AARDRIJKSKUNDIG WOORDENBOEK.

vo O E.

\Teel is er sedert eenigen tijd , zoo in ons Vaderland, als vooral in Duitschland , voor en tegen het nut en de vermenigvuldiging der Woordenboeken geschreven. Som. migeri hebben de stelling van D'AI,EMMBERT . dat , sedert liet herstel der wetenschappen , de verspreiding van al. tr gemeene kundigheden in de maatschappij , gedeeltelijk u eene vrucht is van de Woordenboeken" ten volle onderschreven ; anderen hebben deze meerling hevig be.streden. Zonder ons nu eenigzins in dezen strijd te men Zen , durven wij vaststellen , dat een Woordenboek van dien aard als dit , waarvan wij thans het genoegen hebben het eerste stuk aan te bieden , algemeen noodzakelijk en voor ons Vaderland Bene wezenlijke behoefte is. Het erste wordt door de onderscheidene werken van dezen inhoud , zoo in Duitschland en Frankrijk ,. als Engeland, bewezen ; terwijl het tweede , als bet ware , volstrekt geen betoog behoeft, daar wij , buiten het Woordenboek van * RAM 2 VORREDE

flAET DE JONGE en den Staats-en Courantentolk vn BURNER , die , hoe goed beide deze werken voor hunnen tijd en in hunne soort waren , thans bij zoo vele om wentelingen en veranderingen in dc staatkundige wereld van den eenen , en hij zoo vele nieuwe ontdekkingen en beroemde reizen van den anderen kant , geheel verouderd, onvolledig , en dus bijna onbruikbaar zijn geworden , niets van dien aard bezitten. Geen wonder dan , dat men reeds voor lang eenen bijna a]gemeerien wensch hoor de uiten , dat , daar de beoefening der aardrijkskunde, lijzonder ook door de heilzame verbetering in het onder wijs, van dag tot dag algemeener wordt, wij ook in onze taal , even als andere volken , een werk mogten bezitten, dat , zoo wel bij het lezen van nieuwspapieren , reisbe~ schrijvingen en soortgelijke stukken , als bij de onderschei~ dene betrekkingen , die wij vooral in een land van koophandel en ieevaart tot afgelegene oorden der wereld kunnen hebben , ons een getrouwe gids en steeds ge reede helper was.

Sedert eenen geruimen tijd een groot gedeelte van mijne tusschen-uren aan de beoeferiiiig der aardrijkskunde toegewijd hebbende , wrd ik , meer dan eens, door onderscheidene voorstanders dezer wetenschap aangezocht , mijne krachten aan dat werk te beproeven ; doch de groote moeite en menigvuldige zwarigheden schrikten mij , hoe zeer ik de noodzakelijkheid van zulk een werk gevoelde , af ; want, ofschoon ook de werken van Vos

1EN , MANNERT , STEIN RDER , JaGER en Ediriburgh Gazetteer, en anderen , reeds cciie ruime stof aanbieden

C11

VOORRED1

en het werk dus veel verligten , moeten ecbter toch steeds al de nieuwste voorvallen worden nagegaan,. ook de kleinste veranderingen aangeteekend , hier en daar,, vooral betrekkelijk ons Vaderlaiiid , nieuwe berigten ingewonnen , en met n woord zoo vele moeijeljkheden overwonnen worden , dat deze arbeid nimmer van n nian , vooral niet van iemand , die gelijk ik , het grOotste deel van den dag aan gewigtige beroepsbezighcden wijden moet , te vergen was. ik had om deze rede nen , voor lang ; alle gedacluen hier aan opgegeven , toen ik , reeds na de verschijning van den prospectus van dit werk , op cene zoo erustige als voor mij vererende wijze werd aangezocht , een aanzienlijk deel der bewerking en van de redactie van dit werk op mij te nemen. En nog zoude ik getracht hebben mij hier aan te onttrekken , in

dien niet de belofte van eeoc krachtdadige ondersteuning van onderscheidene , boven mijnen lof verhevene , man-Den , en de gulle bereidvaardigheid van een' mijuer geachtste en kundigste vrienden , on zich met de zoo lastige , en vooral in dit werk moeijelijke correctie , der proeven te belasten , mijnen lust voor dit zoo nuttig vak op al de moeijelijkheden , die ik mij voorstelde , en op de overtuiging van mijn onvermogen , hadden doen zegevieren , waartoe echter voorzeker ook de mij zoo dikwerf betoonde toegeveudheid van het vaderlandsch pu bliek , welke ik nu, meer dan ooit , ongevemnsd inroep, niet weinig heeft toegebragt.

Dit meende ik voor mij in het bijzondef vooraf te moeten laten gaan , alvorens' iets uit naam van alien, die *

2ich

4 VOORREDE.

zich tot dezen arbeid verbonden hebben , en bijzonder van de wijze van bewerking zelve , te zeggen , waartoe ik nu overga.

1. Hebben wij uit al de ons bekende %Voordenboe-ken , waarvan wij hier boven , en in ons berigt , een gedeclte hebben opgenoemd , eene zoo veel mogelijk vol lijst van artikels gemaakt , in welke v,-ledige

-ij niet dan zeer kleine en onbeduidende plaatsen hebben uitgelaten ; en voorzeker zouden wij die nog veel meer hebben kun

-nen

uitbreiden , zoo niet de vrees , om dit werk al te uit' -voe.rig

te maken , ons gedrongen had , ons hierin eenig-zins te bezuinigen. Echter durven wij ons werk , wat de volledigheid betreft , gerustelijk roet de bekende werken van VOSGIEN , JAGER , enz. ter vergelijking aanbieden.

2. Hebben wij de Hoogduitsche eigennamen , die de , o en hadden , in zoo verre het gebruik niet anders beslist had , met ca , o , en u gespeld , wijl deze bij ons tocht zoodanig uitgesproken worden.

5. Hebben wij , zoo veel mogelijk , , de onderscheidene benamingen van vele plaatsen opgegeven , en bij de herhali ':-g van een' tweeden naani naar den eersten teruggeween. Dit was , .Wat ons land betreft , vooral noodig .bij vele plaatsen in de-Zuidelijke provincin, en niet minder bij eene tallooze menigte eilanden in Australi , en vooral ook bij die plaatsen in vreemde landen , welke door de Engelschen , Duitschers , Franschen en Hollanders , naar de uitspraak hunner letters , verschillend gespeld worden, zoo als : Belooeliistan , Beludscliistan , somtijds ook . eloedsjistan ; -- Pulo , Poolo , of Poelo , -- 4zerbyan , 4zer-.

VOORRED1

4zerbidsjan , 4zerbidia , eng. , enz. Men Left het,

naar ons gevoelen , met regt , als cene verdienste in t1

k.. aart van ARRows11T11 aangemerkt , dat hij al de verschillnde benawiigeu der eilanden in de Zuidzee. heeft aaiv geteeknd. Ondcvtusschen hebben wij het ons bij de laatsten vooral ten pligt gemaakt , de oude en eerste be~ ziamlugen , die zoo duidelijk de kenmerken van de ver-" diensten der eerste Nederlandscbe zeereizigers aan deii dag leggen , aan te halen ; te meer,, daar het. schijnt , dat dc Ene1scheu en F1ranschen , door cciie verkeerde ijverzucht gedreven , met het gven van nieuwe namen , ook dec sprekende bewijzen van den oaden Nederlandschen roem trachten te verdonkeren. Ondertusschen hebben wij ook huwe benamirieu geplaatst , en hier 1ij naar de oud.c en ware verwezen.

4. Hebben wij de beschrijving der bijzondere artikels, zoo veel mogelijk , bij de nationale schrijvers zelven opgezocht , en meer dan eens , zoo veel het bestek toeliet., met hunne eigene woorden opgegeven. Zoo moest men in den Edinburgh Gazetteer , WALKER , MALHAM , ens. alles wat Groot Brittanni en deszelfs kolonin , bij HASSEL , JaGER , STEIN, GUTUSMUTIIS en vele anderen , alles wat Duitschiand hij KORABINSKY , wat Hongarije , hij DORSER , wat Denemarken , enz. ens. betrof, zoeken; alles echter met dc noodige omzigtigheid vergelijken , en vooral de latere berigten zorgvuldig in aanmerking nemen. 5. Dan vooral moesten wij oiis voorstellen , voor Ned erlanders te schrijven. Flierom hebben wij , zoo veel moge-Ik , al hetgene in het bijzonder voor ons Vaderland berp

* 3Jang

VOOR) EDE.

laugrjk was, getracht mede te deden , en de artikels der koopsteden , zoo wel door de opgave van de voorwerpen van handel , als van den wisselkoers , meer en meer doelmatig te maken. Wij zijn , echter , bij de beschrijving Iran de plaatsen der Noordelijke provincin uitvoeriger geweest , dan bij die der Zuidelijke provincin , omdat de voorraad der bronnen voor deze laatste veel minder zijn. Niemand toch zal de werken van den heer DEWEZ , -hoe veel verdiensten zij ook in het geschiedkundige bij

sommigen mogen hebben , als van eenigen wezenlijkeiz dienst voor het Geographische , en -vooral voor he Topographische , beschouwen.

6. Bij de opgave der lengte hebben wij gemeend , ons tot den meridiaan van Ferro , zoo als sedert lang bijna algemeen het gebruik is , te moeten bepalen (*) en heb-ben ons , in dit opzigt, en ook bij de breedte , naar de nieuwste sterrekundige berigten in de Connaissunce des Temps en in den ..\'uutical almanac geregeld , en ons.-

trent de eilanden , vooral van de Zuidzee en van Australie' , gehouden aan het uitmuntend werk van den heer

ON KRUSENSTERN , getiteld : Beytrcge zur Hydrograp/Lie der Grossern Ozeane als ,Erldutrungen zu einet ,Oharte des ganzen Erdkreizes , nadi MERCATORS Projection , een werk , dat te dezen aanzien de uitmun.tendstre -ophelderingen geeft.

Verre echter zij het van ons , te denken , iets volmaakts geleverd te hebben. Neen ! overtuigd van het onmogelijke

(*) Zij , die liever van eerre andere middaglijn af rekenen , vinden lier ac1i er de noodige inlichting omtrent de hexleidiug derzelve..:

VOORRJDE.

ljke van dit zoo uitgebreid vaJ geheel en al ii4t te put. ten, gevoelen wij volkomen , dat hetzelve nog veel te wen schen zal overlaten , en zien dus gegronde aanmerkingen, met opregt verlangen en zucht tot verbetering , te gemoet zullende wij van dezelve , bij het vervolgen der bewerking, volgaarne gebruik maken , en na den afloop van het ge-. heel datgene , waarin wij mogten gedwaald hebben , dooi een supplement herstellen. Het zij ons ondertusschen

ergund , voorloopig een paar aanmerkingen , die wij te gemoet zien , te beantwoorden. Zij zijn deze:

1. Zal men ook hier,, gelijk gewoonlijk hij werken van de.. zen aard , klagen over de ongelijkheid van sommige. artikels in grootte en belangrijkheid. Dan wij moesten ons hierin naar de bronnen schikken , die voor ons open stonden. Wij konden toch van het cciie artikel niet iets belangrijks terughouden , omdat ons van een ander soortgelijk artikel dergelijke bergten ontbraken. Hoe gering is niet onze, kennis van een groot deel van Rusland , van de binnen-. landen van Azi en Afrika , en van een groot deel van Amerika ? Hoe vele bronnen , om nog nader te spreken, stonden ons open voor de Noordelijke , en, in vergelijking, hoe weinige voor vele Zuidelijke gewesten van ons Vaderland. 2. Eerie tweede aanmerking zal deze zijn : maar sommige artikels zijn al te groot , en dus 'zal het werk te veel uit dijen." Wij antwoorden hier op, dat wij bij den prosec tus hadden beloofd , van elk wereiddeel , land en rijk , eerie -allezins naauwkeurige beschrijving te geven , waaraan wij Bioesten voldoen ; terwijl wij hierin de nieuwste werken van dien aard tot voorbeeld hadden. Ondertusschen zal bet

a VOORREDE.

het den Gpmerkzamen niet ontgaan , dat wij reeds onderi, scheidene bekortingen hebben aangenomen , en het is bet. Iceiid , dat de twee eerste letters altijd de meeste plaats wegnemen , daar in dezelve niet minder dan vier wereld* deelen, en onderscheidene uitgebreide artikelen , voor komen. Noodelooze uitbrei4ing zullen wij echter zorg vuldig vermijden.

Dat wij met dit stuk de letter B niet geheel afgewerkt hebben geleverd , was op verzoek van de uitge-. vers , die meenden , de inteekenaren niet ian.ger te moe-ten laten wachten naar eene proeve van onzen arbeid, om daaruit te kunnen zien , wat zij verder te wachten hebben , en ook , dat wij ouzen arbeid voortzetten.

Nog dit jaar hopen wij het tweede stuk , dat reed eenigzins geyorderd is , te leveren. (*) Mogten deze onze pogingen het publiek niet ongevallig zijn , en wij door dezelve eenig wezenlijk nut stichten.

Ilattem i Mei 1821.

J. VAN WIJK ROELADSZOON. ( *) Wij twijfelen niet of de Heeren inteekenaren znllen , uit aanmerking van den hoogsL zuinigen druk , waarop wij bij de uitgevers aan gedrongen hebben , en welke zoo zeer in hun voordeel is , volgaarne den noodigen tijd gunnen om dit moeijelijk werk behoorlijk ten einde te brengen. Wij vleijen ons ook , dat zij over papier en letter, waaraan wij ons teycus hebben lateu gelegen liggen , tevreden zullen zijn

OVER DE HERLEIDING

D ER

MID D A GLIJ NE N.

..

