wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych wady i zalety karty podatkowej ..... 25 4....
TRANSCRIPT
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
2
Spis treści 1. Podatki dochodowe w Polsce ............................................................................................................ 6
1.2 Charakterystyka podatków dochodowych w Polsce ............................................................. 6
1.2 Pojęcie dochodu i przychodu .......................................................................................................... 7
1.3 Podatnicy podatku dochodowego ................................................................................................. 8
1.4 Formy opodatkowania podatkiem od osób fizycznych ........................................................ 9
2. Zwolnienia przedmiotowe w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych
............................................................................................................................................................................. 11
2.1 Dochody o charakterze socjalnym ............................................................................................. 11
2.2 Dochody o charakterze odszkodowawczym .......................................................................... 12
2.3 Dochody uzyskane z posiadanych kapitałów oraz praw autorskich............................ 13
2.4 Dochody związane z działalnością gospodarczą .................................................................. 15
2.5 Stypendia i inne przychody uczniów i studentów ............................................................... 16
2.6 Wygrane i nagrody ........................................................................................................................... 17
3. Zryczałtowane formy opodatkowania ....................................................................................... 20
3.1 Kto może skorzystać z opodatkowania ryczałtem od przychodów
ewidencjonowanych? ............................................................................................................................. 20
3.2 Kto nie może skorzystać z opodatkowania ryczałtem od przychodów
ewidencjonowanych? ............................................................................................................................. 20
3.3 Podstawa opodatkowania – ryczałt od przychodów ewidencjonowanych ............... 21
3.4 Stawki ryczałtu .................................................................................................................................. 21
3.5 Wady i zalety ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych ......................................... 23
3.6 Kto może skorzystać z opodatkowania kartą podatkową? .............................................. 23
3.7 Zasady opodatkowania kartą podatkową ............................................................................... 24
3.8 Wady i zalety karty podatkowej ................................................................................................. 25
4. Przychody w podatku dochodowym od osób fizycznych ................................................. 26
4.1 Podmiot opodatkowania ............................................................................................................... 26
4.2 Przedmiot opodatkowania ........................................................................................................... 27
4.3 Źródła przychodów podlegające opodatkowaniu ............................................................... 28
5. Koszty uzyskania przychodów – zasady ogólne .................................................................... 30
5.1 Jakie wydatki mogą stanowić koszt podatkowy?................................................................. 30
5.2 …związek kosztów z przychodami ............................................................................................ 30
5.3 …zachowanie i zabezpieczenie źródła przychodów ........................................................... 30
5.4 Rozróżnienie kosztów – pośrednie i bezpośrednie ............................................................ 31
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
3
5.4.1 Koszty bezpośrednie ............................................................................................................... 31
5.4.2 Koszty pośrednie ...................................................................................................................... 31
6. Szczególne rodzaje kosztów uzyskania przychodów ......................................................... 32
6.1 Amortyzacja środków trwałych .................................................................................................. 32
6.1.1 Wartość początkowa ............................................................................................................... 32
6.1.2 Przyjęcie do ewidencji środków trwałych ..................................................................... 33
6.2 Metody amortyzacji ......................................................................................................................... 33
6.3Nieściągalne wierzytelności .......................................................................................................... 34
6.4 Leasing .................................................................................................................................................. 34
6.4.1 Leasing finansowy ................................................................................................................... 35
6.4.2 Leasing operacyjny .................................................................................................................. 35
7. Koszty uzyskania przychodów – wyłączenia .......................................................................... 36
7.1 Wydatki niestanowiące kosztów uzyskania przychodu .................................................... 36
7.2 Środki trwałe i grunty ..................................................................................................................... 36
7.3 Koszty egzekucyjne.......................................................................................................................... 37
7.4 Grzywny i kary pieniężne .............................................................................................................. 37
7.5 Kary umowne i odszkodowania.................................................................................................. 37
7.6 Niezapłacone lub umorzone odsetki od zobowiązań ......................................................... 38
7.7 Wierzytelności nieściągalne ......................................................................................................... 38
7.8 Podatki i opłaty ................................................................................................................................. 38
7.9 Koszty podróży służbowej ............................................................................................................ 39
7.10 Wydatki na samochód .................................................................................................................. 39
7.10.1 Wydatki przekraczające limit kilometrówki .............................................................. 40
7.10.2 Składki na ubezpieczenie samochodu ........................................................................... 40
7.10.3 Koszt naprawy samochodu bez AC ................................................................................. 40
7.11 Wydatki dotyczące przedsiębiorcy ......................................................................................... 40
7.11.1 Indywidualna działalność gospodarcza ........................................................................ 41
7.11.2 Wydatki służące celom osobistym .................................................................................. 41
7.11.3 Okulary i soczewki korekcyjne ........................................................................................ 41
7.11.4 Przelewy prywatne z konta firmowego ........................................................................ 42
7.11.5 Wydatki na odzież roboczą i reprezentacyjną ........................................................... 42
7.11.6 Odzież motocyklowa ............................................................................................................ 42
7.12 Wydatki na edukację .................................................................................................................... 43
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
4
7.13 Ubezpieczenie na życie przedsiębiorcy................................................................................. 43
8. Przychody i koszty osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą .......... 45
8.1 Czym są przychody i koszty?........................................................................................................ 45
8.2 Jak opodatkowuje się dochód? .................................................................................................... 45
8.3 Inne formy opodatkowania .......................................................................................................... 46
8.4 Podatki mogą być niższe ................................................................................................................ 47
9. Szczególne zasady ustalania dochodu ........................................................................................ 48
9.1 Różnice kursowe ............................................................................................................................... 48
9.2 Dywidendy .......................................................................................................................................... 49
9.3 Odsetki od środków na rachunkach bankowych ................................................................. 49
9.4 Otrzymane kary umowne .............................................................................................................. 51
10. Dochody zagraniczne i unikanie podwójnego opodatkowania ................................. 52
10.1 Ustalenie miejsca opodatkowania ........................................................................................... 52
10.2 Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania ............................................................. 53
10.3 Metody unikania podwójnego opodatkowania .................................................................. 54
10.3.1 Metoda wyłączenia z progresją........................................................................................ 54
10.3.2 Metoda zaliczenia proporcjonalnego ............................................................................. 55
10.4 Zwolnienie z opodatkowania części dochodów uzyskanych za granicą .................. 55
10.5 Przeliczenie wartości na złotówki........................................................................................... 55
11. Opodatkowanie stron umowy leasingu .................................................................................. 57
11.1 Definicja umowy leasingu w ustawie o podatku dochodowym ................................... 57
11.2 Rodzaje leasingu............................................................................................................................. 57
11.2.1 Leasing operacyjny ............................................................................................................... 57
11.2.2 Leasing finansowy ................................................................................................................. 57
11.3 Przychody i koszty leasingobiorców i leasingodawców ................................................. 58
11.4 Rozliczanie opłaty wstępnej ...................................................................................................... 59
11.5 Rozliczanie rat leasingowych .................................................................................................... 60
11.5.1 Leasing operacyjny ............................................................................................................... 60
11.5.2 Leasing finansowy ................................................................................................................. 60
11.6 Pozostałe koszty ............................................................................................................................. 60
12. Obowiązki podatników podatku dochodowego od osób fizycznych ....................... 62
12.1 Obowiązek pierwszy – przechowywanie dokumentacji księgowej ........................... 62
12.2 Obowiązek drugi – tworzenie ewidencji .............................................................................. 62
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
5
12.3 Obowiązek trzeci – podatek dochodowy w ciągu roku ................................................... 63
12.4 Obowiązek czwarty – rozliczenie roczne ............................................................................. 65
13. Pobór podatku ..................................................................................................................................... 66
13.1 Zasady płatności podatku dochodowego od osób fizycznych ...................................... 66
13.2 Stawki podatku dochodowego od osób fizycznych .......................................................... 67
13.3 Podatnik i płatnik podatku dochodowego ........................................................................... 68
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
6
1. Podatki dochodowe w Polsce W kolejnym prezentowany przewodniku szeroko omówiona zostanie tematyka
podatków dochodowych w Polsce. Podatki te w polskim systemie prawnym mają
stosunkowo krótką historię – zostały wprowadzone w 1920 roku jako jedno z pierwszych
konstrukcji podatkowych na terytorium całego kraju. Dla osób fizycznych, które nie
prowadzą działalności gospodarczej, wiążą się one z corocznym wypełnianiem PIT-a,
(często niestety z problemami). W pierwszym rozdziale wyjaśniona zostanie istota
podatków dochodowych oraz zaprezentowane zostaną ich rodzaje.
1.2 Charakterystyka podatków dochodowych w Polsce Zasada rządząca podatkiem dochodowym jest bardzo prosta – jeżeli dana osoba
zarabia, a więc otrzymuje wynagrodzenie lub osiąga zysk z prowadzonej przez siebie
działalności, powinna zapłacić podatek. Jak sama nazwa wskazuje, jest to obowiązkowe
świadczenie osoby fizycznej lub osoby prawnej na rzecz państwa, zależne od dochodu
oraz wykorzystywanych obliczeń.
Podatek dochodowy obliczany jest przez samych podatników albo płatników
(najczęściej pracodawców), organy wypłacające renty, emerytury oraz podmioty
wypłacające honoraria. Natomiast urzędy skarbowe mają prawo do zweryfikowania, czy
został on poprawnie obliczony i czy uiszczona została poprawna kwota.
Podatek dochodowym jest powszechny pod względem podmiotowym – obejmuje
wszystkie osoby, które osiągają dochód na terenie kraju. W przypadku tej daniny nie
można natomiast mówić o powszechności przedmiotowej, ponieważ ustawodawca
przewidział różnego rodzaju zwolnienia podatkowe, w zależności od źródeł osiąganych
przychodów.
W kontekście podatku dochodowego w Polsce ważna jest również zasada równości
opodatkowania. Oznacza ona, iż wszyscy podatnicy uzyskujący jednakowe dochody są
jednakowo traktowani, bez względu na to, czy dochód pochodzi z działalności
gospodarczej prowadzonej na własny rachunek, wolnych zawodów, pracy najemnej,
emerytur i rent, czy też praw majątkowych.
W Polsce występują dwa rodzaje podatku dochodowego:
od osób fizycznych (PIT – personal income tax) - regulowany ustawą z 26.7.1991
r. o podatku dochodowym od osób fizycznych – dalej PIT,
od osób prawnych (CIT – corporate incone tax) - regulowany ustawą z 15.2.1992
r. o podatku dochodowym od osób prawnych – dalej CIT. W prezentowanym e-booku omówione zostaną kwestie związane z podatkiem
dochodowym od osób fizycznych.
Instytucją właściwą w kwestii podatków dochodowych jest urząd skarbowy.
Podatek dochodowy od osób fizycznych rozliczany jest w urzędzie właściwym ze względu
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
7
na miejsce zamieszkania podatnika, natomiast podatek od osób prawnych właściwy jest
urząd skarbowy przyporządkowany ze względu na siedzibę spółki kapitałowej.
Podatek dochodowy opłaca się w formie miesięcznej lub kwartalnej zaliczki.
Z obowiązku tego podatnik powinien wywiązać się do 20 dnia miesiąca po miesiącu, za
który zaliczka została wyliczona, lub do 20 dnia miesiąca następującego po kwartale,
jeżeli wykorzystuje rozliczenie. Zatem dla przykładu, podatek za maj powinno się opłacić
do 20 czerwca.
Uwaga! Wyjątkiem jest karta podatkowa – w tym przypadku rozliczenie następuje do
siódmego dnia następnego miesiąca (więcej o tym w dalszej części artykułu).
1.2 Pojęcie dochodu i przychodu Ze względu na fakt, iż omawiany podatek to podatek od osiągniętego dochodu,
bardzo ważne jest rozróżnienie dwóch, często mylonych pojęć – dochodu oraz przychodu.
Zatem przychód to otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku
kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń
w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń – tak brzmi definicja ustawowa. Mówiąc
prościej – przychody to zarobki (zarówno te w pieniądzu, jak i te w naturze) oraz
uzyskane pieniądze (kwoty pieniężne). Podatek płacony jest zazwyczaj, jak wynika
z definicji, od tego, co już zostało otrzymane. Natomiast od tej zasady istnieją określone
wyjątki – przychodami są również kwoty należne, ale niekoniecznie już otrzymane,
pochodzące z:
pozarolniczej działalności gospodarczej,
działów specjalnych produkcji rolnej,
kapitałów pieniężnych,
odpłatnego zbycia udziałów w spółkach mających osobowość prawną,
odpłatnego zbycia papierów wartościowych oraz z realizacji praw z nich
wynikających,
tytułu nominalnej wartości udziałów w spółce mającej osobowość prawną,
odpłatnego zbycia pochodnych instrumentów finansowych oraz z realizacji praw
z nich wynikających.
Ponadto powyższa zasada obowiązuje także w przypadku:
odpłatnego zbycia nieruchomości lub udziału w nieruchomości,
odpłatnego zbycia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu,
odpłatnego zbycia prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej,
odpłatnego zbycia wieczystego użytkowania gruntów,
jeżeli ich zbycie nastąpiło w ciągu pięciu lat od ich nabycia, oraz z odpłatnego zbycia
innych rzeczy, jeśli nastąpiło ono przed upływem pół roku od ich nabycia.
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
8
Natomiast dochód jest zależny od uzyskanego przychodu – bez uzyskania
przychodu nie powstanie dochód. Aby powstał, koszty uzyskania przychodu muszą być
niższe od samych przychodów. Krótko mówiąc, dochód można zdefiniować jako różnicę
właśnie pomiędzy uzyskanym przychodem a poniesionymi kosztami.
