PERSPEKTIVE

ż ś żwrzesień06,2017

Ponieważwmojejpracykoncentrujęsięnarynkachwschodzących,niespędzamjużzbytdużoczasuwStanachZjednoczonych,chociażtotamsięwychowałem.Tegolata,podobniejakwieleinnychosób,skorzystałemjednakzokazji,byodwiedzićrodzinę.WyjechaliśmynawyspęMackinacnajeziorzeHuronwstanieMichigan.Byłotodlamniewyjątkowedoświadczenie,ponieważtojedynawyspa,najakiejbyłem,naktórejniemażadnychsamochodów.Jedynedostępneśrodkitransportutobryczkiirowery.Byłatodlamnieprawdziwapodróżwczasie!BędącwAmerycePółnocnej,zatrzymaliśmysiętakżewKanadzie,gdziewrazzmoimkolegąnagrałempodcast.Długorozmawialiśmynawieleróżnychtematów,takichjakmojedzieciństwo,kariera,obszary,któreobecniebudząmojezainteresowanieczyteżpowody,dlaktórychniechcęnigdyprzechodzićnaemeryturę!

Poniżejzamieszamodnośnikdopełnegonagraniaoraztranskrypcjęnaszejrozmowy.Zachęcamdowysłuchanialubprzeczytaniajejdokońca,ponieważmożnawniejznaleźćodpowiedzinakilkapytań,któreotrzymałemprzezTwitteraiportalLinkedIn.MożejesttamtakżeodpowiedźnaTwojepytanie!

Otokilkanajważniejszychwniosków:

GdybyłemjeszczestudentemUniwersytetuwSyracuse,pewnegodniazobaczyłemnatablicyogłoszeńinformacjęostypendiachwJaponii.Pomyślałem,żetocałkiemintrygujące.Otrzymałemtostypendiumizająłemsięnaukąjapońskiegoorazpoznawaniemjapońskiejcywilizacji.Posześciumiesiącachpodjąłemdecyzję,żechcękontynuowaćkarieręwAzji.SirJohnTempletonbyłszczególnąosobowością.Największewrażeniezrobiłanamnieprzedewszystkimjegoskromność.Byłbardzocierpliwyizrównoważony.Nigdyniewidziałem,bysięrozzłościłlubstraciłpanowanienadsobąwjakiejkolwieksytuacji.Uważam,żesekretemudanejkarieryjestmiłośćdotego,cosięrobi.Jeżelijesteśnieszczęśliwy,rzućto,corobiszizajmijsięczymśinnym.Kolejnymważnymelementemjestotwartyumysł.Niewyciągajwniosków,

zanimniepoznaszwszystkichfaktów.Starajsięjaknajwięcejuczyćizachowywaćpokorę.Niepróbujwyciągaćwnioskówwyłącznienapodstawiewłasnychopiniilubprzekonań.Zawszebądźgotowy,byzaakceptowaćnowepomysły.Uważam,żezapięćlubdziesięćlatrynkikonsumenckiewgospodarkachwschodzącychstanąsięwiększeniżichodpowiednikiwEuropieczyStanachZjednoczonych.Najważniejszymczynnikiemjest,wedługmnie,młodość.Populacjerynkówwschodzącychsągeneralniemłodsze.Ludziebiorąśluby,kupujądomyimeble.Towłaśnieonibędągenerowalinajwiększąkonsumpcjęwprzyszłości.Jeżelikrajmasięrozwijać,alokacjązasobów,którymidysponujegospodarka,musisięzająćrynek,anierząd.Taprzełomowazmianawywołałacałkowicienowąfalęwzrostuwwielukrajachzaliczanychdorynkówwschodzących.

Poniżejpublikujemypełnątranskrypcjępodcastu:

KeithDamsell:PowiedzmykilkasłównatematTwojejrodzinyipochodzeniarodziców.Tobardzociekawytemat.

MarkMobius:Mojarodzinamamiędzynarodowekorzenie:ojciecpochodziłzNiemiec,amatkazPortoryko.Wdomusłyszałemzatemjęzykniemieckiijęzykhiszpański,aleostatecznienauczyłemsięangielskiego,ponieważrodzicezesobąmusielikomunikowaćsięwłaśniepoangielsku.RodzicepoznalisięwNowymJorkuibyłatocałkiemciekawahistoriamiłosna.Wydajemisię,żeobydwojestaralisięoobywatelstwoimusielichodzićdoszkoły,gdzieprawdopodobniesięspotkali.

UrodziłemsięwBellmorenaLongIsland.PoukończeniuszkołyśredniejdostałemstypendiumnaUniwersyteciewBostonieizostałemstudentemsztukpięknych.

KeithDamsell:Mówiącosztukachpięknych,masznamyślipisanie,malarstwoczy…

MarkMobius:Wszystko.Malarstwo,muzyka,teatr…Pełnyprogramstudiów.Szczególniespodobałmisięteatr.PrzezchwilępracowałemnawetwtelewizjiedukacyjnejWGBHwBostonie.

KeithDamsell:CzymzajmowałeśsięwWGBH?

MarkMobius:Byłempoprostuzwykłympracownikiemzkamerą…czasemsprzątałemlubrobiłeminnerzeczy.Działysiętamczasemnaprawdęzabawnesytuacje.Częstorobiliśmyróżnekawałykoledzeprowadzącemuwiadomości,którynaekraniezwyklewidocznyjesttylkoodklatkipiersiowejwgórę.Kiedyśzaszliśmygoodtyłuizdjęliśmymuspodniepodczasprogramu,któregoniemógłprzerwać—robiliśmymnóstwotakichnumerów.Napóźniejszymetapiemojejedukacjizainteresowałemsiępsychologią,awszczególnościpsychologiąspołeczną,codoprowadziłomnienastudiazpsychologiispołecznejwszkolekomunikacjimasowej,wktórejobroniłempracęmagisterską.