IPTOLEMEUS , die ons de oudste Geographiche kaarten heeft nagelaten , plaatste zijnen eersten meridiaan over de Gelukkige (Kanariselie) eilanden , dewiji. daar toen de Wes-' telijkste punt van het bekende land was. Deze geleerde kan aangezien worden als de eerste , die den afstand van deze ijn lengte , en clie van , de evennachtsljn breedte noemde. MERCATOR , de eerste en oudste der ]Nederlandsche Aardrijkskundigen , trok den eersten meridiaan over een der Vlaamsche ell. , Coro genaamd , en to-en na hem , de be oefenhig der Geographie in Europa meer en meer begon te oit!uiken , koos zich elke natie een bijzonder punt, van waar zij de lengte begon t e rekenen. Dit deed L0DEwIJK X111 koning van Frankrijk , besluiten , om ten bevel uit te vaar digen , dat men voortaan , in zijn land , de eerste mid

m

daglijn over het Kanarisch ei!. Ferro zou trekken , in de hoop, dat ook anderen dit zouden navolgen , en men dus algemeen van een en hetzelfde punt zoude uitgaan. Hoe wei nu vele , en welligt de meeste Aardrijkskundigen , dit gevolgd hebben , zoo blijft niet te min het. gebruik bestaan, om ook van andere middagcirkels t rekenen ; de Engelschen immers rigten zich meestal naar dien van het observa 'torium van Greenwich of naar dien van Londen ; de Zwe den naar dien van Stokholm ; de Russen naar dien van Pe

* 5 10 OVE1iiIEELETDING

tersburg , en de Fransehe zeelieden meestal naar dien an Parijs ; de Hollanders namen voorheen dien van de Piek van Tenerjife aan ton zij dien berg voor den

Jioogsten des Aardbols hielden.

Bij dit alles moet men wei in het og houden , dat de berekeningen der Lengte op verre na niet zoo gemakke-. ljk zijn als die der breedte , welke , door waarnemingen Op de Noorc1sar ,, met zoo vele naauwkeurigheid (*) kunnen gedaan worden , dat het verschil geene halve seconde bedraagt , terwijl die der lengte , op verschillende waarneiniugen gegrond , iiiet altijd juist dezelfde uitkomsten opleveren , maar veelal eenige minuten of secunden verschillen. DELISLE b. v., de eerste , die moer naauwkeurigheid in degeographische kaarten bragt , rekende Parijs 20 graden ten W. van Ferro ; volgens jongere waarnemingen echter bepaalde men dit verschil op 20.

5. So., terwijl de tafels van PJNc , die nu in Frankrijk vrij algemeen gevolgd worden , o. 5o. o. opgeven. Dit in aanmerking genomen ; zal men het verschil tusschen onze opgaven , en die van andere schrijvers , niet aan nn aauwkeariglieden toeschrjveri.

Verder moeten wij hier aanmcrken , dat men tie lengte somtijds in Oostelijke en Westelijke onderscheidt , tellende tot 18o graden naar 't 0. en tot even zoo vele graden naar het W.; sommigen echter tellen altijd Oostwaarts door , tot 36o , welke laatste wijze de Nederlanders tot nu toe, en dus ook wij in dit Woordenboek , gevolgd hebben. Wil men echter de door

ons

( *) De repe1itie-cirkel van BORDA , welke hiertoe van zoo veel nut is, zal mee , voor deskundigeii , niet behoeven te noemen.

tMiDDAGL1TNE].

oils opgegevene Iergte in eene Oostelijke en Westelijke

kerleiden , zoo houde men in het oog , dat , tot iBo

graden toe, ok onze opgave hiertoe goed is , als zijnde

Oostelijk ; doch boven dit getal komende , moet men het

van 36O aftrekken om Westelijke lengte te krijgen. i\ien

geeft b, v eene plaats , die op 200. 5. 15. lengte (OOS

telijke) ligt.

560 : 0 : 0 oo : i:9 : 54 : 45 deze plaats ligt clan op 159. 54. 45 Westelijke lengte. Ook om de Westelijke lengte van eene plaats in Oos . telijke te veranderen , trekke men dezelve van 56o af. Zoo wordt b. v. de haai Otautipilia op Otahiti , door de zeelieden op 151. 55. 45. ten W. van Parijs bepaald, dit van 56o afgenomen geeft o8. 4. iS. Oostelijke lengte. 360 : 0 : 0 151 : 55 $ 45

208 : 4 15 0. L. Wanneer men nu de gegevene lengte van eene plaats tot die van eenen aiidern meridiaan wil overbrengen,

clan onderzoeke men eerst of dc opgegevene iniddagcir

kel ten Oosten of ten W. ligt van dien , van welken wij begeeren te rekenen. Ligt bij ten Oosten , dan telt men het verschil der beide meridianen hij de gegevene graden der lengte ; ligt hij ten Westen , dan trekt men er het erscbil af. Een voorbeeld zal dit duidelijker maken; Men stelt de lengte van Petersburg op 27. 58 o. teii

,Oosten van Parijs ; om nu te weten hoe veel deze lengte is van Greenwich gerekeiid , zoo moet men Weten , dat Parijs

12 OVER DE HERLEIDING DER MIDDAGLIJNEN.

Parijs 2. 90. 0. ten Oosten van Greenwich ligt , du moet men dit getal hij de gegeverie 27. 58 voegen , en. men verkrijgt 30. i8. voor de lengte van Petersburg, ten 0. van Greenwich.

De haai van Otauiipi/za , ligt 15 1. 55. 45. ten W. van Pariis , hoe veel is dit ten W. van Greenwich? Nu trekt men de 2. 20 er af, en men krijgt 149. 35. 45. voor de lengte dezer baai , ten W. van Greenwich.

Er is echter nog een derde geval mogelijk de opge

-M

gevene plaats kan tusschen de twee nieridianen (degecre. vene en de begeerde) in liggen ; in dit geval trekt men de gegevene lengte van het verschil der beide meridianen af, in het oog houdende, dat de Oostelijke lengte van den eenen de Westelijke van den anderen meridiaan wordt , en omgekeerd. b. v. Dotwres ligt i. i. 3o., ten

W. van Parijs , welke is dan de ligging dezer plaats ten opzigte van Greenwich? Verschil der beide meridiancn 2 : 20 : 0

30

-1 : 18 : So Deze 1. 18. So. is nu Oostelijke lengte van Greenwich geworden. Wij zouden her nog eene menigte voorbeelden knn nen bijbrerigen , doch meeiien dat dit weinige genoegzaani zijn zal , om een denkbeeld van deze herleiding te geven.

ALPHABETISCIJE LIJST der in dit Woordenboek voorkomende verkortingen.

Afr. Amer. Arab. air. AtI.

.Austr.

Aziat. Bad. l3eij. Ben. l3oh. Boy. 13raz. Bruiisv.

:o.

Deen. dep. distr. Eng. :Egypt;. ei Eur, fabr. Fr. gouv. gr. gr. liert. I{au. heerl. bert. Ij es. Foil. :n ong. lioofipl. linoicist. Ier. Illyr. hid. :m . w. I tal. Kerk. Staat. koni.

kun. ic wart. LrJg. iads. Ian ds1. Lomb. Ven.

111. ruarkgr.

Afrikaansch. Amerikaansch. Arabisch. arrondissement. Atiantisch. A iistra1ich. Aziatisch. l3adeiisch.

Feijersch. Beneden. Boheemsch. Boven. Brazilisch. Brunswijksch. dorp. Deensch. departement. district. Engeisch. Egyptisch.

eiland. Europisch. fabrijken. Frausch. gouvernement. graafschap. groot hertogdom. Ilanoverscli. heerljkheid. hertgdoni. Hessisch. JJoilandsch. Hongarsch. hootdplaats. booidstad. Iersch. Illyrisch. Indisch mdiii. i nwoners. Itali aansch. Kerkelijke Staat. komitaut , gespanscliap. koriingrijk , koninklijk. kwartier. Jandcrigt. landschap. landstreek. Lombardisch Veneti-.

aansch. rnijlen. rnrkgraaf.

Middell. zee. Moray.

N. Nap. Ned. IN. Amer.

N. Amer. Rep. Nederl. Noorw.

0. Oostenr.

Op. Perz. Pool. Port. prov. Pruis. Pyr.

st

regd. regtsg. nv. Rus. Rug. Aziat. Saks. Srd. schieril. Schot. Sicil. Silez. S paan. St. Tose. Turk. Turk. Aziat.

V. M. of i . .

vierK. mijl. i vooril . voortbr. vorst. waiw. woiw. \Veiin.

W. VVurt.

Z. Zweed. Zwits.

MiddeI1andshe zee. iVloravisch. boord , Noorden,

Noordelijk. N apolitaansch. P4eder. Noord Amerikansch. Noord Amerikaansche

Republiek. ]Nederlandsch. IN oorweegsch. Oost , Oosten ,

telijk. Oostenrjkscli. Opper. Perzisch. Pooisch. Portugeesth. provincie. Pruissisch. Pyrenen. regeringscUstrict. regtsgebied. rivier. Russisch. Bnssisch Aziatisch Saksisch. Sardinisch. schieri!and. Schotsch. Siciliaansch. Silezisch. Spaansch. Sant, Sint. Toscaansch. Turksch. Turksch Aziatisch.

vi er&ante nuizen.

voornoemd. voortbrengsclen. vorsteudom. waivoodschap. VVeimarach. West, \Vesten ,

telijk. 'VVurtembergsch. Zuid , Zuiden ,

delijk. Zweedsch. Zwitserscis.

Wes. Zuj.

De vo9rden ,die op berg, bergen of burg uitgaan , zijn soms hij de b

aigc1'rolcn ,k Zevcnb , Brndcnh.

Die welke op land uitgaan , zijn soms bi; de 1 afgebroken , als

flusi. Bagel. ens.

Hoe wl wij gezegd hebben eerst aan het einde van liet werk (ie ingeslopene misstellingen te zullen opgeven , zoo kunnen wij echter niet voorbij bier aan te merken , dat in het artikel Australi , op bladz. 2 i twede kolom staat: U Het waren dc Fransche zeereizigers BYRON , WALLIS (( CII CARTERET benevens de Erigelsche zeeman Bou-. GAINVILLE , enz : dit moet zijn:

Het waren de Eigelsche reizigers BYRON , WALLIS en CARTERET , benevens de Fransehe zeeman BouGA1 VILLE , enz.

AARDRIJKSKUNDIG WOORDENBOEK.

A A.

AA df A ia een woordje , dat in de oude ^duitsche taal water beteekent, en Warvan vele riviertjes en beken hunnen haam hebben.

AA , riviertje , dat in Minister ,, omtrent twee mijlen van het stadje toes-veld ontspringt , door het graafschap Zutphen vloeit , en zich , niet ver van IJoesburg ,in den IJssel ontlaat.

AA , riviertje ; dat in Drenthe , niet ver van het dorpje Westrop ontspringt. Pet heeft Groningen op deszelfs regeer oever , en loopt in de Laauwerzee uit.

AA , riviertje , dat even als het eerstgendem,de , in Munster , omtrent drie In ijlen van Coesveld , ontspringt , door Twente stroomt , zich met de Regge ver-

enigt , daarna door Balland loopt , en omtrent Ommen in de Vecht valt.

AA , Steenwijker of Blokzijlen Aa, riviertje , dat in Drenthe ontspringt , door Overijssel , voorbij Steenwijk stroomt, en bij Blok.z ijl in de Zuiderzee valt.

AA , riviertje , dat in. Overijssel outspringt en door Zwol stroomt , alwaar het zich met de Vecht vereenigt , en daarna voorbij Hasselt loopt. Wat verder draagt het den naain van Zwarte Water , vloeit voorbij Zwarte Sluis, en ontlast zich in de Zuiderzee.

AA , riviertje, dat den naam aan de stad Breda gegeven heeft, en zich met de Mark of Merke vereenigt, en van frier ook wel Merk-.Aa genaamd wordt.

AA , verscheidene andere zeer geringe riviertjes in de (Nederlanden , als : i . een bij Emsbuiren , dat in de Eems loopt; --^

2. een ander bij Borken, dat in -d.en Y s--^ ser vloeit ; -^ 3. een bij' Boekholt; - 4. de 1 Tossel^-A a bij Wedde : --- 5. een bij Turnhout_; --i C . de . Pekel-Aa boven A A.

Bli j am ; -7. een bij Helmond , iet welk naar den Bosch strodmt ; -- 8. de Havelter-Aa bij NleFppel ; --+ 9. de oude en wijde Aa bij Leijden; - i.o de Vriesche Aa hij Almelo.

AA , riviertje bij het dorp D ennew itt in Saksen.

An , riv. in het vorst. Lippe=Detmold, ontspringt bij de tad Horn aan de Paderbornsche grenzen , en valt hij Hers vorden in de Wehr of Werre.

AA riv. in het graafs. Steinfurt , valt op de grenzen van 't graafs. entheim in de Vecht.

AA , of Alpha , ontspringt bij !3i1lersbeck , loopt door Munster en valt daarna in de Eems.

AA, riv. in de Pruissische rov. West=falen , ontspringt bij het dor Vehlen en valt niet ver van Anholt in den IJssel

AA , vier riviertjes in Zwitserl, , twee in het kanton Unterwalden ; -een ander in Lucern ; een vierde in Zurich ; ---ook wordt de Limmat bij haren oorsprong uit het Zuriclser meer Aa genoemd.

AA , riv. in Frankrijk , ontspringt niet ver van de stad B umilly , dep. Pas de Clais ,-wordt bij St. Owner bevaar baar en maakt tot aan zijnen mond bij (revelin- gen in de N.Zee , de scheiding tusschen

-

de dep. Pas de Calais en van 't Noorden.

