Własność intelektualna w uczelni

Adam Wiśniewski

Naczelnik Wydziału Wspierania Innowacyjności

Kolegium Prorektorów ds. Nauki i Rozwoju, Gliwice 6.12.2012

Znaczenie własności intelektualnej

„Własność intelektualna stała się równie ważna, jak własność materialna. Czasy, gdy (nie aż tak dawno) uczeni z Berkeley, odkrywcy technologii nuklearnego rezonansu magnetycznego, zadowolili się uznaniem, pozostawiając całe profity General Electric Corporation – należą do przeszłości.”

H. Etzkowitz, A. Webster, Science as Intellectual Property.

Świat własności intelektualnej

Ochrona własności intelektualnej.Najważniejsze korzyści

� wzmacnia pozycję na rynku i przewagę konkurencyjną oraz stanowi zachętę do innowacyjności i kreatywności

� stanowi istotny składnik majątku, w tym zwiększa dochody i umożliwia zwrot nakładów inwestycyjnych

� ułatwia komercjalizację i transfer technologii (umowy o przeniesieniu praw; umowy licencyjne)

� podnosi prestiż, kształtuje atrakcyjny wizerunek

� zwiększa pewność obrotu, zmniejszając ryzyko naruszeń oraz ułatwia dochodzenie roszczeń wobec nieuczciwych konkurentów

Wybrane koszty związane z ochroną własności intelektualnej

w szczególności:

� koszty opracowania i wdrożenia strategii zarządzania w zakresie ochrony własności przemysłowej;

� koszty usług prawnych związanych z uzyskaniem praw wyłącznych, w tym koszty przeprowadzenia badań „czystości prawnej” czy zdolności ochronnej (rzecznik patentowy);

� opłaty urzędowe;

� koszty sporów prawnych, sądowych i pozasądowych (np. arbitraż).

Własność intelektualna w szkolnictwie wyższym

� efektywność procesu transferu technologii z nauki do biznesu

� zarządzanie prawami na dobrach niematerialnych

� zagadnienia ochrony własności intelektualnej w standardach kształcenia dla poszczególnych kierunków studiów oraz krajowych ramach kwalifikacji

� ocena parametryczna jednostek naukowych

Własność intelektualna

Ochrona własności

intelektualnej

Prawa własności przemysłowej

ochrona tajemnicy

przedsiębiorcy

(know how)

- ochrona dóbr osobistych

- prawo do firmy

- prawo do bazy danych

- prawo do nowych odmian roślin

Prawa autorskie i prawa pokrewne

Podmiot praw własności intelektualnej

� twórca

� współtwórcy

� uprawnieni w przypadku twórczości pracowniczej

Podmiot praw autorskich– twórczość pracownicza

Pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku

wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa

z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe

w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego

zamiaru stron.

Autor i pracodawca mogą w umowie o pracę inaczej

określić zasady przysługiwania im autorskich praw

majątkowych.

Podmiot praw autorskich– naukowa twórczość pracownicza

Instytucji naukowej przysługuje pierwszeństwo opublikowania utworu naukowego pracownika, który stworzył ten utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy.

Prawo pierwszeństwa opublikowania wygasa, jeżeli w ciągu 6 m-cy od dostarczenia utworu nie zawarto z twórcą umowy o wydanie utworu albo jeżeli w okresie 2 lat od daty jego przyjęcia utwór nie został opublikowany.

Instytucja naukowa może, bez odrębnego wynagrodzenia, korzystać z materiału naukowego zawartego w takim utworze oraz udostępniać ten utwór osobom trzecim, jeżeli to wynika z uzgodnionego przeznaczenia utworu lub zostało postanowione w umowie.

Podmiot praw autorskich- pierwszeństwo publikacji prac dyplomowych

Uczelni przysługuje pierwszeństwo opublikowania pracy

dyplomowej studenta.

