productiehuis Wintertuin vindt dat de literaire cultuur een vitale en relevante rol moet spelen in de cultuurbeleving van jonge mensen.

inleiding

Wintertuin is het eerste Nederlandse literaire productiehuis. Wintertuin houdt kantoor in Nijmegen en in Arnhem. Daar worden jaarlijks nieuwe programma’s en producties op het snij-vlak van literatuur en andere kunsten bedacht en ontwikkeld. Uitvoeringen vinden plaats op diverse podia, in musea en tijdens festivals in Nederland, België en Duitsland. De Wintertuinproducties zorgen ervoor dat literatuur een vitaal onderdeel is van de heden-daagse cultuurbeleving. Wintertuin injecteert literatuur in beeldende kunst, in (pop)muziek, in strips en in mode. Een voorbeeld van één van de succes-volle lopende producties is Poetracks, waarin popmuzikanten beroemde klassieke poëzie bewerken. Recent haalde Poetracks het NOS Journaal, DWDD, het podium van Lowlands en in 2010 scoorde Wintertuin met deze productie een nummer 1 hit in België. Wintertuin organiseert jaarlijks in Nijmegen het Wintertuinfestival, het grootste Nederland-se literatuurfestival en jaarlijks in Arnhem het festival De geest moet waaien, een vierdaags festival voor het Gesproken Woord. Naast de twee eigen festivals verzorgt Wintertuin pro-grammering van diverse regionale en (inter)nationale literaire evenementen. Wintertuin is zowel zichtbaar en aanwezig in Oost Nederland als op de landelijke podia en in de landelijke media. Mediapartners van het Wintertuinfestival zijn nrc.next en Cultura. Als talentontwikkelaar heeft Wintertuin een werkplaats waarin jonge schrijvers, dichters en theaterschrijvers zowel artistiek als zakelijk worden begeleid.

6

INLEIDING

Literair Productiehuis Wintertuin begeleidt en presenteert literair talent, faciliteert en initi-eert experiment, stimuleert netwerkvorming tussen de letteren en andere disciplines, en draagt op verschillende manieren bij aan disci-plinaire verdieping. Literair Productiehuis Wintertuin legt zich toe op het produceren en ontwikkelen van genreverbindende literaire producties, voor-stellingen en evenementen, op het verstrek-ken van productieopdrachten en op het actief ondersteunen van jonge schrijvers.

meervoudige geletterdheid

Achtergrond: ontwikkeling in de literAtuur

Binnen de literatuur en het literaire bedrijf vinden ingrijpende veranderingen plaats. Ver-nieuwingen in de informatie- en communicatie-technologie hebben een impact die wel wordt vergeleken met de uitvinding van de boek-drukkunst. Die uitvinding was niet alleen van beslissende betekenis voor de verspreiding en toegankelijkheid van teksten, maar ook voor de artistieke ontwikkeling van de schrijfcultuur. Even ingrijpend verandert tegenwoordig de

manier waarop we teksten maken, verspreiden, bewaren en gebruiken. En de digitale mogelijk-heden vernieuwen nog steeds in hoog tempo. Het is dan ook ongewis wat in de toekomst de meest gangbare vorm zal worden waarin we literaire teksten lezen. Wat wel al duidelijk is: de traditionele leescultuur gaat steeds meer op in een breder vertakte literaire cultuur. Enkelvou-dige geletterdheid, alleen gericht op het lezen van boeken, wordt vervangen door een meer-voudige geletterdheid die ook gericht is op nieuwe digitale, theatrale en interdisciplinaire verschijningsvormen van teksten. In de literatuur ontstaat hierdoor een nieuwe dynamiek. Schrijvers, bibliotheken, uitgevers, verkopers, organisaties en publiek komen in een netwerkverband te staan, verschillende disciplines verkeren gelijktijdig in dezelfde ruimte en diverse media worden door en naast elkaar gebruikt. Ook de wijze waarop literaire teksten verschijnen verandert door het online publiceren, door de komst van het e-book en door de digitalisering van de distributie. Dit alles is van grote invloed op de status van de tekst, die niet langer exclusief tot het traditi-onele domein van de literatuur behoort. Ook de werking op het podium, de bruikbaarheid

Optreden van Donskoi (met Tommy Wieringa) tijdens De geest moet waaien

7

INLEIDING

dat het vervagen van de traditionele grenzen tussen vormen, genres en circuits ook winst oplevert; dat er op grote schaal allianties zijn ontstaan die in het relatief overzichtelijke literaire landschap van weleer niet alledaags waren en die in de mainstream literatuurbe-schouwing weinig aandacht kregen. […] Wat we dus in de literaire cultuur van vandaag zien, is een tendens van verkaveling waarbij de gren-zen van wat literatuur is, opgerekt worden.” [1] In deze veranderende literair culturele realiteit legt Wintertuin zich toe op het stimu-leren van netwerkvorming tussen de letteren en andere sectoren, op het ontwikkelen van genreverbindende literaire producties, op het verstrekken van productieopdrachten en het actief ondersteunen en begeleiden van jonge schrijvers. De Raad voor Cultuur schreef in dit kader:“De activiteiten en producties van Winter-tuin getuigen van kwaliteit en veelzijdigheid. De multidisciplinaire focus van Wintertuin heeft een grote meerwaarde, zowel voor toe-schouwers als voor makers. Schrijvers krijgen door deelname aan multidisciplinaire experi-menten de mogelijkheid op een nieuwe manier naar hun eigen werk te kijken. Daarnaast ondersteunt Wintertuin schrijvers en kunste-naars in de ontwikkeling van hun ondernemer-schap. Regelmatig worden de nieuwe produc-ties doorverkocht aan andere evenementen en festivals. Binnen de letterensector is er geen andere instelling die op deze manier de ontwikkel functie invult.”

[1] Hoogleraar Moderne Taal en Letterkunde aan de UvA,

Thomas Vaessens , Leescultuur onder vuur, Thomas

Vaessens e.a., Koninklijke Nederlandse Akademie van

Wetenschappen, Amsterdam, 2006)

voor makers uit andere disciplines en de inzet-baarheid in een nieuw medium zijn criteria waaraan literaire teksten moeten voldoen. Status en aard van het schrijverschap veran-deren door deze ontwikkeling eveneens. Meer en meer dienen schrijvers over kennis van ver-schillende disciplines en verschillende media te beschikken. Daarnaast vraagt het actief omgaan met inhoud binnen de sociale media om vaardigheden als attenderen en door-verwijzen. Dit zijn nieuwe artistieke competen-ties, die het traditionele domein van het auto-nome werk te buiten gaan. Wie in de literaire cultuur van de toekomst wil creëren en delen, heeft naast talent en stilistische vaardig-heden ook een interdisciplinaire kijk nodig en competenties op het vlak van modereren en samenwerken. Het fenomeen van de meervoudige geletterd heid is op allerlei manieren in ons dagelijkse leven aanwezig. Vroeger kon je voor literatuur in de vertrouwde boekvorm naar de boekhandel en de bibliotheek. Nu worden we non-stop geconfronteerd met literaire teksten en verhalen die ons op verschillende manie-ren bereiken: gedrukt of als e-book, maar ook als animatie, graphic novel, als hiphoptekst, performance, als luisterboek, als tweet, als facebookstatus, als blog. De literaire cultuur, oftewel de kunst van het vertellen en het maken van teksten als kunstdiscipline, is in een nieuwe fase beland. Het is steeds meer een mengcultuur, die beïnvloed wordt door andere kunstvormen en waarin auteurs de samenwerking met makers uit andere discipli-nes opzoeken. “Vooral dat laatste”, schrijft Thomas Vaessens, “de steeds gewoner wordende samenwerking van schrijvers met verwante kunstenaars uit andere disciplines, draagt ertoe bij dat het besef begint door te dringen

8

INLEIDING

De activiteiten van Literair Productiehuis Wintertuin zijn opgebouwd uit 6 onderdelen.Deze onderdelen worden toegelicht in de komende hoofdstukken.

