1

WISH เรองเลาเพอความหวงและพลงใจ ชด WISDOMบรรณาธการ : ทวศกด อชคตานนทสมภาษณและเรยบเรยง : ประพฒน สกณา ปก, รปเลมและภาพประกอบ : ไตรรงค ประสทธผล

พมพครงแรก : กนยายน 2555พมพท : บรษท แปลนพรนทตง จ�ากด ( มหาชน)

ด�าเนนการผลตโดย ส�านกพมพบานภายในบรษทบานภายใน จ�ากด 123/1182 หม 3ต.บางปลา อ.บางพล จ.สมทรปราการ 10540โทรศพท / โทรสาร : 0-2750-7384, 08-1402-0103e-mail : suwanna.chok@gmail.com

ส�านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) 99 อาคารศนยเรยนรสขภาวะ ซอยงามดพล แขวงทงมหาเมฆ เขตสาทร กรงเทพมหานคร 10120โทรศพท 0-2343-1500 โทรสาร 0-2343-1501www.thaihealth.or.th, www.thaihealthcenter.org

จดท�าโดย

“ทศนะความคดเหนจากบทสมภาษณซงปรากฏในหนงสอน

ไมจ�าเปนทกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) ตองเหนดวยเสมอไป”

ค�าน�า

ตลอด 10 ปทผานมากบความ มงมน ของส�านกงานกองทนสนบสนนการสร างเสรมสขภาพ(สสส.) ในการจดประกาย กระตน สนบสนน เชอมประสานภาคเครอขาย เพอให “ทกคนบนผนแผ นดนไทยมขดความ

สามารถ สงคม สงแวดลอม ทเออตอสขภาวะ” อยางยงยน จงเปนทมาของการจดตง “ศนยเรยนรสขภาวะ” ทมวตถประสงคเพอเปนพนทเรยนรการสรางสขภาวะอยางครบวงจร ผานการสรางสรรคกจกรรม นทรรศการ และการบรการขอมลขาวสารดานสขภาวะ เปนตน โดย สสส. หวงวาพนทเรยนรสขภาวะแหงน จะสรางแรงบนดาลใจใหแกประชาชนทเขามาเยยมชม เกดการเรยนร เปดประสบการณ และความตงใจทจะรเรมสรางสขภาวะและสงด ๆ ใหแกสงคมตอไป

“WISH เรองเลาแหงความหวงและพลงใจ” เปนชดหนงสอทศนยเรยนร สขภาวะมความตงใจจดท�าขน เพอใหผ อานทกทานสามารถเขามาเรยนรมมมองแนวคด ประสบการณชวต ตลอดจนเคลดลบการเอาชนะตออปสรรคปญหาของผคนทนาสนใจถง 100 คน ซงลวนเปนบคคลทไดมสวนรวมสรางประเทศไทยใหนาอย โดยมการเรยบเรยงเปน 4 เลมตามชอหนงสอ คอ W – Wisdom, I – Inspiration, S – Sharing และ H – Health & Happiness ดวยหวงวาเรองราวชวตอนมคณคาของทานทงหลายเหลาน จะเปนตวอยางและบทเรยนทจดประกายความหวงและพลงใจใหผอานไดลกขนมาเปลยนแปลงและสรางสขภาวะองครวมทง 4 มต คอ กาย ใจ สงคม และปญญา เพอความสขทยงยนของตนเองและสงคมไทย

ทพ.กฤษดา เรองอารยรชต ผจดการ สสส.

ส�านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) 99 อาคารศนยเรยนรสขภาวะ ซอยงามดพล แขวงทงมหาเมฆ เขตสาทร กรงเทพมหานคร 10120โทรศพท 0-2343-1500 โทรสาร 0-2343-1501www.thaihealth.or.th, www.thaihealthcenter.org

4

จาก...บรรณาธการ

ชวตของมนษยเรา หลายครงอาจมอปสรรค และอาจตองพานพบกบวกฤตการณครงใหญของชวตอกดวยแตการกาวเดนผานความยากล�าบากกเปนสวนหนงของการเตบโตของคนเรา หากการจะเดนตอไปไดในสภาวะทยากล�าบากกคอ การกาวเดนอยางมความหวง

เรองเลาแหงความหวงและพลงใจ รวมเรองราวของบคคลชนน�าในวงการตางๆ ทเราน�าเสนอมาเพอเปนสวนหนงของการสรางความสขใหแกประชาชนคนไทย เพอใหคนไทยมชวตอยางมหวงและมพลง แมวา...ในชวตจรงทประสบ สงคมของเรากยงมวกฤตการณทางการเมอง สงคม เศรษฐกจ และธรรมชาตทเปนภยพบต

ดงนนการเรยนรบทเรยนจากปจเจกชนอสระทง 100 ทาน จงอาจเปนแรงใจทส�าคญ และอาจมใครสกคนหนงทจดประกายสรางแรงบนดาลใจใหคณลกขนมาท�าสงทแตกตางใหแกสงคมของเราดวย

5

เรองราวทลมเหลวของใครบางคนอาจเปนบทเรยนสอนใจใหแกคณ

เรองราวแหงความส�าเรจของอกคนกอาจเปนพลงใจใหคณมแรงอยากสรางความส�าเรจเชนนบาง

มหลายคนทอานหนงสอชดนแลวบอกวา

“พอไดอานเรองราวของคนด ๆ มากมายเชนน ท�าใหรสกมความหวงตอสงคมไทยมากขน”

เรากหวงเชนกนวาคณจะรสกเชนนบาง

ทวศกด อชคตานนทบรรณาธการอ�านวยการ

โครงการเรองเลาแหงความหวงและพลงใจ

6

พระอาจารยไพศาล วสาโล 9

แมชศนสนย เสถยรสต 18

ภกษณธมมนนทา 26

รศ.ประภาภทร นยม 34

พระพรพล ปสนโน 40

ศ.นพ.อดมศลป ศรแสงนาม 48

พระอาจารยมตซโอะ คเวสโก 58

ฐตนาถ ณ พทลง 66

สวรรณา โชคประจกษชด 74

โชคชย ลมประดษฐ 82

จระนนท พตรปรชา 90

ศ.ดร.ปารชาต สถาปตานนท 98

ส า ร บ ญ

7

ดร.อาจอง ชมสาย ณ อยธยา 106

ประมวล เพงจนทร 112

วจกขณ พานช 124

พญ.คณหญงพรทพย โรจนสนนท 130

ปราโมทย ไมกลด 138

ศ.ดร.สมทธ ธรรมสโรช 145

ศ.ดร.สนทร บญญาธการ 153

อาจารยณรงค เพชรประเสรฐ 161

อาจารยวรศกด มหทธโนบล 166

นพ.ยงยทธ วงศภรมยศานต 174

วรตดา ภทโรดม 182

หมอเขยว ใจเพชร กลาจน 190

ดร.สมเกยรต ออนวมล 198

8

9

พระอาจารยไพศาล วสาโล เจาอาวาสวดปาสคะโต

อยอยางมสข

ใหคดถงผอนมากกวาตวเอง แลวหมนมองตน ใหรกตวเองอยางแทจรง ใหรจกตวเอง สงนจะชวยท�าใหเราอยในโลกนไดอยางมความสข

พระอาจารยไพศาล วสาโล เจาอาวาสวดปาสคะโต คอพระนกคดนกเขยนทมผลงานเขยนออกมาอยางสม�าเสมอ ธรรมะของทานทสงสอนผคน จะเนนหนกเรองราวทเกยวกบสงคมเปนหลก ดงนนเมอเกดปญหาหรอความขดแยงในสงคมครงใด ทานกจะถกสอสมภาษณเพอใหแนวคดในการแกวกฤตอยเสมอ สงหนงทพระอาจารยเนนย�าในทกการสมภาษณ เมอสงคมตองเผชญความขดแยงกคอ การมองความขดแยงอยางเปนกลาง และตองท�าใจ เพราะความขดแยงนนเปน

10

ธรรมดาของโลก และสงส�าคญทสดทจะท�าใหทกคนมความสขได ไมไดอยทไหน มนอยทใจตนเอง

ทามกลางความวนวายของสงคม เราสามารถหาความสขสงบได

“ทจรงในบานของตวเองมนกเปนทสงบสขได ในหองนอนของเรากได ถาไมใชคนทอยทามกลางผคน หองนอนกเปนททสงบได แตอาตมาพบวาหลายคนแมจะอยในหองคนเดยวกไมสงบ เพราะเดยวกมเสยงโทรทศนเขามา มอเมล มเฟซบก มแบลกเบอรรดง มเอสเอมเอสเขามา มนไมสงบแมจะอยคนเดยว เพราะวาคณปลอยใหขอมลขาวสารมนหลงไหลเขามาในชวตจตใจ ทางออกทดคอคณควรปดโทรทศนบาง ปดเครองคอมพวเตอร ปดมอถอ อยาเปดตลอดเวลา บางครงมนวนวายมาก วนเสารอาทตยกปดบาง อาตมารจกคนหลายคน บางทเขามอาชพการงานทตองรบผดชอบ เปนนกขาวนกหนงสอพมพ เปนฝรง เยนวนศกรจนถงเชาวนอาทตยปดโทรศพท อยกบครอบครวและตวเอง ออกไปจอกกง อาตมาคดวาเราไมตองไปไหนหรอก แคอยบาน หาโอกาสทจะอยคนเดยวจรงๆ แลวปดเครองมอสอสารทงหลาย ตอมากหนมามองตน หนมาดจตใจบาง ถาหากวาคนเราวาวนเพราะใจ ไมใชเพราะสงภายนอก แมอยคนเดยวในปาคณกจะวาวน ถาใจคณเตลดเปดเปงไป บางคนอยในปา อยในหองคนเดยวบางทอยไมได เพราะวาใจมนวาวน ปรงแตงไปตางๆ แลวคนเรานชอบหนตวเอง ทนอยกบตวเองไมได กเลยหนไปหาเพอน หนไปคย ไปเทยว ไปเลนเฟซบก เสรจแลวกบนวาไมมเวลาใหกบตวเอง แตครนเวลาอยคนเดยวจรงๆ กอยไมได เพราะวาจตใจมน

11

วาวน แลวเราควรท�าอยางไร วธแกคอมสตรเทาทนความรสกนกคดทปรงแตง พอรปบแลววาง ไมใชหามคด ใหมสตร แตคนสวนใหญไมคอยมเวลากลบมาดใจของตวเอง แมอยคนเดยวกเจอแตความทกข แตการรทนความคดแลววางได แมวามนจะมเสยงมากระทบกไมมปญหา แตมปญหาเพราะวาใจเราไมชอบเสยงนน ใจเรามปฏกรยาตอเสยงทแทรกเขามา แตถาเรามสต เรารวามอะไรแทรกเขามา เรารกท�าใจใหเปนกลาง เสยงดงกท�าอะไรเราไมได เพราะฉะนนนคอสงทส�าคญทสดทชวยใหเราไมตองหนไปไหน มนตองเรมหาทหาทางทสงบใหตวเอง ปดเครองมอสอสาร แลวจากนนกหนมาดใจ มาเจรญสมาธ ภาวนาใหมสต”

ตองรจกท�าใจ เราถงจะสามารถอยกบความขดแยงไดอยางมความสข

“เรองนเปนเรองของการท�าใจ มองวาหนง ความขดแยงเปนเรองธรรมดา แมแตเราบางทอยคนเดยวเรากยงขดแยงกบตวเอง จะไปเทยวทไหนด กมสองสามความเหนในใจ ตองมองวาความขดแยงเปนเรองธรรมดา มองความขดแยงอยางเขาใจ ประการทสองมองวาความขดแยงเปนเรองทเปนความตางกนเฉพาะบางแงมม บางดาน เวลาคนสองคนขดแยงกนไมใชวาเขาขดแยงกนทกเรอง เพราะ ขดแยงในบางเรอง เขาอาจจะเหนตรงกน อยเกาสบหาอยาง แตอาจจะเหนตางกนหาอยาง กไมควรทจะทะเลาะ มองกนเปนศตร เราเหนตางกนแคนนท�าไมเราตองเปนศตรกบเขา เขาเองกมอะไรเหมอนกบเรา เหมอนกบเขา พดงาย ๆ คอก�าจดความขดแยง ความเหนดวยหรอไมเหนดวยในความคดของเขาเปนบางเรอง มนท�าใหเราเปนเพอนกบเขาได แมวาจะเหนไมตรงกน”

11

12

“ประการทสามคอ มองวาความขดแยงมนเปนเรองชวคราว กอนหนานเรากมอะไรเหมอนกนตงหลายอยาง แตวนนขดแยงกน พรงนเราอาจจะกลายเปนเพอนรวมทรป รวมงานทสอดคลองกน เพราะฉะนนอยาไปเอาเปนเอาตายกบความขดแยง เพราะวาคนทเคยท�าสงครามกน อยางอเมรกากบเวยดนาม สามสบปกอนรบกนจะเปนจะตาย แตตอนนกอดคอท�าการคาไปแลว หลายคนทขนเวทพนธมตรกเคยจบปนไลลากน คนหนงเปนทหาร คนหนงเปนคอมมวนสต มองใหมนเปนของชวคราว อยาไปยดมนถอมนกบมนมาก ถาเรามองแบบนเราจะปลอยวางไดมากขน เราจะไมรสกวามนเปนเรองคอขาดบาดตาย ขดแยงกนดวยความคดกโตเถยงกน แตกยงรกกน ไมรสกวาจะเปนจะตาย ถาเราท�าแบบน เรากจะไมทกขกบความขดแยง เรากเหนเพยงวาเปนสงแปลกเขามาในชวต แตไมไดแปลวาเราไมเปนตวของตวเองนะ เราเหนตางเรากพด ไมใชวาเออออกบเธอนะ ไมกลาขดแยงกบใคร ไมใชแบบนน ความขดแยงมนสามารถอยบนตวของตวเองได แตเราตองไมทกข อาตมาคดวาชวตคนเรามนมหลายแงมม สวนทขดแยงกบใครกขดแยงบางเรอง เรากอยาหมกมนกบมน เชนมความขดแยงเรองการเมอง ถาเราไมเปดโทรทศน ไมดเฟซบก เราไมเดอดรอนอะไร เมอเราตองท�างานเรากท�างานของเราไป มเวลาวางกเปดทว ตองรจกจ�ากดการรบร อยาไปหมกมนกบมนจนกระทงไมเปนอนท�างาน อาตมาคดวาถาเราอยกบปจจบน เรากท�างานของเราใหด เราจะพบกบความขดแยงนอยลง ไมใชไมรบรนะ แตเรารบรเมอถงเวลา แลวเรากใสใจในฐานะทเราเปนคนไทย ใสใจแตไมใชหมกมน ไมท�าใหมนท�ารายจตใจ จนท�ารายตวเอง”

13

ความรกทท�าใหเกดทกข ไมใชความรกทแทจรง ความรกในทางพทธศาสนา คอความรกทเรยกวาเมตตา

“รกมนท�าใหเกดทกข คอรกทหมายถงการยดมนถอมน เพอสนองตวเอง รกเขาเพอตองการใหเขามาปรนเปรอ หรอเรารกเขาทเขาสามารถใหความสขความสบายกบเราได เพราะฉะนนเรากเลยอยาก

ใหเขาเปนแบบทเราคด มนท�าใหเกดทกข มนท�าใหเกดการท�ารายกน แบบนไมไดเปนความรก เพราะความรกในทางพทธศาสนา คอมความรกทเรยกวาเมตตา ความรกทเปนการยดมนถอมนเพอสนองตวตนของเรา เราเรยกวาเสนหาหรอราคะ ความรกแบบนท�าใหเกดทกขทงผถกรกและผรก แตวามนกใหความสขในชวระยะเวลาหนง คอในชวงเวลาททงสองคนเออออหอหมกกน แตพอขดแยงกนกเรมทกขแลว หรอวาตายจากกนกยงทกขใหญ แตความรกทเรยกวาเมตตา ปรารถนาดโดยทไมตองการอะไรจากเขา มใหแตความปรารถนาด อาตมาเชอวาทกวนนทโลกอยไดเพราะมความรกแบบนมาเจอปน บางทกไปผสมอยกบความรกประเภทแรก คนเราบางทกไมไดมแตเสนหาอยางเดยว มนมเมตตาเขาไปดวย เชนความรกระหวางสามภรรยา พอแมลก เพอน มนมเมตตาเขาไปผสม มากบางนอยบาง ตรงนตางหาก ทท�าใหโลกอยได เพราะมนท�าใหเกดการเออเฟอเกอกล

14

กนอยางแทจรง ถาขาดเมตตาธรรมนโลกอยไมไดเลย เพราะพระพทธเจาบอกวาเมตตาธรรมค�าจนโลก คอถาไมมเมตตา โลกมนคงพนาศไปแลว ทกศาสนากเนนชประเดนความรกแบบน คอความรกทปราศจากความเหนแกตว ทฝรงเรยกวาความรกแบบไมมเงอนไข แตวาตราบใดทเราปฏเสธความรกแบบประเภทแรกไมได กควรพฒนาใหมความรกแบบทสองเขามาเจอปน เขามาเปนตวน�า จะชวยท�าใหอยดวยกนอยางมความสข”

ปญญาทางวทยาศาสตรและปญญาทางธรรมนนจ�าเปนทจะตองอยคกนไป

“วทยาศาสตรเปนเรองของความร ไมใชเปนเรองของคณคา วทยาศาสตรยากทจะบอกวาอะไรดไมด แตวทยาศาสตรบอกอะไร ท�าไม อยางไร แตวาดหรอไมดเปนเรองของจรยธรรม เปนเรองของฝายศาสนา แตศาสนาบางทกตดสนผด นคอเรองทหนง วทยาศาสตรคอเรองของความร แตไมใชเรองคณคา

“สองมนคอเรองของการพฒนาสมองแตไมใชเรองของการพฒนาจตใจ เรองของการพฒนาจตใจเปนเรองของคณธรรม เปนเรองของการปฏบตธรรม เรองของการท�าความด มนนอกขอบขายของวทยาศาสตร บางทกใชวทยาศาสตรในการท�าลายอยางเชนฮตเลอรใชวทยาศาสตรเทคโนโลยรมแกสชาวยวตายไปหกลานคน เราใชวทยาศาสตรเพอสรางระเบดนวเคลยร เพอสรางเทคโนโลยท�าลายสงแวดลอม วทยาศาสตรมนมขอบเขตจ�ากดแตส�าคญตองพฒนาจตใจ ถาถามวาวทยาศาสตรอยางเดยวพอไหม บอกเลยวาไมพอ ไอนสไตนพดวามนษยเราตองการ

15

ทงวทยาศาสตรและศาสนา ตองมสองอยางค กน มศาสนาไมมวทยาศาสตรกไมได ศาสนาจะพาไปงมงาย ถามวทยาศาสตรแตขาดศาสนา คนกอาจจะท�ารายดวยการพฒนาเทคโนโลย คนเราทกวนน เอาเขาจรงๆ นกวทยาศาสตรทเจรญคอเจรญในรปของเทคโนโลย แตความคดแบบวทยาศาสตรมนไมไดซมไปถงจตใจผคน บางทถงจะเจรญ แตคนกยงงมงาย ไสยศาสตรกยงเฟองฟ เพราะวาเราไมไดคดแบบวทยาศาสตร เราเชองาย มขาวลออะไรกเชอ โดยทไมตงค�าถาม มววหกขา กไปกราบไหว โดยทไมไดมองวามนกเปนเรองผดปกตทางธรรมชาตเทานนเอง แลวตอนนกลอกนใหญวาจะเกดภยพบต แลวคนทลอกโหราศาสตร นกพยากรณกมสวน กไมไดใชความคดทางวทยาศาสตรมาพด มาคด พดแลวนาเชอถอไหม เพราะฉะนนท�าใหคนแตกตน คนกยงงมงายตอไป คนกยงเหนแกตวตอไป คนกยงเอารดเอาเปรยบกนตอไป มนกเลยเกดความวนวาย”

คนเกงกบคนด สามารถอยคกนในคนคนเดยวได

“ในทางพระพทธศาสนาพดถงปจจยหลกๆ ทท�าใหคนเปนคนเกงและคนด หนง ปจจยภายนอกคอกลยาณมตร รวมถงสงแวดลอม สอมวลชน หนงสอ ครบาอาจารย พอแม เขาใจงายๆ คอกลยาณมตร อนทสองคอปจจยภายใน โยนโสมนสการ คอวาคดเกง ฉลาดคด คดถก คดเปน คดชอบ พดงายๆ คอฉลาดคด ตรงนมนจะท�าใหเกดปญญา เกงในทางโยนโสมนสการ จะท�าใหร จกคด คนเราจะเกงไดตองรจกคด ไมใชแคมขอมลเยอะ ขอมลเยอะไมส�าคญ แมวาคณมขอมลนอยแตถาคณร จกคดคณกจะสามารถฉลาดได เพราะฉะนนตรงนตองท�าใหเกดกลยาณมตรและโยนโสมนสการ มนยอนกลบไปทอาตมาพด คอมนอยทการเลยงด การศกษา ซง

16

เปนการศกษาทท�าใหคนฉลาดคด แลวกคดเปน ท�าใหเขารวาความจรงแลวคนเราถาอยากมความสขตองท�าความด ตองเออเฟอเกอกล ไมเหนแกตว เกงกบดเกดขนได ถามสองปจจยน”

ใหคดถงผ อนมากกวาตวเอง แลว

หมนมองตน ใหรกตวเองอยางแทจรง ให

รจกตวเอง สงนจะชวยท�าใหเราอยในโลก

นไดอยางมความสข พบกบความสงบเยน

ภายใน แลวกอยกบผอนไดอยางเกอกล

เปนทงคนดและคนมน�าใจ แลวกมความ

สขในเวลาเดยวกน

17

18

เรยนรทจะอยอยางสข

“ถาเราถอดถอนทฐ ไมมสงทถกใจเราเปนของเรา ไมมกายเรา ไมมใจเรา แตมนเปนธรรมชาตลวนๆ ไดเมอไหร เราจะกลายเปนคนทอยในโลกใบน ทโลกนไมมตวเรา มแตการกระท�า มแตความร สก เกดดบฉบพลน อสสรชนเชนนจะพงพาหวใจตวเองได”

แมชศนสนย เสถยรสต

ธรรมดาของความเปลยนแปลงยอมน�ามาซงความทกข ยงโลกหมนเรวมากเทาไรคนกยงทกข โดยเฉพาะในเมองใหญทผคนไมมเวลาแมกระทงหยดทบทวนตวเอง หลายคนเลอกทจะเสพสขโดยแลกมาจากผลตอบแทนของการท�างาน โดยไมรทางออกของการแกความทกขคออะไร ‘แมชศนสนย เสถยรสต’ คอมนษยคนหนงทในอดตกเคยมทกข แตเพราะธรรมะขององคสมมาสมพทธเจา ท�าใหปจจบนนทานไดกลายเปนผ ชทางออกแหงทกขแกผ คนในสงคมเมอง ผานสถานททสงบรมเยนอยางเสถยรธรรมสถาน หนมสาวสมยใหมชอบมค�าถามวา ท�าอยางไรจะสขใจไดในสงคมปจจบน บท

19

สมภาษณตอไปนมขอคดดๆ จากแมชศนสนย เพอใหทกคนในสงคมและคนรนใหมสามารถเรยนรทจะมความสขไดจากภายในใจของตนเอง

ธรรมะสรางเสถยรธรรมสถาน

“เสถยรธรรมสถานไมไดเกดขนมาจากเงนหรอความตองการจะท�าอะไร แตมนเกดมาจากความกตญญจากพระธรรม เพราะธรรมะมนสามารถเปลยนชวตของเราได และทส�าคญคอเราสามารถพนทกขไดดวยธรรม เพราะฉะนนมนเปนความกตญญทเราอยากจะเสนอออกมาเปนผรบใช ทจะใชธรรมะเปนเครองมอทจะท�าใหเรารเทาทนชวตและปจจบนขณะของเรา ธรรมะเปนหยดน�าเลกๆ ทท�าใหชวตงอกงามได”

ตองรจกและเขาใจค�าวาทกข

“ถาเราไดกลนของดอกไม เราจะเหนการท�างานของจมกและกลนทมากระทบกน จมกเปนอายตนะภายใน กลนเปนอายตนะภายนอก เวลาทเราหอมเรากจะรสกเพลดเพลน แตเวลาทเราเหมนเรากรสกไมเหมอนกน เวลาทเรารสกอดอดกบสงทไมเปนอยางทใจเราอยากใหเปน ถาเราไมตอกร�าไหอยกบสงทเปนดงใจเรา เรารวาทงหอมและเหมนเปนความชอบชงทเกดดบอยางฉบพลนเทานน ใจของเราจะเรยนรตอไปไดกบทกเรอง ในกระบวนการของการจดการทด ปญญาเปนกระบวนการของการจดการการเรยนรอยางมสต เฝาสงเกตและเรยนรวาทงชอบทงชงหรอสขทกขมนเปนแคปรากฏการณเพยงชวคร อยายดถอไววาเปนเรา ถาเราถอดถอนทฐ ไมมสงทถกใจเราเปนของเรา ไมมกายเรา ไมมใจเรา แตมนเปนธรรมชาตลวนๆ ไดเมอไร เราจะกลายเปนคนทอยในโลก ทโลกนไมมตวเรา มแตการ

20

กระท�า มแตความรสก เกดดบฉบพลน อสรชนเชนนจะพงพาหวใจตวเองได”

คนปจจบนเบองาย ไมชอบอะไรจ�าเจ แตเราสามารถจดการมนได

“เราตองรวาความเบอมาจากไหน เบอมาจากความคดปรงแตง เวลาทเราคดอะไรแลวไมราเรงไมเบกบาน ความเบอเกดจากความคดทไมรเทาทนความเปนจรง เราอาจจะแกความเบอดวยการถายพลงของตวเอง การออกก�าลงกาย การรจกรบประทานอาหาร และการพกผอนทด จะท�าใหเรามทนของชวตในฝายของกายภาวนาเขมแขงขน และจตของเรากจะมสตอารกขาจตไดทกลมหายใจ ความเบอเปนแบบฝกหดทท�าใหเรารวา เราตองเผชญกบสงทเราจะคดครงใหมทคมกวาเกา ถาเรารวาคดอยางนผลเปนอยางน และคดอยางไรผลมนถงจะเปลยน การเขาไปเหนถงลทางของการเกดขนของความเบอเปนปญญาอยางหนง ถาเราคดอะไรซ�าๆ ถอนหายใจลกๆ เรากยงไมสดชน ใหเราถายพลงสกหนอยกได เชน ออกไปท�าอะไรใหกระฉบกระเฉงขนแลวกลบมาคดดวยจตทรเทาทนความคดมากขน ถารคดไมหลงคด ความเบอกเปนเรองทสามารถแกไดงายๆ”

สขจากวตถนยม สขจรงหรอไม

“นเปนธรรมชาตหนงของคนทอยในวฒนธรรมบรโภคนยม อยาไปมองวามนดหรอไมด แตถาเราบรโภคนยมจนเราขาดอสรภาพ เรากลายเปนมนษยทตองเสพกอนจงจะสข ทเสถยรธรรมสถาน การท�างานคอความสข เปนความสขเมอสราง ไมใชสขเมอเสพ ในขณะทเราสรางงาน เราจะพบวาความสขในปจจบนขณะท�าใหเราถงเปา

21

หมาย แตการทเรารอวาเสรจจงสขมนกเหมอนเราท�างานในขณะตกนรก ท�างานไปบนไป ตกนรกไป แตกวาจะไดชนชมความส�าเรจกเครยดแลว มนกเปนธรรมชาตของคนรนใหมทใจของเขาเปราะบางเพราะเขารอวาซอเสพจงสข แตไมไดสขเมอสราง เขาไมไดสขงายจากการใชนอย เขาทกขงายถาใชนอย แลวกคดวาสขมากจากการใชมาก เพราะฉะนนตองเหนใจ แลวกยงคงตองท�างานตอไป แตเราควรจะรวาไมวาโลกจะเปนอยางไรใจตองไมทกข”

จดการอารมณสขไดในแตละวน ดวยลมหายใจ

“เมอเราฝกเจรญสตอยทกลมหายใจเขาออก เราจะเรยกรวมๆ วาเราเลนเกมลมหายใจ มลมหายใจแหงสต มสตอารกขาจตแตละวน เราจะเหนวาการเดนทางของชวตเวลาทมโลกมากระทบ เราจะรถงสงทมากระทบ เราจะรทน ใจตน เราจะเหนเพยงแควาโลกเปนแคปรากฏการณธรรมชาตอยางหนง อารมณเปนสงทมาแลวไป ในหวใจของเราไมสามารถจะจมเจาอยกบอารมณหนงอารมณใด เพราะวาจตอารกขาเราอยเสมอ เวลาทเรารเทาทนอารมณ และไมหลงอารมณ เราจะเหนวาโลกเปนเพยงโลกธรรม มไดลาภเสอมลาภมยศเสอมยศ มสรรเสรญมนนทา ปรากฏของสภาวะธรรมใดสภาวะธรรมหนงมาเพยงแคเหนเทานน ไมใชใหเราไปคลกคล เราจะเหนวาเราจะอสระ อยกบโลกทมากระทบรทน ใจตน แลวถาเราเจรญอานา-ปานสสตอยเรอยๆ เราจะเหนวานพพานชมลองนน เปนเรองททกคนสามารถจะสมผสไดดวยตนเอง”

21

22

จรงหรอไม ทใดมรกทนนมทกข

“รกใหเปนกจะไมเปนทกข เราตองภาวนากบความรกของเรา ใหรกของเราไดรบการพฒนาสตปญญา เพอจะท�าใหเรารกอยางไมมเงอนไข ถารกอยางยดตดมนกจะน�ามาซงความยดมนถอมน อนนไมใชรก เขาเรยกวาหลง และคนหนมสาวมกเขาใจผดวาความรกนนจะน�าไปสเซกซ ทจรงเซกซกบความรกมาจากใจเหมอนกน แตความหลงทมอทธพลจะน�าไปสความใคร กบสตปญญาและความเขาใจซงจะเปนพนฐานของความรก มนจะท�าใหรกเปนทกขหรอหลงเปนทกข ความรกเปนของสวยงาม ถาเราเขาใจทจะรก ถาเราเรมตนความรกดวยการขาดสตปญญาเราจะพบวาความรกนนจะน�าพาความเจบปวดมาสเรา เวลาทเรารกเราตองฝกฝนทจะเขาใจคนทเรารก แตถาเราปรารถนาจะใหคนรกท�าอะไรอยางทใจเราตองการ เรากอาจจะทกขกได แตถาเผอเรามโอกาสทจะพฒนาสตปญญาของเรา

23

แลวกเขาใจคนทเรารกอยางลกซง และถาเรามองคนทเรารกอยางลกซง เราจะเขาใจวาท�าไมเขาถงเปนอยางนน เวลาเราฝกมองคนอยางน เราจะรวาความกรณาของเราทออกไปนนเปนมตทเปนผลพวงของความรก การทเราใหโอกาสคนทเรารกไดมโอกาสปรบเปลยนพฤตกรรมอยางทเขารวาเราใหโอกาสเขาเสมอ เปนหนทางทดทท�าใหความรกของเรายงยน อยาคดทจะรกแคเพยงรกแลวท�าใหคนทเรารกเปนดงใจเรา แตขอแคใหเรามความสขทไดรก และพฒนาชวตทจะรกอยางตอเนอง แมวาคนทเรารกจะท�าผดพลาด แตสงทท�าผดพลาดนนกจะท�าใหเรามองหาทางออกทจะพฒนาความรกของเราดวย จงพฒนาสตปญญาของเราเพอรก และจงมความสขทไดรก”

ทกคนสามารถเรยนรไดจากธรรมชาต

“ธรรมชาตสอนใหเราเหนความไมเทยงอยตลอดเวลา เพราะมดอกไมบาน มดอกไมรวง มนจะเปนความสวยงามของธรรมชาตทเราสมผสได แตถาไมมความเปลยนแปลง เรากอาจจะไมเหนความเปลยนแปลงทสวยงามของธรรมชาต เพราะการเปลยนแปลงมนเปนสงทธรรมชาตสอนใหเรารวา เราควรแกะโซตรวนแหงความยดมนถอมนในทกๆ การกระท�าของเราและทกสงทเรายดถออย และถาเราเหนวาสงทเรายดถอและเชอถออยเปนเหตแหงทกข เรากควรจะออกมา การฝกหายใจอยางมสตจะท�าใหเราเหนวา การมองสงเหลานเปนเรองทเราหลกออกมาไดอยางเปนธรรมชาตมากขน จะไมผานกระบวนการคด แตจะเปนการพจารณาใหเหนในความเปนจรงวาสงตางๆ ไมเทยง ทนอยไดยากแลวกจะจบลง ธรรมชาตรอบตวเราก�าลงสอนใหเหนถงความจรงเหลานน แลวเราจะกลบเขาสธรรมชาตภายในตนของเรา และเราจะเหนวาสภาวะจตภายในตนของเรากไม

24

เทยงเชนกน ถาเราขามไปถงภาวะผรผตนผเบกบานได เราจะเหนวาทกการกระท�านนเปนปรากฏการณพเศษทท�าใหเราละ ท�าใหเราจางคลายจากความยดมนได เมอเราจางคลายจากความยดมนถอมนไดเราจะพบอสระทแทจรงของชวต”

“เพราะชวตคอการเดนทาง”

25

ถาเราเปรยบชวตคอการเดนทาง การ

จราจรของชวตทจะท�าใหเราเดนทางปลอดภย

กตองอาศยวนย และวนยของชวตกเปรยบ

เหมอนสต ถาสตอารกขาใจเรากสามารถจะ

ไปถงฝงฝนทเราตองการ ถาเราสรางวนยคอ

การเคยชนทดงามใหเกดขน เราจะรวาการเดน

ทางของเราจะไมหยดและจะราบรน

26

ภกษณธมมนนทา

“ปญญาทางธรรมตวนจะตองน�าเราไปสความสข แตตองเปนความสขทแทจรงนะ ไมใชความสขจอมปลอม”

เรยนรปญญาทางโลก

และทางธรรมเพอน�าชวต

จะมสกกคนทคดวาการประสบความส�าเรจสงสดในชวตทางโลกนน ไมใชจดสงสดของชวต แตหญงผมปญญาทางโลกระดบ ดอกเตอรอยาง รศ.ดร.ฉตรสมาลย กบลสงห อดตอาจารยประจ�าภาควชาปรชญาและศาสนา มหาวทยาลยธรรมศาสตร หรอปจจบน ทานคอภกษณธมมนนทา หรอ ‘หลวงแม’ กลบมองเหนถงความส�าคญของปญญาทางธรรมมากกวา เพราะนนคอทางออกในการแกปญหาของชวต หลวงแมมองวา ปญญาทางโลกเพยงอยางเดยวนนบางครงกไมสามารถแกปญหาในชวตได ในชวตคนเรามนควรจะมทงปญญาทางโลกและทางธรรมประกอบกน

27

ภกษณธมมนนทา

“เราตองรจกสองสงนกอน ปญญาทางโลกกคอ ท�าอยางไรใหรวยมากขน ท�าอยางไรใหมชอเสยงมากขน อาจเปนดวยวธการทถกตองหรอไมถกตองกตาม สงทเรยกวาปญญาทางโลกจะสนบสนนใหเราไปสจดนน คาขายเกง อาจคาขายมาผานขบวนการการคดโกงกได คดโกงเกง คนโกงเนยนมาก คนจบไมไดนเปนปญญาทางโลก”

“พอเปนปญญาทางธรรมแลว ปญญาทางธรรมตวนจะตองน�าเราไปสความสข แตตองเปนความสขทแทจรงนะ ไมใชความสขจอมปลอม น�าเราไปสการละคลายซงความทกข การละคลายซงความทกข ฐานของความทกข แกนของความทกข คอการยดมนถอมนในตวตน”

“เพราะฉะนนปญญาในทางโลกทางธรรมมนจะมาเพอจดประสงคตางกน ปญญาทางโลกจะไปในแนวครอบครอง ‘To Have’ ในขณะทปญญาทางธรรมจะเปนไปในแนว ‘To Be’ ใชค�าวาปญญาเหมอนกน แตถาเปนทางโลกกบทางธรรม จะมเปาหมายตางกน”

หลวงแมบอกวา แมเราจะมปญญาทางโลกมากแคไหนกตาม แตไมไดเปนเครองยนยนวาเราจะสามารถเขาใจถงปญญาทางธรรมทแกไขความทกขไดมากกวาคนอน

28

“ไมมการนตเลยวาคนมปญญาทางโลกมากจะเขาถงธรรมไดงายกวาคนอน เผลอๆ คนทมปญญาทางโลกอาจมอปสรรคตอการเขาหาปญญาทางธรรม เพราะวาถาหากวาเขาใชปญญาในเรองการกนการเสพมาก การทเขามการกนมาก เสพมาก ใชมาก คดโกงมาก อาจเปนอปสรรคตอการทจะมองเหนปญญาทางธรรม หรอในทางกลบกน เมอเขาเสพเตมทแลว เขาอาจเหนวา ทสดแลวมนไมไดมอะไร ชวตเรามนแสวงหามากกวานน ชวตเราแสวงหาสงทไปใหพนจากการยดมนถอมนในตวตน อาจเปนจด starting point ใหเขาได”

เพราะฉะนนคนทมปญญาทางโลกมากหรอคนเกงตองมความดประกอบกนดวย

“เกงและตองดไง มนตองทงเกงและทงด แตแมกระทงค�าวาด มนกตองมาใหค�านยามวาในค�าวาด เราตงใจจะหมายความวาอยางไร ดระดบโลก หรอดทางธรรม”

ดระดบโลกคอเปนดอกเตอรดแลว ดร.ฉตรสมาลย ดแลวแต ดร.ฉตรสมาลยอาจเตมไปดวยความทกข เพราะไมไดเขาถงปญญาทางธรรม แตพอเราไดเขามาปฏบตธรรม ไดเขามาลมรส เพยงลมรสนะ ยงไมไดบรรลธรรมอะไรนะ เพยงเขามาลมรสธรรมะของพระพทธเจา ร แลววาหนทางนเปนหนทางทจะท�าใหชวตของเรามความหมายมากขน ชวตของเราทงจากตวตนเลกๆ ไปสตวตนใหญ เราไมท�าเฉพาะตวเราแลว แตเราจะท�าเพอสงคม เราจะท�าเพอประเทศชาตบานเมอง เราจะท�าเพอศาสนา เราจะท�าเพอสถาบนกษตรย อยางนเปนตน ทงจากตวตนเลก soul เอสตวเลกนะ ไปส Soul เอสตวใหญ”

29

หลวงแมใหความกระจางวา การทเราจะเขาถงธรรมนนไมจ�าเปนจะตองละทงทางโลกเลยทเดยว เพราะทกคนตองการความสขเหมอนกน อยทวาจะประยกตใชอยางไร และตองตดความยดตดใหได

“จรงๆ แลวความสขทยงยนเปนสงททกคนตองการ ไมวา ตวนอยๆ กตองการ วยรนกตองการ คนแกกตองการ แตหากวาเราจบยดใหชดเจนแลว เราจะขามพนการยดตดในตวบคคล ตดคนโนนตดคนน ตดพคนนนคนน ทงหมดนมนจะผานไป แลวทายทสดถาไมมพ พเหลานนตาย เราตองตายดวยไหม”

“เรารกคนน เรายดตดเขามากเลย แลวเขากผานไป ลกจะทกขมาก กนไมไดนอนไมหลบ แตหลวงแมจะรวา ออ...มนเปนเชนนนเอง เขามาแลวกผานไป ดลมหายใจของตวเอง มลมหายใจเขาและลมหายใจออก ไมสามารถจะอยไดดวยลมหายใจออกอยางเดยว ไมสามารถจะอยไดโดยลมหายใจเขาอยางเดยว มนองอาศยกน ลกษณะอะไรกตามทมนองอาศยกน เราเอาแนกบมนไมได นคอธรรมะใชไหม ถาจบตรงนไมไดกทกขเยอะนะ วงไปตามจบเงา จบอยางไรกไมตดหรอก”

“ในทายทสดแลวเรากพบวาสาระของชวตมนตองกาวพนบคคล ก ข ค กาวพนไปสสงทเปนคณธรรมทอยเหนอตวเรา แลวเราเขาสหนทางนน ด�าเนนชวตของเราเขาสหนทางนนทเปนหนทางอนเกษม ศาสนาพทธบอกวาเปนหนทางอนเกษม”

30

ในสงคมทางโลก หลวงแมบอกวาเราสามารถเรยนร ธรรมจากคนทกประเภทแลวน�ามาปรบใชกบชวต ไมจ�าเปนทจะตองเรยนรจากคนดเพยงอยางเดยว

“คนเราทกคน ไมวาคนดคนเลว มสงทใหเราเรยนร ขงจอบอกวาถามคนสองคนนงอยขางหนาเรา เขาทงสองคนเปนครเรา คนนเขาเกงเหลอเกน เราตองเรยนรทจะเกงเทาเขา คนนไมเอาไหนเลย เราตองเรยนร ทจะไมเปนอยางเขา เพราะฉะนนใครทอยขางหนาเรา เราจบเปนครเราไดหมด”

ส�าหรบวยรนและคนท�างาน ควรหยบหลกธรรมขอไหนไปใชชวตจงจะมความสข

“จรงๆ แลวศาสนาพทธใหธรรมะส�าหรบชวตประจ�าวน ศาสนาพทธไมไดเปนปรชญาลกซงทจะอยในบลอกบลอกหนง ทไมไดเกยวเนองกบชวตเราเลย ตนเชาขนมาเวลาทเราไปท�างานเจานายกอยากไดคนท�างานทราเรงแจมใส โดยเฉพาะถาลกเปนพนกงานขาย ถาพนกงานขายมกลนเหลากลนบหรโชยมา หนาตาหมองมวนะจะดจตตกเลย”