Jeżeli uczelnia nie opublikowała pracy dyplomowej w ciągu

6 miesięcy od jej obrony, student, który ją przygotował,

może ją opublikować, chyba że praca dyplomowa jest

częścią utworu zbiorowego.

Twórczość pracownicza - prawa własności przemysłowej

Prawo do uzyskania praw własności przemysłowej przysługuje przedsiębiorcy, jeżeli wynalazek, wzór użytkowy lub wzór przemysłowy został dokonany w wyniku wykonywania przez twórcę obowiązków ze stosunku pracy albo z realizacji innej umowy.

Twórca i przedsiębiorca mogą ustalić inną zasadę np. powstanie wspólnego prawa.

Utwór – przedmiot prawa autorskiego

� każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia

� musi być ustalony

(dla ustalenia konieczne jest jego uzewnętrznienie innym osobom niż twórca, choćby w postaci nieutrwalonej)

Ochroną nie jest objęty sam pomysł, lecz wyłącznie sposób wyrażenia.

Prawa autorskie

Prawa osobiste

Prawa majątkowe

Autorskie prawa osobistePrawa o charakterze niemajątkowym, nieodłącznie związane z osobą autora, powstają wraz z ochroną prawa autorskiego i trwają bezterminowo.

� autorstwo utworu;

� oznaczenie utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo udostępnianie go anonimowo;

� nienaruszalność treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania;

� decydowanie o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności;

� nadzór nad sposobem korzystania z utworu.

Autorskie prawa majątkowe

� Prawo do wyłącznego:

- korzystania z utworu

- rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji

- wynagrodzenia za korzystanie z utworu.

� Wygasają z upływem 70 lat od śmierci twórcy

� Autorskie prawa majątkowe są zbywalne i podlegają

dziedziczeniu

Własność przemysłowa

PRZEDMIOT WŁASNOŚCI

PRZEMYSŁOWEJPRAWO WYŁĄCZNE OKRES OCHRONY

(w latach)

wynalazek patent 20 *

wzór użytkowy prawo ochronne 10

topografie układów

scalonychprawo z rejestracji 10

wzór przemysłowy prawo z rejestracji 25

znak towarowy prawo ochronne10

(możliwość przedłużania)

oznaczenie geograficzne prawo z rejestracji bezterminowo

*produkty lecznicze oraz produkty ochrony roślin - dodatkowe prawo ochronne (SPC) –maksymalnie do 5 lat

Systemy ochrony własności przemysłowej

Krajowe

Urząd Patentowy RP

i inne urzędy krajowe

przedmioty własności

przemysłowej chronione w

danym państwie

Międzyna-rodowy

Biuro Międzynarodowe

Światowej Organizacji Własności

Intelektualnej (WIPO)

+ urzędy krajowe

• wynalazki

• znaki towarowe

• wzory przemysłowe

• oznaczenia geograficzne

Regionalne(w Europie)

Europejski Urząd

Patentowy

• tylko wynalazki

• 38 państw członkowskich

(wszystkie UE oraz 11 innych państw

europejskich)

członkowskich UE

Urząd Harmonizacji

Rynku Wewnętrznego

(OHIM)

•znaki towarowe UE

• wzory UE

• jednolity skutek rejestracji na terenie wszystkich państw członkowskich UE

Wynalazek• rozwiązanie o charakterze technicznym

może dotyczyć opracowania nowego urządzenia, produktu, metody, procesu lub stanowić dodatkowe unowocześnienie już istniejących rozwiązań

� Patenty są udzielane bez względu na dziedzinę techniki na

wynalazki, które są:

o nowe,

o posiadają poziom wynalazczy (nieoczywistość),

o nadają się do przemysłowego stosowania.