PewnegodniazobaczyłemnatablicyogłoszeńinformacjęostypendiachwJaponiioferowanychprzezUniwersytetwSyracuse.Pomyślałem,żetocałkiemintrygujące.Najpierwmusiałemsprawdzićnamapie,gdzieleżyJaponia,ponieważ,jakwiesz,geografianiejestnajmocniejszympunktemsystemuszkolnictwawStanachZjednoczonych.

Otrzymałemtostypendiumizająłemsięnaukąjapońskiegoorazpoznawaniemjapońskiejcywilizacji.Dołączyłemdogrupyludziobardzozróżnicowanympochodzeniu.Mieszkaliśmywdomachjapońskichrodzin;jamieszkałemurodzinymenedżerazbranżyubezpieczeniowejwKioto.Mieszkaniewjapońskimdomuispanienamacietatamibyłonaprawdęciekawymdoświadczeniem.Posześciumiesiącachpodjąłemdecyzję,żechcękontynuowaćkarieręwAzji.

Byłjednakokresprzejściowy,wktórymmogłemstudiowaćnaUniwersyteciewNowymMeksyku.Tamtakżestudiowałempsychologięeksperymentalną.Zajmowaliśmysięwpuszczaniemszczurówdolabiryntów.Przeztewszystkieeksperymentynazywalinas„ludźmiodszczurów”.

PóźniejznalazłemsięnaMIT[MassachusettsInstituteofTechnology],gdziestudiowałemteorięrozwojugospodarczego,naukipolityczneiekonomię.Największynaciskpołożonybyłnarozwójgospodarczy,cozdarzyłosięwdobrymmomencie,biorącpoduwagędalszyprzebiegmojejkariery.Rozwójgospodarczybyłwtamtymczasiedominującymtematemwkontekścierynkówwschodzących,aprofesorowiestaralisięznaleźćpowody,dlaktórychgospodarkitychkrajówrosną.OstatecznieBankŚwiatowy,MiędzynarodowaKorporacjaFinansowa(IFC)orazamerykańskaAgencjads.RozwojuMiędzynarodowego(USAID)doszłydowniosku,żejedynądrogąprowadzącądowzrostujestrynek,czyligospodarkarynkowa,aniegospodarkasocjalistyczna,wktórejtopaństwodecydujeoalokacjikapitałuizasobów.

PóźniejwysłanomniedoKorei[Południowej],gdziemieszkałemokołoroku.NastępniewyjechałemnakolejnyrokdoTajlandii,apotemdoHongkongu,gdziezałożyłemwłasnąfirmę.

KeithDamsell:Czybyłatofirmamarketingowaczyteż…

MarkMobius:Firmazajmowałasiębadaniamirynkowymiiprzemysłowymi.

KeithDamsell:Rozumiem.

KeithDamsell:Byłatozatemwpewnymsensiebardzopodobnadziałalnośćdobadańinwestycyjnychnarynkachlokalnych,którymizajmujeszsięobecnie?Wjakisposóbprzeszedłeśzbadańkonsumenckichdoświatainwestycji?Jakdotegodoszło?

MarkMobius:Poprostumusiałemzczegośżyćijakośprzetrwać.

Byłatomojapierwszafirma.Niemiałemzielonegopojęciaobiznesie.Możnastudiowaćekonomię,aleniemiećabsolutnieżadnegopraktycznegodoświadczenia.Otrzymałemnaprawdęsurowąlekcję.Abyprzetrwać,należałooczywiścierobićto,czegochciałklient.

Zacząłemdostawaćzlecenia,aleproblemtakmałejorganizacjipoleganatym,żealbozajmujeszsięsprzedażąalboprowadziszbadania,przezcobardzotrudnobyłozachowaćciągłośćdziałalności.PewnegodniaprzyszładomniekobietazKaliforniiipowiedziała:„Chciałabymznaleźćproducentówzabawek”.MiałaprawadopostacizkomiksuoFistaszkach—Snoopy’egoicałejreszty.Byłaprawdziwąszczęściarą:CharlesSchulzprzekazałjejprawaniemaldowszystkiego,ponieważFistaszkiwtamtymczasieniebyłytakpopularne.PlanowałazatemrozpoczęcieprodukcjiwAzji.

Poprosiłanas,byśmyznaleźlidlaniejproducentów.ZaczęliśmyposzukiwaćproducentówwKoreiiwinnychczęściachAzji.

Pewnegodniazapytaliśmy:„Czyniemyślałapani,bytosprzedawać?”

Odpowiedziała:„Nie;czyludzibyłobynatowogólestać?Czyludziekupujątegotypurzeczy?”

„Dlaczegonie?”—odpowiedziałem.„Wkońcutokonsumenci”.ItakzaczęliśmysprzedawaćzabawkizwiązanezeSnoopy’m,askalatejdziałalnościprzerosłarozmiaryfirmybadawczej.

Rozbudowaliśmyprzedsiębiorstwodocałkiemsporychrozmiarów,azajmowalisięnimwrzeczywistościmoichińscypracownicyipartnerzy.„Czemunieprzejmieszodemniefirmy?”—powiedziałem.„Mniebardziejinteresująbadania”.Trafchciał,żejedenzmoichklientówakuratzwróciłsiędomnieoprzeprowadzeniebadanianarynkuakcji.

