Włochy leżą w południowejEuropie, na Półwyspie Apenińskim,nad Morzem Śródziemnym,Liguryjskim, Tyrreńskim,Jońskim i Adriatyckim. Na północy sięgają do Alp,na południu obejmują wiele wysp,między innymi Sycylię. Na terytorium Włoch znajdują siędwie enklawy, które stanowią dwaniezależne małe państwa – San Marino i Watykan

POŁOŻENIE WŁOCHNA KONTYNENCIEEUROPEJSKIM

WŁOCHY – ItaliaUstrój polityczny: republika demokratycznaUstrój parlamentarny – parlamentarno-gabinetowyStolica: Rzym Powierzchnia: 301 300 km2 Ludność: 61 mln mieszk. (2011) Język urzędowy: włoski Jednostka monetarna: euro Święto narodowe: pierwsza niedziela czerwca (rocznica proklamowania republiki w 1946r.) Podział administracyjny: 20 regionów autonomicznych, obejmujących 94 prowincje Granica: z Francją, Szwajcarią, Austrią i SłoweniąDługość granic lądowych 1864 km, morskiej ok. 7500 km

Włochy są krajem o głębokim podziale regionalnym.Bogata, rozwinięta gospodarczo północ i biedne, zacofane południe.Bogactwo i nowoczesność Mediolanu kontrastuje z brudnymi przedmieściami Neapolu.Różnice dotyczą nie tylko kwestii ekonomicznych, ale również mentalności i sposobu życia mieszkańców. Mieszkańcy północnej części Włoch są zdyscyplinowani, zaś południowych bardziej otwarci, serdeczni i żywiołowi.Północne Włochy to region silnie uprzemysłowiony, z dobrze rozwiniętym rolnictwem.Na południu brak jest nowoczesnych technologii a gospodarka rolna jest zacofana.

Flaga Włoska• Trójkolorowe pasy nawiązują do rewolucji

francuskiej, podkreślając znaczenie trzeciego stanu w rządzeniu państwem. Taki sam zestaw kolorów mają flagi państwowe: Meksyku, Bułgarii, Irlandii, Węgier, Iranu.

Historia• Po raz pierwszy trójkolorowa flaga pojawiła

się w 1795 roku w Bolonii podczas zamieszek studenckich. Oficjalnie flagą włoską została w 1796 roku dzięki Napoleonowi, który ją przyjął dla Legionu Lombardzkiego. Towarzyszyła wszystkim walkom o niepodległość, łącząc się z ideami jedności i niepodległości narodowej. W obecnym kształcie została zatwierdzona w konstytucji republiki w 1947 roku.

Godło Włoszech• Godło Włoch w obecnym kształcie

pochodzi z 1948 roku. Biała gwiazda w czerwonym obramowaniu nawiązuje do historycznych symboli narodowych. Umieszczono ją na tle zębatki, która jest symbolem pracy; w konstytucji włoskiej jest zapis, że Włochy opierają się na wspólnej pracy. Gwiazdę i zębatkę podtrzymuje gałązka oliwna i gałązka dębu. Pierwsza symbolizuje pokój oraz południowe Włochy, druga - siłę i Włochy północne. Na czerwonej wstędze znajduje się biały napis z oficjalną nazwą państwa: Repubblica Italiana.

Największe miasta

Włosi stanowią 94% ludności kraju,Sardyńczycy (skupieni gł.na Sardynii) - 2,7%,Friulowie (wsch. Alpy) - 1,2%,ponadto niemieckojęzyczni Tyrolczycy (region Trydent-Górna Adyga), Słoweńcy (okolice Triestu), Albańczycy (Kalabria, Sycylia) i Francuzi (dolina Aosty).

Około 83% ludności to katolicy, 1% protestanci,pozostała część mieszkańców nie określa przynależności religijnej.

Stały spadek przyrostu naturalnego (1980-1,5‰,1990-0,4‰,1994 - 0,2‰). Wolne tempo wzrostu liczby ludności (1980 - 56,4 mln, 1994 - 57,2 mln),

Czas życia (74 lata mężczyźni, 80 - kobiety).

Od lat 50. utrzymuje się stała migracja wewnętrznaz południowych rolniczych regionów kraju do aglomeracji przemysłowych na północy.

Rozmieszczenie ludności jest bardzo nierównomierne. Ponad 400 mieszkańców na km2 na nizinach, około 150 w strefie pogórzy i 50 w górach; obszary wysokogórskie Alp i Apeninów są prawie bezludne. Średnia gęstość zaludnie-nia 190 mieszk. na km2 (1994).

Włochy należą do krajów europejskich o średnim stopniu urbanizacji (67%), ale wysokiej koncentracji ludnościw dużych miastach.10 aglomeracji miejskich o liczbie ludności powyżej 1 mln.

• Struktura wiekowa ludności wykazuje szybki wzrost udziału ludności starszej niż 65 lat (poprodukcyjnej) i jednocześnie spadek udziału dzieci i młodzieży w ogólnym zaludnieniu kraju. W 2003 roku osoby mające 19 lat i mniej stanowiły 18,9% ogółu mieszkańców, od 20 do 39 lat – 29,7%, w wieku od 40 do 64 lat – 32,4% i w wieku 65 lat i powyżej aż 19,0%.