31

“เพราะฉะนนธรรมะทเราจะใชไดเลย ตนขนมาหลวงแมสอนลกทวดวา ตนมาใหรสกขอบคณ ลกจะถามวารสกขอบคณอะไร ขอบคณทเรามวนนไง ใชไหม เรามกจะทกทกเอาวา เรากตนทกวน จรงหรอทวาเราจะตองตนทกวน มนมนะคนทเขาตายตอนกลางคน แตคงไมใชเราหรอก เราจะพดอยางนน เขาขางตวเองวาไมใชเราหรอก รไดอยางไรวาจะไมใชเรา ขอใหดใจกอนวาตนขนมานะ รางกายเราพรอม บางคนตนขนมาแตเปนอมพาต ไมสามารถจะฟงกชนได นวมอนวเทาไมสามารถจะฟงกชนได ตนขนมาแลว...ออ อวยวะเรายงพรอมมลนะ เราควรดใจ ดใจวาเรายงมชวตอยอกวนนง”

“การปฏบตธรรมอยาเอาหลายวน เอาวนนกอน อยาไปสญญากบพระเจาทไหนวาจะปฏบตไปตลอดชวต ชวตของลกคอวนนจรงๆ เราจะตงใจนะ วาใจของเราจะเปนกศล ใจ วาจา กายเปนกศล นนกคอพดอะไรออกไปจากปากเราใหเปนประโยชนตอตวเราเอง ตอคนฟง อะไรทไมดจ�าเปนตองพดไหม ไมตองพดกได จ�าเปนตองดาไหม พกเอาไวกอนกได ถาเราคดอยางนแตละวน อยาไปคดถงธรรมะทลกซง เอาแคนกอนไดไหม รกษาใจใหเปนกศลวาจาใหสงทเราท�าเปนกศล เปนกศลส�าหรบตวเราเอง เปนกศลส�าหรบคนอน แมกท�าได ลกวยรนกท�าได เดกตวนอยๆ กท�าได”

32

“อกค�าถามหนงทคนชอบถามมากเลย เดกเลกๆ จะสอนธรรมะอะไร หลวงแมบอกวาไมตองอะไรลกซง เอาแคใหเขารบผดชอบตวเอง การรบผดชอบตวเองคอการเคารพตวเองและเคารพผอน พอเดกอนบาลเขามานงยนเทาใหแมถอดรองเทา ยนเทาใหยายถอดรองเทา ใชไหม เราตองปลกฝงตงแตตอนนเลย ลกถอดรองเทานะคะ ลกถอดรองเทาใหแมดวย อย มอแมถอของอยท�าอยางไรคะ แมยงถอของอยแมยงถอดรองเทาไมได หนถอดรองเทาใหแมไดไหมคะ มนจะท�าใหเขารสกวาเราตองการความชวยเหลอจากเขานะ เดกจะท�าเปน เดกฉลาด แตเรามกจะท�าใหเขาหมด เราไมสอนขนพนฐานความรบผดชอบ เลกๆ เขากท�าได”

33

พอเปนปญญาทางธรรมแลว ปญญาทางธรรมตวนจะตองน�าเราไปสความสข แตตองเปนความสขทแทจรงนะ ไมใชความสขจอมปลอม น�าเราไปสการละคลายซงความทกข การละคลายซงความทกข ฐานของความทกข แกนของความทกข คอการยดมนถอมนในตวตน

34

รศ.ประภาภทร นยม ผอ�านวยการโรงเรยนรงอรณ

“ถาเยาวชนแตละบคคลไดพฒนาตวเองใหดทสดแลว โลกนกจะนาอยมาก ไมตองมใครมาคอยตามจบผร ายทไหน ถาทกคนเขาใจอยางนไดโลกกจะสนตสข เหมอนททานพทธทาส กลาวไววา เยาวชนคอสนตภาพของโลก”

รศ.ประภาภทร นยม คออดตนกเรยนและครทสอนดานงานสถาปตยกรรมมาอยางยาวนาน เปนสถาปนกทไดรบการยอมรบ จนวนหนงเมอมจดพลกผนส�าคญในชวต จากสถาปนกแถวหนากไดผนตวเองมาเปนคนท�างานดานศกษาทางเลอก มเครอขายดานการศกษาทางเลอกทกวางขวางทเนนหลกการศกษาเชงบรณาการ จนกอใหเกดโรงเรยนรงอรณทผเรยนกบผสอนเรยนรไปพรอมๆ กน เพราะนอกจากนกเรยนแลว ครกมสวนส�าคญในการพฒนาทกษะการเรยนรใหกบเดก และนนจงเปนทมาของโครงการจะเปดการศกษาระดบปรญญาตรทเรยกวา อาศรมศลป ทจะสอนการเรยนรทไมไดอยแคกรอบการศกษาเพยงอยางเดยว แตเปนการเรยนแบบครบวงจร รลก และไดประโยชนจากการเรยนรนน โดยความหวงสงสดของอาจารยประภาภทร คอการไดเหนพฒนาการทดขนของคนทกวย ทมใจอยากจะเรยนรสงตางๆ บนโลกใบน

35

รศ.ประภาภทร นยม ผอ�านวยการโรงเรยนรงอรณ สถาปนกผออกแบบการเรยนรแบบใหมใหเดก

“มคนถามเสมอวาจากสถาปนกมาเปนนกการศกษาไดอยางไร สงหนงกคงมาจากประสบการณตรงของตวเองทไดพบเจอกบการเลยงลก เพราะลกเราเขามความบกพรองเรองการเรยนร ตอนนนการรกษาเดกทมภาวะแบบนเปนเรองยาก เรากมาคดวาควรจะท�าอยางไรทจะท�าใหเขาสามารถเรยนรไดเหมอนเดกอนๆ ในใจลกๆ เราเชอวาเขามศกยภาพอยในตวเอง อยทเราวาจะสามารถดงศกยภาพนนออกมาไดอยางไร จากความเชอลกๆ เรากเรมศกษามากขน กเรมเขาใจวา จรงๆ ลกเราสามารถเรยนรไดนะ เราแคตองหาวธทถก เราจงใชวธเปดการเรยนรกบเขา เขาไปอยในโลกของเขา ลองใชวธการเรยนรแบบเขาด เหมอนเราเรยนรไปพรอมๆ กบเขา กเรมสอสารกนไดมากขน ปรบใหเขาอยในโลกปรกตไดมากขน ตอนไปเขาโรงเรยนสาธตจฬาฯ คร ป. 1 กชวยไดมาก เขาชวยสรางเรองภาษาทใชในการสอสาร ตลอดจนวธการเรยนรตางๆ นานา เราปรกษากนตลอดเหมอนท�าวจยลก สอนกนไปสกเทอมหนง จากทอานหนงสอไมเปน ไมรวธทจะเรยนตามปรกต อยๆ วนหนงเขากอานหนงสอพมพแบบผใหญได และเรยนจนสามารถสอบเขามหาวทยาลยได นนจงท�าใหเราเรมเชอในเรองมนษยมากขน เชอวามนษยมธรรมชาตอนพเศษ คอมความสามารถทจะพฒนาการเรยนรของตวเอง พฒนาจากขางใน ซงมตนคนไมคอยมอง แตวาเมอเราเรมใชวธอยางนกบตวเองและลก เราเรมรวาความสามารถของมนษยมนพฒนามาจากภายใน คนสวนใหญจะใหความส�าคญกบการสอนเรองขางนอกเปนตวตง แตไมคอยรขางในตวเอง ไมคอยรถงภาวะของการรบร ดงนนการจดการเรองราวตางๆ เกยวกบการใหความรกจะขามขนตอนนไป”

36

โรงเรยนร งอรณ ศกยภาพสรางไดผานการเรยนร จากทงภายในและภายนอก

“สงทไดรบระหวางทพยายามชวยใหลกมพฒนาการดขน คอการคนพบวา วธการพฒนาศกยภาพของเดกนนมหลายแบบ ขนอยกบตวผเรยนแตละคน ถาเราสามารถเขาใจความตองการของเดกได มนกจะท�าใหการเรยนการสอนสมฤทธผลมากขน มนจงเปนทมาของแนวคดทเราอยากทดลองสรางหลกสตรแบบใหมในรปแบบของโรงเรยน โดยทใหผเรยนเขาลงมอปฏบตและเรยนรดวยตวเอง วธการเรยนการสอนของครกเนนการคดสอการสอน ทจะท�าใหเดกไดท�ากจกรรมทเกดการเรยนร โดยเราไมองจากต�าราเพยงอยางเดยว ในชวงแรกทเปดการสอน มนกเรยนประมาณรอยกวาคนเทานน หลกการของเรากคอเราตองมองเดกวาเขาจะไมใชผถกสอน เราตองมองเดกวาเขาเปนผเรยน ยกตวอยางเชนถาเราจะอธบายเรองปา เรองสตวกบเขา ถาเราใหเขาดแตหนงสอ แลวบอกใหฟง ไมมทางทเขาจะเขาใจได นอกจากพาเขาไปเจอจรงๆ เรองพวกนโรงเรยนรงอรณท�าอยเปนประจ�า มการพาเดกๆ ไปทศนศกษาดสงตางๆ ทนอกเหนอจากในต�ารา หรอเปนสงทไมสามารถอธบายใหเขาใจไดจากต�ารา เมอเขาไดเหนเขาจะจดจ�าไปตลอด เดกชอบ เพราะชวตคนเราจะเรยนรไดเมอเจอสงทาทาย เดกเหลานเขาจะซมซบวธการเรยนรดวยตวเองไปจนโต พอไปเจออะไร ไดพบอะไร เขาจะไดเรยนรและแกปญหาเปน สดทายเขาจะเปนผใหญทสามารถดงศกยภาพในตวเองออกมาไดมากทสด ”

37

กระบวนการคดแบบพทธศาสนาคอหลกยดส�าคญในการเรยนร

“โยนโสมนสการ คออะไร กคอ วธการคดทแยบยล คดอยางมเหตมผล คดอยางสบสาว คดอยางมทมาทไป คดอยางเขาสความจรง คดอยางเหนธาตแทธาตเทยม เพราะฉะนนเราน�าสงเหลานมาสกระบวนการเรยนร เราแทรกไปกบการเรยนการสอน เมอเดกไดเรองเหลาน พรอมไปกบพฒนาศกยภาพของตวเองแลว เขาจะเปนคนทสามารถเขาใจอะไรไดงายมากยงขน ในเรองธรรมะ เดกจะสามารถเขาใจหลกเรองทกขและการแกความทกขไดดกวาผใหญ เพราะเดกเขาจะตรงไปตรงมากวา เขารวาถาไมคดจะไมทกข คนเรายงทกขกเพราะการคด คดโนนนไมรจกปลอยวาง สดทายกเปนทกข เรองนผใหญเปนมากกวาเดก เพราะเดกเมอเขาเขาใจแลว เขากจะบอกวา คดท�าไม ถาไมคดกไมทกข แตผใหญมกท�าไมได เพราะเราไมรทนตวเองและไมซอสตยกบความรสกตวเองเทากบเดก”

38

การเรยนรทเรมจากครสศษย

“นคอทมาของอาศรมศลปทเราตองการใหเปนทสรางครใหเปนนกออกแบบ แตเปนการออกแบบในเรองการเรยนการสอน เราตองการผลตครและหาวธการเรยนการสอนทไปใหถงจตวญญาณ โดยมจดแขงกคอไมวาจะเรยนอะไร เราตองเรยนใหลกซง ไปใหถงคณคาแทของเรองนน โดยมหลกสตรทางดานการเรยนการสอนแบบบรณาการ แตวาผานทางภมศาสตรบาง ผานทางนวตกรรมการเรยนรบาง หรอไมกผานทางดานการศกษาสแนวพทธบาง แลวกมทางดานศลปะ ศลปะกเปนพนฐานการเรยนรไดแทบจะทกวชา อยางศลปะกบการคดค�านวณ ดนตรกบการค�านวณ กเปนเรองทเกยวเนองกนได”

39

ผใหญตองท�าใหรวาเยาวชนคอคนส�าคญ เพราะเยาวชนนนคอความหวงของโลก

“ผใหญตองท�าใหเยาวชนรบรวาเขามก�าลงของสตปญญา เปนอนาคตทส�าคญของโลก พลงของเยาวชน ถาหากใชใหถก จะเหมอนกบไดสรางสงทดทสดใหกบโลกใบน เยาวชนมพลงชวตทด จะท�าอะไรกท�าได ส�าเรจไปหมด แตถาหากเลยเวลานนไปแลว มาเรมตอนแก จะท�าอะไรมนจะชา มนไมแจมใสเหมอนตอนเปนเยาวชน เยาวชนท�าอะไรไดเหมอนผใหญ คดอะไรกคดไดเหมอนผใหญ เขาใจอะไรกเขาใจเหมอนผใหญ แมวาประสบการณมไมมากเทา แตกขอใหเขามสตปญญาพอทจะท�าความรความเขาใจไดเสมอกนกบผใหญ อยาไปรอวา เรองอยางนตองรอแกๆ ซะกอนคอยร ไมใช รบๆ รไปเลย อยาใหชวตเราสญเปลาไปกบความฟงเฟอเกนไป ยงมของทเราตองคนพบ มคามากกวานนอกมากมาย ทเราตองคนใหพบ เพราะฉะนนลองมาสนใจในเรองทเปนเรองตวของเราเอง เปนชวตของเราเอง ทงรางกายและจตใจของเราเอง ถาแตละบคคลไดพฒนาตวเองใหดทสดแลว โลกนกจะนาอยมาก ไมตองมใครมาคอยตามจบผรายทไหน ถาทกคนเขาใจอยางนไดโลกกจะสนตสข เหมอนททาน พทธทาสทานสอนไววา เยาวชนคอสนตภาพของโลก”

40

“ไมจ�าเปนท เราจะตองปลอยใหใจเราช�า แลวคอยมาศกษาศาสนา เราอยาไปท�ารายตวเองมากขนาดนน มนไมด ศกษากอนเราดบทกขไดกอน ชวตกจะมความสขไดกอน”

พระพรพล ปสนโน

ในปจจบนมคนหนมสาวจ�านวนไมนอยทสนใจศาสนา แตจะมสกกคนทไดสมผสค�าสอนของศาสนาแลวคดจะเลอกใชชวตทเหลอบนเสนทางน มนเปนการตดสนใจครงส�าคญในชวต และเปนการตดสนใจซงจะน�าชวตไปส เสนทางความสขสงบทแทจรงพระพรพล ปสนโน จากวดพระรามเกา คอคนหนมซงมอดตทเพยบพรอมไปดวยความร ความรก และหนาทการงานอนมนคง แตเพราะการบวชทดแทนคณตามหนาทของลกผชายครงนน ท�าใหทานไดสมผสเสนทางสายพทธศาสนาทมนคง และเปนสขยงกวาทางโลกมากนก

หนมสาว ความสข และความตาย

41

“ไมเคยคดวาจะบวชนานขนาดน ครงนนทบวชเปนการบวชตามประเพณคนไทย อายครบยสบหากบวชตามหนาท แตพอเราไดศกษาและไดอยใกลกบธรรมะททานเจาคณ (ทานปยโสภณ) แลวกพระเดชเจาคณหลวงพอเจาอาวาสวดพระรามเกา มนกท�าใหเราเปลยนความคดไปโดยทเราไมรตว จรงๆ จะบวชชวคราว คอสามเดอนในชวงเขาพรรษา สาเหตทบวชกตามทบอก หนงกคอตามประเพณ สองกคอเหนอยมาก ท�างานหนก คดวามนไมไดพกเลย ไมไหวแลว ถาไมไดพกมนนาจะหาจดทเราพกกอนทจะเดนทางตอไป แลวถาเราไดมาศกษาดานธรรมะกนาจะเอาสงนไปใชในการท�างาน ทเราจะตองกลบไปเจอในอนาคตขางหนาได กคดไวแคนน

แตพอมาบวชแลว เราพบวาชวตในศาสนามนแตกตางจากชวตฆราวาส มนเปนความสบายใจ คอชวตของพระนไมตองไปหวงเรองของผลประโยชนหรอผลก�าไร มนเปนเรองของการแขงขนนอย เปนเรองของการรวมมอกนมากกวา ตอนทเราอยในโลกธรกจ คนทเจอกเปนคนอกแบบหนง เปนคแขง เปนคคา ความคดเรองผลประโยชนมนมคอนขางมาก แตพอเรามาบวช คนทเราเจอเปนคนทเขาไมคดจะแขงกบเรา เพราะเขาไมคดทจะเอาผลก�าไรจากเรา แตสวนใหญคดทจะชวยและกมความรกมความหวงดกบเรา คนทอยรอบๆ เรากเปนคนอกแบบหนง สถานททเราไปมนกเปนสถานทอกแบบหนง ความรสกมนแตกตางคอนขางมากนะ ตอนบวชใหมๆ กตดตามรบใชหลวงพอกบทานเจาคณ ไปแตทดๆ เจอแตคนดๆ กพบแตสงดๆ ตงแตกาวแรกทเรามาบวช”

42

ศาสนาชวยท�าใหเขาใจและรจกตวเอง

“แตกอนเรากคดแตจะท�าอะไรใหตวเราเอง ท�าอะไรใหครอบครวเรา ท�าอะไรใหธรกจของเรา พอมาบวชเรามาเหนหลวงพอท�า สงททานเจาคณท�า ทานไมไดท�าเพอตวเอง ธรรมะททานสอนกไมไดสอนเพอตวเอง ทานสอนใหคนอนเปนคนด มความสข การชวยเหลอคนอนใหพนทกขเปนงานหลกของทาน แลวทานกมความสข เรามาอยดวยกเลยมความสขโดยทไมรตว มนกเลยเปลยนความคดวาการท�างานใหคนอนมความสขมนกเปนงานอนยงใหญเชนกน แตกอนเรากท�าใหตวเรา อยางดกครอบครวเรา ธรกจของเรา กคดวายงใหญแลว แตจรงๆ มนมงานทยงใหญกวานนอก คอการท�าใหกบคนทเราไมรจกเลย ชวยเหลอใหเขาพนทกข ใหเขามความสขได มนเปนความคดใหมทเกดขน ทเราไมเคยคดมากอนเลย แลวเราไดมาท�ากถอวาเปนบญเหมอนกน ซงสมยทอยในโลกธรกจมนไมเคยคดเรองอยางน มนคดแควา บรษทตองท�า บรษทตองได มากกวาจะท�าใหคนอนไดเปนอนดบแรก”

ศาสนาสามารถชวยคนในโลกวตถนยมใหมความสขได

“หลวงพวาไมวาจะเปนคนหนมสาว คนวยไหน จตใจกตองการทพง เหมอนเราตองการทจะตองหาอะไรจบ หาอะไรเกาะไว เพราะไมวาจะคนหนมหรอคนสาวหรอเดกหรอผใหญ จตใจกตองการทพง เชนเปนคนหนมคนสาวมนกมโอกาสเสยใจ มโอกาสผดหวง ใครไมมความผดหวง มนเปนไปไมได เปนเดกถามวาเสยใจไหม เดกกเสยใจ ผใหญเสยใจไหม ผใหญกเสยใจ แตคนทไปหาศาสนา

43

ตอนอายเยอะๆ แลว เพราะมนเสยใจอยางมาก เพราะตอนเดกตอนหนมสาว มนช�าแลวช�าอก เจอแลวเจออก เหมอนกบเขาเจบปวดมากแลว เขากไมรจะหาทางออกยงไง คอหามาทกอยาง แลวมนหาไมเจอ

“สดทายคนเหลานนกเลยมาเจอพระพทธศาสนาทจะชวยเปนหลกใหเขานนพนจากความทกขได แตเรามองอกมมหนง ถาเราไมตองแก เรายงเปนหนมเปนสาวอย เราไมจ�าเปนทจะตองรอใหเราช�ากอน เราถงจะตองไปหาศาสนา ถาเรารจกศาสนากอน เรารจกวธดบทกขกอน เรากไมช�า แลวเรามเหตผลอะไรทเราจะรอใหทกขซ�าจนช�า แลวเราคอยมาศกษา ท�าไมเราไมศกษาตงแตเรายงหนมยงสาว รางกายเรายงด ชวตเรายงท�าอะไรไดอกเยอะแยะ ใหเรามความสข”

44

“ท�าไมเราไมเรมกอน คนทเรมกอนแสดงวาเปนคนทมความทกขนอย คนทเรมทหลงมนช�าแบบไมไหวแลวคอยไปเรม ท�าไมเราตองท�ารายตวเองซะขนาดนน เพราะอยางนนหนมสาวทหนมาสนใจทางศาสนาเดยวนมเยอะ เพราะบางคนมองเหนความส�าคญของการดบทกขตงแตเขายงเดก บางคนอาจจะเจอทกขหนกๆ ปญหาของคนหนมสาวคอเรองของความรก ผดหวงอกหกหนกๆ ผดหวงในเรองความรกหนกๆ โดนหลอกมากๆ ช�าซ�าแลวซ�าอก กยงเปนเหมอนเดม กยงหลงไปในราคะ ในโทสะ โมหะ เหมอนเดม ชวตมนกทกขซ�าเดมๆ เจอ...หาย...เปน เจอ...หาย...แลวกเปน นเหนไหม ชวตทจะวงไปหาความสขแบบใหม มนกเจอความทกขแบบเกา ถงจดหนงกเลย เอ...? ท�าอยางไรด มนเขด มนกลว มนไมอยากทจะไปทกขซ�าแบบนนแลว กเลยมาหาศาสนา แลวศาสนากท�าใหเขาพนทกขได หนมสาวทเจอแบบนมอยเยอะ เพราะงนกเลยคดวา เรานาจะใชโอกาสพวกนบอกเลาเผยแผไปใหใครทยงเปนเยาวชน หรอใครทยงเปนหนมสาวอยวา ไมจ�าเปนทเราจะตองปลอยใหใจเราช�าแลวคอยมาศกษาศาสนา เราอยาไปท�ารายตวเองมากขนาดนน มนไมด ศกษากอนเราดบทกขไดกอน ชวตกจะมความสขไดกอน”

45

หลกธรรมงายๆ ทน�าใชไดในชวตประจ�าวน

“ศลนเปนหลก ถาเราไมมศล กเหมอนชวตไมมหลก ไมรท�าอะไรถกไมรท�าอะไรผด กท�าสงทผด ชวตมนกเปนทกข มนกทกขซ�าๆ เพราะท�าผดซ�าๆ เพราะงนถาเราไมมศล ชวตมนจะอยไดยาก เพราะมนไมรวาควรท�าอะไรและไมควรท�าอะไร คนทมศลไดชวตกจะปกต สวนเรองของสมาธ ชวตคนเราทกคนตองการสมาธ แตคนมกไมเขาใจ นกวาสมาธส�าหรบนกบวช ส�าหรบคนทปฏบตธรรมอยางทคนสากลโลกเขาใจผด ถาเราตองกลบบานเหนอยๆ เรากตองนอนพกทกวน วนไหนเราไมนอนพกเราไมไหว...เราจะตาย การนอนหลบคอการท�าสมาธอยางหนง แตนนเปนสมาธแบบธรรมชาต ซงมนกเรยกไดวาสามารถทจะใชในการฟนฟพลงมาท�างานได แตมนยงไมสามารถทจะมสมาธหรอพลงจตทจะตอสกบอารมณรายๆ ของเราได เรากตองท�าสมาธเพม มนกนอนแลวกตนมาทกคนแหละ มนกเดนกนไดทกคนแหละ ท�างานไดทกคน กนขาวไดทกคน แตคนท�าไมตางกน ตางกนทคนทมพลงจต คนทท�าสมาธเพมขน อารมณเขาจะตาง คนเหมอนกน ตางกนทอารมณ คนทมสมาธด พลงจตด เขาจะควบคมอารมณไดด เขาจะเลอกอารมณไหนด อารมณไหนไมด แตคนทใชแบบสมาธธรรมชาตอยางเดยวคอการนอน กนอนแลวกตนมาเหมอนคนอน ไปท�างานได ไปโรงเรยนได ไปกนขาวได ไปเทยวได แตเวลาอารมณไมดขนมา ท�างานไมได ไปเทยวไมได กนขาวไมได ทะเลาะโวยวาย มเรองมราวกบคนอน เบยดเบยนคนอนเบยดเบยนตวเอง บางทอาจจะถงแกชวต บางทอาจจะถกไลออกจากงาน เพราะฉะนนตอบค�าถามไดชดเจนเลยวา ชวตเราตองการสมาธ ขนพนฐานคอการนอนหลบ เปนสมาธขนพนฐาน และสมาธทเราฝกเพมเขาไปอก น�า

46

มาใชเวลาอารมณไมด เวลาทเราตองคดอะไรทจ�าเปน เวลาทเราตองท�าอะไรทยากๆ ถาเราไมมสมาธเรากท�าไมได เพราะอยางนนสมาธจะท�าใหเรานนเกดปญญา แลวเรากจะตดสนไดวาสงไหนควรท�าไมควรท�า แลวเราจะท�างานไดดขน”

ชวตจะดขน ถาเราเรยนรทจะอยกบความตาย เพราะความตายอยกบเราทกวนาท

“จรงๆ ความตายอยคกบเราตลอด ศาสนาพทธสอนใหไมประมาท กคอศาสนาพทธสอนวาเราตองเขาใจวาความตายนนเปนสงทเปนธรรมชาต เกดแกเจบตาย ถาเราใชชวตโดยไมประมาท เราท�าความดตลอด ตอนทเรามลมหายใจ เรากตายไปกบความด เราจะกลวอะไร แตถาเราอยกบสงทไมด ใชลมหายใจไปท�าบาป ไปเบยดเบยนเรากจะตายไป ตอนทเรายงไมมความดเลย คนกจะกลวตาย เพราะงนถาเรามทกอยางพรอมหมดแลว เรากพรอมทจะเดนทาง แตถา passport ไมม visa กไมม เงนคาตวเครองบนกไมม มนกไมอยากเดนทาง มนกกงวล เพราะงนถาเรามความพรอมทจะเดนทางหมดแลว วนไหนตาย เรากไมกลว เรากจะอยกบปจจบนอยางมสตมากทสด เราพรอมเดนทางตลอด คอมบญอยแลวเรากไมกลวอะไร เพราะอยางนนชวงทเรามชวตอยเรากตองเตรยมเสบยงชวตไว”

47

ศลนเปนหลก ถาเราไมมศล กเหมอนชวต

ไมมหลก ไมรท�าอะไรถกไมรท�าอะไรผด กท�าสง

ทผด ชวตมนกเปนทกข มนกทกขซ�าๆ เพราะท�า

ผดซ�าๆ ถาเราไมมศล ชวตมนจะอยไดยาก

48

ศ.นพ.อดมศลป ศรแสงนาม

“ผมซอมตายทกคน เพราะมอะไรทแนนอนกวาความตายหรอมใครหลดพนไดไหม? มใครหนรอดไดไหม? แลวมใครรวาจะตายเมอไหร พรงนเชาจะตนขนมาอกไหม?เพราะฉะนนทกคนซอมตายไว ทกคนกอนนอนจะเจรญสตซอมตายถาพรงนผมไมลมตาตนขนมา วนนผมท�าแตความดพอหรอยง ไดเตรยมพรอมส�าหรบความตายพอหรอยง”

ศาสตราจารยนายแพทยอดมศลป ศรแสงนาม คอผใหญคนส�าคญในวงการแพทยของไทย เปนครของแพทยรนใหมๆ และยงเปนประธานคณะกรรมการ โครงการสรางเสรมสขภาวะทางจตวญญาณ หรอเรยกวาการสรางจตตปญญา โครงการทอาจารยบอกวามความส�าคญมาก เพราะนคอการสรางภาวะทางความสขทเหนอกวาสขภาพทางกาย หากทกคนสามารถเขาถงและเขาใจสขภาวะทางจตวญญาณได ไมใชแคแตตวผปฏบตจะมความสขเทานน แตโลกใบนจะสามารถด�ารงอยอยางมความสงบสข

เตรยมกายเตรยมใจ

อยกบเพอนชอความตายอยางสงบ

49

สขภาวะทางจตวญญาณส�าคญอยางไร

“คนเรากายกบใจมนท�างานสมพนธกนอยางลกซง ยกตวอยางงายๆ คอกายปวยกายไมสบาย เชน เราเปนหวด มผลท�าใหจตใจหดห ในทางตรงกนขามถาใจไมสบาย เชน เราเครยด เราโกรธใจเตนเรวขน ความดนเลอดสงขน อยางนเปนตน เพราะฉะนนกายกบใจท�างานสมพนธกนอยางลกซง แตนนกแคเปนอารมณกบการท�างานกบอวยวะตางๆ ในรางกาย แตจตตปญญามนเหนอขนไปอกจตตปญญากคอสวนสงของสมองเรา ซงท�าใหเรารวาอะไรดอะไรไมด อะไรถกอะไรผด มความรสกเสยสละอยากชวยเหลอ อยากเกอกลคนอน เปนตน อนนคอจตตปญญา คอปญญาทท�าใหจตใจเรานนลอยขนมาเหนอกเลสตณหาอปาทานและความเหนแกตว ซงอนนนาจะมความส�าคญกวาดวยซ�าไป เพราะวาถาเอาแคกายและใจเทานนกแคอยรอดคนเดยวเทานน สงคมหรอสงแวดลอมหรอคนอนๆ เพอนรวมโลกกอาจจะไมรอดกได แตถามจตตปญญาแลวจะเหนแกตวนอยลง เหนแกสวนรวมมากขน จะท�าใหโลกใบนนาอยมาก ไมเฉพาะแตมนษยดวยกนเทานน กบสรรพสตวทงหลายและสงมชวตอยางอนดวย”

สขภาวะทางจตวญญาณหรอจตตปญญาเรมตนไดจากครอบครว

“มบางสวนทเราสามารถสมผสไดจดการเองได กบสวนทเราไมสามารถจดการเองได เชนสวนทเราไมสามารถจดการเองไดคอ ตงแตเลกมาส�านกดานจตวญญาณหรอจตตปญญาทเราพดถงมนไมได อยดๆ จะเกดขนได เอาไมเทากายสทธมาแตะไหลแลวจะเกด

50

ขนได หรอแตงตงมอบหมายใหเกดขนได แตเปนสงทตองเพาะตองบมตงแตอยในครรภมารดาดวยซ�าไป หญงชายนนเมอจะอยกนเปนคผวตวเมยกนและจะมลกสบสกล นอกจากจะค�านงถงปจจยอยางอนของการใชชวตคแลว ตองค�านงถงวา มลกสบสกลนนท�าอยางไรถงจะใหลกทคลอดออกมาเปนมนษยทมคณภาพในอนาคต เพราะฉะนนการเตรยมการตงแตทารกในครรภ การเลยงดรวมไปถงการ กระท�าในวยเดกจะเปนการปลกฝงความนกคดตางๆ ขนมา

มคนถามวาท�าไมผมถงมาท�างานน กเพราะมปจจยทพอกบแมผมเขาปลกฝงไว ปจจยอะไรทผมนกออกอยางแรกคอการตน ‘ซ�า-เหมาพเนจร’ ผมโตมากบซ�าเหมาพเนจรนะครบ เพราะวาคณพอคณแมซอใหอาน เรากเหนชวตของซ�าเหมาซงในนนนอกจะเปนการตนทดสนกเสนสายสวยแลว ยงชใหเหนถงความไมเปนธรรมในสงคมความเหลอมล�าต�าสงตางๆ คนทเกดมายากจนเหมอนซ�าเหมาพเนจรนนกจะเหนถงความทกขยาก ท�าใหเราเกดความรสกวา ถาเราอยในสถานะทสามารถชวยเหลอเกอกลคนอนไดกจะท�า นคอพนฐานตอนเดก เมอผมโตแลว รความแลวผมคดวามหลายอยางทเราสามารถทจะพฒนาจตตปญญาของเราใหดขนได นอกจากการศกษาเลาเรยนตามต�าราตามหนงสอหรอความรตางๆ ผมคดวาการพฒนาใหเกดความรความเขาใจในเรองของสงทเรยกวานามธรรม ปรชญา ความรสกถกผดชวด สามญส�านกในเรองตางๆ ส�านกตอสงคม หรอความไดเปรยบเสยเปรยบทงหลายทงปวงเปนเรองทเราศกษาเพมเตมได แตกเปนทนาเสยดายวา เดกสมยนไมมโอกาสไดรบการอบรมศกษาเรองนผานการอานหนงสอ”

51

ทกยคทกสมยคนจ�าเปนตองมจตตปญญาในการใชชวต

“ไมวายคไหนกจ�าเปนทงนน ลองหลบตานกถงมนษยชาตไรซงคณธรรม ไรซงจตตปญญาและศลธรรม จะอยไดอยางไร มนคงไมตางจากสตวเดรจฉาน เดรจฉานตองกดกนกนอยางนตลอดไป ตอนนเรากใกลเขาทกทแลวนะครบ เพราะฉะนนยงมความจ�าเปนมากในยคทคนไปบชาหลงใหลในวตถ จนลมวามสงทส�าคญกวา คนทหลงในวตถกลายเปนเรองของการทนสมย กลายเปนเรองของการโกเก แตไมรถงแกนแทวา จ�าเปนหรอไมจ�าเปนแคไหนทเราตองมสงตางๆเหลานน

มนษย ป จจบน นท�าลายล างโลกใบนและท�าลายล างทรพยากรทางธรรมชาตอยางบาคลง ความมน�าใจเผอแผตอคนมนอยลงนบวนกยงไดยนวาคนแนนเมองไปหมด แตมแตคนเหงา ใชไหมครบ คนโบราณนอยกนกระจดกระจายหมบานละไมกคน เขาไมเหนเหงาเหมอนคนปจจบนทบนเหงา มรถ มคอนโด มทว มไอโฟน มคอมพวเตอร แตเราเหงา เพราะเราไมรจกจดการจตใจ มวหลงใหลไดปลมกบสงทไรสาระไมมแกนแท ชวตกไมมอะไรยดเหนยว ไมมคณคา สงทมคาส�าหรบชวตเรามากทสดกคอการตระหนกถงคณคาของตวเราเอง คณคาในตวเราเองไมไดแปลวาเรามเงนในธนาคารเทาไร คณคาทส�าคญคอเรามคณคาตอโลกใบนเทาไร ตอทงตวเราเอง ทงครอบครวเรา และตอเพอนมนษยคนอนๆ”

52

จดเปลยนครงส�าคญของคณหมออดมศลป

“ในอดตชวตผมกเหมอนคนอนๆ ทเมอกอนนวงหาแตความส�าเรจทสงคมเขายกยองนบถอ ผมท�างานหามรงหามค�า กลางวนเปนอาจารยทศรราช ตอนเยนท�าคลนก หลงจากคลนกตอนดกไปรกษาคนไขพเศษตามโรงพยาบาลเอกชนตางๆ แลวยงดแลธรกจของครอบครวอก ตอนนนเรานกวาเราแน ไมมวนเปนอะไรหรอกแลววนหนงอยดๆ ไปตดผม ชางตดผมเขากถามวา ท�าไมผมคณหมอมนรวงเปนวงๆ อยางน ผมตกใจ ถามวาไหนมาดหนอยส เขากเอากระจกมาใหด ปรากฏวาผมของผมนรวงเปนวงๆ เหมอนเหรยญสตางค เราเปนหมอเองเรากรทนทเลย อยางนเขาเรยกวาโรคทมนเกดจากความเครยด ผมรวงเหมอนเปนการปลกแตเรายงไมรสกตวนะ จนกระทงเปนโรคหวใจตบเพราะวาเครยดมาก กเลยรวานเราไมไหวจรงๆ แลวนะ ผมปวยจนหมดสตตอนนน มนเปนสญญาณเตอนภย ปลกเราสะดงจากความไมรและความหลงมวเมาทงหลาย วาเราท�าอะไรกบตวเอง ตอนนนเพงสสบตนๆ ผมไมเคยคดมากอนวาเรา

53

จะตายเลยนะ เพราะรสกวามนหางไกลเหลอเกน ไมเคยพดถงความเจบปวย แตวนนนคดนะ นเพงจะสสบกวา นจะตายแลวหรอ พอไปตรวจแลวมนเปนเสนเลอดตบจรงๆ แลวเราตายไมได หนงกเมยยงสวยอยยงสาวดวย สองลกเตา สามบานกยงผอนไมหมด มนลมตาสะดงตนขนมาแลว...ฉนไมมสทธแมแตจะตาย

หลงจากวนนนกเลยเรมตนทจะดแลตวเองใหม รจกเรมมาเดนวงเพอสขภาพ กลายเปนผปลกคนทงประเทศใหวงเพอสขภาพ แลวตอมาเมอสขภาพกายดขนแตใจยงไมนง มผหลกผใหญแนะน�าใหไปปฏบตธรรม กเลยไปปฏบตกรรมฐาน ตอนนนเราเหนประโยชนการฝกจต จากทไมเคยฝก มนเหมอนลงทอยไมสข สายไปมาตลอดเวลา แตพอฝกจตใหมนนงๆ นงอยกบตวเรา อยกบทกขณะจตหายใจเขาออกเลยรเลยวาเมอสตอยกบตวเรา เรากจะไมมประมาทพระพทธเจาสอนไวถง 84,000 พระธรรมขนธเลยนะ ในพระไตรปฎกทงสสบหาเลมทเปนภาษาไทยนะ ยอไดค�าเดยวเลยวา ‘ไมประมาท’ แตยอกวาค�าวาไมประมาทคอ ‘สต’ เมอมสตกไมประมาท ถาไมประมาทกมสต เพราะถามสตซะอยางกคอชนะทกอยาง คอรเทาทนตวเองหมดยงฝกปฏบตดขน จตกจะวองไวมากขน วองไวในทนคอไวทจะจบความรสก จตใจทกขณะของเราได ความประมาทจะลดลง และรทนท อะไรดอะไรไมด

“อกอนหนงกคอพระเจาอยหวตรสค�าวา ‘พอเพยง’ มนเปนมชฌมาปฏปทาจรงๆ พระพทธเจาสอนนะครบทางสายกลาง และตงแตนนมาผมกไมสดโตงเหมอนอยางเมอกอนแลว เดยวนเรารค�าวาพอเพยงคออะไร พอดๆ ในทางสายกลาง รจกเมอไหรจะพอ เมอไหรจะหยด เพราะฉะนนชวตยนตรงๆ มนดกวาเดมเยอะ”

54

ความตายไมนากลวถารจกและเขาใจ

“เพราะคนไมเขาใจค�าวา ‘ตาย’ พอไมเขาใจกกลว แตถาคนเขาใจกจะไมกลวและจะเตรยมตวตายทกวนดวยซ�า ผมพดเรองตายในรายการวทย คนกตกใจ เปนหมอพดเรองตาย ของอยางนออกวทยทกคนไดไง ผมกบอก ผมซอมตายทกคน เพราะมอะไรทแนนอนกวาความตายหรอ มใครหลดพนไดไหม มใครหนรอดไดไหม แลวมใครรวาจะตายเมอไหร พรงนเชาจะตนขนมาอกไหม เพราะฉะนนทกคนซอมตายไว ทกคนกอนนอนจะเจรญสต ซอมตาย ถาพรงนผมไมลมตาตนขนมา วนนผมท�าแตความดพอหรอยง ไดเตรยมพรอมส�าหรบความตายพอหรอยง”

“พอท�าอยางนเขามนกพรอมทกขณะทจะตายแลว พระอานนทเคยตรสถามพระพทธเจาเมอพระพทธเจาบอกวาจะเจรญมรณานสตวา เราเจรญสตระลกถงความตายเทาไรถงจะพอ พระพทธเจาบอกวาทกลมหายใจเขาออกกยงนอยไป”

“คนทไมเขาใจจะคดวา พระพทธเจาใหเราคดถงความตายในทกลมหายใจเขาออกทกขณะจต แลวมนจะเหลอไปท�าอะไรอยางอนตอละ แบบนนคอการเขาใจผด พระพทธเจาสอนใหเราเจรญสตนกถงความตาย ไมประมาท เพราะเราเหลอเวลาทจะท�าความดบนโลกนอกไมเทาไรแลว พรงนอาจจะตายกได ฉะนนเวลาทเหลอมคามากทจะสะสมไวกอนจะตาย ชวตผมเหนคนตายคนเกดมากเยอะ บางคนตายตงแตอายนอยๆ อยางนาเสยดาย บางคนตายอยางทรนทรายตายอยางเสยดายตวเอง วนหนงสกหนงชวโมงฉนนาจะไดท�านนท�าน ไมมใครทเลอกเวลาตายได เลอกทตายได หรอเลอกโรคหรอสาเหตทจะตายได ทกคนตองถงวนนนสกวนหนง เพราะงนตองซอม นกมวยออนซอมเกนไปตองแพแนนอน ทมกฬาถาไมซอมแขงกแพแนนอน จะสมบรณไดตอง

55

ซอมบอยๆ คณกบผมมสทธตายกครงกน ครงเดยวแลวถาคณไมซอมไว พอถงเวลาถามนพลาดแลวท�าไง อยากตายอยางทรนทรายทเรศทรงไหม เพราะงนมสตเรากรอด โอกาสทจะตายอยางทเรศทรงมนอยมาก ตายอยางมสตตายอยางไมคร�าครวญ เพราะเราเตรยมตวตาย”

