Workshop on Packaging Waste Management: Legislation and Implementation

BİR KENTTE AMBALAJ ATIKLARI YÖNETİMİ

NASIL OLMALIDIR?

DOÇ.DR.MÜFİDE BANAR

ANADOLU ÜNİVERSİTESİMÜHENDİSLİK-MİMARLIK FAKÜLTESİ

ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜE-mail: mbanar@anadolu.edu.tr

04.03.2010Anemon Otel, ESKİŞEHİR

M.Banar 204.03.2010

Kolayca Belirlenebilen Maliyetler

Gizli Maliyetler

“Bertaraf”

“Yükümlülükler”

• Hammadde maliyetleri

•Hatalı ürünlerde iş gücü kaybı

• Atık olarak nitelendirilen hatalı ürünlerin maliyeti

•Enerji maliyeti • Satış değerlerinde düşüş

ATIĞIN MALİYETİ

M.Banar 3

Avrupa Birliği’nin kentsel katı atık yönetimiyle ilgili stratejisinin temel çıkış noktası, ambalaj atıklarının kesinlikle değerlendirilmesi ve düzenli depolama sahalarında hiçbir şekilde ambalaj atığının depolanmamasıdır.

04.03.2010

M.Banar 404.03.2010

Kirlilik önlemeAtık minimizasyonuYeniden kullanım Geri dönüşümBertaraf

En yüksek öncelik

En düşük öncelik

5

End off pipe treatment

04.03.2010 M.Banar

Pollution Prevention

M.Banar 6

Kullanılan malzemelerin miktarını azaltmak için ürünlerin veya

ambalajların yeniden dizayn edilmesi ve kullanılan ürün veya ambalajın

miktarının azaltılması (Ör: Ambalaj sanayii’nde alüminyum içecek

kutularının ağırlığı geçen 20 yıla göre % 52 oranında azaltılmıştır. 1977’den

itibaren, 2 litrelik plastik içecek şişelerinin ağırlığı 68 g’dan 51 g’a

düşürülmüş, böylece yılda 113.500 ton plastik, atık akımından

çıkarılmıştır.)

Mevcut malzemelerin, ürünlerin veya ambalajların yeniden

kullanılabilmesi (yeniden doldurulabilir şişeler, kartuşlar, kağıtların her iki

yüzlerinin kullanılması gibi)

Kullanılan ambalajda bozulma veya dökülme gibi olumsuzlukların

azaltılması

04.03.2010

M.Banar 7

Ülkemizde yürürlüğe giren Ambalaj Atıkları Kontrolü Yönetmeliği beraberinde birçok yeni uygulama, bu atıkların geri kazanımına dair yüksek hedefler ve Yönetmelik kapsamındaki taraflara yeni sorumluluklar getirmiştir.

Mevcut mevzuatın değerlendirilmesi için resmi kurumlar (Çevre ve Orman Bakanlığı, Belediyeler), yetkilendirilmiş kuruluşlar (ÇEVKO, TÜDAM) ve konuyla ilgili çalışan tesisler (toplama ve ayırma tesisleri, geri dönüşüm lisansına sahip olan tesisler) gibi, mevzuattan etkilenen tüm tarafların görüşleri alınmalıdır.

04.03.2010

8M.Banar

Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği’nde Ambalaj Atıklarının Kaynağında Ayrı Toplanması Hususundaki

Sorumluluk ve Yükümlülük Paylaşımı

04.03.2010

Belediyeler

Piyasaya Süren Marka Sahibi

Yetkilendirilmiş Kuruluşlar

Satış Noktaları

Ambalaj Atığı Üreticileri

Ambalaj AtığınıToplayan-Ayıran

Tesisler

M.Banar 9

“Ambalaj Atıkları Yönetim Sistemi”nin teknik ve ekonomik yönden yapılabilir olması, her bir aşamasının bir önceki ve bir sonraki basamaktaki işlemlerle uyumlu olarak, entegre bir sistem tasarımıyla mümkündür. Bu tasarımın temel faktörleri:Teknik açıdan uygulanabilirlikEkonomik açıdan uygulanabilirlikSosyal açıdan kabul edilebilirlik

04.03.2010

10

BİR KENTTE GERİ KAZANIM SİSTEMİNİN

KURULMASI İÇİN ATIK MİKTAR VE

BİLEŞİMİ ÇOK İYİ BİLİNMELİ VE ETÜD

EDİLMELİ, DAHA SONRA GERİ

KAZANILABİLİR ATIKLAR İÇİN EN UYGUN

TOPLAMA SİSTEMİ OLUŞTURULMALIDIR!