Niemiałemwówczaspojęciaotym,codziejesięnarynkuakcji.NapisałemwprawdziepracędyplomowąnatematspółkiCOMSAT—CommunicationsSatelliteCorporation,alepozatymniemiałemzbytdużejwiedzynatematfunkcjonowaniagiełdy.Zabrałemsięjednakzabadania,przeprowadziłemanalizętechniczną,itd.;miałemsporoszczęścia,ponieważudałomisięprzewidziećkrachnarynkuwHongkongu.

Powiedziałemwięc:„Możepowinienemsiętemuprzyjrzeć”.Znalazłemwgazecieogłoszeniedomumaklerskiegoposzukującegoutalentowanegoanalityka.Zdecydowałemsięzłożyćpodanie,mówiąc:„Muszęzacząćodzera.Zostawięswojąfirmęchińskimwspółpracownikomiwejdęnanoweterytorium”.ItakzacząłempracowaćdlaVickersdaCosta,którawtamtymczasiebyłajednymznajwiększychdomówmaklerskichwWielkiejBrytanii,alejednocześniemiałabardzomocnąpozycjęwAzji,awszczególnościwJaponii.

OstateczniewysłanomniedoTajwanu,żebymotworzyłtamoddziałspółki.PracującdlaVickersdaCosta,zajmowałemsięprezentacjamidlaklientów,ajednymznichbyłsirJohnTempleton.KilkakrotniebyłemnaBahamach;sirTempletonwpadłnapomysłstworzeniafunduszurynkówwschodzącychizaprosiłmniedozarządzaniatymfunduszem.Odpowiedziałem:„Jeżelichcemybyćobecninarynkachwschodzących,musimybyćobecninarynkachwschodzących.PowinniśmyotworzyćoddziałwHongkongu”.Itakzrobiliśmy.

KeithDamsell:Wtamtymczasiespektrumrynkówwschodzącychbyłobardzoniewielkie.

MarkMobius:Gdyzaczynaliśmyw1987r.,mającdodyspozycji100milionówdolarów[amerykańskich],mogliśmyinwestowaćnasześciurynkach.Należypamiętać,żewszystkiekrajewAmeryceŁacińskiejbyływówczasrządzoneprzezsocjalistówlubdyktatorówibyłyzamkniętedlainwestorówzagranicznych.ZkoleiEuropaWschodniabyłaukrytazażelaznąkurtyną.NiedostępnychbyłowielekrajówwAzji.Chinybyłycałkowicieniedostępne.ZSRRbyłniedostępny.Rynkówotwartychnainwestorówbyłoniewiele.Zaczęliśmyzateminwestowaćwtychsześciukrajach;pięciomaznichbyłykrajeazjatyckie,aszóstymbyłMeksyk—takwyglądałynaszepoczątki.

KeithDamsell:CzymożeszpowiedziećniecowięcejopracyzsirJohnemTempletonem?Jakietobyłodoświadczenie?

MarkMobius:SirJohnTempletonbyłszczególnąosobowością.Największewrażeniezrobiłanamnieprzedewszystkimjegoskromność.Byłbardzocierpliwyizrównoważony.Nigdyniewidziałem,bysięrozzłościłlubstraciłpanowanienadsobąwjakiejkolwieksytuacji.Innąjegocechąbyładalekowzroczność—zawszewybiegałmyślamiconajmniejpięćlatwprzyszłość.Pamiętam,jakmającponad70lat,kupiłcałymagazynametystów,którewtamtymczasieniebyłyzbytwielewarte.

Napytanieoto,kiedyspodziewasięwzrostuwartościametystów,odpowiedział,żezajakieś20lat.Byłwtedysiedemdziesięciolatkiem!

Dokładnietaksamopostępowałznieruchomościami.Kupowałnieruchomość,mówiąc:„Zajakieś30latjejwartośćwzrośnie”.Taktomniejwięcejwyglądało.

Onnaprawdęwierzyłwdługoterminowąperspektywę.Mówił,żenależybyćcierpliwym.Pozatymbyłooczywiściepolowanienaokazje:zawszemówił,bykupować,gdyinnisprzedająorazsprzedawać,gdywszyscywokółkupują.

KeithDamsell:CzyfilozofiaTempletonawjakikolwieksposóbwpłynęłanaTwójsposóbmyśleniajakoinwestoralubzbudowałapewienszablonmyślenia,ponieważjużwtedyzajmowałeśsięindywidualnąselekcjąakcjizcałegoświata?

MarkMobius:Pamiętam,żegdyzaczynałem,byłemograniczonydoTajwanuiHongkongu.Badaliśmyniektórerynkiazjatyckie,alegeneralnienaszepoledziałaniabyłodośćwąskie.GdyjużpojawiłemsięnaTajwanie,trudnobyłomistamtądwyjechać.Byłemtamprawdziwymkrólem.Kierowałemjedynymfunduszem,któryniemiałżadnejkonkurencji.Przyjeżdżałemranodobiurazeswojąchińskąpieczątką,pieczętowałemipodpisywałemdokumenty,anastępnieszedłemnalunch.Miałemsamochódsłużbowyikierowcę.Staredobreczasy.Tobyłowspaniałeżycie,więctrudnobyłopodjąćdecyzjęowyjeździe.

Pokusazrobieniaczegośnaskalęświatowąbyłajednakbardzoduża.Powiedziałemzatem:„Wporządku,spróbuję”.