เหตการณเตอนใจและนาประทบใจเกยวกบการสงตอความสขและการสรางคณคาตอโลก

“เรองทเกดขนลาสด คอผมและเพอนท�ารายการวทยดนตรและชวต เปนเพลงคลาสสก คนวนอาทตยสามทมถงหาทม คนหนงมคนโทร.เขามาถามหลงไมควา คณพออายมากแลว ปวยหนกอยไอซย ทรมานมาก จะท�าอยางไรใหคณพอทรมานนอยลง เขาฟงรายการผม อยากจะหาซดเพลงอะไรทคณพอฟงแลวจะดขน ตอนนนมขอมลมาแคนนะครบ ไมไดบอกดวยนะวาคณพอเปนอะไร ผมกแนะน�าไปวาฟงเพลงคลาสสกซเรยสๆ คงไมไหว นาจะเปนเพลงไลทมวสกทฟงเพลดเพลน และฟงไดเรอยๆ ใหผอนคลายผมกแนะน�าไปแลวเขากไปซอมาฟงตามทแนะน�า บงเอญวาทรานขายแผนซดฟงรายการดวยกบอก นใชไหมทคยกบคณหมออดมศลปแลวคณหมอแนะน�าเพลงของวงนแผนนๆ เจาของรานกไมคดสตางคใหไปฟรๆ เลย เหนไหมครบความดเกดขน”

“แลวเขากเอาไปเปดใหคณพอฟงหลงจากนน ผฟงทานนนกหายไปปหนง จนกระทงเมอวนอาทตยนเขากกลบมาใหม สงโนตมายาวเลยนะครบ แลวกกระเชาสมกระเชาเบอเรม แลวในโนตกบอกวา คณหมอจ�าไดไหม ปกวาๆ ทมาขอค�าแนะน�าเรองคณพอ แลวกไดรบแผนซดเพลง แลวกไปเปดใหคณพอฟง คณหมอรไหมวาคณพออาการดขนจนตอนนกลบไปบานแลว มความสขมากเลยกบเพลงท

56

คณหมอแนะน�า ขอบคณแลวฝากสมมาดวย แนนอนวาสถานททเราบอกเปนสถานทจดรายการเพลง เรากไมนกวาจะสามารถมผลกระทบตอคนฟงไดมากถงขนาดน เรากปลม แตความปลมของผมมนนอยกวาเจาหนาทในหองสง เพราะหมอกเจอคนปวยคนใกลตายคนตายทกวน ไอเรองอยางนไมกระทบกระเทอนผมมากเทาไร ผมชนแลว แตเจาหนาทในหองสง ชางอเลกทรอนกส เจาหนาทประสานงานเขาไดกนสมและบอกวาชนใจมาก มนนกไมถงวาทเขาอยดกดนวนละตงแปดเกาชวโมง อยยนเทยงคนตหนงในหองแคบๆ เขาจะสามารถชวยชวตคนใหมความสข”

“ผมคดวาความดอยทกหนทกแหง จตตปญญาทอยากจะท�าความดอยากจะชวยคนอนมนมทวไป อยทการมโอกาสทจะน�าออกมาไหม อยางเจาหนาทเขาท�างานทกวนจ�าเจ แตเมอมเรองนเกดขนมา คดดวาเขามความภมใจตระหนกถงคณคาของการแคเปนชางเทคนคในหองสง เปนเจาหนาทประสานงานในหองสง แตกท�าใหชวตเขามคาขน เหนความส�าคญถงคณคาของงานทเขาท�ามากขน นแหละคอจตตปญญาของมนษยทจะมใหตอกนและกน”

57

สงทมคาส�าหรบชวตเรามากทสดกคอการตระหนกถงคณคาของตวเราเอง คณคาในตวเราเองไมไดแปลวาเรามเงนในธนาคารเทาไร คณคาทส�าคญคอเรามคณคาตอโลกใบนเทาไร ตอทงตวเราเอง ทงครอบครวเรา และตอเพอนมนษยคนอนๆ

58

พระอาจารยมตซโอะ คเวสโก

ทานคอพระนกพฒนาทเขาใจวถความเปนไปในสงคมปจจบนเปนอยางด ธรรมะททานสอนเขาถงไดงาย เหมาะกบคนทกเพศทกวย และสามารถน�าไปปรบใชไดจรง จดเดนเหลานมาจากประสบการณชวตในอดตของทาน ทใชเวลาเดนทางคนหาความสขสงบจากหลายททวโลก ดวยมงหวงจะไดพบทางสงบทแทจรง และพทธศาสนาคอค�าตอบของทาน

“สตป ญญาอนมนคง

บนโลกทไมแนนอน”

59

พระอาจารยเลาทมาของชวตวา ทานแสวงหาความสงบมาตงแตวยหนม

“ตงแตเดกๆ นะ คดเสมอวา ชวตคออะไร เราอยากจะท�าอะไร ถามตวเองแลวกไมมค�าตอบ หรอวาเรามองดคนญปนทอยรอบตว ใครเปนตวอยางของเรา กไมเหนวาอยากจะเปนเหมอนใคร หรอวาอยากจะท�าอะไร นเปนเหตทเราตองหาประสบการณ เดนทางตางประเทศ เดนทางคนเดยวหาประสบการณแบบวยรน ประหยดเงนทสด แลวกไปหลายประเทศ เหนชวตของเขาบางอะไรบาง เพอจะกระตนหาค�าตอบวา จรงๆ แลวเราอยากจะท�าอะไรกนแน

แลวในทสดเรากไปทอนเดย กมการศกษาธรรมะ ถอศลปฏบตธรรมทอาศรมตางๆ ในอนเดย เรากเรมคดวา สงแรกทเราตองเรมคอจตใจนแหละ เราเหนคนตางชาตหลายคนกสนใจทางจต คนทรวยแลวมประสบการณทางโลกมากแลว เขากเขามานงสมาธ เขาถอหนงสอญปนนกายเซนหรอวาวฒนธรรมญปน เขากสนใจทางจตใจและวฒนธรรมตางๆ ในเอเชยตะวนออก อาจารยเองกเรมอยในอาศรม ฝกนงสมาธ เลนโยคะ หรอวาอานหนงสอธรรมะตางๆ แลวกมประสบการณสมาธดพอสมควร ตอนนนอยากจะอยอนเดยตลอดชวต แตวาตอวซาไมได อยไดปสองปเรากจ�าเปนตองกลบญปน กมพระชาวฝรงเศส พระไทยแนะน�ามาทกรงเทพ มาบวชศกษา แลวกสงทเราท�าอยทอนเดย เราสามารถท�าทเมองไทยไดตลอดชวต อยทอนเดยเรากตองมคาใชจาย พกทไหน แตบวชพระทเมองไทยเราไมตองกงวลปจจยส”

บนโลกทไมแนนอน”

60

วดแรกทพระอาจารยมาจ�าพรรษาคอวดเบญจมบพตร และนนเปนจดเปลยนส�าคญทท�าใหคดวาอยากจะบวชทเมองไทยตลอดไป

“มาทวดเบญจมบพตร กรงเทพ วดนจะสงเคราะหคนตางชาต มาถงกรงเทพตงแตวนแรกกมงมนมาวดเบญจมบพตรตงแตนนกอยเปนสามเณร อยเปนพระ ตอนนนกเรมสรปชวตตวเองไดแลววา ชวตคอการพฒนาจตใจ จตใจนส�าคญ แมแตพระพทธเจากประสตในพระราชวง มความสขทางโลกคอนขางจะเตมหรอวาสมบรณ แตทานกยงออกบวชมา เพราะอะไร เพราะขดเกลากเลส หรอวาหาความสข ความสงบ ความสขทางจตใจ ในทสดกตรสร แลวกเปนผร นแหละคอพระนพพาน หมายถงทสดทางการพฒนาจตใจใหมความสขทางใจมากกวาทางโลก เหมอนพทธสภาษตวา ความสขอนยงกวาความสงบไมม กอยวดเบญจมบพตรสามเดอน กไปวดปา บวชพระอยในวดปาสายปฏบตแบบหลวงปชา ทวดหนองปาพง อยทนนหาป ในชวงหาปนนกเขาหองกรรมฐานอยในกฏ กปฏบตในกฏตลอด ไมพด ไมไดออกไปขางนอก แลวกมพระคอยจดอาหารวนละครงสงมาให ฝกเกบอารมณ ฝกกรรมฐานอยอาสนะตลอดสองป แลวออกมาขางนอกเฉพาะวนปาตโมกข ออกไปนงฟงปาตโมกขสบหาวนครงหนง หลงจากนนแลวเรากยนสงบจต ฝกกรรมฐาน แลวกเขาใจวาการเจรญสตปฏฐาน 4 ซงพระพทธเจาตรสไววา การปฏบตมทางเดยวคอการตองเจรญสตปฏฐาน 4 เทานน วถอนนกพอสมผสเขาใจ ท�าใหเราไมมความคดวาตองสก คดวาจะบวชเปนพระตลอดไป

6161

“ทกข คออตตาตวตน พดงายๆ กอปาทานยดมนถอมนในรางกายและจตใจ อนนเปนทกข ทกขนเรากตองใหเจรญสต สมาธ แลวกใหศกษาวาสงสงนเปนอะไร เมอมปญญา วปสสนาปญญาเกดขน จตใจกจะโปรงขน เมอนนจตใจกจะอสระไมเปนทกข เรากเขาใจวา เมอมทกขเกดทกขน ชวตของมนษยพยายามหนจากทกข การเสอมลาภยศ ไมสบายใจท�าใหคดฟงซาน เพราะพยายามหนจากทกขแลวกแสวงหาความสข แตทางไปนพพานกตรงกนขาม ทกขเกดโนมเขามา เรากดทกข กายกด จตใจกด ตองมสต มสมาธกบทกข จตหยดอยกบปจจบน เมอทกขแลว ทกขนควรก�าหนดร ถาเราเขาใจ ปฏบตแลวจตใจกอยกบปจจบน เมอมปญญาเกดขนแลวจตใจกจะปลอยวาง สงบ และสบายใจขน อนนเรากสอนประชาชนและพระทวๆ ไป ไมสบายใจ หรอวาขเกยจ ขนอยใจ ขฟงซาน ขอจฉา ขกลว ขโกรธ ขเหนยว ขอวด เครยด ซมเศรา สงเหลานเกดขนตองด นคอขยะทางจตใจ คอสงปฏกลทางจตใจ ไมสบายใจเกดขนเพราะมเหตการณบางอยางทเปนทกข อนนไมส�าคญ แตวาพระพทธเจาบอกวา ดจตเปนทกข ถาเราเขาใจมองเหน ถาเราสตเกดสมาธปญญาเกด แลวการอปาทานยดมนถอมน ตองก�าจดของเสยออกจากจตใจ ของเสยอยทจตใจถาเราเขาใจเพยงเทาน ชวตจะสงบ แทนทจะดาวา นอยใจ อจฉา กลว โกรธ สงเหลานจะบนทอนจต เปนขยะของเสยในจตใจเรากจดการ เมอไมสบายใจ มทกขเปนขยะทางจตใจแลว

62

สงทตองระวงคอ มโนกรรม วจกรรม กายกรรม ทงหมดนใหจดการทจตใจ ไมสบายใจใหมนจบทใจ นเปนวธการรกษาสขภาพใจทด เปนหลกๆ ทวไปในการสอน”

พระอาจารยบอกวาสงทเรยนรเหลาน สามารถน�า ไปใชไดในทกเหตการณ แมเหตการณนนจะเลวรายมาก ขนาดไหนกตาม

“เมอมความทกขแสนสาหส นคอโอกาสดทสดทเราจะปฏบต พระอาจารยไปญปนเมอวนท 11 มนาคม เมอป 2011 มนมสนาม อาจารยเองกเดนทางไปญปน อาจารยมองเหนคนญปนทโนนดไมไดเศราเทาไร เขาเขมแขง คนทอยในศนยพกพงตอนนเขาอยอยางปกตกม เมอกอนเพอนกนดากน แตวนนรอดชวตแลวเจอกนเขากเขามากอดกน แคเหน

63

เพอนยงมชวตอยมความสขแลว เมอมคนมาชวยกนเยอะๆ กมองเหนความเสยสละกมความสขไดนะ มสมาธกมความสขแลวกชวยเหลอกน การเสยสละมขาวกเอาไปใหเพอนบานกนกมความสข ใครมโรงแรมกใหพกฟร”

คอในภาวะปกตมนษยไมคอยมโอกาสไดแบงปนกนไมคอยไดมโอกาสคนพบวา ความสขทแทจรงคออะไร คอนขางจะเหนแกตว ในสภาวะปกตทกคนกอยากได อยากม อยากเปน คดถงแตตวเอง ในชวตกใชเงน และเขาใจวามเงนมากจะมความสข ญป นกเหมอนกน กอนทจะเกดสนามกตางคนตางอยตอสชวตตวเอง แตวฒนธรรมกเปลยนไป เมอเกดคลนสนามขน ทกคนกไมมอะไรตดตวแลว มนท�าใหเกดการแบงปนทส�าคญ คอเกดความรสกดๆ ความสามคคกนของชมชนตางๆ กเกดขน แลวคนทเสยสละตางๆ กมเยอะ พอประสบภยพบตมนษยไดเจอดานดๆ เยอะ มนษยไดเอาดานทดงามออกมาฟนความเปนมนษยขน พอเกดสนาม ทกคนกเอาขาวของแคทพอใช ทกคนกเอาไปเทาทจ�าเปนทกคนหว แตทกคนกเอาไปเทาทจ�าเปน ในภาวะปจจบนผคนกใชชวตในโลกทนนยม ตางมงกอบโกย แตพอเกดภยพบตมา กลายเปนโอกาสใหมนษยไดแสวงหาสงทดมากกวาโดยมความทกขบบคน แลวกอะไรทส�าคญอยางความสามคคกน การชวยเหลอกน หลายคนกสมผสถงความดในความเปนมนษย”

64

ความสญเสยเปนสงทมนษยหลกหนไมได แตพระอาจารยบอกวาเราสามารถท�าใจยอมรบมนอยางมความสขได

“กบคนทสญเสย อาจารยกคดวา นคอเทวทต เทวดา มนษยชวตนกเปนแบบน คนแกคนเจบคนตาย ความจรงของชวตกเปนแบบน ไมมใครหนพนจากสงเหลานได เปนทกขเพราะสญเสยกเปนความจรงของชวต ทกขทสดของชวตนาจะเปนความตาย ความแก ความเจบความตายกมอยอยาประมาท พระพทธเจาสอนวา ใหพจารณาความตายทกลมหายใจเขาลมหายใจออก เพอใหเขาใจ เพราะเรามกจะยดตดภายนอกเปนสวนใหญ ทกขเพราะยดมนถอมน ในรางกายหรอทรพยสมบต หรอวาพอแมพนอง พระพทธเจาใหพจารณาความตาย ใหคดวารางกายนเหมอนศพ เหมอนตายแลว ใหพจารณาเหมอนแกวน�า แกวน�ามนกแตกงาย ทกอยางอนจจง แตแกวน�ามนมประโยชน ท�าอะไรใหเกดความสขและประโยชน พจารณารางกาย ไมยดมนถอมนในรางกายใจเปนประธาน พระพทธเจาทานใหแสวงหาอรยทรพย เชนวา ศรทธาในกฎแหงกรรม ศรทธาในพระพทธ พระธรรม พระสงฆกด กเปนความเชอในความด รกษาศล มหรโอตตปปะ คอความละอายแกบาป การเสยสละกเปนอรยทรพย การวปสสนากเปนอรยทรพย ความรทสามารถปลอยวางไดกคอปญญาอานสงสของทานศลภาวนา มนษยทกคนอยากจะมปญญาดกใหภาวนา สงเหลานกจะตดตวไปขามภพขามชาต”

เวลาทผ คนประสบภยพบต สญเสยทรพยสนและเงนทองมากมาย แตเราสามารถเรยนรทจะอยบนโลกทไมแนนอนนไดโดยการหนมาใสใจและสนใจกบทรพยภายในมากขน เราอาจสญเสยทรพยภายนอก แตเรากเรมเรยนรทจะบมเพาะทรพยภายใน

65

“ทรพย ภายในคอการยอมรบความจรงของช วต เรองทรพยสนภายนอก พระอาจารยวามนเอากลบมาได กลบมามากกวาเกากได เราเกดมาตวเปลาๆ แลวเรากสญเสยทรพยภายนอก ถาเรามองดประเทศชาตวามประสบการณนแลวทงประเทศกดกวาเกานะ หรอสวนบคคลตางๆ เหมอนกน ถาเรายงมชวตอยบนโลกนไมนานกดกวาเกา ทรพยสมบตจะเพมขนหรอไมเพมขนกไมเปนอะไร ถาเราศกษาธรรมแลวกจะมความสข กจะสนโดษ พอใจในสงทได พอใจในสงทมอย”

เราสามารถเรยนรทจะอยบนโลกทไมแนนอนนได โดยการหนมาใสใจและสนใจกบทรพยภายในมากขน เราอาจสญเสยทรพยภายนอก แตเรากเรมเรยนรทจะบมเพาะทรพยภายใน

คอการยอมรบความจรงของชวต

66

ฐตนาถ ณ พทลง

กอนหนานหลายป ฐตนาถ ณ พทลง คอผหญงคนหนงจากหาดใหญทใชชวตทามกลางสงคมทนนยมเหมอนอกหลายชวตทวไป ทคดวาความเปนปกแผนของทรพยสนทหามาไดจะไมมวนลมสลาย เธอเรยนจบปรญญาโทดานเศรษฐศาสตรถงสองใบจากประเทศองกฤษเมออายเพยง 20 ป และพอแตงงานเธอกเรมท�าธรกจรานเพชร สามกบรหารงานโรงแรมของตน พรอมกบมลกนอยวย 11 เดอน กบแผนการในอนาคตวาถาหาเงนไดถงหลกพนลานกจะเลกท�างาน ทกสงทกอยางท�าทาวาจะไปไดด แตแลวกเหมอนฟาผากลางความฝน เธอตนขนมาในความเปนจรงพบวาสามไดเสยชวตไปแลวพรอมกบทงหนในการท�าธรกจไวนบรอยลานบาท เธอกลายเปนแมมายลกออนทมหนสนมหาศาล เวลานนเธออายเพยง 25 ป

เขมทศชวตชไปทางไหน

ชวตกรอเราอยทนน

67

ค�าถามคอ ชวตเปนแบบนไดอยางไร? เราจะจดการกบความเจบปวดอยางไร?

“คดถงลกวาเขาจะโตขนมาอยางไรโดยทไมมพอ และตองจดการกบหนทงหมด ตรงนนจงเปนจดเรมตน และพบวาทกอยางทเกดขนมานนเพอสงเราไปสจดทดทสดเสมอ เพราะวาท�าใหเราไดไปปฏบตธรรม กอนเราไปปฏบตธรรมมคนมาเลาวา ในสมยพระพทธเจายงมพระชนมชพอย มคนคนหนงเขาเสยลกไปแลวอมศพลกรองไหขอใหคนชวย พระพทธเจาตรสวา ‘ถาทานหาเมลดพนธ ผกกาดในหมบานทไมมคนตายได เราจะชวยลกทาน’ เพยงแคค�าเดยว ประโยคเดยว ท�าใหเราเหนเลยวามนเปนเรองธรรมดาของโลกน ไมวาใครกเคยพบเจอ แตกอนเวลาทเหนสามคนอนตาย เรากจะคดวาท�าไมเขาถงเศราขนาดนน พอแมคนอนตาย เรากรสกวาไมมอะไร แตเมอใดทมนเปนคนของเราเอง เราจะรสกเจบปวดมาก ตอนนนเหนเลยวา ออ ใจของมนษยมนเปนแบบนเอง เวลาคนอนสญเสยเราจะรสกวาไมเปนไร เราอาจจะเหนใจเขาบางเลกนอย แตเมอใดทเปนของเราสญเสยเอง มนจะเหนใจของเรายดไปขางหนา เกาะวาอนนเปนของเรา ตองอยดๆ แบบนตลอดไป มนตองไดแบบนดงใจเรา เมอใดทมนสญเสย เราเหมอนใจจะขาด

ตอนนนรเลยวามนษยเราเวลามความทกขแลวหมกมนกบตวเองเกนไป การมทางออกใหชวตกคอหยดหมกมนกบตวเอง เอาใจออกมา มองเหนความตองการของคนอน ดแลคนอนกอน ซงเปนวธทงายทสด”

68

เธอขายทรพยสนตางๆ หาเงนมาชดใชหนไดหมดภายในเวลาแคสองป ตงสตดวยการปฏบตธรรม และดวงตาเธอกไดเหนในสงทไมเคยมองเหนมากอนตลอดชวต เธอบอกวาเวลานงสมาธแลวรสกปวดขา แตถาลองฝกใจใหแยกออกจากความเจบปวด ใจเปนคนดแลวความปวดเหมอนเปนอกสวนหนง วนาทนนใจเราแครสกวาความปวดอยตรงนน ใจอยตรงน ไมไดเดอดรอนอะไร แครสกวาถาความเจบปวดทอยบนรางกายเราแทๆ เรายงสามารถดมนเหมอนเปนของคนอนได ถาอยางนนนบตงแตบดนเปนตนไป หนสวนหน ใจสวนใจ ความเจบปวดกสวนความเจบปวด พอรสกแบบนนแลวใจกไมไดเดอดรอน

“อกเจดปหลงจากทสามเสยชวต ลกกถามเราวา ‘คณแมครบ ถาเกดคณแมไมตองคดวาท�างานเพอเงน คณแมจะท�าอะไร’ เรากบอกลกวาคณแมกจะไปอยบานรมทะเลกบลก ไปภาวนาทกวน ไปบรรยาย ท�าสงทคณแมรกทกวนเลย นคอสงทคณแมอยากจะท�า ลกกถามวา ‘แลวท�าไมคณแมไมท�าตอนนเลยละครบ’ พอตอนนนทไดยนกเลยตดสนใจขายธรกจทงหมด เพราะวาในจดนนเรารสกวาเราไมตองหาเงนเพม เราไมตองรวยมากแบบมหาเศรษฐ แตเราแครวาเงนทเรามนนเพยงพอส�าหรบชวตเราสองคนแลว เราไมตองวงหาเพอทจะท�าเงนอก กเรมขายธรกจทงหมด ไปซอบานทรมทะเลกบลก ตนเชากดพระอาทตยขน วงเลนรมชายหาด สงลกไปโรงเรยน แลวเรากนงสมาธ เขยนหนงสอ กอนทจะยายออกไปจากเมองกคดวา ถาเราท�าไดคนทงประเทศกท�าได คนอนเขาไมไดเปนหนเยอะขนาดรอยลานเทาเราดวยซ�า เรากเขยนหนงสอชอ ‘เขมทศชวต’ เพราะคดวาอยากจะท�าอะไรบางอยาง”

69

จนเปนทมาของหนงสอทขายดทสดเปนประวตการณของหนงสอในบานเรากบ ‘เขมทศชวต’ ทฐตนาถกลนกรองออกมาดวยหวใจทเปยมสตและประสบการณ จากตอนนนหนงสอทไมมใครมองวาจะขายไดกลายเปนเจาของยอดขายรวมหนงลานสามแสนเลมในปจจบน ตอนนนเธอคดวาตองเชอเสยงในหวใจของตวเอง ถงแมวาจะมมออาชพในดานวงการสอสงพมพจ�านวนมากเตอนเธอวาอยาเขยนเลย เรองแบบนไมมใครสนใจอานหรอก อยาเขยนอะไรทเปนหลกการ แตเธอกใชความกลาและความเชอมนเขยนหลกการ 7 ขอในการทคนเราจะมชวตอสระทางการเงนและจตใจผานหนงสอดงกลาว เปนหลกการทเธอคดเอง ใชชวตของตนพสจนแลววามนไดผลจรง

70

“สงทมากกวานนคอ มนเปนแคตวอยางหนงทเราบอกคนวา คณตองเชอ ตองมนใจในตวของเราเอง ไมวาตอนนคนทอานทฟงจะอยในสถานการณยงไง เรองทโลกสงมาใหเรามนจะพอเหมาะพอดกบฝมอทเรามอย เมอใดทเราไดเรยนร มนจะเกดการกาวกระโดดในชวต สงทปรากฏในชวตเราทงสภาพการเงน เพอนฝง ชอเสยง ความสข ความพงพอใจในครอบครว เปนเหมอนกบกระจกสะทอนสงทเรารสกขางใน ถาเราตองการจะเปลยนสภาพแวดลอมภายนอก เปลยนงาน เปลยนสถานะทางการเงน ตองเปลยนขางในใจเรากอน ทนททเราหมนขดเกลาตนเอง ทนททเราคดเรองด พดเรองดท�าเรองด ทกอยางรอบตวจะเปลยน”

จากคนเขยนหนงสอ ฐตนาถขยบขนไปเปนผบรรยาย และพฒนาตวเองไปส การเปนผ เชยวชาญดานจตใตส�านกของโรง-พยาบาลปยะเวท เธอจดหลกสตรพฒนาจตใตส�านกโดยมผใหความสนใจเปนจ�านวนมาก ในมมมองของผเชยวชาญทผานความทกขสาหสมากอน เธอมองเหนคณคาอะไรจากการเรยนรเรองน

“จรงๆ แลว มนษยเมอเจรญถงทสดจะพบวาความเจรญทางวตถมเทาไรกไมจบ มนษยกจะพบวาขางในมนโหวงๆ อย เปนเรองทตองเปนกระแสอยแลวตราบเทาทเปนมนษย กระแสทวาท�าไมสงภายนอกไมไดเตมสงทอยภายในใหเตม เพราะฉะนนมนษยจะมาคนหาวาอะไรทเตมใหใจของเราเตม ทนททเรารวาอะไรทเตมใจเราเตมได ใจเรากจะอมขนมาเลย ฉะนนจงเปนเรองปกตมากๆ ทมนษยทกคนจะหนกลบมาพงตวเอง ท�าใหใจอม ฟ เตม มนเหมอนกบวาเปาหมายก�าลงบรรลแลวทกขณะ นคองานทตวเราเองท�าทงในฐานะผเผยแพรธรรมะ และในแงของผเชยวชาญดานจตใตส�านกของคน วา

71

จะจดการกบปมของตวเอง ดแลใหอภยพอแม ใหอภยตวเอง มคนเยอะมากทท�ารายตวเองเพราะเขาไมไดใหอภยตวเอง เดกมความคดทจะโทษตวเองไดงายมาก พอแมเลกกนเดกกโทษตวเองแลววาถาฉนนารกกวานพอแมอาจจะไมเลกกน แลวมนกท�าใหเปนปญหาของสงคมมาเรอยๆ แตมากกวานนกคอสงทเราเหนปรากฏการณในประเทศตอนน การทพอแมจากตางจงหวดทงภาคเกษตรกรรมเขามาท�างานภาคอตสาหกรรมในโรงงาน พอแมตงทองกสงลกกลบไปใหปยาตายายเลยง เดกไมไดรบการถายทอดทางความคด ความรก ความอบอนจากพอแม จะโตมาแบบไมรวาอะไรสวยหรอไมสวย อะไรดหรอไมด ถกหรอผด จนถกชกน�าไดงายมาก ปจจบนประเทศไทยออนแอมากเพราะวาเดกไมไดถกเลยงมาโดยพอแมของตวเอง แลวคนสวนนคอประชากรกอนหลกของประเทศ ลองคดดวาวนหนงคนสวนใหญเปนคนทไมรวาอะไรดหรอไมด แลวจะเกดอะไรขนกบสงคม

เราสามารถฝกกลามเนอความสขได สมมตวาเปนนกกฬาเราออกก�าลงบอย กลามเนอเรากจะแขงแรง จตใจกเหมอนกน เราฝกกลามเนอความสข ดวยการฝกคดเรองดๆ ทมในชวต อยางเชนวนนตนเชามาจบกาแฟอรอยจงเลย มคนเปดลฟตให คนขบรถหยดรถเพอใหเราเดนผานไปกอน ไดไปกราบพอแม กอดลก ความรกของชวต ความสขทประสบความส�าเรจ คอการรจกมองเหนความสขทไมไดใชเงนซอ ทกวนนสงทสอนคนทมาเรยนเรองจตใตส�านกกบเรา ความลบกคอ คณมอะไรทอยากได ตองเรมจากขอบคณสงทมในตอนนกอน แลวกซาบซง แลวกรความลบในโลกวา ความสขทไมไดใชเงนซอนนแหละคอความสขทเปนหลกของชวต เปนความสขทเราตองขอบคณมน เหนมนในทกมต ย�าจนใจเรามพลง พอใจเรามพลงแลว เราจะไปสรางอะไรดๆ ในชวตกได”

72

ในสงคมทเปลยนไปดวยเทคโนโลยการสอสาร จตใจของคนในหลายครงกไปอยบนหนาจอคอมพวเตอร คอยสลกตวตนผานคยบอรดกนมากกวาจะมเวลาไดพดจากนจรงๆ จนกระทงสงคมออนไลนกลายเปนพนททผคนน�ามาเปนสมรภมทางการเมอง มการโตแยงในเรองตางๆ มากมาย จนท�าใหคนจ�านวนไมนอยใชเวลาในชวตหมดไปกบสงคมสมมตทนบวนจะมบทบาทมากขนทกท ฐตนาถมมมมองทนาสนใจเกยวกบเรองน

“ทกคนสามารถเขาไปเกงในอนเตอรเนตได ไมสรางผลลพธในชวตแตไปสรางในอนเตอรเนตทไมมตวตน เปนคนส�าคญในนนกนไปหมด แตในชวตความเปนจรงไมไดดแลลก ไมไดดแลครอบครว เมอไหรกตามทเราจะตองออกไปสเพอโลกหรอท�าอะไรลงไป ตองดกอนวาเรามปญหาสวนตวทไมไดสะสางรเปลา มคนเยอะมากทออกไปวาคนโนนคนนผด คนนไมด ตองออกไปท�าเพอแกไขโลกนทงโลก แตสงทไมไดแกไขคอลกไมมจะกน ตวเองมปญหากบเมย คยกบพอแมไมรเรอง ถาเราจะไปท�าหนาทของเราในโลก เราตองสะสางเรองสวนตวทบานเสยกอน การเงนตองด ครอบครวเราตองรกกน กอดกน คยกนทกวน ถกบางผดบางตองใหอภยกนได”

73

ปจจบนสงทฐตนาถยงคงตงใจท�าคอการท�างานทตนรก งานทมประโยชนตอโลก และการเผยแพรธรรมะทเคยชวยชวตเธอไวมาแลว เธอยงมความสขกบการท�าหนาทของตนทเขมทศชวตชทางให ในการท�างาน ค�าถามทเธอตองตอบแทบทกวนคอ เราจะเปลยนแปลงตวเองไดอยางไร เธอบอกวาการทเราจะเปลยนชวตตวเองไดกคอ อยางแรกเราตองเปลยนโฟกสจากสงทมความทกข จากสงทเราท�าไมไดมาเปนสงทเราท�าได เพราะเมอใดกตามทเราเอาความสนใจของเราไปไวในสงทเราควบคมไมได เมอนนเราจะเจบปวดกบมนและยงทอถอย อยางทสองคอเปลยนความคด เพราะมนษยมความเชยวชาญในการคดเรองดานลบ คดในสงทเราแกไขไมได เราควรฝกคดเรองทเรามความสข เพราะชวตมนษยจะมดานทใหพลงและดานทหมดพลง สมมตวาเราปลอยตวเองใหคดดานทหดหหมดพลง เรากจะคดทางแกไมออก แตถาตอนนเราคดถงเรองดๆ คดถงคนทรกเรา คดวาเราจะทงมรดกทางความคดไวใหลกของเราอยางไร...

ใจของเรากจะมพลงขนมา

เราสามารถฝกกลามเนอความสขได สมมตวาเปนนกกฬา เราออกก�าลงบอย

กลามเนอเรากจะแขงแรง จตใจกเหมอนกน

74

สวรรณา โชคประจกษชดครชวตกบค�าถามทถกตอง

ค�าถามส�าคญอยางไรกบชวต สวรรณา โชคประจกษชด ครชวต (The Coach) ผใหค�าปรกษาและวธฝกฝนตนเองในแนวทางบานภายใน ทมผลงานเขยนทเปยมดวยคณคามากกวา 10 เลม คอผ ทจะให ค�าตอบเหล า นได กระจางยงกวา

‘อสระทแทจรงเกดจากภายใน’ เปนสงทสวรรณาคนพบหลงจากไดเรยนรจกตนเองจากการท�าความเขาใจตวเองอยางถองแท เธอใหความสนใจกบเรองราวภายในตงแตครงยงเลก เธอมค�าถามทอาจดเกนวยเดก 9 ขวบ ซงอาจเหมอนหลายๆ คนถายงจ�าค�าถามตอนนนได

“ค�าถามตอนนนคอชวตคออะไร ท�าไมเราเกดในครอบครวน ใครเปนคนก�าหนดหรอเราเลอกเกดเองได การมค�าถามท�าใหเราตงขอสงเกตชวตไดมากกวาคนทไมมค�าถาม เพราะตองการไดค�าตอบนนเอง”

75

พออาย 13 ขวบเธอพบวาวชาทนาเรยนทสด คอวชาแนะแนว เปนวชาทไมสอนใหจ�าไปสอบแตสอนใหคด เนองจากตอนนนเรยนอยหองเดกเรยนทเอาแตแขงขน จงเกดค�าถามวา “เราสามารถรกและท�าอะไรใหคนอนโดยไมหวงผลตอบแทนไดไหม...”

“ส�าหรบชวงเปลยนทไดเรยนรมากทสดคอกอนเขามหาวท- ยาลย ทไดไปทศนศกษาทสวนโมกขพลาราม ตอนทสมครกคดวาไดเทยว ไดนงรถไฟ แคคดกมความสขแลว ปรากฏวาเขาพาไปปฏบตธรรมทสวนโมกข ท�าใหไดรจกทานอาจารยพทธทาส ตองตนตงแตตสเตรยมไปฟงธรรมทลานหนากฏทาน ทานจะเทศนแตไกโห เดกนกเรยนโรงเรยนเตรยมอดมศกษาเตรยมสปหงกกน แตส�าหรบเรา กลบอยากจะฟง นงจดลงสมดโนต จดทกอยางทงรเรองและไมรเปนเลมๆ เลย มโดนๆ เชน ‘ความทกขนเปนเหมอนเพชรในหวคางคก’ ชอบมากเลย”

“การไดไปสวนโมกขครงนนท�าใหรสกวาชวตเรานนชางมคา มความหมาย ทนนชวยตอบค�าถามชวตไดหลายอยาง”

“หลงจากเขาจฬาฯ กสมครไปคายศลปะพฒนาชวตเองเลยคราวนเดนทางคนเดยว ยงเดกๆ หนาใสๆ คนอนๆเขามอายหมด ผใหญหลายคนบอก ท�าไมหนโชคดจง ไดมาปฏบตธรรมตงแตเดก เรากยงตงใจใหญ ทนนตองไมพด ซงชอบมากมความสข แมบางโปรแกรมจะดเหมอนนาเบอไมมอะไร เชนกอนสวดมนตทกวนพระอาจารยโพธมาอธบายใหฟงวาธรรมะในบทสวดมนตตอนนคออะไร เรากฟงไปอยางเพลนๆ โดยทไมร วาความเพลดเพลนตรงนนมน

76

เขาไปกะเทาะ คอยๆ เขาไปซมซาบในใจเรา จ�าไดวาหลงจากฟง กสวดมนต แลวกเกดปตเปนความสขใจอยางบอกไมถก รสกถงความรกของพระพทธเจาทสงทอดมา 2,500 ปแลว ความรทงดงามของทาน ปญญาของทานสามารถท�าใหเราเขาใจชวตในระดบหนงทเราร สกวามนเปนค�าตอบ ขณะสวดมนตนน�าตาหลงไหล รองไห แตเปนการรองไหทมความสข รสกซาบซง และหลงจากทไปสวนโมกขเรากรสกวาเราไมใชแคตองการเรยนหนงสออยางเดยว เราอยากใหชวตของเรามคณคา มความหมาย เหมอนดงททานพทธทาสกลาววา ‘ชวตทดทสดคอสงบเยนและเปนประโยชน’ ”

ในชวงทอยจฬาฯ สวรรณาไดท�ากจกรรมตางๆ มากมาย เพราะชอบเรยนร และตองการท�าสงทเปนประโยชนตอสวนรวม

“เขาปหนงกสมครลงเลอกตงเปนหวหนาชนปของคณะ การไปสวนโมกขท�าใหเราร สกตองการปลดปลอยศกยภาพภายในตวเรา ไปวดกลบมาไมไดท�าใหเราแปลกแยกจากคนอนและใฝหาแตความสงบ ตรงขามกลบรสกอยากท�าตวใหเปนประโยชนมากขน การท�ากจกรรมนอกจากท�าใหไดรจกตวเองยงท�าใหเรยนรจกเพอนๆ นกกจกรรมทมอดมคตทนานบถอในความเสยสละและอทศตน แตกมกพบวาหลายคนทพยายามท�าอะไรใหกบสงคมประเทศ กลบลมท�าอะไรเพอตวเองและคนในครอบครว หรอพวกทตอตานความรนแรงและเรยกรองสนตภาพ กลบเตมไปดวยความรสกทรอนรน หรอตองประณามคนหนงแลวเชดชคนหนง บางกขาดสมดลชวต บางคนท�างานเพอสงคม แตยงสบบหรท�ารายตวเอง ท�าใหพอแมผดหวงเพราะเรยนไมจบสกท มวแตท�างานเพอสงคม”

77

“เราอยากบอกเขาวาการปฏบตธรรมไมไดท�าใหเราละเลยสงคม แตมนท�าใหเราท�างานเพอสงคมไดอยางมความสขมากขน กชวนเพอนนกกจกรรมมาปฏบตธรรมทสวนโมกข”

ทคดวาการจดคอรสจ�าเปน เพราะเราไดประโยชนจากมนกอน ธรรมะท�าใหเรารจกตวเอง ไดเขาใจผอน ถาทกคนมสงเหลานเปนพนฐานมนกท�าอะไรกได และธรรมะทเรยนมาไมไดแยกชวตเราวานคอชวตปฏบตธรรม นคอชวตประจ�าวน เราเรยนรทวาเราจะเอาสงเหลานมาอยในชวตประจ�าวนไดยงไง”

ชวตของสวรรณาคอยๆ เปลยนอยางคอยเปนคอยไป ค�าถามทเธอตงกบตวเองทกวน เปนเหมอนเขมทศน�าทางใหชวตเธอมงไปสความสขและความส�าเรจในรปแบบทเธอพอใจ และน�าวธการของตนมาเปนแนวทางตนแบบหรอครชวต ใหคนอนไดลองเปลยนแปลงตวเอง เพอเปลยนชวต

“กลมคนทสนใจทสดคอผน�า ซงไมจ�าเปนวาตองเปนองคกรเทานน แตหมายถงคร พอแม คนทตองการพฒนาภาวะผน�าของตนเองขนมา โดยใชเครองมอสามอยาง อนดบแรกคอการตงค�าถามทถกตอง เพราะประจกษชดกบตวเองแลววาการมค�าถามทถกตองท�าใหเราเตบโตและพฒนาขนมาไดอยางมาก เราตนมาพรอมกบค�าถามแลวชวตเรากด�าเนนตามค�าถามทเราตงไว ซงสวนใหญเราไมตระหนกร หนาทของครชวตคอท�าใหศษยเหนค�าถามทซอนอย และเปลยนค�าถามใหมนถกตอง”

“สองกคอจนตภาพทสรางสรรค จรงๆ แลวเราทกคนมภาพของตวเองทไดรบอทธพลจากการเลยงดของครอบครว จากโรงเรยน

78

และสงคมแวดลอม บางคนสงสยวาท�าไมเราไมสามารถเปลยนตวเองได เพราะเรามภาพเหลานนฝงอย เราไมรวาจรงๆ เราสามารถสรางภาพใหมใหกบตวเองได”

“เครองมอทสามคอกจวตรทงดงาม คนเราจะเปลยนได เราจะตองมวนยทลงมอท�ามนจนเปนกจวตร ท�านอยๆ แตวาไมเลก แลวมนจะมผลตอการเปลยนแปลงทลกทสดคอการเปลยนจนสามารถตอบสนองอยางเปนอตโนมต เหมอนตนขนมาเรากอยากแปรงฟน เพราะร สกวาท�าแบบนแลวมนสดชน หลกของการสรางกจวตรทงดงามคอเรมท�าแตนอยๆ อยางมความสข แตท�านานๆ ท�าไปตลอดชวต แลวการเปลยนแปลงนนจะถาวรได เชน เราอยากมรางกายทแขงแรง เรากตงค�าถามกบตวเองวา อะไรทท�าใหเราแขงแรง เราพบวาการเลนโยคะเปนสงทดทท�าใหทงรางกายและจตใจแขงแรง เราก

79

สรางจนตภาพวาเราไดท�าโยคะอยางมความสขทกวน สรางภาพเชนนกอนนอนทกวน และก�าหนดใหการท�าโยคะเปนกจวตรทงดงาม โดยเรมท�าวนละแคหานาทในตอนเชาอยางมความสขทกวน แควนละทาเทานน เราจะพบวาโยคะกลายเปนสวนหนงในชวตประจ�าวนของเราไดในวนหนงอยางแนนอน”

“เราจะใหเขาสงเกตชวตตวเองในแตละวน วาวนนเรามค�าถามอะไรในชวต ครชวตจะสอนใหเราเปนครของตวเราเอง แลวเราเรยนรจากการสงเกต สงเกตวาค�าถามแบบนนเองทเปนตวปญหาในชวตของเรา แลวเราจะเปลยนค�าถามอยางนนไดอยางไร เขากจะเรมลองเปลยน