WYNALAZEK ZGŁOSZENIEPATENTOWE

BADANIE FORMALNO-

PRAWNE

KLASYFIKACJA

SPRAWOZDANIE O STANIE TECHNIKI

PUBLIKACJA W BIULETYNIE UP

(najpóźniej po

18 miesiącach od daty zgłoszenia)

BADANIE MERYTORYCZNE

PATENTlub

ODMOWA UDZIELENIA

PATENTU

Schemat procedury patentowej

49

02

26

39

11

77

34

45

98

17

01

01

59

24

5

42

50

0

35

44

9

34

28

7

24

88

7

22

68

6

21

92

9

16

58

0

14

57

6

97

73

97

17

80

57

73

06

66

36

64

63

63

83

53

12

47

17

37

79

34

30

28

54

27

32

26

73

25

49

21

92

18

33

Zgłoszenia wynalazków dokonane w urzędach krajowych w 2010 r.w wybranych państwach

Źródło: WIPO

1989021040 21673

1545115388 1573614618

9688

0

5000

10000

15000

20000

25000

2009 2010 2011 III kw. 2012

Zgłoszenia wynalazków, wzorów użytkowych, znaków towarowych i wzorów przemysłowych dokonane w UPRP w celu uzyskania

ochrony w Polsce oraz udzielone prawa wyłączne

zgłoszenia

udzielone prawa

Zgłoszenia według daty zgłoszenia w UPRP

Źró

dło

: Baz

y d

anyc

h U

PR

P

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

2007 2008 2009 2010 2011 III kw. 2012

3250 3431 3859 4322 5064 3984

Zgłoszenia wynalazków i wzorów użytkowych dokonane w UPRP w celu uzyskania ochrony w Polsce

Według daty zgłoszenia w UPRP

Źró

dło

: Baz

y d

anyc

h U

PR

P

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

4500

2007 2008 2009 2010 2011 III kw. 2012

4182 4258 4428 3488 36362310

Patenty na wynalazki i prawa ochronne na wzory użytkowe udzielone przez UPRP

Źró

dło

: Baz

y d

anyc

h U

PR

P

565525%

868139%

527023%

4122%

244311%

Zgłoszenia wynalazków i wzorów użytkowych dokonane przez podmioty krajowe

w okresie 2007 - III kw. 2012

szkoły wyższe

podmioty sektoragospodarki

osoby fizyczne

jednostki naukowe PAN

instytuty badawcze

333727%

437836%

244320%

1941% 1947

16%

Liczba patentów i wzorów uzytkowych udzielonych podmiotom krajowym

w okresie 2007 - III kw. 2012

szkoły wyższe

podmioty sektoragospodarki

osoby fizyczna

jednostki naukowa PAN

instytuty badawcze

Według pierwszego zgłaszającego

Źró

dło

: Baz

y d

anyc

h U

PR

P

0

100

200

300

400

500

600

700

800 719

478

374344 343 340

288260 259 256

157 14799 99 96 89 84 82 82 70

Liczba zgłoszeń wynalazków i wzorów użytkowych dokonanych przez szkoły wyższe w okresie 2007 - III kw. 2012

(pierwszych 20 zgłaszających)

Według kryterium: pierwszy zgłaszający – szkoła wyższa

Źró

dło

: Baz

y d

anyc

h U

PR

P

0

100

200

300

400

500

600528

297

249230

203 201163

144103 100

76 70 62 62 56 56 51 49 44 43

Liczba patentów i praw ochronnych na wzory użytkowe udzielonych szkołom wyższym w okresie 2007 - III kw. 2012

(pierwszych 20 zgłaszających)