1. ProductieS Wintertuin is maker van artistieke, cross-disciplinaire literatuurproducties. 2. FeStiVAlS en eVeneMenten Wintertuin organiseert grote, goed bezochte literaire manifestaties.

3. educAtie Wintertuin verzorgt educatieve programma’s op scholen en daarnaast is de directie van Wintertuin artistiek inhoudelijk coördinator van de bachelor Creative Writing aan de Hogeschool voor de Kunsten ArtEZ Arnhem.

4. werkPlAAtS (Research&Development) Wintertuin zet zich actief in voor talentontwikkeling en experiment.

5. internAtionAAl Wintertuin is actief in Duitsland als Literaturwerkstatt Wintertuin. 6. PuBlicAtieS Wintertuin is uitgever van gewaagde boeken en bijzondere cd’s.

9

INLEIDING

ProductieStotaal aantal producties: 9totaal aantal productieopdrachten: 43totaal aantal publieksuitvoeringen: 47totaal aantal bezoekers producties: 11.160

FeStiVAlS en eVeneMentenaantal programma’s: 72aantal artiesten: 300aantal dagen: 10aantal locaties: 14aantal bezoekers: 11.096

educAtietotaal aantal locatieprogramma’s: 4totaal aantal uitvoeringen: 7totaal aantal bezoekers programma’s: 4.470

werkPlAAtSaantal werkplaatsuitvoeringen: 20aantal deelnemers: 1.096

internAtionAAlaantal projecten: 5aantal uitvoeringen: 8aantal bezoekers: 818

PuBlicAtieSaantal uitgaves: 5oplage: 2.500bezoek presentaties: 1.564

Bereikbezoekers: 30.481TV en digitale kijkers: 327.000 websitebezoekers : 89.500website bezoeken: 235.000

PerS highlightS 2010Mediapartnerschap met nrc.next en Cultura.Uitzendingen op Nederland 2 (Cultura, Vrw. Zkt. Knst.), Radio 1 (Casa Luna), Radio 6 (De Avonden).Recensies en artikelen in alle grote kranten: NRC, de Volkskrant, Trouw, nrc.next, AD, Nederlands Dagblad, het Parool.Brede aandacht in allerlei media: van RTL Boulevard, VIVA en De Telegraaf tot NOS, Poëziekrant, Boekblad en De Groene Amsterdammer.Ook veel buitenlandse media: Villa Vanthilt (tv, B), Mezzo (Radio 1, B), De Standaard, De Morgen, Ruhr-Nachrichten en Westfälische Rundschau.

orgAniSAtie vaste medewerkers: 9 (5,5 fte)freelancers: 3stagiairs: 9bestuurders: 2leden Raad van Toezicht: 3vrijwilligers: 145

4 Verkiezingsgedichten in nrc.next. 27 mei 2010

10

Spinvis neemt de Johnny van Doornprijs in ontvangst. Concert van Spinvis. Herman Brusselmans tijdens de Nieuwe Lente.De parade door Arnhemse binnenstad.

11

12

De meeste tekenen van leven bleek

Elsschot nog te geven in de nacht-

club Petrol, waar zeven muziekacts

een gedicht van de meester tot een

song verpakten.

De Standaard 7 mei 2010Concert van Daily Bread bij Poetracks

Willem Elsschot

Optreden van de band Hard Black bij Poetracks

13

produc ties en uitvoeringen

producties enuitvoeringen

Poetracks

MuzikAle PoPBewerkingen VAn grote gedichten.

Poetracks is een muzikale ode aan de schoon-heid van onze poëzie. In Poetracks worden Grote Gedichten uit de moderne Nederlandse literatuur bewerkt door gerenommeerde ver-tolkers uit de Nederlandse popmuziek. In 2010 ging Poetracks de zesde jaargang in.

Eerder bewerkten onder meer Henk Hofstede, Henk Koorn en Anne Soldaat een gedicht van Gerard Reve. Zangeressen Ellen ten Damme, Anneke van Giersbergen (The Gathering) en Roos Rebergen (Roosbeef) maakten een lied van een gedicht van Harry Mulisch. W.F. Hermans werd gezongen door Bob Fos-ko, Rick de Leeuw en Lucky Fonz III. Hugo Claus werd bewerkt door onder meer Bert Ostyn, Torre Florim (De Staat) en Maurits Westerik. En een gedicht van Remco Campert werd op muziek gezet door onder andere Giovanca, Peter te Bos (Claw Boys Claw) en Leine. Voor de editie van 2010 werd gekozen voor drie gedichten van Willem Elsschot: ‘De klacht van den oude’, ‘Het Huwelijk’ en ‘’K heb in mijn jeugd gelijk een beest gezopen.’ De keuze viel op Elsschot vanwege het Elsschotjaar, precies vijftig jaar geleden overleed de Vlaamse groot-meester. De deelnemende artiesten waren: Luc de Vos (Gorki), Philip Bosschaerts (Mintzkov), The Bony King of Nowhere, Elle Bandita, De Anale Fase, Daily Bread, La Femme Belge en Hard Black (speciale formatie met o.a. Gregory Frateur van Dez Mona).

Poetracks maakte in 2010 een tour van twaalf concerten, van Groningen tot Utrecht en van Arnhem tot Amsterdam. Hoogtepunt was Poetracks op popfestival Lowlands. Ook ging de productie dit jaar de grens over, met concerten in Berlijn en twee keer in België. De media besteedden ruim aandacht aan Poetracks. De Vlaamse tv-programma’s De Rode Loper en Vlaanderen Vakantieland (beide VRT Één) maakten uitgebreide reportages, het programma vrw.zkt.knst van Cultura volgde Daily Bread en ATV Antwerpen filmde Luc de Vos. Radio-6-programma De Avonden zond meerdere malen Poetracks-uitvoeringen uit. Ook stonden er artikelen over Poetracks in De Groene Amsterdammer, De Standaard, De Morgen en de Gazet van Antwerpen.

Aantal nieuwe poetrack songs: 8Aantal uitvoeringen productie: 10Aantal bezoekers: 5.300

Poetracks heeft een onbetwistbare

charme. Popmuzikanten, gewor-

teld in de mythe van altijd cool en

eeuwig jong, moeten daarin buigen

voor de oude rotten, en jonge luiste-

raars maken kennis met de inhoud

van de vergeelde blad zijden in de

boekenkasten van hun ouders.

Tegelijkertijd prikkelt het muzi-

kanten op zoek te gaan naar hun

eigenheid. Popmuziek en poëzie

blijft vaak een kat-en-muisspel, of

hoogstens een verstands huwelijk.

Maar wie bereid is de twee toch

nader tot elkaar te brengen, houdt

beide disciplines scherp, fris, en

dus: jong.

Passionate Magazine mei/juni 2010

14

produc ties en uitvoeringen

it folds into ...

Muziek en PoëzieVoorStelling

It folds into… is een betoverende collage van heldere liedjes en prachtige beelden, over een thuisreis die aan het eind van het lied over de liefde gaat. Op uitnodiging van de Winter-tuin werkte oude rot Tom America samen met Klaske Oenema. America werkte volgens zijn beproefde procedé waarin hij interviews afneemt en gesprekken als klanken op muziek zet. Klaske Oenema maakte de voor haar karak-teristieke beelden, geknipte en gescheurde figuren die ze met behulp van een overhead projector tot leven wekt. Uitgangspunt vormde een zin uit een gedicht van Martinus Nijhoff en het resultaat was een betoverende voorstelling waarin de poëtische muziek, teksten en beelden van Klaske Oenema samenkwamen met de op muziek gezette interviewfragmenten van Tom America. Zo vormden ze prachtige liedjes over teruggaan naar vroeger, je oude woonplaats, je eerste liefde, en het geluid van een merel in de tuin.It folds into… ging 17 juni in premiere voor een uitverkochte zaal op Habana aan de Waal, Nijmegen en is daarna meerdere malen succes-vol uitgevoerd van Amsterdam tot Berlijn.