เราสามารถก�าหนดชวตตวเองได โดยถามตวเองวาเราตองการอะไรในชวตแลวกลบมาทบทวน บางครงแครวาเราตองการอะไรแคสองสามอยางกเปนความสขแลวนะ แตการทเราไมไดตงค�าถามกบตวเอง ไมกลบมาด หรอไมเขามาเหนปมความทกขของเราอยางแทจรง เรากไมสามารถพฒนาตวเราได”

โปรแกรมครชวตนจะมการคลคลายปมปญหาชวตดวยการสงเกตตวเอง สงเกตอารมณทเกดขนในแตละวน และอารมณนนมผลตอรางกายและจตใจของเราอยางไร

“คนปกตทวไป ถาเรามอารมณหนงทเราไมชอบ เราจะเปลยนกจกรรมทนท กเลยไมสามารถทจะปลดปลอย สงนนจงเปนปมทเราแอบซอนไว โปรแกรมนจะเขามาท�าใหเราสงเกตไดละเอยดขนวาอารมณเหลานมนเกดขน ตงอย ดบไปยงไง แลวเราจะปลดปลอยมนไดยงไง เราจะเขาใจมนไดยงไง มนมทมายงไง มนตองการอาหารแบบไหน”

80

“แตคนเราม ขนตอนการเตบโต ค�าถามเดมเมอเรยนร แลวกาวผานไป กจะเจอเรองใหม มค�าถามใหมๆ ของชวต จะเปลยนแปลงไดถาวรหรอเปลา มนขนอยกบวาเรองนนเปนเรองอะไรถาเรองหนงผานไปได กไมไดหมายความวาชวตเราจะไมมปญหาอกตอไป

“มลกศษยคนหนงเปนมะเรง ค�าถามชวตเขากาวหนาขนจากเดมทถามวา ‘ท�าไมฉนตองเปนมะเรง?’ เปลยนเปน ‘ท�าไมฉนจะเปนมะเรงไมไดละ?’ พอค�าถามเปลยนไป เขากเขมแขงขนเลย เขารบมอได แตไมไดหมายความวาชวตเขาจะไมมปญหา เพราะสขภาพของมนษยมนขนลง เดยวนพอเจอปญหาสขภาพ ค�าถามกลายเปนวา ‘ฉนจะชวยเหลอคนอนเพมขนไดอยางไร?’ ตอนนเธอกลายเปนครแลว

“ค�าถามเขายงม แตเราเหนเลยวาเปนค�าถามทเตบโตขน เขาทกขนอยลง มความสขมากขน มความสขจนคนร�าคาญวาท�าไมความสขของเธอมนงายจงเลย ลกศษยดฉนบอกวาแครดน�าตนไมกมความสข แคเหนดอกไมกมความสข แคสายลมพดผานกายกเปนสข

“จรงๆ นะ ความสขของมนษยเปนแบบนน ในวนทคณเดนไมได คณพบวาสองขาชางมความหมาย แลวพอวนหนงทอยดๆ คณกกลบมาเดนได น�าตาจะไหลพรากเลย ขาของเราชางมคณคามากเหลอเกน”

สวรรณามองวาการเขาใจตวเองเปนพนฐานส�าคญของการพฒนาตวเอง เมอเราเขาใจตวเอง เราจะเขาใจความตองการของผอนและเมอเขาใจผอน ทงเราและเขาจะอยรวมกนไดอยางมความสขมากขน

81

“มนษยมพนฐานในทกเรองเหมอนกนโดยเฉพาะความทกข ความตองการสงสด ตองการทจะมคณคา ตองการมความหมาย ตองการการยอมรบ เรองพวกนเชอมโยงตลอดชวงชวตของพวกเรา ยงเราเรยนรมนไดเรวทสดกยงด

“คนสวนใหญไมคอยรจกวาตวเองคอใคร เรานกวาเรารจกตวเรา แตจรงๆ แลวเราไมไดรจกตวเรา นนคอปญหา อายเปนแคเพยงตวเลข แตการเรยนรของเรามนหยดโดยไมรตว ท�าใหเราไมรวาเราคอใคร บางคนหยดตวเองไวทยสบแปด ทสามสบหา หรอเดกกวานอก แลวกไมไดเตบโตไปจากนนเลย ไมรวาจะเตบโตไปเพออะไร ไมรวาความหมายและคณคาของชวตอยทไหน”

เราสามารถก�าหนดชวตตวเองไดโดยถามตวเองวาเราตองการอะไรในชวต บางครงแคร ว าเราตองการอะไรแคสองสามอยางกเปนความสขแลว

82

“ผมวาคนเราเหนทกขกจะเหนธรรมนะ พอมนมความทกขเรากจะเรมกลบไปมองธรรมชาต จะเหนธรรมะ จะเหนความจรง นคอจดเปลยนส�าคญของชวต”

โชคชย ลมประดษฐ

ชวตคนเรายอมมเสนทางชวตทผดพลาดมาในอดตไมมากกนอย อยทวนนเราจะสามารถเปลยนความผดพลาดในอดตนนใหเปนบทเรยนหรอพลงไดไหม ส�าหรบผใหญโชคชย ลมประดษฐ ผใหญ-บานหนองกลางดง อ�าเภอสามรอยยอด จงหวดประจวบครขนธ มอดตทไมสวยงามนก แตอดตนนกลบเปนบทเรยนส�าคญ ใหวนนเขาสามารถมพลงเพอชวยเหลอชมชนและพฒนาบานเกดของเขาให เขมแขงได สรางฐานของระบอบประชาธปไตยทางตรงทไมจ�าเปนตองไปเปลยนประเทศหรอโลกทงใบ แตเรมตนจากการเปลยนตวเองและชมชน และกน�ามาซงสงคมทสงบและรมเยน

83

โชคชย ลมประดษฐ จากบานเกดไป และกลบมาเกดใหมทเดม

“ผมเปนครอบครวแรกทมาอยทหมบานนตงแตป 2499 อาย สบเจดปกออกจากบานไปนาน ออกไปใชชวตขางนอก ไปเผชญโชค ไปท�าเรองทงดทงไมดมาหลายเรองจนชวตวกฤต แลวกกลบมาอยบานอกครงกอายเกอบสสบ

ตอนนนผมคดขนไดวาผมเหลอเวลาไมเยอะแลว ผมเปนผใหญบานตอนอายสสบป ผมมองยอนหลงชวตตวเองไป กท�าผดท�า เสยหายมาเยอะ เคยฆาคนเคยยงคน เคยท�าอะไรทเบยดเบยนสงคมมาเยอะ เรากมาคดวา เราเหลอเวลายสบปจากสสบถงหกสบ ผมคดวาจะใชเวลาทเหลออยใชหนแผนดน ใชหนในสงทเราท�าผดตอสงคม เราก�าหนดวนเรมตนใหมไดทกวน ผมเกดใหมตอนอายสสบป เกดในจตใจทบรสทธ และทมเท”

จดเปลยนสการเกดใหม

“ผมเคยมเพอนทยงคนมาดวยกนตงแตเดก ทานกบวชไมสก ในชวงทผมลมละลายทางเศรษฐกจ ผมมทดนสองสามรอยไรผมขายใชหนหมดเลย แลวกไปหาความสงบทวด กเหนคนตายทกวน หลวงพอทานเหนผมเครยดๆ กเลยแนะน�าวาใหไปนอนทโรงเผาศพ ผมกลองด คดวาผมนจะมจรงหรอเปลา กขบรถเขาไปนอนทโรงทม แลวเรากเหนคนตาย นกเหนเวลาคนมางานศพ บางศพเขากจะพดถงคณ-งามความด บางศพกมคนเขาบอกวาตายซะไดกด จะไดหมดเวรหมดกรรม เรากคดวาสกวนเรากตองเปนเหมอนเขา สงทเหลออยคอคนทอยขางหลงจะพดถงเราวาอะไรเทานนเอง มนกเลยท�าใหเราคดได และคดวาจะตองท�าความดเมอมโอกาส หลงจากนนเมอเรามโอกาส

84

เรากท�าเรอยมา ผมวาคนเราเหนทกขกจะเหนธรรมนะ จะเหนความจรง นคอจดเปลยนส�าคญของชวต”

งานเพอสงคม เสนทางในการท�าด

“ป 2538 หลงจากกลบมาอยบานไมกเดอนเขากเปดรบสมคร อบต. เรากคดวาเปนเรองใหมทเรานาจะมสวนรวม คนบานนเขาไมรจกกนหรอกตอนนนวา อบต. เปนอยางไร ผมกเลยไปสมคร อบต. ทอ�าเภอ เปน อบต. สมยแรก เปนอยสองป แลวผใหญบานคนเกาเขาลาออก เรากเหนสภาพปญหาของหมบานเราเยอะ กเลยไปสมครผใหญบาน เรากไดรบความไววางใจใหมาเปนผใหญบาน ตอนนนไมมคแขงเลย การทเรามาทบทวนชวตตวเองวาตงแตเดกมาเรากรงแกสงคมไวเยอะ พอชาวบานใหความไววางใจเรา เรากมส�านกวา เรากอรางสรางตวทนมาตงแตรนพอรนแม เมอมโอกาสแลว เรากควรจะเปนสวนหนงในการทจะท�าใหปญหาในหมบานเราลดลง

การเปนผใหญบานมนท�าใหเราเหนปญหาวาหมบานเรามนไมนาอยในหลายเรอง เรองความออนแอ แบงเปนกกเหลา ปญหาความรนแรง ความขดแยง ปญหายาเสพตด ปญหาลกเลกขโมยนอยในหมบาน เปนผใหญบานรบแจงของหายทกวน สบปะรดในไรบาง มะมวงบนตนบาง คนตองมาเฝาไรเฝาสวนกนเอง เรากพบวาปญหาทกอยางเราแกคนเดยวไมได ปญหามนเกดจากคนในหมบานลกขโมยกนเอง มพอคายาในหมบาน เดกกตดยา กเลยคดวาเราจะตองชกชวนคนในหมบานเรารวมพลงเพอผลกดนใหเรองไมดเหลานออกไป

85

กเรมมตใหมดวยการประชมกนทกเดอน ผมกบอกวาผมเปนผใหญบาน ผมเปนผน�า ผมพรอมท�างานยสบสชวโมง ถามนจะท�าใหหมบานเราดขน แตถาจะขอความรวมมอกบพวกเรา ขอเวลาเพยงเดอนละครง ท�าไดไหมกบการมานงประชมกน ชาวบานเขากบอกวากดเหมอนกนนะผใหญ บานเรามนไมเคยมโอกาสมาเจอกน ถามสารทกขสกดบกนบางกด กเลยตกลงกนวาใหประชมกนอาทตยแรกของเดอน กตอเนองมาตลอด การทเราประชมกนวนอาทตยกเปนวนหยดพอด กมโอกาสไดพดคยกนครบทกคน

จดแขงของหม บานเราคอเราประชมกนทกเดอนตงแตป 2539 ประชมกนทกเดอนไมเคยขาดแมแตเดอนเดยว เนอหาในการประชมแตละเดอน เราจะเนนการคยความจรงกนในหมบานเรา เรองจรงๆ ในหมบานเรา ปญหาทมอย กเกดขอตกลงขนมาในการผลกดนเรองปญหายาเสพตด ปญหาอทธพลตางๆ ออกไป โดยการวางบานอยตดกนใหสงเกตบานซายขวา เราเชอวาบานซายบานขวารพฤตกรรมกนดทสด ใหตรวจสอบสองเรอง คอลกใครตดยาภายในบาน หรอบานไหนซอขายยาเสพตด เรองทสามบอนการพนนวามนมอยตรงไหนบาง”

86

ใชความจรงเขาถงปญหา

“ผมเปนผใหญบานผมกพอรวาเรองเหลานมนมอย วดใจคนบานตดกนวาเขาจะบอกไหม ในเมอเราไปทาทายอยางน ชาวบานเขากทาทายเหมอนกน เขากคดวาเราอยากรใชไหม เดยวเขาจะมา บอก แลวดซวาเราจะมน�าหนาจดการกบพวกเหลานไหม นนคอจดเรมตนของการมสวนรวม เรากจะไดขอมลมาวาใครตดยาหรอเปนอยางไร คนขายเปนใคร บอนมกท พอเรามขอมลทชาวบานมาบอก เราเปนผน�ากอยเฉยไมไดแลว เรองพวกนมตอไปไมได

ขนแรกผมกเอาขอมลมาสรางขอตกลงวา เดกตดยาทมอยผมมวธการ โดยการจดตงกลมเยาวชนแลวชวนเขามารวม ผมเองกจะไปคยกบพอแมของเดกทตดยาเพอหาทางลดละเลกในโอกาสตอไป

ตอนนนตวการปญหาใหญภายในหมบานคอบอนการพนนกบพอคายาบาสองราย เรากขอมตในทประชมวาถาชาวบานอยากใหหมบานเราดขน บอนการพนนกบการคายาของพอคายาสองรายตองหมดไป ผมถามวาใครเหนดวยใหยกมอ ทกคนยกมอ บานทเปดบอนกเขาประชมอยดวย เหนเขายกมอกยกบาง ผมกบอกวาถาทกคนเหนดวยนคอขอตกลงกนนะ แลวบานทเคยเอาขอมลมาบอกผมจากนเปนตนไป ขางบานทานเคยคายา หรอเปดบอน ทานตองดแลวายงคายาหรอเปดบอนอยไหม หลงจากมขอตกลงแลว บานใครทยงไมเลกพฤตกรรมเหลาน จะตองถกต�ารวจจบแนนอน

เราบอกวา ถาใครโดนจบไมตองสบเลยวาใครบอกต�ารวจไปจบ เพราะผมจะเปนคนพาต�ารวจไปจบเอง แลวถาผมพาไปจบก

87

อยามาโกรธกนนะ โกรธกนไมไดเพราะนคอขอตกลง ทกคนยอมรบในขอตกลงแลว เมอมมตรวมแลว เราเปนผน�ากเอามตรวมนนไปสการท�างานจรงๆ เราจะชใหชาวบานเหนวา ถาแกปญหาแลวมนจะมสงดๆ อะไรเกดขน และถายงไมแกจะเปนอยางไร ทกคนจะรบรถงผล กระทบทงหมดทจะเกดขน

แตกยงไมสามารถปราบปรามไดหมด เพราะหลงจากหยดไปนานบอนการพนนกเปดอย ผมกพาต�ารวจไปจบ ผมเขาไปจบนต�ารวจชอบใจเพราะชาวบานไมวงหน เรากเขาไปจบแบบไมใหต�ารวจปรากฏตว ผมเดนเขาไปคนเดยว พวกเลนการพนนเปนวงๆ เหนผใหญบานเดนไปคนเดยวกไมมใครวงหน เขากยกมอขอโทษ ผใหญครบ ผมเลนกนแกเครยด พๆ นองๆ เรากบอกวาไมเปนไร พวกเองนงเฉยๆ ไมตองลกขน เรากกวกมอเรยกต�ารวจกจบไดทงวง”

ความเขมแขงทแทจรงเกดจากตวคนและชมชน

“เหลานทเลาใหฟงมนมคณคาตรงท เมอกอนชาวบานจะมองปญหาเปนเรองของทางการไปหมด จรงๆ ชาวบานเขากไมชอบหรอก บานคายา บานเปดบอน แตเขากคดวาไมใชเรองของเขา ถาบอกผน�าแลวผน�ากบอกวาไมใชเรองของเรา ถามเปนเรองของใครกเปนเรองของทางราชการ ผมเขาจบบอนสามสครง จนตอนนหมบานผมไมมบอนการพนนเลย

เรองแนวคดตางๆ เหลาน บอกตรงๆ มนเกดจากตอนทผมเขาปาในยคพลงนกศกษา แลวผมกไดไปเรยนรการเมองภาคประชาชน เรยนรระบอบสงคมนยมมากอน เราเชอวาพลงประชาชนมนเปนทางออกในการแกปญหาได เราเชอวาถาคนคยกนในระดบ

88

หมบาน เอาความจรงมาคยกน ปญหาทกเรองแกได ปญหาทเกดจากในหมบาน ถาเราเอาความจรงมาคยกน ผ น�าเปนแกนน�าน�าความจรงมาคยกนใหเกดประเดนรวม ถาความเหนมนรวมกนไดแลว ความรวมมอมนจะเกดขนไดเอง

จรงๆ ผมไมเชอวาอ�านาจรฐจะจดการปญหาไดทกอยาง มนจงเปนสาเหตในการทเราจะรวมพลงกนแกปญหากนเองภายในชมชน กพบวาสบกวาปเราแกปญหาไดมากมายกวาทคด เพราะเราสรางกตการวมกนมา และกตการวมสามารถน�าเราไปสการแกปญหาชมชนได พวกนคอประชาธปไตยทางตรงทเราไมตองแกกฎหมายอะไร มนคอการทเราทกคนมความเหนรวมกน มขอตกลงกน มนศกดสทธโดยไมมใครบงคบ เพราะชาวบานเขามสวนรวม”

ประชาธปไตยทางตรงทเขาถงได

“เราเปนนกประชาธปไตย เรากพยายามหาวธการทดทสดในการใหคนในชมชนเปนสวนรวม เพราะเราไมเชอวาผ น�าของทางการจะเกงและเขาใจไปกวาคนในชมชนทอยกบปญหาจรงๆ วธการของผมนเหมอนปาลอมเมอง คอเราอาจจะไมสามารถไปเปลยนความคดของคนในสภาของชาตได แตถาเราสามารถท�าหมบานโมเดลเลกๆ แลวท�ากนเยอะๆ กระจายออกไป นจะเปนการเรยนรระบอบประชาธปไตยทางตรง ทสดแลวเขาจะสามารถเลอกผน�าดๆ ใหกบชมชนและประเทศได มนคงเปนระยะทางยาวไกล แตเปนจดเรมตนทดของชมชน”

มสตรในการท�างาน สรางพลงใจใหเขมแขง

89

เราต องทบทวนวาค�านนทาว าร ายนนจรงไหม ถ าจรงเรากปรบปรงตว เอง แล ว เรากต องยอมรบ แตถ าเรองไหนเปนการนนทาวารายทมนไมจรง แผเมตตาใหเขาไป ถอวาเขาไมร เพราะไมมใครจะรใจเราเองเทาตวเราเอง

90

จระนนท พตรปรชา

“เปนกอนหนกลางกระแสน�า”

หลายคนร จกผ หญงคนน จากเรองราวและการตอส เพออดมการณทางการเมองในอดต ความเปนผ หญงไมไดบนทอนความมงมนหรอเปนอปสรรคกบความเชอในชวตของเธอแมแตนอย ปจจบนจระนนท พตรปรชา กยงคงใชความมงมนทมในใจนนท�าประโยชนใหสงคมอย โดยน�าบทเรยนตางๆ จากเรองราวในอดต มาปรบใชใหเหมาะกบปจจบน

91

“เปนกอนหนกลางกระแสน�า”

ถาถามถงค�าวาอดมการณ จะมใครขยายความไดดกวาเธอคนน

“ค�าวาอดมการณมกจะถกจ�ากดแคเรองของการเมอง เชน จะตองเปนประชาธปไตยหรอเปนเผดจการหรอสงคมนยม แตจรงๆ อดมการณนมนแยกยอยออกเปนเรองของสงคม เรองของวธคดเรองของวถชวตยงไดเลย ไมวาเราจะเรยกมนวาอะไรกตาม กคอหลกในการด�าเนนชวตและการด�ารงอยของสงคม ณ ปจจบนนนเอง

“ เพราะฉะนนในเมอตความอย างน เรากสามารถมอดมการณไดโดยเราไมตองไปเลนการเมอง ไปสมคร ส.ส. หรอก�าหนดนโยบายอะไร อยางในระดบปจเจกบคคลนนะ ถาเรามอดมการณ หรอจะเรยกวาอดมคตกได ยอยๆ มาหนอย เชน เราจะไมเอาเปรยบใคร แคนกเปนหลกการในการด�ารงชวตแลว โดยเฉพาะคนทไมสามารถจะออกมาตอสฟาดฟนอะไรได เพราะวาตองท�าธรกจตองใชชวตในออฟฟศนนะ เราแคมหลกการวาเราจะไมเอาเปรยบคดโกงนมนกใชแลวไง พอคดอยางนปบ ทกคนสามารถเปนคนดได โดยไมตองรอใหสงคมดแบบค�าขวญทายรถบรรทก”

“สมยวยร น สวนใหญจะอานหนงสอและไดแรงบนดาล-ใจจากบคคลหรอวานยายทอาน เชน นยายของศรบรพากพดถงอดมการณของคนหนมสาว สวนทเปนตวบคคลนจะมหลายประเภทเชน คนทมความสขกบชวตและการงาน ไมวาเขาจะท�าอะไรดมนชางสรางสรรคและมความสขดวยตวเองไปหมด โอย หลายคน พดไป

และถาจะถามวา ในอดตใครคอแรงบนดาลใจส�าคญในการด�าเนนชวต คณจระนนทบอกวามหลายคน

92

เดยวไมยตธรรม ในทางความแกรงกลาโดยไมตองลกขนมากระทบใคร อองซานซจกเปนตวอยางทด เพราะถาไมกลาและทรหดจรงเธอกไมอยมาไดแบบนนหรอก”

บทบาทของผหญงในยคตอสทางการเมองเปนบทบาททคณจระนนทบอกวาเปนจดเปลยนส�าคญของบทบาทผหญงกบบานเมอง

“ถาจะพดถงบทบาทของผหญง เหตการณชวง 14 ตลา เปนจดเปลยนของผหญงไทยกวาได ทจะกลาออกมาแสดงทศนะ หรอวาพลงทางสงคมและการเมอง กอนหนานนกอาจมบางแตกไมเคยปรากฏแบบเปนกลมเปนกอนขนาดนน พอวนนผานไปสามสบกวาปแลว ผหญงไทยพฒนาขนมากในแงการศกษาเสรภาพ ทางเลอกของชวต อะไรตางๆ ถาจะวดกนดวยสถานภาพ กกาวมาไกลพอสมควร แตกยงมจดทตองวพากษวจารณกนเยอะนะ อยางเชน คณไดเสรภาพแลวคณใชเสรภาพไปท�าอะไร สวนใหญผหญงจะตกเปนเหยอของโฆษณาเยอะมาก พอชวตคอนขางสบายกจะไมสนใจอะไรเลยในโลกน กจะดแลแตความงาม”

93

แตไมวาจะเปนหญงหรอชาย การจะท�าตามความเชอและกลาเปลยนชวตตวเอง สงส�าคญคอตองใชใจ

“คนเราจะเปลยนชวต อทศตวเองเพออะไรสกอยางทเราเรยกวาอดมการณ มนกตองใชใจพอสมควร กคดวาตดสนใจยากเหมอนกนตอนทเขาปา แตอกดานหนงพดอยางไมฮโรเลยกคอ มนไมมทางเลอก ถาเราอยากจะสตอ อยากจะท�าอะไรใหสงคมดขน มนไมเหลอทางเลอก ตงแต 6 ตลาแลวน แตทนททเราไปอยในสถานะอกแบบหนง ไมวาจะกลาหรอไมกลามนกตองปรบตว ตองเรยนร แลวกท�าตวเองใหมคณคาและมประโยชนทสด”

สงส�าคญทไดเรยนรจากการใชชวตในปา คอความอดทนทเปนจดเปลยนส�าคญ

“บางคนทเสยดายเวลาในชวตนะ เรยนกไมจบเขาไปแบกปนและแบกฟน ทงท�านาดวยและสรบดวย บางคนคดวาเสยโอกาสในชวต กเลยกลบมาตะเกยกตะกายจะเปนรฐมนตรเปนอะไรกนใหญไง แตเราไมไดคดอยางนน โอโห มนเปนมหาวทยาลยชวตนะ ท�าใหเราไดเรยนร ท�าใหเราทรหดแขงแกรง ท�าใหเราใชบทเรยนซงลมเหลวและส�าเรจกบชวตในชวงถดมาได พดงายๆ คอไมหวนไหวกบอะไรงายๆ แลว คดวาเขมแขงและหนกแนนขน เหมอนคนทผานการฝก รด. มา แตเปนการฝกทยาวนาน”

94

จดการกบความทกขในชวตอยางไรถามนผานเขามา

“ถามนมความทกขในชวตเรากคดวาลมได เราไมใชฮโรตลอดกาล แตอยาลมนาน ลมแลวตองคดถงการลกขนอยางสงางาม เพราะวาชวตสวนทเหลอยงมอกเยอะ เราจะท�าใหมนเปนอยางไร ขนอยกบเรา ณ จดนน แตบางคนลมแลวไมยอมลกไง”

ในฐานะทผานชวตทหนกๆ มาแลว จระนนทจะจดการสงคมทมการผนผวนดวยการท�าตวเองใหเปนกอนหนกลางกระแสน�า

“พยายามท�าตวใหเปนกอนหนกลางกระแส ดกวาเปนเศษไมใบหญาทลอยไป เชน ในสงคมทกวนนจะสบสนเรองขอมลขาวสาร เรากท�าตวใหเปนกอนหน หนกแนน พจารณาหรอไมกปดรบมนไปเลย แตพวกทลอยไปตามกระแสอนบาคลงจะสะดงสะเทอนหวนไหว บาจ เตนตามไปหมดเพราะมนไมนง ยกตวอยางเรองความนง คณดนกกฬากอนทเขาจะไดแชมป ไมวาเกมอะไรกตามจะเปนนาททนงทสดมนถงจะได สวนคนทมวแตคดวาจะไดหรอเปลา กองเชยรมาหรอยง มวแตลนเนย ไมมทางไมส�าเรจ เพราะงนมนอยตรงนาทนนเองวาเราจะเลอกท�าอยางไร“

95

สดทายทส�าคญส�าหรบชวตคนเราคอความสข คณจระนนทมเคลดลบความสขทท�าใหใจยงสาวอยเสมอ

“พลงไฟในตวคณมนอยในใจ คณจะกระพอใหมนลกโชนหรอวาจะดบมน วธท�าใหมนลกโชนโชตชวงมพลงไฟในตวอยเสมอกคอ เปดกะโหลกเรยนร แลวกพยายามท�าทกวนของชวตใหมนกาวไปขางหนา ไมใชกาวแบบต�าแหนงฐานะอะไรนะ กคอเราไมหยดนง เราไมแชขงเปนน�าอทกภย เราเปนน�าทไหลไปขางหนาอยางมจดมงหมาย เรากจะคกคกตลอดเวลา วธท�าใหมนดบมอดกคอ คดวาขารแลว ขาเกงแลว มนจะแยลง การคดวาคนสมยนมนแยมาก หรอวา เพอนกไมด ลกกไมด กดคนเดยว อนนนนะแชขง แชขงดวยแชแขงดวย เปนมมมโนรเทรน คอเขาใจนะวามนเปนธรรมชาตวสยของคนแตละคน บางคนขกงวลขกลมจะไปหามเขาไดเหรอ มแตความสงสยหรอวาจะไปไหนทตองคดถงแตในแงลบไวกอน รถจะตดไหม จะไปถงกโมง อะไรทกอยาง คนชอบกงวลและเสพตดความทกขนนะมนจะหมดพลง เพราะวาการกดกรอนตวเองดวยสงเหลาน”

เหนเมองไทยมานาน มองเมองไทยแลวอยากใหเมองไทยเปลยนแปลงอะไรบาง

“อยากจะใหคนไทยไมวาจะในระดบปจเจกหรอวาชมชนเลกๆ มองใหเหนความดงามและศกยภาพในตวเอง กอนทจะไปมองความเลวราย แลวงดมนออกมาใช ฝมอไทยนนะ ไดรบการยอมรบอยางยงในระดบโลก จตใจน�าใจมนไมใชการสรางภาพ มนมาจรงๆ ฉนเคยไปหลงทางอยขางถนนในตางประเทศไมมใครชวยสกคน คยกบใครไมมใครคยดวยเลย แตในประเทศไทยนนะ ตองมคนเขามา

96

ชวยคณทนททคณหกลมหรอวาอะไร อาจารยฝรงแกนงวลแชรมา แกกวาถาไปประเทศอนไมรวาแกจะไหวหรอเปลา แตประเทศไทยนนะภรรยาแกเปนคนเขนขนบนได จะตองมใครกไมรวงเขามาทนททจะตองยก ยกใหแลวกเดนไปเลย ไทยแลนด เพราะฉะนนถาเรามองเหนสงทดงามเหลานแลวงดมนออกมาใช ไอพฤตกรรมเลวรายทงหลายของพวกเรากจะลดลง ไอเรอง บน ดา เรยกรอง กลาวโทษ ซงมนเปนกนมากในยคทเรามเสรภาพในการแสดงความคดเหนโดยไมตองรบผดชอบ แลวพลงสวนทสามารถเอาไปตอยอดท�าอะไรไดเยอะแยะมนจะโผลออกมาสารพดรปแบบ ซงเราจะกาวไปขางหนาดวยกนไดกเพราะพลงเหลาน”

97

ในสงคมทกวนน มนจะสบสนเรองขอมลขาวสาร เรากท�าตวใหเปนกอนหน หนกแนน พจารณาหรอไมกปดรบมนไปเลย แตพวกท

ลอยไปตามกระแสอนบาคลง จะสะดง สะเทอนหวนไหว บาจ เตนตามไปหมดเพราะมนไมนง

98

ศ.ดร.ปารชาต สถาปตานนท

“ความสขของเราไมใชวาเรามความสขแลวเราเหนแกความสขของเราคนเดยว เราสามารถแบงปนความสขใหคนอนๆ ใหคนทรอบขางและคนทไกลกวามความสขดวย เพราะสขมนอยทใจเรารบร”

มนษยทกคนลวนมองหาความสข และท�าทกอยางเพอจะไดมาซงความสข จนบางครงลมเตรยมใจคดถงความทกข เมอเรามทกขความสขกจะหายไป สงทสามารถเรยกความสขกลบมาไดอกครงคอสตและปญญา อาจารยปารชาต สถาปตานนท คอคนทเคยผานทกขหนกจากการสญเสยมาแลว แตในวนน

สรางภมคมกนความทกข

99

เธอกลบเปนคนทมความสขอยในทกวนของชวต ผานมมมองการสรางความสขทนาสนใจ ทใครๆ กสามารถท�าได

ค�าแนะน�าอยางแรกส�าหรบการลดทอนความทกขในใจตองเรมจากตวเอง

“เราตองถามตวเองวาในแตละวนเราใชชวตยงไง ในแตละวนเราตนเรากตองดแลตวเอง เราตองกนอาหาร เราตองมกจกรรมประจ�าวนจนกระทงถงเรานอน ค�าถามคอ เรานอนหลบหรอเปลา ถาเรานอนหลบ การนอนหลบมนเหมอนกบเปนการทบอกวา ถาวนนเราหลบไดกแสดงวาเราตดได ตวนกจะใชบทเรยนในชวตประจ�าวน ถาเรานอนหลบไดเรากตองตดได กอนนอนหลบเรากตองสวดมนตแลวกตงจตอธษฐานวาพรงนจะตองดกวา วนนจะตองจบไป พรงนจะตองดกวาวนน จะใชลกษณะแบบน แลววนรงขนทตนขนมา สงแรกทเราท�าปบคอสองกระจก แปรงฟน กตองทองคาถางายๆ กบตวเองวา วนนจะตองดกวาเมอวาน อนนเปนเคลดงายๆ ทตวเองใช เปนการเตมก�าลงใจใหตวเอง”

นอกจากมองทตวเองแลว เราจ�าเปนตองเขาใจถงหลกของความทกข และใชชวตอยกบความจรง

“เปนเรองบงเอญ โชคดทไดเรยนในหลกการของจตวทยาการสอสารคะ เขาบอกวาครงหนงของสงทเกดขนกบตวเราเปนความเชอ อกครงหนงคอฐานทเรยกวาความจรง เพราะงนถาเราเชอวามนใช แลวเราพยายามทจะออกแรง มนจะมแรงมากกวาทเราไมเชออะไรเลย หรอเราหมดหวงเพราะถาเราหมดหวงเรากจะเจอแตสงท

100

หมดหวงนนแหละโถมทบเขามา เพราะฉะนนเราตองเชอวาชวตยงมหวง เราตองเชอวาพรงนตองดกวา เราตองเชอวาสงทมนเปนสงรายในวนวานมนจบไป มนจะตองมสงทดขน”

ความเชอทวาความทกขจรงๆ มนกเปนแรงผลกดน

“ความทกขมนเหมอนกบอะไรทมนเปนสงทาทายเรา ถาเราไมเจอทกขเรากคงไมเจอสข หรอไมถาเราเจอแตความสขเรากคงไมรหรอกวาคนอนททกขเปนยงไง หรอสงทเรยกวาสขนอยสขมากมนเปนยงไง แตเพราะเราเจอทกขเราถงไดสามารถวเคราะหตงค�าถามกบตนเอง เราถงไดสามารถเปรยบเทยบไดวาอะไรคอสข อะไรคอสขกวาหรออะไรคอสขทแทจรง ซงพวกนมนกจะผานไปตามขนตอนของชวต เชนบางคนเกดมาปบเปนเดก แควนเกดเปาเคกเขากบอกวามความสข บางคนบอกวาโอยเปาเคกหรอ นากลวจง เพราะอายเพมขนอกปแลว ไมอยากเหนไมอยากรบรเลย อยากใหหนาตาอยากใหสงขารอยากใหสภาพรางกายคงอยเหมอนกบวนน บางคนมองวาเปนความวตกกงวลวาจะแกลงอก ทกอยางมนอยทใจ แลวมนอยทวาเรามองเรองนนยงไง แลวเราเตมเตมเรองราวเหลานนยงไง ใหกลบมาในการทจะใหก�าลงใจตวเอง”

เมอคดบวกแลว อยาลมค�าวาคดลบ เพราะมนมประโยชนเชนกน

“คดบวกเปนศพทใหมซงดฉนกเพงไดยนเมอสองสามปทผานมา ตวเองกไมไดคดวาตวเองเปนคนคดบวก แตกรวาคดยงไงกไดทจะท�าใหเราดขน หรอจะใหก�าลงใจคนอนอยางไรใหกาวเดนไปขางหนาไดอยางดขน อยางมนคงขน คดแคนน ส�าหรบคดบวกหรอ

101

positive thinking สวนหนงคงจะเปนการใชเครองหมายบวก เมอใชเครองหมายบวกได เครองหมายตรงขามกคอเครองหมายลบ แตเรายงไมมค�าวาคดทวคณ แตวาดฉนมองวา อยาไปมองวาการคดลบมนตรงขามกบคดบวก เพราะมนอาจเปนอะไรทมประโยชน เพราะวาเรองความจ�าทรายๆ ทมนท�ารายจตใจเรา บางครงเรากตองคดทจะลบสงเหลานนใหออกไปจากความจ�า แตถาเกดเรายงคดเรองทมนรายๆ อยแลวเราไมพยายามลบ ใครเจงคะ เราเจงเพราะวาเรากจะตกอยในหวงภวงคของความทกข ตกอยในหวงภวงคของความเศรา กตองลบเหมอนกบทเราใชงานโปรแกรมคอมพวเตอร ไฟลมนยงมวนเตม แลวคดวาใจเราจะไมมวนเตมบางหรอ ในเรองของใจทเตมไปดวยความทกข เรากตองมระบบในการช�าระลางมนไป”

เราสามารถลบเรองรายๆ ทบนทอนจตใจไดดวยการสะสมความสขและความดเปนทน

“เรองรายบางทเปนเรองทมนใกลตวเรามาก บางทมนใกลคนทเราผกพนมาก บางครงโอกาสทจะลมกยาก เพราะฉะนนถาถามวาท�ายงไงกคงจะเหมอนกบทเขาบอก เอาน�าดมาไลน�าเสย เพราะงนกตองพยายามทจะมองชวตอกมม เกบเรองราวทดๆ ท�ากจกรรมทดๆ ใหม ใหตรงนนมนเพมพน แลวทายทสดสงทมนลบๆ กจะหายไป หลายเรองอาจลบไดงายเหมอนกบไฟลทอยในคอมพวเตอร แตหลายเรองอาจลบไมไดงาย งนพอมนลบไมไดงายเรากตองใชวธการสะสมเรองดๆ เพมขน แมเราไมสามารถเปลยนไดทนทวงท ใชวธการทท�าใหน�าเสยเจอจางไป เมอเวลาผานไป เรองดๆ กจะเพมขนเรอยๆ”

102

ธรรมชาตกเปนสงหนงทสามารถบ�าบดเราได

“ธรรมชาตและเรองราวจากธรรมชาตมนชวยเราได เพยงแตเราตงค�าถามหรอเปลา แลวกหเราเปดใจฟงเรองราวทคนอนเขาเลาไหม เอาตวอยางงายๆ คะ ชวงเวลาทคดวาสวยทสดในแตละวนคอตอนไหน คอตอนเชาอาบน�าเสรจ เพราะอะไรคะ เพราะเรารสกถงการเปลยน จากงวเงย แลวเจอน�า ท�าใหเรารสกถงสงใหมทกระปรกระเปรา ถาเราไมอาบน�าเรากอาจมความรสกอกแบบหนง อนนคอจดตางระหวางความสวยงามกบความทกข ดงนนถาเกดตวเองไปตางจงหวดกจะพยายามตนเชาๆ มาดพระอาทตยขน เพอเตมก�าลงใจใหชวต เพราะวาจดทสวยมากๆ คอฟามนเปลยนส ความมดทมนดนากลว เมอมนสวางขนแลวมนดสดใส หรอถาไมชอบตนเชา รอชวงเยนสคะ ชวงเยนทพระอาทตยก�าลงจะตก เรากจะเหนวาฟาเปลยนส แลวพอมด เรากจะรสกวามนมความสดใสอกแบบหนง มน

103

ไมไดนากลวอยางทคด ถานากลวเดยวสวางกมา หรอแมกระทงฝนตก คณอยทตางกนคณกจะรสกตางกน ถาฝนตกแลวคณอยในเมอง แลวคณไมมรม คณกตองรอรถ แลวคณจะตองเดนทางไปไหน ใครทกข เราทกขสดๆ เลย แตถาฝนตกในททเราก�าลงพก เราก�าลงชนชมธรรมชาต การทไดยนเสยงของน�าฝนทไหลกระทบกบใบไม หรอการทไดออกไปเดนกบธรรมชาตตอนหลงฝนตกแลวไดกลนไอดนขนมา นนคออะไร นนคอความสข ทงทกธรรมชาตเหมอนกน ฝนเหมอนกน แลวกตวเราเหมอนกน สภาวะแวดลอมและใจเราหรอเปลา ทท�าใหปรงแตงแลวมองขามกนไป”

เมอมรกกตองมทกข เราสามารถแกปมทกขจากความรกไดดวยความรกจากคนรอบตว

“ใครละทรกเราตงแตเรมตน ณ ชวตของเราทเกดมา คณ-พอคณแมไมใชหรอ ใครละทหวงในอนาคตของเรา แลวเราจะหยดเขา หยดตวเราเพยงเพอแคคนขางหนาทเขาตดสนใจทจะเลอกอกทางหนงหรอ ท�าไมเราไมมนใจในตวเอง เปนตวของตวเอง แลวกาวเดนออกไปใหรวาฉนดกวาทคณคด ใหเขารวาพอแมฉนภมใจฉนยงกวา ในขณะทคณอาจไมไดมคากได”

ความรกท�าใหคนมความสขแตมนกท�าใหเราทกข

“พอมความสขแลวคณกอยากไดดงใจ แตคณลมคดไปวาคนทเรารกเขากมความรก อยากไดความสข อยากไดดงใจเหมอนกน แตเราไมสามารถหาจดกงกลางหาจดสมดลได นนคอท�าใหชวตเรามปญหา แตถาเราหนหนาเขาหากน หาจดกงกลางสมดลได หรอเราเขาใจกนวาเรามสงทไมเหมอนกนได และเราอาจตดสนใจวาเราอาจ

104

ไมตองเดนทางสายเดยวกน แตเรากยงคบกน เปนเพอนกนได ยงอยบนโลกใบนได อยในสงคมนได”

ความเกงและความดมนอยทคนอนตดสน เราควรมองทจตใจเรา วาปจจบนเรามความสขไหม

“ทายทสดมนกลบมาทตวเรา กลบมาทใจเรา วาเราตองการอะไรแนในชวต ส�าหรบดฉน ดฉนคอนขางชดเจน วาสงทส�าคญคอความสข บนพนฐานของการทเรยกวาไมวาเราจะเปนคนเกงหรอเราจะเปนคนด แตขอใหเรามความสข แลวความสขของเรามนไมไดไปกาวขามหรอไปละเมดความสขของคนอน แลวความสขของเราไมใชวาเรามความสขแลวเราเหนแกความสขของเราคนเดยว เราสามารถแบงปนความสขใหคนอนๆ ใหคนทรอบขางและคนทอยไกลมความสขดวย เพราะสขมนอยทใจเรารบร แตเกงมนอยทคนอนประเมนเรา และทงเกณฑและกตกาทเราไปตงเอาไว ดกเหมอนกน คนอนและตวเราเปนคนไปตงเอาไววาดหรอยง ดกวาแลวหรอยง ทงสองอยางมนเปนสงท ดานหนงกเปนความทะเยอทะยาน ดานหนงกเปนความทาทาย หนมาสตว หนมาสจตเรา ใหเราสามารถท�าทกยางกาวไปแลวเรามความสข บนพนฐานของการทเรยกวาไมไปกาวกายเบยดเบยนความสขของคนอน ในขณะเดยวกนเผอแผความสขของเราใหคนอนดวยแคนโลกกมความสขแลวคะ ไมวาคณจะเปนใครกตาม”