Na podstawie dochodu obliczana jest np. wysokość podatków dla osób fizycznych,
w tym przypadku dochód definiujemy jako nadwyżkę sumy przychodów nad kosztami ich
uzyskania w danym roku podatkowym. Gdy suma kosztów uzyskania przychodów
przekroczy sumę przychodów, mówimy o zjawisku nazywanym stratą.
1.3 Podatnicy podatku dochodowego Bardzo ważną kwestią w temacie podatku dochodowego jest to, kto jest
zobowiązany do jego odprowadzania do US.
Podatnikami podatków dochodowych są osoby fizyczne oraz osoby prawne.
W przypadku drugiego z nich, podmiotami są wszelkie osoby prawne, niezależnie od
faktu, w jaki sposób osobowość tę nabyły, oraz spółki kapitałowe w organizacji.
Podmiotami tego podatku mogą być również jednostki organizacyjne niemające
osobowości prawnej, z wyjątkiem spółek niemających osobowości prawnej (np. spółek
jawnych, partnerskich, komandytowych, komandytowo-akcyjnych).
Natomiast podmiotem podatku w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od
osób fizycznych są osoby fizyczne, które osiągają dochody z różnych źródeł przychodów
objętych tym podatkiem, zamieszkałe na terenie Rzeczpospolitej Polskiej lub osoby,
których czasowy pobyt trwa dłużej niż 183 dni. Ustawa nie definiuje pojęcia osoby
fizycznej, w związku z powyższym należy odnieść się do pojęcia osoby fizycznej
w rozumieniu Kodeksu cywilnego. Przepisy te stanowią zaś, że każdy człowiek od chwili
urodzenia ma zdolność prawną. Zatem każda osoba fizyczna, nawet małoletnia, może być
podatnikiem podatku dochodowego od osób fizycznych.
Jednocześnie należy zaznaczyć, że przepisów ustawy o podatku dochodowym od
osób fizycznych nie stosuje się w przypadku, gdy osoby fizyczne osiągają przychody
z następujących źródeł:
przychody z działalności rolniczej, z wyjątkiem działów specjalnych produkcji
rolnej – wówczas przychody takie opodatkowane są podatkiem rolnym,
przychody z gospodarki leśnej w rozumieniu ustawy o lasach – wówczas
przychody takie opodatkowane są podatkiem leśnym,
przychody podlegające przepisom o podatku od spadków i darowizn – wówczas
przychody takie opodatkowane są podatkiem od spadków i darowizn,
przychody z tytułu podziału wspólnego majątku małżonków, który dokonywany
jest w wyniku ograniczenia lub zniesienia wspólności majątkowej,
przychody wynikające z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie
skutecznej umowy, np. z hazardu, paserstwa lub innych przestępstw.
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
9
Na osobach fizycznych mających miejsce zamieszkania na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej ciąży tzw. nieograniczony obowiązek podatkowy. Oznacza to,
że osoby te płacą podatek dochodowy według zasad określonych w Polsce od całości
uzyskanych dochodów, bez względu na to, czy źródła przychodów położone są w kraju,
czy też za granicą.
Za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
uważa się osobę fizyczną, która:
posiada na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych
lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych), lub
przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku
podatkowym.
Od tej ogólnej zasady przepisy ustawy przewidują kilka wyjątków.
Z opodatkowania podatkiem dochodowym w Polsce wyłączone są dochody uzyskiwane
za granicą w przypadku, gdy umowa międzynarodowa, której Rzeczpospolita Polska jest
stroną, tak stanowi.
Podatku dochodowego nie pobiera się również od dochodów uzyskanych za
granicą przez osoby fizyczne, które nie mają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
miejsca zamieszkania. Jeżeli jednak osoby te osiągają na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej dochody (przychody), w szczególności z:
pracy wykonywanej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie
stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego
stosunku pracy, bez względu na miejsce wypłaty wynagrodzenia,
działalności wykonywanej osobiście na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, bez
względu na miejsce wypłaty wynagrodzenia,
działalności gospodarczej prowadzonej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
położonej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nieruchomości, w tym ze
sprzedaży takiej nieruchomości,
to od tych dochodów (przychodów) płacą podatek w Polsce.
Powyższa zasada wyraża tzw. ograniczony obowiązek podatkowy. Również ta
zasada może być jednak korygowana przez postanowienia umów w sprawie unikania
podwójnego opodatkowania.
1.4 Formy opodatkowania podatkiem od osób fizycznych Osoby prowadzące działalność gospodarczą, już na samym początku swojej
przygody z własną firmą – przy składaniu wniosku CEIDG-1 – muszą zdecydować, jaką
formę opodatkowania swoich dochodów wybierają. Możliwości są cztery (jednak nie
wszystkie jednakowo dostępne):
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
10
opodatkowanie na zasadach ogólnych,
podatek liniowy,
zryczałtowane formy opodatkowania:
o ryczałt od przychodów ewidencjonowanych,
o karta podatkowa.
Przedsiębiorca, który przy rejestracji działalności w CEIDG nie wybrał formy
opodatkowania, może tego dokonać na zasadach przewidzianych w ustawach
podatkowych, a więc przez złożenie oświadczenia (wniosku) naczelnikowi urzędu
skarbowego (art. 9a ust. 2 ustawy o PIT), jednak nie później niż w dniu uzyskania
pierwszego przychodu.
W sytuacji, gdy podatnik nie postanowi inaczej we wniosku do CEIDG, ani nie złoży
oświadczenia o wyborze innej formy, podstawową formą jest opodatkowanie według
skali podatkowej (na zasadach ogólnych).
Decyzja o danej formie opodatkowania nie jest decyzją „dożywotnią” –
ustawodawca przewidział bowiem możliwość jej zmiany, jednak ustalił przy tym jeden
bardzo istotny warunek – należy to zrobić do 20 stycznia roku podatkowego, którego
nowa forma ma dotyczyć.
Wypełniając wniosek CEIDG-1 przedsiębiorca wybiera również formę zapłaty
zaliczki na podatek dochodowy. Istnieją trzy możliwości – zaliczka odprowadzana:
co miesiąc,
co kwartał,
w sposób uproszczony.
Uproszczony tryb opłaty zaliczek polega na comiesięcznym wpłacaniu zaliczki na
podatek dochodowy, wyliczanej jednak nie na podstawie bieżących skumulowanych
przychodów i kosztów, ale na podstawie dochodów uzyskiwanych dwa lub trzy lata
wcześniej. W związku z taką konstrukcją, zaliczki uproszczonej nie mogą wybrać
przedsiębiorcy, którzy założyli dopiero działalność oraz ci, którzy przez ostatnie dwa, trzy
lata wykazywali same straty lub nie osiągnęli dochodu powodującego zapłatę podatku.
Zaliczka w formie uproszczonej wynosi 1/12 kwoty podatku obliczonej na podstawie
danych z zeznania podatkowego za dwa lub trzy lata wstecz, przy zastosowaniu
odpowiedniej stawki – czyli skali podatkowej lub podatku liniowego.
Zaliczki płacą podatnicy, którzy wybrali rozliczanie podatku na zasadach ogólnych
lub podatkiem liniowym. Ryczałtowcy także mają obowiązek miesięcznego/kwartalnego
rozliczania się z podatku. W ich przypadku jednak nie jest to zaliczka na podatek
dochodowy, a po prostu zryczałtowany podatek za konkretny okres. Zaliczki i należny
podatek przedsiębiorca ma obowiązek wyliczać sam. Nie zrobi tego za niego urząd
skarbowy.
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
11
2. Zwolnienia przedmiotowe w ustawie o podatku
dochodowym od osób fizycznych Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych przewiduje szereg zwolnień
od tego podatku. Dotyczą one wybranych, wskazanych przez ustawę dochodów. Wśród
nich można wyróżnić zwolnienia podmiotowe i przedmiotowe.
Ustawodawca z różnych powodów decyduje się zwolnić określone rodzaje
dochodów z podatku dochodowego. Może to być powodowane ochroną socjalną bądź też
względami ekonomicznymi. Wykaz dochodów, które zwolnione są z opodatkowania PIT
został wskazany w art. 21 ust. 1 ustawy o PIT.
Katalog zwolnień zawiera ponad 130 pozycji. Wśród nich wyróżnić można takie,
które dotyczą dochodów np. o charakterze odszkodowawczym czy socjalnym, niektórych
dochodów związanych z posiadanymi kapitałami i prawami majątkowymi, czy też
prowadzoną działalnością gospodarczą, a także wygranymi i nagrodami.
2.1 Dochody o charakterze socjalnym Wśród dochodów o charakterze socjalnym ustawodawca zwolnił z opodatkowania
m.in.:
8) świadczenia rodzinne otrzymane na podstawie przepisów o świadczeniach
rodzinnych, dodatki rodzinne i pielęgnacyjne, świadczenia pieniężne otrzymane
w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów oraz zasiłki porodowe
otrzymane na podstawie odrębnych przepisów,
24) przyznaną, na podstawie odrębnych przepisów, pomoc pieniężną dla rodzin
zastępczych oraz jednorazową pomoc pieniężną na zagospodarowanie, udzieloną
usamodzielniającym się wychowankom rodzin zastępczych i wychowankom
publicznych lub niepublicznych placówek opiekuńczo-wychowawczych,
26) zapomogi otrzymane w przypadku indywidualnych zdarzeń losowych, klęsk
żywiołowych, długotrwałej choroby lub śmierci – do wysokości nieprzekraczającej
w roku podatkowym kwoty 2 280 zł, z zastrzeżeniem pkt. 40 i 79,
79) świadczenia z pomocy społecznej,
127) alimenty:
o na rzecz dzieci, które nie ukończyły 25 roku życia, oraz dzieci bez względu
na wiek, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymują zasiłek
(dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną,
o na rzecz innych osób niż wymienione powyżej otrzymane na podstawie
wyroku sądu lub ugody sądowej, do wysokości nieprzekraczającej
miesięcznie 700 zł.
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
12
2.2 Dochody o charakterze odszkodowawczym Zwolnieniu podlegają również dochody o charakterze odszkodowawczym, tj.:
3) otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady
ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów
wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkiem:
o określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia
okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
o odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych
zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn
niedotyczących pracowników,
o odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia
funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,
o odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,
o odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych
z prowadzoną działalnością gospodarczą,
o odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych
z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody
są opodatkowane według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, lub na
zasadach, o których mowa w art. 30c,
o odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody
sądowe,
3a) odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie przepisów
o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za
działalność na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego,
3b) inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku
lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie,
z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:
o dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody
nie wyrządzono,
odszkodowania w postaci renty otrzymane na podstawie przepisów prawa
cywilnego w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, przez
poszkodowanego, który utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy
zarobkowej, albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki
powodzenia na przyszłość,
3d) odszkodowania otrzymane na podstawie przepisów prawa geologicznego
i górniczego,
29) odszkodowanie wypłacane stosownie do przepisów o gospodarce
nieruchomościami; nie dotyczy to przypadków, gdy właściciel nieruchomości,
o której mowa w zdaniu pierwszym, nabył jej własność w okresie 2 lat przed
wszczęciem postępowania wywłaszczeniowego za cenę niższą o co najmniej 50%
od wysokości uzyskanego odszkodowania na cele uzasadniające jej
wywłaszczenie,
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
13
30a) przychody uzyskane z tytułu:
o realizacji prawa do rekompensaty na podstawie ustawy z 2005 r.
o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości
poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej przez osoby
uprawnione na podstawie tej ustawy,
o sprzedaży nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego, nabytych
w związku z realizacją prawa do rekompensaty, o której mowa w punkcie
poprzednim, do wysokości odpowiadającej procentowemu udziałowi
wartości tej rekompensaty w cenie nieruchomości lub prawa użytkowania
wieczystego z dnia nabycia nieruchomości lub prawa użytkowania
wieczystego,
odszkodowania otrzymane na podstawie rezolucji Rady Bezpieczeństwa Narodów
Zjednoczonych wypłacone osobom poszkodowanym na skutek działań wojennych
w Kuwejcie;
120) odszkodowania wypłacone, na podstawie wyroków sądowych i zawartych
umów (ugód), posiadaczom gruntów wchodzących w skład gospodarstwa rolnego,
z tytułu:
o ustanowienia służebności gruntowej,
o rekultywacji gruntów,
o szkód powstałych w uprawach rolnych i drzewostanie – w wyniku
prowadzenia na tych gruntach, przez podmioty uprawnione na podstawie
odrębnych przepisów, inwestycji dotyczących budowy infrastruktury
przesyłowej ropy naftowej i produktów rafinacji ropy naftowej oraz
budowy urządzeń infrastruktury technicznej, o których mowa w art. 143
ust. 2 ustawy z 1997 r. o gospodarce nieruchomościami.