Według kryterium: pierwszy zgłaszający – szkoła wyższa

Źró

dło

: Baz

y d

anyc

h U

PR

P

1,01

1,01

1,04

1,06

1,16

1,19

1,38

1,40

1,83

1,84

2,29

2,37

2,56

2,95

3,03

3,17

3,64

3,65

3,72

3,96

4,84

6,86

0,00 1,00 2,00 3,00 4,00 5,00 6,00 7,00 8,00

POLITECHNIKA CZĘSTOCHOWSKA

POLITECHNIKA RZESZOWSKA IM.IGNACEGO ŁUKASIEWICZA

POLITECHNIKA KRAKOWSKA IM.TADEUSZA KOŚCIUSZKI

POLITECHNIKA KOSZALIŃSKA

WOJSKOWA AKADEMIA TECHNICZNA IM.JAROSŁAWA DĄBROWSKIEGO W WARSZAWIE

POLITECHNIKA WARSZAWSKA

UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE

UNIWERSYTET WARMIŃSKO-MAZURSKI W OLSZTYNIE

POLITECHNIKA RADOMSKA IM.KAZIMIERZA PUŁASKIEGO

POLITECHNIKA BIAŁOSTOCKA

POLITECHNIKA ŚLĄSKA W GLIWICACH

AKADEMIA MEDYCZNA IM.PIASTÓW ŚLĄSKICH WE WROCŁAWIU

POLITECHNIKA ŚWIĘTOKRZYSKA W KIELCACH

POLITECHNIKA WROCŁAWSKA

POLITECHNIKA GDAŃSKA

POLITECHNIKA LUBELSKA

POLITECHNIKA POZNAŃSKA

AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA IM.STANISŁAWA STASZICA W KRAKOWIE

POLITECHNIKA ŁÓDZKA

UNIWERSYTET TECHNOLOGICZNO-PRZYRODNICZY IM. JANA I JĘDRZEJA ŚNIADECKICH W BYDGOSZCZY

ZACHODNIOPOMORSKI UNIWERSYTET TECHNOLOGICZNY W SZCZECINIE

UNIWERSYTET PRZYRODNICZY WE WROCŁAWIU

Szkoły wyższe które w 2010 roku dokonały więcej niż jednego zgłoszenia wynalazku lub wzoru użytkowego w przeliczeniu na 1000 studentów

Źró

dło

: „Sz

koły

wyż

sze

i ich

fin

anse

w 2

01

0”

GU

S; B

azy

dan

ych

UP

RP

.

Według kryterium: pierwszy zgłaszający – szkoła wyższa

1,01

1,06

1,21

1,23

1,51

1,69

1,71

2,10

2,20

2,96

0,00 0,50 1,00 1,50 2,00 2,50 3,00 3,50

POLITECHNIKA CZĘSTOCHOWSKA

POLITECHNIKA ŚLĄSKA W GLIWICACH

POLITECHNIKA OPOLSKA

POLITECHNIKA POZNAŃSKA

ZACHODNIOPOMORSKI UNIWERSYTET TECHNOLOGICZNY W SZCZECINIE

AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA IM.STANISŁAWA STASZICA W KRAKOWIE

POLITECHNIKA ŁÓDZKA

POLITECHNIKA WROCŁAWSKA

UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE

UNIWERSYTET PRZYRODNICZY WE WROCŁAWIU

Szkoły wyższe którym w 2010 roku udzielono więcej niż jeden patent lub prawo ochronne ze wzoru użytkowego w przeliczeniu na 1000 studentów

Źró

dło

: „Sz

koły

wyż

sze

i ich

fin

anse

w 2

01

0”

GU

S; B

azy

dan

ych

UP

RP

.

Według kryterium: pierwszy zgłaszający – szkoła wyższa

0,00

0,00

0,00

0,01

0,07

0,12

0,18

0,33

0,33

0,41

0,60

0,71

2,55

3,73

0,00 0,50 1,00 1,50 2,00 2,50 3,00 3,50 4,00

Szkoły resortu spraw wewnętrznych i administracji

Wyższe szkoły artystyczne

Wyższe szkoły teologiczne

Pozostałe szkoły wyższe

Wyższe szkoły ekonomiczne

Akademie wychowania fizycznego

Wyższe szkoły pedagogiczne

Akademie medyczne

Wyższe szkoły morskie

Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego

Uniwersytety

Szkoły resortu obrony narodowej

Wyższe szkoły rolnicze

Wyższe szkoły techniczne

Liczba zgłoszeń wynalazków i wzorów użytkowych dokonanych w 2010 rokuw przeliczeniu na 100 nauczycieli akademickich (według typu uczelni)

Źró

dło

: „Sz

koły

wyż

sze

i ich

fin

anse

w 2

01

0”

GU

S; B

azy

dan

ych

UP

RP

.