Aantal uitvoeringen: 9Aantal bezoekers: 1650

Fauser

StriP oP PAPier en PodiuM

FAUSER is een stripproductie van Literair Productie huis Wintertuin waarin tekenaars en schrijvers gezamenlijk aan een lopende strip werken. De productie wordt zowel op papier als op het podium uitgevoerd. Per jaar worden er drie strips geproduceerd van vier pagina’s die per aflevering voorgepubliceerd worden. Als er twaalf verhalen af zijn, worden deze gebun-deld in een zelfstandige uitgave. Daarnaast is er een podiumvariant waarbij de tekeningen geprojecteerd worden en de strip door de schrijver wordt voorgedragen, al dan niet met acteurs die scènes en dialogen spelen. FAUSER ging van start in het voorjaar van 2010. Na de eerste aflevering van tekenaar Olivier Heiligers en schrijver Walter van den Berg zijn maakten Erik Jan Harmens en tekenaar Raccou de tweede editie. De derde afl evering wordt verzorgd door A.H.J. Dautzen­berg en Bandirah.

Aantal nieuwe teksten: 2Aantal nieuwe strips: 2Aantal uitvoeringen: 3Aantal bezoekers: 225Aantal lezers: 691

nu u!

klASSieke gedichten oPnieuw geSchreVen

Het is in de Lage Landen een trend om geschie-denis in een canon te vangen. Er is inmiddels een canon van Nederland, van de kinder-televisie, het schaatsen, de wiskunde en zelfs van Harderwijk.

Tom America en Klaske Oenema

15

produc ties en uitvoeringen

Nu u! is het eigenzinnig en poëtisch antwoord van Literair Productiehuis Wintertuin op de canondiscussie. Om het gevaar te bezweren dat ook de poëziecanon een mausoleum wordt voor hoogtepunten uit het verleden, kregen zestien moderne dichters een klassiek gedicht, met als vraag: als u dit gedicht nu zou schrij-ven, hoe zou het dan klinken?Het resultaat: een boek, een theatervoorstel-ling en een lespakket. Het boek werd eind 2009 gepresenteerd. De verkoop liep van begin af aan goed. Er volgden veel positieve reacties van lezers en van de pers. In de theatervoorstelling van Nu u! brachten grote dichters als Astrid Lampe, K. Michel en Mark Boog een klassiek gedicht en hun nieuwe versie ten gehore. Het programma werd aan-gevuld met live-muziek van singer-songwriters die van klassieke gedichten popsongs hebben gemaakt. In 2010 toerde dit poëzie programma door Nederland en stond onder andere in Per-du, Amsterdam, poëziefestival Het Tuinfeest in Deventer en De Nacht van de Geschiedenis in Nijmegen. Tot slot werd er voor Nu u! een lespakket opgezet voor bovenbouw havo en vwo en aan-geboden aan docenten Nederlands en CKV. Dit kan gebruikt worden om leerlingen te helpen leren klassieke poëzie in de hedendaagse tijd te duiden en beter te begrijpen.

Aantal uitvoeringen: 3Aantal bezoekers: 980Aantal lezers: 450

Short Story cinema

FilMVerBoeking: 3 VerhAlen, 1 FilM

Nu eens geen boekverfilming van een suc-cesvolle literaire klassieker maar een ‘film-verboeking’ bij een oorspronkelijke film. Short Story Cinema is een nieuwe Wintertuinproduc-tie, waarbij een filmmaker gevraagd wordt een korte film te maken zonder narratief. Vervol-gens krijgen drie schrijvers de opdracht een verhaal te schrijven bij deze film. Uiteindelijk komen film en verhaal samen in een per-formance. Drie keer de vertoning van dezelfde film, die steeds een andere lading krijgt omdat er een ander verhaal wordt voorgedragen. Voor de eerste reeks van Short Story Cinema maakte regisseuze Hiba Vink een film. De verhalen werden geschreven door Els Moors, Maartje Wortel en Nyk de Vries.

De boeiende samenkomst van oud

en nieuw, de poëtische pareltjes die

erin te vinden zijn en de kritische

uithaal naar het canon-idee maken

het boek tot een aanwinst.

Cutting Edge 3 mei 2010

“Een opvallende bundel” Over

het gedicht van Eva Gerlach: “je

houdt als lezer een goede reden

om weer bovenaan te beginnen

en het gedicht nog eens te lezen

en nog eens en nog eens.” En over

het gedicht van F. Starik schreef

diezelfde krant: “Van zoveel eer kon

de werkster van Achterberg alleen

maar dromen.”

Nederlands Dagblad 14 mei 2010 & 10 september 2010

Het concept sloeg meteen aan.

Nu.nl kopte: “Filmverboeking op

literair Wintertuinfestival”

Nu.nl 2010

produc ties en uitvoeringen

Aantal nieuwe teksten: 3Aantal nieuwe films: 1Aantal uitvoeringen: 4Aantal bezoekers: 145

de uren

PoëzieFilMS oP ScherM

Twaalf dichters beschrijven ieder een afzon-derlijk uur van dag en een dichter de uren van de nacht. Met deze gedichten proberen zij het onbenoembare in woorden te vangen; het verstrijken van de tijd. Beeldkunstenaar Joost II Sickenga transformeert de uurgedichten tot prachtige animaties. Het resultaat: dertien prachtige poëzieanimaties die de tijd even stilzetten. De animaties worden vertoond op computers, cityscreens en op grote schermen tijdens culturele festivals. De Uren is een lang-lopende Wintertuinproductie.

De Uren werd in 2010 op zeven cultu rele eve-nementen vertoond, waaronder Uitboulevard Arnhem, festival Geen Daden Maar Woorden in Rotterdam en festival Flux/S in Eindhoven.

Aantal uitvoeringen: 7Aantal bezoekers: 1.200Aantal bezoekers films op site: 34.500

wintertuin als Poëziecurator

PoëtiSche toeVoegingen AAn exPoSitieS in MuSeA

Wintertuin treedt op als poëziecurator van tentoonstellingen in musea. Dichters worden uitgenodigd om in poëzie te reageren op beel-dende kunst. Ze bezoeken de tentoon stelling, spreken met curatoren en kunstenaars en schrijven vervolgens werk dat een poëtisch commentaar of een toevoeging is op het beel-dend werk. Wintertuin brengt de nieuwe gedichten samen in een schaduwcatalogus. In 2010 werd het poëziecuratorschap uitge-voerd in vier musea.Voor het Middelheimmuseum in Antwerpen

“Boekverfilming wordt

filmverboeking”

De Telegraaf 2010

Uitvoering van Helias in Het BadhuisAlfred Schaffer in het Middelheimmuseum

17

produc ties en uitvoeringen

schreven Maarten Inghels, Alfred Schaffer, Hélène Gelèns en Bernard Dewulf nieuw werk bij de beeldententoonstelling Nieuwe Monumenten. De gedichten werden op een zomerse zondag voorgedragen bij de sculp-turen in de beeldentuin. Voor Museum Jan Cunen te Oss schreven Ivo Victoria en Nelleke Zandwijk proza naar aanleiding van de tentoonstelling Wolkendeken van Paul de Reus. May I show you my pictures was de titel van de solotentoonstelling van Berend Strik dit jaar in Museum Het Valkhof te Nijmegen. Astrid Lampe en Ellen Deckwitz schreven nieuw werk bij deze tentoonstelling. In het najaar trad Wintertuin op als poëzie-curator door een poëziesuppoost, dichter en theater maker Jack Weijkamp, rond te laten lopen in Museum Het Valkhof tijdens het Nijmeegs Uitfestival. Hij verraste de bezoekers met gedichten.