2.3 Dochody uzyskane z posiadanych kapitałów oraz praw
autorskich Zwolnienia dotyczące dochodów uzyskanych z posiadanych kapitałów oraz praw
majątkowych. Zwolnione od podatku PIT są między innymi:
5a) kwoty zwracane przez towarzystwo funduszy inwestycyjnych w związku
z wygaśnięciem zezwolenia na utworzenie funduszu inwestycyjnego –
w wysokości wpłat wniesionych do funduszu,
28) przychody uzyskane z tytułu sprzedaży całości lub części nieruchomości
wchodzących w skład gospodarstwa rolnego; zwolnienie nie dotyczy przychodu
uzyskanego ze sprzedaży gruntów, które w związku z tą sprzedażą utraciły
charakter rolny,
29) przychody uzyskane z tytułu odpłatnego zbycia nieruchomości na cele
uzasadniające jej wywłaszczenie oraz z tytułu sprzedaży nieruchomości
w związku z realizacją przez nabywcę prawa pierwokupu, stosownie do przepisów
o gospodarce nieruchomościami; nie dotyczy to przypadków, gdy właściciel
nieruchomości, o której mowa w zdaniu pierwszym, nabył jej własność w okresie
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
14
2 lat przed odpłatnym zbyciem nieruchomości za cenę niższą o co najmniej 50%
od ceny zbycia nieruchomości w związku z realizacją prawa pierwokupu,
30) przychody uzyskane z tytułu sprzedaży prawa wieczystego użytkowania oraz
nieruchomości nabytych stosownie do przepisów o gospodarce nieruchomościami
w zamian za mienie pozostawione za granicą,
32b) przychody z zamiany rzeczy lub praw, jeżeli z tytułu jednej umowy nie
przekraczają kwoty 2 280 zł,
50) przychody otrzymane w związku ze zwrotem udziałów lub wkładów
w spółdzielni albo wkładów w spółce osobowej, do wysokości wniesionych
udziałów lub wkładów do spółdzielni albo wkładów do spółki osobowej,
50a) wartość majątku otrzymanego w związku z likwidacją osoby prawnej
w części stanowiącej koszt nabycia lub objęcia udziałów (akcji) albo wkładów
w spółdzielni,
51) przychody otrzymane z tytułu zwrotu dopłat wniesionych uprzednio, zgodnie
z odrębnymi przepisami, do spółki mającej osobowość prawną – do wysokości
wniesionych dopłat,
58) wypłaty:
o transferowe środków zgromadzonych w ramach pracowniczego programu
emerytalnego do innego pracowniczego programu emerytalnego lub na
indywidualne konto emerytalne w rozumieniu przepisów
o indywidualnych kontach emerytalnych,
o środków zgromadzonych w pracowniczym programie emerytalnym
dokonane na rzecz uczestnika lub osób uprawnionych do tych środków po
śmierci uczestnika,
o środków zgromadzonych w grupowej formie ubezpieczenia na życie
związanej z funduszem inwestycyjnym lub w innej formie grupowego
gromadzenia środków na cele emerytalne dla pracowników – do
pracowniczego programu emerytalnego, zgodnie z przepisami
o pracowniczych programach emerytalnych;
58a) dochody z tytułu oszczędzania na indywidualnym koncie emerytalnym,
w rozumieniu przepisów o indywidualnych kontach emerytalnych, uzyskane
w związku z:
o gromadzeniem i wypłatą środków przez oszczędzającego,
o wypłatą środków dokonaną na rzecz osób uprawnionych do tych środków
po śmierci oszczędzającego,
o wypłatą transferową – z tym że zwolnienie nie ma zastosowania
w przypadku, gdy oszczędzający gromadził oszczędności na więcej niż
jednym indywidualnym koncie emerytalnym, chyba że przepisy te
przewidują taką możliwość,
59) wypłaty środków z otwartego funduszu emerytalnego na rzecz byłego
współmałżonka członka tego funduszu, przekazane na rachunek tego
współmałżonka w otwartym funduszu emerytalnym,
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
15
61) kwoty umorzonych pożyczek studenckich lub kredytów studenckich
udzielonych na podstawie przepisów o pożyczkach i kredytach studenckich,
105) dochód uzyskany ze zbycia akcji (udziałów) otrzymanych w drodze spadku
albo darowizny - w części odpowiadającej kwocie zapłaconego podatku od
spadków i darowizn,
109) nominalna wartość udziałów (akcji) w spółce mającej osobowość prawną
albo wkładów w spółdzielni - objętych w zamian za wkład niepieniężny w postaci
przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części,
119) odsetki od papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa oraz
obligacji emitowanych przez jednostki samorządu terytorialnego, w części
odpowiadającej kwocie odsetek zapłaconych przy nabyciu tych papierów
wartościowych od emitenta,
130) odsetki lub dyskonto od obligacji emitowanych przez Skarb Państwa
i oferowanych na rynkach zagranicznych oraz dochody z odpłatnego zbycia tych
obligacji uzyskane przez osoby fizyczne, o których mowa w art. 3 ust. 2a.
2.4 Dochody związane z działalnością gospodarczą Wolne od podatku dochodowego są również niektóre dochody związane
z prowadzoną działalnością gospodarczą – np.:
3b) inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku
lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie,
z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:
o otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,
36) dochody z tytułu prowadzenia szkół w rozumieniu przepisów o systemie
oświaty, w części wydatkowanej na cele szkoły w roku podatkowym lub w roku po
nim następującym, przy czym zgodnie z ust. 7, za wydatki na cele szkoły,
poniesione z tytułu prowadzenia szkoły niepublicznej w rozumieniu przepisów
o systemie oświaty, jeżeli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów,
uważa się wydatki na:
o zakup stanowiących środki trwałe pomocy dydaktycznych i innych
urządzeń niezbędnych do prowadzenia szkoły,
o wydatki związane z organizowaniem wypoczynku wakacyjnego uczniów,
w części stanowiącej wynagrodzenie personelu wychowawczego i obsługi,
jeżeli nie zostało pokryte przez wpłaty rodziców,
37) dochody z tytułu urządzania przez uprawniony podmiot mający siedzibę na
terytorium RP loterii fantowych i gry bingo fantowe na podstawie zezwolenia
wydanego na mocy odrębnych przepisów, o ile zostały przeznaczone na realizację
określonych w zezwoleniu i regulaminie gry celów społecznie użytecznych,
46) dochody otrzymane przez podatnika, jeżeli:
o pochodzą od rządów państw obcych, organizacji międzynarodowych lub
międzynarodowych instytucji finansowych ze środków bezzwrotnej
pomocy, w tym ze środków programów ramowych badań, rozwoju
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
16
technicznego i prezentacji Unii Europejskiej i z programów NATO,
przyznanych na podstawie jednostronnej deklaracji lub umów zawartych
z tymi państwami, organizacjami lub instytucjami przez Radę Ministrów,
właściwego ministra, agencje rządowe lub agencje wykonawcze, w tym
również w przypadkach gdy przekazanie tych środków jest dokonywane za
pośrednictwem podmiotu upoważnionego do rozdzielania środków
bezzwrotnej pomocy, oraz
o podatnik bezpośrednio realizuje cel programu finansowanego
z bezzwrotnej pomocy; zwolnienie nie ma zastosowania do dochodów osób
fizycznych, którym podatnik bezpośrednio realizujący cel programu zleca –
bez względu na rodzaj umowy – wykonanie określonych czynności
w związku z realizowanym przez niego programem,
47c) kwoty otrzymane od agencji rządowych lub agencji wykonawczych, jeżeli
agencje te otrzymały środki na ten cel z budżetu państwa,
63a) dochody podatników, z zastrzeżeniem ust. 5a-5c, uzyskane z działalności
gospodarczej prowadzonej na terenie specjalnej strefy ekonomicznej na
podstawie zezwolenia na prowadzenie działalności gospodarczej na terenie danej
strefy, uprawniające do korzystania z pomocy publicznej, przy czym wielkość
pomocy publicznej udzielanej w formie niniejszego zwolnienia nie może
przekroczyć wielkości pomocy publicznej dla przedsiębiorcy, dopuszczalnej dla
obszarów kwalifikujących się do uzyskania pomocy w największej wysokości,
zgodnie z odrębnymi przepisami,
122) wkład własny podmiotu publicznego, o którym mowa w art. 2 pkt 5 ustawy
o partnerstwie publiczno-prywatnym, otrzymany przez partnera prywatnego
i przeznaczony na cele określone w umowie o partnerstwie publiczno-
prywatnym, z zastrzeżeniem ust. 19,
129) dotacje, w rozumieniu przepisów o finansach publicznych, otrzymane
z budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego,
136) płatności na realizację projektów w ramach programów finansowanych
z udziałem środków europejskich, otrzymane z Banku Gospodarstwa Krajowego,
z wyłączeniem płatności otrzymanych przez wykonawców,
137) środki finansowe otrzymane przez uczestnika projektu jako pomoc
udzielona w ramach programu finansowanego z udziałem środków europejskich,
o których mowa w ustawie z 2009 r. o finansach publicznych.
2.5 Stypendia i inne przychody uczniów i studentów Wolne od podatku są również stypendia i inne przychody uczniów i studentów, tj.:
23a) część dochodów osób, o których mowa w art. 3 ust. 1, przebywających
czasowo za granicą i uzyskujących dochody z tytułu:
o stypendiów – w wysokości stanowiącej równowartość diety z tytułu
podróży służbowych poza granicami kraju, określonej w przepisach
w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
17
pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce
sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju, za
każdy dzień, w którym było otrzymywane stypendium,
39) stypendia otrzymywane na podstawie przepisów o stopniach naukowych
i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki, stypendia
doktoranckie otrzymywane na podstawie przepisów – Prawo o szkolnictwie
wyższym oraz inne stypendia naukowe i za wyniki w nauce, których zasady
przyznawania zostały zatwierdzone przez ministra właściwego do spraw
szkolnictwa wyższego po zasięgnięciu opinii Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego
albo przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania,
40) świadczenia pomocy materialnej dla uczniów, studentów, uczestników
studiów doktoranckich i osób uczestniczących w innych formach kształcenia,
pochodzące z budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego
oraz ze środków własnych szkół i uczelni - przyznane na podstawie przepisów
o systemie oświaty, Prawo o szkolnictwie wyższym, a także przepisów o stopniach
naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki,
40b) stypendia dla uczniów i studentów, których wysokość i zasady udzielania
zostały określone w uchwale organu stanowiącego jednostki samorządu
terytorialnego oraz stypendia dla uczniów i studentów przyznane przez
organizacje, o których mowa w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy o działalności pożytku
publicznego i o wolontariacie, na podstawie regulaminów zatwierdzonych przez
organy statutowe udostępnianych do publicznej wiadomości za pomocą Internetu,
środków masowego przekazu lub wykładanych (wywieszanych) dla
zainteresowanych w pomieszczeniach ogólnie dostępnych – do wysokości
nieprzekraczającej miesięcznie kwoty 380 zł, z zastrzeżeniem ust. 10,
89) wartość świadczeń otrzymanych przez studentów od uczelni, na podstawie
odrębnych przepisów, w związku ze skierowaniem przez uczelnię na studenckie
praktyki zawodowe - do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty
2 280 zł,
115) wygrane i nagrody otrzymane przez uczniów za udział w konkursach,
turniejach i olimpiadach organizowanych na podstawie przepisów o systemie
oświaty.
2.6 Wygrane i nagrody Zwolnione od podatku dochodowego od osób fizycznych są również niektóre
wygrane i nagrody – np.:
6) wygrane w kasynach gry, wideoloteriach, grach na automatach, grach na
automatach o niskich wygranych oraz grach w bingo pieniężne i fantowe
urządzanych i prowadzonych przez uprawniony podmiot na podstawie przepisów
o grach i zakładach wzajemnych obowiązujących w państwie członkowskim Unii
Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru
Gospodarczego,
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
18
6a) wygrane w grach liczbowych, loteriach pieniężnych, grze telebingo, zakładach
wzajemnych, loteriach promocyjnych, loteriach audioteksowych i loteriach
fantowych, jeżeli jednorazowa wartość tych wygranych nie przekracza 2 280 zł,
urządzanych i prowadzonych przez uprawniony podmiot na podstawie przepisów
o grach hazardowych obowiązujących w państwie członkowskim Unii
Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru
Gospodarczego; zgodnie z ust. 23, zwolnienia z pkt 6 i 6a, w odniesieniu do
wygranych uzyskanych w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie
członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do
Europejskiego Obszaru Gospodarczego, stosuje się pod warunkiem istnienia
podstawy prawnej wynikającej z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania
lub innych ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest
Rzeczpospolita Polska, do uzyskania przez organ podatkowy informacji
podatkowych od organu podatkowego państwa, na którego terytorium loterie, gry
lub zakłady wzajemne są urządzane i prowadzone.
68) wartość wygranych w konkursach i grach organizowanych i emitowanych
(ogłaszanych) przez środki masowego przekazu (prasa, radio i telewizja) oraz
konkursach z dziedziny nauki, kultury, sztuki, dziennikarstwa i sportu, a także
nagród związanych ze sprzedażą premiową – jeżeli jednorazowa wartość tych
wygranych lub nagród nie przekracza kwoty 760 zł; zwolnienie od podatku nagród
związanych ze sprzedażą premiową nie dotyczy nagród otrzymanych przez
podatnika w związku z prowadzoną przez niego pozarolniczą działalnością
gospodarczą, stanowiących przychód z tej działalności,
115) wygrane i nagrody otrzymane przez uczniów za udział w konkursach,
turniejach i olimpiadach organizowanych na podstawie przepisów o systemie
oświaty,
132) przyznane przez krajowe i zagraniczne organy władzy i ich urzędy, w tym
jednostki organizacyjne im podległe lub przez nie nadzorowane, oraz krajowe,
zagraniczne i międzynarodowe organizacje (instytucje) i ich organy, nagrody:
o za wybitne osiągnięcia z dziedziny nauki, kultury i sztuki,
o z tytułu działalności na rzecz praw człowieka
w części przekazanej jako darowizna przez podatników, którzy otrzymali
te nagrody, na rzecz instytucji realizującej cele określone w art. 4 ustawy
o działalności pożytku publicznego; zgodnie z ust. 31, zwolnienie to stosuje
się, jeżeli wysokość nagrody przekazanej na rzecz instytucji realizującej
cele, o których mowa w art. 4 ustawy o działalności pożytku publicznego,
jest udokumentowana dowodem wpłaty na rachunek bankowy
obdarowanej instytucji, a w przypadku nagrody innej niż pieniężna –
dokumentem, z którego wynika wartość przekazanej nagrody, oraz
oświadczeniem obdarowanej instytucji o jej przyjęciu, lub nagroda, o której
mowa w pkt 1, została przekazana najpóźniej do dnia upływu terminu dla
złożenia zeznania podatkowego, o którym mowa w art. 45 ust. 1,
składanego za rok podatkowy, w którym otrzymano nagrodę.