04.03.2010 M.Banar

11

Ambalaj atıklarının geri kazanılması tüketici (evler, küçük işletme ve üretim sektörü) bakışı açısından 2 farklı yaklaşıma ayrılabilir: Toplama sistemleri: Değerlendirilebilir atıkların evlerden merkezi

organizasyonlarca (belediye, lisanslı firmalar) toplanması Getir sistemleri: Tüketicinin, değerlendirilebilir atıkları merkezi toplama

birimlerine (konteynerler, geri kazanım alanları, transfer istasyonları vb.) getirmesi

Ambalaj atıklarının geri kazanılmasındaki lojistik yaklaşım da iki ana sisteme ayrılabilir: Entegre toplama sistemlerinde, ambalaj atıkları ile yiyecek atıklarının toplanması,

beraber ya da ortak bir yapı içerisinde gerçekleştirilir. İlâve toplama/ getir sistemlerinde ambalaj atıkları, yiyecek atıkları için uygulanan

toplama sisteminden lojistik olarak bağımsız şekilde toplanır ya da tüketiciler tarafından getirilir.

04.03.2010 M.Banar

M.Banar 12

ENTEGRE TOPLAMA SİSTEMLERİ

04.03.2010

Sistem Açıklama Avantaj Dezavantaj Gerekli araçlar / Altyapı

Tek çöp kovası Karışık atığın tek çöp kovasında toplandıktan sonra merkezi ayırma tesisinde ayrılması

Evler için kolayToplama sisteminde değişiklik yok

Ayırma problemlerine bağlı yüksek giderDeğerlendirilebilir atıkların kalitesinin düşüklüğü (kir, mekanik yıpranma)

Ayırma istasyonu

Ayrı çöp kovası Çöp kovası başına bir karışık atığın toplanması (örn. Kağıt, cam, biyolojik atık ve değerlendirilemeyen atık için birer kova

Yüksek kalitede geri kazanımMerkezi ayırım için az zaman ihtiyacı

Evler için fazla alan ihtiyacıEk kova için gider

Ek kovaHassas sınıflandırma için ayrıma istasyonuBiyolojik atıklar ayrılmışsa kompostlaştırma tesisi

Çöp poşeti sistemi

Bir kova içindeki biyolojik atıkların toplanması, diğer tüm sınıf atıkların başka bir kovada toplanması

Yüksek kalitede geri kazanımEvler için kolay kullanım

Toplama personeli için ağır bir işSıkıştırma kamyonları ile toplama yapılmasıPoşetlere ek gider

Atık poşetleriyle düzenli depolamaAyırma istasyonları

Biyolojik atık için ayrı çöp kovası

Bir kovada biyolojik atıkların toplanması, kuru değerlendirilebilir bütün atık türlerinin ikincide ve geri dönüşümü mümkün olmayan atıkların üçüncüde toplanması

Yüksek kalitede kompostDepolama ihtiyacının azalma verimi

Biyolojik atık sıklıkla toplanmazsa koku ve hijyen problemleriSık toplama için yüksek gider

Ek kovalarBiyolojik atıkların hassas sınıflandırılmaları için ayırma istasyonları

Üç kova sistemi Düşey ve yatay duvarlarla bölünen bir atık kovasındaki iki ya da çeşitli atık türlerinin toplanması

Yüksek kalitede kompostDepolama ihtiyacının azalma verimiGeri kazanılanların yüksek kalitesi

Evler için fazla alan ihtiyacıEk kova gideriBiyolojik atıklar sıklıkla toplanmazsa koku ve hijyen problemiSık toplamanın yüksek gideriEvlerde yeterli bilgi gereksinimi

Ek kovalarAyırma istasyonuBiyolojik atıklar aynı zamanda ayrılmışsa kompostlaştırma istasyonu

M.Banar 13

GETİR SİSTEMLERİSistem Açıklama Avantaj Dezavantaj Gerekli araçlar / altyapı

Tek madde için merkezi toplama konteynerleri

Konteynerler tüketicilerin söz konusu maddeyi getirdikleri merkezi yerlere yerleştirilir; konteynerler düzenli olarak toplanır ve boşaltılır