Aantal uitvoeringen: 4Aantal bezoekers: 810Nieuwe teksten: 8

helias

de SAge VAn de zwAAnridder oPnieuw Verteld

De middeleeuwse sage van de Zwaanrid-der verhaalt over een raadselachtige held die aankomt langs de rivier in een bootje, getrok-ken door een zwaan. Hij redt een schone jonkvrouw in nood, huwt met haar dochter, maar hij verbiedt haar ooit te vragen naar zijn herkomst. Dat kan natuurlijk niet goed gaan. Er bestaan meerdere versies van het verhaal. Verschillende Europese steden (Antwerpen, Kleef, Nijmegen, Boulogne-sur-Mer, Tonge-ren) menen dat het verhaal zich bij hen heeft

afgespeeld. Literair Productiehuis Wintertuin vroeg vier dichters deze oude legende nieuw leven in te blazen. Astrid Lampe, H.H. ter Balkt, Mustafa Stitou en Saskia de Jong schreven elk een nieuwe versie van het verhaal. Vervolgens maakten componisten Anthony Fiumara en Arnold Marinissen een muziekstuk waarin deze gedichten verwerkt werden en voerden het stuk uit met hun modern klassiek ensemble Lunapark. Het stuk ging in première tijdens de Muziekbiennale Niederrhein.

Aantal uitvoeringen: 2Aantal bezoekers: 330Nieuwe teksten: 4Nieuwe composities: 1

ich bin ein holländer

literAtuur en retoricA

Met de productie Ich bin ein Holländer geeft Wintertuin jonge schrijvers de kans om de politiek een spiegel voor te houden met literaire politieke toespraken. Enerzijds stimu-leert Wintertuin met deze nieuwe productie schrijvers om te reageren op actuele maat-schappelijke en politieke thema’s, ander-zijds worden hiermee de raakvlakken en de

Verstilde en dramatische gedeel-

ten, krachtige zang en een mooie

mix van oud en nieuw, zowel in

partituur als instrumentarium,

kenmerkten deze boeiende muziek-

voorstelling. Nijmegen heeft er

naast Marieke en nieuwe held bij,

Helias!

Ugenda 1 december 2010

3xNiks in Merleyn met een verrassingsconcert

produc ties en uitvoeringen

wederzijdse beïnvloeding tussen retorische toespraken en literatuur getoond. Sinds de opkomst van Barack Obama is er wereldwijd veel belangstelling voor retorica. In de Nederlandse politiek is er beduidend min-der aandacht voor welsprekendheid. Daarom vraagt Wintertuin jonge schrijvers om fictieve politieke toespraken te schrijven. Deze schrijf-opdracht leverde in 2009 al drie speeches op die bol staan van de retoriek, speeches die aantonen dat stijl en welsprekendheid de beste voertuigen zijn voor ideeën.

De tweede serie fictieve politieke toespraken werd voorgedragen tijdens het De Geest Moet Waaien op vrijdag 28 mei. Deze toespraken werden geschreven door Ernest van der Kwast en Christiaan Weijts. De twee toespraken werden gedrukt als manifesten en tegen een kleine vergoeding verkocht.

Aantal nieuwe speeches: 2Aantal uitvoeringen: 5Aantal bezoekers: 520

Short Story Cinema met Els Moors en een korte film van Hiba Vink

La Femme Belge bij Poetracks

20

Nijmeegse Nachten (Wintertuinfestival)

Schrijvers in debat over het cultuurbeleid. V.l.n.r. Marcel Rözer (gespreksleider), Rodaan Al Galidi, Ellen Deckwitz, Adriaan van Dis en Erik Jan Harmens

21

festivals en evenementen

festivals enevenementen

Jaarlijks organiseert Wintertuin het Wintertuinfestival. Voorheen werd dit festival tien dagen lang gehouden in Nijmegen en Arnhem. Sinds 2009/2010 is het festival opgesplitst naar een editie in Nijmegen en een in Arnhem. Meerdaagse literaire manifestaties: 5 Dagen Wintertuinfestival, eind november in Nijmegen, en 4 dagen festival De geest moet waaien, eind mei in Arnhem. De eerste editie van dit nieuwe festival was in 2010. Deze festivals kennen een lande-lijke uitstraling en media-aandacht, trekken publiek uit meerdere delen van Nederland en zijn de belangrijkste literaire platforms in Oost-Nederland. De festivals verenigen de diverse pop podia, theaters, musea, bibliotheken en culturele instellingen in de binnensteden van Arnhem en Nijmegen. Een belangrijk onder-deel van de festivals is daarnaast de pro-grammering op de campus van de Hogeschool voor de Kunsten ArtEZ en de campus van de Radboud Universiteit Nijmegen. De festivals hebben een goede binding met het publiek. Ze ontvangen samen jaarlijks ruim 5.500 bezoekers en behoren daarmee tot de best bezochte literaire evenementen van Nederland.

de geest moet waaien

literAtuurFeStiVAl in ArnheM

Van donderdag 27 t/m zondag 30 mei 2010 vond in Arnhem eerste editie van De geest moet waaien plaats. Dit nieuwe festival voor het gesproken woord debuteerde met

uitverkochte zalen en een enthousiast publiek. Hoogtepunten van het festival waren de vrij-dagavond in festivalhart Showroom Arnhem en de zaterdagavond in Huis Oostpool. Op vrijdag-avond werd het publiek verrast met een literair muzikaal variété in een carrousel van drie podia. Hierop waren afwisselend optredens te zien van schrijvers als Herman Brusselmans en Wilfried de Jong, muzikanten als Daily Bread en Luc de Vos (Gorki) en een groot aantal nieuwe producties van literair productiehuis Wintertuin. Zaterdagavond ontving Spinvis de Joh-nny van Doornprijs voor de Gesproken Let-teren 2010. Zijn prachtige dankspeech werd voor gedragen door Tommy Wieringa. Spinvis betoverde het publiek met een geweldige show, samen met zijn voltallige band en zelfs een danseres. Verder waren er optredens van Ingmar Heytze, Hanco Kolk en Hank the Knife.

De overige twaalf programma’s van het festi-val werden eveneens vol lof ontvangen door het publiek: van een poëzievoorstelling in het Museum voor Moderne Kunst, een literaire lunch met Ramsey Nasr en een schrijvers-gesprek tussen Jan Siebelink en Franca Treur, tot een symposium Creative Writing op Artez, een late night met Martin Fondse en zijn Starvinsky Orkestra, een jamsessie met jazz en poëzie in de schouwburg en last but not least een Johnny van Doornparade door het centrum van Arnhem.

Een lawine van duizelingwekkend

mooie optredens.

Spinvis over De geest moet waaien

22

festivals en evenementen

Maar liefst duizend mensen bezochten dit nieuwe festival voor het gesproken woord. De enorme belangstelling en de vele positieve reacties maken dat Wintertuin heeft besloten dat er in 2011, laatste weekend van mei, een nieuwe editie van De geest moet waaien komt.