105

สงทส�าคญคอความสข บนพนฐานของการทเรยกวาไมวาเราจะเปนคนเกงหรอเราจะเปนคนด แตขอใหเรามความสข แลวความสขของเรามนไมไดไปกาวขามหรอไปละเมดความสขของคนอน แลวความสขของเราไมใชวาเรามความสขแลวเราเหนแกความสขของเราคนเดยว เราสามารถแบงปนความสขใหคนอนๆ

106

ดร.อาจอง ชมสาย ณ อยธยาวทยาศาสตรแหงความสขของโลก

“ทผ านมาเราไดสร างยานอวกาศเดนทางไปไกลหลายลานไมล ไปลงบนดาวองคารไดส�าเรจ ถามวาผมภมใจไหม ไมภมใจเลย เพราะมนษยเรายงไมสามารถเดนทางเขาไปในจตใจตวเองไดเลยสกมลลเมตร”

หลายคนรจก ดร.อาจอง ชมสาย ณ อยธยา ในฐานะอดตนกวทยาศาสตรประจ�าองคการนาซา ผเคยคดคนระบบลงจอดบนดาวองคาร ความสามารถทางดานวศวกรรมซงสรางนวตกรรมใหมๆ เหลาน นอกจากจะมาจากความรจากการศกษาดานวศวกรรมทมหา-วทยาลยเคมบรดจ ประเทศองกฤษแลว สงส�าคญเหนอสงอนใดทอาจารยไดเรยนรมาตงแตอาย 15 ป คอการท�าสมาธ การรจกตวเอง และความคดทางบวกทจะเปลยนตวเองใหเปนคนด ซงเปนสงส�าคญมากกวาความเกง

107

สมาธคอความเปลยนแปลงครงส�าคญในชวต

“ผมโตมาในบรรยากาศของการตอสและการรบ มนท�าใหตวเองกาวราว อยากจะสอยากจะรบกบคนอนเขาดวย แตวาเผอญคณพอผมชวยมากทเดยว คณพอเปนตวอยางมาโดยตลอด คณพออยในกระทรวงศกษาธการ มการทงระเบดคณพอกไปท�างาน ไมหนงาน ตอนนนคณพอไมมรถยนตขบกขจกรยานไปท�างานทกวน เพราะฉะนนกอยอยางเรยบงายและประหยด ตอนเดกๆ คณพอจะเลานทานใหเราฟงตลอดเวลา เปนนทานธรรมะ สอนเรองคณธรรม ปลกฝงสงดงามใหตงแตเดกๆ ตอนเกาขวบครอบครวกยายไปปารส เพราะคณพอถกยายใหไปชวยงานทองคการสหประชาชาต ในสวนของยเนสโก ครอบครวกตองยายไปกนทงหมด ตองอยตองเรยนกบเดกๆ ฝรงเขากชอบแกลงเราเพราะเราเปนเดกตางชาต เรากส กเลยมเรองทะเลาะววาทบอยๆ เสรจแลวพอคณพอโดนเรยกตวกลบไปทเมองไทย ผมกบพกโดนยายไปเรยนทประเทศองกฤษ ตอนนนกยงตดนสยเกเรจากฝรงเศส ไปมเรองกบเดกทนนบอยครง สรปแลวกเกเรไปเรอยๆ จนอายสบหาป มาเกดเหตการณส�าคญทมหศจรรยมาก คอผมนอนอยในโรงเรยนกนนอน แลวกมแสงสวางจามาปลกผม มเสยงเรยกชอผมเบาๆ สามครงวา “อาจอง...ๆ...ๆ ท�าไมถงท�าอยางน” ผมกไมไดสนใจ จนมนเกดขนสามคนตด ผมกเลยนงคดวามนเกดอะไรกบผม สดทายผมกคดวานอาจจะเพราะผมเปนเดกเกเร มนถงเปนอยางน ผมเลยตงใจทจะเปลยนตวเอง แตไมรจะเปลยนอยางไร กเลยไปลองปรกษาบาทหลวง ทานกเลยพาผมไปสวดมนตในโบสถ แตมนกเกดปญหาขนมาวา ผมเกดขอสงสยวาท�าไมทกคนตองสวดมนตเสยงดง กเลยไปถามบาทหลวง ทานกไลผมออกมาจากโบสถ ผม

108

เสยใจมาก น�าตาไหลเลย กเลยไปหาอาจารยใหญ ทานกบอกใหผมไปสงบสตอารมณในหองสมด และทนเองผมกเลยลองหาหนงสอทเกยวกบศาสนาพทธเพราะคดวานคอศาสนาของเรา และต�าราทผมอานกคอวธฝกสมาธ ผมอานและทดลองท�า ท�าไดเดอนหนงผมกรสกวาชวตไดพบความสงบ รสกสบายใจ มความสข แลวมนกเลยเลกทะเลาะหรอตอยกบคนอน ใครจะดาวาเรา เรากไมรสกอะไร กยมใหเขา เพราะวาจตใจเราสงบมสมาธ ฝกไดหนงป จากทเคยสอบไดทโหล กสอบไดทหนง เพราะเรามสมาธ นเปนบทเรยนในชวตของผมวาเราสามารถเปลยนตวเองได และไมมอะไรทมนษยเราท�าไมได ถาเรารจกจดประกายในตวเราดวยความคดทางบวก”

ความ ทกข ค อ กญแจส� า คญ ทท� า ให ท กคนสาม ารถเปลยนแปลงตวเองได และสามารถท�าใหคนทงเกงและดได

“ผมเชอวาจะมเหตการณหลายอยางทจะท�าใหทกอยางตองเปลยน มนษยเราพอมความทกขมากๆ จะรบแกไข รบเปลยน รบหนความทกข ฉะนนมนจะมเหตการณทสรางปญหาขนมาใหกบเรา และปญหาเหลานนกคอบทเรยนทเราจะไดเรยนร และปรบปรงตวเราเอง แกไขสถานการณใหดขน

“แตประเดนส�าคญคอเราตองรจกตวเองใหมากขน แลวเราจะรวามสงทดมากมายในตวเราทยงไมเคยใช เราใชสมองไมถงสบเปอรเซนต เราตองรจกใชสมองของเราอยางเตมท แตเมอเราไมรจกตวเอง เราไมรจกคนอน เราจงเขากบคนอนไมคอยเปน เพราะฉะนนทกอยางจงตองเรมจากตวเรา การฝกสมาธจะชวยใหร จกตวเอง เพราะเปนการเขาไปสใจของตวเอง ชวยใหความจ�าดขน การเรยนการศกษาดขน”

109

ความส�าเรจในอดตของอาจารยถอวาเปนงานหนงเทานน สงทส�าคญในปจจบนคอการสรางคนรนใหมทเปนคนดใหกบโลก

“ทผานมาเราไดสรางยานอวกาศเดนทางไปไกลหลายลานไมล ไปลงบนดาวองคารไดส�าเรจ ถามวาผมภมใจไหม ไมภมใจเลยเพราะมนษยเรายงไมสามารถเดนทางเขาไปในจตใจตวเองไดเลยสกมลลเมตร แลวเราไปท�าไมตงไกลแสนไกล เพออะไร มนไดประโยชนกบมนษยไหม มนษยเรามความสงบสขขนบางไหม เมอตงค�าถามอยางนแลวเหนวามนไมไดอะไรเลย เรามความรทางวทยาศาสตรเทคโนโลยมากขน มเทคโนโลยใหมๆ แตมนไมชวยใหจตใจเรากาวหนาเลย เรากยงมสงคราม มความยากล�าบาก มความทกขอย ดงนนผมคดวาดทสดคอเราตองสอนใหคนหนเขาไปในสวนลกของจตใจของตนเองใหได เพราะถาเราเขาไปในจตใจแลว เรากจะคนพบความจรง คณธรรม และความสงบสขตางๆ ดกวาทเราจะหนไปขางนอกแลวเจอแตวตถสงของ แลวหลงใหล เกดกเลสและเกดปญหาในตนเอง เพราะฉะนนเราตองสอนคนใหรจกหนเขาไปดจตใจของตนเอง ลดละกเลส และรจกพอ เรากจะมความสขกนมากขนกวาทเปนอย สงเหลานเราตองสอนและเรมตนจากเดกจะเปนสงทดทสด

“การมงไปเอาแคความรอยางเดยว แตขาดคณธรรม มนอนตราย เพราะจะท�าใหเหนแกตว ท�าอะไรเพอตวเอง ตองรวย มงานด ประสบความส�าเรจ แตสงทคนเราปรารถนานน แทจรงคอความสขการมคณธรรมสงจะน�าไปสความสข พอใจ ไมโลภ ความเหนแกตว การถอตนหายไป และจะกลายเปนผทมประโยชนตอโลก

110

“เปาหมายของผมคอตองการสรางคนด เพราะโลกเรามคนเกงเยอะอยแลว และคนเกงทมอยมากมายกสรางปญหาใหกบโลกของเรามากทเดยว ปญหาของคนเกงคอเขาไมชอบใหใครเกงเทาเขา แลวเขาจะแขงขนกนตอสกน จนถงขนรบราฆาฟนกนเพอเกงกวาคนอน แตโรงเรยนนสรางคนดกอน เมอดแลวเขากชวยเหลอใหคนอนเปนคนดและคนเกงดวย”

ปญหาบนโลกใบนไมสามารถแกไดดวยวทยาศาสตร ธรรมะเทานนทอาจารยอาจองใหความส�าคญ

“เมอเรามสมาธ เราพบวาความจ�าดขน เมอความจ�าดขนการเรยนกดขน และการฝกสมาธท�าใหจตใจสงบ และชวยยกระดบจตใจใหดขน สภาวะจตใจทสงบนง ทางพทธเรากเรยกวาศล สมาธ ปญญา เมอเรามศล มสมาธเกดขน จตใจมนสงบ ปญญามนกเกดและทเหลอคอความรก ความเมตตา คนเราถามความรก ความ

111

เมตตา ทกอยางกแกไดหมด เราใหอภยซงกนและกน เราไมมองในแงราย มอะไรเราชวยเหลอเขา เมอมการชวยเหลอซงกนและกน เรามอาหารเหลอเฟอ เรามอะไรทกอยางเหลอเฟอในโลกน เราไมตองแยงกนหรอก แตจะใชระบบเศรษฐกจแบบปจจบนไมได ระบบเศรษฐกจตองเปลยน จะเปนระบบเศรษฐกจแบบนายทนไมไดแลว แตเปนเศรษฐกจของความเออเฟอเผอแผ เศรษฐกจของในหลวง สงเหลานมนจะตองเกดขนโดยอตโนมต”

การมงไปเอาแคความรอยางเดยว แตขาดคณธรรม มนอนตราย เพราะจะท�าใหเหนแกตว ท�าอะไรเพอตวเอง ตองรวย มงานด ประสบความส�าเรจ สงทคนเราปรารถนาจรงคอความสข การมคณธรรมสงจะน�าไปสความสข พอใจ ไมโลภ ความเหนแกตว การถอตนหายไป และจะกลายเปนผทมประโยชนตอโลก

112

ประมวล เพงจนทร

“เดนส อสรภาพ

ประมวล เพงจนทร คอชายทเดนเทากวา 1,500 กโลเมตรจากเชยงใหมถงเกาะสมยซงเปนบานเกด มค�าถามวาเขาท�าสงนเพออะไร และไดอะไรจากการเดนทางไกล ค�าตอบทไดอาจจะน�ามาซงเสนทางแหงความเชอใหมๆ ทก�าลงจะบอกเราใหรวา มนษยนนโดยพนฐานเปนคนด และเราสามารถอยรวมกบคนบนโลกนอยางมความสขไดโดยปราศจากอคต

ถายอนเวลากลบไปในอดต เดกชายประมวลตอนเดกๆ ไมไดแตกตางจากเดกคนอน จนเมอวนทเขาพบความกลวทเปนเหมอนความทกขเกาะกมหวใจเขา

เดนสความดงามในตวคณ”

113

เดนสความดงามในตวคณ”

“ผมไมมอะไรพเศษกวาคนอน กเหมอนเดกทวๆ ไป แตตองเขาใจนดหนงวาผมเกดทเกาะสมยในสมยหาสบปทแลว เกาะสมยเปนดนแดนทบรสทธมาก กคอไมมคนตางถน แลวกไมมสงอ�านวยความสะดวกใดๆ เลย เพราะฉะนนภาพทผมจ�าไดกคอ บรรยากาศทงดงามของเกาะสมย ทองทะเลสวยงาม ปามะพราว เราอยกนเฉพาะในวงศาคณาญาต เพราะฉะนนความรสกของผมทจ�าไดกคอ เรามจนตนาการทงดงามกบชวตในวยเดก ไมวาอะไรดจะเปนสงสวยงามไปหมด จ�าไดวาเมอมคนขนไปบนเกาะเพอขายยา เราจะรสกกลว ไมแนใจวาคนเหลานนจะมอนตรายตอเราหรอเปลา นคอสงทเปนความทรงจ�าสมยทเปนเดกนะครบ

แตความทรงจ�าทดงามอยางหนงกคอความทรงจ�าในวยเรยน นกถงภาพนะครบวาโรงเรยนของผมอยในวด แตวดอยรมทะเล เพราะงนสนามเลนของเดกกคอสนามวด กคอชายหาดทอยรมทะเล นกถงภาพวาตอนทเราเปนเดก เราไมจ�าเปนตองมสตางคเพอไปซอขนมกนในตอนเทยง ถาพระมอะไรเหลอใหเรากน เรากกน หรอถาเราซน วนนนน�าทะเลแหง เรากวงไปเกบสาหราย ไขปลามากนกนอยางสนกสนาน ตอนนนเรารสกเหมอนวาเราไมมอะไรจะกนกน แตเรามารทหลงนะครบวานนคออาหารทประเสรฐทสดส�าหรบเดก เพราะมนเปนอาหารทมคณคาทางอาหารสงมาก

ทเลาตรงนเพยงเพอจะบอกวา ผมเตบโตขนมาทามกลางธรรมชาตทบรสทธและงดงาม เพราะในใจของผมถาเราจะกลบไปสความหมายในตอนนนกคอ มความบรสทธและงดงาม ในความรสกของผมตอนทอยากจะกลบไปหาวยเดกกคอ กลบไปหาสภาพทสะอาดมความบรสทธและงดงาม คอสะอาดบรสทธทงโลกภายนอก แลวกงดงามปรากฏอยในใจของผม นเปนความรสกของวยเดกครบ”

114

แตความกลวคอสงทมาเปลยนชวตและการมองโลกวยเดกของอาจารยประมวลโดยสนเชง

“ผมรสกวาคนทถกฆาตายนากลวมาก เปนความนากลวทยงฝงใจผมอยเลย ผมยงจ�าภาพไดด เปนทางเดนจากบานผมทจะเดนไปโรงเรยน เมอเราเดนไปไดสกครงทางกมคนจ�านวนมากยนมงอยหนาบานหลงหนง เราเปนเดกเรากไมรวาอะไร เรากเดนไปมงดวย ในวนนนผมเหนภาพทสะอดสะเอยน มผชายคนหนงกคอหนงในสมาชกในชมชนเราขนไปหาผหญงแลวไมทราบเปนเพราะเหตอะไร จงมการทบตกนจนตาย เราไมรวาคออะไร แตมารภายหลงวาเปนการรอเพอชนสตรพลกศพ พอผมเหนภาพผชายทถกต มเลอดมอะไรทแหงแลว ผมสะดงกลวความรนแรง การตายทเกดจากการประทษรายฝงใจตงแตวนนนเปนตนมาผมยอมเดนเพมขนอกหลายกโลเพอทจะไมตองผานบานหลงนน เพราะมความรสกวาทนททผานบานหลงนนผมจะรสกกลว มความทรงจ�าวาบานหลงนเคยมคนตาย แลวภาพคนตายนนนากลวมาก”

และความกลวตรงนกยงมาคอยหลอกหลอนเขาในชวงชวตวยหนม

115

“ความกลวนมาปรากฏอกครงตอนผมโตเปนหนม แลวผมประกอบอาชพอยในสถานการณทรนแรง เพอนทรวมอาชพกบผมถกฆาตายอยางนาสะอดสะเอยน ผมกลวมาก กลวจนกระทงวาผมไมสามารถจะทนอยในสภาพเดมได นนคอเหตการณทผมเผชญเมอผมอายสบเจดยางสบแปดป แลวผมกเลยตองหาวธทจะหลกหนความกลวน ตอนนนมความร แลว ผมคดทจะเปนนกบวชในพระพทธ-ศาสนา”

การบวชท�าใหอาจารยประมวลตองตอส กบตวเองหลายอยาง สงส�าคญอยางหนงทเขาตองการเปนทสดคอการเอาชนะความกลว

“พอบวชแลวนเปนสงทผมตองเผชญกบความยงยากเปนทสด เพราะในวดมนเปนสงทไมสามารถหลกหนสงเหลานได แตตอนนนผมเรยนรทจะปรบเปลยนตวเอง เพราะฉะนนเราจงเรยนรทจะไมตามกระแสของความกลว แตพยายามฟนใจใหหลกพนหรอขามพนความรสกนใหได ผมเรมขามพนความกลวมาไดตามล�าดบ จากทเคยกลวคนทเปนศพตายไปแลว กลวสงทมนเกยวเนองกบคนตายผมกขามพนไปได แตลกๆ แลวความกลวมนกยงนอนเนองอยในใจผม และจงเปนเหตส�าคญทท�าใหผมตดสนใจเปลยนแปลงวถชวต ผมอายหาสบเอดป อยางทรกนอยแลว เพราะผมเขาใจวาชวตผมไมควรจะจบลงดวยความกลวทยงฝงแนนอยในใจ แตความกลวทเราโตขนแลวมนจะมรายละเอยดทลกอยในใจเรามาเรอยๆ จนกระทงเราไมสามารถบอกไดวาเรากลวอะไรเปนการเฉพาะ”

และการเดนทางคนหาความหมายของชวตกวา 1,500 กโลเมตร อาจารยประมวลตองเจอเรองราวมากมาย ความกลวเปนสงหนงทอาจารยเจอ แตเหนอสงอนใด ยงมความสขบางสวนอยและปรากฏตลอดเสนทางเดน

116

“สงทผมรอยในใจ ตอนทผมก�าหนดกอนออกจากบานคอ กาวออกจากความกลว เพราะผมมความรเชงทฤษฎอยวาความกลวอยในใจผม ไมไดอยในโลกขางนอก ถาใจผมมความกลว โลกขางนอกจงนากลว นจงเปนทมาใหผมตดสนใจทจะออกจากบานโดยทไมมสงค�าประกนอะไรใดๆ ในชวตผมเลย ผมไมมสตางค ไมมคนรจกและกไมรวากาวตอไปนผมจะเจอกบอะไร ซงปกตเมอกอนพอเรารวาอะไรไมมนคง อะไรไมแนนอนเรากจะหลกหนสงนน แลวกสรางความมนคง สรางความแนนอนขนมาทดแทนเสย แตปจจบนทผมผานมาไดกคอผมคดวาผมตองกาวออกมาจากความกลวเสย นนจงเปนทมาในการกาวออกเดนทางในการเดนทางพนกวากโลฯ ของผมเพราะฉะนนสงใดทเปนสงทผมเคยกลวผมกจะกาวไปหาสงนน ผมจะมความรสกทดมาก ถาไปทวดแลวกมเมรเผาศพแบบโบราณยงดใหญ เพอทจะไดกราบเรยนพระทวดนนวา ผมขออนญาตทจะนอนหลงเมรเผาศพกได

คอผมมความรทางทฤษฎอยกอน ผมศกษาทางพระพทธ-ศาสนา นนคอความกลว คอสงปรงแตงทเกดขนจากใจ และความหมายของการปรงแตงนนคอความหมายทเกบสะสมมาตงแตเดกๆ เพราะฉะนนถาเราจะสลายความกลวใหได เราตองสลายมลหรออกศลมลทอยในใจใหได ทนอกศลมลนเราไมสามารถสะสางดวยความคด เชนใครสกคนกลวผ ถาเขาไปศกษาทางวทยาศาสตร เขากจะรวาผไมมจรง และเชอวาความรทางวทยาศาสตรถกตองดวยในขณะเดยวกนกยงมความกลว เพราะความกลวเปนความรสกทอยภายใน เราไมสามารถช�าระความกลวนนดวยความคดได ผมเองมความรเชงความคดทละเอยดถถวน ร วาความกลวนมความหมายอยางไร

เพราะฉะนนสงทผมตองท�าคอออกมาจากความคดเพอจะมาอยกบความหมายซงมนเปนปจจบน ถาร เทาทนอารมณทเปน

117

ปจจบนโดยเฉพาะจตของเรา ท�าใหอกศลมลคอตวความโลภ โกรธ หลง เปนสงทเปนปจจยปรงแตงใหเกดความกลว ถาเราก�าจดมนออกไปเรากสามารถออกจากความกลวได ตอนทผมเดนผมจงถอหลกธรรมทางศาสนาวาจะกาวเดนไปทละกาวดวยจตใจทผองใสเบก-บาน คอปลอยใหจตอยกบปจจบนทเปนธรรมชาต การเดนแตละกาวของผม คอการส�ารวจวาเมอใดทผมปลอยใหจตไปคด เกดความกลวเกดความกงวล กจะทบทวนใหเกดภาวะตรงกนขาม การเดนแตละกาวของผมคอการเรยนรวาสภาวะอกศลนนเกดขนไดอยางไร และท�าอยางไรทจะใหเราละสงนนได ผมถอหลกพทธศาสนาวาสงใดเปนอกศลใหละเสย สงใดเปนกศลใหเพมพน ผมกท�าหนาทภาวนาเพมพนฝายกศลใหมากขนในใจ”

จากการเดนทาง อาจารยประมวลพบวาในทกเสนทางทไป มเรองนาเรยนรมากมาย โดยเฉพาะจตใจมนษย ทในทสดแลวมนษยทกคนมความดงามอยในใจ และพรอมจะเปนมตรกบทกคน อยทวาเราจะสามารถทลายก�าแพงแหงความไมเชอใจลงไดไหม

“กอนเดนทางผมเชออยในใจวา มนษยเราไมไดเกดมาเพอเบยดเบยนใครเลย เจตจ�านงเราไมเคยคดจะประหตประหารใคร แตเนองจากสภาวะทเราสงสมปลกสรางในใจเรา ท�าใหเรารกตวกลวตาย ความรกตวกลวตายท�าใหเราเหนผอนเปนอนตรายตอเรา เราจงปกปอง ทเรามความรสกรงเกยจ ทผมบอกผมกลวง เพราะในใจของผมท�าใหรสกวางนเปนอนตรายกบผม งสามารถกดผม และผมสามารถจบชวตลงไดเพราะงกด ในขณะทมดและแมลงชนดอนกดผม ผมไมตาย แตงกดผมตาย ความรสกวางกดตายนมนถกสงสมมาตงแตเปนเดกและท�าใหผมกลวง และทนททเรากลวงเราสามารถประทษรายงไดโดยทงยงไมท�าอนตรายเราเลย และผมเขาใจวาในกรณของเพอนมนษยกเชนเดยวกน เราถกท�าใหเกดความร สกวาเพอนมนษยกลมหนงเปนอนตรายกบเรา และความรสกเปนอนตรายกบเราท�าใหเรารสกไดถงความหมายบางสงบางอยางซงเปนไปในเชงเบยดเบยนกน”

118

“ตอนทผมออกจากบานไป มคนหวนกลววาผมจะออกไปเผชญกบความยงยากล�าบาก เขาบอกวาก�าลงเดนไปเผชญกบอนตราย และทส�าคญคอเราไมรวาจะเกดอะไรขน ผมจงตงหลกของผมวาผมจะไมเดนไปหาคนรจก ถาจะเดนไปหาคนรจกคอเพอนมตรเขากปกปองผมใชไหมครบ แตผมจะเดนไปหาคนแปลกหนาเพราะสงทผมก�าลงจะเผชญกคอ เผชญกบคนทผมเคยกลว แตสงทผมพบกคอ จรงๆ เราตางคนตางกลวซงกนและกน ผมยงจ�าภาพไดนะครบ วนหนงเมอผมเดนไปหมบานทชนบทแหงหนง และในหมบานชนบทนนเมอร วาผมเปนคนแปลกหนามา เขากใหผมอยทวด และเขากไปเรยกประชมชาวบาน ไปเรยกผใหญบานมา ไปเชญชาวบานมา และทส�าคญกคอพอเวลาประมาณสองทมกวาแลว ชาวบานยงมากนไมพรอม ผใหญบานยงไมพรอมทจะมาประชม ทวดชาวบานมานงอยในวดเตม เพอจะรอประชมวาจะจดการกบคนแปลกหนา คอผมนอยางไร ขณะทผมนงรอวาเมอไหรเขาจะไดประชมกนเพอจะไดเอายงไงกเอากน”

119

“ผมรสกสะเทอนใจเปนทสดเลย ความสะเทอนใจของผมกคอประชาชนเหลานลวนแตเตมไปดวยความกลว กลวคนคนหนงคอผม ผมเดนมาเพอจะออกจากความกลว แตผมกลบท�าใหเกดความกลวขนในใจเขา เพราะประชาชนในชนบทเลกๆ น ประมาณยสบถงสามสบคนในทามกลางความสบสนน ผมไมรเทาไหรนะครบ แตเมอมานงประชมกนแลว คนกมาก ผมจ�าไดเพยงแควา เมอประมาณสกสามทม เมอผใหญบานมาถง กเลยเรมตนทจะประชม ผมไมตองใหผใหญบานพดอะไรมากเลย ผมยกมอไหวคนรอบทศ เหมอนนกมวยเลยนะครบ และกกลาวขอโทษทกๆ ทาน ทกคนทผมท�าใหเกดเหตการณนขน ผมไมมเจตนาทจะท�าใหเกดความหวนกลวในใจของใครเลย ผมเดนออกจากบานผมกหวงวาจะออกจากความกลวในใจผม แตผมรสกไดวาผมผดทเอาความกลวทมอยในใจผมไปยดใสในใจของทานแทน ขอใหโปรดรบรความรส�านกผดของผม ผมขอโทษทกทาน ปจจบนตอนนสามทมแลว ทานควรจะไดนอนหลบพกผอน หรอไมกนอนดทวอยทบาน แตวนนทานตองมาอยทวดเพยงเพอจะตองมาประชมเพอตดสนเรองของผม ผมขอรบผดทกประการ จะลงโทษผมอยางไรกได ผมเขาใจวาค�าพดนออกมาจากใจผม และคงเปนค�าพดทออกมาจากใจนกระมงครบ ชาวบานกรสกวามทาททดกบผม และโดยเฉพาะเมอเขามารวาผมเปนอดตอาจารยประจ�าอยทมหาวทยาลยเชยงใหม หลายคนรสกเลยวาทมหาวทยาลยแหงน ลกเขาหรอญาตเขาคนใดคนหนงเคยไปเรยนหนงสอทนน ทาททเปนความหวนกลวกเปนทาททดขน บางคนขยบมาถามใกลๆ วา ลกเขาเรยนอยคณะนน คณะน ผมสอนอยคณะไหน”

120

“ผมจะบอกวาจรงๆ แลวในใจของมนษยแตละคนนถกท�าใหมความหมายของความกลวอยภายใน เมอเหนอะไรทเปนสงทไมปกตเปนสงทรสกแปลก ไมสามารถหาความหมายทชดเจนได กจะเกดความกลว ดวยความรสกเชนนนะครบ จงท�าใหผมพยายามทจะเรยนร และการเรยนรทวานไมไดเรยนรเฉพาะความกลวในใจผมนะครบ ผมเรยนรแมกระทงวาถาผมเจอเดก ผมควรจะมทาทอยางไร ถาผมเจอผหญงผมควรจะมทาทอยางไร ถาผมเจอผชายผมจะมทาทอยางไร เชนถาเดนไปเจอเดก เดนตรงเขาไป เราควรจะหยดแลวกดกรยาอาการของเดก ถาเจอผหญง ถาผหญงเพยงหนงคน ควรเดนหลกไปเลย แตถาเปนผหญงสองสามคนขนไป เดนเขาไปใกลๆแลวทกถามทนทเมออยในระยะใกล แตถาเจอผชายสองคนขนไปไมตองกลว เขาไปหาไดเลย เพราะผชายสองคนเขาจะไมกลวผชายคนเดยว ผหญงสามคนกจะไมกลวผชายคนเดยว แตเดกไมวากคน ถาเขาเจอคนแปลกหนาเขาจะวงหน นคอกรยาอาการทผมเรยนรวาเราจะปฏบตตอเดกยงไง ตอผหญงอยางไร ตอผชายอยางไร ซงสงเหลานนะครบ เปนสงทผมเรยนรวา ความกลวมอยในใจ และทส�าคญนะครบ ทมหศจรรยมากๆ แมกระทงเดกทกลวเราและพอเจอผมนะครบไมรวาเปนเพราะอ�านาจหรออะไรนะครบ เพราะทกครงทผมเจอเดก ผมจะยนนงๆ ทยนนงๆ น ผมกจะตงจตก�าหนดความหมายบอกวา

121

ผมก�าลงจะพยายามขามใหพนความกลวทกดกนผมมาตงแตวยเดก ขอใหเยาวชนทปรากฏอยตอหนาผมนอยาไดหวนกลวผมเลย ผมมความรกความเมตตาเขาเปนทสด ผมปรารถนาทจะใหเกดความรสกทดขนในใจเขา ดวยความรสกประมาณนนะครบ จงท�าใหผมสามารถทจะคยกบเดก และผมเกดความรสกทดมาก”

อาจารยบอกวาสงทเราสามารถจะน�าไปใชไดจากบทเรยนการเดนทางของอาจารยในครงนคอ ใหคดวาทกคนคอเพอนกนหมด

“ความหมายทผมอยากจะบอกกคอ จรงๆ แลวในความเปนจรงเรามความยดโยงเกยวเนองกบเพอนมนษยอยางไมจ�ากด นบจากพอแมผใหก�าเนดเรา ตอมากพๆ ตอมาเรามนอง ตอมาเรามเพอน ตอมาเรามคนมากมาย และทส�าคญทสดนะครบ มนษยทมชวตอยในปจจบนในสงคมน ยงถาเราท�าตวใหโดดเดยวมากเทาไร เรากจะยงมความกลวทมากขนเทานน แตทนททเราเกยวเนองสมพนธกบผอนมากเทาใด เรากจะคลายความหวนกลวมากเทานน เพราะสงทผมพอจะพดไดในปจจบนนนะครบ กคอความเปนปจเจกบคคลทเราสรางขนมาในตวเราเอง มนจงท�าใหเรารสกโดดเดยว วาเหว”

122

“ปจจบนเราเตมไปดวยสภาวะทมคนอนอยรอบตวเรา คนทอยรอบๆ ตวเราเปนคนอนทงหมดเลย ไมตางอะไรกบทเราขนรถเมลแลวมคนอนทกๆ คนอยบนรถเมลคนนน เราไมรวาถาเกดอะไรขนแลวคนอนๆ บนรถเมลนนจะปฏบตตอเราเชนไร แตผมนกภาพตรงกนขามเลยครบ แมเราจะมความนากลว แตถาเรามเพอนสกคน ความนากลวจะลดลง ความนากลวทมนลดลง เพอนคอใครครบ เพอนคอไมใชคนอน มความหมายอะไรบางอยางยดโยงกบเรา เพราะฉะนนสงทพดไดในสงคมปจจบน เราตองพยายามสรางสงคมทมมตรภาพและสงคมทมมตรภาพกจะเกดขนไดกตอเมอเรามสภาวะจตของเราทมเมตตาตอกนและกน และตรงนนะครบคอสงทผมเรยนร ทอยากจะสอสารวาในสงคมถาเมอใดทเราท�าใหเกดภาวะทมความเปนคนอนและคนอนเปนปรปกษหรอเปนอร สงคมนจะนากลว ท�าอยางไรกไดครบทท�าใหความเปนคนอนลดนอยลง ความเปนปรปกษหมดไป และเราจะมความรสกทด เพราะในสงคมทเราอยรอดจะไมใชญาตไมใชมตรกไดนะครบ อยางเชนในชนบทสงคมทชนบทจรงๆ นะครบ เขาไปแลวเราจะไมมความเปนคนอน เขาจะเหนเราเปนคนแปลกหนาในชวงสนๆ แตเมอเราคยเพยงไมกค�า เรากจะเปลยนคนแปลกหนามาเปนคนคนเคยกนได”

123

ทสดแลวมนษยทกคนมความดงามอยในใจ และพรอมจะเปนมตรกบทกคน อยทวาเราจะสามารถทลายก�าแพงแหง

ความไมเชอใจลงไดไหม

124

วจกขณ พานช

“ผมมองภาพอนาคตในฝนไวแบบน สงคมไทยจะเหนตางได รบฟงได จะท�าใหเราแยกแยะได และเรากจะอยรวมกนได เพราะเมอเขาใจตวเองแลวกควรทจะเรมเขาใจคนอนดวย”

ความส�าเรจ ชอเสยง และความกาวหนาในชวตเปนสงทใครๆ กตองการ แตจะมสกกคนทคดจะทงสงเหลานกลางคน เพอไปคนหาความหมายของชวตทแทจรง การไปถงสงเหลานนอาจไมใชเสนทางทหวอหวาโดดเดนทางสงคมหรอชอเสยงและมความส�าเรจทางโลก แตสงทไดกลบเปนความสงบและสจธรรมบางอยางทท�าใหจตใจเปยมสขไดทกวน คณวจกขณ พานช คอคนททงความส�าเรจทางโลก ยอมละทงการเปนคนสมบรณแบบเพอมาคนหาสงทเขาเรยกวาการเรยนรทแทจรง

คนหาจตวญญาณภายในตน

125

“ผมเคยเรยนอยในคณะวศวกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลยตอนนนเขามหาวทยาลยโดยทยงไมรเลยวาอยากเปนอะไร แตตามกระแสสงคมไปวาคนเรยนเกงจะตองเรยนแพทยหรอเรยนวศวะ ตอนนนผมทะเลาะกบคณพอหนก ท�าใหมอคตกบคนทเปนแพทย เมอเอนทรานซจงเลอกสอบเขาเพยงคณะเดยวคอวศวะ จฬาฯ เพราะผมกเปนคนเรยนเกงคนหนง สามารถเลอกเขาคณะอะไรกได ตอนเราเรยนวศวะ เรารสกวาหลายๆ คนทมาเรยนเพราะทนเปนแหลงชมนมคนเกง จนผมมาคนพบวาเมอเราหยดวงตามคนอนแลวเราจะเขาใจตวเองมากขน เมอผมอยกบตวเองมากขนผมคนพบวาชอบดานสงคมศาสตร โชคดมเพอนคนหนงชวนผมไปนงสมาธทยวพทธกสมาคมแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภ 7 วน และในชวงเวลานนผมกพยายามทดสอบดวาสมาธมนจะชวยอะไรในชวตเราได เพราะผมไมใชคนทเชออะไรงายๆ แตพอไดปฏบตไปจนวนทส ผมเรมเขาถงในสงทเปนสมาธจรงๆ จตใจสงบ และชวงนนผมกเรมคดทบทวนความโกรธทเรามตอพอ และรไดทนทวาตองไปกราบขอโทษ และหลงจากนน มนกเปลยนชวตผมไปเลย”

ออกเดนทางสเสนทางใหมของชวต

“ความเปลยนแปลงในใจครงนนเปนเหตใหหลงจากเรยนจบผมไปบวชทสวนโมกขหนงป และชวตการบวชทสวนโมกขเปนจดเปลยนชวตครงส�าคญของผม เพราะผมไดเรยนรหลายอยางทนน ทงความรดานศาสนารวมถงดานจตใจ หลงจากนนผมกไปเรยนตอปรญญาโทในดาน มานษยวทยา จตวทยา ปรชญา และศาสนาทเมองโบลเดอร รฐโคโรลา-โด สหรฐอเมรกา เรยนทมหาวทยาลยนาโรปะนานสามป ควบคกบการ

126

ฝกปฏบตภาวนาอกสามป หลงจากเรยนจบผมกกลบมาเมองไทยและเรมทอยากจะลองจดคอรสสมาธสนๆ เปนกระบวนกรจดคอรสภาวนาแลกเปลยนประสบการณชวตกบคนไทยดบาง

“การทผมมาจดคอรส เปาหมายคออยากหาเพอนปฏบต อยากแบงปนสงทเรยนร มา อยากเหนวาคนในสงคมไทยมความสนใจทางดานจตวญญาณ มความตองการอะไรกนแน แลวเรามาคนหา เรยนรรวมกน มาเปนเพอนกน สงทผมน�าเสนอคอประสบการณของผม

“ผมคดวาถาเราไมมองด ไมใสใจโลกดานใน ผมวามนไปไมรอด เพราะฉะนนผมรสกวาเรองความคาดหวงไมไดเปนเรองส�าคญ ส�าหรบผม แตรสกวาเราจะสามารถแบงปนประสบการณดๆ ทจะมความหมายและมคณคากบชวตของทกคนถาไดสมผส แมเปนเพยงชวงสนๆ ทเขามาฝกวนสองวน และไดเหนพนทดานในของตวเอง วาความจรงแลวพนทของชวตสามารถขยายใหญได เราสามารถพบศกยภาพตางๆ ในตวเราทเราไมเคยเหนมากอน เหมอนเปนชวตทใหญกวาความคด ใหญกวาความคาดหวงหรอแผนในอนาคต ซงพอเราหนมามสตกบตวเองเราจะรวาความจรงแลวชวตเรามความหมาย กวานนมาก”

เมอเรยนรเรองสมาธมนจะไดมากกวาสมาธ

“สมาธหรอภาวนาคอการผอนคลาย สรางสมดลใหชวต เปนการท�าใหตวเรารจกตวเราเองไดดขน ซงมนกจะลดอาการทกขทางรางกาย และมนกจะท�าใหเราสามารถเผชญปญหาไดอยางผอนคลายและมสต เกดความกลาหาญทจะจดการสงทเปนหวงหรอกรรม

127

ภายในใจตนเอง เมอรางกายผอนคลาย จตใจผอนคลายเรากจะเกดความสขไดงายขน”

เรยนรทจะท�าสมาธงายๆ ในชวต

“เรมตนดวยการนงขดสมาธ เลอกทานงทท�าใหคณรสกผอนคลายมากทสด ทานงทถกตองจะแตกตางกนไปในแตละบคคล เมอเราไดฝกไปสกระยะ รางกายจะเรมปรบตวเขากบรปแบบการฝก ทานงกจะเปลยนตามไปดวย เราจงควรเรมตนดวยการส�ารวจทานงทเหมาะสมกอนการฝกทกๆ ครง หวใจของทานงอยทความรสกผอนคลาย ความยดหยน และความมนคง เมอไดทานงทเหมาะสมกบตนเองแลว เราจงเรมตามความรสกของลมหายใจทเลอนไหลคอยๆ ตามลมหายใจเขาออก ดวยความมสตอยในทกปจจบนขณะ จาก การฝกสตทปลายจมก คอยๆ สงเกตถงพลงแหงการตนรภายในทไหลเวยนอยในทกสวนของรางกาย หากสงเกตใหด เราจะรวาพลงแหงการตนรทวายงรวมถงพนทวางภายนอกรอบตวเราอกดวย การคนพบนจะน�าเราไปสค�าถามทวา รางกายทแทจรงคออะไรกนแน? ยงเราสามารถผอนคลายรางกายทกสวนไดมากเทาไร การตามลมหายใจทปลายจมกกดจะสงผลตอการสรางสมพนธกบพลงแหงการตนรในกายไดมากขนเทานน และทนาแปลกกคอ ยงเรามสตอยทลมหายใจมากเทาไร เรากยงคนพบจดทแขงเกรงตามสวนตางๆทร องเรยกใหเราไดปลอยวางและผอนคลาย นนคอความหมาย ของบมเพาะการมสตอยกบเนอกบตว ขนตอนงายๆ คอการฝกอานา-ปานสสตบนฐานกาย ทท�าใหเกดกระบวนการการปรบสรระของรางกายสความสมดลเดมตามธรรมชาต พลงงานทวาจะคอยๆ ปรากฏใหเราสมผสไดกตอเมอความตงเครยดคอยๆ ถกปลดปลอยออกไปทละนอยโดยการฝกอานาปานสสตเชนนจะน�าผฝกไปสความ

128

ผอนคลายทลกขนจนคณรสกราวกบวาขอบเขตขอจ�ากดทางกายภาพของรางกายคอยๆอนตรธานไป จนเหลอเพยงพลงแหงการตนรทไหลวนตามการเขาออกของลมหายใจเพยงเทานน”

วธการส�าคญทเขาเคยเขยนไวส�าหรบคนตองการฝกตนและเปลยนแปลงชวตคอกลาทจะเจบ

“ลองมาสรางความสมพนธ เรยนรกบความทกข แบบไมกลวเจบกน ขอแรก ความทกขจะถกสมผสไดกดวยการด�าเนนชวตอยางเปลาเปลอย ดวยหวใจทเปราะบาง เปดรบใหโลกเขามาสะกดใจเราอยางไมเขนอาย ขอสอง ตนตอแหงทกข ขมวดเปนปมขนจากเกราะคมกนทางความคดและแรงตานอนเกดมาจากความขยาดกลวในการไมกลาเขาไปเผชญความเจบนนอยางตรงไปตรงมา ขอสาม ความดบทกข เขาถงไดดวยการด�าเนนชวตตามอยางนกรบผกลา ผทเชอในความเปนจรงแหงจกรวาล รวมทกขรวมสขกบผคนอยางหาญกลา เปนชวต ธรรมดาๆทเตมเปยมไปดวยการเผชญหนากบความเจบปวดแหงชวต ตรงไปตรงมาอยางไมตดสน ขอส หนทางแหงการดบทกข กคอกลาทจะเจบ กาวเดนบนเสนทางแหงการสรางความสมพนธและท�าความเขาใจ