AA , riv. in Rusland , prov. Koerland ; ---zij ontstaat door de vereeniging der Musz en Memel , en vereenigt zich bij Bulleraa met de Duna. ---, Een.e andere in -Lijfland , die boven Riga in de Oostzee vloeit.

AA , Ade , of Ter .da , dorp , prov. tTtreeht , 3 uren gaans van deze stad bijna tegenover Nieuwersluis 1 aan de westzijde der Vecht , aan een water 'de

A Aa

AALBa

Aa genaamd.

AACF , riv. in Baden ; stroomt in de Eodenzee. -- 2. Een ander in Beijeren, ontspringt in den Opper Doiiaukreits , loopt door Meniiningen , en valt bij Hei

in de Iller. 3. Een derde in Beijeren , dat in de Blau valt. 4. Een in Zwitserland , dat in 't kanton Appenzell ontspringt , door dat van St. Gallen loopt , en inde Boodenzee valt.-.5. Een in Baden , dat langs de stad Aach stroomt. Deze plaats ligt in den Zeekreits , en heeft i 20 huizen , papier

en oliemolens ; zij ligt gedeeltelijk op Benen steilen berg en heeft 5o6 inw.

7. Dorp in het graafs. Konigsegg--Rothenfels , eene bekende bedevaartsplaats. .ACKINGE of JEkinga , gehucht in Vriesland onder Appelscha , grietenij Stellingwerff.

A.ACKMARIJP of Egmarijp , Vriesch dorp in IJ tingeradeel , arr. fieerenveen.

AACY , fransch dorp , dep. Oise.

AADE , zie Aa, No. 7.

AADE;NvEH , dorp in Syri , pachalik Aleppo , 10 mijlen van deze stad. AA DOR , riviertje in Marocco , valt in de Seboo , 6 mijlen ten N. van Ylarmora. A A G H OL M, eilandje , op de kust van Noorwegen.

A AGAARD , Deensch dorp in Aalburgbuns , merkwaardig door den slag van 1441 , waarin 25,000 oproerige boeren

verslagen werden. AAGTE (St.) of SI. Agatha , Nederl. gehucht , prov. ]Noord-Braband , arr. den Bosch. AAGTEKERKE , een dorp in Zeeland , eil. walcheren , bij Domburg. 277 inw. . A AGTENRODE (St.) (Rode St. A 'athe) Nederl. dorp in Zuid-Braband , niet ver van Leuven.

AAHAUS., kreits in de prnisische provincie Westfalen , regdst. Munster. Hij is verdeeld in de zeven districten , Hom-

Breden , Aahaus , Lern--bronnn , Borten , beck , Veelen en Raesfeld , en heeft4o,800 inw. De hoofdplaats van dezen kreits heeft denzelfdcn naam , en bevat 15,q in.w. De oorlogzuchtige bisschop van Munster

B. van Galen , is er in 1678 gestorven. AAKIR , Deensch ambt en dorpje, in 't stift Aarhui2s, hiertoe behooren de eil. A.lroe en Endeklave , in den Hor

-,senschen zeeboe2em.

AAKIRKEBY, stadje op liet Deensch eilandje Bornholm , stift Zeeland , met liet landsgeregt en de kerkelijke sijnode.

AALBACH , riviertje in Brandenburg, hetwelk uit het Polcho>sehe meer ontstaat , de grenzen *tissclhcn Pmnineren e het regdst. Ei'ant.furt uiLmaay.L , en

A A L S.

in de Bega. valt.

A A LBEC K , Deensch zeedorp , stift

Aalborg in N. Jutland.

AALBORG , het noordel. der vier stiften

van Jutland , boven de golf van Lijm,

bevat 122 vierkante mijlen , met i 17, 550

lath. inw. Het ligt tusschen 25. 5o. en

28. 21. L. en 56. 21. en 57.50. N.B. In dit stift zijn drie steden , twee markt -vlekken en 881

dorpen. Het stift is in

3 koninkl. ambten en i baronni j verdeeld.

. AALBORG , hoofdstad van het stift van

dien naam , in het district VVendsij ssel ,

aan den zuidelijken oever van de Lijm

fiord , of de golf van Lijm , en aan twee

rivieren , de Ooster-en Nester-Auei Zij heeft 831 huizen , 4,866 inw. , twee

parochiekerken , een hospitaal met ceiie kerk , twee openbare armhuizen , eerie kathedraalschool en een co;npaguiehuis

of beurs. Men drijft er veel handel in granen en vooral ook in haring. Verder maakt men er zijden stoffen , handschoe

nen , geweren , pisi,olen , zadels , zeep,

leer , enz. Er lool)en 's j aarli jks omtrent

i 5o schepen binnen , waarvan er Go aan

de stad behooren. De haven is er vei -lig en

diep , doch heeft eenen moeijew

lijken ingang. Zij ligt op 57. 2.32 N. B.

en 27. 56. 26. L.

AALBORGHLTUS , oud slot bij Aalborg.

AALBUCH, bergachtige landst. in Wur

temberg , aan de riv. Brenz , in de landv.

Kocher , levert veel ijzer , hout en vee op.

AALBURG, nederl. dorp niet ver van

Heusden , prov. N. Braband; 258 mw.

AALDEN, gehucht bij Zweelo in Drente.

AALEN , Wurtemb. stadje , aan de

Kocher , in de landvoogdij van dien

naam , zetel van liet opper-ainbt Aalen ,

met 2o99 luth. inw. ; het heeft veeteelt

fabr. , landbouw , en eenigen handel.

AALFELD , zie Alfeld.

AALHEIDE, heide in Jutland; stift Rijpen , tusschen Skive en Kolding , 7 mijlen lang.

AALHEM , of Alem, Nederl. dorp in de mei j Brij van den Bosch , prov. N. Br aband. AALHOLiI'I , ambt op het Deensch eil.

Laland. AALKASTEN , Pruis. kanaal in liet regdst. Potsdar. , vereenigt de kleine

meren Heege en Schnow.

AALSMEER, aan de oostzijde van het

Haarlemmer meer , is een dorp in de

prov. Noord-Holland , kwartier Amster

damn : het ligt niet ver van Amstelveen, heeft boomkweeker.ijen, en is vooral om

de aardbezin bekend.

AAT,s'r oflosf, s}d, in de prov. Oost-Vlaanderen , are. l)eiicleru ionde,li t aan de Dender, op den viersprong van twee grootje

we.*

A A R A.

wegen , 6 uren van Brussel en 5 wan Gent, tusschen deze twee steden. Zij heeft 1 Z,o2o inw. , en handel in graan , hop en linnens. Er zijn olreinolens en bier-brouwerijen; men maakt er ook kanten, hoeden , spelden , pijpen , aardewerk, leer , enz. Dirk Martin , die alhier de drukkunst leerde , is hier geboren en begraven. Zoo ook Koeck , een ver -maard Nederl. wiskunstenaar ,

schilder en bouwmeester van Karel V. Zij ligt op 50. 56. 18 B. en op 21. 41. 58 L.

AALST , nederl. dorp in de prow N. Bra.band , bij Eindhoven , 55o inw. AALST , nederl. dorp in de prov. Gelderland , kwartier Tel , 333 inw. A ALs1J M , nederl. dorp in de prov. Vriesland , Oostergo , arr. Leeuwarden.

A.ALTEN , groot welvarend dorp in Gelderland , kwartier Zutphen , met 5990 inw., steenbakkerijen, olie-enpelmoleuus, loo i jeri; en , brouwerijen en weverijen ; de platte berg Aalten enz. uit keisteenen bestaande , als mede eenige versteeningen. A AMARA , haven aan de Middell. zee ii 'tAfr. lands. Barca, ten W. van Egypte. " -A AMOLD , Noorw. stadje in Aggerhuns. AANDYK , Nederl. gchuchtje in Vlaanderen , prov. Zeeland , arr. Axel.

A ANE , Nederl. huurt tin Overijssel.

AANGENHIJ, ('t huis)in'tO vermaasscl-ie

AANGIU^z of'14ngjurn, Vriesch dorp , arrondissement Leeuwarden ; gi o inw.

A. ANGWIRDEN of Angwird , Vriesche grietenij in Zevenwolden. AANSTOOT , zie Otterlo. AAR , riv. in Zwitserland , die in

Bern aan den Schreckhorn ontspringt en door de nieren van Brienz en Thun J popt ; zij neemt aan den linkerkant de Dander , de Simmen , den Sarren , en de Ziel op , en aan den regterkant de Eenmat of Emmen , de Rensz , en de Lim nat , en vereenigt zich , na eenen Zoop van 27 mijlen , bij de stad Coblenz, in Aargau, met den Rijn..

A. AR , riviertje in het vorst. Waldeck, dat niet ver van Arolsen ontspringt en zich -bijWarburg in de Dieinel stort. 2. Een ander in het Nassausche , dat bij Diet ifl fie Lali.n valt. o. Een derde in liet gr. hertogd. van den Neder-:dijn, dat in de Eifel ontspringt en bij Sinzig in den Rijn valt. AAH AU zie Aarray.

AAnA. Arab. stadje , prov, }Iedsjas.

AA1LABAN , stadje in Aziat. Turkije, prov. Diarbekir, aan de Rhabur.

AAR Ate , hoofdstad van liet kanton Aargan , in Zwits. , or) eenel ,euvel aan (e Aar , over welke Bene overdikte lrag ligt , met 2400 geref. inw. Zij drijft't smell

A A 1R.

aanmerkelijken handel op Duitschland , Frankrijk en Itali , en heeft zeven jaarmarkten , onderscheidene fahriiken Bene kerk , weeshuis , geleerde school, teekenschool , instituut voor meisjes , eerie spaarbank , kantons biblioilieek , bijbelgenootschap , landbouwkundig- en phijsisch gezelschap. 47. 23. Si . B. 25. 58.

45. L. Vrede in 1712.. AARBERG , plaatsje van 5o huizen in

't Zwits. kanton Bern , distr. Zeeland ,

met sterken transito-handel.

AARBURG , Zwits. stadje , kanton

Aargau , 1000 inw. , met een kasteel,

de eenigste Zwits. vesting op een berg.

AARD (ter) geh. bij Vries in Drenthe.

A ARD AL , INoorweegsch dorp in liet

stift Bergen,met eerie verlatene kopermijn..

AARDALS-FYOUD , golf op de westkust

Van Noorwegen , ten IN. van. Stavanger.

A A.RDENBURG , stadje in Vlaanderen,

nu prov. Zeeland ., arr. Sluis , met eens

haven aan het Zwin. Het heeft Bene

herv. doopsgez. en roomsche kerk en

600 inw. , die zich meestal met den han-

del in snee , sterken drank , korn eb

hout generen. (1672.)

AARDEI-, liet 0. deel van een gebergte

in Westfalen , met veel steenkolen.

A ARGAU , kanton in Zwitserl. , tusschen den. Rijn en de kantons Zrich , Zug , Lucern , Bern , Soluthurn en Bazel , tusschen 47. 8. en 47. 37. B. en 25. 22. CR 26. 7. L. het bevat 38 vierk. mijlen en 143,960 inn . waarvan 75,279 geref. 67,000 roomsch , en

x.861 joden zijn. Iet bestuur is in ban-den van Benen raad van i 5o personen , die de wetgevende , en van eenen anderen van 9 personen , die de uitvoerende magt hebben . De inwoners generen zich met den landbouw , de veeteelt , en eenige fabrijken. Het hoofdgebergte Is hier de Layerberg ,'die vele mineralen oplevert. Dit kanton is in de i 1 volgende districten verdeeld : .darczu , Zofingen , .Klm, Brugg , Lenzhurg , Baden , fIIuri, Brea .b arten , Zurzach , .Rlzeinfelden , en I,uu enburg. De hoofdplaats is .,4arau (zie hoven.)

A_3RHOLZEN , dorp in liet hertogdom.

Brunsw ijk , lnet 430 inw.

A ARHUUS , een van de vier stiffen

van Jutland , langs het Kattegat , groot

116 vierk. mijlen , met i 32, 22g inw. , 3

steden en 1057 dorpen. I-le t midden

van dit gewest bestaat uit heiden , doch

cie streek langs de zee is zeer vrucht

-baar in

granen ; er zijn ook bosscl4en ,

en godje weilanden ; de voornaamste ri

vier is de-Oude, /a.

AARHITITs , bloi) stad van liet stift

.A2 va11

A `3 A.

taan dien naam , op 56. g. 35. B. en 27.

53. 5a L. met 5,800 inw. , twee hoofd mindere , een hospitaal,-kerken en eene eene katheciraalscitool , eerie econoiliische maatschappij en veel handel , voor

-al in gi_ anen ;

bierbrouwerijen , brandewijnstokerijen , en eerre jaarmarkt. Zij is de zetel van den stifts-ambtman en van eengin bisschop. De haven is niet zeer groot noch diep. Wissel , zie Koppenhagen.

A ARLANDERVEEN , dorp in Zuid Rolland , district 's Gcravenh P,)w , neger --rep ub1. in Guinea , bi enen de Goudkust , alwaar ten kosten Veil den staat openbare bordeelen gehouden worden.

ABoLENs , Fr. dorp , dep. Ourte.

ABOMEY , of Abomeh , hoofdst. van 't koningrijk D ahorn.eh , landwaarts in van de slavenkust, bekend door deszelfs tirannijke regering. De stad is onre,el-n^atig gebouwd , door , eene gracht omgeven , heeft slechte huizen en 24,000 inw. waaronder veel mahomed. kooplieden uit Noord-Afrika ; de Europeanen worden hier zeer wel ontvangen.

AB ON , Fr. dorp , dep. Nice vre.

A.I3ONCOURT , Fr. dorp , chip. der Maas.