Według kryterium: pierwszy zgłaszający – szkoła wyższa

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,01

0,05

0,17

0,19

0,50

0,58

1,05

1,76

0,00 0,20 0,40 0,60 0,80 1,00 1,20 1,40 1,60 1,80 2,00

Akademie wychowania fizycznego

Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego

Pozostałe szkoły wyższe

Szkoły resortu spraw wewnętrznych i administracji

Wyższe szkoły artystyczne

Wyższe szkoły teologiczne

Wyższe szkoły ekonomiczne

Wyższe szkoły pedagogiczne

Uniwersytety

Akademie medyczne

Wyższe szkoły morskie

Szkoły resortu obrony narodowej

Wyższe szkoły rolnicze

Wyższe szkoły techniczne

Liczba udzielonych patentów i praw ochronnych na wzory użytkowe w 2010 roku w przeliczeniu na 100 nauczycieli akademickich (według typu uczelni)

Źró

dło

: „Sz

koły

wyż

sze

i ich

fin

anse

w 2

01

0”

GU

S; B

azy

dan

ych

UP

RP

.

Według kryterium: pierwszy zgłaszający – szkoła wyższa

Patenty europejskieRok Liczba walidowanych w Polsce

patentów europejskich (ogółem)

2005 12

2006 387

2007 1502

2008 2817

2009 3624

2010 4516

2011 5790

III kw. 2012

5052

• Konwencja o udzielaniu patentów europejskich (Konwencja o patencie europejskim), sporządzona w Monachium dnia 5.10.1973 r.

• obowiązuje w Polsce od dn. 1 marca 2004 r.

• Patenty europejskie są walidowane w Polsce pod warunkiem:

– złożenia w UPRP tłumaczenia patentu europejskiego na język polski w terminie 3 m-cy od daty opublikowania przez EPO,– uiszczenia opłaty za publikację tłumaczenia.

Do budżetu państwa z tytułu walidacji i utrzymania ochrony patentów europejskich w Polsce wpłynęło łącznie

11 515 913 zł

w tym w 2011 r.5 308 325 zł

59 688

47 404

33 181

16 946

13 254 12 107

7 7866 464 6 178

2 459404 239 168 141 37

0

10 000

20 000

30 000

40 000

50 000

60 000

70 000

Zgłoszenia dokonane w EPO przez podmioty polskie w 2011 roku na tle wybranych krajów

Źródło: EPO

13583 13382

11649

4799

25311948 1818

1427515 381 55 46 45 2 0

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

Patenty udzielone przez EPO podmiotom polskim w 2011 roku na tle wybranych krajów

Źródło: EPO

388

394

401

409

437

445

450

473

477

487

497

536

634

790

837

0 100 200 300 400 500 600 700 800 900

HITACHI

JOHNSON & JOHNSON

CANON

MITSUBISHI

BASF

SONY

ERICSSON

LG GROUP

PHILIPS

TOYOTA

HONDA

SAMSUNG

PANASONIC

ROBERT BOSCH

SIEMENS

Podmioty, którym w 2011 roku udzielono najwięcej patentów europejskich

Polska - 45

Źródło: EPO

Patent europejski a „patent jednolity”

Patent europejski Patent europejski o jednolitym skutku

umowa międzynarodowa:tzw. Konwencja monachijska z 5.10.1973 r.

rozporządzenia (projekty) Parlamentu UE oraz Rady w ramach tzw. wzmocnionej współpracy