• Aktywność zawodowa jest znacząco niższa od średniej unijnej, albowiem w 2003 roku tylko 24,4 mln osób pracowało w gospodarce (43%) wobec średniej unijnej ponad 51%. Od lat sześćdziesiątych ubiegłego wieku szybko spada zatrudnienie w rolnictwie oraz nieco wolniej w przemyśle, wzrasta natomiast liczba pracujących w usługach.

• Struktura zatrudnienia była następująca (w procentach; dane za lata 2003/1990): przemysł 24,6/26,8, budownictwo 6,9/7,3, handel 15,4/14,8, transport i łączność 6,2/5,9, rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo 4,8/8,3, inne działy gospodarki 42,1/36,9.

Sport

Włosi znani są z miłości do sportu i gier sportowych. Uwielbiają wyścigi Formuły 1 za sprawą włoskiego teamu Ferrari, który jest legendą sportów motorowych. Mają 15 tytułów wśród kierowców oraz 16 wśród konstruktorów. Równie dużą popularnością cieszy się piłka nożna. Włosi zdobyli już Mistrzostwo świata na Mundialu 4-krotnie, ostatnio w 2006 roku. Dodatkowo w Rzymie znajduje się Stadion Olimpijski. Często uprawianym sportem jest także Palio, czy wyścigi gondoli. Oprócz piłki nożnej dużą popularnością cieszy się koszykówka (2 miejsce drużyny narodowej począwszy od lat 50.), siatkówka (reprezentacja włoska jest jedną z najlepszych drużyn świata), piłka wodna, szermierka, rugby, kolarstwo, hokej na lodzie.

• Watykan, Państwo Watykańskie – państwo-miasto europejskie, enklawa w Rzymie. Najmniejsze państwo świata pod względem powierzchni.

• Watykan to siedziba najwyższych władz Kościoła katolickiego, gdzie rezyduje papież. Jest połączony unią personalną i funkcjonalną ze Stolicą Apostolską. Obywatele Watykanu to głównie dostojnicy kościelni, księża, zakonnice i Gwardia Szwajcarska. Oprócz tego do pracy przychodzi około 3000 osób mieszkających poza murami Watykanu (pracownicy poczty, radia, gazety, sklepów, dworca kolejowego i służby medycznej). Obywatelstwo watykańskie jest wyłącznie czasowe. Kardynałowie otrzymują je na czas pobytu w Rzymie.

San Marino, Najjaśniejsza Republika San Marino – państwo śródlądowe w Europie Południowej stanowiące enklawę na obszarze Włoch. Nie ma dostępu do morza. Stolica kraju to San Marino.

Początki konstytucjonalizmu we Włoszech

Dzieje konstytucjonalizmu we Włoszech od chwili proklamowania Królestwa Italii ustawą z 17 marca 1861 r do czasu uchwalenia nowej konstytucji republikańskiej w 1947 r. włoscy historycy państwa i prawa dzielą na cztery podstawowe fazy ustrojowe.

• Pierwsza obejmuje czas od wspomnianego 17 marca 1861 r. do 28 października 1922 r., tj. do chwili dojścia do władzy faszystów

• Fazę drugą w płaszczyźnie ustrojowej zapoczątkowuje wejście w życie ustawy z 24 grudnia 1925 r, która utwierdziła władzę faszystów z Benito Mussolinim na czele

• Fazę trzecią zapoczątkowały dekrety z mocą ustawy wydane przez rząd Badoglio, mające na celu obalenie instytucji faszystowskich i skojarzone z rozejmem z 8 września 1943 r., w następstwie którego Italia została poddana podwójnej okupacji wojskowej, tj. sprzymierzonych wojsk alianckich na południu oraz na wyspach i wciąż jeszcze niemieckiej w centralnych północnych Włoszech.

• Faza ta trwała aż do przeprowadzenia referendum ustrojowego z 2 czerwca 1946 r., w następstwie którego Italia została 18 czerwca 1946 r. proklamowana republiką.

• Ten doniosły akt ustrojowy stanowił zarazem początek czwartej fazy rozwoju konstytucjonalizmu włoskiego, której finałem było uchwalenie 22 grudnia 1947 r. nowej, republikańskiej konstytucji.

Charakterystyka obowiązującej konstytucji

• Wypada od razu zauważyć, że nowa konstytucja z 1947 r. stała się realnym dziełem kompromisu sił politycznych reprezentowanych w konstytuancie. Przywódcy polityczni rozumieli, że opracowanie nowej konstytucji dla nowego jakościowo państwa, jakim miała być Republika Włoska, jest wielkim, a zarazem niezwykle odpowiedzialnym zadaniem.

• Niewątpliwie tym, co od początku łączyło wszystkie siły reprezentowane w Zgromadzeniu Konstytucyjnym, był krytyczny stosunek do przeszłości politycznej kraju, a więc i gotowość do wyciągania wniosków z błędów przeszłości dotyczących także dotychczasowych rozwiązań i form ustrojowych. Z pewnością sytuacja taka powodowała, że w pracach konstytucyjnych poważny nacisk kładziono na poszukiwanie i adaptowanie konstrukcji zapewniających państwu i społeczeństwu ustrój prawdziwie demokratyczny z szeregiem realnych, instytucjonalnych gwarancji konstytucyjnych.