Aantal programma’s: 18 Aantal dagen: 4Aantal bezoekers: 1.270

wintertuinfestival 2010

literAtuurFeStiVAl in nijMegen

Het Wintertuinfestival 2010 vond van 24 tot en met 28 november plaats. Op verschillende locaties in Nijmegen verkenden schrijvers, muzikanten en kunstenaars vijf dagen lang het thema ‘Het woord en het wit’, over het spannings veld tussen de gebruikte en onge-bruikte ruimte in de kunst en over de leegte in ons dagelijks leven. Op de Radboud Universiteit Nijmegen werd het festival afgetrapt met bijzondere colleges

van Eric Corton en Kader Abdolah. Donderdag-avond werd er geknald in poppodium Doorn-roosje met Poetracks, de succesformule van Wintertuin waarin muzikanten gedichten van de oude meesters in een muzikaal en hip jasje steken. De vrijdag werd gestart met twee pro-

gramma’s gericht op het jongere publiek: Saar Koningsberger en Dennis Storm lazen school-klassen voor uit hun favoriete boeken in Lezen met de Sterren. De vrijdag- en zaterdagavond waren goed gevuld met mooie programma’s, zoals het gesprek tussen Bernlef en Douwe Draaisma over afasie en vergeten, interviews met Adriaan van Dis en Peter Verhelst, en als klapstuk de Grote Gedoogquiz, een ludiek plei-dooi voor de mooie dingen in het leven. We presenteerden veel nieuwe Wintertuin-producties, die stuk voor stuk enthousiast werden ontvangen. Zo bewerkte het ensem-ble Lunapark gedichten van o.a. H.H. ter Balkt en Mustafa Stitou tot een prachtig klassiek muziekstuk en waren er de eenakters van Kersentuin, de teksttheaterwerkplaats van Wintertuin.

23

festivals en evenementen

Zondag werd het festival afgesloten met een poëtische ingreep in Museum Het Valkhof. Dichters Astrid Lampe en Ellen Deckwitz droegen poëzie voor die zij schreven bij het beeldend werk van Berend Strik. Het festival eindigde écht met de boekpresentatie van WE DO MUSIC – 40 jaar Doornroosje, een uitgave van Wintertuin. De tiende editie van het jaarlijkse Winter-tuinfestival was een groots succes met een recordaantal van ruim 4.000 bezoekers. Door de veelzijdige programmering en enkele grote namen is er een groot en vooral breed publiek getrokken, van middelbare scholieren tot stu-denten, van hippe twintigers en dertigers tot 50-plussers. De gevarieerde programmering met enkele literaire grootheden zorgden voor lange rijen en goed gevulde zalen. Nrc.next is mediapartner van het Wintertuin-festival, en stelde ruimte in de krant beschik-baar voor aandacht voor het festival, plus ver-zorgde de inrichting van een ‘nrc.next lounge’ op het festival. Ook Cultura is mediapartner van het festival, en maakte een reportage over het festival. VPRO’s radioprogramma De Avonden zond live uit vanaf het festival, en TV Gelderland gebruikte het festival als decor voor een cul-tuur- en uitgaansprogramma.

Aantal programma’s: 42 Aantal dagen: 5Aantal bezoekers: 4.576

nijmeegs Boekenfeest

het BoekenBAl Voor lezerS

Publiek, pers, schrijvers, dichters en muzikan-ten zijn zonder uitzondering laaiend enthou-siast over het vierde Nijmeegs Boekenfeest, dat wederom ruim 1100 literatuurliefhebbers naar De Vereeniging trok, en zelfs Nico Dijkshoorn permanent een hele brede glimlach bezorgde.

De concertzaal begon met een mooi gesprek tussen Jaap Robben en Thomas Rosenboom: “Hoe maak je nou zo’n ding, zo’n boek?” Er was een staande ovatie voor Ramsey Nasr die het publiek verraste met een geweldige voordracht van zijn Dichter des Vaderlands gedichten over Balkenende en de straattaal van 2059. Nico Dijkshoorn vertelde over zijn carrière sierwortelsnijden en had de zaal ouderwets Dijkshoorniaans plat. Laat op de avond vond er een intiem gesprek plaats tussen Thomas Verbogt en Joost Zwagerman, waarbij Zwagerman de rol

Een voldaan gevoel blijft achter.

Wintertuin, de organisatie achter

het festival, heeft als uitgangspunt

het creëren van producties ‘op het

snijvlak van literatuur en andere

kunsten’. De inspirerende variatie

van het programma en de grote

opkomst van bezoekers toont het

succes van deze formule. In een

tijd van culturele recessie vult het

Wintertuinfestival de culturele

leegte overtuigend op.

Cultuurbewust 23 december 2010

Op een gevarieerde avond als

deze is van leegte absoluut geen

sprake. Het publiek hoeft zich geen

moment te vervelen en kan kiezen

uit een gevarieerd aanbod van

activiteiten. […]Ook het opzoeken

van de grenzen tussen de kunst-

disciplines zorgt voor bijzonder

mooie samenwerkingsverbanden.

- 8weekly 29 november 2010

24

festivals en evenementen

als interviewer overnam en voorlas uit zijn Boekenweekgeschenk Duel. Hij vertelde de Gelderlander: “Nijmegen is voor mij vooral de Wintertuin. Voortreffelijke lui en uitstekende organisatoren.” De kleine zaal was afgeladen vol bij succes-vol debutante Franca Treur, die als ze hardloopt bijbelse teksten in zichzelf oproept, om een goed loopritme te krijgen. Aan de hand van fragmenten uit Het zwijgen van Maria Zachea vertelde Judith Koelemeijer hoe haar boek tot stand is gekomen. Tom Pintens bezorgde de volledige zaal kippen vel met zijn hit In Charleroi en zijn ver-taling van Remco Camperts gedicht Jongeling (2). Ook Joris van Casteren had het publiek in zijn greep, met hilarische verhalen over zijn jeugd in Lelystad. Hij onthulde dat zijn volgende boek over drugs en liefde gaat. Mark & The Spies brachten met hun Beatle-eske gitaarpop de jaren ’60 naar 2010, en gaven het publiek energie om nog tot in de late uurtjes te blijven dansen. In de Annazaal was veel belangstelling voor Theater Pluim, die Nescio’s Titaantjes bewerk-te, en voor de filosofische discussie over opvoeding met literatuur door Jan Bransen en Maïte Tjon A Hie. Stiftdichter Dimitri Antonissen bewees eens te meer dat hij niet alleen qua lengte van de gedichten, maar ook qua voordracht als de Ramones van de poëzie mag gelden. Hij is de enige dichter die een powerpointpresentatie in een rockconcert weet te veranderen. De Nijmeegse Nieuwe en de Stadsdeel­dichters bewezen dat er aan jong talent in Nijmegen geen gebrek is. Voor Alsnog Live deed Kerouac op z’n Brabants, en hoe! Die voorzichtige naam mag binnen kort veranderd worden in Hier Zijn We.

Aantal programma’s: 16Aantal bezoekers: 1550

De Wintertuin kreeg afgelopen

zaterdag niet aflatende

complimenten van schrijvers en

bezoekers voor de organisatie van

het Boekenfeest.

de Gelderlander 15 maart 2010

En een feest was het! …deze avond

vol Titaantjes, muziek en gezellig-

heid een groot succes genoemd

mag worden.

CJP 15 maart 2010

Cartoon: Erik Molkenboer

25

educatie

educatie

nijmeegs kinderboekenfeest

kinderBoekenFeeSt

Jaarlijks organiseert Wintertuin met partners uit de stad het Nijmeegs Kinderboekenfeest. Een feestelijke middag met schrijvers, illustra-toren, voorlezen en veel boekenplezier. Dit jaar was het thema De grote tekententoonstelling – beeldtaal in kinderboeken en waren onder meer Mirjam Oldenhave, Marit Tornqvist en Thé Tjong Khing te gast.