İyi kalitede atık maddeEvlerden toplamaya nazaran daha verimli

Evler için rahat değil bu nedenle toplamaya nazaran daha az verimliGürültü problemi (cam konteynerleri için)Toplama yeterli sıklıkta değilse süprüntü problemi olurPlastikler ve metaller için verimli değil

Konteyner kurulumu için yeterli alanAtık konteyneritoplama araçlarıHassas sınıflandırma için ayırma istasyonları

Tek madde veya çeşitli parçalar için merkezi geri kazanım alanları

Tüketici geri kazanılabilir atığı merkezi geri kazanım alanına getirir (atığın tipine göre ödeme karşılığı)

İyi kalite atık maddeEkonomik toplama metoduSıkıştırma suyunu boşaltma ile taşıma giderlerinin azalmasıAtık depoları transfer istasyonlarına ve benzer tesislere entegre edilebilir

Kısıtlayıcı yasalara bağlı olarak Türkiye’de uygulanması zor*Evler için rahat değil, düşük toplamaHijyen ve haşarat problemleri oluşabilir

Yeterli alanSıkıştırma ve suyunu boşaltma gereçleriSınıflandırma aletleri (bazı yerlerde)

Bir veya birkaç atık sınıfının evlerden ticari organizasyonlarca toplanması

Atık belirli tarihlerde bu organizasyonlarca toplanır ya da hurda tüccarları tarafından toplanır

Evler için rahatYüksek kalitede atık maddeEkonomik toplama metodu

Tüm geri kazanılabilen atıklar için verimli değilTüketici bilinçliliği ve yeterli bilgi önemi

Yok

Farklı maddeler için bölümlü merkezi toplama konteynerleri

Konteynerler tüketicilerin söz konusu maddeyi getirdikleri merkezi yerlere yerleştirilir; konteynerler düzenli olarak toplanır ve boşaltılır

İyi kalitede atık maddeEvlerden toplamaya nazaran daha verimliFarklı maddeler aynı yerde boşaltılabilir (evler için, ayrı sistemlerden daha rahat)

Evler için rahat değil bu nedenle toplamaya nazaran daha az verimliGürültü problemi (cam konteynerleri için)Toplama yeterli sıklıkta değilse süprüntü problemi olurPlastikler ve metaller için verimli değilBir bölüm dolarsa tüm konteyner alınmalıdırTüketici bilinci, yeterli bilgi çok önemli

Konteyner kurulumu için yeterli alanAtık konteynerleriToplama araçlarıHassas sınıflandırma için ayırma istasyonları

04.03.2010

M.Banar 14

TOPLAMA SİSTEMLERİNİN SEÇİMİ

Değerlendirilebilir atıkların en verimli (optimum) şekilde toplanması için birçok yaklaşım mevcuttur. Toplama sistemleri coğrafi, sosyal, ekonomik, iklimsel, mimarî ve altyapı koşullarına adapte edilmelidir.

Türkiye‘de bu koşullar aynı şehirde bile büyük farklılıklar gösterebilir. Bu nedenle ambalaj atıklarını ayrı toplamayı planlayan bir belediye, önce atık kaynak alanlarının altyapısını ve sosyal koşullarını tespit etmelidir.

Bir kentin veya aynı kentin ilçelerinin koşullarına uygun olan farklı sistemleri uygulamak mantıklı olabilir.

04.03.2010

M.Banar 15

Bu modeller, belediyelerin ihtiyaçlarına ve yapısına göre değiştirilebilir.

ÇEVKO tecrübeleri de göz önüne alınarak ülke için tek bir modelin oluşturulması yerine, yerel ihtiyaçlar ile sosyo-ekonomik yapıyı dikkate alan ve mevcut “hurdacı” sisteminden yararlanan bir düzen kurulmalıdır.

04.03.2010

16

Bu amaçla Anadolu Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü’nde yapılan bir çalışmada (2008) bir yıl süreyle, 64 farklı mahalleden alınan, toplam 562 örnekle Eskişehir kentinin atık karakterizasyon çalışması yapılmıştır.

Bu çalışmanın bütününde, Eskişehir Kentsel Katı Atık Bileşiminin Belirlenmesi, Kentsel Katı Atık Yönetim Sisteminin Belirlenmesi, Geri Kazanım Sisteminin Belirlenmesi ve Düzenli Depolama Sahası Yer Seçimi Çalışmaları yer almaktadır.