Cociekawe,wieluludziuważa,żesirTempletonkoncentrowałsięwyłącznienawartości,tzn.tanichakcjach,niskichwskaźnikachcendozyskówicendowartościksięgowej,itd.,aletoniedokońcaprawda.Jednązrzeczy,którepodkreślał—oczymmożnasięprzekonać,czytająccokolwieknajegotemat—byłaelastyczność.Mówił,żeniemajednegosposobuinwestowania,którybyłbyzawszeskuteczny.Musiszbyćgotowynazmianyidostosowywaniesiędosytuacji.Niestetyczęstoniezwracaliśmynatodostateczniedużejuwagi.Koncentracjawyłącznienawartości,aprzynajmniejnatakiejwartości,jakąopisałeś,czylinaniskichwskaźnikachcendozyskówicendowartościksięgowej,itd.,niezawszeprzynosinajlepszerezultaty.Dobrymprzykładembyłboominternetowy,wktórymspółkizogromnymiwskaźnikamicendozyskówosiągałybardzodobrewyniki.Należyzatempamiętać,żesirTempletonbyłbardzoelastycznyiotwarty.

KeithDamsell:PrzenieśmysięterazdoniecopóźniejszegoetapuTwojejkariery.Kilkaostatnichlattookrespełenwyzwańdlainwestorówgenerującychzwrotynarynkachwschodzących,awostatnichmiesiącachbyliśmyświadkaminagłejwoltyistopyzwrotuponowniezaczęłymocnorosnąć.Czymożeszomówićprzyczynytychwzrostówzostatnichmiesięcy?

MarkMobius:Tobardzociekawytemat,którypokazuje,jakważnajestcierpliwość,ponieważprzeztrzylatadostyczniaubiegłegorokurynkiwschodzącepozostawaływtylezarynkamirozwiniętymi,awszczególnościzaStanamiZjednoczonymi.Wieluludziopuściłorynkiwschodzące,podczasgdywystarczyłopoczekaćjeszczeroknapotężnewzrosty.Gdybyludziekupowalipapierywgorszychczasach,dziśwyszlibynatymcałkiemdobrze.Jeżelichodzionas,zaczęliśmywówczasrozglądaćsięzanowymibranżami,awszczególnościzaspółkamiinternetowymi.

Wprzeszłościwielespółeknamsięniepodobało,ponieważniezarabiałyiniemiałyżadnychzysków.Dziśtespółkigenerujązyski.Wskaźnikicendozyskówbyływysokie,aleniezawysokie,biorącpoduwagęstopywzrostu.Zaczęliśmyzateminwestowaćwtespółki,cobardzonampomogło.Stawiamytakżenakonsumpcję,ponieważpoziomydochodówpercapitawwieluspośródtychkrajówszybkorosną.Chcieliśmyzatemuzyskaćekspozycjęnarynekkonsumencki.Oprócztegowobszarzenaszegoszczególnegozainteresowaniaznalazłysięmałeiśrednieprzedsiębiorstwa,ponieważtowłaśniewśródnichznajdowałysięspółkidziałającenarynkukonsumenckim.Takieprzedsiębiorstwa,jakbankiczyspółkisurowcowe,toczęstospółkiodużejkapitalizacji,natomiastmychcieliśmyinwestowaćwspółkikonsumenckieomałejiśredniejkapitalizacji.

KeithDamsell:JakiesąTwojepięcioletnieczyteżdziesięcioletnieprognozydlatychrynkówwschodzących,naktórychobecnieinwestujesz,biorącpoduwagęwzrostklasyśredniejwtychmiejscach?

MarkMobius:Uważam,żezapięćlubdziesięćlattamtejszerynkikonsumenckiestanąsięwiększeniżichodpowiednikiwEuropieczyStanachZjednoczonych.ChinyiIndiemająmiliardowepopulacje,amieszkańcytychkrajówzarabiającorazwięcej.Natomiastnajważniejszymczynnikiemjest,wedługmnie,młodość.Populacjerynkówwschodzącychsąmłodsze.Sądzę,żeśredniawiekuwkrajachzaliczanychdorynkówwschodzącychwynosiok.20lat,awkrajachrozwiniętychok.40lat.Toprawda,żeczterdziestolatkowieczypięćdziesięciolatkowiesązamożniejsi,zatemwięcejwydają,jednaknarynkachwschodzącychmłodziludziebiorąśluby,budujądomyikupująmeble.Towłaśnieonibędągenerowalinajwiększąkonsumpcjęwprzyszłości.

Uważam,żerynkiwschodzącemożnazacząćnazywaćkrajamiowysokimwzroście,ponieważtakanazwaprecyzyjnieoddajeichnaturę.

KeithDamsell:Uważniobserwatorzyrynkówwschodzącychprzez30-40ostatnichlatmielidoczynieniazwielomaważnymiwydarzeniamiiwielomatrendami—upadekmuruberlińskiego,azjatyckikryzysfinansowy,wydarzeniaz11września,ciągłykonfliktnaBliskimWschodzie…Jakiebyłynajważniejszetrendy,któremiałydecydującywpływnawzrostrynkówwschodzącychprzynoszącykorzyściTobielubspółkom,wktóreinwestowałeś?

MarkMobius:Takimdużymtrendembyłzwrotwkierunkugospodarkirynkowej.Jakjużwspomniałem,ekonomiścizaczęlizdawaćsobiesprawę,żejeżelikrajmasięrozwijać,alokacjązasobów,którymidysponujegospodarka,musisięzająćrynek,anierząd.Taprzełomowazmianawywołałacałkowicienowąfalęwzrostuwtychkrajach.Cotooznacza?Gospodarkarynkowawymagarynków—rynkówakcji,rynkówobligacji.Zkoleidofunkcjonowaniarynkówakcjiirynkówobligacjipotrzebnesąspółki,którepozyskująfinansowanieiktóreemitująorazsprzedająswojeakcje.Obserwowaliśmyzatemniewiarygodniesilnytrendwkierunkuprywatyzacjiprzedsiębiorstwpaństwowych.