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
19
Pozostałe dochody objęte zwolnieniem z podatku dochodowego od osób
fizycznych szczegółowo wymienia art. 21 ust. 1 ustawy o PIT.
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
20
3. Zryczałtowane formy opodatkowania
3.1 Kto może skorzystać z opodatkowania ryczałtem od
przychodów ewidencjonowanych? Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych jest dość specyficzną formą
opodatkowania dochodów przedsiębiorstwa, z której nie mogą skorzystać wszyscy
podatnicy. Jak określa art. 6 ust. 1 Ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym, taka
forma przeznaczona jest dla osób fizycznych osiągających przychody z:
działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie,
udziału w spółce cywilnej osób fizycznych lub w spółce jawnej osób fizycznych,
prowadzącej działalność gospodarczą.
Zgodnie z art. 9 ust.1 ustawy, jeżeli podatnik rozpoczyna prowadzenie
pozarolniczej działalności gospodarczej, oświadczenie o wyborze formy opodatkowania
może złożyć na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej (czyli
wskazując odpowiednią formę opodatkowania na druku CEIDG-1). Jeżeli podatnik nie
złożył oświadczenia na podstawie tych przepisów – pisemne oświadczenie składa
naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu według miejsca zamieszkania, jednak nie
później niż w dniu uzyskania pierwszego przychodu.
W sytuacji, gdy przedsiębiorca dokonuje zmiany formy opodatkowania na ryczałt,
wówczas pisemne oświadczenie o wyborze tej metody składa naczelnikowi urzędu
skarbowego właściwemu według miejsca zamieszkania, nie później niż do dnia 20
stycznia roku podatkowego.
3.2 Kto nie może skorzystać z opodatkowania ryczałtem od
przychodów ewidencjonowanych? Kwestia ta została uregulowana w art. 8 ust. 1 ustawy o zryczałtowanym podatku
dochodowym. Zgodnie z tym zapisem, opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów
ewidencjonowanych co do zasady nie stosuje się u podatników:
opłacających podatek w formie karty podatkowej,
korzystających na podstawie odrębnych przepisów z okresowego zwolnienia od
podatku dochodowego,
osiągających w całości lub w części przychody z tytułu:
o prowadzenia aptek,
o działalności w zakresie udzielania pożyczek pod zastaw (prowadzenie
lombardów),
o działalności w zakresie kupna i sprzedaży wartości dewizowych,
o prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w zakresie wolnych
zawodów innych niż określone w art. 4 ust. 1 pkt 11,
o świadczenia usług wymienionych w załączniku nr 2 do ustawy,
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
21
o działalności w zakresie handlu częściami i akcesoriami do pojazdów
mechanicznych,
wytwarzających wyroby opodatkowane podatkiem akcyzowym, na podstawie
odrębnych przepisów, z wyjątkiem wytwarzania energii elektrycznej
z odnawialnych źródeł energii,
podejmujących wykonywanie działalności w roku podatkowym po zmianie
działalności wykonywanej:
o samodzielnie na działalność prowadzoną w formie spółki z małżonkiem,
o w formie spółki z małżonkiem na działalność prowadzoną samodzielnie
przez jednego lub każdego z małżonków,
o samodzielnie przez małżonka na działalność prowadzoną samodzielnie
przez drugiego małżonka
– jeżeli małżonek lub małżonkowie przed zmianą opłacali z tytułu prowadzenia tej
działalności podatek dochodowy na ogólnych zasadach,
rozpoczynających działalność samodzielnie lub w formie spółki, jeżeli podatnik
lub co najmniej jeden ze wspólników, przed rozpoczęciem działalności w roku
podatkowym lub w roku poprzedzającym rok podatkowy, wykonywał w ramach
stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres
działalności podatnika lub spółki.
3.3 Podstawa opodatkowania – ryczałt od przychodów
ewidencjonowanych Podstawą opodatkowania w przypadku ryczałtu od przychodów
ewidencjonowanych jest przychód, który nie ulega pomniejszeniu o poniesione koszty
jego uzyskania.
Nie oznacza to jednak, że podatnik nie będzie mógł dokonać żadnych odliczeń. Jak
wynika z art. 11 ust. 1 ustawy, przedsiębiorca opodatkowany ryczałtem będzie mógł
odliczyć od przychodu:
wydatki określone w art. 26 ust. 1 ustawy o PIT, jeżeli nie zostały już odliczone od
dochodu lub nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów na
podstawie przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, oraz
straty z działalności gospodarczej poniesione w okresie korzystania
z opodatkowania na zasadach określonych w ustawie o podatku dochodowym od
osób fizycznych.
3.4 Stawki ryczałtu Przy tej formie opodatkowania można wyróżnić pięć stawek ryczałtu 20%, 17%,
8,5%, 5,5% oraz 3%. Każda z nich dotyczy określonych typów działalności.
Stawka 20% ryczałtu dotyczy przychodów osiąganych w zakresie wolnych
zawodów. Stawka 17% obejmuje przychody ze świadczenia usług, m.in.:
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
22
przez agencje pracy tymczasowej oraz pozostałych związanych z udostępnianiem
pracowników,
poradnictwa dla dzieci dotyczącego problemów,
przetwarzania danych, przesyłania strumieni audiowizualnych przez Internet,
reprodukcji komputerowych nośników informacji,
pośrednictwa w sprzedaży hurtowej samochodów osobowych i furgonetek
prowadzonej przez Internet.
Z kolei opodatkowaniu stawką 8,5% podlegają m.in.:
przychody związane ze zwalczaniem pożarów i zapobieganiem pożarom,
przychody ze świadczenia usług wychowania przedszkolnego,
przychody ze świadczenia usług związanych z działalnością ogrodów
botanicznych i zoologicznych oraz obszarów i obiektów ochrony przyrody.
Stawka 5,5% ryczałtu obejmuje:
przychody z działalności wytwórczej, robót budowlanych lub w zakresie
przewozów ładunków taborem samochodowym o ładowności powyżej 2 ton,
uzyskane prowizje z działalności handlowej w zakresie sprzedaży jednorazowych
biletów komunikacji miejskiej, znaczków do biletów miesięcznych, znaczków
pocztowych, żetonów i kart magnetycznych do automatów,
przychody, o których mowa w art. 14 ust. 2 pkt 14 ustawy o podatku dochodowym.
Najniższą stawką – 3% – opodatkowane są m.in. przychody:
z działalności gastronomicznej, z wyjątkiem przychodów ze sprzedaży napojów
o zawartości alkoholu powyżej 1,5%,
z działalności usługowej w zakresie handlu,
ze świadczenia usług związanych z produkcją zwierzęcą.
Szczegółowy katalog zastosowania poszczególnych stawek można znaleźć w art.
12 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym.
Warto pamiętać, że jeżeli podatnik obowiązany do posiadania ewidencji
przychodów prowadzi działalność, z której przychody są opodatkowane różnymi
stawkami określonymi w ust. 1, ryczałt od przychodów ewidencjonowanych ustala się
według stawki właściwej dla przychodów z każdego rodzaju działalności, pod
warunkiem, że ewidencja przychodów jest prowadzona w sposób umożliwiający
określenie przychodów z każdego rodzaju działalności. W razie, gdyby podatnik nie
prowadził ewidencji w sposób zapewniający ustalenie przychodów dla każdego rodzaju
działalności, ryczałt od przychodów ewidencjonowanych wynosi 8,5% przychodów,
z tym że w przypadku osiągania również przychodów, o których mowa w art. 12 ust. 1 pkt
1 oraz pkt 2 ustawy, ryczałt wynosi 20% albo 17%.
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
23
3.5 Wady i zalety ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych Do zalet ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych z pewnością można
zakwalifikować:
uproszczony sposób prowadzenia ewidencji podatkowej,
stawki ryczałtu niższe niż przy innych formach opodatkowania,
korzystny dla podmiotów ponoszących małe koszty.
Poza zaletami ta forma opodatkowania posiada jednak także pewne wady:
brak możliwości wspólnego rozliczenia z małżonkiem lub samotnie
wychowywanym dzieckiem,
brak możliwości zaliczenia poniesionych wydatków do kosztów podatkowych,
brak ulgi dla dzieci,
nie jest przeznaczona dla każdego typu działalności.
Zatem, zanim przedsiębiorca zdecyduje się na wybór tej formy opodatkowania,
powinien indywidualnie przeanalizować jej opłacalność w prowadzonej firmie.
3.6 Kto może skorzystać z opodatkowania kartą podatkową? Karta podatkowa jest dość specyficzną formą opodatkowania, z której może
skorzystać niewielkie grono podatników. Art. 23 ust. 1 ustawy o zryczałtowanym podatku
dochodowym wskazuje, że zryczałtowany podatek dochodowy w formie karty
podatkowej mogą płacić podatnicy prowadzący działalność:
usługową lub wytwórczo-usługową,
usługową w zakresie handlu detalicznego żywnością, napojami, wyrobami
tytoniowymi oraz kwiatami, z wyjątkiem napojów o zawartości alkoholu powyżej
1,5%
usługową w zakresie handlu detalicznego artykułami nieżywnościowymi,
z wyjątkiem handlu paliwami silnikowymi, środkami transportu samochodowego,
częściami i akcesoriami do pojazdów mechanicznych, ciągnikami rolniczymi
i motocyklami oraz z wyjątkiem handlu artykułami nieżywnościowymi objętego
koncesjonowaniem,
gastronomiczną – jeżeli nie jest prowadzona sprzedaż napojów o zawartości
alkoholu powyżej 1,5%,
w zakresie usług transportowych wykonywanych przy użyciu jednego pojazdu,
w zakresie usług rozrywkowych,
w zakresie sprzedaży posiłków domowych w mieszkaniach, jeżeli nie jest
prowadzona sprzedaż napojów o zawartości alkoholu powyżej 1,5%,
w wolnych zawodach, polegającą na świadczeniu usług w zakresie ochrony
zdrowia ludzkiego,
w wolnych zawodach, polegającą na świadczeniu przez lekarzy weterynarii usług
weterynaryjnych, w tym również sprzedaż preparatów weterynaryjnych,
w związku ze świadczonymi usługami,
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
24
w zakresie opieki domowej nad dziećmi i osobami chorymi,
w zakresie usług edukacyjnych, polegającą na udzielaniu lekcji na godziny.
Dodatkowo, podatnik musi spełniać określone warunki w zakresie liczby
zatrudnionych pracowników oraz wielkości miejscowości, w której prowadzona jest
działalność. Od tych parametrów uzależniona jest wysokość podatku, jaką podatnik
będzie zobligowany zapłacić.
Podatnicy prowadzący powyższe rodzaje działalności podlegają opodatkowaniu
w formie karty podatkowej, jeżeli:
złożą wniosek o zastosowanie opodatkowania w tej formie,
we wniosku, o którym mowa wyżej, zgłoszą prowadzenie działalności
wymienionej w jednej z 12 części tabeli stanowiącej załącznik numer 3 do ustawy,
przy prowadzeniu działalności nie korzystają z usług osób niezatrudnionych przez
siebie na podstawie umowy o pracę oraz z usług innych przedsiębiorstw
i zakładów, chyba że chodzi o usługi specjalistyczne,
nie prowadzą, poza jednym z rodzajów działalności wymienionej w art. 23, innej
pozarolniczej działalności gospodarczej,
małżonek podatnika nie prowadzi działalności w tym samym zakresie,
nie wytwarzają wyrobów opodatkowanych na podstawie odrębnych przepisów
podatkiem akcyzowym,
pozarolnicza działalność gospodarcza zgłoszona we wniosku nie jest prowadzona
poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
W przypadku wyboru karty podatkowej podatnik musi złożyć formularz PIT-16.
Może go dołączyć do wniosku CEIDG-1 albo złożyć właściwemu naczelnikowi urzędu
skarbowego.
Wniosek o możliwość rozliczania się w formie karty podatkowej składa się do
naczelnika urzędu skarbowego właściwego według miejsca położenia zorganizowanego
zakładu, wskazanego w zgłoszeniu do ewidencji działalności gospodarczej, a w razie
niedopełnienia obowiązku zgłoszenia działalności do ewidencji lub gdy działalność jest
wykonywana bez posiadania zorganizowanego zakładu – naczelnikowi urzędu
skarbowego właściwemu według miejsca zamieszkania podatnika lub siedziby spółki.
Jeżeli nie można ustalić siedziby spółki – wniosek należy przekazać naczelnikowi urzędu
skarbowego właściwemu według miejsca zamieszkania jednego ze wspólników. Jeżeli
działalność jest prowadzona w kilku zorganizowanych zakładach na terenie objętym
właściwością miejscową kilku naczelników urzędów skarbowych, właściwość ustala się
według miejsca wskazanego przez podatnika jako siedzibę działalności.