Kentsel katı atıklar○ 750 ton/gün

Tıbbi atıklar ○ 2 ton/gün

Endüstriyel atıklar○ 213.000 ton/yıl

04.03.2010 M.Banar

M.Banar 17

Şekilde de görüldüğü gibi, yiyecek atıkları toplam atık içerisinde en büyük paya sahiptir (%67,06). Endüstrileşmiş ve gelişmekte olan ülkelerde üretilen kentsel katı atıklardaki en önemli farklardan biri yiyecek atığı yüzdesidir. Endüstrileşmiş ülkelerde hazır yiyecek tüketiminin fazlalığı nedeniyle oluşan yiyecek atığı miktarı azdır. Örneğin ABD’de bu oran % 9 mertebesinde iken, bu çalışmada, %67 bulunmuştur.

kağıt-karton; 10.07

metal; 1.26cam; 2.49

plastik; 5.62

yiyecek atığı; 67.06

kül; 3.86

diğer; 9.64

04.03.2010

ESKİŞEHİR KENTİNİN KENTSEL KATI ATIK BİLEŞİMİ

M.Banar 18

Geri kazanılabilir atıkların dağılımına göre, plastik, cam ve metaller sırasıyla % 29, % 13 ve % 6,5 iken, kağıt %52 ile en yüksek değere sahiptir. Metal ve cam yüzdeleri diğer bileşenlere göre daha düşüktür. Çünkü metal ve cam şişeler ya ev hanımları tarafından yeniden kullanılmakta ya da üreticiler tarafından geri toplanmaktadır. Kağıt ve plastikler ise, nispeten daha yüksek oranlarda olup bu değer kağıt için %10, plastik için %5,6’dır.

kağıt-karton; 51,79

metal; 6,46

cam; 12,82

plastik; 28,93

04.03.2010

ESKİŞEHİR KENTİNİN AMBALAJ ATIKLARI BİLEŞİMİ

M.Banar 19

SENARYOLAR

Senaryo 1a: %10 kaynakta ayrı toplama (geri dönüşümü olan atıklar bir arada) + % 5 ayıklama tesisinde ayırma.

Senaryo 1b: %10 kaynakta ayrı toplama (geri dönüşümü olan atıklar 4 ayrı grup-kağıt/karton, metal, plastik, cam- halinde) + % 5 ayıklama tesisinde ayırma.

Senaryo 2: %10 geri kazanım konteynerlerinde toplama + % 5 ayıklama tesisinde ayırma.

Senaryo 3a: %8 kaynakta ayrı toplama (geri dönüşümü olan atıklar bir arada) + % 3,5 geri kazanım konteynerlerinde toplama + % 3,5 ayıklama tesisinde ayırma.

Senaryo 3b: % 8 kaynakta ayrı toplama (geri dönüşümü olan atıklar 4 ayrı grup-kağıt/karton, metal, plastik, cam- halinde) + % 3,5 geri kazanım konteynerlerinde toplama + % 3,5 ayıklama tesisinde ayırma.

04.03.2010

M.Banar 2004.03.2010

ELECTRE III (Elimination Et Choix Traduisant la Realité)

ANP(Analytical Network Process)

EN UYGUN GERİ KAZANIM SİSTEMİNİ BULMAK AMACIYLA ÇOK ÖLÇÜTLÜ KARAR VERME YÖNTEMLERİNİN

KULLANILMASI

M.Banar 21

ELECTRE III

5 Farklı Senaryo 20 Ölçüt Karar Verici: Belediye ve Üniversite

04.03.2010

M.Banar 22

Belirlenen ÖlçütlerÖlçüt no Ölçüt adı Birim/Tercih yönü Açıklama

g1 İstihdam Puan (1-9)Artan Sistemde yer alan tüm bileşenlerin yaratacağı istihdam.

g2 Estetik Puan (1-9)Artan Atıkların, kuşların ve araçların yaratacağı estetik kirlilik.

g3 Yasaya uygunluk

Puan (1-9)Artan Türkiye’deki ve AB’deki yasal düzenlemelere uyum.

g4 Atık kalitesi Puan (1-9)Artan Geri dönüşüm sanayii’nde değerlendirilerek üretilecek yeni ürünün kalitesinin arttırılması.

g5 Zaman Puan (1-9) Azalan Karar vericiler için proseslerde minimum süre.