Czasami zauważa się, że konstytucja Italii zdystansowała nawet wyraźnie współczesny jej konstytucjonalizm europejski. Wyraźnym dowodem na to są rozwiązania przyjęte w intencji znaczącego pogłębienia form i metod rządów demokratycznych, w tym np. nie spotykane na taką skalę wcześniej uregulowanie praw i wolności obywatelskich w dziedzinach społeczno-moralnej i gospodarczej. Kolejnymi dowodami na słuszność wyżej sformułowanej tezy jest także zapewnienie społeczeństwu włoskiemu bardzo szerokiego udziału w kierowaniu sprawami państwa, m.in. poprzez dopuszczenie rozmai tych form demokracji bezpośredniej, w tym obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej oraz dwóch postaci referendum — ratyfikacyjnego i referendum-weta.

• Nie wolno zapominać też o znacznym rozbudowaniu instytucji służących pobudzeniu aktywności lokalnej tak w skali regionalnej, jak i gminnej. Regiony przy tym otrzymały znaczące kompetencje w zakresie zarządzania, jak i stanowienia prawa regionalnego.

• Włoska konstytucja ma charakter konstytucji sztywnej (nie było łatwo ją zmienić), przy czym owa jej sztywność została dodatkowo wzmocniona przez wprowadzenie instytucjonalnych gwarancji konstytucyjności prawa, a ustaw zwykłych w szczególności, w tym zwłaszcza poprzez wprowadzenie instytucji Trybunału Konstytucyjnego (la Corte Costituzionale). Konstytucja włoska ma ponad to charakter konstytucji pełnej, co oznaczało, że zawierała ona nie tylko normy kształtujące strukturę aparatu państwa i gwarantujące wolności konstytucyjne, ale także normy mające na celu gwarantowanie równości ekonomicznej i społecznej obywateli oraz uprzywilejowywanie rozmaitych form współpracy i solidarności pomiędzy różnymi grupami społecznymi.

Do najważniejszych zapisów Włoskiej konstytucji zalicza się m.in. art. 10 ust. 1 i art. 11. Z treści art. 10 ust.1 wynika, że „włoski porządek prawny dostosowuje się do powszechnie uznanych norm prawa międzynarodowego". Wynika stąd, że normy ogólne prawa międzynarodowego, tak pierwotne wspólnoty międzynarodowej, jak i normy zwyczajowe o charakterze ogólnym, winny być traktowane jako automatycznie recypowane do włoskiego porządku prawnego. Z kolei z treści art. 11 wynika uroczyste wyrzeczenie się przez Italię wojny jako środka rozwiązywania sporów międzynarodowych oraz zgoda, pod warunkiem wzajemności ze strony innych państw, na ograniczenie suwerenności niezbędne dla systemu, który zapewni pokój i sprawiedliwość między narodami.

• Rząd ponosi polityczną odpowiedzialność wobec parlamentu za konkretne działania własne oraz za całokształt prowadzonej przez siebie polityki.

• Prezydent Republiki powołuje premiera, a na jego wniosek poszczególnych ministrów, m.in. po uprzedniej konsultacji z szefami grup (klubów) parlamentarnych istniejących w obu izbach parlamentu, a więc w przewidywaniu, że rząd otrzyma wotum zaufania ze strony większości w obu tych izbach.

• Zgodnie z postanowieniami ustawy zasadniczej z 1947 r. tryb uchwalania i zmiany konstytucji to procedura bardzo skomplikowana. Ustawa o rewizji konstytucji lub inna ustawa konstytucyjna (np. nowelizacja obecnej konstytucji czy akt dopełniający ją) musi być przyjęta przez każdą z izb parlamentu dwukrotnie w dwóch następujących po sobie debatach, przy czym przerwa pomiędzy pierwszym a drugim głosowaniem nie może być krótsza niż trzy miesiące. Ustawa taka musi być przyjęta większością bezwzględną w każdej z izb. Ustawa konstytucyjna winna być poddana pod referendum, jeżeli zażąda tego 1/5 członków którejkolwiek z izb albo 500 tys. wyborców, albo pięć rad regionalnych. Dla ważności referendum wymagane jest przyjęcie jej większością ważnie oddanych głosów. Jeśli jednak w drugim głosowaniu w obu izbach za ustawą konstytucyjną opowie się kwalifikowana większość 2/3 ich członków, to referendum się nie przeprowadza.

System wyborczy

• Podstawę włoskiego prawa wyborczego po wojnie stanowiły ordynacje wyborcze do Izby Deputowanych i do Senatu, obie uchwalone w lutym 1948 r. przyjęty wówczas sztywny, proporcjonalny system wyborczy stał się podstawą prawną wszystkich powojennych kampanii wyborczych aż do początku lat 90.

Do Izby Deputowanych wchodzi 630 deputowanych wybieranych na 5-letnią kadencję. Czynne prawo wyborcze mają obywatele, którzy ukończyli 18 lat, zaś bierne - 25 lat. Również Senat wybierany jest na 5-letnią kadencję. W jego skład wchodzi 315 senatorów pochodzących z wyboru, a nadto z mocy prawa dożywotnio byli prezydenci Republiki, jeśli z tego nie zrezygnują (art. 59 ust. I), oraz pięciu senatorów z nominacji głowy państwa. Ci ostatni mianowani są przez prezydenta spośród obywateli, „którzy przynieśli chwałę Ojczyźnie wybitnymi zasługami na polu społecznym, naukowym, artystycznym i literackim„. Czynne prawo wyborcze do Senatu mają obywatele, którzy ukończyli 25 lat, zaś bierne przysługuje dopiero po ukończeniu lat 40.