3.7 Zasady opodatkowania kartą podatkową Naczelnik urzędu skarbowego, po uwzględnieniu wniosku podatnika wydaje
decyzję, w której określa wysokość podatku dochodowego w stałej wysokości na dany rok
podatkowy.
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
25
Przedsiębiorca musi pamiętać o tym, że w sytuacji, gdy w trakcie roku
podatkowego ulegną zmianie warunki prowadzenia działalności gospodarczej, będziemy
zobowiązany do zawiadomienia o tym naczelnika urzędu skarbowego.
Podatek w formie karty podatkowej w wysokości wynikającej z decyzji podatnik
obniża o kwotę opłaconej składki na ubezpieczenie zdrowotne, jeżeli kwota ta nie została
odliczona od podatku dochodowego. Wysokość odliczenia nie może przekroczyć kwoty
odpowiadającej 7,75% podstawy wymiaru składki.
Wpłaty podatku należy dokonywać co miesiąc w terminie do siódmego dnia
każdego miesiąca za miesiąc poprzedni, a za grudzień – do 28 grudnia danego roku
podatkowego.
W terminie do 31 stycznia roku następującego po roku podatkowym, podatnik ma
obowiązek złożyć w urzędzie skarbowym zeznanie roczne PIT-16A, w którym wykazuje
kwoty składek na ubezpieczenie zdrowotne zapłacone i odliczone od podatku
w poszczególnych miesiącach.
3.8 Wady i zalety karty podatkowej Do plusów karty podatkowej można zaliczyć brak obowiązku prowadzenia
księgowości oraz – zazwyczaj – niską stawkę podatku niezależna od faktycznych
zarobków.
Natomiast mówiąc o minusach takiej formy opodatkowania można wspomnieć
następujących aspektach:
stała stawka podatku nie jest korzystna dla podatników, którzy w danym okresie
rozliczeniowym nie osiągnęli przychodów albo ponieśli stratę,
nie występuje tu prawo do wszelkich odliczeń i ulg podatkowych (poza
możliwością odliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne).
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
26
4. Przychody w podatku dochodowym od osób
fizycznych Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych jako akt prawny regulujący
zasady opodatkowania tym podatkiem określa między innymi podmiot tego podatku,
przedmiot opodatkowania, a także źródła przychodów podlegające opodatkowaniu.
4.1 Podmiot opodatkowania Opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegają wszystkie
osoby fizyczne osiągające dochód. Ważne w tym przypadku jest rozróżnienie na
ograniczony oraz nieograniczony obowiązek podatkowy.
Nieograniczony obowiązek podatkowy dotyczy osób fizycznych mających miejsce
zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Posiadanie miejsca zamieszkania
na terytorium RP oznacza, że dana osoba fizyczna:
posiada na terytorium RP centrum interesów osobistych lub gospodarczych
(ośrodek interesów życiowych), lub
przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku
podatkowym.
Przy nieograniczonym obowiązku podatkowym opodatkowaniu podlega całość
dochodów osiągniętych przez osobę fizyczną, bez względu na miejsce położenia źródeł
przychodów (art. 3 ust. 1).
Ograniczony obowiązek podatkowy dotyczy osób fizycznych, które nie mają na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej miejsca zamieszkania. Zatem w ich przypadku
obowiązkowi podatkowemu podlegają tylko dochody (przychody) osiągnięte na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Osobisty charakter opodatkowania podatkiem dochodowym ma również
zastosowanie do małżonków zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy o PIT, jednakże mogą oni, na
wspólny wniosek, być opodatkowani łącznie pod warunkiem, że:
istnieje między nimi przez cały rok podatkowy wspólność majątkowa, oraz
pozostają w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy.
Nie ma w tym wypadku znaczenia, jeżeli jeden z małżonków w roku podatkowym
nie uzyskał przychodów ze źródeł, z których dochód jest opodatkowany lub osiągnął
dochody w wysokości niepowodującej obowiązku uiszczenia podatku.
Powyższe zasady i sposoby opodatkowania mają zastosowanie również do:
małżonków, którzy mają miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w innym
niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
27
państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo
w Konfederacji Szwajcarskiej,
małżonków, z których jeden podlega nieograniczonemu obowiązkowi
podatkowemu w Rzeczypospolitej Polskiej a drugi ma miejsce zamieszkania dla
celów podatkowych w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim
Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru
Gospodarczego albo w Konfederacji Szwajcarskiej,
jeżeli osiągnęli podlegające opodatkowaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
przychody w wysokości stanowiącej łącznie co najmniej 75% całkowitego przychodu
osiągniętego przez oboje małżonków w danym roku podatkowym i udokumentowali
certyfikatem rezydencji miejsce zamieszkania dla celów podatkowych.
Zasady łącznego opodatkowania małżonków w analogiczny sposób odnoszą się
również do opodatkowania osób samotnie wychowujących dzieci. Za osobę taką uważa
się rodzica bądź opiekuna prawnego podlegającego obowiązkowi podatkowemu,
będącego:
panną/kawalerem,
wdową/wdowcem,
rozwódką/rozwodnikiem,
osobą, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu odrębnych
przepisów,
osobą pozostającą w związku małżeńskim, jeżeli jej małżonek został pozbawiony
praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności.
W przypadku osoby samotnie wychowującej w danym roku podatkowym dzieci:
małoletnie;
bez względu na ich wiek, na które zgodnie z odrębnymi przepisami pobierany był
zasiłek pielęgnacyjny;
do ukończenia 25 lat uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach
o systemie oświaty lub w przepisach o szkolnictwie wyższym lub w przepisach
o wyższych szkołach zawodowych, jeżeli w roku podatkowym dzieci te nie
uzyskały dochodów, z wyjątkiem dochodów wolnych od podatku dochodowego,
renty rodzinnej oraz dochodów w wysokości nie powodującej obowiązku zapłaty
podatku,
dochód, jak w przypadku wspólnie opodatkowanych małżonków, dzieli się na dwa i od
tak ustalonej podstawy opodatkowania ustala się należny podatek.
4.2 Przedmiot opodatkowania Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy o PIT opodatkowaniu podatkiem dochodowym
podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21,
52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
28
zaniechano poboru podatku. Natomiast jeśli podatnik uzyskuje dochody z więcej niż
jednego źródła, przedmiotem opodatkowania w danym roku podatkowym jest suma
dochodów z wszystkich źródeł przychodów.
Dochodem ze źródła przychodów, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej,
jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta
w roku podatkowym. Jeżeli koszty uzyskania przekroczą sumę przychodów, różnica jest
stratą ze źródła przychodów. O wysokość tej straty można obniżyć dochód uzyskany
z tego źródła w najbliższych kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych,
z tym że wysokość obniżenia w którymkolwiek z tych lat nie może przekroczyć 50%
kwoty tej straty.
Podsumowując, przedmiot opodatkowania, na który składa się szereg różnego
rodzaju dochodów bądź przychodów, jest ściśle związany ze źródłami przychodów –
miejscami z jakich podatnik może osiągnąć dochody lub przychody.
4.3 Źródła przychodów podlegające opodatkowaniu Katalog źródeł przychodów, które podlegają opodatkowaniu, jest katalogiem
otwartym. Oznacza to, że nie znajduje się w nim szczegółowa, wyczerpująca lista
wszystkich objętych podatkiem dochodowym źródeł. Tym samym brak danego źródła
w katalogu nie oznacza, iż nie podlega on opodatkowaniu. Opodatkowaniu podlegają
również źródła niewymienione bezpośrednio przez ustawodawcę w akcie prawnym,
o czym może świadczyć zawarty w katalogu ostatni punkt „Inne źródła”. Natomiast
opodatkowaniu nie podlegają tylko te źródła przychodów:
które na podstawie art. 21 ustawy o PIT zostały zwolnione,
od których zaniechano poboru podatku,
do których ustawa o PIT nie ma zastosowania (art. 2 ust. 1).
Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają obecnie zgodnie z art. 10 ust.
1 ustawy o PIT takie źródła przychodów, jak:
stosunek służbowy, stosunek pracy, w tym spółdzielczy stosunek pracy,
członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej
się produkcją rolną, praca nakładcza, emerytura lub renta,
działalność wykonywana osobiście,
pozarolnicza działalność gospodarcza,
działy specjalne produkcji rolnej,
najem, podnajem, dzierżawa, poddzierżawa oraz inne umowy o podobnym
charakterze, w tym również dzierżawa, poddzierżawa działów specjalnych
produkcji rolnej oraz gospodarstwa rolnego lub jego składników na cele
nierolnicze albo na prowadzenie działów specjalnych produkcji rolnej,
z wyjątkiem składników majątku związanych z działalnością gospodarczą,
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
29
kapitały pieniężne i prawa majątkowe, w tym odpłatne zbycie praw majątkowych
innych niż nieruchomości, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu
mieszkalnego oraz prawa wieczystego użytkowania gruntów,
odpłatne zbycie nieruchomości lub ich części oraz udziału w nieruchomości,
spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub użytkowego
oraz prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej, prawa
wieczystego użytkowania gruntów, innych rzeczy, jeżeli odpłatne zbycie nie
następuje w wykonaniu działalności gospodarczej i zostało dokonane
w przypadku odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych – przed
upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło
nabycie lub wybudowanie, a innych rzeczy - przed upływem pół roku, licząc od
końca miesiąca, w którym nastąpiło nabycie,
inne źródła.
Powyższa klasyfikacja ma umożliwić właściwe zakwalifikowanie przychodu do
jednego ze źródeł wskazanych przez ustawodawcę. Ma to bardzo duże znaczenie nie tylko
dla wyboru odpowiedniego formularza zeznania podatkowego, ale przede wszystkim dla
ustalania momentu powstania przychodu, a także wielkości kosztów jego uzyskania,
a w konsekwencji również wysokości podatku dochodowego.
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
30
5. Koszty uzyskania przychodów – zasady ogólne Prowadząc działalność gospodarczą, przedsiębiorcy poza osiąganiem
przychodów, ponoszą również różnego rodzaju koszty związane z jej funkcjonowaniem.
Warto jednak podkreślić, iż nie każdy wydatek może stanowić koszt w ujęciu
podatkowym.
5.1 Jakie wydatki mogą stanowić koszt podatkowy? Zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy o PIT, za koszty uzyskania przychodów uznaje się
koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia
źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23.
Jednak powyższa definicja nie jest zbyt jasna i jednoznaczna – nie każdy podatnik
wie, co należy rozumieć przez związek kosztów z przychodami oraz zabezpieczenie
i zachowanie źródła przychodów. Zatem…
5.2 …związek kosztów z przychodami Po pierwsze, aby wydatek mógł stanowić koszt uzyskania przychodów –
przyjmując, że nie został oczywiście wymieniony we wspomnianym art. 23 ustawy – musi
istnieć związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy nim a osiągniętym przychodem. Koszt
uzyskania przychodów powinien zatem cechować się celowością.
Na przedsiębiorcy ciąży także obowiązek należytego udokumentowania
poniesionego wydatku, które przyczyni się do obiektywnego ustalenie przesłanek
pozwalających na zaliczenie danego wydatku do kosztów uzyskania przychodów.
Nieposiadanie odpowiednich dokumentów przez podatnika stanowi dla organu
podatkowego podstawę do zakwestionowania zakwalifikowania wydatku jako kosztu
uzyskania przychodów. Dodatkowo przedsiębiorca w takiej sytuacji musi liczyć się
z wszelkiego rodzaju konsekwencjami, jak np. odsetki czy kary przewidziane w Kodeksie
cywilnym.
Koszty uzyskania przychodów powinny być powiązane z odpowiednim źródłem
przychodu. Niemożliwym bowiem jest rozliczenie kosztów działalności w ramach innego
źródła przychodu, np. etatu.
Warto również wspomnieć, że kosztów podatkowych nie mogą stanowić także
wydatki właściwie udokumentowane, ale faktycznie nieponiesione. Faktura bądź inny
dowód księgowy, nie dokumentuje bowiem wówczas zaistniałego zdarzenia
gospodarczego.
5.3 …zachowanie i zabezpieczenie źródła przychodów Niestety w ustawie o PIT nie zawarto definicji zachowania oraz zabezpieczenia
źródła przychodów. W związku z tym w celu zastosowania prawidłowej wykładni prawa
warto odnieść się do definicji tych dwóch słów zawartej w słowniku języka polskiego.
Zatem:
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
31
zachować – dochować coś w niezmienionym stanie,
zabezpieczyć - zapewnić ochronę przed czymś niebezpiecznym lub szkodliwym.
Na podstawie powyższych definicji można stwierdzić, że wydatki poniesione
w celu zachowania i zabezpieczenia źródła przychodów to takie, które zostały poniesione
w celu zagwarantowania ciągłości funkcjonowania działalności gospodarczej, tak aby
przynosiła ona przychody w przyszłości.
5.4 Rozróżnienie kosztów – pośrednie i bezpośrednie Jak już wiadomo aby wydatek mógł stanowić koszt podatkowy, musi on zostać
poniesiony w celu osiągnięcia przychodów. W związku z tym należy wyróżnić dwie
kategorie kosztów – pośrednio i bezpośrednio związanych z osiągniętymi przychodami.
5.4.1 Koszty bezpośrednie Pod tym pojęciem kryją się wydatki, które miały bezpośredni wpływ na osiągnięty
przez podatnika przychód. Co do zasady, można do nich zakwalifikować np. wydatki na
zakup towarów handlowych albo materiałów podstawowych.