g6 Gelir $/yıl Artan Toplanan atıkların geri dönüşüm sanayii’ne satılması sonucu elde edilen gelir.

g7 Tesis ve genel giderler

$/yılAzalan Yapılacak tesis maliyeti ve elektrik, su, sarf malzeme vb. maliyetler.

g8 Ekipman ve araç maliyeti

$Azalan Geri kazanım konteynerleri ve araçları.

g9 Personel maliyeti

$/yılAzalan Toplama işlemi ve ayırma tesisindeki personelin maaş, sigorta, yemek, ulaşım giderleri.

g10 Taşıma maliyeti

$/yılAzalan Atıkların nakliyesinde kullanılan araçların yakıt giderleri.

04.03.2010

M.Banar 23

Belirlenen Ölçütler (2)Ölçüt no Ölçüt adı Birim/Tercih yönü Açıklama

g11 Bakım-onarım maliyeti

$/yılAzalan Konteynerlerin, ayırma tesisindeki ekipmanların, nakliye aşamasında kullanılan araçların bakım onarım masrafları.

g12 Tanıtım maliyeti

Puan (1-9)Azalan Sistemin uygun şekilde çalışması ve sürdürülebilir olması için yapılması gereken tanıtım çalışmaları.

g13 Halkın katılımı riski

Puan (1-9)Azalan Halkın geri kazanım alışkanlığı kazanması.

g14 Hijyen Puan (1-9)Artan İnsan ve çevre sağlığının için gerekli olan hijyen koşulları.

g15 Sokak toplayıcıları

Puan (1-9) Azalan Atık kalitesi (dolayısıyla gelir), insan ve çevre sağlığı, estetik yönlerden sistemi tehdit eden önemli bir unsur.

g16 Vektörel canlılar

Puan (1-9)Azalan Başıboş hayvanlar ve böcekler.

g17 Trafik yoğunluğu

Puan (1-9)Azalan Atıkların nakliyesinde kullanılan araçların neden olduğu trafik yükü.

g18 Kaza Puan (1-9)Azalan İş ve trafik kazaları riski.

g19 Kirlilik yükü Puan (1-9)Azalan Araçların egzoz gazları, toplama ve taşıma sırasında oluşacak kirlilikler.

g20 Yangın Puan (1-9)Azalan Atıkların biriktirilmesi ve depolanması aşamalarındaki yangın tehlikesi.

04.03.2010

M.Banar 24

Performans DeğerleriÖlçüt S1a S1b S2 S3a S3b Ölçüt S1a S1b S2 S3a S3b

g1 8 8 1 4 3 g11 66.500 66.500 42.158 70.415 70.415

g2 4 2 9 8 6 g12 6 9 3 4 8

g3 8 8 8 8 8 g13 6 9 3 4 9

g4 7 9 3 5 9 g14 5 5 7 6 6

g5 7 9 5 6 8 g15 4 4 1 2 2

g6 2.155.660 2.609.480 1.815.290 2.303.150 2.666.210 g16 4 4 1 2 2

g7 275.000 275.000 275.000 275.000 275.000 g17 4 4 1 2 2

g8 540.000 540.000 413.160 618.300 618.300 g18 3 3 1 2 2

g9 216.240 216.240 99.600 117.840 117.840 g19 4 4 1 2 2

g10 208.800 208.800 208.800 208.800 208.800 g20 2 2 8 5 5

Sayısal olmayan değerler 1-9 arasında aşağıdaki şekilde ölçeklendirilmiştir. Artması tercih edilen ölçütler için; 1: kabul edilemez; 2: çok kötü; 3: kötü; 4: az kötü; 5: orta; 6: az iyi; 7: iyi; 8: çok iyi ve 9: mükemmel ve azalması tercih edilen ölçütler için; 1: mükemmel; 2: çok iyi; 3: iyi; 4: az iyi; 5: orta; 6: az kötü; 7: kötü; 8: çok kötü ve 9: kabul edilemez olmak üzere iki farklı ölçek kullanılmıştır.

04.03.2010

M.Banar 2504.03.2010

M.Banar 2604.03.2010

M.Banar 2704.03.2010

M.Banar 28

Problemin Çözümü

S1a S1b S2 S3a S3b

S1a 1 1 0.7 1 1

S1b 0.9 1 0.6 0.7 1

S2 0.8 0.8 1 0.9 0.9

S3a 1 1 1 1 1

S3b 0.9 1 0.7 0.8 1

04.03.2010

S3a S1a-2 S3b-S1b

Senaryo 3a: %8 kaynakta ayrı toplama (geri dönüşümü olan atıklar bir arada) + % 3,5 geri kazanım konteynerlerinde toplama + % 3,5 ayıklama tesisinde ayırma.