Kryzys państwa z początku lat 90., a w tym bardzo niekorzystne dla dotychczasowych elit wyniki wyborów parlamentarnych z 1992 roku i wyniki dwóch referendów przeprowadzonych w sprawie reformy prawa wyborczego (do Izby Deputowanych - z czerwca 1991 r. oraz do Senatu - z kwietnia 1993 r.) doprowadziły w dniu 4 sierpnia 1993 r. do zmian obu ordynacji.

Do Izby Deputowanych nadal wchodzi 630 deputowanych wybiera nych na 5-letnią kadencję. Czynne prawo wyborcze mają obywatele, którzy ukończyli 18 lat, zaś bierne - 25 lat. Również Senat wybierany jest na 5-letnią kadencję. W jego skład wchodzi 315 senatorów pochodzących z wyboru, a nadto z mocy prawa dożywotnio byli prezydenci Republiki, jeśli z tego nie zrezygnują (art. 59 ust. I), oraz pięciu senatorów z nominacji głowy państwa. Czynne prawo wyborcze do Senatu mają obywatele, którzy ukończyli 25 lat, zaś bierne przysługuje dopiero po ukończeniu lat 40.

Partie polityczne

Rządząca koalicja centroprawicy

• Lud Wolności (Popolo della Libertà, PdL) • Siła Południa (Forza del Sud) • Liga Północna (Lega Nord, LN) • Sojusz Centrum na rzecz Wolności (Alleanza di Centro per la

Libertà, AdC) • Ludowcy Włoch Jutra (I Popolari di Italia Domani, PID) • My Południe (Noi Sud) • Włoska Partia Republikańska (Partito Repubblicano Italiano,

PRI) • UDEUR Ludowcy dla Południa (UDEUR Popolari per il Sud, PS)

Centrolewica

• Partia Demokratyczna (Partito Democratico, PD) • Włochy Wartości (Italia dei Valori, IdV) • Włoscy Radykałowie (Radicali Italiani, RAD) – ugrupowanie współpracujące z PD • Nowy Biegun dla Włoch• Przyszłość i Wolność (Futuro e Libertà) • Unia na rzecz Centrum (Unione di Centro, UdC)

– Unia Chrześcijańskich Demokratów i Demokratów Centrum (Unione dei Democratici Cristiani, UDC) – Biała Róża (Rosa Bianca) – Południe (Io Sud, IS)

• Sojusz dla Włoch (Alleanza per l'Italia, ApI) • Liberalni Demokraci (Liberaldemocratici, LD) • Ruch dla Autonomii (Movimento per l'Autonomia, MpA) • Włoska Partia Liberalna (Partito Liberale Italiano, PLI) • Kierunek Północ (Verso Nord) • Partie regionalne• Południowotyrolska Partia Ludowa (Südtiroler Volkspartei, SVP) • Unia Waldotańska (Union Valdôtaine, UV)

Pozostałe

• Lewica, Ekologia, Wolność (Sinistra Ecologia Libertà, SEL) • Federacja Zielonych (Federazione dei Verdi, Verdi) • Partia Socjalistyczna (Partito Socialista, PS) • Odrodzenie Komunistyczne (Partito della Rifondazione Comunista, RC) • Partia Komunistów Włoskich (Partito dei Communisti Italiani, PdCI) • Partia Emerytów (Partito dei Pensionati, PP) • Prawica (La Destra) • Nowa Siła (Forza Nuova, FN) • Ruch Socjalny - Trójkolorowy Płomień (Movimento Sociale Fiamma Tricolore, MS-

FT) • Zjednoczeni Socjaliści (Socialisti Uniti, SU) • Włoska Demokratyczna Socjalistyczna Partia (Partito Socialista Democratico

Italiano, PSDI) • Tyrolska Partia Autonomii dla Trentino (Partito Autonomista Trentino Tirolese,

PATT)

Podział administracyjny Na strukturę terytorial ną państwa włoskiego składają się regiony, prowincje i gminy, z tym że regiony tworzą jednostki autonomiczne z własnymi władzami i kompe tencjami.

Regiony:Abruzja , Apulia, Basilicata, Emilia-Romania, Friuli-Wenecja Julijska, Kalabria, Kampania, Lacjum, Liguria, Lombardia, Marche, Molise, Piemont, Sardynia, Sycylia, Toskania, Trydent-Górna Adyga, Umbria, Valle d'Aosta, Wenecja Euganejska, Do regionu Lombardia należy także włoska enklawa w Szwajcarii o nazwie Campione d'Italia.

Każdy region dysponuje własnym statutem, który w zgodzie z kon stytucją i ustawami Republiki stanowi normy odnoszące się do wewnę trznej organizacji regionu. Statut taki uchwala rada regionalna bez względną większością głosów jej członków i jest on zatwierdzany ustawą Republiki. Regiony dysponują prawem wydawania przepisów prawnych w granicach podstawowych zasad ustalonych ustawami państwowymi, pod warunkiem że przepisy te nie pozostają w sprzeczności z interesem narodowym i interesem pozostałych regionów, w dziedzinach ściśle określonych przepisami konstytucji Republiki

W nauce włoskiej prawa konstytucyjnego wyodrębnia się dwa rodzaje organów:

• Konstytucyjne organy państwa to te organy, które dysponują kwalifikowani autonomią określoną wyczerpująco w samej konstytucji i które uczestniczą w wytyczaniu kierunków politycznych funkcjonowania państwa. Są to więc organy, których istnienie i działanie regulowane jest bezpośrednio w konstytucji. Zalicza się do nich: naród jako korpus wyborczy, prezydenta Republiki, Izbę Deputowanych i Senat Republiki, rząd oraz Trybunał Konstytucyjny.