Aantal bezoekers: 1.100

cool Poetry

PoëzieworkShoPS oP MiddelBAre Scholen

Met het project Cool Poetry haalt Literair Productiehuis Wintertuin de beste podium-dichters van dit moment naar middelbare scholen. Leerlingen volgen workshops, zien poëzie optredens en schrijven cool poetry.Cool Poetry is met name bedoeld voor de bovenbouw. Wintertuin biedt workshops aan van populaire jonge dichters. In deze work-shops vinden schrijven en voordragen elkaar. De afsluiting van het project is een eind-manifestatie voor leerlingen door leerlingen. De dichters die de workshops verzorgen, zijn ervaren voor de klas en ervaren op het podium. Het project Cool Poetry is een heel open pro-ject. Het kan op verschillende manieren worden ingevuld. In overleg met Wintertuin kan het plaatsvinden op een buitenschoolse locatie, bijvoorbeeld een poppodium, en eveneens in overleg kan het project uitgebreid worden met meerdere gastoptredens, of zelfs met

workshops van deejays en veejays. Zo kunnen ook die onderdelen bij de eindmanifestatie door leerlingen zelf ingevuld worden

Aantal scholieren: 1.520

lezen met de Sterren

jongeren leeScluB-de-luxe

Deze leesclub-de-luxe voor Nijmeegse middel-bare scholieren was een groot succes. De editie 2009/2010 werd in januari afgesloten met een grande finale, waarbij honderden jon-geren met een Bekende Nederlander boeken lazen en bespraken. Marly van der Velden(van GTST) presenteerde het boek Echte mannen eten geen kaas van Maria Mosterd, rapper Yes­R koos voor Sonny Boy van Annejet van der Zijl en Dennis Weening (van So you think you can dance) las voor uit De man die werk vond van Herman Brusselmans. Voorafgaand aan het plenaire gedeelte in filmhuis LUX in Nijmegen, kwamen de jongeren in kleine clubs in de Nijmeegse bibliotheek (samenwerkings-partner van het project) bijeen om onder pro-fessionele begeleiding het boek te bespreken.In november 2010 startte de volgende editie, die liep tot februari 2011. Expeditie Robinson-VIP en oud-TMF vj Saar Koningsberger en BNN-presentatoren Dennis Storm (eerste bij-eenkomst) en Zarayda Groenhart (slotbijeen-komst) waren de sterren van deze editie. De jongeren stelden vele vragen aan ‘hun’ ster-ren en voerden interessante gesprekken, waar-bij vooral het thema van Van De Vendels ‘Dagen van de bluegrassliefde’ zorgde voor pittige discussies. Het boek over homo seksualiteit maakte bij de lezers duidelijk wat los. Verder werd er enthousiast gelezen in Red ons, Maria Montanelli van Herman Koch, Dorsvloer vol

poppodium Doornroosje en productiehuis Oost Nederland. Tijdens 3×Niks krijgt het publiek een verrassings menu van nieuwe, vreemde, sap-pige en lekkere producties voorgeschoteld. Hoe het gaat smaken weet de bezoeker pas achteraf en misschien is het wel 3×Niks. Tijdens de eerste drie afleveringen in het najaar van 2010 waren er namens Wintertuin optredens van Els Moors en Maartje Wortel (première Short Story Cinema), Oscar Wyers (associatieve poëzie op soundscapes), De Onbekende Mens (teksttheater) en Andy and The Androids (literaire popband).

Aantal nieuwe teksten: 2Aantal uitvoeringen: 3Aantal bezoekers: 470

26

educatie

confetti van Franca Treur en Joe Speedboot van Tommy Wieringa. Bibliothecarissen uit andere steden, waar-onder Arnhem, kwamen kijken en raakten enthousiast, de eerste stappen naar uit-breiding van het project werden gezet. Ook Bibliotheek blad kwam kijken en schreef een groot artikel, getiteld: “Lezen met de Sterren ‘werkt’”.

Aantal boeken: 3 Aantal bijeenkomsten: 6Aantal deelnemende jongeren: 480

3×niks

culturele VerrASSingSAVond

3×Niks is een nieuwe reeks avonden samen gesteld door de curatoren van Literair productie huis Wintertuin,

3×Niks is vier keer heel veel.

[…] Middels een serie van vier

optredens geeft 3×Niks een

vervreemde kijk op het dage-

lijkse leven en biedt tegelijk een

alternatief.

3voor12 15 oktober 2010

Het is duidelijk dat de kwaliteit

van de programmering dik in orde

is. De vraag is daarom niet of de

volgende editie van 3×Niks wel

de moeite waard is, maar of je

het risico durft te nemen iets bij-

zonders te missen.

Universiteitsblad VOX 4 oktober 2010

Dennis Storm bij Lezen met de Sterren

27

werkplaats

werkplaats

In en vanuit de Werkplaats van Literair Productie huis Wintertuin worden verschillende activiteiten georganiseerd.Er zijn jaarlijkse workshops en schrijf-wedstrijden als Stadsdeeldichters en De Nijmeegse Nieuwe. Ook nodigen wij elk jaar jonge schrijvers uit Nederland en Duitsland uit om elkaars werk te vertalen en samen te werken aan een boek. In 2010 was dat HIER: stadsverhalen, met werk van onder meer Maartje Wortel, David Pefko en Matthias Reuter.

Een belangrijk onderdeel van de Werkplaats is de Literaturjugend, een club jonge schrijvers uit Nijmegen, Arnhem, Amsterdam, Antwerpen, Gent en Utrecht, die maandelijks bij elkaar komt in ons productiehuis in Nijmegen. Er wordt werk besproken, redactionele begeleiding geboden, en waar nodig zakelijk advies. Ook wordt jaar-lijks een uitgave van schrijvers uit de Werk-plaats gemaakt. In 2009 was dat Het Nieuwe Zwart, met verhalen van Dennis Gaens, Willem Claassen en Hanneke Hendrix.

Vanaf 2010 heeft de Literaturjugend een theateraal zusje: de Kersentuin, waarin elk kwartaal nieuwe eenakters door jonge schrij-vers en regisseurs worden gepresenteerd.

Daarnaast is er een maandelijkse gedichten-uitwisseling Nederland – Duitsland, Stemmenwissel op de websites van Literatur-büro Ruhr in Duitsland en Wintertuin.

literaturjugend

SchrijVerSwerkPlAAtS en PodiuM

Literaturjugend is een maandelijkse werkplek voor jonge schrijvers. In een informele set-ting dragen de schrijvers voor uit hun werk en krijgen ze feedback van andere schrijvers en redactieleden van de Wintertuin.

Aantal uitvoeringen: 10Aantal bezoekers programma’s: 460

kersentuin

theAterwerkPlAAtS oP zondAgMiddAg

Kersentuin is de teksttheaterwerkplaats van Literair Productiehuis Wintertuin. Vier keer per jaar twee nieuwe eenakters. Kersentuin biedt ruimte voor jonge professionele schrij-vers, voor beginnende professionele acteurs, regisseurs en vooral voor bezoekers die houden van toneel. In Kersentuin wil Literair Productiehuis Wintertuin jonge theater-makers naar de wereld laten kijken. Niet door ver steende metaforen, maar met taal van schrijvers van nu.

De eerste Kersentuin was op zondagmiddag 25 april 2010, met teksten van Dirk van Pelt en Annabel van Ewijk. Spel van Derske van der Beek en Lonne Gosling. Regie door Ilse Schaminée.

Op de tweede editie van de Kersentuin, 4 juli 2010, werden twee eenakters over de vrouw van deze tijd gepresenteerd. De ene wil dood om te zien wat haar vrienden zeggen op haar begrafenis en de ander wil een ander lijf. En als dat allemaal niet kan, dan nog liever gewoon een ander leven. Ergens ver weg.

28

De derde editie vond plaats op zondag 17 oktober 2010. Uitgevoerd werden Zolang de Walvis in aantocht is, een monoloog naar een tekst van Eva Mouton, gespeeld door Noa Verhofstad en regie Derske van der Beek en Meneer Olislagers komt tot een conclusie, een tekst van Nasja Cover gespeeld door Jilles Flinterman en geregiseerd door Wilhelmer van Efferink. De vierde edite vond plaats in het Wintertuin-festival, de drie beste eenakters werden op vrij-dag 26 en zaterdag 27 novermber uitgevoerd.