ABONCOVR.T, Fr. D. dep. der Moezel.

ABONCOURT, Fr. D. dep. Opper Saone.

ABONCOURT-en-VosGES , Fr. dorp , dep. Meurte. . ABANCOURT-SUR-SEILLE , Fr. dorp, dep. Meurte.

ABONDANCE , stadje in Savoije, aan de Drance , 3 mijleuu van 't Geneefsch e meer.

ABONDANCI , Fr. dorp , dep. Lot en

Garonne.

AIBOvMANT , Fr. D. de p Fure cn Loire.

ABONI , Negerstad , 5 m. jen van de

Goudkust, waarschijnlijk tothet rijk As,sian.te -behoorende.

ABor.i of Abon.i , een klein landsch.. binnen de Goudkust in Guinea-, dat rijk aan goud is , en in welker hoofdstad van dien naam aanmerkelijke markten gehouden worden.

ABONO , Inebblfi , stadje in Aziat. Turk. in Natoli , alwaar veel touw voor de schepen en galeijen van den grootera Heer gemaakt worden.

ABONvx , Hong. dorp , Pesther kom.

ABORCAnos., kl,-eil. of rotsen in Amerika , ten N. MT. van kaap St. Helena , die de l; . W. pun t van de baai Gua-yaquil uitmaakt. i. B. en 296. 45.L

AB0RD , riv. op 't ei!. Bourbon. A.JsoRO , Afr. stad , in 't kon. Acra , bij ; de Goudkust.

ABORREL , lands. aan de riv. A.nko.bar , op de Goudkust van Guineg. De inw. bebben eenti soort van republ keinsehhe regering.

,ABORROE N , zeestadje . in Brazili

prov. ereara. ABOS , twee Fr. D. dep. Ned. Pyren. A.BOSCHF ALVA , Hong. dorp. in ze

venbergen, kom. Scharosch aan dcnllarat. ABOSI . Jap. stad , op 't eil. iNiphon. ABOSKUN , scllieri ilan.d in Hindostan , waar Sultan Muhamed in 1220 , in bal stierf.-lingschap ABOUC A is , Arab. berg , prov fled

jas , bij Mecca. ABOSLOT , zie Abohus. AB0UILL0NA , zie Abelionte. ABOU S IR , Egypt. stad en kasteel

10 eng. mijlen van Alexandri , aan de landengte , die tussclieu de zee efl het meer Mareotis is. . Er . ligt een Bil.. Aboukir ligt bij de stad. (Zeeslag 1798;

veldslag 1799.) 51. 19 . 44 B. 47. 46. o L.

ABOUK1R-BAAD , zeeboezem bij de stad .Aboukir; in denzelven werd de beroemde zeeslag van . den Nijl geleverd, waarin Nelson overwon.

ABOU L , Fr. dorp , ..dp. Aveiron. ABO'UTHESY, stad in P. lest. bij Sapllet. ABOUTIGE of dbontibe , zie A:butige. ABRAHAM , hong. dorp , kolas. Pret

burg. 2. Piiv. in 0. Indi , naar eenera daarin verdronken loll. matroos aldus genaamd.

ABRAHAMFALVA , of Abrahanisdorp , ' Hong. dorp in het kont. Scharoscb , met 2500 inw. ABRAHAMSVLAKTE , eene vlakte in

N. Amer. prov. Canada ; de generaal Wolf sneuvelde hier in 1759. ABRAHAMSGARTEN , eilandje in de Oder , bij Brieg , in Silezie. ABRAHA.aTS-EILAND , Of St. Maria, op de N. 0. kust vara. r3ad.agaskas : de kust bestaat uit witte koraalklppen , en

heat.

ABRO. 12 IABSH.

het eiland brengt rijst , aiianassen , brood-' yrucht en gom voort. Het vee wordt op een nabijgelegen eiland geweici : de 600 inwoneils behooren tot den stain Zaf/-Jbrahim.

ABRAM , Eng. stadje , gr. Lancaster, 500 mw.

ABRAMSKREEK , N. Amer. nv. , gr. :Nieuw York , valt in den Hudson , vier mijien van de stad van dien naam.

ABRAMBO , Afr. lands. bij de Goud-. kust in Guinea, aan de nv. Volta waar zeer veel goud verzameld , en in de hoofdstad van denzeifden naam op de jaarmarkt verkocht wordt.

ABRANTES , Port. vesting in Estre-. inadura , aan de Taag , waarover eene brug ligt. Zij is op eene hoogte gebouwd in een aangenaam oord , waar vele olijven en perziken groeijen. Zij heeft io53 huizen , 35oo mw. , een kasteel , vier kerken , een armhuis , een hospitaal , vier kloosters , scheepvaart op Lissabon met ioo barken , en eenigen handal : ook is zij de staplpiaats van buittaiidsche waren voor de prov. Beira cii Alentejo.

ABRANY , vier Hong. dorpen , 2 in 't kom. Borsch en 2 in dat van Bihar ABRE , nv. in Engel. welke zich op tie reede van Spithead uitstort.

ABREGA , Oostenr. stad in Istria.

ABREIRO , Port. dorp , in Tra-los-Montes. ABREISHA , stad op 't ei!. Cyprus, & mijien ten N. N. 0. van Baffa.

ABRENER , Aziat. stad in Armeni,

hij Nacsivan , welke suet 20 vlekken en

dorpen aan den Armenisehen patriarch

hehoort.

ABREOJOS , ( d. i. open uwe oogen) gevaarlijke klippen , niet ver van de kust van Brazili , waarop vele schepeil vergaan. Derzelver middelpunt ligt Opij .51. 20. Z. B. en 3g. i8. W. L. viO reenwich. De geheele kust is hier gevaarlijk van de nv. Caravel af tot St. Amaro toe.

ABRET , Fr. dorp , dp. Allier.

ABRETS , Fr. open stadje ,dp. Isre.

ABRESVILER , voorm. hooidpi. van het gr. Daeshburg , in den Elzas. ABRESTERACK, haven op de kust van Fretagne , ten N. 0. van da Four.

ABRrES, Fr. stadje , de'p. Opper Alpen, niet 2O huizen , i400 mw. Men wil dat Karel de Kale alhier , bij zijne terugkomst uit itali , ZOU gestcirven zijn.

ABRIN , Fr. dorp , dep. Gers. ABrtIz , stad in Aziat. Turkije , prov. Caranianid ArutoLuos , groep cil. hij iNiew-

Holland , niet ver van Edeisland , waar Pelsast schipbreuk leed. De uaan Ab7O)OS Vilfl dezelfde beteekenis , wordt aan vete blinde klippen gegeven.

ABRON , nv. in Frankrijk, heeft haren oorsprong in het dep. Allier, en valt, tusschen Avril en La Motte in de Loire.

ABROS , Fr. dorp, dip. Neder-Alpen. ABRUCENA, Spaan. D., prov. Granada. ABRUD-.BANYA , de voorn. bergstad in Zevenbe1gen aan de rivier Ompoly, in Stuhiweissenburg. Bij de Romeinen heette zij reeds Auraiia Magna, wegens hare goud-en zilvermijnen , die nog opleveren. Zij heeft 2100 mw. van welke de rooinsdie , gereformeerde en vereenigde broeders elk hunne eigene

kerk hebben. ABRUSCHUREJA , eil. in de Roode zee, 3 mijlen van de Arab. kust. 5.

35. L. 1 6. 57. IN. 13. ABRIJZZO , eene der vier hoofdprov. van 't kon. Napels, grenst ten N. aan

de golf van Veneti , ten 0. aan de prov.

Capitariata , ten Z. aan Terra di Lavoro

en ten W. aan den Kerkel. staat , en ligt

tusschen 3o. 4. en 32. 45. L. en 41 .

45. en 42.52N. B. Het bevat 250 vierk. mijlen , en omtrent 600,000 mw. De Apennijnen worden in dit landschap, dat door de Trontino , Acerno , Pescara en het groote Napolitaanschemeer Celano bespoeld wordt, op sommige plaatsen moerassig is en nog niet algemeen bebouwd , veel vlakker: dikwerf maken,

wolven eis beeren hetzelve nog onveilig. Men vindt er veel muilezels rundvee, varkens, zijwormen, bijen

en visch ; de overige voortbrengsels

zijn: ooft, wijn, saffraan , rijst, olie zoethout, mas, wol , hennip , hout , sal-

peter, honig, was, zijde. De uitvoer

bestaat in hamels, lammeren , lakens, houtwerk , vaatwerk, visch , balken,

planken, saffraan, koorn , zalm, wijn, azijn, olie, wol, zijde enz. de Wissel

zie hij Napels. Het wordt verdeeld

in: i . Abruzzo-Citra , 2. Abruzzo-.

Oltra , 3. Abruzzo-Teramo.

ABS , Fr. dorp , dp. Ardchc.

ABSBER& , Beijer. stadje , Rezatkreits regtsg. Weissenburg met een slot.

AnsenEnoN , Perz. schicril. , prov. Schirwan , in de Kaspisehe zee,- waar men veel ]Naphta vindt.

. ABSCO , Fr. dorp, dep. Noorden.

ABSEL , Rus. stadje in Lijfland, Wendische kreits , aan de Aa , met een verwoest slot.

AESHARON , zie Absclieron.

ArisiIIrtxN , Perz. rit. valt in de Perz.

golf

LBUC. i3 ABUS.

golf hij Bender Rigk. 1 van 't eu. Mindano , 8. 4o. N. B. 1 43L. ABSIE , Fr. dorp, dtp. 2 Svres. ArnJcEEs , Indiaansche voikpi. in Z. AnSTAUT , Wurteinb. dorp , regtsg. Amerika , aan de nv. Putuniayo , o. 36.

Bei cden-Neckar , met 600 inw., behoort B. 302. 58 L. aan Lwenstein-Wertheim. Niet ver van Anuc TTOWSCHE kruidmolens vindt daar ligt het bergslot"Wildeek. men in het Russ. gouv. Moskou , ten

ABSTETTEN, stadje in N eder-Oostenr. , N. 0. van dc stad ; zij "ijn verscheiden in land beneden de Ens, 900 IflW. getal , en behooren aan bijzondere per-

ABSTWI,T , Eng. stadje , gr. Gloucester. sonen , welke jaarlijks aan de regering

ABSTORF , twee stadjes in 't aartsh. tegen eenen bepaalden prijs 17,000 pOR.-Oostenrijk , een bij. Torineberg en een desi kruid leveren. aan de nv. Zeya. ABU-DAHEA , rotsachtig eu. in de ABSWANGEN , Pruis. stadje , in Na-Itoode zee , bij de Arab. kust. tangen , niet ver van Koningsbergen. A&IFEIDE , steile berg in Egypte,

ABTENAU, Oosteur. dorp, in den Salz-aan den regteroever des Nijls , tegenJ3urgschen kreits, aan de zarnenvloeijing over Monftlout. der Arbenau en Lame , met 400 mw. ABIJGA , nv. its 't Russ. gouv. Toboisk,

ABTERODE , dorp in Hessen-Kassel, in de Kirgiskaisakische woestijn in Si. district Bilstein. beri ; zij valt in den Tobol , en dient ABTHRPE , Eng. stadje, gr. North-ten verblijf van vele ganzen en zwanen,

ampton , 425 mw. met wier veren handel gedreven wordt. ABTS-BESSPGEN , dorp in Shwarz-AEUGAY ,riv.in 'tRus. gonv.Tobolsk, burg-Sosiderhausen , ambt. Scherenberg. die aan de Itukbergen ositspringt , meestal

AnTSCHWINrD, dorp in 'tgraafs.Cas-onder den grond doorloopt , en in den tell , hij Kitzingen , met wijnbouw en Tobol valt. Er is zoo veel aluin in, dat steengroeven. bijna geen dier het water drinken kan.

ABTSDORF , Boh. dorp , Chrudimer ArnJIIILAR , Afr. stadje , lands. Ta kreits, graafa. Waidstein , niet 256 filet ten Z. van 't keizerrijk Marocco. huizen. ABUKABIS , berg in Arabi hij Mecca.

ABTS-GEMiIND , Wurt. dorp, landv. Anu KS R , dorp in ]Neder-Egy-pte, Kocher, ambt Aalen , met 8o mw., prov. Bahire , 4 raijlen van Alexandri, fabr. en ijzerhutten. aan een' zeeboezein , eens de zetel va

AnTSRERKE (Heer) Nederl, dorp, de hoogste pracht , heeft eensterk slot. prov. Zeeland, cii. Znidbeveland , met Hier sloeg de Eng. admiraal Nelson iiz i6o mw. 1798,den Franschen admiraal Brueys.

ABTSRECHT , Nederl. dorp enheerl., ABUL-KASIIM , Aziat. stad in 'het prov. Z. Holland , distr. Rotterdam , een pachalik van Bagdad , aan den Euphraat. half uur van Delft, met 96 jflW. Zij ABIJLAHOR , Turksoh dorp in de prov. behoorde voorheen aan de abtdij van Rumilin , aan den Aspropotarnus , in Egmond. een oord , dat veel olie , zijde , boom~

ABTSTEDE , eene vermakelijke buurt: wol en vrtithten voortbrengt. buiten Utrecht aan de Tolsteegpoort. ABULFErRA , meer mde Port. prth'.

ABTSWOUDE , eerie uitgestrekte Nederl. Estremadura , dat maar door eenen kleibuurt onder Delft behoorende , en be-neil dijk van de zee gescheiden wordt, roemd door de geboorte van den Neder-en zeer vischrijk is. landschen natuurdichter H. C. POOT. ArnJLU , nv. op het Philippijnsclie

ABTSTEINACH , dorp in flessen-Darm-ei!. Lucon , valt in de zee, op 1 8. 31 stad , vorst. Stirkenburgin 't Odenwald. N. B. en i3. 18 L. ABU , Vulkaan op 't Moluk. eiland ABUMBA , Afr. stad op de Oostkust Sanguir ,,, wiens krater altijd rookt. bij Brava , op i N. B..