M.Banar 29

ANP (ANALYTICAL NETWORK PROCESS)

BCR modeli

Fayda = 1/6 Maliyet = 1/3 Risk = 1/2

Formül:

04.03.2010

riskmaliyetfayda

11

M.Banar 30

Fayda Kümesi

04.03.2010

M.Banar 31

Maliyet Kümesi

04.03.2010

M.Banar 32

Risk Kümesi

04.03.2010

M.Banar 33

ANP Akış Diyagramı ve Sonuçları

GERİ KAZANIM SİS TEMİ S EÇİMİ

Fayda Alt Kümesi Maliyet Alt Kümesi Risk Alt Kümesi

Alternatifler Oran Sıralama

Senaryo 1a 0,182999 5

Senaryo 1b 0,205574 2

Senaryo 2 0,220923 1

Senaryo 3a 0,191333 4

Senaryo 3b 0,19917 3

Kriterler

İstihdam

Estetik

Gelişime Açıklık

Atık Kalitesi

Gelir

Zaman

Yeni İş Sahası

Alternatifler Oran Sıralama

Senaryo 1a 0,272304 4

Senaryo 1b 0,283543 5

Senaryo 2 0,146157 2

Senaryo 3a 0,144446 1

Senaryo 3b 0,15355 3

Kriterler

Personel

Taşıma

Bakım Onarım

Tanıtım

Araç

Tesis

Ekipman

Genel Giderler

Alternatifler Oran Sıralama

Senaryo 1a 0,18509 1

Senaryo 1b 0,190624 2

Senaryo 2 0,236252 5

Senaryo 3a 0,191548 3

Senaryo 3b 0,196485 4

Kriterler

Halkın Tepkisi

Hijyen

Sokak Toplayıcıları

Vektörel Canlılar

Trafik Yoğunluğu

Yangın

Yasaya Uygunluk

Kaza

Kirlilik Yükü

04.03.2010

M.Banar 34

ANP Toplam Sonuçları

Senaryo 3a: % 8 kaynakta ayrı toplama (geri dönüşümü olan atıklar birlikte) + % 3,5 geri kazanım konteynerlerinde toplama + % 3,5 ayıklama tesisinde ayırma

04.03.2010

0

0,05

0,1

0,15

0,2

0,25

0,3

S1a S1b S2 S3a S3b

oran

M.Banar 35

Sonuçlar

ANP ELECTRE

Senaryo 1a 5 2

Senaryo 1b 4 3

Senaryo 2 3 2

Senaryo 3a 1 1

Senaryo 3b 2 3

04.03.2010

M.Banar 36

Sonuçlar

Eskişehir’in kentsel katı atıklarının bileşimi %67 yiyecek atığı, %10 kağıt-karton, %5,6 plastik, %2,5 cam, %1,3 metal, %4 kül ve %9,6 diğer atıklar olarak bulunmuştur.

Yapılan istatistiksel değerlendirmelerde, atık bileşiminin mevsimsel değişiminden ziyade, sosyo-ekonomik yapıya göre farklılaşması dikkat çekmektedir.

Özellikle ambalaj atığı miktarının, yüksek gelir seviyesine sahip bölgelerde fazla olduğu görülmektedir.

Yapılan ısıl değer analizi sonuçlarına göre atığın ısıl değeri ortalama 12,7 MJ/kg olarak bulunmakla birlikte bu değerin, ambalaj atıklarının olmadığı durumda çok daha düşük miktarda olacağı göz ardı edilmemelidir.

04.03.2010

M.Banar 37

Sonuçlar

Geri kazanılabilir atıklar başlangıçta evlerde karışık olarak toplanabilir, bunun yanı sıra geri kazanım merkezleri oluşturulmalı ve bunu takiben atıklar ayırma tesisinde ayrılmalıdır.

04.03.2010

M.Banar 38

ÖNERİLER (1)

AB’ne uyum sürecinde pek çok yasal düzenleme ve uygulamanın gündemde olduğu ülkemiz için, katı atıklarla ilgili bütüncül yönetimsel yaklaşımın içerildiği bir model uygulanmalıdır. Çünkü kentsel katı atıklar bir şekilde toplanıp, gelişigüzel depolanarak yönetilemezler.