38 państw członkowskich 25 państw uczestniczących we wzmocnionej współpracy

patent europejski = „wiązka patentów krajowych"

patent europejski o jednolitym skutku we wszystkich 25 państwach członkowskich

skuteczny w Polsce po dokonaniu walidacji tzn. m. in. przedłożeniu tłumaczenia na język polski

skuteczny w każdym z państw członkowskich, w tym w Polsce, w języku postępowania: angielskim, niemieckim lub francuskim

właściwość sądownictwa krajowego właściwość - Jednolity Sąd Patentowy z siedzibą w Paryżu (oddziały w Londynie i Monachium)

Znaczenie ochrony własności intelektualnej w edukacji

� świadomość konieczności ochrony rezultatów twórczości oraz możliwości uzyskiwania korzyści

� bezpieczne i legalne korzystanie z cudzych praw własności intelektualnej

� efektywne wykorzystywanie informacji patentowej

� zarządzanie własnością intelektualną, w tym kształtowaniastrategii rozwoju

Studia Podyplomowe

� Prowadzone w Uniwersytecie Warszawskim i Uniwersytecie Marii Curie Skłodowskiej

� Adresowane do pracowników polskich szkół wyższych, którzy mają prowadzić zajęcia z ochrony własności intelektualnej w swych macierzystych uczelniach

� Finansowane w ramach PO Kapitał Ludzki

KRAJOWE RAMY KWALIFIKACJI

Zagadnienia ochrony własności intelektualnej wprowadzono do obligatoryjnych treści dydaktycznych w ramach wszystkich obszarów kształcenia szkolnictwa wyższego w Krajowych Ramach Kwalifikacji dla szkolnictwa wyższego.

Zaproszenie do udziału w konkursach UPRP

• na plakat o tematyce związanej z ochroną własności intelektualnej

• na pracę habilitacyjną, doktorską, magisterską i studencką

Zaproszenie do udziału w ogólnopolskim konkursie „Student-Wynalazca” oraz Krajowej Giełdzie Wynalazczości Studenckiej

� Organizowane przez Politechnikę Świętokrzyską w Kielcach w ramach projektu pt. „Systemowe wsparcie wynalazczości studenckiej” - program Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego „Kreator innowacyjności – wsparcie innowacyjnej przedsiębiorczości akademickiej”.

� Konkurs adresowany jest do studentów studiów pierwszego, drugiego i trzeciego stopnia oraz absolwentów, którzy w trakcie studiów dokonali samodzielnie lub wspólnie wynalazku lub wzoru użytkowego i zgłosili go do ochrony w Urzędzie Patentowym RP lub odpowiednim urzędzie ds. własności przemysłowej za granicą.

Uczelniany regulamin zarządzania (art. 86c)

� Przyjmowany uchwałą senatu (w przypadku uczelni niepublicznych przez organ wskazany w statucie)

� Dotyczy:

� zarządzania prawami własności intelektualnej (prawami autorskimi i prawami pokrewnymi oraz prawami własności przemysłowej)

� zasad komercjalizacji wyników badań naukowych i prac rozwojowych

Uczelniany regulamin zarządzania (art. 86c)

Określa:

� prawa i obowiązki uczelni, pracowników oraz studentów i doktorantów w zakresie ochrony i korzystania z praw autorskich i praw pokrewnych oraz praw własności przemysłowej;

� zasady wynagradzania twórców;

� zasady i procedury komercjalizacji wyników badań naukowych i prac rozwojowych;

� zasady korzystania z majątku uczelni wykorzystywanego do komercjalizacji wyników badań naukowych i prac rozwojowych oraz świadczenia usług naukowo-badawczych;

Innowacyjność w rankingu

Dziękuję za uwagę

Adam WiśniewskiNaczelnik Wydziału Wspierania Innowacyjności

awisniewski@uprp.pltel. 22 579 00 51