• Organy o znaczeniu konstytucyjnym nie uczestniczą w wytyczaniu linii polityki państwa, czyli w realizowaniu funkcji politycznej, nie są podstawowymi i niezbędnymi organami w strukturze konstytucyjnej państwa; są wymienione wprawdzie w konstytucji, ale konstytucja nie reguluje wyczerpująco ich bytu, odsyłając w tej mierze do ustawodawstwa zwykłego. Są to: Narodowa Rada Gospodarki i Pracy (CNEL), Trybunał Obrachunkowy, Rada Stanu (Consiglio di Stato), Najwyższa Rada Sądownictwa i Najwyższa Rada Obrony.

Parlament•Izba Deputowanych (630 osób)•Senat Republiki (315 osób)Kadencja parlamentu wynosi pięć lat i liczy się od daty zwołania pierwszego posiedzenia izb. Obie te izby pochodzą z wyborów powszechnych i bezpośrednich oraz dysponują identycznymi kompetencjami. Dwuizbowość włoską definiuje się jako dwuizbowość doskonałą albo pełną.

Uprawnienia Parlamentu• posiada inicjatywę ustawodawczą;• uchwala ustawy i inne akty prawne;• uchwala wotum zaufania/nieufności dla rządu;• współdziała w wytyczaniu linii polityki państwa;• kontroluje bieżącą politykę rządu;• wybiera prezydenta;• powołuje 5 członków Trybunału Konstytucyjnego;• powołuje część składu Najwyższej Rady Sądownictwa;• uchwala regulamin wewnętrznego funkcjonowania każdej z izb;• uchwala budżet;• rozpatruje sprawozdania z realizacji budżetu;• występuje z interpelacjami i zapytaniami do rządu;• powołuje komisje śledcze.

Funkcje Parlamentu• Ustawodawcza, jak wskazuje na to konstytucja, jest wykonywana wspólnie

przez obie izby;• Nieustawodawcza, w zależności od ich rodzaju wykonuje jedna lub druga izba1. Polityczne - polegające na podejmowaniu czynności kontrolny i ocenie

działalności rządu i innych organów państwa.2. Wyborcze: wybór prezydenta Republiki, 5 sędziów Trybunału

Konstytucyjnego, 10 członków Najwyższej Rady Sądownictwa i 2 członków Najwyższej Rady Sądownictwa Wojskowego oraz wybór obywateli, którzy jako tzw. sędziowie uzupełniający wejdą w skład Trybunału Konstytucyjnego w razie potrzeby osądzenia prezydenta Republiki.

3. Oskarżycielska, polegająca na postawieniu prezydenta Republiki w stan oskarżenia,

4. Wewnątrzorganizacyjna

Cechy wspólne obu Izb:

• Autonomią regulaminowa, co oznacza, że każda z nich uchwala własny regulamin bezwzględną większością głosów swo ich członków

• Każda z nich posiada autonomię finansową, co oznacza, że uchwala swój budżet i bilans jego wykonania.

• Autonomią administracyjna, co oznacza, że każda z izb samodzielnie decyduje o swojej administracyjnej organizacji we wnętrznej, sama decyduje o zatrudnieniu personelu pomocniczego oraz o treści zawieranych z nim umów o pracę.

Komentarza wymaga charakter mandatu parlamentarnego w Italii i status parlamentarzysty. Konstytucja nie pozostawia w art. 67 wątpliwości, że mandat ma charakter wolny, bowiem

„każdy członek parlamentu reprezentuje naród i wypełnia swoje funkcje nie będąc związany mandatem”

Wynikają stąd dwie zasady naczelne dla statusu deputowanego i senatora: •zasada przedstawicielstwa •zakaz mandatu imperatywnego (związanego).

Z tą drugą zasadą wiąże się przede wszystkim niedopuszczalność stosowania tzw. dymisji „in blanco” polegającej na tym, że podmiot wystawiający listę wyborczą (np. partia polityczna) uzależnia umieszczenie na niej nazwiska kandydata od złożenia dymisji na wszelki wypadek, podpisanej, ale nie opatrzonej datą. Dymisja taka miałaby być dla partii gwarancją stosowania się przyszłego deputowanego do jej instrukcji i poleceń w pracy parlamentarnej.

Izby zwoływane są w następujących okolicznościach:

• Na początku kadencji w ciągu 20 dni od dnia wyborów, w dniu ustalonym przez prezydenta Republiki w jego dekrecie,

• Zbierają się z mocy prawa w pierwszy nieświąteczny dzień lutego i października,

• Na sesję nadzwyczajną z inicjatywy swojego przewodniczącego, prezydenta Republiki albo 1/3 swych członków.

Organy wewnętrzne Parlamentu• Prezydium Tymczasowe, tworzone na pierwszym posiedzeniu izb i

działające do chwili wyboru właściwego prezydium izby. • Rada Prezydialna,(Senat) która uchwala projekt budżetu izby, podejmuje

uchwały o zastosowaniu sankcji wobec senatorów naruszających regulamin izby oraz uchwala rozporządzenia dotyczące personelu izby.