Byłatoogromnazmiana.Jeżeliprzyjrzyszsiędużymprzedsiębiorstwomzrynkówwschodzących,zauważysz,żesątozwyklebyłespółkiskarbupaństwalubprzedsiębiorstwa,którewciążsąkontrolowaneprzezpaństwo,choćsąnotowanenagiełdzie.

WChinachwśróddużychspółeksąprzedsiębiorstwanależącedoskarbupaństwaikontrolowaneprzezrządlubsprywatyzowanespółkiskarbupaństwa.Tozatempotężnatransformacja.

KeithDamsell:WspomniałeśoChinach,gdziepaństwojestbardzoaktywnewbiznesie.Czyspodziewaszsięcorazmniejszegozaangażowaniarządówirosnącegoznaczeniaczynnikówrynkowychwtychczęściachświata?Innymisłowyjakabędzie,wedługCiebie,rolapaństwawprzyszłości?

MarkMobius:Todobrepytanie,ponieważbitwanatympolutrwacałyczas,nawetteraz.Koncepcjagospodarkirynkowejprzezlatabudziłaogromnysprzeciw.NawetwStanachZjednoczonychiKanadziedotejporypanujeszerokorozpowszechnioneprzekonanie,żerządczybankcentralnysąwstanierozwiązywaćekonomiczneproblemyiwypracowaćwzrostgospodarczy,obniżająclubpodnoszącstopyprocentowe,manipulująckursemwaluty,itd.Wrzeczywistościoczywiścieniesąwstanietegozrobić.Wzrostjestniemożliwybezpodnoszeniawydajnościprodukcji,adrogądojejzwiększeniajestgospodarkarynkowa.Takiesąfakty.Takoncepcjawciążjednakbudzisilnysprzeciw,takżenarynkachwschodzących.Wielekrajówbronisięprzedprywatyzacjąspółekskarbupaństwa,ponieważmogłabyonaoznaczaćzwolnienietysięcypracownikówwrazzusprawnianiemdziałalnościprzedsiębiorstw,itp.Sporaczęśćpolitycznychelitzbudowałakarierynarozdawaniustanowiskwspółkachskarbupaństwa.

Bataliatrwazatemcałyczasnacałymświecie.Tonaprawdępoważnyproblemitrudnopowiedzieć,doczegoostatecznienasdoprowadzi.

KeithDamsell:Jakradziszsobie,jakoinwestordziałającywChinach,zwyzwaniamizwiązanymizpodejściemwstylu:„NaszymwiększościowymudziałowcemjestPekin,zatemnajlepiejbędzie,jakbędziemypoprosturobićto,czegoonichcą”.Jakoceniasztakieryzyko?

MarkMobius:Niematakiegoproblemu.OczywiściemusimyzwracaćnatobacznąuwagęnietylkowChinach,aleiwinnychkrajach,ponieważgdyspółkajestkontrolowanaprzezrząd,jestzarządzanazgodniezkierunkiemwytyczonymprzezpartięrządzącą.Dobrawiadomośćjestjednaktaka,żeChinyrobiącorazwięcejnarzeczzmniejszaniazależnościtychspółekodpaństwaizwiększaniaichautonomii.Przekazwładzdlatychprzedsiębiorstwjestnastępujący:„Chcemy,żebyściewypłacalinamdywidendę,zapewnimyWampewneśrodkiizasobyorazokreślimypewnezadania,którechcemy,abyścierealizowali.Aleostateczniemusiciegenerowaćzyski”.

Obecniewtychspółkachwdrażanesąstandardyładukorporacyjnego,coprzynosikorzyści,ponieważrządyostateczniezdająsobiesprawę,żeabyzbudowaćgospodarkęrynkową,należyzrezygnowaćzkontrolinadprzedsiębiorstwami.

KeithDamsell:NatymzakończyliśmyrozmowęzMarkiemwnaszymstudio.Markspieszyłsięnaspotkaniezinwestorami,aleskontaktujemysięznimtelefonicznie,byprzekazaćmukilkapytań,jakieotrzymaliśmyodinwestorówzcałegoświataprzezmediaspołecznościowe.

ZgodniezobietnicąłączymysięzMarkiemprzeztelefon,byzadaćkilkapytańprzesłanychdoFranklinTempletonprzezinwestorówzcałegoświatazapośrednictwemmediówspołecznościowych.Dzieńdobry,Mark.Muszęzapytać:skąddonasdzwonisz?

MarkMobius:JestemnawyspieMackinacwstanieMichigan[wStanachZjednoczonych].Towyspa,naktórąnieprowadziżadenmost,zatemmusieliśmytuprzypłynąćłodzią.Tobardzoniezwykłemiejsce,ponieważtojedynawyspa,najakiejkiedykolwiekbyłem,naktórejniemażadnychsamochodówanipodobnychśrodkówtransportuwżadnymkierunku.Wszyscyprzemieszczająsiębryczkamilubrowerami.Będętujeszczeprzezkilkadni,apóźniejwracamdoHongkongu,zatemtociekawedoświadczenie.

KeithDamsell:Mark,zacznijmyodpytania,którenadesłałAlexanderM.zOttawy(Kanada)zapośrednictwemportaluLinkedIn:

Chciałbymdowiedziećsię,jakietouczucie,gdyświatniemadlanasżadnychgranicikażdegodniawychodzimyranozdomuwnowymmiejscu.Czyzwiekiemniezaczynatonużyć?CzymarzyPanczasemostabilizacjiiprostszymżyciu?CzyteżnadalsprawiatoPanuradość?