:

ABU-AIJAN , Koraalrif aan de Arab. ABIJ-MEALLE , ei!. in de Roode zee, kust, op 23. 16. B. bij dc Arab. kust. 25. ig. N. B. AnT-ArT , ofSelin , Egypt. dorp, aan ABUR , berg in Arabi , lands. Yernen den regteroever des Nijls , bij Ahutige. AB.su , lands. hij de Goudkust in

ABIJ -ARISCH , Arab, lands. in Yemen, Guinea', ten W. van Aquambo , lever na de Itoode zee, bergachtig en dor, veel goud op. wordt door eenen Sherif bestuurd , en ABURRA Amer. stad , prov. Anti-. heeft eene hoofdstad vn gelijken naam, oquia , in Nieuw Granada, in eene vrucht-. tegen cnen berg , die zout oplevert. : bare vlakte van denzelfden naam.

ABUCARA , eene voikpl. in de prov. ABURT , Eng. dorp , gr. Wilts. Lucanas in Peru., iS. 3. Z. B. 3o4. L. ABTJSCIIAR (Bender) , Pers. stadje,

AnucW , stadje op de N. W. kust prey. Farsistan , op eerie landong aast

dea

AJ3YS. 1 rk AflYS.

e! zeeboezem , met i0000iflW. Bahr-el-Azek , of blaauwe rivier,, doer , iieestai Hindo's en Arabieren. Hare Bnuci: , het hoofd des INijis genaamd; havcii is voor schepen , die 12 voet de Abiad , Anazo , Hawasch , de 'je-

diep gaan , alleen met den vloed bruik-cazze , die de Arepia en de Marth op}aar , en kan ook als de haven van neemt , de Dender en Mazeg , die in dc S1iiras aangemerkt 'aorclen. Het is de Bahr-el-Azrek vallen , en meer kleine; stapelpiaats van Perz. en Ind. waren, en tot de meren Tzmaa of Bembea

en wordt ook door Karavarien bezOcht. Haik en Sawana. De landbouw is in dit Men voert danr uit : ruwe en gewerkte land nog zeer ten achteren ; vele sirekers tijde , fijne wol , kemeishaar ,, boom-liggen geheel woest , andere , daar en vruchten, wijn enz. , 28. 5o B. tegen , zijn goed bebouwd , en leveren

S ABUSCHURETA , ei!. in de bode zee, tweemaal 'sjaars cenen overvloedigen hij de Arab. kust. 1 6. 54. N. B. oogst op. De fabrijken zijn van weinig ABUSCHIJSCFIA , eu. in de Roode zee belang , en leveren grove kleediiigstoffen, bij de Arab. kust. 27. 20 N. B. messeis , en wapenen op , terwijl de hart-

SBU SENAN stad in Midden-Afrika, del gering is. De produkten zijn : gra.-in Tergoo. nen , vooral tarwe , garst , tef, groen... ABTJSIIAREB , stad in Midden Afrika, ten , zuidelijke vruchten , suiker , kofluj in Bergoo. specerijcu , vlas , boomwol , seneblade-.

AmYSIR , twee versterkte hoogten ren , zijde , bainboes , sandel- en ebben--. a,-in den zeekant , 35 mijien van A-hout , goud , zilver , ijzer , zout ,pisang, lexandrie. mirre , enz. De honig is op vele plaat-

S

ABIJSIR , Egypt. stad , aan den reg-sen in zulk een' grooten overvloed , dat ter oever des Nijis. de inwoners van eenige gewesten , en hij-ABTSJSSTNEM , Aziat. stad in Palestina, zonder die van het land der Agows , een 2 anijlen van Acre. groot gedeelte hunner belastingen suet ABUTCHA , nv. in Siheri , loopt in dit produkt betalen. Uit het dierenrijk de Yana op 66.'3o. N. B. en i5o. 4L. vindt men er paarden , runderen met ABTJTIGE , ofAhutidsch , Egypt. stad, groote hoornen , kameelen , zwartharige aan den W. INijloever , zetel van schapen , geiten , vele schadelijke en een' Coptischen bisschop ; er wordt veel wilde dieren , . alS vergiftige slangen, opium bereid. In de nabijheid runen hijena's , leeuwen , luipaarden , elefanvan bet oude Abotis. ten .,. apen , rivierpaarden en krokodillen Aamvo , stadje op 't Philip. cii. Leyta, in bijna al de nv. ; zebra's, gazellen , gi-. dat den Spanjaarden behoort , io. 44. rafln , onafzienbare zwermen van sprink-

N. B. 142. 40 L. banen , die soms geheele landstreken verAT3WERDEN , Pruis. stadje , prov. Na-woesteli , en andere schadelijke insekten. tangen , een uur van Koningsbergen. De Abyssinira zijn nog steeds ver-ABWEILER , Nederl. dorp , prov. wijderd van ware beschaving , onbekend Lvxemb. , twee uren van de hoofdpl. met kunsten en wetenschappen. Zij zijn An , Zweed. stadje , mW. Bothui gedeelteliik Agazianen , die door gestal5 mijien ten Z. van Pithea. te , trekken en lalge haren veel naar ABYMES (les), D. op 'teil. Guadeloupe. Europeanen gelijken. Deze zijn in naam AnyssrNi of Habesclz , groot land Christenen , doch hun godsdienst is veelop de Oost Juist van Afrika , ten N. eer een sneugsel van den Christeij'jken , bepaald door Nubi , ten 0. door de den Joodscheu en den Mahomedaanschen, Rood zee, ten Z. gedee]teliik door want zij vieren den Zaturdag , den Zon-Seiivaar eta Kordofan , en ten W. door . dag en andere feestdagen , en behouden dc binnenlanden van Afr. Het ligt tus-zoo wel de besnijdenis , als den doop; schen 35. en 43. 3o o. L. en g. en 15. ook is de veelwijverij hij hen in zwang. 5o N. B., bevat 22,000 vierk. mijien, Hun geestelijk opperhoofd heet Abuna, en , volgets gissing , 4 millioenen inwo-en staat onder den Coptischen patriarch hers. I)it land is zeer bergachtig , ter-te Cairo in Egypte. Verder vindt men Wi-' vele kruinen van de Alpen , die het onder hen vele Negerstammen , zoo als doorsnijden , met ceuwigdurende snecuw dc Agows , een Nornadisch volk , de bedekt zijn ; hij naam kennen wij geeiae Gallas , Shengallas en andere , die Fetiandere ketenen clan de Lanialroon , die sche aenhidders , en gedeeltelijk geheel van Samen , die van Gojam en van Tigre. zonder gods lienst zijn ; --Ook Arabic-Jet klimaat is , over bet algemeen , vrij ren , die Mahomed vnreeren , en Joden. gezond , in de dalen zeer heet , op de Voorhe.n stond Abyssini onder nen 1ooere vlakten gematigd , en op de her

vorst , den grooten Negus genaamd, gen raw. Tot de rivieren behooren : de H die onbepaald en willekeurig regeerde; docb

ACA TM. iS ACAR.

doch sedert vele jaren hebben de Gallas,

ene aangrenzende zeer wilde natie , vele laralSChul)pefl V1fl 't rijk afgeschenrd .efl (laann bijzondere staten gesticht. Hun opperhoofd Guxo , maakte zich meester van Gondar , de hoofdstad van Dembea, ,1 van al (1e prov. onder den naam van Arohara , het middelpunt der Abyssiniaebe magt. Ook de 1Nas , of onderkoniug van Tigre , heeft. zich onafhankelijk verklaard , en een' nieuwen staat gevestigd , zoo dat dit rijk nu in vieren verdeeld is , als: I Het rijk Tigre in het midden , dat 3o,000 gewapende mannen k,^ yt opleveren. 2. Amhara in het westen , onder den Galla Guxo , in welken staat de stad Gondar het. meer Tzana en de bronnen van den Nijl liggen.

5. Het rijk van Galla M. -Azimai welke de beide zuidelijke prov. Eft CT! Sclioa bezit , en te Ankohar woont.. 4. De kust van Ahyssini of Nieuw Arabi , eau cie bode zee , van Ar kiko tOtBal)-el-Mflide1) , een oord zonder water , en door hooge bergen van Ahyssini gescheiden, welker zeeplaat-Sen i\Trssowali , Arkiko enz. ,in handen der Arabieren zijn. De binnenste bewoners zijn wilden. AnZAU , twee Fr. dorpen, een in't dep. Charente , en een in dat der Gironde.

AnZAL , nv. in Perzi , vloeit door Kohistan , een gedeelte der. prov. Korassan , en valt in de Perz. golf. Er is eeoc waterleiding van deze nv. naar de stad Tostar.

ACA, of Ac/ia ,landst. aan den zoom der Lybische woestijn in Afrika, met drie steden , die voorheen zeer volkrijk waren , doch no vervallen zijn.

ACAAY , Z. Amer. dorp in Paraguay, hij Ascension , 25. 54. 7 Z. B. en 320.

49. 15 L ACABET AssoT Loir , Afr. zeehaven-in l3ana , in het rijk van Tunis , omtrent 20 mi ilCO ten Z. 0. van Taharca , aan de Middell. zee.

AcAoI , gr,-taf-, . in den N. Amer. staat. Orleans. 2. iNaamvan Nieuw Schot lami , toen het aan Frankrijk behoorde.

ACADI , Fr. volkpl.in 'Neder Canada. ACAGTJIRY , lad. stad in Hindostan, rijk van Golconda.

ACAMANTE , of kaap St. Bpip/iano, op 't cii. Cyprus , aan de westzijde ; er ligt een voornaam dorp op. . . ACAMnAR.0 , Indiaansche volkpl. in de prov. Meclioacan , bevattende 5oo

fimilin.

AcArnu , Negerrijk ain de kost van Guinea , aan de nv. Volta , rijk aan goad , dat waai'si.:hijniijk uit de biuun

landen komt. ACAMOXi , nv. in Guiana , valt in de Caroni.

AcNEs , (groot en klein) twee steden op de kust van Guinea , ten Zuiden van Acanibu , aan de Volta , waar de Euro.. peanen veel goud halen.

ACANSAS , zekere Ind.vo1lsstain in de

N. Amer. staten , met 260 oorlogslieden. ACANTI , nv. in Z. Anier. , in Nieuw Granada , gouv. Darin , zij valt in de zee tusschen kaap Tiburon en de golf van Caledonit.

ACAPALA., Z. Amer. dorp in bet gonv. Guatimala. 16.53- N. 13. 283. 47. 45. . ACAPALANK , twee Turks. dorpen,

prov. Bulgari , aan de INissawa.

AC..tPOMESA , N. Amer. stad in Nieuw Gallici , hoofdst. van het landschap van dien naam , So mijien van Guadalaxara.

ACAPULCO, N. Amer. stad in Nieuw Spanje , aan de stille Zuidzee , oP iG.

50. 53 N. B. en 277. 50. 27 L. met eene citadel en eene uitmuntende ruime . haven of haai , die door granietrotsen

1

omringd , een woest , doch romanesk aanzien oplevert. Het ei!. lkoqueta of Grifo , ligt tuin den mond der baai , en vormt twee ingangen , de eene , ten W. van 't ei!. , is 7 a 800 voet breed , en de andere omtrent i eng. mijl. -De voorn. handel dezer stad is met het Ind. ellA Manille , van waar jaarlijks eene Gal, joen binnenkomt , die katoenen , ruwe en ewerkte zijde , neteldoek , poselein, fleinodin , kruiderijen en reukwerk medebrengt. Dit vaartuig , dat half

Junij , wanneer de Z. W. Mousson zich

gevestigd heeft , van Manille vertrekt,. heeft gewoonlijk 5 maandeo voor de reis noodig. Bij deszelfs aankomst wordt eeo e groote jaarmarkt gehouden , die soms wel 3o dagen duurt , en door wel

. S,000 kooplieden bezocht wOr(it. Op de terugreis , die gewoonlijk maar 4o dagen dutn-, neemt het Gaijoen , zilver , co.. cheuielje , cacao , wijn , olie , wol en edeisteenen mede. Overigens is de start van weinig belang , ligt in een onge.. zond oord , in dc nabijheid van een s1inkcn(l moeras , is slecht bebouwd en heeft maar 41,000.inw. meest lieden van de kleur. De handel op Peru , die hier voorheen zeer levendig was , is naar Sonsonated.

verle^.Amer. nv. in Para-

ACARA&A , guay , ontspringt in Parana , en valt in de Jruguay bij Assumption.

ACARAX , oord in Paraguay ,, ten 0. der nv. Parana , waar de Eng. , 11011. en Deenen voorheen eecen aenmerke.. lijken sJ.iiveulraudel dreven. -liet is

&01

ACCA. if; ACER.

iok de naam eener nv. in Paraguay. ACARAPU , nv. in Hol!. Guiana , prov. Suriname.

ACARI , Z. Amer. dorp in Peru, prov. Cumana. -Ook de naam van eene risr. en eene kaap in deze prov. , en van eene andere nv. in Brazili prov. Para ; deze 1aatse valt in de nv. der Amazonen.

AcAnIaz , cii. in den Archipel , bij

Naxos.

ACARIGUA , Z. Amer. nv. in Veneziicla , ontspriiigt hij het stadje Araure, en valt in de Portuguesa , en deze weer in de Apure.

ACA1ttA , zeeplaatsje in Peru, niet ver van het cii. Saiica.

ACARN , zie Berkley's Sound.

AGARRETTO , Z. Amer. zeehasren in Nieuw Granada, prov. Darin. 8. Sg.