5.4.2 Koszty pośrednie Jak sama nazwa wskazuje, koszty pośredni to wydatki pośrednio związane
z przychodem wypracowanym przez firmę. Koszty takie nie są wprost powiązane
z osiągniętymi przychodami. Można zatem zaliczyć do nich np.:
abonament telefonu firmowego,
raty leasingowe samochodu lub maszyn,
wywóz odpadów,
opłaty za energię.
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
32
6. Szczególne rodzaje kosztów uzyskania przychodów W obrocie gospodarczym nie wszystkie zdarzenia gospodarcze stanowiące
wydatek dla przedsiębiorstwa bezpośrednio uznać można za koszty uzyskania
przychodu. Zdarzają się bowiem sytuacje, w których występują szczególne rodzaje
kosztów, które – aby mogły pomniejszyć dochód – muszą spełnić pewne warunki. Do
najbardziej specyficznych kosztów podatkowych należą m.in. amortyzacja, umorzone
wierzytelności nieściągalne oraz leasing.
6.1 Amortyzacja środków trwałych Zgodnie z definicją, środki trwałe są to rzeczowe składniki majątku,
o przewidywanym okresie użytkowania dłuższym niż jeden rok – kompletne, zdatne do
użytku i wykorzystywane na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej. Jednak ich
zakup nie może zostać zaliczony bezpośrednio do kosztów podatkowych. Jak wynika z art.
22 ust. 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, kosztem uzyskania
przychodów są odpisy z tytułu zużycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych
i prawnych – odpisy amortyzacyjne – dokonywane wyłącznie zgodnie z art. 22a-22o oraz
z uwzględnieniem art. 23.
Zatem zakup środków trwałych, a także wartości niematerialnych i prawnych
można ująć w kosztach jedynie na podstawie dokonywanych miesięcznych odpisów
amortyzacyjnych, począwszy od wartości początkowej ustalonej przy wprowadzaniu ich
do ewidencji. Wysokość odpisów jest zależna od wartości początkowej oraz od
stosowanej metody amortyzacji.
Amortyzacji podlegają m.in.:
budowle, budynki oraz lokale będące odrębną własnością,
maszyny, urządzenia i środki transportu,
przyjęte do używania inwestycje w obcych środkach trwałych,
spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego,
autorskie lub pokrewne prawa majątkowe,
licencje.
6.1.1 Wartość początkowa Wprowadzając majątek do ewidencji środków trwałych koniecznym warunkiem
jest określenie jego wartości początkowej. W praktyce stanowi ją cena nabycia,
powiększona o koszty uzyskania danego środka lub wartości niematerialnej i prawnej.
Dodatkowe wydatki mogą wynikać z kosztów transportu, załadunku i wyładunku,
ubezpieczenia podczas przewozu, opłat notarialnych, skarbowych i innych, które należy
pomniejszyć o należny podatek VAT. Co istotne, podatek od towarów i usług,
niepodlegający odliczeniu według odmiennych przepisów, powiększy wartość
początkową składników majątku.
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
33
Jeżeli środek trwały został wytworzony we własnym zakresie, wówczas wartość
początkową należy określić jako sumę wszystkich kosztów poniesionych podczas jego
wykonania. Będą to zatem m.in. koszty surowców i materiałów potrzebnych do jego
utworzenia, wynagrodzenia pracowników, a także wydatki poniesione na usługi obce
i inne koszty dające się zakwalifikować jako wartość wytworzonego środka trwałego.
6.1.2 Przyjęcie do ewidencji środków trwałych Składniki majątku o wartości poniżej 3500 zł mogą podlegać amortyzacji
jednorazowej. Wówczas przyjęcia składnika majątku do ewidencji środków trwałych
należy dokonać w miesiącu, w którym rozpoczęto jego użytkowanie.
Zgodnie z obecną definicją amortyzacji, stanowi ona wyrażone w pieniądzu zużycie
środków trwałych należących do przedsiębiorstwa. Odpisy amortyzacyjne dokonywane
są w drodze systematycznego rozłożenia wartości początkowej na przewidywany okres
amortyzacji. Co do zasady rozpoczęcie amortyzacji następuje w kolejnym miesiącu po
przyjęciu środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej do użytkowania.
Zakończenie tego procesu nie powinno wystąpić później niż z końcem miesiąca, w którym
następuje zrównanie sumy odpisów amortyzacyjnych z ich wartością początkową, czy też
postawiono je w stan likwidacji, zbyto lub stwierdzono ich niedobór.
6.2 Metody amortyzacji Podatnik wprowadzający środek trwały do majątku przedsiębiorstwa, może
wybrać metodę amortyzacji spośród czterech dostępnych:
jednorazowa – zastosowanie tej metody jest możliwe jedynie przez małych
podatników oraz przedsiębiorców rozpoczynających działalność gospodarczą
w danym roku podatkowym (mogą dokonywać odpisów amortyzacyjnych do
wysokości 50 000 EUR), polega ona na dokonaniu jednego odpisu
amortyzacyjnego obejmującego całą wartość składnika majątku,
liniowa – najczęściej wykorzystywana metoda amortyzacji środków trwałych,
polegająca na dokonywaniu równomiernych odpisów o stałej wysokości od
wartości początkowej składnika majątku,
degresywna – polega na zastosowaniu wyższych odpisów w początkowych latach
amortyzacji, ponieważ założeniem metody jest, iż użyteczność środków trwałych
maleje wraz z upływem czasu,
progresywna – jest przeciwieństwem metody degresywnej, gdzie odpisy
amortyzacyjne rosną, wraz z upływem czasu eksploatacji danego środka trwałego.
Warto także pamiętać, że przedsiębiorca nie może wykorzystywać metody
degresywnej oraz indywidualnych stawek przy amortyzacji wartości niematerialnych
i prawnych.
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
34
6.3Nieściągalne wierzytelności Co do zasady do kosztów podatkowych nie można zaliczyć umorzonych
wierzytelności, z wyjątkiem tych, które uprzednio na podstawie art. 14 ustawy o PIT
zostały zarachowane jako przychody należne. W związku z powyższym, aby nieściągalną
wierzytelność uznać za koszt podatkowy muszą zostać spełnione jednocześnie określone
warunki:
wierzytelność musi zostać wcześniej zarachowana jako przychód należny,
dana wierzytelność powinna zostać umorzona dłużnikowi,
nieściągalność powinna być udokumentowana w ściśle określony sposób.
Zarachowanie wierzytelności jako przychód należny polega na pomniejszeniu jego
wysokości o należny podatek od towarów i usług, a następnie zewidencjonowanie kwoty
netto w podatkowej księdze przychodów i rozchodów. Jest to bardzo istotne, ze względu
na późniejszą możliwość zaliczenia nieściągalnej wierzytelności na poczet kosztów
uzyskania przychodów.
Przepisy ustawy nie określają jednoznacznie pojęcia “umorzona wierzytelność”.
Zatem, aby przekonać się czym właściwie ona jest należy zajrzeć do art. 508 Kodeksu
cywilnego, według którego zobowiązanie wygasa, gdy wierzyciel zwalnia dłużnika
z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje. Jak wynika z przytoczonego artykułu,
nieściągalną wierzytelność można uznać za umorzoną tylko wtedy, gdy podatnik otrzyma
informację od dłużnika w postaci oświadczenia woli lub ugody, że dane zwolnienie
przyjął.
Ważne jest także, jak dana nieściągalność została udokumentowana, ponieważ
dopuszczalne są jedynie formy określone w art. 23 ust. 2. Według ustawy potwierdzeniem
jest:
postanowienie o nieściągalności właściwego organu egzekucyjnego,
postanowienie sądu (o oddaleniu wniosku, umorzeniu lub zakończeniu
postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku),
protokół stwierdzający, że przewidywane koszty procesowe i egzekucyjne
związane z dochodzeniem wierzytelności byłyby równe albo wyższe od kwoty
wierzytelności.
Należy także pamiętać, że aby zaliczenie do kosztów uzyskania przychodów
umorzonej wierzytelności było możliwe, nie może być ona przedawniona.
6.4 Leasing Kolejnym szczególnym rodzajem kosztu uzyskania przychodu jest leasing,
ponieważ w zależności od jego rodzaju, korzystający będzie inaczej rozliczał wydatki
z nim związane. Leasing jest jednym ze sposobów finansowania działalności
gospodarczej, dzięki któremu możliwy jest zakup potrzebnych środków trwałych
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
35
i wyposażenia, bez ryzyka jednorazowego poniesienia wysokich kosztów zagrażających
płynności finansowej przedsiębiorstwa.
Wśród dostępnych form podatnik ma do wyboru leasing operacyjny, finansowy
i zwrotny. Ten ostatni jest najrzadziej wykorzystywany, a polega na powiązaniu umowy
leasingu z poprzedzającą ją umową sprzedaży określonego przedmiotu. Zatem to
leasingobiorca zbywa własne środki trwałe leasingodawcy. Sprzęt nie zostaje jednak
przekazany w sensie fizycznym nabywcy, ale jest nadal wykorzystywany w działalności
korzystającego.
Wybór odpowiedniej formy leasingu zależy całkowicie od podatnika, który może
się kierować zarówno optymalizacją kosztów podatkowych, a także długością
przewidywanego okresu użytkowania przedmiotu.
6.4.1 Leasing finansowy Zgodnie z formą leasingu finansowego przedmiot umowy stanowi składnik
majątku leasingobiorcy. W związku z tym, to na nim spoczywa obowiązek dokonywania
odpisów amortyzacyjnych. Dodatkowo korzystający musi regularnie rozliczać raty
umowy leasingowej, jednak do kosztów uzyskania przychodów ma prawo zaliczyć
jedynie ich część odsetkową. Wraz z zapłatą ostatniej raty korzystający z przedmiotu staje
się automatycznie jego właścicielem.
Zdecydowaną wadą leasingu finansowego jest fakt, iż przy odbiorze składnika
majątku podatnik musi odprowadzić cały naliczony podatek VAT z góry, przy opłacaniu
pierwszej raty leasingowej.
6.4.2 Leasing operacyjny Przeciwnie do poprzedniego rodzaju, w leasingu operacyjnym przedmiot umowy
pozostaje składnikiem majątku firmy leasingowej. Jest ona zobowiązana do dokonywania
odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środka trwałego przekazanego na
podstawie umowy leasingobiorcy.
Natomiast w przypadku korzystającego, kosztem uzyskania przychodu będą
wyłącznie raty leasingowe pomniejszone o naliczony podatek VAT oraz opłata wstępna.
Ważne jest, aby suma ustalonych opłat była co najmniej równa całkowitej wartości
przedmiotu umowy. Wraz z końcem leasingu korzystający ma prawo do wykupu
użytkowanego środka trwałego.
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
36
7. Koszty uzyskania przychodów – wyłączenia Znając definicję kosztów uzyskania przychodu, szeroko omówioną w poprzednim
rozdziale, warto skupić się na wydatkach, które nie mogą zostać uznane za koszty
podatkowe. Obszerny i szczegółowy katalog wyłączeń został zawarty w ustawie o PIT,
dokładnie w art. 23.
7.1 Wydatki niestanowiące kosztów uzyskania przychodu Wydatki poniesione w celu uzyskania przychodu bądź zabezpieczenia lub
zachowania źródła przychodu co do zasady mogą zostać uznane za koszty podatkowe.
Jednak przepisy przewidują sytuacje, w których – bez względu na cel poniesienia –
wydatku nie można uznać za koszt. Cała lista wyłączeń dla osób fizycznych znajduje się
w art. 23 ustawy o PIT (odpowiednio – dla osób prawnych – art. 16 CIT), jednak
w niniejszym rozdziale zostaną omówione przypadki najczęściej występujące podczas
prowadzenia działalności oraz budzące najwięcej wątpliwości w kwestii zaliczania do
kosztów uzyskania przychodów.
Istnieją różne sytuacje, w których zaliczenie wydatku do kosztów podatkowych
będzie niemożliwe. Wśród najczęściej spotykanych są koszty niewłaściwie
udokumentowane lub niemające nic wspólnego z prowadzoną działalnością gospodarczą.
Wymogi, jakie muszą spełnić dowody księgowe podlegające ewidencji w podatkowej
księdze przychodów i rozchodów zostały określone w § 12 ust. 3 rozporządzenia Ministra
Finansów w sprawie prowadzenia KPiR. Zgodnie z opinią organów skarbowych, jeżeli
potwierdzenie danego wydatku spełnia wymogi dowodu księgowego, wówczas może on
zostać zaliczony do kosztów uzyskania przychodów. Stąd też np. samo potwierdzenie
dokonania zapłaty nie jest wystarczającym dowodem.
Jeżeli chodzi o wydatki całkowicie niezwiązane z działalnością gospodarczą, w tym
o charakterze prywatnym, nie można uznać ich za koszty, ponieważ nie spełniają definicji
kosztów podatkowych, określonej w ustawie.
7.2 Środki trwałe i grunty Zakup środka trwałego oraz wartości niematerialnych i prawnych co do zasady nie
może być zakwalifikowany bezpośrednio jako koszt uzyskania przychodu. Jednak nie
świadczy to o braku możliwości zaliczenia tego wydatku do kosztów. Otóż majątek trwały
wprowadzony do ewidencji podlega amortyzacji. Dokonywane są zatem odpisy
amortyzacyjne, polegające na stopniowym rozliczeniu wartości majątku w czasie. To
właśnie one pomniejszają uzyskane przez podatnika przychody.