MarkMobius:Przedewszystkimdziękujęzatomiłepytanie.Ciągłepodróżowaniepomiędzyróżnymikrajamiiprzekraczaniegranicniejestłatwe.Musiszzawszemiećprzysobieważnypaszport.Częstopotrzebujesztakżewizy.Jamuszęmiećdwapaszporty,ponieważcałyczassąuzupełnianeonowewizy;gdyzatempodróżujędojakiegośmiejsca,apóźniejplanujępodróżdokolejnegokraju,którywymagawizy,wysyłamjedenpaszportdowłaściwejambasadylubkonsulatu.Podróżowaniewymagazatemlicznychformalnościirobotypapierkowej,aleodwiedzanienowychmiejsc,zdobywanienowychdoświadczeń,atakżewracaniedomiejsc,wktórychjużkiedyśbyłem,nigdymisięnienudzi.WielerazybyłemwRiodeJaneiro,podobniejakwargentyńskimBuenosAires,peruwiańskimSantiagoczymeksykańskiejstolicyMeksyku.OstatniobyłemwPanamie,późniejwRepublicePołudniowejAfrykiiinnychkrajachafrykańskich,takichjakWybrzeżeKościSłoniowej—myślę,żejużsamenazwysygnalizująniewiarygodnąróżnorodnośćizmianywtychkrajach.Największewrażenierobinamnieto,jakzmieniająsiętekraje,wwiększościprzypadkównalepsze,wrazzrozpowszechnieniemInternetuismartfonów.Ludziecorazlepiejorientująsięwbieżącychwydarzeniachisąwstaniepodejmowaćdecyzjeszybciejiskuteczniej.Ogólnierzeczujmując,tonaprawdębardzoekscytujące.Podróżowanienigdymnienienudzi.

KeithDamsell:KolejnepytanieotrzymaliśmyzCypruzapośrednictwemLinkedIn:WjakiejnajtrudniejszejsytuacjiznalazłsięPanpodczaspodróży?

MarkMobius:BodajnajtrudniejszasytuacjaprzydarzyłamisiępodczaspobytunaSyberiiwRosji.Odwiedzaliśmytamtejszespółkiigdymieliśmyjużopuścićtomiejsce,samolotniemógłwystartowaćzpowoduśnieżycy.MieliśmyleciećzsamegosercaSyberiidoMoskwy.WMoskwiemieliśmyjużumówionespotkania,tymczasemutknęliśmywtymsyberyjskimmieście.Mógłbymopowiedziećwamowielutrudnościach,jakieprzytrafiałynamsiępodczaspodróżynacałymświecie,aletasytuacjabyłachybajednąznajtrudniejszych,ponieważzimynaSyberiibywająniezwyklesrogie.

PamiętamteżnasząpodróżdoRosji,kiedywtrakcielądowaniapękłaprzedniaszybawsamolocie.Oczywiścienierozbiłasięcałkowicie,alepojawiłosięnaniejpęknięcie—szybywsamolociepozostająnaswoimmiejscupomimopęknięcia.Początkowobyłotodośćprzerażające,alejakośsobieztymporadziliśmyiwszystkoskończyłosiędobrze.Powiedziałbymzatem,żetakiesytuacjesąnajtrudniejsze.JednocześnieniemogępowiedziećniczłegonatematRosji,ponieważprzeżyłemwtymkrajujedneznajpiękniejszychchwil,naprzykładodwiedzającSanktPetersburgczyMoskwę.

KeithDamsell:Muszędopytać:jakzakończyłasięprzygodaześnieżycąnaSyberii?Cobyłodalej?

MarkMobius:Musieliśmyjąpoprostuprzeczekać.Poczekaliśmy,ażśnieżycaosłabnie,anastępniewystartowaliśmy,choćgdysamolotwzbijałsięwniebo,śniegwciążsypał.Wartododaćnamarginesie,żewtakichsytuacjachnależyuważać,byskrzydłasamolotuniebyłyoblodzone.Przedodlotemobsługamusiałazatemspryskaćsamolot,awszczególnościskrzydła,byzapobiecoblodzeniu.Zapierwszymrazembyłotowszystkodośćprzerażające.

KeithDamsell:KolejnepytanienadesłałWaldemaherzWaszyngtonu(D.C.):„JakiebyłoPananajbardziejpamiętnelubwyjątkowespostrzeżeniepodczaspodróży?”

MarkMobius:Najwięcejspostrzeżeńdająmirozmowyzludźmiiobserwacjeichpoczynańbiznesowych,ponieważkładziemysilnynacisknaludzistojącychzaspółkami,naichdziałaniaiichpracę.JednąznajciekawszychrzeczyzauważyłempodczaspobytuwWietnamie.ZastanawialiśmysięwówczasnadinwestycjąwproducentarurzPVC.Zwiedzaliśmyzakładprodukcyjnywtowarzystwiedyrektorazarządzającegoorazwspółwłaścicielaprzedsiębiorstwaidużewrażeniezrobiłnamniesposób,wjakirozmawiałzeswoimipracownikamiorazfakt,żeichnaprawdęlubił.Wyczuwalnebyłomiędzynimipewnebraterstwo.Zrobiłotonamniewrażenieizdałemsobiesprawę,żetaspółkabyłabybardzodobrąinwestycją,ponieważwidaćbyło,żejejpracownicysąszczęśliwi.Mielibardzodobrestosunkizwłaścicielemidyrektoremzarządzającym,co,wmojejocenie,jestkluczemdosukcesu.

KeithDamsell:KolejnepytaniezBostonuzadaneprzezLinkedIn:

CoPananajbardziejzaskoczyło—napluslubnaminus—podczaspodróży?