Aantal uitvoeringen: 6Aantal bezoekers: 410

de nijmeegse nieuwe

workShoPS en SchrijFwedStrijd Voor jongeren

De Nijmeegse Nieuwe is een schrijfwedstrijd

Actrice Derske van der Beek tijdens Kersentuin

die in 2010 voor de tweede keer werd gehouden. De wedstrijd richt zich op jonge-ren tussen de 12 en 21 jaar uit de gemeente Nijmegen. In 2010 was er een record aantal inzendingen. De winnaars waren Marleen Roncken in de categorie jong (12 t/m 16 jaar) en Marjolein Visser in de categorie oud (17 t/m 21 jaar). Tijdens de prijsuitreiking op het Wintertuinfestival ontving Marjolein Visser na stemming van de bezoekers ook de publieks-prijs. Voorafgaand aan de deadline voor de wedstrijd werd op twee locaties in Nijmegen een workshop creatief schrijven gehouden.

De Nijmeegse Nieuwe is een project van Literair Productiehuis Wintertuin in samenwerking met Het Inter-Lokaal en Stichting Literaire Activiteiten Nijmegen (SLAN).

Aantal uitvoeringen: 4Aantal bezoekers: 226

29

internationaal

hier

StAdSVerhAlen oP tour

Zes jonge auteurs uit Nederland, België en Duitsland waren in 2009 te gast in Nijmegen om te schrijven aan een verhalen-bundel met als thema ‘De Stad’. De bundel zelf werd in januari 2010 gepresenteerd in Mönchen gladbach, Arnhem en Aken.

Flachland Festival

VlAAMSe en nederlAndSe cultuur in Berlijn

Het Flachland Festival vond plaats van 27 t/m 29 augustus in Berlijn. Dit Nederlands-Vlaamse cultuurfestival speelde zich af op het terrein van Arena (Berlin-Treptow). Flachland presen-teerde een opvallende combinatie van theater, muziek, film, beeldende kunst en literatuur. Literair Productiehuis Wintertuin was vertegen-woordigd met Poetracks (Solo en Lea), HIER (Maartje Wortel en Martin Hyun) en It folds into…

Stemmenwissel/Stimmenwechsel

PoëzieVertAlingen heen en weer

In het kader van Grenzliteratur sloeg Literair Productiehuis Wintertuin in samenwerking met Literaturbüro Ruhr een nieuwe digitale weg in. Elf maanden lang vond er gedichten-uitwisseling plaats, waarbij er iedere maand een gedicht op de websites van beide lite-ratuurbureaus in vertaling tentoongesteld werd. Het project werd uitgevoerd onder de titel ‘Stemmenwissel/Stimmenwechsel’ naar de gedichtenbundel Stimmenwech-sel. Poesie längs der Ruhr (uitgegeven door Gerd Herholz). Inmiddels zijn er plannen om het project in 2012 voort te zetten en uit te bouwen met residencies, workshops en avondvoorstellingen.

internationaal

grensliteratuur

oP Bezoek Bij de Buren

Wintertuin was ook dit jaar weer over de grens in Duitsland actief. Er vonden zowel digitale als fysieke uitwisselingen plaats. Daar dit jaar het Ruhrgebied de culturele hoofdstad van Europa was, richtten de activiteiten zich vooral (maar niet uitsluitend) op die regio.

lyriktag dortmund

Poëzie-AVond in het teken VAn nederlAnd

Het festival Les.Art in Dortmund wordt van oudsher geopend met de Dortmunder Lyrik-tag. Voor de zeventiende editie op 11 novem-ber 2010 stelde de Wintertuin samen met de Verein für Literatur een Nederlands programma samen: Vrouwkje Tuinman, Tsead Bruinja en F. Starik vertegenwoordigden de Nederlandse poëzie. De gedichten werden in opdracht van het productiehuis vertaald en gebundeld in een klein boekje. De avond werd lovend besproken in zowel de Westfälische Rundschau als de Ruhrnachrichten.

Brachensiedlung

rondreizende cultuurkArAVAAn

Diverse culturele instellingen uit Arnhem en Nijmegen bundelden hun krachten onder de noemer Brachensiedlung. In de vorm van een rondreizend festival – een cultuurkaravaan met een mobiele podium, bar en exporuimte – stelden de culturele organisaties zich eind september voor aan hun oosterburen in het Ruhrgebied. Literair Productiehuis Wintertuin gaf acte de présence met HIER (Maartje Wortel en Jonas Jahn), Vrouwkje Tuinman, Poetracks (Solo), Transformer en Literaturjugend.

30

internationaal

Het stiftgedicht Ambitie. Uit Schrap me van Dimitri Antonissen

31

publicaties

publicaties

Schrap me

StiFtgedichten

Schrap me is zonder meer de succesvolste uitgave van de Wintertuin in 2010. De auteur, Dimitri Antonissen, is de eerste echte stift-dichter in het Nederlandse taalgebied. Overdag is hij, als chef nieuws bij Het Laatste Nieuws, bezig de krant te vullen. ’s Avonds pakt hij ech-ter zijn zwarte stift om de poëzie uit de artike-len te redden. Schrap me is het resultaat van anderhalf jaar wegstrepen van overtollige woor-den. Wat overblijft zijn charmante, grappige en bijtijds ontroerende gedichten. De Morgen, De Standaard, Trouw en het Dagblad van het Noorden besteedden aan-dacht aan de bundel, evenals diverse radio-programma’s in België en Nederland. Daarnaast was Antonissen te gast in Villa Vanthilt om daar uit zijn bundel voor te dragen. Na een groot aantal optredens op diverse literaire festivals was de bundel binnen een mum van tijd uitverkocht.

we do MuSic

40 jAAr doornrooSje

In opdracht van Poppodium Doornroosje maakte Wintertuin het boek WE DO MUSIC – 40 jaar Doornroosje. De productie, (beeld- en tekst)redactie en begeleiding waren in handen van het productiehuis. Popjournalist Alex van der Hulst nam de teksten voor zijn rekening en kreeg veel lof voor zijn werk. Daarnaast was er lof alom voor de fraaie vormgeving van het boek.

Bijtende, ontroerende en grappige

versregels. […] Een debuut dat je

doet nadenken over de werking van

poëzie.

De Morgen 28 februari 2010

Als visuele poëzie krijgen ze een

extra dimensie, zeker wanneer er

nog iets zichtbaar is van de onder-

liggende krantenpagina, waarmee

ze dan in gesprek raken. Een won-

derlijk en vrolijk soort geboortes

van het persoonlijke en subjectieve

uit zogenaamde objectiviteit.

de Volkskrant 01 mei 2010

Dit is literaire sampling waarvan

wij anders naar de wereld gaan

kijken, in de hoop dat ook wij plots

die realiteit zien die achter alles

verborgen lijkt.

Gonzo (circus) juni 2010

Een boeiende geschiedenis van de

jeugdcultuur in Nederland.

de Volkskrant 3 dec 2010

Het boek schetst op een heldere en

gedetailleerde wijze de levendige

geschiedenis van Doornroosje.