• Komisje parlamentarne, mogą mieć one charakter komisji specjalnych zwanych też nadzwyczajnymi. Są one tworzone wyjątkowo, dla badania problemów stanowiących interes publiczny

• Komitety parlamentarne, tworzone w proporcjach do sił grup politycznych reprezentowanych w izbach i dysponujące funkcjami doradczymi i poza ustawodawczymi.

• Grupy parlamentarne, czyli kluby stowarzyszające w poszczególnych izbach deputowanych i senatorów na podstawie kryterium przynależności politycznej.

Jednocześnie izby są nieco zróżnicowane, o czym świadczą następujące rozwiązania:•Inny wiek czynnego prawa wyborczego - w Izbie Deputowanych

ukończone 18 lat, a w Senacie - ukończone 25 lat; •Inny wiek biernego prawa wyborczego - deputowanym można zostać,

jeśli ma się ukończone 25 lat, a senatorem - po ukończeniu 40 lat; •W Izbie Deputowanych zasiada 630 deputowanych, a w Senacie 315

senatorów oraz senatorowie nie pochodzący z wyborów (w Senacie zasiadają tzw. senatorowie dożywotni z nominacji prezydenta Republiki - nie więcej niż pięciu, którzy są mianowani z tytułu szczególnych zasług dla kraju na polu działalności społecznej, naukowej, artystycznej i literackiej oraz senatorowie z mocy prawa, którymi są byli prezydenci Republiki).

Pozycja ustrojowa

Niezwykle ważnym elementem składowym systemu ustrojowego Italii jest rząd republiki. Rząd we włoskim systemie ustrojowym jest konstytucyjnym organem wyrażającym wolę sił politycznych dysponujących większością głosów w parlamencie.

Rząd dysponuje czterema funkcjami:- polityczną, bowiem uczestniczy w wytyczaniu kierunkowego

programu politycznego większości parlamentarnej- prawodawczą, bowiem może stanowić normy prawne

posiadające moc ustaw na podstawie art.. 76 i 77 konstytucji.- wykonawczą, gdyż do rządu znajdującego się na szczycie

hierarchii administracji państwa i co poszczególnych ministrów należy wykonywanie tzw. Wyższej administracji

- kontrolną, ponieważ rząd uprawniony jest do kontrolowania poczynań wszystkich organów administracyjnych państwa

Organami rządu w świetle art..92 konstytucji i przepisów ustawy z 23 sierpnia 1988r. są: premier, ministrowie i rada ministrów jako całość. Tworzą oni rząd w wąskim znaczeniu. Do rządu mogą wchodzić także wiceprezesi RM, ministrowie bez teki, podsekretarze stanu, Rada Gabinetowa, komitety międzyministerialne, nadzwyczajni komisarze rządu. Tworzą oni z kolei rząd w szerokim znaczeniu.

Kryzys rządowyKryzys rządowy otwiera się gdy wobec braku zaufania większości parlamentarnej rząd nie może działać. Uchwalenie większości wotum nieufności dla rządu otwiera tzw. Kryzys parlamentarny. Wotum nieufności może mieć charakter wyraźny, gdy każda z izb uchwala takie wotum rządowi w następstwie pojawienia się umotywowanego wniosku w tej sprawie. Jednak wotum nieufności może też mieć charakter milczący. Wtedy to rząd podaje się do dymisji w następstwie działań parlamentu odbieranych przez rząd jako milczące cofnięcie zaufania.

Kryzys rządowy

Rząd może być także ofiarą kryzysu pozaparlamentarnego, gdy pojawiają się nagle wypadki paraliżujące zdolność działania rządu i zmuszają go do podania się do dymisji. Za takie uznaje się najczęściej: śmierć, ciężką chorobę albo dymisję premiera, poważne zmiany na scenie politycznej w następstwie uchwał zjazdów partii, wyborów nowych przywódców o poglądach pozostających w sprzeczności z realizowanymi programami rządowymi, poważne różnice zdań pomiędzy prezydentem a rządem.

Dymisja rządu może mieć charakter obowiązkowy, gdy otrzyma on wotum nieufności, albo fakultatywny - w razie nieufności milczącej. W każdym razie rząd zdymisjonowany działa na prośbę prezydenta dopóty, dopóki nie zostanie mianowany nowy rząd. Zwyczajowo rząd będący w stanie dymisji działa we Włoszech wykonując ustawowo wytyczone zadania. Jednocześnie rząd taki musi powstrzymać się od wszelkich działań i aktów dyskrecjonalnych, które winien wykonać już rząd nowy.

Nominacja nowego premiera następuje w drodze dekretu prezydenta Republiki kontrasygnowanego przez nowego premiera. On też kontrasygnuje akt dymisji premiera i rządu ustępującego. Kontrasygnata ta nie pociąga za sobą odpowiedzialności politycznej nowego premiera, a jedynie świadczy o tym, że głowa państwa działała zgodnie z ustalonymi regułami. Premier obdarzony misją jeszcze przed uzyskaniem swojej nominacji musi mieć gotową, uzgodnioną z partnerami politycznymi tworzącymi większość, listę ministrów swego gabinetu.

Nominacja Premiera

Listę tę wręcza prezydentowi, gdy odbiera swoją nominację. Na tej podstawię prezydent wydaje dekrety nominujące także ministrów. Zanim premier i ministrowie obejmą swoje funkcje, muszą złożyć przysięgę na ręce prezydenta według formuły przewidzianej przez art.. 1 ust. 3 ustawy z 1988r. Tak mianowany rząd musi w ciągu dziesięciu dni od uzyskania dekretów nominacyjnych przedstawić się w obu izbach parlamentu i uzyskać od każdej z nich wotum zaufania, uchwalone w głosowaniu imiennym.