MarkMobius:WielelattemuzainwestowaliśmywdomtowarowywBrazylii.Wszystkowydawałosiębyćwporządku.Odwiedzaliśmytęspółkękażdegoroku.Podczasjednejzrozmówzgłównymksięgowym,któryodpowiadałzawszystkiesprawyfinansowespółki,nagleokazałosię,żeprzedsiębiorstwowpadłowkłopotywrazzodkryciem,żegłównyakcjonariuszukradłczęśćaktywówspółkiiuciekł.SkontaktowaliśmysięzbrazylijskąKomisjąPapierówWartościowychiGiełd,byzorientowaćsięwsytuacjiisprawdzić,cotenorganrobiwtejsprawie.

Straciliśmynatomniejwięcejrok.Prowadziliśmydochodzenie,pisaliśmypisma,nawiązywaliśmykontakty,itd.WkońcuudaliśmysiędosiedzibykomisjiwRioipoprosiliśmyorozmowęzjejdyrektorem.Sekretarkapowiedziała„OK”,przyprowadziładyrektoraicosięokazało?Żebyłtotensamurzędnik,którybyłksięgowymwnaszymdomutowarowym,aterazpełniłfunkcjęzaangażowanegowdochodzenieczłonkaKomisjiPapierówWartościowychiGiełd.Byłatodlamniejednaznajbardziejwstrząsającychsytuacji.

NaszczęścieBrazyliaprzechodziobecniepotężnąrewolucjęnapoluwalkizkorupcjąiporządkowanialokalnegopodwórkawceluwyeliminowaniarozpowszechnionychwtymkrajupraktykkorupcyjnych.Sytuacjasięzatempoprawia,aletobyłjedenznajwiększychwstrząsów,jakiezdarzyłonamsięprzeżyć.

KeithDamsell:Nawiązującdotejodpowiedzi,wktórejwspomniałeśochybajednejzmniejobiecującychinwestycji,czymógłbyśopowiedziećojakimśprzykładziedużegosukcesupojedynczejspółki,którąobserwowałeśodskromnegopoczątkudziałalnościażdostadiumdużejorganizacji?

MarkMobius:Przyglądaliśmysięspółceprodukującejkołazębatedoróżnegorodzajuurządzeń.ZwiedzajączakładprodukcyjnywChinach,niedalekoSzanghaju,zauważyłem,żestosujesiętamwielewysokiejjakościzautomatyzowanychurządzeńirobotów.Dowiedziałemsięrównież,żespółkazamierzałauruchomićprodukcjękółzębatychstosowanychwelektrowniachwiatrowych.Pomyślałemwówczas:„Wyglądanato,żetębranżęmożeczekaćsolidnywzrost”.Zdecydowaliśmysięzatemnainwestycję.Byłatojednaznaszychpierwszychinwestycjiprivateequity;późniejpodjęliśmydecyzjęowprowadzeniuspółkinagiełdęwHongkonguiostateczniewartośćnaszejinwestycjiwzrosłapięciokrotnie.Tenniewiarygodnyzwrotzinwestycjizawdzięczaliśmytemu,żeludziezaczęlidoceniaćwysokiejjakościproduktytegoprzedsiębiorstwaipojawiłysięperspektywyogólnoświatowegopopytunajegowyroby.Byłatoprawdopodobniejednaznajlepszychinwestycji,jakichdokonaliśmy.

KeithDamsell:Ciekawyjestem,jakodpowiesznapytanie,którezapośrednictwemTwitteranadesłałSureshzIndii:„Patrzącwstecznaswojedotychczasoweżycie,czegonajbardziejPanżałuje?”

MarkMobius:Nieżałujęniczego,chociażmyślę,żemogłemzacząćdziałaćwcześniej.Szkoda,żewcześniejniewszedłemdoświatainwestycji,ponieważpoświęciłemwielelatnanaukę.Oczywiściezdobytawówczaswiedzabardzomisięterazprzydaje,alejeżeliczegośnajbardziejżałuję,towłaśnietego.Żałuję,żenierozpocząłemwcześniejtejniewiarygodnejkariery,którąrozwijamobecnie.

KeithDamsell:Mark,częstojesteśpytanyokomiks,wktórymwystępujeszwroligłównej.Czymógłbyśpowiedziećkilkasłówotymkomiksieijakdoszłodojegopowstania?

MarkMobius:Tak.Skontaktowałsięzemnąjapońskiwydawcakomiksów,którykilkakrotniedzwoniłdomniewtejsprawie.Myślałem,żetożart,alegdywydawnictwowysłałomiegzemplarzkomiksu,któregogłównymbohaterembył[inwestor]GeorgeSoros,stwierdziłem:„Wyglądanato,żeonimówiąpoważnie”.

Gdyzatemzapytanomnie,czyopowiedziałbymhistorięswojegożycianapotrzebykomiksu,odpowiedziałem:„Wporządku”.Rysownikzacząłintensywniezbieraćmateriałibyłemzaskoczonyilościąszczegółów,jakąudałomusięzgromadzić.Zebrałchybawięcejinformacjinamójtemat,niżjasamosobiewiedziałem,poczymstworzyłkomikswjapońskiejwersjijęzykowej.WJaponiitekomiksynazywanesą„Mangą”isąprzeznaczonenietylkodladzieci,aletakżedladorosłych.Sądzęwręcz,żerynekkomiksówdladorosłychwJaponiijestwiększyniżrynekkomiksówprzeznaczonychdladzieci.Komikszostałzatemwydany,anastępnieprzetłumaczonynaangielski,niemiecki,arabskiikilkainnychjęzyków.Taktowyglądało.Tocałkieminteresującahistoria.

KeithDamsell:Oilewiem,pracujeszterazzinnymzespołemnadnowymkomiksem,któregotematembędzieprocentskładany.Czymożeszpowiedziećniecowięcejnatemattegoprojektu?