Inaczej jest w przypadku nabycia gruntów lub prawa wieczystego użytkowania
gruntów (z wyjątkiem opłat za wieczyste użytkowanie). Zgodnie z art. 23 ust. 1, wydatku
poniesionego na zakup wskazanych powyżej składników majątku nie można zaliczyć do
kosztów uzyskania przychodów. Natomiast, jak wynika z art. 22c, grunty nie podlegają
amortyzacji, lecz podatnik posiada obowiązek wprowadzenia ich do ewidencji środków
trwałych. Dodatkowo, związane bezpośrednio z zakupem gruntu opłaty sądowe oraz
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
37
notarialne powiększają wartość początkową środka trwałego, a kosztem stają się
w przypadku jego sprzedaży.
Jednak, aby całkowicie nie pozbawiać przedsiębiorców możliwości powiększenia
kosztów z tego tytułu, przewidziano zaliczenie do nich jedynie opłaconych odsetek od
kredytu zaciągniętego na potrzeby sfinansowania transakcji zakupu gruntu. Warunkiem
jest jedynie wykazanie związku zakupionej ziemi z prowadzoną działalnością
gospodarczą.
7.3 Koszty egzekucyjne W sytuacji, gdy podatnik występuje w roli dłużnika, nie ma prawa do zaliczenia
w poczet kosztów uzyskania przychodu wydatków egzekucyjnych związanych
z niewykonaniem zobowiązań. Przedsiębiorca także nie powiększy kosztów o obciążenia
wynikające z przegranego procesu, gdzie sąd uzna roszczenia za zasadne.
Odmiennie natomiast jest w przypadku, kiedy to podatnik jest wierzycielem
należności, które dotyczą prowadzonej przez niego działalności. Wówczas wszelkie
wydatki poniesione z tego tytułu może zaliczyć do kosztów podatkowych.
7.4 Grzywny i kary pieniężne Istotną kwestią jest pozbawienie podatników prawa do zaliczenia w koszty
uzyskania przychodu grzywien i kar pieniężnych orzeczonych w postępowaniu karnym,
karnym skarbowym, administracyjnym i w sprawach o wykroczenia, a także odsetek od
nich. Dodatkowo nie mogą one stanowić kosztów podatkowych niezależnie od orzeczenia
sądu – czy zostały one nałożone na podatnika przez spowodowanie czegoś umyślnie, czy
też nie. Przykładem są np. odsetki karne z tytułu opóźnień w zapłacie zobowiązań
podatkowych względem urzędu skarbowego.
7.5 Kary umowne i odszkodowania Ustawodawca przewidział również przypadki, gdzie zaliczenie do kosztów kar
umownych oraz odszkodowań jest niemożliwe. W szczególności będą to kary
i odszkodowania z tytułu:
wad dostarczonych towarów,
wad wykonanych robót i usług,
zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad,
zwłoki w usunięciu wad towarów,
zwłoki w usunięciu wad wykonanych robót i usług.
Wyjątek może stanowić przypadek, kiedy nałożenie na podatnika kary umownej
wynika z przyczyn niezależnych od niego przy wykonywaniu czynności będących
przedmiotem umowy lub kontraktu. Potwierdzeniem tego stanowiska może być np.
interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z dnia 29 grudnia 2011 roku
(IPTPB3/423-302/11-2/PM).
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
38
7.6 Niezapłacone lub umorzone odsetki od zobowiązań Przedsiębiorca obarczony odsetkami od nieuregulowanych zobowiązań nie może
zaliczyć ich do kosztów uzyskania przychodu, jeżeli nie zostaną opłacone. Zgodnie
bowiem z art. 23 ust. 1 pkt 32 za koszt nie uznaje się naliczonych, lecz niezapłaconych
albo umorzonych odsetek od zobowiązań, w tym również od pożyczek i kredytów.
Przykładem są otrzymane noty z naliczonymi odsetkami za opóźnienia w zapłacie
zakupionych towarów handlowych bądź usług telekomunikacyjnych. Kosztem
podatkowym staną się dopiero w momencie ich zapłaty.
Dodatkowo nakłady poniesione na spłatę kredytów i pożyczek także nie mogą
zostać zaliczone w poczet kosztów podatkowych. Wyjątek stanowią uiszczone
skapitalizowane odsetki nałożone na podatnika z tytułu zaciągniętego kredytu, jeżeli
został pozyskany dla celów prowadzonej działalności gospodarczej.
7.7 Wierzytelności nieściągalne Zaliczenie nieściągalnych wierzytelności do kosztów uzyskania przychodu jest
możliwe jedynie przy spełnieniu łącznie dwóch następujących warunków:
nieściągalna wierzytelność została wcześniej zarachowana jako przychód należny,
oraz
nieściągalność została udokumentowana w ściśle określony sposób.
Zarachowania do podatkowej księgi przychodów i rozchodów należy dokonać
w kwocie netto. W przeciwnym przypadku, przy niezaistnieniu powyższych okoliczności
zaliczenie wierzytelności do kosztów podatkowych jest niemożliwe.
Na poparcie powyższej kwestii można przytoczyć interpretację Dyrektora Izby
Skarbowej w Łodzi z dnia 14 marca 2013 roku (IPTPB1/415-767/12-2/KO), który uznał,
iż umorzone wierzytelności wobec podmiotu powiązanego mogą zostać zaliczone do
kosztów uzyskania przychodu w kwocie netto, jeżeli zostały uprzednio zarachowane jako
przychód należny. Warto dodać, że wierzytelność zostanie uznana za umorzoną, jeżeli
podatnik uzyska od dłużnika informację przyjęcia zwolnienia z długu.
7.8 Podatki i opłaty Zgodnie z obowiązującymi przepisami, w szczególności art. 23 ust. 1 pkt 12, 43
i 44, za koszt uzyskania przychodu nie uznaje się:
podatku dochodowego,
podatku od spadków i darowizn,
podatku od towarów i usług (w tym przypadku występują wyjątki),
podatku akcyzowego od ubytków wyrobów akcyzowych.
Do kosztów podatkowych nie można także zaliczyć zaległości oraz odsetek od nich
naliczanych względem urzędu skarbowego, a także Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
39
Ważną kwestią przy zagadnieniu ubezpieczeń ZUS jest fakt, iż składka
na ubezpieczenie zdrowotne podatnika nie stanowi kosztu uzyskania przychodu. Zatem
nie można jej odliczyć od dochodu, jak w przypadku pozostałych, ponieważ jej wartość
pomniejszy dopiero wyliczony podatek dochodowy należny dla urzędu skarbowego.
W przypadku inwestycji będących w realizacji, powiązane z nimi podatki zostaną
uznane za koszty uzyskania przychodu, ale poprzez powiększenie wartości początkowej
tych inwestycji (np. podatek od czynności cywilnoprawnych, przy zakupie części
składowej od osoby fizycznej nieprowadzącej działalności). Podatek może także stanowić
pośredni koszt przedsiębiorstwa. Jest tak w sytuacji, gdy podatek płacony jest w okresach
przejściowych, np. kiedy majątek (kompletny, zdatny do użytku) jest tymczasowo
nieużytkowany w działalności lub będzie przeznaczony do sprzedaży (przyniesie
przychód w późniejszych okresach). Wówczas możliwe jest zaliczanie do kosztów opłat
oraz podatków ponoszonych w związku z utrzymaniem danego majątku.
Wyjątek został przewidziany także w kwestii podatku od towarów i usług,
i szczegółowo omówiony w art. 23. ust. 1 pkt 43. Najczęściej spotykanym wyjątkiem
zaliczania podatku VAT do kosztów, jest podatek naliczony w przypadku przedsiębiorców
zwolnionych podmiotowo, a także kwota podatku należnego przy imporcie usług oraz
wewnątrzwspólnotowym nabyciu towarów.
Pozostałe podatki mogą stanowić koszt przedsiębiorstwa, jednak muszą posiadać
związek z prowadzoną działalnością gospodarczą (np. podatek od środków
transportowych).
7.9 Koszty podróży służbowej Zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 52 do kosztów uzyskania przychodu nie można zaliczyć
wartości diet z tytułu podróży służbowych osób prowadzących działalność gospodarczą
i osób z nimi współpracujących – w części przekraczającej wysokość diet przysługujących
pracownikom. Aktualna stawka w podróży krajowej została określona w rozporządzeniu
Ministra Pracy i Polityki Społecznej i wynosi 30 zł za jedną dobę.
W związku z powyższym, przedsiębiorca może uznać za koszt podatkowy wydatki
poniesione na wyżywienie podczas wyjazdu służbowego, ale tylko do wskazanego limitu.
Jednak ważne jest, aby były one właściwie udokumentowane w postaci faktur lub
rachunków.
Istotną kwestią jest także brak możliwości odliczenia podatku VAT za usługi
noclegowe. W tym przypadku całą kwotę brutto należy zaliczyć do kosztów uzyskania
przychodu.
7.10 Wydatki na samochód W zależności od rodzaju samochodu oraz od tego, czy stanowi on majątek firmy,
czy też nie, zależy m.in. jakie koszty z nim związane można zaliczyć do kosztów uzyskania
przychodu.
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
40
7.10.1 Wydatki przekraczające limit kilometrówki W przypadku wykorzystywania na potrzeby działalności gospodarczej
prywatnego samochodu osobowego, musi być prowadzona ewidencja przebiegu pojazdu.
Wynika z niej limit wydatków, które mogą zostać ujęte w kosztach firmowych, który
wyliczany jest na podstawie przejechanych kilometrów oraz stawki za 1 km przebiegu
pojazdu określonej w przepisach. W związku z tym, do kosztów uzyskania przychodu
możliwe jest zaliczenie tylko tych wydatków, które mieszczą się w obliczonym
narastająco od początku roku limicie. Nadwyżka wydatków (jak również nadwyżka limitu
ponad poniesione wydatki) nie może zostać uznana za koszt.
7.10.2 Składki na ubezpieczenie samochodu Zgodnie z art. 23 ust.1 pkt 47 za koszt podatkowy nie można uznać także składek
na ubezpieczenie samochodu osobowego w wysokości przekraczającej ich część ustaloną
w takiej proporcji, w jakiej pozostaje równowartość 20.000 euro w wartości samochodu
przyjętej dla celów ubezpieczenia. Przeliczenia na złote dokonuje się według kursu
sprzedaży walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia zawarcia
umowy ubezpieczenia. Popularnym przykładem są składki ubezpieczenia AC.
7.10.3 Koszt naprawy samochodu bez AC Za koszt uzyskania przychodu nie uważa się strat powstałych w wyniku utraty lub
likwidacji samochodów oraz kosztów ich remontów powypadkowych, jeżeli samochody
nie były objęte ubezpieczeniem dobrowolnym (art. 23 ust. 1 pkt 48). Zatem
przedsiębiorca, który nie skorzystał z dobrowolnego ubezpieczenia AC obejmującego
pojazd, nie będzie mógł zaliczyć do kosztów wydatków związanych z naprawą uszkodzeń
wynikłych w wypadku.
Ciekawy może być także przypadek, w którym nie można zaliczyć do kosztów
podatkowych wydatków na naprawę pojazdu, gdy do jego uszkodzeń doszło z winy
kierowcy, który prowadził pod wpływem alkoholu. Potwierdzeniem takiego stanowiska
jest wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 1 czerwca 2011 roku (sygn. akt II
FSK 75/10), który uznał, iż “(...) jest to strata zawiniona przez podatnika przez celowe czy
nawet przestępcze działanie lub zaniechanie (...)”.
Do kosztów podatkowych podatnik nie ma prawa zaliczyć także opłaty za odbiór
odholowanego samochodu. Nie wynika to bowiem wprost z przepisów, jednak jest to
opłata sankcyjna, a zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 50 – tego typu opłaty nie stanowią kosztu
uzyskania przychodu.
7.11 Wydatki dotyczące przedsiębiorcy Prowadząc działalność gospodarczą podatnik ponosi również wydatki związane
bezpośrednio z jego potrzebami. Jednak warto pamiętać, że nie wszystkie nakłady, które
na pierwszy rzut oka wydają się możliwe do zaliczenia na poczet kosztów podatkowych,
w rzeczywistości mogą się nimi stać.
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
41
7.11.1 Indywidualna działalność gospodarcza Prowadząc indywidualną działalność gospodarczą oraz nie zatrudniając
pracowników, przedsiębiorca nie może zaliczyć do kosztów wydatków poniesionych na
zakup artykułów spożywczych oraz detergentów, np. mydło lub ręczniki papierowe.
Organy skarbowe mogą bowiem uznać, że składniki te nie są wykorzystywane dla celów
prowadzonej działalności gospodarczej, lecz służą celom osobistym podatnika.
7.11.2 Wydatki służące celom osobistym Zgodnie z art. 23 ust.1 pkt 49 za koszty podatkowe nie uznaje się wydatków
poniesionych na zakup zużywających się stopniowo rzeczowych składników majątku
przedsiębiorstwa, niezaliczanych zgodnie z odrębnymi przepisami do środków trwałych
– w przypadku stwierdzenia, że składniki te nie są wykorzystywane dla celów
prowadzonej działalności gospodarczej, lecz służą celom osobistym podatnika,
pracowników lub innych osób, albo bez uzasadnienia znajdują się poza siedzibą
przedsiębiorstwa.
