1

Współczesne systemy administracji publicznej

mgr Paweł Dąbrowski

pdabrow@wspiz.edu.pl

2

Dyżury C-11

• Dni powszednie:• 28.04 g. 12 -13• 12.05 g. 12 - 13• 19.05 g. 12 - 13• 02.06 g. 12 -13• 09.06 g. 16.30 - 17.30

• Weekendy:• 26.04 g. 11 - 12• 10.05 g. 10 - 11• 31.05 g. 14 - 15• 15.06 g. 13 - 14• 27.06. g. 16 - 17• 05.07 g. 10 -11

3

EGZAMIN

• Termin zerowy: Przystąpić mogą osoby, które spełnią warunek frekwencji;

• Forma egzaminu: pisemna, 10 pytań zamkniętych i 4 otwarte.

4

Literatura

• J. Hausner (red.) „Administracja publiczna” (wybrane rozdziały)

• Hubert Izdebski „Współczesne modele administracji publicznej”

• Podawane na zajęciach lektury.

5

Tematyka wykładu

• Część ogólna – ok. 6 h– Geneza współczesnych modeli administracji;– Systemy administracji w świetle New public

management;– Główne tendencje rozwoju współczesnych systemów

administracji;• Część szczegółowa – ok. 12 h

– Charakterystyka współczesnych modeli administracji w wybranych krajach;

– Polski system administracji na tle systemów innych państw;

• Część podsumowująca – ok. 2 h

6

System administracji

• System administracji – różnorodne jednostki organizacyjne, skupione wokół organów, tj. jednostek organizacyjnych wyposażonych w kompetencje określone w ustawach, mających realizować zadania publiczne (Lang, 1999).

7

Opis systemu administracji

• Geneza systemu;

• Organizacja administracji centralnej;

• Organizacja administracji terenowej (samorząd terytorialny)

• Kadry administracji;

• Kontrola administracji;

• Cechy szczególne (tendencje rozwoju)

8

Model angielski – kierunki wpływu

9

Model angielski – kierunki wpływu

• Ameryka Północna – USA, Kanada;

• Commonwealth;

• Pozostałe kraje kolonialne;

10

Model francuski – kierunki wpływu

11

Model francuski – kierunki wpływu

• Kraje Europejskie (m.in. Belgia, Hiszpania, Polska);

• Kraje kolonialne (np. Algieria);

• Kraje Ameryki Południowej (za pośrednictwem Hiszpanii).

12

Rosja/ZSRR – kierunki wpływu

• Poprzez ekspansję komunizmu (Europa Środkowa, Wschodnia, Azja)

13

Administracja publiczna doby oświecenia – główne cechy

1. Upowszechnienie się systemów biurokratycznych.

Cechy biurokracji:• Zawodowy charakter administracji;• Pionowy i poziomy podział władzy o

zarysowanej specjalizacji;• Hierarchiczna struktura;• Podstawą działania są generalne normy

prawne.

14

Ewolucja biurokracji w XIX w. – główne tendencje

• Narzucenie biurokracji ograniczeń, poprzez przyjęcie konstytucjonalizmu, sądownictwa administracyjnego i zwiększeniu znaczenia samorządu terytorialnego;

• Wpływ poglądów fizjokratów – ograniczenie roli państwa;

• Stopniowa decentralizacja uprawnień;• Przyjęcie podziałów terytorialno –

administracyjnych typu racjonalistycznego (odrzucenie podziałów historycznych).

15

Polska

• Przed 1764 r. nie było w Polsce nowoczesnych organów administracji – ani centralnej ani terytorialnej;

• W 1764 r. zostają powołane komisje wielkie – skarbowe i wojskowe;

• W 1775 r. zostaje utworzona Rada Nieustająca – pierwsze polskie kolegium rządowe;

• II Rzeczypospolita: przyjęto austriacki model procedury administracyjnej i sądownictwa administracyjnego, pruski model samorządu terytorialnego i rosyjskie wzory instytucji finansowych.

• Po II wojnie światowej: częściowa recepcja wzorów radzieckich.

16

Niepaństwowe systemy administracji

• Do „niepaństwowych” systemów administracji nauka zalicza administrację międzynarodową oraz administrację prywatną.

• Administracja międzynarodowa to administracja kształtująca się nie wokół państwa, lecz wokół organizacji międzynarodowych.

• Administracja prywatna to aparat zarządzania przedsiębiorczością prywatną.

17

Administracja międzynarodowa

• Pierwsze tego typu aparaty administracyjne powstały w XIX w., a na masową skalę w XX w. Szacuje się, że w 1914 r. aparat administracyjny org. międzynarodowych liczył ok. 100 osób, a w 1997 r. – ok. 50 tys. osób.