Nominacja Premiera

Urząd premieraPremier mianowany przez prezydenta Republiki tak dłygo piastuje urząd dopóki nie zostanie odwołany w następstwie uzyskania wotum nieufności albo sam nie złoży dymisji. By móc zostać premierem, trzeba mieć obywatelstwo włoskie i korzystać z pełni praw cywilnych i politycznych, natomiast nie jest konieczne piastowanie mandatu parlamentarnego. Szczególność pozycji premiera wynika stąd, że to on wybiera sobie współpracowników, proponuje ich kandydatury prezydentowi, kieruje ich pracą i ją nadzoruje oraz odpowiada za całokształt pacy rządu.

Premier Włoch – Mario Monti

Funkcje Premiera Włoch

• określa politykę państwa;• kieruje pracami rządu;• kontrasygnuje akty prawne;• stoi na czele licznych komisji;• zwołuje posiedzenia Rady Ministrów;

Z tytułu zajmowanego stanowiska w państwie premier odpowiada politycznie i prawnie. Politycznie – przed parlamentem za wszystkie akty rządu i za ogólny kierunek jego polityki. Natomiast odpowiedzialność prawna może być cywilna i karna. Cywilna wchodzi w grę w razie pogwałcenia praw podmiotowych i w takim razoe istnieje obowiązek wynagrodzenia obywatelowi szkody. Zaś odpowiedzialność karna pojawia się w zależności od rodzaju przestępstwa. To oznacza że premier będzie odpowiadał za przestępstwa popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem.

Prezydium Rady MinistrówDla skutecznej realizacji swych zadań premier dysponuje specjalnym urzędem zwanym Prezydium Rady Ministrów. Urząd taki istnieje w tradycji włoskiej os 1887r., ale obecnie jego funkcjonowanie reguluje ustawa z 23 sierpnia 1988 r. Jest to struktura urzędowa bardzo elastyczna, w ramach której funkcjonuje jakby „drużyna urzędnicza” premiera, nie administrująca bezpośrednio krajem, ale wykonująca wszelkie potrzebne prace analityczne i studyjne, a nadto dostarczająca premierowi niezbędnych danych porównawczych oraz informacji umożliwiających kontrolę prowadzonych przez rząd prac.

MinistrowieMinistrowie są mianowani dekretem prezydenta Republiki na wniosek premiera. Mogą nimi być także osoby spoza parlamentu. Mogą być odwołani również przez prezydenta Republiki na wniosek premiera. Z całą pewnością ministrowie są organami konstytucyjnymi wypełniającymi funkcję polityczne i administracyjne. Realizują funkcję polityczne kolegialnie, współpracując w wykonaniu kierunkowego programu politycznego gabinetu, zaś administracyjne jako szefowie resortów, a więc centralnych organów państwa. Obecnie istnieje we Włoszech 19 ministerstw.

Kompetencje Rady MinistrówZakres kompetencji Rady Ministrów szczegółowo określa ustawa z 1988 r. Możemy go podzielić na pięć zasadniczych grup. Na pierwszą składają się funkcje ustalania ogólnych kierunków w zakresie polityki a administracji kraju. W drugiej grupie funkcji mieszczą się decyzje w zakresie polityki prawodawczej rządu. Grupa trzecia - stosunki z regionami, pod obrady rządu poddawane są sprawy powoływania komisarzy rządowych, problemy związane z ukierunkowaniem i koordynowaniem działalności administracyjnej odpowiednich władz regionów, umotywowane wnioski rządu kierowane do prezydenta Republiki o rozwiązanie rady regionalnej, występowanie zastrzeżeń co do legalności ustawy regionalnej przed Trybunałem Konstytucyjnym albo podnoszenie zastrzeżeń merytorycznych wobec takiej ustawy przed izbami parlamentu. Po czwarte, Rada ministrów dysponuje uprawnieniem do rozwiązywania konfliktów kompetencyjnych pomiędzy ministrami. Ponadto Rada Ministrów powołana jest do rozpatrywania przygotowywanych rozporządzeń, które pozostają w sprzeczności z obowiązkową , choć nie wiążącą opinią Rady Stanu, anulowania w trybie nadzwyczajnym w intencji ochrony porządku prawnego sprzecznych z prawem aktów administracyjnych zatwierdzenie listy nowych podsekretarzy stanu oraz powoływanie na wyższe stanowiska wyższych urzędników administracyjnych.

Organy pomocnicze Rady ministrów

Narodowa Rada Gospodarki i Pracy jest organem reprezentującym przedstawicieli przemysłu, rolnictwa, usług oraz pracodawców i pracobiorców sektora prywatnego i publicznego. Jej członkowie pochodzą z nominacji prezydenckiej na wniosek premiera. Zadaniem Rady jest funkcja doradcza wobec Rady Ministrów i Parlamentu w kwestiach gospodarki i pracy. Ponadto jest organem opiniodawczym oraz ma prawo inicjatywy ustawodawczej.