129

ความทกขในทกแงมม เรยนรทจะสมผสโลกทกวางใหญจากหวใจทแตกสลายรวมกบผคนรอบขาง การภาวนาบนพนฐานแหงความจรงสประการขางตนนเปนสงทมพลงมากครบ ดเหมอนการนงนงๆ ไมท�าอะไร จะไมไดมเปาหมายของการเปนกอนหนไมรสกรสากบสงรอบตวอกตอไป หวใจทบอบบางของเราดจะเตนเปนจงหวะ เลอดสบฉดหลอเลยงพลงแหงการตนรในกาย ลมหายใจเขาออกซมซบเขาไปปลกสญชาตญาณทกอณรขมขน พนทวางภายในขยายกวาง คลคลายปมกรรมภายใน ส ศกยภาพและความมนใจทเตมเป ยมแหงการรจกตนเอง”

และสงส�าคญในการเรยนร มาตลอดหลายปของชายทชอ วจกขณ พานช ทนอกจากจะเนนการรจกตนเองแลว การมองคนอนอยางเทาเทยมกคอสงส�าคญทจะสรางสรรคโลกนใหมความสข

ความจรงแลวพนทของชวตสามารถขยายใหญได เราสามารถพบศกยภาพตางๆ ในตวเราทเราไมเคยเหนมากอน เหมอนเปนชวตทใหญกวาความคด ใหญกวาความคาดหวงหรอแผนในอนาคต ซงพอเราหนมามสตกบตวเองเราจะรวาความจรงแลวชวตเรามความหมาย กวานนมาก

130

พญ.คณหญงพรทพย โรจนสนนท

“เป าหมายจรงๆ ในชวตมนษยคออะไร เราตองเขาใจการมชวตเปนมนษย มนคอโอกาสแหงการสร างกรรมด ส วนหนงไม ใช โอกาสแตมนเปนผลจากทเราท�าในอดต มนกอยทเราตโจทยนออกไหม ถาเราตโจทยออกโอกาสมนมแลวเราไมควาเรากจะเสยโอกาส”

ความส�าเรจในชวต คอสงททกคนบนโลกใบนตองการกาวไปใหถง ความส�าเรจของแตละคนยอมมความแตกตางกน บางคนเลอกความร�ารวย บางคนมองหาเกยรตยศชอเสยง แตส�าหรบแพทย-หญงคณหญงพรทพย โรจนสนนท ความส�าเรจตางๆ เหลานน ไมไดมความส�าคญมากไปกวาความสขจากการท�าประโยชนใหกบสงคม งานทหนกและเครยดในแตละวนทคณหมอตองเจอ ผานพนไปไดดวยพลงใจ การท�างานเปนระบบ และความคดเชงบวก

สรางพลงใจดวยปญญา

131

“หลายคนมองวาความรวทยาศาสตรมความส�าคญมากกบงานทหมอท�า แตจรงๆ แลว หมอวาไมส�าคญเทากบแกนทถกเลยงด คอการคดเปนระบบ การคดเปนระบบเหมอนกบเปนหวใจส�าคญของการใชชวตของมนษยซงมนจะมอยสามอนเทานนเอง

“อยางแรกคอคดบวก ในบางชวงมนษยอาจไมตองคดบวกมากเทาไรเพราะวามนไมมภาวะกดดนเยอะ แตในภาวะกดดนเยอะคดบวกมนชวยได คดลบไมมประโยชนเลย ตรงนสอนเราไดหลายอยาง แตทดทสดกคอในทามกลางสงทเลวรายเราสามารถมองเหนสงด

“อยางทสอง ทเปนสวนของการคดเปนระบบ กคอการคดทางขวาง การคดทางขวางเปนสงทวยรนมองดานเดยว มองวาเปนตวของตวเอง ความจรงแลวมนมมากกวานน การคดทางขวางหมายความวาไมปลอยใหตวเราไหลไปตามกระแสสงคม เราควรจะหยดคด หยดดกอนวาเราจะตดสนใจท�าอะไร มนสมควรไหม ไมใชขวางทางคดนะคะ คอคดทางขวาง ไมไดแปลวาเราตองคดเหมอนกบคนอน บานเมองสงคมไมเปลยนแปลงแนถาเกดวาเราคดเหมอนๆ กนหมด

“อนสดทายทคดวาส�าคญทสด คอการมององครวม ค�าวามององครวมแปลไดวา การมองทกมมทกมต จะท�าใหเกดความรอบคอบเกบรายละเอยดประเดน แลวไมท�าใหเกดความซ�าซาก คอหมอเปนคนชอบอะไรทกระชบ มประสทธภาพไมเยนเยอ การมององครวมใหการท�างานมประสทธภาพ”

132

ดวยภาระงานทหนกและตองเกยวของกบความขดแยง พลงใจคอสงส�าคญในการท�างาน แตทส�าคญมากกวาคอการทร วาเปาหมายในการท�างานคออะไร

“ในการท�างานของเรา คนทวไปมองและเหนสองค�าคอ หนกกบเครยด เอาค�าวาหนกกอน ถาคนเราท�าอะไรแลวมความสข มความสนก อะไรทวายาก มนกไมเหลอบากวาแรง มนเปนอะไรทอยทใจเรา แตถาเราตองท�าอะไรทเราไมชอบ ไมสนก อะไรมนกดหนกไปหมด เพราะงนไอค�าวาหนกมนเปนเรองทเปรยบเทยบ ในสวนตวเราไมเคยรสกวามนหนกถาตราบใดทมความรสกสนกทไดท�า

มาถงค�าทสอง คอความเครยด ความเครยดของมนษยสวนใหญมนกเปนนองๆ ของความทกข แลวความทกขมนกเหมอนเดม มนคอสงทเราเอาตวเราไปเกยวกบคนอน เกยวกบสงของอน หมายความวาถาเราท�า เรากอยากใหคนรกเรา ถาเราท�าเรากอยากใหเจานายใหสองขน พอเราเอาไปเกยวมนกจะเกดการถลถกงมนกจะเกดความเครยด นนคอความทกข พอเราเขาใจสจธรรมตรงนมนกจะท�าใหเรานง เราจะไมเอาตวเองไปเกยวกบใคร เราตองปลดพนธนาการอนนโดยเรว

ยกตวอยางเชน เหมอนทะเลาะกบต�ารวจ เหมอนตองตอสกบนกการเมอง เหมอนตองตอสกบคนโกงคนชว แตถาเรารสกวาเรามหนาท ท�าตวเราไมใหตกต�าแบบเขา เรามหนาทท�าใหสงคมทเราอยนาอยขน คอใครท�าชวเปนเรองของเขา การทเราเหมอนเปนตวเองกเลยเหมอนไปขดกบเขา แตเราไมเคยเกลยดเขา ความเครยดมนกไมมา เพราะฉะนนมนอยทวธคด”

133

“ประเดนส�าคญทสดกคอวาเราร เปาหมาย เปาหมายของงานกคออะไร และเปาหมายจรงๆ ในชวตมนษยคออะไร เราตองเขาใจการมชวตเปนมนษย มนคอโอกาสแหงการสรางกรรมด สวนหนงไมใชโอกาสแตมนเปนผลจากท เราท�าในอดต มนกอย ท เราตโจทยนออกไหม ถาเราตโจทยออกโอกาสมนมแลวเราไมควาเรากจะเสยโอกาส ถาเราเขาใจวาโอกาสในการท�าความด ยงม ยงมาก ยงด มนกไมรสกเหนอย”

หลกธรรมประจ�าใจคอสงส�าคญส�าหรบชวต แตหลกธรรมของคณหมอไมไดเปนบทเรยนทองจ�าในหนงสอธรรมะ แตมนมาจากการเรยนรในชวต

“หลกธรรมตองบอกวามนไมเปนบท แตวามนเปนเหมอนปฐมบทของพระพทธเจาทงหมดเลยวา มนษยเกดมาเพอชดใชกรรม และเปาหมายทสงสดของชวตกคอควรจะหลดพน ควรจะดบสญ คอนพพาน ดงนนการจะไปสทางนนใหเรวทสดกคอ ทกลมหายใจทเราเกดมาเรากตองสรางบญบารมใหเราไปสนพพาน ซงแปลวาเราตองสรางความดใหมากๆ ซงมนคงไมงายนะคะ”

134

“เพราะฉะนนเวลาเราเขาใจในเรองน เวลาเราท�างาน เราไมตองคดถงหลกธรรมขอใด สงนมนจะท�าใหเราเขาใจไดวาตวเราเกดมาเพออะไร เวลาเราท�างานเรากจะมงเปาไปใหมนประสบความส�าเรจตามกฎแหงธรรม ไมใชเพอตวเราเอง”

นอกจากชวตการท�างานแลว การจะท�าใหชวตสมบรณไดกตองใหความส�าคญกบครอบครว วธของคณหมอคอการท�าความเขาใจซงกนและกน และมเวลาใหกนทกครงทมโอกาส

“งานทท�ามนไมไดยงตลอด ในบางจงหวะเรากใหความสขในครอบครวไดเตมท แตในบางจงหวะเรากอาศยพดความจรงวามนอยในชวงหนกนะ เชนชวงทโดนกลนแกลง ซงชวงทโดนกลนแกลงนโชคด คอลกยงเลกลกอยโรงเรยน สวนตวสามเขาอาจรบไมได เรากตองจดการกบตวเราเอง ทไมเอาเรองราวเหลานไปใหเขาแบกรบ อยางภาระงานภาคใต เรากรวาเขาเครยด เรากตองอธบายความจรงวาไมวาอยตรงไหน อนตรายมนกเกดไดทงนน

เพราะอยางนนในครอบครวเรองแรกคอความเขาใจ เรองทสองคอพยายามลดความตองการของตวเราเอง หมายความวาเมอเรามเวลาใหนอยตามหนาทเรา เรากตองลดเวลาของเราเองถาเปนไปไดคอจะไมพยายามเรยกรองหาเวลาทเปนของตวเรา เพราะวาเราใชเวลาไปกบงานหมดแลว เราตองจดแบง เรารวาเราจะตองทะนถนอมอะไร เรากจะตองรกษาอนนนไวใหได”

ค�าวาหญงแกรงทคณหมอไดรบจากสงคมนน สวนหนงมาจากแบบอยางดๆ ในครอบครวของคณหมอ

135

“ความเขมแขงในการท�างาน ตนแบบคนแรกนาจะเปนคณ-แม อนนเขาเรยกวาความเขมแขงทางความทกข คอคณแมจะเปนคนทดดเอาความกดดนจากการทคณพอเปนคนรอน บบบงคบลกมาก คณแมเปนคนเขมแขงมากคอไมเคยแสดงความทกข แตเอาตวมาเปนเกราะ เราเหนตวอยางคณแม อกตวอยางของความเขมแขง กคอคณแมปวยกายเปนมะเรง ตราบจนทานหมดลมหายใจทานไมเคยเปนภาระกบใครเลย เรากเหนตนแบบความเขมแขง แตวาความเขมแขงตอมามนมาเกดชวงหลงจากทคณแมเสยไปแลว กคอเราตองเรยนรจากชวตจรง โอกาสทเปลยน เปลยนมากๆ คอหลงจากทไปอนเดย กคอเดมทกศกษาศาสนาแตวาไมไดเตมทมาก ป 2548 เปนปทไดไปอนเดย แลวพอเราตามรอยพระพทธเจา เราจะรวธจดการกบความเครยด จดการกบศกหนก จดการกบอะไรตออะไร ท�าใหเรามความมนคงในการปฏบตธรรม ท�างานโดยมลกษณะเปนการปฏบตธรรม จะไมเหนอยมาก ทงๆ ทคนอนมองวาเรานาจะเหนอยกวาน”

ท�างานเพอสงคมมาอยางยาวนาน และเหนความขดแยงในสงคมมามากมาย สงหนงทคณหมอมองวาปจจยทตองแกไขเพอใหสงคมลดความขดแยงนน อยทตวบคคลเปนส�าคญ

“ถาเรามองเรองปญหาความขดแยงในสงคมตอนน ปจจยมนคงอยทคนเปนหลก ทนบงเอญวาความขดแยงของเราทเกดในสงคมตอนนมนซ อนกนเยอะไปหมด มทงพวกทม งหวงผลประโยชน มทงพวกทไมชอบการใชอ�านาจปฏวต มทงพวกทเกลยดพรรคการเมองพรรคหนงและเปนพวกทรกอกพรรคหนงคอทกอยางมนผสมรวมกนหมดเลย ถาเราจะแกความขดแยงแบบขณะ

136

น บอกไดเลยวายากมาก เพราะมนเปนความขดแยงทบรณาการ หมายความวามนแขงแรงมากในการขดแยงเชนกน

“เพราะฉะนนพอกลบมาถงตรงน ปญหาในสงคมตอนนบอกไดเลยวาถาไมมธรรมะในใจของทกๆ การแกปญหาความขดแยง เปนไปไดยาก ถาไมมธรรมะสตไมมา สตไมมาปญญากไมมา พอไมมสตปญญากจะเปนอยางน กคอเอาอารมณเปนทตง อารมณไมเคยแกปญหาได เลยยงไมมค�าตอบวาปญหาความขดแยงในสงคมจะเปนอยางไร รแตวาเราตองไมเปนเชนนน แลวกถาเรามโอกาสปบเรากจะพยายามสรางความตระหนก โดยไมไดจบเขาแบงส สรางความตระหนกวาอยาเอาตวไปอยในความขดแยง แตวาใหเอาตวออกมาแลวมองเพอจะดวาคนเหลานจะผนกก�าลงกนไดมากแคไหน เพราะวาเมอเรามก�าลงทดขน...ปญหาเหลานอาจมทางออก”

137

มนษยเกดมาเพอชดใชกรรม และเปาหมายทสงสดของชวตกคอควรจะหลดพน ควรจะดบสญ คอนพพาน ดงนนการจะไปสทางนนใหเรวทสดกคอ ทกลมหายใจทเราเกดมาเรากตองสรางบญบารมใหเราไปสนพพานซงแปลวาเราตองสรางความดใหมากๆ

138

ปราโมทย ไมกลด ขาราชการมออาชพ

“จงอย าลมว าขาราชการยคเกา เขาได สร างบ านสร างเม องมาอย างยากล�าบาก คนรนใหมจงมหน าทพฒนาและด แ ล ป ร ะ เ ท ศ น ใ ห เจรญรงเรอง และสขสงบรมเยน”

อาจารยปราโมทย ไมกลด อดตอธบดกรมชลประทาน ไดพดประโยคนไวระหวางการสมภาษณ สงทขาราชการมออาชพคนนท�าไวใหกบประเทศนมมากมายเหลอเกน หลายคนคนหนาคนตาจากภาพขาวยามทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ ทานเสดจฯ ออกพนททรงงานตามถนทรกนดารตางๆ ตลอด 40 ปใ

139

ในการท�างานฐานะขาราชการ อาจารยมหลกคดอยสองอยางคอ หนง ท�างานอยางซอสตยสมกบเปนขาราชการทรบเงน ภาษจากประชาชน สอง ท�างานใหกบองคพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ เพอตอบแทนพระมหากรณาธคณททรงใหทนไปศกษาตอ ทงๆ ทเขากเปนแคขาราชการเลกๆ ท�างานอยในพนททไมมใครมองเหนแตพระองคทรงเหน ท�าใหจากเดกลกชาวสวนยากจนคนหนง มโอกาสท�างานยงใหญเพอคนไทยทงชาต

มองยอนกลบไป สมยวยเดก ไมเคยคดวาวนหนงจะไดมาท�างานเพอคนอน เพราะล�าพงตวเองกยากจนขนแคนมากแลว พอแมเปนชาวสวนธรรมดา แตพวกทานสองคนอยากใหเราเรยนสงๆ ไมตองมาท�าสวนใหล�าบาก อกอยางกอยากใหเรามโอกาสเตบโตไปเปนคนทสามารถท�างานเพอคนอนไดบาง ดงนนไมวาจะจนแคไหนพอแมกสนบสนนเรองการศกษา แตมนกไมงาย เพราะเราจน บานกไกล การจะไปโรงเรยนกตองใชความพยายามสงมาก เดนไปโรงเรยนหลายกโลเมตรตอวน เพอนคนอนเขาอาจจะมพอแมไปสง หรอมรถคอยรบสง บางคนกมเงนนงรถเมล แตเราตองเดนเพราะทางบานไมคอยมตงค แตตอนนนไมเคยรสกวามความทกขหรอล�าบาก เพราะเราท�าจนชน ตนเชาหนอย เดนกเดนไปเรอยๆ ทองหนงสอไป ดโนนนไป และเปนคนทตงใจเรยนมาก เพราะรวาครอบครวจน เราจงตองท�าหนาทท�าตามความตงใจของพอแมใหดทสด”

140

หลงจากเรยนจบประถมศกษาทโรงเรยนโรจนนมต ซงอยในเขตราษฎรบรณะใกลบาน อาจารยกยายไปเรยนในระดบมธยมศกษาทโรงเรยนอ�านวยวทย อ�าเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการเป นเวลาสองป แล วจงไปเข าเรยนท โรงเรยนอ�านวยศลปธนบร และโรงเรยนอ�านวยศลปทเขตพญาไท ตามล�าดบ เมอจบชนมธยมศกษาปท 8 แลว อาจารยปราโมทยไดเลอกเขาเรยนทคณะวศวกรรมชลประทาน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ดวยเหตผลทวา เมองไทยมแมน�าเยอะ และคนทมความรเรองน�ามนอย ถาเลอกเรยนดานนจะเปนประโยชนมากตอประเทศไทย

“ตองบอกคนรนนใหเขาใจกอนวา ในยคนนเปนยคทคนมความรมโอกาสเรยนหนงสอมส�านกในการสรางชาตกนมาก เวลาเลอกเรยนจงเลอกเรยนในสาขาทจะสามารถออกมาพฒนาชาตได เงนไมใชสงแรกทคนรนกอนนกถง เกยรตและความภาคภมใจตางหากคอสงส�าคญ เลอกเรยนดานชลประทานกเพราะเหตน อกอยางหนงคอวาทบานเปนชาวสวน เหนความล�าบากของพอแมเรองน�ามาพอสมควร ดงนนถาเราเรยนดานนกจะมโอกาสชวยชาวสวนอกหลายๆ ครอบครวใหมน�าในการท�าการเกษตรไดอยางเปนระบบมากขน”

หลงจากเรยนจบทคณะวศวกรรมชลประทาน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร อาจารยปราโมทยถกเรยกตวใหไปท�างานสรางเขอนในพนททรกนดารทสดในตอนนน อยางอ�าเภอแกงกระจาน จงหวดประจวบครขนธ และเปนคนรนแรกของประเทศไทยทบกเบกการสรางเขอน

141

“เขอนในสมยกอนเปนเขอนดน สรางยาก เครองจกรเรายงมไมมาก คนทมความรเรองนกมไมมาก ดงนนการสรางเขอนจงเปนงานทเหนอยและยากเยนแสนสาหส เราตองเขาไปหาพนท เรมวางแผน จนถงลงมอขดลงมอท�ากนเองทงหมด เขอนแกงกระจานเปนทแรกทเราเขาไปสราง เงนเดอนกไมไดเยอะนะครบตอนนน เปนขาราชการสมยกอนมแคสวสดการรกษาพยาบาล ไมไดมเงนอดหนนมากมาย บางคนท�างานสรางเขอนกบเราถอดใจไปท�างานเอกชนทเงนเดอนดกวากเยอะ แตเรากไมไดรสกอยากไดเงนทองอะไร วนๆ กนงท�างาน อยกบปาอยกบคนงาน กลางคนกท�าสรปรายงานสงสวนกลาง ท�าอยางนทกวน สมยนคนอาจจะไมเขาใจวาสรางเขอนจะยากอะไร แตส�าหรบคนทเคยสรางเคยท�ามาแลวมนยากมาก เหนอย

142

มาก แตมนจะมความสขเมอเราสรางเสรจ เพราะเราจะเหนความเปลยนแปลงทนท จากน�าทเคยทวมกไมทวม ชาวนาชาวสวนมน�าใชทงป เปนการสรางความมนคงใหเกดขนกบชมชนและประเทศ ซงเปนหนาทส�าคญทขาราชการอยางเราจ�าเปนตองท�าใหดทสด”

หลงจากสร างเขอนได หนงป กมข าวด เกดขนในช วตขาราชการ เพราะอาจารยปราโมทยไดรบพระมหากรณาธคณใหทนมลนธอานนทมหดล ไปศกษาตอท University of California at Davis สหรฐอเมรกา ดานชลประทานเปนคนทสองของประเทศ และเปนนกเรยนทนมลนธอานนทมหดลคนทแปดของประเทศ ตอนนนสงแรกทอาจารยจ�าไดไมเคยลม คอพระราชด�ารสททรงมระหวางทเขาเฝา

“ในหลวงทานตรสวา ‘ทนนใหเปลา ไมตองใชคน แตอยากใหน�าความร ทไดกลบมาพฒนาชาต’ ประโยคนยงดงกองอยในความรสก ตงแตวนแรกทเดนทางไปเรยนจนวนทตวเองเกษยณอายราชการ เพราะในหลวงทานไมไดคาดหวงวาเราตองท�าอะไรเพอทานแตอยากใหเราท�าอะไรเพอแผนดนมากกวา หลงจากเรยนจบมากเลยกลบมาท�างานดานชลประทานในเมองไทยอยางเตมความสามารถทสด จนมโอกาสไดตามเสดจในหลวงไปท�างานตามพนทตางๆ ททรงมโครงการพระราชด�าร หรอทรงไปส�ารวจพนทเพอพฒนาระบบแหลงน�า การท�างานกบในหลวงเปนการท�างานทหนก เพราะพระองคทานท�างานหนกเชนกน ทรงเขาไปในทกพนท พอจบการส�ารวจพนทตางๆ ในแตละวน เรากตองกลบมาท�ารายงาน ท�าแผนการปฏบตงานถวายพระองคทานในวนรงขนเลย เพราะเวลาทกวนมความหมายตอประชาชนในพนท ยงโครงการส�าเรจไดรวดเรวนนหมายถงวาชาว

142

143

บานกจะมชวตทดมากขน ดงนนการท�างานกบในหลวงจงเปนงานทหนก เหนอย แตเปนงานทภาคภมใจ เปนบญวาสนาทลกชาวสวนคนหนงจะมโอกาสท�างานรบใชพระเจาแผนดน

มอยเรองหนงทจ�าไดไมเคยลม คอระหวางเขาเฝาถวายรายงานซงในทนนมผมและอาจารยสมทธ ธรรมสโรช กอนจะเรมคยงาน พระองคทานกทรงหยบพระสมเดจจตรลดาออกมาสององค แลวทรงตรสวา กอนท�างานจะใหพระกอน มอยสององคพอด ตอนนนรสกดใจมากทพระองคยงทรงนกถงเรา เปนภาพความทรงจ�าทไมเคยลม”

ท�างานเปนขาราชการมาหลายสบป สงทอาจารยปราโมทยเหนในชวตราชการมมากมายทงเรองดและไมด แตสงส�าคญทคนท�างานราชการตองพงระลกไวเสมอ คอการท�างานอยางเตมความสามารถ และนกถงคนอนกอนจะนกถงตนเอง เพราะเงนทกบาททเราไดเปนคาตอบแทนเปนเงนทมาจากประชาชน

“หลายสบปทผานมา มองเหนหลายเรองของคนท�างานราชการ ถาจะยอนกลบไปสมยกอน คนท�างานราชการไมไดหวงเงนทองมากเหมอนปจจบน เกยรตคอสงทส�าคญสงสด คนท�างานราชการจะมเกยรตไดกตอเมอท�างานไดด เปนทยอมรบของคนทวไป งานทท�าเปนประโยชนตอคนสวนรวม นนจะน�าเกยรตมาใหคนท�างาน สมยกอนมคนถามผมวา ท�างานราชการเงนเดอนนอยจะพอกนหรอ ส�าหรบผมแลวผมพอกน สงส�าคญคอเราตองรจกตนเอง และวางแผนชวตใหชดเจน เชนเรามเงนเดอนหนงหมนบาท เราจะใชอะไรใหเหมาะสมกบเงนทมน และเหลอเกบไวใชในยามฉกเฉนบาง เงนไมเคยไมพอ อยทใจเราจะพอหรอไม มเงนเดอนนอย แตอยากใช

144

ของหรหราฟมเฟอยกตองเปนหน เมอเปนหนกตองหาเงนใชหน และกน�ามาซงการคอรรปชน อยางในปจจบน ขาราชการบางคนอยากจะเตบโต เปนใหญเปนโตอยางรวดเรว เรยกวาอยากมเกยรตเรวๆ แตเขาลมไปวาเกยรตนนมาจากผลของการท�างาน ถาคณอยากเตบโตแตมาสายแลวกลบเรว ท�างานเชาชามเยนชาม พอถงฤดกาลโยกยายกวงหาคนโนนทคนนท ใชเสนสาย ถาอยางนเรยกวาไมมเกยรต และถาคณอยากรวยดวย แตไมรจกตนเอง ท�างานใหตายกไมรวย ทงๆ ทขาราชการนนมสวสดการขนพนฐานใหกบชวตพอสมควร ส�าคญทสดคอตองรจกท�างานและรจกตนเอง เรากจะมทงเกยรตและความมนคงทางอาชพ”

คตประจ�าใจของ อาจารยปราโมทย ไมกลด ทใชด�าเนนชวตกคอ

ท�างานอยางมออาชพ ไมวาจะเปนคนท�างานขางหนาหรอขางหลง ใชชวตอยางมออาชพ รจกตนเองและบรหารชวตใหเปน การท�างานคอการปฏบต

ธรรม ท�างานอยางมสมาธ สต แมคณจะไมมเวลาเขาวด แตการท�างานกท�าให

คณมสมาธไดระดบหนงเชนกน

145

ศ.ดร.สมทธ ธรรมสโรช

“ ค ว า ม ส ข ข อ ง ผ ม

ถานกถงนกอตนยมวทยาสกคน ทท�างานใหประเทศชาตมาอยางยาวนาน และยงท�างานรบใชองคพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ คงนกถงใครไปไมไดนอกจาก ศ.ดร. สมทธ ธรรมสโรช นกอตนยมวทยาผเคยด�ารงต�าแหนงอธบดกรมอตนยมวทยา และ ผอ�านวยการศนยภยพบตแหงชาต รวมทงเปนผวางระบบการเตอนภยพบตในเมองไทยและภาคพนเอเชยตะวนออกเฉยงใต อาจารย สมทธเลาวา การท�างานทผานมาตองฝาฟนมามากมาย แตถอวาคมคา เพราะมนไดท�าประโยชนใหคนในชาต ทส�าคญคอ การเตอนภยกอนทจะมคนบาดเจบหรอตาย ถอวาเปนการสรางบญอยางหนงในชวตเขา

คอการให องค ความร แก ประชาชน”

146

“ชวตผมเหมอนโชคชะตาลขตใหมาท�างานรบใชแผนดน เพราะพอผมเรยนจบมธยมและมหาวทยาลยทอเมรกา กตงใจจะอยท�างานและใชชวตทนนเลย แตมอยปหนงพอดคณแมปวย ผมกกลบมาเยยมทาน กเลยโดนหมายเกณฑทหาร บงเอญผมมญาตเปนทหารเรอ ท�างานอยกรมอตนยมวทยา เขาบอกอยาไปเกณฑเลย ผมอายยสบกวาแลว ตอนนนแกแลว ไปเกณฑกตองไปฝกตองไปอะไร กเลยใหมาสมครเปนขาราชการทหาร เขากเอาผมไปฝกทระยอง กเลยมาเปนขาราชการ รบราชการก�าลงจะตดยศ กโดนโอนจากกรมอตนยมวทยาไปท�างานทส�านกนายกแทน ตอนนนจอมพลสฤษดเปนนายกฯ เปนชวงทมพายเขาทแหลมตะลมพก มคนเสยชวตเยอะ ทางจอมพลสฤษดกบอกวาควรจะยายกรมอตไปอยส�านกนายกฯ เพราะมนใกล นายกฯ จะไดสงงานสะดวกขน

ถาใหบอกตรงๆ ผมไมไดสนใจดานนตงแตแรกหรอก พอดมาทกรมอตวทยาแลวขาราชการทพอรภาษาองกฤษมนนอย เขากสงผมไปเรยนตอ ผมกไดทน สงไปฝกงานทญปนบาง ทจนบาง ทฮาวายบาง ผมกไปศกษาแลวกอยกบเขาสองป เพราะเรามความร เรองอตนยมวทยา มนเปนฟสกสอยแลว กลบมากไดประชม พอมประชมทางหนวยกหาคนพดภาษาองกฤษได เขากเรยกเราใหไปประชม พอประชมแลวกรจกนกวทยาศาสตร ทจน ทญปน ทอเมรกา กไดเปนคณะกรรมการวางแผนโทรคมนาคมกรมอตนยมวทยา ท�าๆ ไปกเรมสนกกบงาน”

นอกจากสนกแลว อาจารยสมทธยงเขาใจอยางถองแทวา วชาดานนมประโยชนตอคนทงชาต เปนงานทสามารถชวยคนไดมากทเดยว

147

“การท�างานทกรมอตนยมวทยาสวนใหญ เขาจะมการประชมกนกอนทจะออกพยากรณ ทกเชาอธบดกจะเรยกประชม ทกคนกเสนอความเหนวาลกษณะอากาศพรงนจะเปนยงไง จะมฝนฟาคะนอง มฝนตก มหนาวมรอนยงไง ทกคนกจะออกความเหน ผมกรบางไมรบาง เพงศกษาจากประสบการณทไปตางประเทศมา กเอาหนงสอมาอาน กพยากรณออกไป ท�าใหเรามความรเพมขน ไดไปเรยนไปอยญปนบาง ไปฝกงานไดความรเพมขน กเอากลบมาใชวทยาศาสตรต�าราตางๆ เอามาศกษาคนควา กมความรสกวา งานทเราท�ามนไดชวยเหลอชวตคน เรมสนใจ เรมสนก คดวาจะท�างานนตอไป

148

“ผมท�างานอยหลายปจนรจดออนวาการพยากรณอากาศมนแมน ทไมแมนเพราะเราขาดขอมล เราใชประสบการณเดาเอาเฉยๆ บางครงมนกผดพลาด เวลามพายใหญๆ เขามาหรอมอากาศทแปรปรวน กรมอตนยมวทยาสมยนนเขาจะไมประกาศเหมอนเดยวน ผมเปนคนแรกทไปบอกอธบดกรมอตนยมวทยาตอนนนวา อนนทานบอกไดเลย อนนฝนจะตกนะ พายจะเขาน�าจะทวมภาคอสานนะ ทานกวาผม ดาผมเลยละ ‘เฮย ลอท�าแบบนเดยวอวะกโดนดา’ เพราะเขาไมแนใจวามนจะเกดขนจรงๆ ผมกนกในใจนะ ถาวนนงผมไดเปนใหญผมจะตองบอก มนจะมผลกระทบตอประชาชน ผดหรอถกเขาจะไดแกไข ความเสยหายมนจะไดนอยลง ผมกไมอยากใหมคนตายแบบตะลมพก ตอนหลงๆ ผมไดเปนอธบดกรมอตนยมวทยา มพายเขาใหญๆ อยางพายเกยผมกบอกลวงหนาเลย ขนาดผมไปอยตางจงหวดผมรวาพายจะเขา ผมเดนทางเขากรงเทพ แลวประกาศออกวทยเลย บอกเรอทขดน�ามนอยในอาวไทยวาคณตองเขาฝงนะ กปตนตองพาเรอเขาฝงเพราะพายมนแรงรอยยสบกโลเมตรตอชวโมง แลวเปนไตฝนขนาดใหญ ตองเขาฝง เขากไมยอมไมเชอ เรอเขากจมจรงๆ คนตายในเรอเปนรอยคน แลวบรษทกโดนฟอง โดนญาตพนองของคนตายทเปนอเมรกนฟองกลบ”

ปญหาในการท�างานสวนใหญของอาจารยสมทธ เกดจากความเชอเดมๆ ของระบบราชการไทย และความไมเปนมออาชพของหนวยงาน ท�าใหอาจารยคดจะลาออกจากราชการถงสองครง

149

“ผมเคยยนใบลาออกกบอธบดกรมอต นยมวทยาสองครง เพราะทานไมเขาใจในสงทผมท�า ผมซอเครองมอ ซอเครองคอมพวเตอรมาซงจะตองอยในแอร อธบดเหนกตอวาวาท�าไมหองนมแอร แทนทจะเอาไปใหผอ�านวยการคนอนนงเยนๆ ผมกเลยลาออกเลย เพราะทานไมเขาใจในสงทผมคด แตตอนหลงทานกเรยกกลบมาท�างาน ซงบางทบางครงเรากขดกน บางทเรามนโยบายแบบนแลวผใหญท�าแบบนโดยไมถกตอง ผมไมแครเลยนะ อยางมากทสดกลาออกเลย”

เพราะเป นนกวทยาศาสตร และมโอกาสศกษาในตางประเทศ ท�าใหอาจารยมองเหนวาระบบราชการและการศกษาไทยยงมจดออนทตองปรบปรงอกมาก

“สงคมไทย ผบรหารของสงคมยงไมยตธรรมเทาไร ในตางประเทศเดกเขาเรยนร เขาไมไดสอนใหนกเรยนจ�านะ เขาสอนใหนกเรยนเปดต�าราถามปญหา เพราะคนเราไมสามารถจะจ�าทกๆ เรองได ถามปญหาขอใหเปดต�าราใหถกหนาถกเลมเทานนเอง ตอนผมเรยนทตางประเทศ เวลาไปเรยนไปมปญหาอะไรกเปดต�ารา เวลาสอบเขากสอบไปเรอยๆ ไมใชเรยนไปทงปแลวคอยสอบ ตกกจบเลยทงๆ ทมความร

150

“อกเรองหนงคอ เดกนกเรยนเมองไทยเวลาไปเรยนนหอบหนงสอหนกกวาตว มนไมมความหมายเลย เราควรสอนใหเดกเรยนผานหวไปแลวรจกเปดต�าราเมอตดขด อยางอเมรกาเวลาสอบเขาใหเอาเครองคดเลข ใหเอาต�าราเขาไป ขอใหเราเปดถกหนาตรงหนาตรงบทเทานนแหละเรากตอบได ของเราตองทองเกงตองจ�าเกงแตเราไมไดใชบอย พอถงเวลากลม เพราะอยางนนการศกษาของเขาถงเจรญมาก สวนใหญคนจนเวลาไปเรยนอเมรกา เรยนจบปรญญาเอกกนเปนแถว แลวกแตงต�าราเยอะแยะ แตวาคนไทยเราไมมโอกาสอยตรงนน”

ท�างานมาอยางยาวนาน ผานเรองราวทงดราย และตอสเพอรกษาชวตคนมามาก อาจารยสมทธบอกวา ทงหมดคอสงทสรางความสขใหสามารถมแรงท�างานตอไปได แมปจจบนจะเกษยณอายราชการแลวกตาม

“ความสขของผมคอการใหองคความรแกประชาชน ผมถอวาผมเกดมาอาจจะเปนหนประชาชน หรอเปนบาปทผมสรางไวตงแตเมอชาตกอนกไมร เวลาผมไปบรรยาย สามสชวโมง บางทสขภาพผมไมด ยนๆ อยลมไปเลย เปนลมไปกะทนหนสามครงแลว ถาบรรยายเสรจผมกมความสข ผมเคยไปบรรยายทภเกตครงหนง นงรถกลบมากบคนขบ ผมเหนเขาขบรถกลบคนเดยวผมกนงมาเปนเพอน รถเกดคว�า ผมเกอบตายไปทหนงแลว หวสมองกระทบกระเทอน เลอดออกในสมอง พอโชคดเปนบารมเปนบญ มคนทเขาไปชวยเอาชอผมออกรายการวทยทองถน เอาไปออกทว องคมนตรทานหนงกมองเหน ไปกราบบงคมทลพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ พระองคทานกบญชาใหเอาเฮลคอปเตอรไปรบจากชมพรมาทศรราช พอหายด พระบาท

151

สมเดจพระเจาอยหวฯ กพระราชทานแจกนดวย ตอนแรกหมอกไมสนใจหรอก พอผมไดรบพระราชทานแจกน หมอเตมหองเลย กไดรบการดแลเปนพเศษ”

ถาถามหลกในการท�างานเพอสงคม อาจารยตอบอยางมนใจวาใชหลกกฎหมายเปนหลก

“ผมยดหลกกฎหมาย ยดหลกยตธรรม ใครท�างานอะไรมา ยดตามแบบฝรง ท�างานส�าเรจในสวนน มผลงานสวนน มผลประโยชนสวนน กจบ แลวมการพดจากนมการคยกน ไมใชท�างานตวคนเดยว แตผมเปนคนดนะ เวลาราชการผมเปนคนด พวกลกนองบางคนไมคอยชอบถาไมรจก ผมด เพราะวาหากลกนองผมท�างานผดพลาดความเสยหายเกดขน มคนตายไปสกคน จะเปนความผดมหาศาล เพราะคนทตายไป คณอยาไปคดวาเขาตายไปคนเดยวนะ ลกหลาน ภรรยาเขาล�าบาก ถาคณพยากรณออกมาแลวคณไมผด คณไมพลาด คณกรกษาชวตไวไดอกเยอะแยะ เพราะฉะนนเวลาท�างานตองละเอยดถถวน ไมใชคราวๆ คดวาจะบอกอะไร คดวาจะท�าอะไรแลวไมมผลกระทบตอประชาชนนไมได ผมถอหลกนน ถาคณพยากรณผดแลวมนไมเกดขนผมจะไมวาคณเลย คนต�าหนผมยอมรบค�าต�าหนแทนคณ คณไมตองรบ เปนความผดของผมเอง แตถาเผอคณท�านายผดแลวคนตายนคณผด เพราะฉะนนเมอกอน ทกเวลาหาโมงเชาผมจะเรยกประชม เรยกผอ�านวยการแตละกองทเกยวของ แลวเอาขอมลขนกระดานเลย อธบายในขอมลของเขา แลวผมจะเปนคนวจารณทเขาอธบาย ถกหรอผด แลวกจะใหคนอนวจารณดวย แตบางครงผมกผดนะ ผมเคยผดพลาดหลายครงเหมอนกน ผอ.ทเชยงใหม เขามากรงเทพ มาเขาประชม ผมถามวาอากาศเชยงใหมเปนอยางไร ผอ.ก

152

มาอธบาย ผมบอกไมเหนดวย ตามหลกวทยาศาสตรมนไมเปนอยางน แตทจรงผมผด ผมสเขาไมไดเพราะอะไร หลกวทยาศาสตรอยางเดยวสไมได เพราะเขาอยกบพนท เขารหลงภเขาอยตรงไหน หนาวรอนเขาร ถาลมมาอยางนยอดเขาจะเปนอยางไร เขารดกวาเรา มองคความรหลายอยาง ความรความช�านาญพนทเขาดกวาเรา ผมผด ผมกไปขอโทษเขา เพราะฉะนนเวลาผมไปทองถนผมตองไปถามหวหนาสถานตรวจอากาศทองถนวาเปนอยางไร”

แรงใจในการท�างาน พลงใจ ทใชเปนแรงขบเคลอนการท�างานคอสงส�าคญ อาจารยสมทธกมแรงใจจากพระมหากรณาธคณจากองคพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ

พระมหากรณาธคณของพระองคทานเปนแรงใจส�าคญ

ส�าหรบชวตผม

153

ศ.ดร.สนทร บญญาธการ

สถาปนกแหงธรรมชาต

“การเรยนรทดทสดของมนษย คอการเรยนรทจะอยกบธรรมชาต”

ศ.ดร.สนทร บญญาธการ สถาปนกแถวหนาของโลก บอกไว เมอเราถามถงองค ความร ส�าคญทเรยนรมาตลอดชวตเกยวกบงานดานสถาปตยกรรม

“ผมไดความร แค บางสวนจากในหองเรยน แตความร ส วนใหญมาจากการสงเกตธรรมชาต ตอนสมยผมเดกๆ ผมไมไดเกดมาในครอบครวทร�ารวยอะไร ดงนนเวลาไปเรยนกตองเดนไปเรยน ตลอดระยะทางสามกโลเมตรทเดนไปโรงเรยน ผมสงเกตทกอยาง ไม ว าจะเปน กระแสลมทพด มดเดน ทสนขนอน รอยเทาสตว จอมปลวก บางปทฝนตกหนกๆ เรากสงเกตการไหลของน�า ตอนเดกๆ ผม

154

เรยนโรงเรยนทจนมาก ขนาดไมมหองเรยน กตองมาเรยนตามสนามบาง ทงบาง แตผมวามนกมขอดตรงทมนท�าใหเราเขาใจความเปนไปรอบตวของธรรมชาต และเปนเหมอนเมลดพนธส�าคญทบมเพาะใหเราท�างานดานสถาปตยโดยผสมผสานประโยชนใชสอยและการอยรวมกบธรรมชาต”

155

แตกวาท ดร.สนทรจะเขาใจเรองนอยางชดเจน เขากตองเสยเวลาศกษาในระบบการศกษาทงจากเมองไทยและตางประเทศอยนบสบป สงทไดจากการเรยนในระบบไมมอะไรมากมายกวาใบปรญญา

“ตอนผมเรยนปรญญาตรทคณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ผมเปนเดกตงใจเรยนคนหนง แตถงผมจะตงใจเรยนมากแคไหน ผมกรสกวาองคความรในการเรยนสถาปตยมนไมไดเพมขนเลย มนไมมสงใหมๆ เกดขน ผมกยงคงออกแบบบาน ออกแบบตก อยางทคนรนกอนๆ ท�า เวลาท�างานสงอาจารยกจะเนนสวยและตอบโจทยลกคาอยางเดยว เราไมไดนกถงองคประกอบอนเลย พอเรยนจบออกมาผมกเปนแคสถาปนกทออกแบบบานไดตามใจลกคาเทานน เราไมสามารถสรางบานสรางตกทมความกลมกลนกบธรรมชาต และมฟงกชนทตอบโจทยการเปลยนแปลงของสงคมไดเลย

จนผมไปศกษาต อปรญญาโททสถาบนแพรตต บรก-ลน นวยอรก ตอนนนเรากหวงวาทนจะมค�าตอบใหเราในดานการออกแบบ ทตอบโจทยอยางทเราตงใจ แตสดทายมนกไมเปนแบบนน เพราะการเรยนทนนกยงเนนการสอนแบบเดมๆ อย จนจบปรญญาโท ผมกยงไมเขาใจเรองงานสถาปตยกรรมอยางถองแทเลย เรยกวายงไมถงแกน ตอนนนกกลบมาเมองไทยหลงจากไมไดกลบมาเกอบเกอบยสบป แตพบวารปแบบของบานเรากยงท�ากนแบบเดมทงท ภมอากาศ สงแวดลอมเปลยนไป ทผมมกจะตงค�าถามเสมอกคอ ทกคนยอมรบวากลางวนรอนกวากลางคน แตท�าไมกลางคนเรายงตอง

156

นอนเปดแอรอย เพราะปจจบนบรรยากาศในเมองรอนมาก สมยกอนเมองเยน พอกลางคนอากาศเยนกไหลเขาไปแทนทอากาศรอน เกดกระแสลม แตเดยวนเมองมนรอนมาก จนตสามแลวเมองยงไมเยน อากาศกเลยนงตลอด เรานอนไมสบายแลวนะครบถาไมเปดแอร สมยกอนวสดส�าหรบผนงและโครงสรางของบานเปนไม กเยนเรว แตสมยนเปนกออฐฉาบปนหนาตงสหานว การทกลางคนเรายงตองนอนเปดแอรทงทอากาศภายนอกเยนกวา กแสดงวามนตองมอะไรทผดปกตแนๆ จนวนหนงผมไปศกษาตอปรญญาเอกทมหาวทยาลยมชแกน และไดไปพบศาสตราจารยทานหนง ทานไดเปดโลกการออกแบบของผมใหกวางขน เหมอนกบทอยนอกกะลา และท�าใหผมเขาใจวาความเขาใจเกยวกบสถาปตยกรรมของเราตองขยายขอบเขต

157

ออกไปอก นอกจากเรองความสวย ความงาม และประโยชนใชสอยแลว เราตองผสมผสานความเขาใจและความรพนฐานในเรองของวศวกรรม ฟสกส วทยาศาสตร รวมถงตองเขาใจถงธรรมชาตอยางลกซง ทกวนนสถาปตยกรรมของเรายดตดอยกบค�าวา คอนเสปต สไตล และแฟชน หรอบางทกงบประมาณของเจาของกจการมากเกนไป แตสงทผมไดเรยนรคองานสถาปตยกรรมเมอพฒนาไปถงขนสดยอดกลบไมมสไตล แตจะเกดรปฟอรมทลงตว ผมยกตวอยาง ถาเราดตนมะมวง จะเหนวามนมพฒนาการมาเปนเวลายาวนานมาก เรมตงแตเมดมะมวง พฒนาจนมใบเลยง แลวกเอาใบเลยงดดน�าจนหยงรากลกลงไป มนพฒนารปทรงจนอยไดดวยตวเองในภมอากาศแบบรอนชนอยางลงตว และไดประโยชนจากสภาพแวดลอมทมนอยมากทสด โดยยงคงเอกลกษณในตวของตวเอง และใหผลทเปนประโยชนแกคนทวไป สถาปตยกรรมกเชนเดยวกน ไมใชเปนเพยงแฟชน แตเปนรปธรรมทจะสนองตอบตอสภาพดนฟาอากาศหรอเปนผลลพธทธรรมชาตใหมา อาคารทดควรตอบสนองตอสภาพแวดลอมและสามารถดงสภาพแวดลอมมาใชอยางสมบรณแบบ สามารถใหประโยชนแกคนทวไป ผลทไดกจะดเหมอนตนมะมวงนนเอง”

ดร.สนทรกลาววา ในครงนนนอกจากจะไดเรยนรเรองของการออกแบบทเขาถงแกนแลว ยงไดปลดปลอยอตตาในจตใจของเขาใหหลดออกไปดวย

“เมอเราเขาถงแกนของความรไดอยางชดเจน ความรนกสอนสจธรรมใหกบชวตเรา อยางทบอกวาฟอรมทลงตวทสดของงาน สถาปตยคอไมมฟอรม ชวตกเชนกน ในทสดเรากไรซงการมอยเพอตวเอง ถาเราไมมองประโยชนเพอตวเองเพยงฝายเดยว เรากสามารถ

158

เปนศนยกลางในการสรางประโยชนเพอผอนได ทกวนนผมเลอกทจะยอยความรทงหมดทม แลวน�ามาถายทอดกบคนทกระดบ ทงชาวบานธรรมดาๆ จนถงลกศษยในมหาวทยาลย ผมจะเนนเรองของการเขาใจธรรมชาต รจกตวเอง เขาใจความตองการของสงแวดลอมรอบขาง และน�าสงเหลานมาปรบใชกบเทคนคทางการออกแบบ ทส�าคญตองไมเบยดเบยนธรรมชาตจนเสยสมดล และสามารถใชทกสงอยางคมคามากทสด เวลาผมสรางหรอออกแบบโครงการสกโครงการ คนท�างานรอบตวผมกไดเรยนรในสงเหลานไปดวย”

159

“สงทผมอยากเหนกอนทผมจะลาโลกนไป คอระบบการศกษาของประเทศไทยควรมการปรบเปลยนใหมการเรยนร ในเชงสรางสรรค เพราะระบบการเรยนการศกษาของเราในขณะนไมชวยใหคนมจนตนาการและความคดสรางสรรค ไมมนวตกรรม มแตสอนใหท�าตามๆ กน ผดแลวผดเลา ซ�าแลวซ�าเลา ผมอยากเหนงานวจยมาเปนสวนหนงของการพฒนาประเทศชาต เปนงานทเกดดวยภมปญญาไทยโดยคนไทยและเปนทยอมรบในตางประเทศ นอกจากนผมยงมโครงการจะไปสรางโรงเรยนทเปลยนมตทางการเรยนใหมใหเดกไดเรยนรและศกษาอยางมเหตมผลมากกวาทจะทองปาวๆ สงทผมฝนไวกคอ อยากไปสรางโรงเรยนใหเดกทางภาคอสาน ผมเคยไมมทเรยนกเลยอยากไปสรางโรงเรยนใหเดกอยสบาย อบอนในหนาหนาว พอถงหนารอนกเยนสบาย หนาฝนไมเปยกฝน ผมเชอวาเมอคณภาพชวตด เขากเรยนไดเตมท และเรากสามารถมบคลากรทดในการพฒนาประเทศ”

160

สงทผมอยากเหน กอนทผมจะลาโลกนไป

คอ ระบบการศกษาของประเทศไทยควรมการปรบ

เปลยนใหมการเรยนรในเชงสรางสรรค ผมอยากเหน

งานวจยมาเปนสวนหนงของการพฒนาประเทศชาต

เปนงานทเกดดวยภมปญญาไทยโดยคนไทยและ

เปนทยอมรบในตางประเทศ

ผลงานของ ศ.ดร.สนทร บญญาธการ ทไดรบการยอมรบจากทวโลก เชน บานชวาทตย คอบานในภมภาครอนชน ทไมพงพาปจจยภายนอก การไฟฟาอาศยพลงงานแสงอาทตยสามารถลดการใชพลงงานไดถง 15 เทา น�าและกาซชวภาพเปนระบบการหมนเวยนจากทรพยากรธรรมชาต เกบน�าธรรมชาตทงน�าฝนและน�าคางมาใช สวนน�าทใชแลวน�ามารไซเคลใชไดจรง บานประหยดพลงงานนราคาใกลเคยงกบบานทมการใชสอยปกต นอกจากนยงมศนยราชการแจงวฒนะ ซงเปนศนยราชการขนาดใหญทเปนระบบประหยดพลงงานแบบครบวงจร และสามารถปองกนแผนดนไหวไดถง 8 รก-เตอรสเกล

161

อาจารยณรงค เพชรประเสรฐ

“ ส ง ท ม น เ ก ด ข น เ ป นธรรมชาตของประวตศาสตร มนเหมอนกบเปนธรรมชาตของโลก คณไมสามารถหามใหฝนตกหรอแดดออก แตสามารถเรยนรไดวาถาฝนตกจะท�าอยางไร ถาแดดออกจะท�าอยางไร ถาน�าทวมจะท�าอยางไร อยางนนมากกวา”

อยอยางเปนสข กบระบบทนนยม

เพราะปจจบนเราอยสงคมแหงทน ดงนนเราจงไมสามารถหนค�าวาทนนยมไดพนแตเราสามารถอยกบมนไดอยางมความสขอาจารยณรงค เพชรประเสรฐ คอนกวชาการคนส�าคญของไทยทมองและเรยนรทจะอยกบระบบทนนยมดวยความเขาใจโดยใชหลกธรรมและมองทกอยางดวยความจรง สงหนงทอาจารยอยากบอกคนในสงคมคอเราสามารถอยกบระบบนไดอยางมความสข โดยไมตองเปนคนมเงนทองมากมาย แคเพยงเรารเทาทนเทานน

162

“ในระบบทนนยมนนเชอกนวาจรยธรรมของทน จะเกดขนตอเมอมแรงถวง ไมสามารถเกดขนไดดวยตวเอง ดงนนถาเราอยากใหทนนนเปนธรรม กตองมแรงถวงทเปนธรรม เปรยบเทยบวาทนเปนแมวทชอบกนปลายาง เราไมสามารถเปลยนนสยแมวไมใหชอบกนปลายางได มนเปนแมวมนตองกนปลายาง แตถาเราไมตองการใหแมวกนปลายางกมสองวธคอ หยบปลายางไปไวไกลๆ เสย หรอเอาไมเคาะหวแมวไมใหกน ธรรมชาตของทนนนอยกบก�าไร ถาไมอยากใหทนมก�าไรมากเกนควร กตองมแรงปะทะกบมน ซงมไดหลายรปแบบ เชน กฎเกณฑกตกา กฎหมาย มคนมาประทวง ตอตาน นกวชาการเรยกสงเหลานวา Countervailing Power มนเกดการถวงดลขนมา ใหทนนนกาวหนาและพฒนาขน

โชครายททนนยมสามานยมนโตไวกวา ผมคดของผมวาถาเราเลอกไปในทางของทนนยม เรากตองสรางทนกาวหนาใหเกด ความขดแยงเฉพาะหนาจะลงเอยอยางไรผมไมสนใจ ผมสนใจแตวาเราตองการเหนทนกาวหนา และในทางประวตศาสตรทผานมา ทนกาวหนาจะเกดเพราะมพลงถวง ถาไมมผมจะชวยสรางมนขนมา”

163

ในสงคมปจจบนทอ�านาจทนนยมน�ามาซงความขดแยง อาจารยณรงคมองวาเราไมสามารถโทษระบบและเงนเพยงอยางเดยว แตเราควรมองวาจรยธรรมของคนในสงคมเปนอยางไร

“ปราชญของระบบทนกลาวไววา ธรรมชาตของทนนนขบเคลอนไปดวยผลประโยชนสวนตนเสมอ และถามโอกาส จะไมมทนใดทไมตองการแสวงหาประโยชนสงสดใหกบตวเอง มนษยทกคน ไมวาจะเปนทนหรอไม มธรรมชาตวาปรารถนาผลประโยชนสงสดใหกบตวเองเสมอ ดงนนระบบทนนยมเขาไมเชอวาทนจะท�าเพอสวนรวม เขาเชอวาทกคนท�าเพอตวเอง เพยงแตวาการท�าเพอตวเองนนมผลพลอยไดตอสงคมดวยหรอเปลาเทานนเอง “การกระท�าเพอตวเองนนมชองทางหลายๆ อยางทใชแสวงหาผลประโยชน แตบางชองทางนนเกดไปท�าลายผลประโยชนและสทธของผ อนหรอสวนรวม โดยทวไปคนทจะมองเหนพฤตกรรมเหลานมกเปนคนทมความร ความเขาใจ ตดตามสถานการณ ซงมกอยในคนชนกลาง ถามวาคนรวยไมรเหรอ คนรวยร แตคนรวยกมกมผลประโยชนหลายอยางสอดคลองกบทนสามานย เลยไมพด” อาจารยมองวาทกอยางเปนธรรมชาตของความเปลยนแปลงโลก ถาเรามองอยางเขาใจเราจะไมเปนทกขกบมนมากมายนก “สงทมนเกดขนเปนธรรมชาตของประวตศาสตร มนเหมอนกบเปนธรรมชาตของโลก คณไมสามารถหามใหฝนตกหรอแดดออก แตสามารถเรยนร ไดวาถาฝนตกจะท�าอยางไร ถาแดดออกจะท�าอยางไร ถาน�าทวมจะท�าอยางไร อยางนนมากกวา”

164

-

ค�าวาทนสามานยทใครๆ พดกน อาจารยมองวาเราสามารถแกไขใหดขนไดดวยพลงของมวลชนโดยเรมจากตวเราเอง

“ค�าวา ‘ทนสามานย’ ในความหมายของผมคอ ระบบทนนยมหรอกลมทนทไมเปนประชาธปไตยอยางแทจรง ไมมฉนทา-มตอยางอสระจากความรสกของคน เปนทนทอยกบความไมโปรงใส เปนทนทไมสมดล มอ�านาจมากเกนไป เปนทนทแขงขนอยางไมเปนธรรม มอภสทธ

ค�าวาทนสามานยจรงๆ แลวมาจากสงคมตะวนตก ในช วงทกล มทนแข งขนกนเพอช วงชงความได เปรยบ มการใช เงนเพอซอนายอ�าเภอ ซอผ ว า ซอตวแทน ใชเงนไปตงแกงฆาค แขง ท�าลายสหภาพอะไรสารพด ฝรงเรยกพวกนวา Robber Baron หรอขนนางโจร ผมมาเรยกในเมองไทยวา ‘ทนสามานย’

165

จรงๆ แลวในระบบทนนยมกมทงทนทดและไมด ทนท เลก ทนทใหญ ทนกาวหนาและทนสามานย แลวแตว าทนกล มไหนมอ�านาจมากกว าใคร เผอญว าช วงทผ านมา ทนสามานยมนครองอ�านาจ มนกาวหนา มนพฒนาเรวไปหนอย” ในขอสรปของอาจารยณรงค ส�าหรบวธการใชชวตในระบบของทนนยมของอนาคตอยางมความสข ตองสงเสรมความสามคคของชมชนเปนส�าคญ และมนจะเปนพลงขบเคลอนใหสงคมกาวไปไดอยางแขงแรงและมความสข

“ผมวเคราะหวาระบบทนนยมทวโลกทเหนกนอยน มนมทนสามานยและทนกาวหนา ในขณะเดยวกนจะมการกระจกตวของทน ยงทนใหญมาก มอ�านาจมาก มการผกขาด มนจะยงกระจกตว ซงการกระจกตวหรอการครอบง�าของทนน�าไปสความแตกตางทางรายได ความแตกตางทางชนชน ดงนนถาเราไมตองการเหนความแตกตางนนมากเกนไป กสรางพลงถวงขนมา ถาตองการสรางพลงถวงของทน กตองพยายามสราง ‘ทนมวลชน’ ขนมาเพอไปถวงมนไว ถาเราตองการถวงพฤตกรรมของนายทน เราตองสรางพลงถวงจากประชาชนหรอลกจางขนมายนเอาไว ทงการสรางทนมวลชนและพลงลกจาง หรอพลงผ บรโภค เปนกระบวนการสราง Countervailing Power หรอการสรางพลงถวงในระบบทน”

166

อาจารยวรศกด มหทธโนบล

“ความขยน กบความมวนย เรองนผมวาลกหลานจนทกคนถกอบรมสงสอนคอนขางทจะเขมขน”

ถาจะนกถงผรดานจนศกษาในประเทศไทย อาจารยวรศกด มหทธโนบล คอคนแรกทเราตองนกถง อาจารยบอกวาคนไทยกบคนจนนนมวฒนธรรมผสมผสานกนมาอยางยาวนาน และถายอนไปในอดตกาลนบพนป เรองของศาสนาและวถของความเปนตะวนออกนน เรามความสมพนธกนแนบแนนเปนหนงเดยวกนจนแยกไมออก สงหนงทคนไทยและคนจนมเหมอนกนคอความกตญญ ทค�าสอนนนฝงอยในจตส�านกของคนไทยและคนจน ในวยเดกของอาจารยวรศกด แมจะสมผสความเปนไทยนอยมาก แตเมอเขามาเรยนในกรงเทพฯ เขากพบวาวถความเปนจนกบความเปนไทยนนอยกนไดอยางลงตวอยางเปนธรรมชาต และนนคอแรงบนดาลใจทท�าใหอาจารยสนใจเรองจน

ภมปญญาจนในใจของคนไทย

167

“ผมอยในสภาพแวดลอมแบบจนเปนสวนใหญของชวต เรยกไดวาผมสมผสกบความเปนไทยนอยมาก ซงผมไดมาสมผสกบความเปนไทยกเมอมาเรยนหนงสอทกรงเทพแลว จนกระทงเพอนคนไทยหลายคนแปลกใจวาท�าไมสงนนผมกไมรจก สงนผมกไมรจก อยางเชน ผมจ�าไดวาอายยสบหา ผมเพงรจกสะเดาน�าปลาหวาน เพอนกแปลกใจท�าไมไมเคยกน โดยสรปคอชวตสวนใหญเปนแบบนน นกเปนจงหวะชวตชวงแรก

ตอนทสองผมคดวามนมความส�าคญโดยบงเอญ กคอเปนชวงหลงเหตการณ 14 ตลา 2516 แลวผมกอยในขบวนการนกศกษา ซงแนวคดสงคมนยมก�าลงไดรบความนยมอยในเวลานน แลวผมกเปนคนหนงทสนใจลทธสงคมนยมมาก ทนสงทเราไดรบมนกอาจจะเปนเพราะเราไดรบกระแสสงคมนยมซงในเมองไทยตอนนนจะมลกษณะไปทางซายแบบจนคอนขางสง ดงนน หนงสอหนงหาเกยวกบฝายซายทผมไดอานในเวลานนสวนใหญกจะผลตมาจากจน โดยเฉพาะงานนพนธของเหมาเจอตง ขณะทศกษาเรากตองศกษาไปยงบางชวงบางตอนของประวตศาสตรจน ซงเปนชวงทประเทศจนเขาสยคสมยใหม เขากจะมเชงอรรถอธบายตอไปอกวาเหตการณนนๆ มความเปนมาอยางไร ตรงนมนท�าใหเราไดรบรถงประวตศาสตรการเมองจนไปโดยปรยาย ถาจะมองกคอถาผมเปนซาย ผมกเปนซายแบบจน อะไรทมนเปนรสเซยหรอยโรปตะวนออกกจะรจกนอยมากหรอแทบไมรจกเลย อนนกเปนชวงตอนทสอง ซงผมกไมรนะวามนจะมหรอไมมอทธพล จนกระทงเมอราวๆ ป 2530 ผมไดเขามาท�างานทสถาบนเอเชยศกษา ท�าไปไดระยะหนง ทางผบรหารกถามวาถาจะใหมประเดนวจยสกประเดนหนงอยากท�าอะไร ผมกตอบไปวาอยากท�าวจยเกยวกบประเทศจน เพราะวาผมเองตงแตเลกๆ ผมกเรยนภาษา

168

จนมา แลวกมความรเรองจนบางนดๆ หนอยๆ แลวกตอนทเปนซายกมตนทนมานดๆ หนอยๆ ฉะนนตงแตนนมา มนเปนงานเปนการ ถาคดถงตอนนมนกตงยสบกวาปมาแลวทผมท�าเรองจน พอรบางหรอมตนทนอยบาง ปรากฏวาความรของผมมนนอยมาก ไมสามารถทจะเอามา กลาวอางวาเปนผเชยวชาญเรองจนไดเลย แตจนถงปจจบนผมกไดเรยนรภายใตงานวจยตางๆ เกยวกบเรองจนทท�าออกมา มนกท�าใหร วามนมประเดนปญหาและสงทควรรอกมากมาย เพราะฉะนน ถาถามผมวาสงทผมตงใจจะท�าตอไปเกยวกบเรองจน นเปนปญหาทผมก�าลงครนคดอยตลอดเวลา”

ภมปญญาเรองจนทมในเมองไทยอยในตวเราแบบไมรตว

“ผมคดวาจรงๆ แลวสงคมไทยไดหยบยมเอาภมปญญาของจนไปหลายๆ เรอง โดยอาจจะรตวบาง ไมรตวบาง ผมอยากจะเรมจากเรองทสามารถสมผสไดงาย เหนเปนรปธรรมและอยในชวตประจ�าวน ยกตวอยางเชน เรองอาหารการกน เมอเราไปศกษาประวตศาสตรของสงคมไทย เราจะพบวาทจรงแลวสงคมไทยแตเดมจะไมไดรบประทานสตวจตบาทและทวบาท ผมหมายถงสตวสองเทาและสเทา สวนใหญแลวจะรบประทานปลาและของปาบางอยาง มนเปนค�าหนงทคนไทยคนห คอ กนขาวกนปลา แตเขาใจวาอทธพลของคนจนทเขามา ซงคนจนเปนคนทชางกน ทงสตวทวบาทและจตบาท เราจะเหนวามนเปนวฒนธรรมทไทยเรารบเขามา หลงจากนนตอมาแลวเรากยงเหนตงแตวธคดและการใชชวตประจ�าวน ในเรองของหลกธรรม

169

ค�าสอนในแบบจน ผมคดวาคนไทยกรบมาโดยไมรตว สงทสมผสไดงายอกอยางหนงรองจากเรองอาหาร ผมคดวามนเปนเรองของการรบรเรองจนผานงานวรรณกรรม สงคมไทยเปนสงคมทคอนขางโชคดทมการแปลวรรณกรรมและต�าราประวตศาสตรของจนเอาไวคอนขางเยอะ เวลาจนเขาบนทกหรอแตงขนมา เขาจะแทรกหลกค�าสอนทสะทอนใหเหนภาพชวตของมนษยทมทงดานมดและดานสวาง และทส�าคญคนไทยนยมอาน เอาเฉพาะสามกกเรองเดยว เรากเหนแลววามนมการตพมพตงหลายครง และในชวตประจ�าวนของคนไทยจ�านวนหนง กมกจะหยบยกเอาวล หรอสภาษต หรอส�านวนโวหารในงานวรรณกรรมเหลานมาใชอยเรอย เรามกจะไดยน เชน ‘ศกครงนใหญหลวงนก’ หรอเราคดถงเพอนคนหนง แลวเขาโผลมาพอด เหมอนกบวลทวา ‘คดถงโจโฉ โจโฉกมา’ อะไรอยางน นอกนนกเปนหลกค�าสอน ทวๆ ไป ในเรองของความกตญญ หรอความขยนหมนเพยร อนนผมคดวาเปนเรองทสองทเราสามารถสมผสไดงาย”

170

ปรชญาขงจอกบพทธศาสนานน ตางทมาแตคลายคลงกน

“หลกค�าสอนของขงจอนน ทไดรบการยอมรบมาก เหตผลสวนหนงกเพราะมนเปนหลกค�าสอนท Realistic มนสอดคลองกบความเปนจรงของสงคมสมยหนงๆ คณจะไมรสกตะขดตะขวงใจทจะรบมน มนไมไดสดโตง มนกลางๆ เหมอนกบหลกค�าสอนของพระพทธเจา ถาเราลองไปศกษาหลกค�าสอนของพระพทธเจาสมยททานยงมชวตอยและเปรยบเทยบกบค�าสอนของนกายอนๆ ในอนเดย ในชวงพทธกาล เราจะพบเลยวาของส�านกอนๆ มนจะไปขางใดขางหนงชดเจนเลย แตวาของศาสนาพทธไมใช คอมอเบกขา ไมตงเกนไป ไมหยอนเกนไป ดงนน เรองความสอดคลองของสงคม กท�าใหคนจนรบได มนฝงรากลกมาเปนเวลานบพนๆ ป จนถงเดยวนคนจนโดยทวๆ ไปกมวถปฏบตแบบน ชวตเขากใชแนวคดของขงจอโดยทเขาไมร ตว ผมยกตวอยางเรองความกตญญ ซงจรงๆ เมอกอนความกตญญกถกยกมาเทาๆ กบหลกขออนๆ แตวาพอมาสมยราชวงศชง กมการชเรองความกตญญมาอยางสงเดน เรากเลยสงสยวาท�าไมคนจนเขาถงเนนเรองความกตญญจงเลย ผมวาอนนเปนภมปญญาทมนมนย-ส�าคญแฝงอย แลวผมคดวาคนจน คนไทย คนไทยเชอสายจน พอมปฏสมพนธระหวางกนแลวกซมซบกนอยางไมรตว อาจารยผใหญทผมเคารพนบถอทานพดอยประโยคหนง ผมชอบมากเลย คณไปชใครสกคนส วามใครบางทเปนคนไทยแทๆ มนยากมากเลย อยางนอยกคงมสวนผสมของจนบาง”

171

ห ล ก ค� า ส อ น ท ด จ า กครอบครวคนจน ทช วยพฒนาชวต

“ ค ว า ม ข ย น ก บ ค ว า ม มวนย เรองนผมวาลกหลานจนทกคนถกอบรมสงสอนคอนขางทจะเขมขน เอาเปนวาพอเลกเรยนป บ ผมเหนเดกวงเลน กอยากจะไปบาง แตกไมได มนตองมาชวยพอแม และพอแมจะบงคบใหท�าการบาน แตพอไปโรงเรยน เพอนทมนวงเลนมนไมสงการบาน แตเรามสง มนเปนอยางน ถามวาเรามความสขไหม เรากอยากเลนมากกวา แตสงทเราไดมาโดยไมรตว มารตวตอนโตแลวกคอ เราขยนโดยธรรมชาต มนกลายเปนวาถาวนไหนเราไมไดท�าอะไรมนจะหงดหงด แลวผมสงเกตนะวาคนอนทเปนลกจนคลายๆ ผม ไมวาจะอาชพอะไรกเปนเหมอนกน เอาเฉพาะตวผมนแคปทแลวจนถงปน ผมมหนงสอเลมโตๆ ออกมาแลวสามเลม ผมกไมไดรสกวาผมเหนอย หรอขยนนะ กรสกธรรมดา บางทผมเหนคนอนมเวลาวางกคดนะ วาท�าไมเขาไมท�าอะไร แตในหลกศาสนาพทธ ความขยนกเปนจรยธรรมขอหนงนะ”

172

มค�าจน ปรชญาจนประจ�าใจ

“มนมความประทบใจตงแตเดกนะ แลวกบงเอญบางครงในชวงชวตกเจออยางนน ภาษาจนเรยกวา ‘วอ ซน ฉาง กา’ มนคลายๆ เปนค�าพงเพยหรอสภาษต ทเปนเรองจรงในประวตศาสตรจน ทกษตรยของรฐหนงถกกดขจากการเปนเมองขน เขาจงเอาดหมมาแขวนไว แลวใหคนจดทนอนบนฟาง ปเสอทบ ในหองอบๆ สวนดหมกคอใหกษตรยลมรสความขมของดหม คอ ความขมขนของความพายแพ ซงเปนความหมายของประโยคน ในท�านองทวา จงอยาลมอดตทเคยขมขน หรอความพายแพทเคยเกดขน แลวหลงจากนนตอมาในทสดกษตรยพระองคนนกเอาชนะรฐทมาตไดส�าเรจ ซงผมคงพดค�าแปลแบบเปะๆ ไมได แตมนใชเตอนตวผมเสมอวา เราไมไดแนจรงๆ หรอก ผมวาผมท�างานชนหนงขนมา ผมท�ามนเตมท ละเอยด แตประสบการณหลายสบปทผานมา มนท�าใหผมรวาไมวาเราจะท�าดแคไหน เดยวมนกมขอมลใหมๆ เกดขนมาอยเปนประจ�า”

173

เรากพยายามเตอนตวเองอย เสมอ วาชวตนมนมความขมอย จะไดไมหลงระเรง

174

“หวใจส�าคญของพทธเนนวาเราสามารถพฒนาจตของเราใหสงขนได จตทสงขนไดคอจตทมความสามารถในการเผชญความเครยดไดมากเปนพเศษ เปนจตทผานการท�าสมาธ”

นพ.ยงยทธ วงศภรมยศานต

สขภาพกายกบสขภาพใจนนสมพนธกนเปนอยางมาก ใครทสขภาพใจดกจะเปนสวนน�าส�าคญใหสขภาพกายนนดตามไปดวย คณหมอยงยทธ วงศภรมยศานต ผทรงคณวฒกรมสขภาพจต คอจตแพทยทดแลสขภาพจตผ คนมาอยางยาวนาน จากคนทสนใจกจกรรมดานสงคมในยคเรยกรองประชาธปไตย มาเปนหมอทคอยดแลจตใจคนในภาวะสงคมทมความกดดนมากมายทางสงคมและเศรษฐกจ อะไรคอสงส�าคญทจะท�าใหจตใจผองใสและเปนสขได ประสบการณหลายสบปของคณหมอยงยทธมค�าตอบ

175

เพราะสนใจลกลงไปในจตใจคน การเรยนดานจตเวชคอทางเลอกทดทสด

“ทผมเลอกเรยนทางจตเวชเพราะมนคอวชาทมนสอดคลองกบความสนใจของตวเองทสดแลว ผมสนใจเรองของสงคม เรองของจตใจมนษย การแพทยโดยพนฐานจะเปนเรองทางกาย แตวาเรองทางดานจตเวชเปนเรองของการศกษา ตงแตดานพฒนาการของมนษยท�าไมมนษยเราถงเจบปวย ความเจบปวยแตละประเภทเปนยงไงแลวเรามวธการยงไงทจะชวยใหคนหายจากการเจบปวยทางจตใจได

เรากเรยนรศาสตรทอธบายเรองของการเปลยนแปลงของสมองกบจตใจแลวจงเอามาประกอบกน คอไมไดไปยดในสงเหลานนมากกเนนเรองของอทธพลทกดาน โดยเนนอทธพลจากการเรยนรจากเรองของครอบครว จากเรองของชวตโดยใหความส�าคญกบเรองนคอนขางมาก การใหความส�าคญกบเรองนมากมนกมขอดอยสองประการ ขอดประการแรก คอมนใชไดกบคนสวนใหญทไมไดเจบปวย เพราะแนนอนการเจบปวยมนจะมปจจยทางชวภาพเพมเตม แตวาส�าหรบคนทวไปแลวปจจยทางดานเรองของการเลยงด เรองของชวตในวยเดก เรองของประสบการณชวตมนมผลมาก

ประโยชน อนทสองคอท�าให เราดแลคนทป วยรวมทงครอบครวของเขา โดยไมมงเนนการใชยาอยางเดยว ผมกจะเปนจตแพทยอยในกลมทใหยาเทาทจ�าเปน แลวกมงเนนเรองของการเขาหาสาเหต แลวกใหเกดการปรบตวทางดานจตใจและเรองของครอบครวมากกวา อนนกเปนจดดทท�าใหเราสามารถทจะใชมมมองดานนเขามาได

176

“ ท จร งตอน ทผมมาเรยนจตแพทยผมมความใฝฝนวาอยากเปนคนท�าจตบ�าบด มความรสกวา ถาคนเรามนไมไดถงขนาดเปนโรคจต แตวามปม มความทกข มความวตกกงวล มอารมณเศรา สนหวง ถามกระบวนการทดทท�าใหเขาไดกลบมาทบทวนตวเอง แลวกมวธการรกษาทด นาจะท�าใหเขากลบมาได นเปนความใฝฝน”

ความเมตตารกษาโรคทางใจได

“ผมยกตวอยางความประทบใจทผมเคยเหน อยางตอนทผมฝกเปนแพทยทโรงพยาบาลบานสมเดจเจาพระยา จะมอาจารยทานหนงซงทานจะเมตตาผปวยโรคจตมาก สมยนนเรยกวาเปนผปวยเรอรง อยในสภาวะทกลบบานไมไดแลว แตวาทานจะดแลดวยความเมตตา แลวเราเหนทนทเลยวาปฏกรยาตอบสนองของผปวยเวลาเจอทานมนตางกบจตแพทยคนอน ขนาดคนไขทเรารสกวาหมดสภาพแลว แตเขากลบมปฏกรยาตอบสนองกบอาจารยทานนน

177

หรอกรณทสอง ผมมอาจารยผใหญคนหนงซงเวลาผปวยของทานมาลากลบบานทานจะนดญาตทงหมดมาดวย แลวทานจะใหความส�าคญมากเลยกบการดแลญาตผปวย อธบายวาญาตเขาเปนทกขยงไงกบผปวย ญาตปรบตวไมไดยงไงกบผปวย ผปวยปรบตวไมไดยงไงกบญาต แลวเหนไดชดเลยวาผลการรกษาของอาจารยทานน ทานท�าใหผปวยไดกลบบานไดมากกวาหมอคนอน ท�าใหผปวยปรบตวดขน ญาตปรบตวดขน ซงเขากกนยาเทากน อนนกไมนบถงงานวจยระยะหลงทมาสนบสนนเรองนมากมาย”

เพราะสงคมเปลยนไป ท�าใหเราทกคนปวยทางจตได

“โดยหลกทางระบาดวทยา คนไขทางจตเวชแบงเปนสองกลม มกลมหนงทจะคอนขางคงทเพราะมปจจยพนฐาน เชนดานพนธกรรม ซงไปมผลตอการท�างานทางดานสมองทเกยวของกบจตใจ เชน โรคจต โรคซมเศรา โรคอารมณสองขว หรอแมกระทงโรคสมองเสอมอบตการณพวกนนคอนขางจะคงท

แตมนกจะมโรคกลมหนงทแปรเปลยนไปตามสถานการณเชน ถาเกดวาเรามภาวะวกฤตทางเศรษฐกจอยางน กอาจจะมคนทมปญหาทางดานการปรบตว มอารมณเศรามากขนเวลาเกดปรากฏการณทเปนภยพบตททงเกดจากคนท�า เชน กรณเผาเมอง กรณภาคใต หรอภยพบตจากธรรมชาต เชน สนามหรอน�าทวม จะมคนทไดรบผลกระทบ คนทตองสญเสยทไดรบผลกระทบอยางรนแรง กอาจจะเกดบาดแผลทางใจ พวกนจะแปรปรวนไปตามสถานการณ เพราะฉะนนอยางในกลมหลงกจะมแนวโนมทจะเพมมากขนตามสถานการณ”

178

ศาสนาและปรชญาการใชชวตนนมสวนชวยใหคนไดพนทกข

“การศกษาเกยวกบเรองความสขของคนทวโลกกจะมคลายๆ กนคอวาคนทมสงยดเหนยวทางศาสนา จะสามารถปรบตวและมความสขในสงคมไดมากกวา เพราะวาทกศาสนากจะสอนคนคลายๆกนคอ ไมท�าความชว ท�าความด มความเมตตา มความพอใจกบสงทเปนอยในชวต ซงเปนความเชออยแลว ในทางดานความคดทางจตวทยามนเปนภมค มกนส�าคญ การทคนเราตองเจอแรงบบคนทางเศรษฐกจ แรงบบคนจากชวตหรอวกฤตการณตางๆ ถาคนทมหลกยดทางศาสนาเขากจะท�าใจไดดกวาและใหอภยคนไดมากกวา เพราะฉะนนคณสมบตพวกนจะท�าใหคนเหลานมความสขมากกวาคนทวไปอยแลว

ส�าหรบผมเอง ผมเปนชาวพทธและเปนคนทสนใจในพทธธรรมและขณะนแมกระทงทวโลกหรอในสายจตวทยากสนใจจตวทยาในพทธ กคอเราไมไดปดในเรองความเปนศาสนา แตเราน�าเอาหลกคดหลกการหลกปฏบตทางพทธมาใชในทางดานสขภาพจต เรากพบวามนมประโยชนมาก โดยเฉพาะอยางยงในหลกของพทธธรรม เราจะเหนวามนมสองสาย คอเถรวาทกบมหายาน ซงทจรงทงสองสายถาน�ามาเชอมโยงกนจะเปนประโยชนมากเลย

เราจะเหนว าคนจ�านวนมากทอย ในนกายเถรวาทหรอมหายานกเปนทงสองแบบ พระทานกสอนเรองการชวยเหลอคนททกขยากดวยเชนเดยวกน ของดาไลลามะหรอปรมาจารยทานอนๆ ผปฏบตธรรมกจะเนนถงความชวยเหลอคนยากคนจน แตทส�าคญ

179

คอการพฒนาจต ซงตวนเปนการสรางภมค มกนทเขมแขงมากใหกบตวเราเองในดานความแปรปรวนของชวต ซงสงคมปจจบนมนมความแปรปรวน มสงทยวย มสงทเขามารบกวนจตใจเราเยอะมากเพราะฉะนนหวใจส�าคญของพทธกคอเนนวาเราสามารถพฒนาจตของเราใหสงขนได จตทสงขนไดคอจตทมความสามารถในการเผชญความเครยดไดมากเปนพเศษ เปนจตทผานการท�าสมาธ

หลกของสมาธงายๆ กคอ การท�าใหความคดหยดอยกบสงใดสงหนง พอความคดมนหยด จตมนกจะสงบ พอจตมนสงบวางจากความคดทงปวง กจะท�าใหเกดความผอนคลายทางดานรางกายและจตใจ ทจรงหลกการนในทางจตวทยาเราถอวามนเปนหลกการทท�าใหมนษยสามารถพฒนาจตใหเผชญกบความเครยดและแรงกดดนตางๆ ไดดมาก อนนถอเปนการพฒนาจตทส�าคญของสมมา-สมาธ”

นอกจากมสมมาสมาธแลว ตองมสมมาสต

“อกอนหนงทส�าคญคอสมมาสต คอการทเราอยกบปจจบนอยกบสงหนงสงใด โดยทจตใจไมวอกแวก ไมตองสอดแทรกดวยอารมณหรอสงรบกวนใดๆ พวกนกจะมเทคนคในการฝกสตใหอยกบสงทเราท�า พอเราฝกสตใหดขนเรากจะท�างานได โดยทไมวอกแวก มปญหาดานจตใจนอยลง เพราะวามนไมถกรบกวนดวยสงรบกวนทางดานจตใจใดๆ สตมนยกระดบเราใหร ทนปรากฏการณภายในจตใจ เชนเวลาเราโกรธเรากสงเกตวาความโกรธของตนเองเกดขนระดบไหน มนกจะเกดการพฒนาปญญาขนมา มนเปนความสามารถในการปลอยวาง ซงพวกนมกระบวนการและวธการฝก โดย

180

เฉพาะอยางยงทางสายจตวทยาเขาเอาไปใชกลายเปนวธการบ�าบดเปนวธการฝกจตมากมาย อยางเชนการฝกสงเกต สมมตเราโกรธเรากสงเกตสงทเกดขนบนรางกายของเรา เชน หนามนรอน ใจมนเตนแรงอะไรอยางน แลวกดการเกดขนการเปลยนแปลงไปของมน เรากจะเหนเองวามนจะคอยๆ หมดไป”

181

เราจะเหนเอง ว าเราสามารถปลอยวางได ด วยการทร ถงการเปลยนแปลง เกดขน ดบไป เปนปรากฏการณทางจตของเรา เชนอารมณโกรธ แลวเรากสามารถพฒนาจตของเราใหขนไปเรอยๆ คนทโกรธบอยขนกโกรธนอยลง จากโกรธงายกจะโกรธยากขน

182

มสขไดเมอไมโกรธ

วรตดา ภทโรดม

“เชอของความโกรธมนถกทบถมอยในจตเปนลานๆ ชาต คนทมาท�าใหเราโกรธไมใชตนเหตของความโกรธ แตมนแคพาหะทท�าใหเราโกรธเทานน พอพาหะมาสะกดมนกเกดเปรยงขนทนท มนกทะเลาะกน แตถาเรารธรรมชาต

ของทกอยางแลวมนไมใช และการไปปฏบตวปสสนากรรมฐานมนเปนการลางจต เมอเชอของความโมโหมนนอยลง เหตทจะมท�าใหเราโมโหมนจงมผลนอยมาก”

“ท�าไมประสบความส�าเรจทางหนาทการงาน มเงนใชมากมาย แลวท�าไมยงไมมความสข?” นคอค�าถามทคณเหมยว วรตดา ภทโรดม ถามตวเองในขณะทชวตประสบความส�าเรจทสด มเงนมากทสด แตในใจกลบสะสมอารมณขนมวมากมายโดยไมร ตว และอารมณเหลานนท�าใหเธอคนพบความจรงวาความสขทเธอไดรบภายนอกนน หาใชความสขทแทจรง แตมนคอความสขจอมปลอมทกอใหเกดทกขทงสน

183

ค�าถามยอดฮต มความส�าเรจ มเงน ตองมสขไมใชหรอ?