B. en 200. 16. L. ACAItUACA , nv. in t land der Ama-. zonen , valt in de Matari. ACAthLE , stad in Eur. Turkije , prov. Livadi, a4mijlen ten N.W. van Lepanto. ACASkIIASTAN , stad en nv. in Z. Am, in Mexico, prov. Vera Paz, valt in de Golfo Dolce. Ook een dorp in de prov. Chiapa.

ACASTHULA , Z. Amr. zeeliaren in Mexico , prov. Guatimala , aan de Zuidzee , omtrent 4 niijlen van Trinidad.

ACASSA , nv. in Z. Amer. in Fransch Guiana, valt in de zee tusschen Ayapuco en kaap Oranje.

ACASSO , dorp op 't eu. Mitylene.

ACASUCHTITLAN , Noord Amer. stad iii Mexico , prov. Tiascala , i5 mijlen van Puebla de los Angelos.

ACATAItA , Amer. nv. in Peru.

ACATEPEC , Amer. volkpl, in aiieuw Mexico ,district Tehuacan , bevat 86o Indiaansche familin.

ACATLAN , zes verschillende voikpi.

en ook eene stad in Nieuw Mexico.

ACAXITLTA , Z. Amer. koopstad en haven in Guatimala , district Vera Paz, aan den Stillen Oceaan , drijft eenigen hande! op Peru. 1 4. 42 B en 278. 4o. L.

ACAXY , Japansche zeestad op Niphon.

ACAYUCA , district in Nieuw Mexico, prov. Mexico , met 1 5 Indiaansche volkpl. Het is ook de naam eener voikpi. in :iNieuw Spanje.

ACAZTJTLA , zie Acaxulta. ACBOULA , Perz. stad , prov. Irak, 22 mijien ten N. van Hamadan. ACCABA , bergketen in Azi , die Pa-. lestina van Steenachtig Arabi scheidt.

ACCABA , forteresfifsteenachtig Arabi nan het Noorder einde der Baar-el.&ccaha , of Elanitische golf, oudstijds ecuc haven der Edomiten , het,Berenic

van Ptolemeus. De haven is inoeijelijkte genaken , gevaarlijk en vol rOtsen.

28. 45. B. en 57. 24. L. ACCABA , een enge. cloortogt op ecuenberg, op den wg van Algiers nar Coii-. tantina , van weerszijde met steile rot-. san en afgronden omiingd. ACCAnIA , stadje in Napels , prot. Prineipato Ulteriore. ACCAR , stad in Aziat. Turkije , prov Syri , pachalik Tarablus , op 't geb. Bargylus. ACcAS , eilandje aan den mond der Ankobar ,, in Guinea, dat twee kanalen of ingangen vormt.

ACCETURA , stad in 1hpels , pro".Basilicata. ACCILA , dorp in Peru, prov. Cliii-. ques , op de afhelling eens bergs. i3.

19. Z. B. 306. 47 L. ACCIAROVINATA , irervallene stad op Corsica. ACCITES , nv. in Z. Amer. prov. Ca.. raccas , in Nieuw Granada , valt in de Orinoco.

ACCLE , Eng. dorp , gr. Norfolk. ACCOCESAWS , een Ind. volk in Sp.

N. Amerika , aan de St. Bernhards baai, uit visschers en jagers bestaande. ACCODA , Nederl. tabl. op de kust van Guinea , in 't kon. Alianta,

ACCOLANS I'r. dorp , dp. Doub.

ACCOLAY , ]r. dorp , dip. Yonne.

ACCOLORETTO , Ital. stad , Kerkel.

staat , hert. Spoleto. ACCOMAK , graafs. in het N Amer. gewest Virginia, op een schierel. , heeft

15,750 iflW. waaronder 4262 slaven.

Het bevat 200,q25 acres land.

AccoNzN , Fr. dorp , dip. Aisne. ACCONATER RAZ , of Kaap Caxines, in Algiers in de Middel!. Zee op 36.

56. N. B. en uo. 6. I. ACCONS , Fr. dorp , dp. Ardche. Accous , Fr. stadje , dp. Neder-Pyrenen , met 1 600 mw. Accimt , Oldenb. dorp , heen. Knip

huizen , 58o mw. 2. Hanov. dorp in

Harlingerland , vorst. Oostvriesland.

CCtIMIYLc , of Accumuli stad in Napels , prov. Abruzzo Oltra ; tusschen

Ascoli en Rieti , 42. 45. N. B. 3i L.

ACECA , kon. lustslot in de Spaansho

prov. Toledo , aan de Taag, 'tusschen Aranjuez en Toled , 'op eene hoogte. ACE&LIO , Lomb. Ven. vlek in Milaan , aan 't meer Maggiore , niet verre

van de stad Arona.

ACEIIE Lomb. Ven. vlek , prov. Pavia.

ACERENZA , stad en bert. in Napels, prov. Basilicata aan den Brandarto , met een aartabisdom , eene hoofdkerk, twee

'

kloos

ACHE. 37 A Ch E.

kloosters , en . 6,5oo ,inw. 4o. 48. B. en

33. 3o. L. ACFItITA ,. dorp Op 't eil. Cyprus.

ACERNO , stad in Napels , prov: Prin--Cipato Citra j een bisdom , met 2 j 400 _inw. 40. 45. N. B. en 32. 3o. L.

. A.CERRA , stad en Braafs. in Napels, in Terra di Lavoro , prov. Napoli , in een ongezond oord , een bisdom , met 6,250 inw. 31. 58. L. eis 4o. 55. B.

ACEY , eene voormalige monnikenabdij in het Fr. dep. Opper Saone, 5 uren van Besancon.

AcHA , drie riviertjes in Beijeren. , twee vallen in den .Donau , en een in de Inn. Deze laatste ontspringt in Tirol, en loopt door de Chiemzee.

A.0 H AC ACHE , Z. Amer, dorp' in Per , prov. Onlasuyos. i 6. 33. 3o. Z. B. en 298. i G. L. ACHACHICA , Z. Amer. stadje in Mexico , met zilvermijnen: AcHAGUAs , Indiaansch volk in Carac-Cas , aan de Beneden Apure.

AcHAIN , Fr. dorp , dep. Meurte.

ACHAJA prov. in Griekenland nu:

..,ivadi ,genaamd.

ACHALGORT , Russ. stad in Grrusi ,

kreits Ananur , met Zoo onderaardsche

woningent

A.eHAtM , vervallen Wurt. slot , bij Reutlingen ,, op den berg Aehalnn , die

.,180 voet hoog is.

AcH AM , Afr. lands. op de kust van

Zanguebar , door Arabieren bewoond.

Ac H AMB O^vtE , Nec erl. dorp op de kust

Van Guinea , in 't rijk Akim , aan den

Voet van eerie rots , waarop het fort

Anton ligt.

AC HA NDEWIN i Schotsch stadje op 't

eil: Mull&

ACHARISTON , landpunt . op de west

kust van Ierland , op 54. 1 o. N. B.

A.c H AssE , riviertje in 't Fr. dep. Ardche , valt in de Rhone. ACHASTLIER , l.ndiaansch volk in 't

N. Amer. schiereil. Californi. ACHBE RG , heerl. en slot in 't vorst.

Iiohenzollern--Siegnzaringen , aan de za

men.vloei_jing.der boven en beneden Argen.

Acnnnity , Beij dorp bij Landshut ,

riet 400 inw,

AeHEEN, Acur ivt of Asehem , ko= nin rijk op de N. T.. kust, van 't til. Sumatra ; bevat 4,000 vier k. Het leeft eerzen mulligen vruchtbaren grond, die rijst, groenten, vruchten, enz. in overvloed voorthrei?gt ; men vindt er ook veel vee , paarden , elcfanten , die soms groote verwoestingen in :de riistv elc en aanrigten , stofwoud , katoen 3. er^z. ; ook zijn er zeer fete rijke naijnev.3 . Dit

land is zeer Tolk rijk , doch het getal der inwoners is niet te bepalen. Zij maken een vermengd Znensclieuras uit , afkomstig uit vreemdelingen en de oude inboorlingen en hebben een verraderlijk en laag karakter.

D invoer bestaat hier in Opium, lakens zijde van Bengalen , ijzerwerk buskruid , wapenen en glas ; - en de uitvoer in goud ; edeisteenen , hete! kmfer , peper en zwavel van het eilandje Pubo--Way. De handel is belangrijk, zoo wel met Europeanen , als .met andere Zuid-Aziaiiselle volken. -- De inwoners zijn Maliomcdaansch en hebben vele inoskeen ; zij zijn arbeidzaanl. en dapper in den krijg. . De regering is monar-, elfaal , despotiek ; en erfelijk , en de wet-ten zeer gestreng. De koning wordt Tun-Kitd of Meester genaamd.

AcnEN ; de hoofdstad van bovengen.

ningrijk , ligt op de N. W. zijde van Sumatra aan een rivier , omtrent eene mijl van de zee. Zij heeft.8,000 meestal houten huizen op palen gebouwd , wegens de overstroomingen ; di=e .hier dikwijls plaats hebben. Het koninklijk paleis , een groot , lnip , onaanzienlijk gebouw, staat iniddn in de stad , en is door eenen dikken muur en eerie gracht omn geven. De stad ligt gedeeltelijk achter, en gedeeltelijk in een diet bosch van platanen , palm.boomen en bamboezen dat langs de kust ligt ; hetwelk eend zonderlinge vertonning maakt. De voornaamste handel in Achen wordt dooi 8 of so schepen van Coromandel gedreven. De riv. is aan haren mond door Gene zandbank bezet , en zelfs mot hoog water kunnen er geene grootere vaartui= gen dan van 3o ton binnenloopen. Eene mijl van de kust is de door onderschei

-dene reeden

k.overzekerde haven , de Benige

plaats waar Engalsehen , Nederlanders,

Deenen en Chinezen mogen handel dij

ven. 5. 35. B en i o3. 24. 45. L.

AcxrrNHEAD , kaap op de N. kust

van Sumatra. 5. a6. N. B. 113. zg. 45. D.

AC HEL ; bedevaartplaats der Mindo's ,

Bene mijl van Patiab , in 't distr. Sirhind.

ACHEL , Ind. stad in MMyrsore , i #, mijl -len van Seringapatam A.CHEasuNEIaI , Egyp o stad, ten W. des Ni jls , met vele oudheden. AcHEN , . riv. in Beijeren , barkreits, komt uit de Koningzee , en valt in db 1 3Salza,

ACfIEN-A.CI1ENSF. , nicer In ` i r 1

t:en N. der inn , in het Beneden Inndal ^

district Rottenburg.

A.CT.-IENOACH riv. in Bcijerci valt

beneden fo1rdvrf in de iim

3 Acim.

ACHT. j8 ACHS.

ACRE rBEIR, kleine stad in Tirol, aan .een meer, ten N. van Schwatz, 10 mijlen ten N. O. van Inspruck , met fa.brijken van geel koper.

ACHENHEIM , Fr. dorp , dep . Neder-

Rijn , arr. Straatsburg , met 64o inw.

ACHENR qIN , Tirolsch dorp, bene-

den Inndal , kreits Schwatz , met -berg

'werken.

ACHENTHAL , vruchtbare vallei , van

-Tirol, tot aan de ,Chiemzee , in Beijeren , door de Achern besproeid. Hier wordt de zoo beroemde Durschen-olie bereid. ACHENTHAL , dorp in Tirol , ten N. der ' Achenzee , met i000 inw. . ACKEPE , golf en haven op de O. Joist van 't eil. Kaap Breton. ACHER , riv. in Baden , komt uit de Mummelzee , heet tot Kappel Zeebach. ACHERES-LE-MARCHE, Fr. stadje, dep. Loiret. AC HERES , Fr. dorp , dep. Cher.

2. Een ander , dep. Eure en Loire. 3. Een rb rde , dep. Seine en 1Warne. 4. Een Vierde, dep. Seine en Oise. ACHERIN, Bad. stadje in Or tenau ,

1329 iflW.

ACHERU , Bad. stad , Murgkreits, -i 400 inw. , hoofdplaats van het ambt Achern , dat 12,860 inw. heeft.

ACHERON, riv. in Eur. Turkije, prov. Rumelin; zij komt uit het meer Acherusia , verliest zich , ten Z. van het Cassi-opisch-gebergte , in eene diepte,, komt Jbij Vellestri weer te voorschijn , en valt -daarna in de Adriatische zee.

ACHERUSIA, meerin Eur. Turk. , prov. Rumelin, 3mijlenlang , is zeervischrijk , -neemt den Cocytus op , en heeft een eil. met een grieksch dorp en klooster.

ACHERY, Fr. dorp , dep. Aisne.

-AcHESON's Haven , Schotsch dorp, gr. Haddington , met Bene kleine haven -aan de Forth. ACHEUX , twee dorpen , dep. Somme.

ACHEV ILLE , Fr. dorp , dep. Pas-de-

Calais.

ACHEY , Fr. D. , dep. Opper Sane.

ACHIBAMBA , riv. in Z. Amer. , in

Quito, prov. Mamas, valt in Maranon.

ACHICOURT Fr.D.,dep.Pas-de-Calais.

ACHIET , le grand et le petit , twee Fr. dorpen in het dep. Pas-de-Calais.

ACHIGAN, N. Amer. riv. in Neder-Canada , valt in de Assumption , voor dat deze zich met de St. Lourenz vereenigt. Hier komen vele houtvlotten af.

ACHILL , eil. op de W. kust van Ier voor de Clewbaai , is bergachtig,-land , en behoort tot het gr. Mayo. ACHILL-HEAD, kz^,p op de W. kust

van het eil. Achill. 54. 51 B. . 34 I .