• Chodzi tu o takie organizacje jak ONZ, UE, Rada Europy.

18

ONZ – wyspecjalizowane agencje

• Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO);• Organizacja ds. Oświaty, Nauki i Kultury

(UNESCO);• Światowa Organizacja Zdrowia (WHO);• Organizacja ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO);• Międzynarodowy Fundusz Walutowy• Światowa Organizacja Handlu;• Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych ds..

Uchodźców.

19

Administracja prywatna

• Administracja prywatna. Nauka o administracji w USA i Europie inaczej rozumieją samo pojęcie „administracji”, a w ślad za tym „systemu administracji.” W USA klasyczne jest podejście z punktu widzenia zarządzania, obejmujące zakresem zarówno administrację publiczną, jak i aparat zarządzania przedsiębiorczością prywatną. W Europie - z reguły tylko administracja publiczna.

20

Administracja prywatna - rozwój

• Do końca XIX w. przedsiębiorstwa obywały się bez osobnej, rozbudowanej administracji;

• Występowały wyjątki, dotyczące największych podmiotów gospodarczych, np. Kompania Wschodnio – Indyjska;

• Od lat 80. XIX w. – coraz częstszy jest zawodowy aparat administracyjny w przedsiębiorstwach - biurokracja;

• Od lat 20. XX w. – stopniowa decentralizacja.

21

Czym jest NPM ?

• Stanowi ono próbę zastosowania zasad i modeli zarządzania znanych z działalności gospodarczej w administracji publicznej. Bazując na tym, wyodrębniono szereg zadań administracji publicznej, które winny być zrealizowane poprzez metody przeniesione z najlepszych praktyk sektora prywatnego.

22

New Public Management (nowe zarządzanie publiczne)

• NPM spotkał się ze szczególną akceptacją w takich krajach jak Wielka Brytania, Australia, Nowa Zelandia i USA;

• Najbardziej znany jest przykład brytyjski – reformy Margaret Tchacher;

• W latach 80. XX w. NPM był czynnikiem zmiany administracji także w Australii i Nowej Zelandii;

• W latach 90. prądy NPM dotarły do USA.

23

Główne założenia NPM

• Administracja jest blisko związana z biznesem;• Administracja powinna być zorientowana na

osiąganie wyników. W tym celu, tam gdzie dostarcza produkty lub świadczy usługi powinna korzystać z mechanizmów wolnorynkowych;

• Jednostka jest postrzegana jako konsument;• „Uwolnienie kierownictwa”. Kierownicy

administracji muszą się cieszyć dużą swobodą w zarządzaniu, zwłaszcza od polityków.

• Administracja jest z założenia apolityczna;

24

Główne założenia NPM cd.

• Ograniczenie rozwiązań biurokratycznych, na rzecz tzw. adhokracji, cechującej się m.in.:1. Elastycznością i łatwością w przekształcaniu;

2. Ograniczeniem hierarchiczności;

3. Jest oparta na uczestnictwie;

4. W szerokim zakresie wykorzystuje technologie informatyczne.

25

Wpływ NPM na strukturę administracji

• Prywatyzacja lub outsourcing;• Organy administracji mogą zostać

przeorganizowane na wzór prywatnych spółek;• Organy i jednostki administracji publicznej

mogą konkurować ze sobą, a także z resztą podmiotów rynkowych;

• Tzw. dezagregacja – tworzenie mniejszych podmiotów w celu uniknięcia „braku winnych”.

26

Niejednorodność systemów administracji

• Na czym polega owa niejednorodność ?– Relacja systemu administracji z władzą

sądowniczą i ustawodawczą;– Relacja systemu administracji z systemem

politycznym;– Funkcje administracji pełnią dziś często

podmioty, które „zasadniczo” nie są organami władzy publicznej.

– Problem teoretyczny - miejsce „niepaństwowych” systemów administracji”

27

Nietypowe podmioty administrujące – cecha współczesnych systemów administracji

• Współcześnie do realizacji zadań publicznych włączane są takie podmioty jak spółki prawa handlowego czy fundacje, np. Giełda Papierów Wartościowych S.A. lub Fundacja Polsko - Niemieckie Pojednanie.

• Są one częścią systemu administracji.

28

Pytania

• Proszę wyjaśnić pojęcie biurokracji i jego rodowód;

• Proszę wyjaśnić pojęcie administracji prywatnej;• Proszę opisać pojęcie administracji

międzynarodowej (ponadnarodowej);• Proszę opisać genezę NPM;• Proszę przedstawić główne założenia NPM;• Proszę wyjaśnić na czym polega wpływ

koncepcji NPM na strukturę administracji publicznej.