“เปนค�าถามทคนถามเยอะมากโดยเฉพาะคนทท�างาน สวนใหญจะถามวาประสบความส�าเรจในหนาทการงานแลวท�าไมถงไมมความสข ซงมนควรมความสขนะ เงนเดอนเปนแสน เงนเดอนสามแสนของเราเมอประมาณยสบปกอนมนเยอะมากเลยนะ ไปปจฉม-นเทศนกศกษาจบใหม เลาเรองน ทกคนกคดวาเรานาจะมความสขมาก แตตวเองไมมความสขนะ ไมมความสขโดยทไมรตว ทงทเรามคณภาพชวตทางกายทด มเสอผาดๆ มรถดๆ ไดกนอาหารดๆ มอยางททกคนไขวควากน เพราะทกคนทไมมกพยายามใหมแบบทเราม ทงโลกเปนเหมอนกนหมด ทกคนคดวาไดสงเหลานมาแลวจะมความสข เราโชคดทไดสงเหลานมาตงแตอายนอย เคยลองคดเลนๆ วาถาตวเองประสบความส�าเรจตอนอายหาสบกวา มเงนตอนแก เราคงเหลอเวลาในการกลบตวนอยมากเลย เราโชคดมากทเราประสบความส�าเรจตงแตอายยสบเกา เรมเปนบาตงแตตอนนน เพราะชวตมนประสบความส�าเรจแบบกาวกระโดด มนไมใชแบบคอยเปนคอยไป

ดงนนมนท�าใหเรากลบตวและมองตวเองเหนถงความทกขทเขามาโดยไมรตวไดเรว และการทระบบทนนยมบอกวาทกคนตองประสบความส�าเรจในหนาทการงาน ตองรวย แลวเราไปเชอเขา แตในสงคมและสงทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ บอกพอเพยง ทานมองทะลขามชอตไปแลว และทานทรงเหนวา ถาเดนตามทางทนนยมแบบสดโตงอยางทสงคมเขาใจนน มนไมมความสขหรอก ซงเราจะเหนวา สมยเราเดกๆ คนไทยไมมหน เพอนๆ รอบตวไมมหน คนทเปนหนคอคนทท�าการคา ทเขาไปกแบงกมาแลวเปนหน แตประชาชนทวไปไมเปนหน แลวเมอสกสบหาปทแลวในยควกฤตเศรษฐกจ ตน

184

เชาขนมาทกคนเปนหนหมดเลย มแตขาวคนเปนหนฆาตวตาย มแตขาวชาวนามาประทวงใหปลดหน คอทกคนมหนหมดเลย ทกคนมบตรเครดตทผอนได เมอกอนเราจะมแตเงนสด ใชเทาทม ไมมกไมใช แตพอมบตรเครดตแลวเราใชเงนไมเปน กจะกหนยมสน คนทเรมท�างานมเงนเดอนหาพนเจดพนมหนหมดเลย สาวโรงงานมหนหมดเลย

แตตอนนนเรากไมมหน แตกใชวาจะมความสข ความทกขของเราในชวงนนสาเหตมนเกดมาจากการทเราเปนคนขโมโห แตคนสมยน นอกจากจะขโมโห ความอดทนนอย ผสมเรองหนเขาไป เปนความกดดนทางเศรษฐกจ สงคมไทยเรมไมมนคง ทกอยางบบรด ขนาดเราเองไมไดเปนหนกยงเปนบาไดเลย เงนมนไมไดท�าใหเรามความสข เราเถยงฝรงไดเลยวาเงนไมใชทางออกทกอยาง การฆาตวตายในสงคมทนนยม ตดยา เปนโรคซมเศราในตางประเทศ มเยอะกวาบานเราหลายเทา แตเมองไทยตอนนก�าลงตามเขาไปตดๆ เพราะฉะนนมนไมไดด เงนท�าใหสบายแตเงนมนไมไดท�าใหมความสข มนเปนสงทเราพบเจอกบตวเอง”

185

อารมณโกรธทสะสมน�ามาซงความทกข

“ตอนนนเหมอนจะเปนบา เครยด มนจงไมมค�าตอบใหกบตวเองวาท�าไมเราถงไมมความสข แตรวาสงทท�าใหเราเปนคนขโมโหเหมอนคนบา คอเงน ความส�าเรจและชอเสยง เมอกอนมเงนมากเทาไรกใชหมด เพราะเปนผหญง หงดหงดอะไรนดกซอของบ�าบดตวเอง ชอปปงเปนบา ตรงนนมนเปนตวบงชอยางหนง แตเราไมรตว เรามอาการครบเลยนะ ตองเมาทกวนศกร ใชเงนเปนบา ไมมเงนเกบ ขโมโห ความอดทนนอย มเรองกบคนไดงาย แมกระทงบนถนน มครบเลย แตไมรตวเอง เพราะถาคนทรตวเอง หรอมความสขอยแลว มนจะไมใชคนทโมโหงาย

เมอกอนเราชอบดมเหลา ถามวาท�าไมตวเราเองชอบดมเหลา เพราะเราไมมความสข วนจนทรถงศกร เราจะซอความสขดวยการชอปปง หรอดมไวนเขาไป เพราะเมาแลวมความสขไง เพราะอยากไดความสขเรากตองดม ตองซอ เพราะฉะนนถาแบงปญหา แลวมองอยางละเอยด ตอนนนเรากพบวา เราไมมความสขเราถงชอปปงเปนบาเปนหลง เราถงดมหนก ใชการซอและการดมในการหาความสข”

ฟางเสนสดทายเผาความโกรธจากใจ

“ฟางเสนสดทายเกดขนตอนไปซอของในหาง แลวเราไปตอวาคนขายนาฬกา เพราะเขาเอาแตคยกนไมฟงเรา ตอนนนบอกเขาวาขอดนาฬกาสฟาหนอยคะ แตเขาไมตอบเรากนกวาเขาไมไดยน เรากพดเสยงดงขนอก แลวเขากหนมามองเราแลวคยตอ จะถามวาเขาผดไหม ตาม job description กถอวาผดนะเพราะพนกงานขาย

186

ตองดแลลกคา ในเมออยากคยกนตอ เรากโวยเลย ‘ถาอยากคยกนอยางนท�าไมไมอยบาน ตาบอดหรอไง บอกใหหยบสฟาท�าไมหยบสเขยว’ กพดวาเขาดวยความโมโห นนคอฟางเสนสดทาย และเปนวนทกระโดดจากหลงเสอ วาไมเอาแลวเปนคนแบบเดม เพราะเรากเสยใจทไปวาเขา แลวกรตวขนมาวา ท�าไมเรองแคนตองโกรธมากขนาดนดวย ถงเขาจะผด แตท�าไมเราตองโกรธขนาดน เสยงดงมากขนาดน ตองวาเขาขนาดน เรากขอโทษเขา เขากขอโทษเรา

แตจรงๆ แลววนนนเราหลดอารมณหลายเรอง เหมอนมนประดงเขามาหลายเรอง พอโมโหกไปขบรถจนมปญหากบรถต คนขบรถตกโมโหลงมาจะชกเรา เรากลงไปสกบเขาเหมอนจะฆากนตายกลางถนน เหตทเกดวนนนท�าใหเรายอนกลบมาคดวาท�าไมเราตองโมโหแรงขนาดนนดวย แตเรากยงไมรวธแก ทงๆ ทเรากเรยนหนงสอมาเยอะ เรยนวชาการมาเยอะ แตเรองนเราไมเคยเรยนมาเลยวาจะจดการความรสกตวเองอยางไร ไมมโรงเรยนไหนทเคยเรยนมาในชวตสอนเราเลย มนไมม How to ทสอนเรองน ซงเราคดวาเพราะเหตนมนท�าใหเราไปไมเปนเมอเกดอารมณโมโห เกดความทกข แลวการทเราดมหนก ตองออกไปปารต เมอกอนเรากเจอคนแบบเราไปเทยวทกศกร เรากคดวามนปกต แตจรงๆ มนไมปกตนะ มนเปนคานยมทคดวาเปนเรองปกต แตมนไมเปนเรองปกตของคนทจะมความสขนะ”

เมอรเหตกเรมหาทางออก

“สงทเราท�าไดตอนนนเพอดบทกขทางอารมณกคอ ไมพยายามออกสอ งดงานสงคม ขบนใหนอยลง ท�างานอยางมสตมากขน เตอนตวเองบอยๆ ใหโมโหนอยลง ไมไปเทยว ซงมนกท�าใหมสขขนมาไดนดหนอย แตไอนสยขโมโหทมมนกยงฝงอย มนไมมใครมา

187

ชทางออกวาควรท�าอยางไร แมวาจะฟงธรรมะ อานหนงสอธรรมะ กชวยไดในระดบออนๆ แตถาเกดโมโหหนกๆ กชวยไมไดอกเหมอนกน หลดบอย แตนอยลง”

การตอสของตวดตวรายภายในใจ

“มเพอนทด�าน�าและไปเทยวดวยกนบอยๆ แนะน�าใหไปปฏบตธรรม เพอขจดตวอตตาซงเปนตวรายทสด เปนการปฏบตธรรมทเขมมาก หนกมาก ยากทสดในชวตทท�ามา แตคนพบวาตวเรานนเปนตนเหตของปญหาทงหมด แตดวยความทไมรตว เราพบธรรมะตอนอายสามสบสป และเรากพบวา สามสบกวาปทไปใหขาวเพอใหสมองกน คอไปโรงเรยน อานหนงสอ ท�างาน สมองไดรบการฝกฝนมาก แตจตใจเราไมเคยไดกนขาวเลย สามสบกวาป เหมอนในตวเรามตวดกบตวชว ตวดไมไดกนขาวสามสบกวาป ไมไดออกก�าลงเลย ตวชวกนขาวทกวน ออกก�าลงทกวน เพราะฉะนนตวชวมนกมอ�านาจ มนอยในตวเรา มพลงเยอะกวา พอเราไปปฏบตธรรมใหขาวตวดกน เรากเรมรวาไอตวอตตานเองคอตวปญหา ตอนไมไดฝกเวลาจอดรถไปประชมเรากจะมททจอดประจ�า เพราะเราจะจ�าไดวาจอดตรงไหน เรากจะจอดทเดม แลว รปภ. เขารกจดทจอดไวให แตเมอวนหนงมคนมาจอดทของเรา ไอตวชวของเราเอาเลยนะ ทนทเลย ใครวะมาจอดรถทเรา ผานไปสบหานาทตวดมาบอกถงคดไดวาทจอดรถมนไมใชของเรานะเหมยว

“ดงนนสองปของการปฏบตธรรมของเรา ชวงนนจงเหมอนคนบาทตวดกบตวชวจะทะเลาะกนโดยตลอด เรากถามครบาอาจารยวาเราเปนอะไร ทานกบอกวาปกต เวลาเกดอะไรมากระทบใจใหเราเฝาสงเกตวาดสใครมนทะเลาะกน กคอไอตวดกบตวชวใน

188

ใจเรานเอง แลวไอตวชวมนกแขงแรงกวาเพราะมนไดขาวกนมานาน ตวดเพงไดขาวกน มนถงชากวาตวชว ตอนแรกเรากตามดไมคอยทน แตหลงจากสองป ตวชวไมไดคดอะไรเลย เพราะเราไมใหขาวกน ไมใหมนออกก�าลง แตเรากรบเอาขาว เอาวตามน ออกก�าลงใหตวดภายในใจ จนสดทายมนท�าใหเราตอนนตวดคดกอนเสมอ คดดไปแลว คดบวกไปกอน แลวมนกจะมความคดแวบๆ เขามาบางวา นถาเปนเมอกอนเราคงคดอกแบบหนง แตเดยวนไมคด กถอวาชนะ ทเคยดมไวนเพราะเครยดไมมความสข พอวนจนทรถงศกรไมเครยด มนกไมมเหตผลใหไปเทยว เราไมไดถอศล แตเรากรวาจะจดการตวเองอยางไร โดยไมตองบงคบตวเอง”

รจกความโกรธ จดการความโกรธ มประโยชนตอใจ

“ความโกรธมนกเหมอนเราจดไฟในใจ สมมตวาเราเปนคนขโมโห แลวคนเหนเราโมโหกโมโหไปดวย มนเหมอนสาดน�ามนเบนซนใสกน คนทะเลาะกนถาใครคนหนงขนเสยงใสอกคน อกคนกตองตอบโตโดยอตโนมต สองคนจะสาดไฟ สาดเบนซนใสกน นคอสงคมเราทมนจะตองพบเจอกบเรองเหลานอยบอยๆ ถาจะดบตองดบทตวคน สอกเปนสงกระตน เวลาเราดทวหรออานหนงสอพมพเราจะเศรามาก เพราะคดวาคนในสงคมชอบอานแบบนหรอ เรากเขาใจนะวาทกอยางมนคอธรกจ ขาวไหนทคนไมอานกไมลง ขาวฆากนตายนชอบกนจงเลย ละครนน�าเนามานานแคไหนกยงเนาอยแคนน ไมวาจะผานไปกปกยงเหมอนเดม นคอสงคมทก�าลงลกเปนไฟแลว ถาเราไมหยด มนกไปตอไมได ดงนนถาทกคนดบไฟในใจตวเอง ไมมอะไรไหมแนนอน อยางตอนนถามคนมาชวนทะเลาะเรองการเมอง เรากไมทะเลาะกบเขานะ ถงแมเราจะมความคดทตางจากเขา แตเราเหน

189

เขาพด เรากฟงเฉยๆ ได โดยทเราไมโมโห เพราะเราไดฝกจตดแลว ตวสตกบอเบกขาเหมอนปกของนก ครบาอาจารยบอกวา มนตองเทากนทงขนาดและพลง ถาปกนกไมเทากน แรงของปกไมเทากน นกบนไมได แตถาเราฝกแลวเราท�าได พระพทธเจาทานเกงมาก ทานคนพบวา เชอของความโกรธมนถกทบถมอยในจตเปนลานๆ ชาต คนทมาท�าใหเราโกรธไมใชตนเหตของความโกรธ แตมนแคพาหะทท�าใหเราโกรธเทานน พอพาหะมาสะกดมนกเกดเปรยงขนทนท มนกทะเลาะกน แตถาเรารธรรมชาตของทกอยางแลวมนไมใช และการไปปฏบตวปสสนากรรมฐานมนเปนการลางจต เมอเชอของความโมโหมนนอยลง เหตทจะมาท�าใหเราโมโหมนจงมผลนอยมาก เหมอนหองทมความมด ความมดกเหมอนความโกรธ ถาเราไปเปดสวตชไฟ ความสวางกเขามา ความโกรธกจะหายไป มนกแคนเอง แตเราตองคอยๆ ฝกและรจกวธทถกตองวาควรจะท�าอยางไร”

คนทมาท�าใหเราโกรธไมใชตนเหตของความโกรธ แตมนแคพาหะทท�าใหเราโกรธเทานน พอพาหะมาสะกดมนกเกดเปรยงขนทนท มนกทะเลาะกน แตถาเรารธรรมชาตของทกอยางแลวมนไมใช

190

หมอเขยว ใจเพชร กลาจน

“หมอใจชาวบาน”

ใจเพชร กล าจน คอชอของชายคนหนงทน�าเสนอทางเลอกในการดแลและรกษาสขภาพตนเองตามแนวทางวถพทธ อกชอหนงทคนตางรจกกนดคอ ‘หมอเขยว’ จากการเปนขาราชการสายวชาการทางดานสาธารณสขแบบวทยาศาสตรสการคนพบทางเลอกใหมในการดแลรกษาสขภาพแบบพงพงธรรมชาต และกวาจะมาถงวนน เขาไดผานการลองผดลองถกมามากมาย สงส�าคญอยางหนงทเปนหวใจในการคนพบของหมอเขยวคอ รางกายจะดไดนน ใจคอเครองมอส�าคญ

191

เพราะวธรกษาแบบเดมๆ ไมตอบโจทยกบการรกษาเทาทควร หมอเขยวเลยทดลองวธรกษาใหมๆ ดวยตนเอง

“วธการรกษาระบบวทยาศาสตรแบบเดมมนลดปญหาไดนอย มนรกษาไดอยสวนหนง ไมใชวาลดปญหา ไมวาจะเปนแผนปจจบน แผนไทย แผนทางเลอก แผนพนบานกลดไดสวนหนง เอาทกแผนมารวมกนแลวกยงลดปญหาไดเพยงเลกนอยเทานนเอง ไมถงครง เมอกอนคนไขหายแคสสบเปอรเซนต พอท�าไดแบบนนมนกเครยด ขนาดเราไปเรยนทกแผนแลว พยายามเอาการแพทยทกแผนมาใช ดแลสขภาพคนไข แตมนกยงท�าใหหลายสงหลายอยางดขนเพยงนดเดยว แลวสวนใหญหลายอนกท�าใหแยลงดวยซ�า ตอนนนมนกเลยเครยด

พอเครยดกเลยไปปฏบตธรรม ตองการแควาคลายใจไดเทานนเอง ไมอยากจะทกข ใหมนปลอยวางได ไมไดคดวาจะพบทางออก แตพอเรามาศกษาค�าตรสในพระไตรปฎก เราไดทดลองปฏบตตาม แลวมครบาอาจารยคอยสอน ปรากฏวาสภาวะทเกดขนกบองคความรทพระพทธเจาทานตรสไวนนท�าใหเราเขาใจ เพราะพระพทธเจาทานตรสเรองการดแลสขภาพไวครบหมดเลย แตคนไมใสใจเทานนเอง คนยงท�าความเขาใจไดไมถง ไมถองแท เมอเขาใจไมถองแทกเลยใชค�าตรสของพระพทธเจานนไดไมมากพอทจะถงขดลดทกขได หรอดบทกขได”

192

“แตพอผมเอามาปฏบตอยางจรงจง ปรากฏวาเรากเปนสขขน เราลดทกขไดเรากเปนสขขน ในขณะทเราไปชวยเหลอประชาชนโรคภยไขเจบกลดนอยลงอยางทเราคาดไมถง มนลดไดเฉลยทเจดสบถงเกาสบเปอรเซนต มนดไดขนาดนน แตวามนตองท�าเอาเอง มนมขอจ�ากดอยตรงทวา ตองท�าเอาเองนะ ตองแกปญหาทตนเหต ใชสงทประหยดเรยบงาย แกนของแพทยวถธรรมหรอแพทยวถพทธเปนแบบน”

คณหมอพบวาแผนวทยาศาสตรมนน�าพาไปสความสขกายไดแคชวขณะเทานน

“แผนวทยาศาสตรทมอยยงเปนวทยาศาสตรชนตน ไมใชวาไมมประโยชน แตมประโยชนแคชนตน ยงไปไมถงวทยาศาสตรชนสงสด เพราะปญญายงไมถงวทยาศาสตรชนสงระดบพทธศาสตร พทธศาสตรคอวทยาศาสตรชนสงทรความจรงทกอยางในมหาจกร-วาล พระพทธเจาเปนผรโลกอยางแจมแจง ในขณะทนกวทยาศาสตรรเพยงบางเรองเทานนเอง แลวหลายเรองยงตองวจยไปอกเรอยๆ นนหมายความวาเขายงไมร ยงไมรอกหลายเรอง ยงตองวจย ถาเขารเขายงตองวจยตอท�าไม เพราะเขายงไมร หมดเขาถงตองวจยตอ พระพทธเจาบอกทานรโลกอยางแจมแจงแลว ทานเลกแลว เพราะงนศาสตรตางกน วทยาศาสตรนนรความจรงเฉพาะเรองบางเรองเทานน วทยาศาสตรทเขารกนอยทวไปเปนศาสตรทรความจรงบางเรองเทานน ในขณะทพทธศาสตรเปนศาสตรทรโลกอยางแจมแจง รครบทกเรองแลว ไปสจดสงสดทรทกเรองแลว”

หลงจากทไปปฏบตธรรมกลบมาแลวคดไดวา วทยาศาสตรแผนปจจบนใชไดเพยง 40-50 เปอรเซนต นนท�าใหคณหมอมนใจวานแหละคอทางออก

193

“โดยสวนตวแลวผมมนใจนะ เมอไดทดลองปฏบตกบตวเองเรามนใจวาอนนนาจะใช อนนแหละคอค�าตอบ แตเพอใหชดเจนยงขน เรากเอาวชาทเราเชอวาใชนแหละเกอกลชวยเหลอผอน ผอนทปฏบตกใชมาเรอยๆ ใชมาเรอยๆ พอคนทเขาปฏบตได เขากบอกวาทกขมนลดลงจรงๆ สขมากขนและมนกยงยนขน พอมนจรง หลายคนจรงๆ กจะมสภาพสภาวะจตแบบเดยวกน คอเปนสขเหมอนกน พอเปนสขเหมอนกนเรากยงเชอ ความเชอมนมนยงมากขนๆ ความจรงมนใหญขน มนไมใชไดแคเราคนเดยว คนอนกไดดวย”

ในฐานะทอยกบคนไขมาเยอะ หมอเขยวเรมมองเหนสาเหตของการเกดโรค สาเหตของการเกดทกข วามนมาจากหลายสวนในสงคมประกอบกน

194

“เกดจากความไมร จรง แมแตวงการแพทยกยงร ตนเหตของโรคไมลกซง เพราะวงการแพทยกออกมายอมรบเองในการวนจฉยทกโรค ถาเราไปอานคณหมอกจะบอกวาตนเหตจากนนจากน สดทายกจะบอกวาไมทราบสาเหต ผมยงไมเหนโรคไหนเลยทคณหมอบอกวาทราบสาเหตอยางแจมแจง มนจะมปดทายทกโรคเลยวา ไมทราบสาเหต นนหมายความวาวงการแพทยเองทวาเปนวทยาศาสตรททนสมยทสดยงรเรองโรคไมแจมแจง เพราะถารโรคอยางแจมแจงท�าไมโรคมากขนละ ทโรคมากขนเพราะวายงรวธจดการกบโรคไมแจมแจงนนแหละ ถารแจมแจงตองไมมากขนาดน นลดไดบางสวนเทานนเอง ลดไดสวนนอยดวย สวนเยอะทลดไมได

ความจรงในวทยาศาสตรแผนปจจบนอยางเดยวลดไดแคยสบเปอรเซนต เทาทผมทดลองปฏบตมาแลวกไดจากแผนไทย แผนทางเลอก แผนพนบานอก เพราะแตละแผนลงมอท�ากไดประมาณยสบเปอรเซนต แตถารวมทกแผนเขามาเนย ทแรกผมยงคดวาไดประมาณแปดสบเปอรเซนตนะ แตพอท�าเขาจรงๆ ไดสสบเปอรเซนต ทไดสสบเปอรเซนตเพราะวา มองคความรบางอยางซอนทบกนอย องคความรบางอนมนเปนอนเดยวกน อนเดยวกนมนกไดประสทธภาพเทาเดม ไมไดตางกน มนกลดเปอรเซนตในการรกษา และมบางอยางทมนเตมเตมกนและกนอย ขนาดเตมเตมเรยบรอยกยงไดไมถงครง ไดแคสสบเปอรเซนต”

แต พอเราเอาธรรมะและปรชญาเศรษฐกจพอเพยง บรณาการ ปรากฏวาไมมโรคใดทลดไมได ลดไดทกโรค อยทจะไดมากไดนอย แลวแตจะปฏบตได จากการวจยของเราในสาขา พฒนบรณาการศาสตรนพบวา คนทปฏบตแนวนอยางถกตอง

195

สามารถลดโรคลงไดเจดสบถงเกาสบเปอรเซนตของผทใชวธการนภายในเจดวนในทกโรค นคอเปนสงมหศจรรยของโลกเลยนะ ผมวาสามารถท�าทกขใหลดลงไดภายในเจดวน”

หมอเขยวบอกวาเขาไมไดพยายามชกชวนใหใครมาเชอตามเขาแคเสนอแนวทางความเปนไปไดเทานน

“ผมไมไดคดวาใครจะเชอหรอไมเชอ แตผมคดวาผมขอพนทกข ยงไงๆ ผมคดวาผมเอาตวเองใหรอดกอนดกวา เพราะเรากเครยดมากกบเรองการงาน เราไปศกษาการแพทยทกแผนแลวเรากเครยดเรากทกข พอเราทกขเรากเจบหวใจ ปวดกระเพาะ ปวดตามขอ กนยาทดทสดของโรงพยาบาลกยงไมหาย ท�ายงไงกไมหาย นมนเอาตวเองไมรอดแลวนะ มนเรยนมากความรทวมหว แตความทกขกทวมหวเหมอนกน นนหมายความวามนไมใชความรทแกปญหาจรงของชวตเราได ผมคดวาอยางนอยตองเอาตวเองรอดกอน อนดบแรกคอท�ายงไงใหใจไมทกขกอน พอมนรสกทกขมากไปปฏบตธรรม พอปฏบตธรรมมาใจกเปนสข กรจกปลอยวางได พอปลอยวางไดกท�าดมสขเปน”

หมอเขยวบอกวา ส�าหรบหลกการดแลตวเองนน มขนตอนไมยงยาก ทกคนสามารถเปนหมอไดดวยตวเอง

“ดวยวธการน ตองเรยนกอนวามนไมไดรกษาโรคไดทกคน จรงๆ แลวทกคนสามารถจะดขนไดโดยวธการน แตจะปฏบตไดมากนอยแคไหนเทานนเอง ถาปฏบตไมไดกประมาณสบถงสามสบเปอรเซนตทปฏบตไมไดนมนกจะไมดขน คนทไมดขนมอยสกลม หนงไมไดท�า สองท�าไมได สามหนกเกนไป มนกไมไดเหมอนกน มน

196

ไมมใครชวยได มนแยแลวเสอมโทรมมากแลวกชวยไมได แตเรากชวยสงวญญาณไดอยนะ เรากชวยสงวญญาณใหวางขนธ แตเรากไมอยากท�าแบบนนหรอก ดขนมนกดกวาใชไหม และขอสดทายคอวบากกรรมแรง ถามวบากกรรมทไมดรนแรงมนจะมเรองขดขวางไมใหปฏบตธรรมส�าเรจ แตอยางนอยเจดสบถงเกาสบเรากพอใจทคนมความทกขทรมานในชวตลดนอยลง เทานเรากพอใจแลว

มาถงประเดนทวา คนจะตองเรยนรอะไร คนทจะมาปฏบตตองเรยนรตนเหตทแทจรง ตองเรยนรกลไกการเกดการหายของโรความนมอะไรบาง หรอปจจยทเกยวของ ตองเรยนรทงวตถและกทางดานจตสองดานคกน ดานของวตถกตองเรยนรวา อะไรทเกยวของกบสขภาพดานวตถนพระพทธเจาทานตรสเอาไวในพระไตรปฎกสงฆตรสตร วาสมดลรอนเยนจะท�าใหมโรคนอยมทกขนอย”

“ใจไมทกขรางกายมนกแขงแรงกวา รางกายมนกไมทกข ไมทกขเทาตอนทเรารกษาแบบปกตทวไป คอรางกายกแขงแรงขน ทกขนอย แลวรางกายเราดแลสมดลดมนกทกขนอย ทนเรากจะมแตทกขนอยกบไมทกขเลย นานๆ จะทกขหนกทหนง ถามนมวบากซดมากจะทกขหนก สวนใหญถาเราคดวาเบาสบาย ยงจตใจเปนสขกสขตลอดเวลา”

197

อนดบแรกคอท�ายงไงใหใจมนไมทกขกอน พอมนร สกทกขมากไปปฏบตธรรม พอปฏบตธรรมมาใจกเปนสข กรจกปลอยวางได พอ

ปลอยวางไดกท�าดมสขเปน

198

ในปจจบนสอมบทบาทตอสงคมมากมายนก โดยเฉพาะในแงการใหขอมลขาวสาร แตบางครงการทเรารบสอแบบขาดสตมนกน�ามาซงพษภยอยางทเราคาดไมถง ถาจะตงค�าถามวาเราจะเสพสออยางไรใหมความสข คนทจะสามารถตอบค�าถามนไดด คงตองเปนกรทท�างานดานสอสารมวลชนมายาวนานอยาง ดร.สมเกยรต ออนวมล ผสรางสรรคคนขาวคณภาพเขาสวงการสอสารมวลชนไทยมากมายในนาม บรษท แปซฟค อนเตอรคอมมวนเคชน จ�ากด วนนในวย 64 ป แมจะไมไดท�างานในวงการสอโดยตรง แตความรทสงสมจากการท�างานมายาวนานกสามารถใหค�าตอบเราไดวา เราควรจะรบสออยางไรใหมความสขทามกลางความขดแยงของสงคม

“ชวตจะเปนสขอยางสนทรยในการเสพสอได คอรบสออย างมสมดลในดานเนอหา ไมควรรบดานใดเพยงดานเดยว”

ดร.สมเกยรต ออนวมล

199

“ถาถามวาเราจะรบขอมลขาวสารอยางไรใหมความสข โดยไมตองวงตามจนมความทกข ตงแตยคป 2555 ขนไปนล�าบาก เพราะว า เป น ยคท นก วชาการส อบอกว า เราต องสอนตว เองให ร เท า ทนสอ หรอมความร เ ร องสอ ซ งตรงกบศพท วชาการท เ รยกว า Media Literacy แคนเรากเหนอยแลว เราตองรเทาทนสอ หมายความวาสอเขาจะตองหลอกลอหลบหลกไมตรงไปตรงมากบเราเสมอ เราอยในยคทสอตางๆ เอยงไปขางใดขางหนง หรอเอยงไปทางเดมโดยไมไดบอกผรบสอกอน ถาเราจะรเทาทนเขา เรากจะตองตรวจสอบทมาของสอตางๆ วาเขาถกครอบง�าดวยกลม หางรานใด หรอใครเปนบรษททซอโฆษณาใหญของบรษทนอย แถมเรายงตองตรวจสอบบคคลทท�าสอนน เชนนกเขยน นกขาว ผผลตรายการ ผด�าเนนรายการโทรทศน เราตองตรวจสอบดวยวาตวเขาเองเปนพวกใด เราตองรเทาทนเจาของบทความ เจาของเนอหานนๆ สงเหลานท�าใหคนทคดตรวจสอบไดความจรง พดงายๆ คอคนรบขอมลขาวสารตองเหนอยมากขน เพราะวาโดยภาพรวมสอกระแสหลก เราไมสามารถเชอถอวาเขาอยตรงกลางไดหมด เราไมสามารถแนใจได พวกนสวนใหญเขาไมบอก และเขากจะน�าเสนอความจรงของเขาเพยงดานเดยวแกผรบสอ แตละฝายกจะน�าเสนอขาวสารเปนลบของกนและกน สวนสอกลางๆ อาจจะมแตเราตองตรวจสอบ”

อาจารยใหค�าแนะน�าวาสงทผ รบสอตองท�าส�าหรบยคแหงขอมลขาวสาร คอการใชสตและคดวเคราะหในการเลอกรบสอ

“ยคนเปนยคทวกฤตมาก มากกวาในยคทผมเตบโตเปนหนมสาว เพราะวาในยคเดมยอนหลงไปหาสบป ตอนนนมนเหมอนเราสามารถเชอถอสอโดยอตโนมต ซงสวนใหญเชอไดวาเขาท�าหนาทน�าเสนอทกอยางตามหนาท ตามกรอบจรยธรรมสอสารมวลชนโดยแทกคอวา เสนอขาวสารรอบ

200

ดานและวจารณโดยบอกวาวจารณไปทางไหนแลวใหเราตดสนใจ สอทเราเหนวามจรยธรรมทางวชาชพในอดตมมาก และสอเหลานนกยงอยในสงคมปจจบนเพยงแตผนแปรไปดวยเหตผลของตวเองโดยไมบอกเรา ดงนนวธทจะท�าใหมความสขในการรบสอ กจะตองมสอยางทเราตองจ�าไวคอ

ดวาสอไหนสามารถเสนอขาวไดรอบดาน โดยไมตองทกขใจวาเขาเอยงหรอไมเอยงไปทางไหน ถารวาเขาเอยงกอยาไปตดตามสอนน พยายามคนหาสอทมรอบดานในการน�าเสนอขอมลขาวสาร และเปนสอทมเวทสาธารณะ สอทดตองใหความจรงครบถวนรอบดาน ตองเรยกวาใหครบ 360 องศา

ตองใหความรในการน�าเสนอขาว ไมใชความคดเหน

ใหการศกษา ใหการคดวเคราะหใหวธถกเถยงฐานขอมลและเอามาประมวล ใหทฤษฎและหลกการใหบทเรยนและทางออกไปสชวตทมสนตและสงบมากขน

สอตองเปนเวทใหกบเราดวย สอนนตองไมพดขางเดยว ตองใหคนอนทพดพาดพงมานงคยดวย หรอถาเปนรายการโทรทศนกควรใหฝายทถกพาดพงหรอคนทไมเหนดวยไปรวมรายการดวย เพราะ-ฉะนนตองมการน�าเสนออยางหลากหลาย และผด�าเนนรายการตองไมแสดงความเหนของตวเองมากเกนไป ตองเปนเวททสามารถหาค�าตอบจากค�าถามได ขอนเปนไปตามหลกประชาธปไตย

201

ทกคนสามารถใชสขอนเปนเครองมอในการเสพสอตางๆ เพอใหตวเองไมตกเปนเครองมอ หรอสามารถเสพสอไดอยางมความสขและไดขอมลขาวสารมากยงขน”

สอปจจบนมมากขนแตสงทแตกตางจากในอดตคอจรยธรรมวชาชพ

“จรยธรรมวชาชพของสอตงแตสมยผมหนมๆ กบตอนนยงคงเดมนะ แตละขอไมไดมการเปลยนแปลง มนเปนมาตรฐานสากลมาหกรอยเจดรอยปแลว แตจรยธรรมของสอสารมวลชนในบานเราทกวนนเสอมถอยลงเปนอนมาก โดยเฉพาะสอกระแสหลกทเปนฟรตางๆ หรอสอกระแสรองทเปนเวบไซตหรอโทรทศนผานดาวเทยม วทยผานดาวเทยม พวกนขาดการศกษาอบรมในเรองจรยธรรมทางวชาชพ

มนอาจจะเกดจากสอเยอะเหลอเกน แตมคนท�างานมออาชพนอยลง กเลยไดคนท�างานทไมไดเรยนมาทางดานวชาชพสอสารมวลชนโดยตรง พอไมไดเรยนมามนกขาดจตวญญาณสป ทเรยนดานสอสารมวลชนทครพร�าสอนมา มนไมมแบบนนแลว ดงนนมนกเปนหนาทขององคกรสอนนทจะอบรมและปลกฝงจตวญญาณใหคนท�างานหนมสาวทไมไดจบมาโดยตรง ในยคทผมจบจากมหา-วทยาลยใหมๆ แลวไปท�างานท The Nation ตอนนนจบปรญญาโทมาจากอนเดย พอไปสมครกไดงานเลย แตพทเขารบเราเขาไมไดดใบปรญญาเราเลย เรยนอะไรมากไมด แตเขาเหนเราพดภาษาองกฤษได ท�างานวนแรกเขากใหผมไปสมภาษณฝรงเลย ท�างานไดสองวนผมกรสกหงดหงด เพราะอาชพนผมไมเคยท�า เราไมไดเรยนมา

202

โดยตรง และเขาไมไดมการอบรมเรากอน วนทสามผมกไมไปท�างานเลยเพราะรสกวาเขาไมไดใสใจทจะปลกฝงจตวญญาณสอใหกบเรา นเปนตวอยาง สมยนกท�ากนอยางน พอท�างานไดกใหท�าเลย สวนวชาชพและจรยธรรมกไปนงคดเอาเอง หรอไปอานในเลมของบรษททมคมอจรรยาบรรณวชาชพเอาไว ทกทมกนทงนน ทวกฤตไปกวานนคอสอใหมทไมไดพงกฎหมายใด คอสออสระ สอเถอนตางๆ สอพวกนเขากจะท�ากนตามใจชอบ โดยเฉพาะสอทมเสนทางทางการเมองหรอสอเลอกขาง สอพวกนแฝงไปดวยนยยะตางๆ และอนตราย”

บทเรยนชวตในการเปนสอสารมวลชนทจ�าไมเคยลม

“เหตการณทผมยงประทบใจไมลมและใชเปนเครองมอในการท�างานสอสารมวลชนมาตลอดชวต เหตการณหนงกคอ เหตการณทผมมขอขดแยงกบหมอมราชวงศคกฤทธ ปราโมช ตอนทผมสงคนไปท�าขาวแลวลวงลกไปในความเปนสวนตวของทานชวงทานปวยอยในโรงพยาบาล คอเอากลองซมเขาไปในหองไอซย ตรง

203

ทถาดอาหาร ดวาทานกนอะไรบาง เพอจะไดวเคราะหสขภาพทาน เพราะทานปวยดวยโรคหลอดเลอดหวใจ ผมกถกทานโกรธ เพราะผมไปละเมดความเปนสวนตวของทาน แตผมกอยากไดขาว เพราะทกคนกอยากรวาอาการของทานเปนอยางไร เพราะทานเขาโรงพยาบาลเปนเดอน พอคนอนไมท�าขาว ผมกยงท�าอย ยงผลใหผมตองลาออกจากการเปนผจดการฝายขาวของชองเจด เพราะทานประทวงเรองราวทผมท�า แลวผมกเขาไปขอโทษอาจารยคกฤทธ หลงจากเหตการณนนกเปนสงส�าคญทย�าเตอนใหผมไมท�าขาวในเชงละเมดสทธสวนบคคล ความเปนอยในเชงความเปนสวนตวของใคร และผมกยงยนยนในเรองนมาโดยตลอด แมวาในยามทผมมชอเสยงมากต�ารวจเวลาจะแถลงขาวใหญๆ เรองผหญงหรอเดกถกลอลวงแลวผมไปท�าขาว ถาผมไดสมภาษณผเสยหายเหลานน ผมกจะปกปดใบหนา ท�ามด เบลอ หรอท�าแสงจา เพราะเราไดบทเรยนจากทานอาจารยคกฤทธ และสงผลมาโดยตลอด และมนท�าใหตอนทผมเปนสมาชกสภารางรฐธรรมนญป 2540 ทผมมสวนชวยในการผลกดนใหมมาตราวาดวยการปกปองสทธและความเปนอยของบคคลในครอบครว เกยรตยศชอเสยง”

อยกบสอปจจบนอยางมความสข รบสออยางฉลาดเลอก และพอเพยง อาจารยบอกวาแมจะท�างานทตองอยกบขอมลขาวสารกมความสขได

“ส�าหรบผม ผมเลอกรบสอหลายท ดจากทวดาวเทยมบาง รบนตยสารตางประเทศ อานในเวบไซต และถาใครอยากรบสออยางมความสข กอยากใหรบสอทเปนความร ขาวหนงวนเชกครงหนงได ไมตองตามทกชวโมง พยายามหาสงทเสพทแปลกหลากหลาย ทม

204

มากกวาการเมอง ชวตจะเปนสขอยางสนทรยในการเสพสอได คอรบสออยางมสมดลในดานเนอหา ไมควรรบดานใดเพยงดานเดยว อาจจะไปเสพขาวบนเทงบาง ดหนง อานนยาย ฟงเพลง ดใหสนก อานเรองไรสาระบางกได เรองมสาระบางเชนวทยาศาสตร องคความรตางๆ แตเสพอยางพอเพยง

อยาไปทกขกบตวละครททกขอยในขาว บางทเขากแสดงนะ ท�าทาถมงทงใสกนในหนาจอ แตหลงฉากเขาอาจจะไปกอดคอกนกได เอาเปนวาเราควรหาความสขจากขอมล ไมใชหาความทกข”

205

หลกการท�าใหตวเองมความสขของ ดร. สมเกยรต

ต องไมคดและยดตดวาเราเปนผ ใหญหรอเปนหลกของใคร เราใชชวตโดยไมผกโยงกบสงใด เพราะฉะนนเมอไมไดคดวาเราคอคนทจะเปนตวแทนของสงคม เรากสามารถมความสขกบชวตทอสระเสรและสงทเราสามารถท�าประโยชนใหสงคมได แมไมมากมายเรากพยายามท�า ผมต องการเหนสงคมมการเปลยนแปลงทดและเรวขนกวาน ผมเชอว าสงคมมนเปลยนไปในทางทดขนเสมอตามประวตศาสตรทผานมา เพราะมนษยเรยนรจากอดต แตถาเราไมเรยนรเรองราวในอดตใหลกซงการพฒนาทจะเรวกจะชาลง เพราะฉะนนตองเปนหนาทสอสารมวลชนทจะตองใหการศกษาเรองประวตศาสตรและระบบการปกครองของสงคมใหมากขน โดยใชทางเลอกทสภาพออนโยนและน�าเสนออยางมวฒภาวะ เพอใหสงคมสงบและมการพฒนามากยงขนกวาทเปนอย

206

บนทกทายเลม

.......................................................................................

.......................................................................................

.......................................................................................

.......................................................................................

.......................................................................................

.......................................................................................

.......................................................................................

.......................................................................................

.......................................................................................

.......................................................................................

.......................................................................................

.......................................................................................

.......................................................................................

.......................................................................................

.......................................................................................

207

บนทกทายเลม

.......................................................................................

.......................................................................................

.......................................................................................

.......................................................................................

.......................................................................................

.......................................................................................

.......................................................................................

.......................................................................................

.......................................................................................

.......................................................................................

.......................................................................................

.......................................................................................

.......................................................................................

.......................................................................................

.......................................................................................

208

บนทกทายเลม

.......................................................................................

.......................................................................................

.......................................................................................

.......................................................................................

.......................................................................................

.......................................................................................

.......................................................................................

.......................................................................................

.......................................................................................

.......................................................................................

.......................................................................................

.......................................................................................

.......................................................................................

.......................................................................................

.......................................................................................