AC H I LTY , meer in Sciiotl. , gr.

Ross , welks water men vooronderstelt,

dat door onderaardsche kanalen afloopt.

AcutrM , Hanov. dorp , hert. Bremen,

met 1 000 inw. u Een ander in Bruns

wijk , met 265 inw.

A.0 H I N , Nederl. dorp , prov. Namen, bij Dinant. AcniNOU , kanaal tusschen Negropont en het vaste land van Griekenland. ACHIwA , stadje op de grenzen van

China ; Tamerlan bouwde hier in i ago

een fort.

ACHITA , Jap. stad op de N. W. kust

van Niphon. 39. 10. B. 149. 17. 45. L.

ACHITE , riv. in Z. Amer. in , Guiana,

valt in de Cuyuni.

ACi3KARA , riv. bij den Kaukazus ,

valt in den Terek , tegenover Dariela.

ACULAT, stad in Aziat. Turkije,

pachalik Wan , aan een eveneens ge

noemd meer , met handel in gezouten

visch. N. B. 38. 4o. L. 6o. 29.

AC HLEU THEN , slot en heer!. in Oos

tenrijk , boven de Ens , Traunviertel ,

aan de riv. Krems.

Ac H LU ?K , een der elf dorpen van de

grietenij Franekeradeel, kwart. %Vester

go , in Vriesl. , arr. Leeuwarden, 38o inw.

ACHMIN, 'stad in Opper Egypte, aan

den Nijl , met 1 g,000 inw. , vele mos

keen en fraaije Coptische kerken , fabr.

van katoen en aardewerk , handel in

granen , dadelen en visclh. Het is de

hoofdplaats van 't gebied eens Arab.

Emirs , die hier woont.

AC HMUNEIN , stad in Opper Egypte,

met vele oudheden in den omtrek , aar^

dewerk fabr. en 5,000 inw.: het is 't

oude I3ermopolit .Magna , 4o mijlen

ten Z. van Cairo, op u8. 10. N. B.

Ac HNAR , eilandje der Hebriden , ten

Z. van Islay. ACHNISH , eil. in de riv. Shanon. ACHOLFING , Beij. stadje en kasteel , Regenkreits , regtsg. Straubing.

ACHOUF , Nederl. dorp , prov. Luxem

burg , 4 mijlen van Bastogne.

ACHONRY , Iersch dorp , gr. Sligo.

ACHOUPEKAHIGAN, riv. in N. Amer.,

Canada , valt in het meer St. Thomas.

ACHRrDA, of Ochrida, koopstad in Turkije , prov. Macedoni , aan het meer van dien naam, met i6,000 mw. , de zetel van eenen Sandsclhak , en van eenen Griekschen bisschop.

ACHHSIKAT , stad in onafhankelijk Tart.arije aan de Sir-Dana , 65 uren van Samarkand.

ACTTSTEDE , Han stadje in Bremen, aan de Lune.-Ac xsT

A C K E.

ACNSTETTEN , Wurt. marktvlek aan

de Rottuin j tusschen Ulna. en Bibei

-rach ; 5oo inw,

ACHTERBFtOECK, Nederl. dorp, prov.

Antwerpen.

ACHT ERBROECk , met Berkwoud of

Berkhoude , eerie en dezelfde ambachts-=

heerlijkheid in Z. Holland , in de Krim-'

penerwaard , ten noorden van Lekker

kerk , diStriet Rotterdam , met 400 inw.

ACHTERLAND , een gedeelte der vo-,

rige heerlijkheid,

ACHTERMANNSHLE , in het Harzge

bergte , bij' den Brockberg , 2,605 Pa

xijsche voeten hoog.

ACHTERSPA, -Pruis. dorp, in 't gr.

hert. van den iNederRijn , 2 mijlen van

Cobleuz.

AC HTEItWAaSER $ een vischrijk meer

In Pornmeren , bij An clam:

ACHTHOVEN, is met Leksmond ne

lieerli jk.h. , i uur van Vianen , in Z. Hol

land , district Gorcum ,' zamen 6io inw.

AC^i HOVEN , gehuchtje ttisscl-ien Am-r

Sterdam en Voerden , met 5o inw,

ACHT'IAR , of Setvastropol , kleine

haven in Eur. Rusl. , schiereil. Krim,

op de Z. W, kust , aan de Zwarte zee.

B. 44. 41. L. 5i. i5. ACHTIENHOVEN, ook wel ,4chtienhoven en den Bosch genaamd , een gehuchtonder Rijnland behoorende.

AC HTIENIOVE- , eene groote huurt onder Utrecht , aan het dorp Westbroekbehoorende , n65 inw.

AcHTIRKA , Rns. stad ; gouv. Char-kow , aan de zamenvloeijing der Achtirka en Worskla , is wel gebouwd , met 12,800 inw , veel handel en fabr. van wollenstoffen , B. 5o. 23. L. 52. 4o.

ACHTKARN , dorp in Baden , Trei-, samkreits , ambt Breisach , 4o mw., Jiandel in hout.

A.0 HTU BA , arm van de Wolga , in het Rus. gouv. Saratow , io wersten boven Zarizyn. AcHUN, Fr. dorp , dep. Nievre.

ACHY , Fr. dorp , dep. Oise.

Ac i , stadje in Sicili op Bene steile rots , in de vallei IDemona.

ACTAPONDA, stad en haven in het koningrijk Aracan , in AchterIndi , aan de golf van Bengalen.

ACIAR , Aziat. stadje in Klein Bu charije , prov. Acus.

AcILU , Spaan. stad in Biscaye.

AC KC HOVA , stad in Aziat. Turkije,

in Natoli. ACKELHAUSEN , lcij . stadje in Wurz-bur , eene mijl van Ochsenfurt. A.CKEN , Pruis. stadje in Saksen i'egdst. Mag( burg beits Ca?be , 2

1, A C O M.

mijlen van Zerbst , aan de Elbe , 2',53 inw. en fabr.

ACKERSUND , baai op de kust van Noorwegen , 10 mijlen ten O. iN. O van Fredrikstad.

ACKIAER , beroemd Zweedsch ijzerwerk in Wiiroleland. ACKLAM , Eng. dorp -, gr. York, i 000 inu .

ACKLIN's KEY, twee eilandjes , der Bahama's , in Amerika , op 21. l3. N. B en 203. 45. L.

ACTL.INGTON, Eng. dorp , gr. Northumberland ; 250 inw. AC KH MEPC HI D , golf op de W. kust van 'de Krim ; deszelff W. kaap ligt op

45. 35. B. en 70 L. ACKROUSE , kleine Afr. , stad in het koningrijk Tunis , to dagreizen van de hoofdstad.

AC KRUM , een der 1 dorpen van de Vriesche grietenij Ctiingeradoel , kwart. Zcvenwvlden , nu arr. Sneek , 744 inw5

AC KSTEDE , Han. stadje in Bremen, aan de Lune. ACKTERAN, Aziat. dorp in Syri , S mijlen ten O. van Aleppo. AcK ORTH , Eng. gr. York, niet een kwakers weeshuis en i 3o inw. NB. Hetgeen men niet op ACH vindt, zoeke men op Ai.

ALLA , Z. Amer. stadje in ienw Gre-nada. y prov. Darin, aan de stille Zuid-' zee , aan den mond der golf van U rata.

ACLETTA , distr. in Zwitserlnd ,

kanton Graauwbunderland. ACLON , Fr. dorp , dep. l3en. Seine.' ACLOU , Vr. dorp dep. Eure.

' ACLYfTA , oudtijds Clypea , oud 4 kleine Afrik. stad in het koningrijk Tunis ' 21 uren van de hoofdstad.

ACMETLI , Perz. stad , prov. Shir."

wan , z mijlen ten N. van Baku. ACOALIEV , Fr. dorp , dep. Loire. A C OB A , Port. stadje n Estremadur ACOBAMBA , volkpl. in Z. Amer. in

Peru., prov. Angaraes. ACOCLAMES , Ind. volksstam in N. Amer. , in Nieuw Biscaye. ACODA j Afr. dorp , op de Goudkust bij kaap de drie Punten. AcOLA , stadje in Sicili , verwoest in 1693 door eene aardbeving. ACOLASTRE 'en ACOLIN , twee riv. ill 't Fr. dep. Nivre , vallen in de Loire.

ACOMA , of St. Estevan d'Acoma ; N. Amer. stad in Mexico , op eenen berg, met een sterk kastcel.

ACOMAC , N. Amer. scl.iierdland in

-

Virgini : aan den ingang der baai , die

Let vormt , is kaap Charles de znic elijksLe punts

B -, ACOMIS ,

ACQU. 20 ACRE.

ACOMB WEST , Eng. dorp, gr. North

umberiand , 529 nwoners.

AcO.MU.FR ., Spaansch vlek aan de Au-

ruin , prov. Aragon.

AcON, zie Acre.

AcoN , Fr. dorp., dep. Eure.

AcONVILLE , (Val'd) Fr. dorp , dep.

Sine en Oise.

ACOcCAGUA, stad en prov. van. Chi

li ; in Z. Amer. , aaii de rivier van dien

naam , op de W. zijde van het Andisch

gebergte , waar over een weg loopt.

I-1-et gewest is rijk in granen , vruch-

ten , koper en zilver , uit de mijn van Us

pallta. De prov. heeft 8,000 inw. De

stad heeft eene kerk en 4 kloosters.

ACONQUYA , hooge berg in Z. Amer., -= prov. Tucuman , met goudmijnen.

AcOO x AN , een der Aleutische of Vos

sen-eilanden , met hooge sneeuwbergen.

ACOPENDE , verwoeste stad in Natoli.

Ac ORA , volkpl. in Peru , prov. Chu

tuito. i6. 4o N. B. 307. 26 L.

ACORE , een der Lucayische eilanden.

-ACORES , Port. stadje in Beira. AC ORES , zie Az-oriscbe eil. AC,^oRT , rivier in Brazili , prov. Pra , valt in de Maranon.

A e os , Z. Amerik. stadje , in Peru ,

prov. Xauxa.

AcossE , Nederl. dorp , prov. Luik,

3 -mijlen van Hul/.

Acou , Fr. dorp , dep. Au.de.

Acou of Acous ,vlek in het Fr. dep.

Neder Pyrenen , met i600 nw.

AcOURBIE , Armenisch dorp , aan den

voet van den berg Ararat.

A cOURY , Aziat. stad in Nindostan ,

aan den Indus , 4 mijlen ten N. W. van

Attock.

Acoz , INederl. dorp , prov. Ilenegou

wen , bij Charleroi.

ACQ, Fr. dorp , dep. Pas-de-Calais.

ACQUA , Ital. stad , gr. hert. Toska

nen , met beroemde baden.

ACQUA BELLA , kaap inde Adriatische

zee , op de O. kust van Napels.

ACQU AC KiNAC K , stad in de N. Amer.

Rep. , aan de Passaic , gr. Essex ,5 mij

len ten N. W. van Nieuw York.

ACQU A-D_AGNA , Ital. stadje , Kerkel.

staat , in Urbino , 4 mijlen van deze

stad.

ACQUA DE CORSARI , haven op de

W. kust van Sardini. ACQUA DELL A Fico , stadjein Napels, in Calabria ultra , 5 mijlen van ,Squillace. ACQUA--NEGRA , Lomb. Ven . stad in m-ai]tua. _ AcQUA NEGRA , Lomb. Ven. stadje in Milaan , bi' Creinona. .ACQUA-PARIA , Ital. stad en hert.

met een kasteel inden Kerk. staat , hert. Spoleto , 3 mijlen van deze stad. ACQUA--VIVA , stadje in Napels, prov. Bari , door eene aardbeving verwoest in

1706.

AcQU A-VIVA , stadje in den Kerkel. staat , mark Ancona , en een ander in Patrimonium Petri.

ACQUAPENDENTE , Ital. stadje des Kerk. staats, prov. Viterbo , aan den Pa-glia , met een' beroemden waterval , ze

eens bisschops.-tel ACQUARA , stad in Napels , in Prilicipato citra , 225o inwoners.

ACQU ARIA , Ital. stadje , hert. ?Mdena , lands. Frignana , aan de rive Scultenna , plet bronneis en baden.

AcQUI , Sard. stad , in 't Hertogdom. Montlerrat , aan de riv. Bormida. h oof i-.. plaats van liet eveneens genoemd district, met 6,700 inw. bisschopszetel , zijden fabr. en warme baden , vier natuurlijke hitte het gansche jaar door loo -- 120 graden Fahrenheit teekent. ( Slag in

1794) 44..40. N B. 26. 5. L.

AcQUiNO, stadje in Napels, prov. Terra di Lavoro. . AcRA , Ind. stad in Hindostan , dis

-trict Condapilly.

ACRA , Arab. stad , prov. Nedjed.

AcRA , k.oniugri k op de Goudkust in Afrika , omtrent 26 eng. mijlen laag, en van 12 tot 20 breed. Het heeft liet gezondste klimaat van de geheele kust , doch de grond is er ligt en zandig , en ongeschikt voor den groei der granen. Men heeft er onuitputtelijke zoutgroeven. De handel is hier zeer levendig , en wordt bevorderd door vele volken. uit den omtrek. De Eng. hebben hier het fort St. James , en de Holl. Acra.