MarkMobius:ZauważyłemogromnezapotrzebowanienaedukacjęfinansowąwStanachZjednoczonychiwinnychczęściachświata.Większośćludzinieinteresujesięświatemfinansów,któryuważajązanudny.Pomyślałem:„Czemuniezaproponowaćludziomczegoś,cobędziejednocześnieciekaweikształcące?”Postanowiłemzebraćzespółiwspólniestworzyćkomiks—dlasamejradościjegotworzenia.Tematembędzieprocentskładany,alecałośćbędziemiałacharakterfabularny.Obecnietęhistorięczytajedenzmoichmłodychsiostrzeńcówiwiem,żebardzogozainteresowała.Czekamnajegouwagi,gdyskończyczytać.

KeithDamsell:Mark,dziękujęCibardzozapoświęconyczas.RozmowazTobątozawszedużaprzyjemność;mamnadzieję,żewkrótcebędziemymieliokazjęznowuporozmawiać.

MarkMobius:Dziękujęzamiłąrozmowę.

Prowadzący/RichardBanks:Niestetytojużkoniectegoodcinka.Zanimjednakzakończymy,chcielibyśmypoprosićCięoodrobinęinspiracji.

WcześniejpytaliśmyMarkaojakieśwskazówkilubradydlaosób,którestarająsięrozwijaćswojekariery.

MarkMobius:Uważam,żekluczemdosukcesuwkażdejdziedziniejestmiłośćdotego,cosięrobi.JeżelijesteśnieszczęśliwyiwrzeczywistościnieciekawiCięto,czymsięzajmujesz,przestańtorobić.Rzućtoizajmijsięczymśinnym.Musiszzatemkochaćto,corobisz—tozasadanumerjeden.Zapomnijopieniądzach—oneprzyjdązczasem.Najważniejsze,byśrobiłto,conaprawdęsprawiaciprzyjemność.

Drugakwestiatootwartyumysł.Niewyciągajwniosków,zanimniepoznaszwszystkichfaktów.Starajsięjaknajwięcejuczyćizachowywaćpokorę.Niepróbujwyciągaćwnioskówwyłącznienapodstawiewłasnychopiniilubprzekonań.Zawszebądźgotowy,byzaakceptowaćnowepomysły.Tonaprawdębardzoważne.Nigdyniezapomnęmałejmetalowejtabliczki,jakąmiałnabiurkumójkolegazMIT,któryzałożyłfirmękonsultingowąobsługującąbranżęopakowań.Natabliczcebyłonapisane,żeczłowiekmożeosiągnąćwszystko,dopókinieprzejmujesiętym,ktozbierzezasługizateosiągnięcia.Pomyślałem,żetowspaniałemotto,ponieważwistociepodsumowujejegosukces—byłnaprawdęskutecznymkonsultantem.

Prowadzący/RichardBanks:Totylenadziś.JeżelipodobałaCisię„Rozmowaorynkach”zFranklinTempleton,możeszwysłuchaćtakżeinnychnagrańnaiTunes,GooglePlaylubinnympopularnymodtwarzaczupodcastów.

Dousłyszenianastępnymrazem,gdybędziemymielidlaWaskolejnąporcjęwiedzyodnaszychlokalnychprofesjonalnychinwestorów.

©2018.FranklinTempletonInvestments.Allrightsreserved.

Komentarze,opinieianalizyMarkaMobiusasąprzedstawionewyłączniewcelachinformacyjnychiniestanowiąindywidualnychporadinwestycyjnychanizachętydozainwestowaniawjakiekolwiekpapierywartościoweczystosowaniajakiejkolwiekstrategiiinwestycyjnej.Biorącpoduwagęzmiennośćwarunkówrynkowychiekonomicznych,wszelkiekomentarze,opinieianalizysąwpełniaktualnewyłączniewdniuichpublikacjiimogąuleczmianiebezodrębnegopowiadomienia.Informacjezawartewniniejszymmaterialeniestanowiąkompletnejanalizywszystkichistotnychfaktówdotyczącychjakiegokolwiekkraju,regionu,rynku,branży,inwestycjiczystrategiiinwestycyjnej.

Informacjanaturyprawnej

Wszelkieinwestycjewiążąsięzryzykiem,włączniezryzykiemutratyzainwestowanegokapitału.Inwestowaniewinstrumentyzagranicznewiążesięzeszczególnymryzykiem,m.in.dotyczącymwahańkursówwymiany,niestabilnościgospodarczejczyzmiannaareniepolitycznej.Inwestycjenarynkachwschodzących,doktórychnależątakżenowerynkiwschodzące,obarczonesąwiększymryzykiemwynikającymzpowyższychczynników,oprócztypowychdlanichryzykzwiązanychzwzględnieniewielkimirozmiarami,mniejsząpłynnościąibrakiemodpowiednichramprawnych,politycznych,biznesowychispołecznychdlarynkówpapierówwartościowych.Ponieważwspomnianeramyprawne,polityczne,biznesoweispołecznesązwyklejeszczesłabiejrozwiniętenanowychrynkachwschodzących,awystępujątakżerozmaiteinneczynniki,takiejakpodwyższonypotencjałskrajnychwahańkursów,brakupłynności,barierograniczającychtransakcjeorazmechanizmówkontroligiełd,ryzykazwiązanezrynkamiwschodzącymisąnasilonewprzypadkunowychrynkówwschodzących.Cenyakcjipodlegająwahaniom(częstonagłymigwałtownym)wywoływanymprzezczynnikidotycząceposzczególnychspółek,branżczysektorówlubogólnewarunkipanującenarynkach.