Organy pomocnicze Rady ministrów

Rada Stanu jest naczelną instancją sądownictwa administracyjnego oraz organem doradczym wobec Rady Ministrów. Rada pracuje w dwóch formach – jako Zgromadzenie Ogólne bądź jako jedna z trzech sekcji, tworzonych dekretem prezydenckim. Istnieje konstytucyjny wymóg niezależności członków Rady Stanu od Rady Ministrów.

Organy pomocnicze Rady ministrów

Trybunał Obrachunkowy jest organem kontrolującym realizację budżetu oraz podmioty subwencjonowane z budżetu. Jego drugą funkcją jest kontrola legalności i rejestrowanie aktów wydawanych przez rząd. Ponadto Trybunał Obrachunkowy jest szczególnym rodzajem sądu administracyjnego w zakresie określonym ustawowo.

UstawodastwoJak w każdym parlamencie, tak i we włoskim procedura ustawodawcza rozpoczyna się od zainicjowania ustawy. W parlamencie włoskim projekt ustawy może być przedstawiony którejkolwiek z izb. W razie złożenia projektu w obu izbach informują się one wzajemnie o tym fakcie i ta z nich ostatecznie zawiesza swoje prace nad projektem, do której projekt wpłynął później. Podmiotami inicjatywy ustawodawczej są w Italii: rząd, parlamentarzyści – osobno albo w grupach kilkuosobowych albo nawet w ramach grup parlamentarnych, Rada Narodowa Gospodarki i Pracy ( ale tylko w sprawach gospodarki i pracy) oraz lud, co najmniej 50 tys. Obywateli w ramach tzw. Sformułowanej obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej, rady regionalne ( tylko sprawy dotyczące regionu), rady gminne ( w zakresie zmian okręgów prowincjonalnych i ustanawiania nowych prowincji.

Wykonywanie funkcji ustawodawczej przez rząd

• Na mocy wprowadzonej w 2001 roku zmiany w Konstytucji utworzono wykaz siedemnastu zagadnień, w których Parlament otrzymał monopol prawodawczy oraz wykaz ponad dwudziestu zagadnień, w których uprawniony jest do regulowania obowiązujących w nich zasad podstawowych. Pozostałe regulacje należą do kompetencji władz regionów, co ustawa zasadnicza określa jako ustawodawstwo konkurencyjne.

• Kompetencje i prawa Parlamentu w zakresie funkcji ustawodawczej:• upoważnienie Prezydenta do ratyfikacji umów międzynarodowych • upoważnienie Rady Ministrów do wydawania dekretów z mocą ustaw i ich

przekształcanie w ustawy• przekształcanie tymczasowych rozporządzeń z mocą ustawy w ustawy • prawo inicjatywy ustawodawczej; • uchwalanie ustaw

• Głową państwa jest Prezydent Republiki, wybierany na 7 letnią kadencję przez Zgromadzenie Narodowe - wspólnie obradujące obie izby parlamentu, wraz z reprezentantami regionów.

• Prezydentowi nie przysługują żadne funkcje czynne w zakresie rządzenia ani w zakresie samodzielnego wytyczania kierunków polityki.

• Prezydent jest strażnikiem konstytucji w tym sensie, że czuwa nad przestrzeganiem jej zasad oraz pełni rolę arbitra pomiędzy partiami,

• Z uwagi na swoją pozycje - czynnika neutralnego i bezstronnego nie może narzucać ani rządowi, ani parlamentowi swojego osobistego punktu widzenia ani tym bardziej swej polityki.

• Prezydent Włoch w istocie rzeczy pełni funkcje reprezentacyjne i utrzymania ładu moralnego w państwie

• Konstytucja nie przewiduje stanowiska wiceprezydenta a jedynie dopuszcza zastępstwo prezydenta. Zastępstwo polega na objęciu władzy prezydenta i jego funkcji przez przewodniczącego Senatu Republiki

*Giorgio Napolitano

Prezydent Włoch

Prezydent Włoch• powołuje Premiera;• na wniosek Premiera powołuje i odwołuje rząd;• obsadza szereg stanowisk państwowych;• jest szefem sił zbrojnych;• przewodniczy Najwyższej Radzie Sądownictwa i Najwyższej Radzie Obrony;• nadaje odznaczenia państwowe;• akredytuje i przyjmuje przedstawicieli dyplomatycznych;• opiniuje projekty ustaw;• posiada prawo weta w stosunku do ustaw uchwalonych przez parlament;• zarządza wybory do parlamentu i zarządza referendum;• ratyfikuje umowy międzynarodowe;• ma prawo łaski;• ma prawo rozwiązania parlamentu (obydwu lub tylko jednej izby)• ogłasza stan wojny uchwalony przez parlament

Wybór Prezydenta• Liczące ponad 1000 osób zgromadzenie zwoływane jest przez

Przewodniczącego Izby Deputowanych. Wybór dokonuje się większością 2/3 głosów. Kandydować może każdy obywatel Włoch, który ukończył 50 lat. Prawo zgłaszania kandydatów przysługuje wszystkim członkom kolegium. Kadencję Prezydenta Konstytucja określa na siedem lat, dopuszcza też możliwość reelekcji. Piastowanie tego urzędu wiąże się z zakazem sprawowania funkcji na innych stanowiskach. W razie niezdolności Prezydenta do wykonywania zadań, jego zastępcą staje się Przewodniczący Senatu

• Po normalnym upływie kadencji każdy były prezydent Republiki, jeśli z tego nie zrezygnuje, z mocy samej konstytucji, a wiec z mocy prawa staje się dożywotnim senatorem Republiki.