Gonzo (circus) maart 2010

32

publicaties

hier

StAdSVerhAlen

Zes jonge auteurs uit Nederland, België en Duitsland waren in 2009 te gast in Nijme-gen om te schrijven aan een verhalenbundel met als thema ‘De Stad’. De bundel zelf werd in januari 2010 gepresenteerd in Mönchen-gladbach, Arnhem en Aken. Het boek is twee-talig verschenen met verhalen van Maartje Wortel, David Pefko, Jan Aelberts, Martin Hyun, Marco Jonas Jahn en Matthias Reuter.

helias

de SAge VAn de zwAAnridder

De middeleeuwse sage van de Zwaanridder verhaalt over een raadselachtige held die aan-komt langs de rivier in een bootje, getrokken door een zwaan. Hij redt een schone jonk-vrouw in nood, huwt met haar dochter, maar hij verbiedt haar, ooit te vragen, naar zijn her-komst. Dat kan natuurlijk niet goed gaan. Er bestaan meerdere versies van het verhaal. Verschillende Europese steden (Antwerpen, Kleef, Nijmegen, Boulogne-sur-Mer, Tongeren) menen dat het verhaal zich bij hen heeft afgespeeld. Literair Productiehuis Wintertuin vroeg vier dichters deze oude legende nieuw leven in te blazen. Astrid Lampe, H.H. ter Balkt, Mustafa Stitou en Saskia de Jong schreven elk een nieuwe versie van het verhaal. Prof. Dr. Johan Oosterman, hoogleraar Oudere Nederlandse Letterkunde aan de Radbouduniversiteit schreef een inleiding over de geschiedenis van de sage. Deze uitgave werd gepresenteerd bij de première van de gelijknamige muziekuitvoering.

ich bin ein holländer

literAtuur en retoricA

Met de productie Ich bin ein Holländer geeft Wintertuin jonge schrijvers de kans om de politiek een spiegel voor te houden met literaire politieke toespraken. Enerzijds stimuleert Wintertuin met deze nieuwe productie schrij-vers om te reageren op actuele maatschap-pelijke en politieke thema’s, anderzijds worden hiermee de raakvlakken en de wederzijdse beïnvloeding tussen politieke toespraken en literatuur getoond. Sinds de opkomst van Barack Obama is er wereldwijd veel belangstelling voor retorica. In de Nederlandse politiek is er beduidend min-der aandacht voor welsprekendheid. Daarom vraagt Wintertuin jonge schrijvers om fictieve politieke toespraken te schrijven. Deze schrijf-opdracht leverde in 2009 al drie speeches op die bol staan van de retoriek, speeches die aantonen dat stijl en welsprekendheid de beste voertuigen zijn voor ideeën. De tweede serie fictieve politieke toe-spraken werd voorgedragen tijdens het De Geest Moet Waaien op vrijdag 28 mei. Deze toe spraken werden geschreven door Ernest van der Kwast en Christiaan Weijts. De twee toespraken werden gedrukt als manifesten en tegen een kleine vergoeding verkocht.

33

publicaties

34

overzicht

overzichtACTIVITEITEN LITERAIR PRODUCTIEHUIS WINTERTUIN 2010

ProductieS en uitVoeringen Poetracks (muzikale bewerkingen poëzie) podium 10 5.300 It folds into... (reisverhaal in muziek en beeld) podium 9 1.650 Fauser (verhalen en strips over reaguurders) internet/podium 3 225 Nu u! (bewerking klassieke gedichten) boek/podium 3 980 Short Story Cinema (filmverhalen) film/internet 4 145 De Uren (poëziefilms internet + presentatie) internet/podium 7 1.200 Poëziecurator (poëtische ingrepen in musea) musea 4 810 Helias (poëzie en modern klassieke muziek) boek/podium 2 330 Ich bin ein Holländer (retorica en literatuur) internet/podium 5 520

TOTAAL 47 11.160 6.592

FeStiVAlS en eVeneMentenDe geest moet waaien (do 27 - zo 30 mei) 18 1.270 Wintertuinfestival (wo 24 - zo 28 november) 42 4.576 Nijmeegs Boekenfeest (openingszaterdag Boekenweek) 16 1.550 Diverse locatieprogramma’s (Flux/S/uitfestivals) 3 3.700 TOTAAL 72 11.096 14.082

educAtieNijmeegs Kinderboekenfeest 14 1.100 Coolpoetry 7 1.520 Lezen met de Sterren 6 480 3×Niks 3 470 TOTAAL 32 4.470 2.030

uitvoeringsvorm

uitvoeringenprogram

ma’s

bezoekers2010

bezoekers2010

bezoekers2009

35

overzicht

overzichtACTIVITEITEN LITERAIR PRODUCTIEHUIS WINTERTUIN 2010

werkPlAAtS (R&D) Literaturjugend (werkplaats en optredens) maandelijks 10 460 Kersentuin (theaterwerkplaats) tweemaandelijks 6 410 De Nijmeegse Nieuwe (workshops/schrijfwedstr) kwartaal 4 226 TOTAAL 20 1.096 980

internAtionAAl (projecten in Duitsland) Brachensiedlung 4 810 Dortmunder Lyriktag 1 125 Stimmenwechsel (ism Literaturbüro Ruhr) internet mndelijks nvt nvt HIER: Stadsverhalen (Nederlands-Duits) 4 160

TOTAAL 9 1.095 818

PuBlicAtieSHIER (januari 2010) 300 1 120 Schrap me (april 2010) 600 1 240 Ich bin ein Holländer (mei 2010) 350 1 210 Helias (oktober 2010) 250 1 154WE DO MUSIC (november 2010) 1000 1 463 TOTAAL 2.500 5 1.564 1.012

totAAl AAntAl eVeneMenten/uitVoeringen 185totAAl AAntAl BezoekerS 30.481 26.985

uitvoeringsvormoplage

uitvoeringenprogram

ma’s

bezoekers2010

bezoekerspresentaties

bezoekers2009

bezoekerspresentaties 2009

30

balans

balans

ActiVA Balans per Balans per 31 dec 2010 31 dec 2009

Materiële vaste activa € 23.822 € 9.724

€ 23.822 € 9.724

Voorraden € 3.655 € 8.862 Vorderingen € 157.154 € 115.483 Liquide middelen € 51.701 € 74.216

€ 212.510 € 198.561 totAAl ActiVA € 236.332 € 208.285

PASSiVA Balans per Balans per 31 dec 2010 31 dec 2009

Algemene reserve € 6.070 € 6.070 Bestemmingsreserves € 21.794 € 11.840

Bestemmingsfonds OCW € 8.617 € 5.970

Totaal eigen vermogen € 36.481 € 23.880

Kortlopende schulden € 199.851 € 184.405

totAAl PASSiVA € 236.332 € 208.285

37

baten en lasten

baten en lasten BAten huidig Vorig boekjaar boekjaar

Opbrengsten € 135.512 € 107.014

Subsidies € 356.068 € 407.297

Bijdragen € 181.776 € 64.566 totAle BAten € 673.356 € 578.877

lASten huidig Vorig boekjaar boekjaar

Beheerlasten personeel € 250.873 € 201.856

Beheerlasten materieel € 78.891 € 89.590

Activiteitenlasten personeel € 237.562 € 186.075

Activiteitenlasten materieel € 89.684 € 80.107 totAle lASten € 657.010 € 557.628

Saldo € 16.346 € 21.249

Bijzondere baten/lasten € -3.745

reSultAAt € 12.601 € 21.249

38

colofon

Literair Productiehuis WintertuinPostbus 10096501 BA Nijmegen

www.wintertuin.nlwww.literairproductiehuis.nl

bezoekadres NijmegenVan Beethovenstraat 46521 EN Nijmegen

bezoekadres ArnhemEmmastraat 736828 HD Arnhem

fotografie in dit jaarverslagDennis GaensMenno van der MeulenSuzanne OphofMonique Warnier

drukGeers offset, Gent-Zeehaven (B)

medewerkers

directie Frank TazelaarMonique Warnier

redactieWillem ClaassenDennis GaensNoortje KesselsLisanne Boomkamp

ontwerpJos Lenkens

publiciteitMarlijn Hoefnagel

productieKim van KaamMarit Veeneman

bureauproductieWendela van den Akker

secretariaatKarin Tuinder

redactieondersteuning (stage)Seb AndewegIset BakkerElanor van DruenenYolanda de HaanNine Hoog AntinkSteffy JansenGaby KloosmanGoran PejcicRenske Pluimers

raad van toezichtSef Maessen, voorzitterSimon Ponten, secretarisMarcel Rözer, lid

colofon