Üretimlerinden bertaraflarına kadar her aşamada farklı disiplinlerin ve farklı tekniklerin (LCA, MCDM gibi) birlikte çalışması gereklidir. Bu anlamda şu anda ülkemizde uygulanmaya çalışıldığı gibi düzenli depolama temelli bir yaklaşım yeterli olmayacaktır. Konu, teknik, çevresel, ekonomik, sosyal ve politik yönlerin birlikte ele alınmasını gerektiren karmaşık bir yönetim sistemidir.

04.03.2010

M.Banar 39

BELEDİYELER

BİR ATIK TOPLAMA PROGRAMI YAPMALI VE HER YIL

BAŞINDA HALKA BU PROGRAMI DUYURMALIDIR!

04.03.2010

ÖNERİLER (2)

M.Banar 4004.03.2010

M.Banar 4104.03.2010

M.Banar 4204.03.2010

M.Banar 4304.03.2010

M.Banar 4404.03.2010

M.Banar 4504.03.2010

M.Banar 4604.03.2010

M.Banar 47

EVSEL ATIK VERGİLENDİRME SİSTEMİ YENİDEN YAPILANDIRILMALIDIR!

04.03.2010

ÖNERİLER (3)

M.Banar 48

ETKİN BİR GERİ DÖNÜŞÜM PAZARI OLUŞTURULMALIDIR. Mevcut ve potansiyel pazar: Geri dönüştürülebilir

malzemeler ara ürün işleyicilere veya doğrudan son kullanıcıya satılmış olabilir. Parçalanmış lastiklerin zemin korumasında kullanılması gibi alternatif kullanımlar araştırılmalıdır.

Hangi geri dönüştürülmüş ürünlerin potansiyel alıcısı olabilir?: Potansiyel alıcılara malzeme için ne kadar ödeme yapacağı, malzemenin özellikleri, anlaşma koşulları (uzun veya kısa dönem, garanti gibi), malzemenin nakliyesi, mevsimsel dalgalanmalar gibi bilgilerin verilmesi gereklidir.

Bir mal olarak geri dönüşümün ekonomik fizibilitesi: Hangi pazarın doygunluğa ulaştığı, hangi pazarın gelişime açık olduğu belirlenmelidir.

04.03.2010

ÖNERİLER (4)

M.Banar 49

Etkin bir geri dönüşüm pazarının gelişmesinin önündeki engeller kaldırılmaya çalışılmalıdır.1. Geri dönüştürülmüş ürünlerle ilgili tüketicilerin bilinçsiz olması2. Geri dönüştürülmüş malzemelerden üretilen ürünlerin kalitesiyle ilgili

tüketicinin güven eksikliği3. Sosyal faydalar ve maliyetlerin ürünlerin fiyatlarına yansıtılamaması.

Çevresel yararlarına rağmen, geri dönüştürülmüş malzemelerden üretilen ürünlerin, genellikle diğer hammaddelerden üretilen ürünlere göre daha pahalı olması

4. Geri dönüştürülebilir malzemelerin şehirlerden veya kırsal bölgelerden, geri dönüşüm tesislerine taşınmasındaki nakliye giderlerinin yüksekliği

5. Arz-talep dengesindeki belirsizlik nedeniyle geri dönüştürülmüş malzemeyi kullanarak yatırım yapacak girişimcilerin tedirginliği

6. Plastik, yağ, lastik vb. geri dönüştürülebilir malzemelerin geri kazanımı ve ayrılmasındaki güçlükler

04.03.2010

M.Banar 5004.03.2010

“Çevrenin korunmasında atık bertarafı ilk başvurulacak değil, son başvurulması gereken bir çare olmalıdır.”

“Her zaman için kirliliğin kaynağında önlenmesinin daha ucuz ve daha verimli bir yol olduğu unutulmamalıdır.”

51

TEŞEKKÜRLER….

DOÇ.DR.MÜFİDE BANAR

ANADOLU ÜNİVERSİTESİMÜHENDİSLİK-MİMARLIK FAKÜLTESİ

ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜİKİ EYLÜL KAMPUSÜ

E-mail: mbanar@anadolu.edu.tr

04.03.2010 M.Banar