ACRE , St. Jean d'Acre , het oude Ptolomais , Aziat. stad in Syri , paclialik Acre of Saide , aan Bene golf ier Middellandsche zee , hij den berg Carmel , in een door de naburige moeras

ongezond oord , waar vele ziekten-sen heerschen. De stad heeft zeer enge straten , slechte wallen , eene bijna verstop

i 6,000 inw. 6 moskeen,-te haven , grieksche en i. armenische kerk , eerie sijnagoge , 2 bazars of markten, 3 khans, vele baden en fonteinen. Pet is ook de zetel van eengin griekschen aartsbisschop, en het, verblijf van den. pacha. De handel van deze stad . is sedert lang gedaald , zoo dat verscheidene mogendheden hier a eene konsurls meer the bben. De E(i o-peahen genieten hier echter nog steeds alle achting en worden nel ontvangen. Zij halen van daar zijde , granen en bt oinwol. -Daar de reede hier in Berl

win

ACTA, 21

winter onveilig is , zoo ankereji dan de schepen aan de overzijde van de haai , te Ca?fa. Deze plaats is in de gescliie-denis der kruistogten verhaard , en was eerre der beste vastigheden der christenen. Ook het vergeel'sch beleg der Franschen in 1799 is bekend. B. 32. 55.

23. L. 52. 55. 23. Het pachalik Acre heeft 420,000 inw. en brengt der Porte 750 , en den pacha 10,000 beurzen op. De laatste onderhoudt igoo inas staande troepen.

ACREBACH , Fr. dorp , dep. Moezel.

ACREMONT , Fr. dorp , 3 mijlen van Bouillon.

A.0 R ENE -- St. GERION , Nederl. dorp, prov. Henegouwen , 3 mijlen van Ath. ACRNE-St.--MARTIN , Nederl. dorp , prov. Henegouwen. ACRI , rivier in Napels ; valt in de golf van Tarente. , on 4o. 20 N. B, ACRD , stadje in Napels , in Calabria Citra , 2 mijlen van Bisegnano. ACRINGTO_N', Eng. stadje , graafschap Lancaster , net 3,3oo inw. A.CRIS-F , Sicil. stadje , in de vallei Mazzara , 12 mijlen . van de stad dezes naams.

Acrx-oN , district in Fantee , op de Goudkust van Guinea , in Afrika. De voorn. zeehaven is Alpain ofApanL , wel

-ke in 18i

i bijna geheel verwoest is door de Ashanties. De Holl. hebben hier een klein fort, Geduld genaamd.

AcROPOLIE , zie Agropolie. `ACROTERIE , stadje op 't eil. Santo]tin in den Griekselien Archipel.

ACS A Of Achsa , drie hong. dorpen, diet Bene luthersch in liet Pesther , het tweede room-sch in het Stuhlweisenburger en het derde in 't Schmeger kom.

ACSAD , drie hong. dorpen , in de kom. Eisenburg , Wesprem en Bihar. A.CSAJ , stad in Aziat. Rusland , gou

vernement Kaukazus.

ACSARAI , of .f. gsara , verwoest dorp in Natoli , proy. Cilici , aan den Py-ra mus.

Acsou , Aziat. dorp in .Natoli , 5 mijlen van Nicea. 2 Meer bij Nicea , dat zijn' naam aan Bene riv. geeft. -- 3 Stad in onafhankelijk Tartarije , land der Kalmukk en , 44 mijlen ten O N. O.

van ' Cashgar.

Ac-su , twee steden van Azat. Turkije in Natoli li ; 'de eene '6 mijlen van Isnik, en de antiere 5 mijlen van Bursa'.

Ac ,u , Aziat stad in klein Bueharije,

B. 43. ei -L. 92. 54. ACTA , 'Aziat. stad in Syri , so mijlen

len ten Z. 0. van Aleppo. AcTAIi , Pektia. stad , prev. Azerbijan4

ADA.

ACTAMAR , zie Van.

ACTAR , Rus. stad , gouv. Saratow.

ACTAS., Aziat. stad in Chineesch Tar-. tarije , in 't lands. Eluts , 20 'mijlen ten

N. W. van Tourfan. AC TEBOLI , kleine zeeboezem in de zeengte van Koiistantinopel , aan de Europische zijde.

ACTIP AQUE , (St. Maria de )'Z . Amer. stad in Nieuw Spanje , aan 't meer Tez-cuco.

ACTON , twee Eng. dorp-en , een in 't gr. Middlesex , met 1700 inw. en een in Chester met 3oo inw.

ACTON , Iersch .. dorp , gr. Armagh. ACTON , N. Amer. stadje, gr. Middlesex , 3oo in w . ACTON-BURNELL , Eng. dorp , gr.. Salop , 3oo inw. , 6 mijlen van Baston.

ACTO^r-TRUSSEL , Eng. dorp , gr. Stafford , met 270 inw. , bij het,'Woreester kanaal en de riv. Trent.

ACTON-TURVILLE, Eng. dorp , gr. Gloucester , 2 8o nw.

A,CTOPAN , hoofdpl. van een eveneens geii.oemd district , in Nieuw Spanje , intendentschap Mexico , met 2750 Indiaanscho en So Spaansehe huisgezinnen.

20. 20. B. en 278. 5o. L. Acu , Braz. stadje , prov. Rio grande , 3oo inw.. aan de rivier , van dien naam , die in de Atlantische zee valt..

ACUL , twee stadjes op 't eil. St. Domingo , het eerie op de Noord klst, 3 mijlen van Kaap Francois; het andere op de Zuid kust. Er is ook eene riv. valt

dien naam , die blij kaap Abacu in de. zee valt. -. ACTT LEO , klein meer in Z. Amerika , in Chili , prov. Rancagua.

AcUM A , riv. in Brazili , prov. Seara , valt in de zee tussehen het sneer Upiefi en kaap Sierras.

Acuanrr.i , zie Accumulo.

.ACUNHA , zie Tristan d'Acunha.

ACURAOU , Angoras of Camosin , riv. in Brazili , prov. Seara , komt uit-Fernambuco , en valt in zee- tusschen de kapen Tortuga en Palmeras. ACURAIPITI , riv. in Paraguay,, valt in de Parana. Acy , Fr. stadje , dep: - Aisne , arro

Soissons , met veehandel. Acv , Fr. dorp , dep. Aisne. Acv , Fr. dorp , dep. -Ardennes , bij Rethel.

AD , riv. in Schotland , valt bij Gr;nan ,, gr. Argyle , in zee.. ADA , Azat stadje in'Cireassle. 4D& , Aziet..stadje n Natoli',12 n1'1

len ten W. van Angora.

-Ao A ; eiland aan den manti der VolB3 ta 0

ADAM*

t.a , op de Goudkust in .Afrika. A-DA of 11tscfia , vlek in het Russ. gouw. Taiirii aait de Bielsja.

A n Ae K , een der Aleutische eiladen.

ADAIA , Y riv. in Spanje , welke ont

springt op de Sierra de , Avila , aan de

grenzen van Salamanca , prov. Avila,

welke zij doorstroomt , en na de Cresma

ontvangen te hebben bij Aniano in de

Duero valt. -- 2. Landgoed op het eiland

Minorca , tussclien Ferevias en Merca-.

(lol , met eene groote haven , die echter

pit hoofde der renigvuld ge klippen en

banken onbruikbaar is.

AD AIR , Noord Amer. gr. in Ken=, lucky , met F,oi i inw. 2. Eene plaats in het iersch graafschap Limerick .

ADAIZE , eene volkpl, in IN. Amer. 1le), , hij de Spaansche missie van den-. elfden naa.rn , aan den Mermentas. ADAK , een der Aleutjscbe .eil. in de

N. stille Zuidzee. 53. 4o N. B. A.DALAT DENG HISC , zie Arehipelagus. ADALGUEZ , Aziat. stad in Kurdistan, ten N. van 't meer Van. AD A .I , een der Naledivische eilanden , i oo uren ten Z. 0. van Travancar. ADALIA , slecht bevolkt oord in Egypte , bij Cairo. ADAM , stad in Eur. Turkije , prov. Moldavi,

ADAMOW , eene Poolsche adelijke stad prov. Podlachi n , aan den grooten weg van Warschau naar Lublin.

.AD AMPI , Ringo , Lasnpi of Lampa , Afr. landschap op de kust van Guinea, dat uit onderscheidene kleine gemeenes besten bestaat. Het ligt langs de Volta en is zeer vruchtbaar in rundvee , schamm pen , zwijnen , gevogelte en visschen : de inwoners drijven slavenhandel , en bee- fclncn den landbouw.

ADAMS , 1 Noord Amer. Braafs. in Pennsylvani , met 15,i52 inwonersen de hoofdst. Gettysburg. 2 Noord Amer. graafschap in ()ivo , met q,34 inw. 3 Nog een graaf. in stet land aalt de Mississippi, met 15,Gooinw. , wear onder 5,671 negers.

ADAMSBAAr , eene , baai aan (Ie N. W. kust van Amerika , waarin de Columbia valt. 45 N. B.

AD AMSBERG , zie Adam.spi k.

A T_D A MSB RU G y Harnas , de gevaarlijke vicengte, en rotsbank tusschen Ceylon en Ihldi slechts kleine schepen kunnen deze straat doorgaan.

AnssFR.EIHEIT , Bohen . marktvlek , krei ^s Tabor , bij )Nen -..Fei stvitz.

A-) AMS EILAND , zie Madisons eiland.

A n AMSPIEK , door de _Christenen St.

Thomas , door de Cingalezen Hamalel , in he Sanscrit Tcalmaia , en door

1a AD A.

eenige Arabische schrijvers Ru1ivan ge e naamd , is de hoogste berg op 't eiland. Ceylon, aan welks voet , in een groot meer , onderscheidene beken ontspringen , waaruit de drie grootste riv, gevorui worden. Onder deze behoort de Mavelagonga , de voorn. riv. van 't ei!. die naar 't N, vloeit , en in de haai van Trinconomale uitloopt , waar zij eene zeer goede haven vormt. Hier groeit de Adamsappel , eene vergiftige vrucht , vain eene schitterende mode of geele kleur, De inwoners gelooven dat Adam en Eva hier begraven liggen , en wijzen de voetstappen van dezen stamvader nog in de rotsen aan, De priesters van .Budda ver . rigten hier hunne godsdienstoefeningen, bij Bene bedevaartplaats der Cingalezen , en onderhouden er eene brandende lamp. ^ De piek ligt op 6. 49 N. B. on io6.

58. L. , a 2 mijlen van Colombo. Men beklimt hem met ijzeren ketenen , welke men aan denzelven heeft vastgeklonken, ADAMSPUNT , kaap op de W. kust van N. Amer. , ten Z. van. den ingang der riv. Columbia , op 46. a5. N. B. en 253. 48, L.

ADAMSSTAD , Boh. dorp , kreits Buds weis , met bergwerken. ADAMSTHAL , Moray. dorp , E kreits Brunn , met bergwerken. ADAMSTOWN , Iersch dorp , gr. 1/Vex-. ford , 2,000 inw. ADAMSTOWN , stad in de N. Amer.

Rep, , prov, Pennsylvani , gr. Lancaster, ADAMSWEILER,Fr. D., dep. Ned.Rijn. ADAMUZ , Spaan. stadje in Andaluzi,

prov. Cordova ligt bij de Guadalquivir.

ADANA , Turksch pachalik in Cara-. mani , in Natoli , met de hoofdpi. Adat'. na , aan de eveneens genoemde rivier, die ook de Seihhan heet , met t,000 inw. waar onder Truchmenen , Armenirs, Turken, Grieken en Joden , die in wijn, koorn en vruchten handelen. Het is de zetel van den pacha, die er een sterk slot heeft. In den winter is hier de lucht ge-.. zond , maar in den zomer verlaten de gegoede ingezetenen de stad, wegens de drukkende hette , en wonen buiten in het gebergte Taurus. Het ligt omtrent 4 mij-. len van de zee , op 36. 59. B. en 53. a i . L.

ADANAD , Aziat. stad in Hindostan , prow. Malabar , het verblijf van_ eeno bijzondere klasse van Braminen , Nam.buries genaamd , die allen omgang met andere priesters vermijden.

ADANAQUE , Aziat. stad in Curdistan, aan de Deaal , die in den Tiger uitloopt. De huizen zijn van klei , en hebbers maar eene verdieping.

ADAOTJS , negervt^lk in Guinea op deTand

ADDI. 23

Tandkust. ADARE , Ier. stad , gr. Limerick , aan de Mage. ADAREB , Afr. volk aan de zamen -vloeijing des Nijls en der Tacazze ,

uit l o stammen bestaande , en verwant aan de Fandschi in Sennaar.

ADASA , dorp in Abyssini , 20 mijlen van Gondar.

ADAST , Fr. dorp , dep. Op. Pyrenen.

ADASZTEVEL , hong dorp, kom. Wesprem.

ADAT , stad in Japan , eil. Niphon. 1

ADAU*A , Z. Amer. riv. in Nieuw Granada , prov. St. Jan , valt in de Orinoco. ADAUQUTANA , Z. Amer. riv. in Guiana , valt in de Cauca bij -deszelfs oor -sprong. ADAVEED , Aziat stad in Hindostan, lands. Cuddapa , 3 mijlen van Combam.

ADAYES , of Mexicano , Amer. riv. in Nieuw Spanje , die in de Cordilleres ontspringt, de Z. -11'Tirco opneemt , en in de golf van Mexico valt.

ADAYES , N. Amer. stad, prov. Nieuw Orleans.

ADBOROW, stad in Palestina,bij Saphet.

ADELAARSEILAND, eilandje bijNieuw Holland. ADDA , Deensch fort , op de Goudkust in Afrika , aan den mond der Volta. ADDA , hong. dorp , aan de Theisz, kom. Batscb.

ADDA , vischrijke riv. in Itali , die aan den berg Braulis in Graauwbunderland ontspringt, door Valteline en het meer Como vloeit, na de opneming der Serio en Oglio bevaarbaar wordt, en niet ver van Cremona in den Po valt. Zij gaf voormaals den naam aan een dep. van 't kon. Itali , waar van de hoofdpl. Sondrio was.

ADDENBROOK, kaap op