7.11.3 Okulary i soczewki korekcyjne Zapewnienie pracownikowi okularów lub soczewek jest w niektórych
przypadkach obowiązkiem pracodawcy. Przedsiębiorca może zaliczyć do kosztów
wydatek na zakup okularów dla pracownika, który pracuje na stanowisku wyposażonym
w monitory ekranowe oraz gdy:
użytkuje on w czasie pracy monitor ekranowy co najmniej przez połowę
dobowego wymiaru czasu pracy,
potrzebę stosowania okularów wykażą wyniki badań okulistycznych
przeprowadzonych przez lekarza w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej.
W pozostałych przypadkach wydatek na okulary pracownika nie może zostać
uznany za koszt.
Inaczej jest w przypadku okularów dla przedsiębiorcy – w takim przypadku
wskazany wydatek posiada charakter osobisty, niemający związku w prowadzoną
działalnością gospodarczą. Potwierdzeniem na powyższe jest interpretacja indywidualna
Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z dnia 10 lutego 2009 roku (syg. ITPB1/415-
790/08/AK), w której jasno określono, iż “(...) wydatek na zakup okularów korekcyjnych
ma na celu ochronę jego zdrowia. Wydatki uwarunkowane stanem zdrowia osoby
prowadzącej działalność gospodarczą należą do wydatków o charakterze osobistym. (...)
bezpośrednim celem, jaki jest związany z ponoszeniem tego rodzaju wydatków jest ochrona
wzroku, a nie osiągnięcie przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej. Poniesienie
wydatków na zakup okularów nie ma realnego wpływu na wysokość przychodów
uzyskiwanych ze świadczenia usług wykonywanych w ramach prowadzonej działalności
gospodarczej, ani też związku z prowadzoną działalnością jako źródłem przychodów.(...)”.
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
42
7.11.4 Przelewy prywatne z konta firmowego Podatnik dokonujący z rachunku bankowego przedsiębiorstwa przelewy
prywatne, nie ma prawa zaliczać do kosztów uzyskania przychodu prowizji od tych
transakcji. Może jednak zaliczyć do kosztów te opłaty bankowe, które mają związek
z prowadzoną działalnością gospodarczą.
7.11.5 Wydatki na odzież roboczą i reprezentacyjną Przedsiębiorców oraz pracowników obowiązują przepisy BHP. Są oni zatem
zobowiązani chronić zdrowie i życie przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych
warunków pracy, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. Jednak
zakup odzieży roboczej nie może zostać zaliczony do kosztów podatkowych tylko na
podstawie dokumentu określającego jej rodzaj. Musi zostać spełniony warunek, że
charakter wykonywanych czynności będzie wymagał wykorzystania takiej odzieży oraz
udowodnienie, że używanie odzieży ochronnej jest konieczne do zabezpieczenia
wykonywanej pracy.
Inaczej jest w przypadku wydatków na odzież reprezentacyjną, np. garnitur,
krawat, koszule, garsonki lub eleganckie buty. Jako że mają one charakter związany
z wyglądem podatnika, są uznawane przez organy podatkowe za wydatek osobisty
lub koszt reprezentacji, którego nie można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu. Co
prawda, wygląd w praktyce ma bardzo duże znaczenie przy kontaktach z klientami,
jednak stanowi on jedynie element dobrych obyczajów, a co za tym idzie – nie spełnia
definicji kosztu podatkowego.
7.11.6 Odzież motocyklowa Kwestia odzieży motocyklowej przedsiębiorców wykorzystujących
w prowadzonej działalności motocykl jest dość niejasna, ponieważ istnieją różne
interpretacje dotyczące tego zagadnienia. Zdania są podzielone, bowiem jedne organy
podatkowe uznają wydatki tego typu za ochronę zdrowia przedsiębiorcy – posiadają
charakter osobisty, a drugie uważają, że poruszanie się jednośladem w dzisiejszych
czasach wymaga od podatnika użytkowania takiej odzieży “ochronnej”.
Przeciwko zaliczeniu wydatku na zakup odzieży motocyklowej oraz kasku do
kosztów uzyskania przychodu był Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie, który
w interpretacji indywidualnej z 10 lipca 2009 r. (IPPB1/415-454/09-2/AG) stwierdził,
iż „(...) wydatek poniesiony na zakup odzieży motocyklowej nie ma w przedmiotowej sprawie
ani bezpośredniego ani pośredniego związku z osiągnięciem przychodów bądź
zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła przychodów. Bezpośrednim celem, jaki jest
związany z zakupem odzieży motocyklowej ochronnej służącej do jazdy na motocyklu jest
ochrona zdrowia użytkownika, a wydatki poniesione na ochronę zdrowia należą do
wydatków o charakterze osobistym”.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie uznał w wyroku z dnia 20 kwietnia
2011 roku (sygn. akt I SA/Sz 60/11), że nieuznanie wydatków na odzież motocyklową za
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
43
koszt podatkowy jest nieuzasadnione i niezrozumiałe. Jego zdaniem obecne czasy
wymagają używania przez kierowców podczas jazdy odzieży specjalistycznej ze
wzmocnieniami, biorąc pod uwagę niższe temperatury oraz ewentualność wypadków
drogowych. Twierdzi również, że “(...) zasady bezpieczeństwa wymagają, aby motocyklista
był ubrany w odzież specjalnie przystosowaną do jazdy motocyklem(...)”, co w efekcie może
prowadzić do uznania, iż “(...) wydatki na nabycie specjalistycznej (ochronnej) odzieży
motocyklowej pozostają w związku z osiąganymi przychodami, tym bardziej że odzież
motocyklowa różni się istotnie od odzieży standardowej. (...)”.
7.12 Wydatki na edukację Bardzo często zdarza się, że przedsiębiorcy chcą poszerzyć swoją wiedzę idąc na
studia lub uczestnicząc w dodatkowych szkoleniach. Ważne jest jednak, że aby móc
zaliczyć wydatki poniesione na edukację, muszą być związane z prowadzoną
działalnością. Zatem wiedza zdobyta podczas nauki musi być przydatna
i wykorzystywana w przedsiębiorstwie.
Co natomiast w sytuacji, kiedy zakres edukacji nie mieści się w ramach
prowadzonej firmy? Niestety każdy przypadek musi być rozpatrywany indywidualnie,
ponieważ często studia, szkolenia, czy kursy mogą przyczyniać się do chęci poszerzenia
zakresu wykonywanych w przedsiębiorstwie czynności. Organy podatkowe były
przychylne kwestii zaliczania wydatków na edukacje przedsiębiorcy w koszty uzyskania
przychodu. Jednak odmienne zdanie miała Izba Skarbowa w Warszawie (nr IPPB1/415-
575/13-2/AM) w interpretacji dotyczącej wydatków na studia doktoranckie adwokata
będącego rzecznikiem patentowym, uznając za mało zasadne wyjaśnienia wnioskodawcy,
co w efekcie nie pozwoliło podatnikowi zaliczyć wskazanego wydatku do kosztów
uzyskania przychodów.
Zatem każdy przypadek dokształcania się przedsiębiorcy musi być rozpatrywany
indywidualnie, ponieważ ostatecznie to na nim ciąży obowiązek uzasadnienia związku
edukacji z prowadzoną działalnością gospodarczą. Dobrym wyjściem w sytuacjach
niejasnych może być wystąpienie z wnioskiem o interpretację indywidualną do izby
skarbowej.
7.13 Ubezpieczenie na życie przedsiębiorcy Zarówno przedsiębiorca, jak i pracownicy narażeni są na różnego rodzaju wypadki
podczas wykonywanych czynności. W takim przypadku można byłoby uznać, iż polisa na
życie podatnika jest to zabezpieczenie finansowe istotnego źródła przychodów
działalności, jakim jest praca własna przedsiębiorcy. Niestety zdaniem organów
skarbowych nie ma on prawa zaliczyć do kosztów firmowych nakładów poniesionych na
wykup ubezpieczenia.
Pomimo tego, iż polisa ubezpieczeniowa na życie przedsiębiorcy nie została
uwzględniona w art. 23 oraz środki uzyskane z ubezpieczenia mogłyby w następstwie
wypadku przy pracy służyć bieżącemu utrzymaniu firmy, to jednak nie mogą zostać
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
44
zaliczone do kosztów podatkowych. Jest tak, ponieważ wg organów skarbowych nie ma
pewności, czy otrzymane środki pieniężne zostaną rzeczywiście wykorzystane na
utrzymanie przedsiębiorstwa, czy może jednak na ochronę zdrowia przedsiębiorcy – np.
rehabilitację. W takim przypadku wydatek będzie zatem stanowił koszt poniesiony na
cele osobiste.
Potwierdzenie tej kwestii może stanowić interpretacja indywidualna z dnia 10
września 2010 roku Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu (nr ILPB1/415-699/10-
5/KŁ), zgodnie z którą wydatek na ubezpieczenie osoby prowadzącej działalność
gospodarczą nosi znamiona wydatku osobistego, co w związku z tym prowadzi do
sytuacji, że kosztem firmowym być nie może.
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
45
8. Przychody i koszty osoby fizycznej prowadzącej
działalność gospodarczą Właściwe dokumentowanie oraz księgowanie przychodów i kosztów w ramach
prowadzonej działalności gospodarczej jest niezwykle istotne. Czym jednak są przychody
i koszty? I w jaki sposób ich ewidencja ma pomagać w obliczaniu zobowiązań
podatkowych przedsiębiorcy?
8.1 Czym są przychody i koszty? Dochód przedsiębiorcy obliczany jest na podstawie dwóch podstawowych
konstruktów – przychodów oraz kosztów. Dla przypomnienia, definicje obu można
znaleźć w ustawie o PIT.
Zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy, za przychody uznaje się otrzymane lub postawione
do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz
wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Wyjątki,
które do przychodów zaliczone być nie mogą, zostały wymienione w art. 14-15, art. 17
ust. 1 pkt. 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów
finansowych, art. 19 i art. 20 ust 3 ustawy.
Natomiast za koszty uzyskania przychodów uważane są takie wydatki, które
zostały poniesione w celu uzyskania przychodu albo utrzymania lub zabezpieczenia
źródła przychodów – zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy. Tak więc podstawowym warunkiem
zaliczenia wydatków w koszty firmy jest ich nierozerwalny związek z prowadzoną
działalnością i brak znamion kosztu prywatnego. Ponadto, w art. 23 ustawy wskazano
katalog wydatków, które nie mogą nigdy stanowić kosztów uzyskania przychodu.
Przychody, pomniejszone o koszty, będą stanowiły dochód z działalności
gospodarczej. Od tego właśnie dochodu – uwzględniając także rozliczone składki ZUS –
podatnik ma obowiązek odprowadzić podatek dochodowy.
8.2 Jak opodatkowuje się dochód? Największa część podatników rozlicza się z podatku dochodowego na zasadach
ogólnych. Oznacza to, że od ich dochodu odprowadzany jest podatek w wysokości 18%,
jeśli dochody w danym roku podatkowym mieszczą się pomiędzy pierwszym i drugim
progiem podatkowym, lub 32%, jeśli drugi próg zostanie przekroczony. Alternatywą jest
tu podatek liniowy, nieco wyższy, bo w wysokości 19%, ale za to stały, bez względu na
uzyskany w danym roku podatkowym dochód.
Przy rozliczeniach na zasadach ogólnych oraz liniowych podatnik
wykorzystuje podatkową księgę przychodów i rozchodów. Ewidencja ta podzielona jest
na kolumny, w których podatnik ujmuje poszczególne przychody i koszty – w zależności
od rodzaju, księguje się je jako przychody ze sprzedaży towarów i usług, inne przychody,
zakup towarów handlowych i materiałów podstawowych, koszty uboczne zakupu, inne
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
46
wydatki albo też wynagrodzenia. Na zakończenie miesiąca należy w księdze dokonać
podsumowania wszystkich kolumn i ustalenia, jakiej wysokości dochód firma uzyskała.
Zanim na podstawie dochodu ustalona zostanie kwota podatku, należy uwzględnić
jeszcze zapłacone składki ZUS właściciela. W przypadku składek na ubezpieczenie
społeczne można to zrobić na dwa sposoby – albo, tak jak w przypadku pozostałych
kosztów, zaksięgować składki w odpowiedniej kolumnie KPiR jako koszt, albo też odjąć
ich kwotę od obliczonego już dochodu. Fundusz Pracy może być natomiast uwzględniony
wyłącznie jako koszt – nie można odjąć go od dochodu. Ponadto składkę zdrowotną
odejmuje się nie od dochodu, ale od obliczonego już podatku do zapłaty – w wysokości
7,75% podstawy składki.
Podsumowując – podatek dochodowy należy obliczać według następującego
schematu:
1. przychody - koszty (w tym składka na FP) = dochód
2. dochód - składki na ubezpieczenie społeczne = podstawa opodatkowania
3. podstawa opodatkowania * podatek = kwota podatku
4. kwota podatku - 7,75% składki zdrowotnej = kwota do zapłaty
lub też:
1. przychody - koszty (w tym składka na ubezpieczenie społeczne oraz FP) = dochód
2. dochód * podatek = kwota podatku
3. kwota podatku - 7,75% składki zdrowotnej = kwota do zapłaty
8.3 Inne formy opodatkowania Poza zasadami ogólnymi i podatkiem liniowy przedsiębiorca może skorzystać
także z innych form opodatkowania. Chodzi tutaj o formy zryczałtowane, czyli – ryczałt
ewidencjonowany oraz kartę podatkową.
W przypadku ryczałtu podatnik nie bierze pod uwagę kosztów uzyskania
przychodu – ta forma opodatkowania przewiduje bowiem opłacanie podatku od całego
przychodu, a nie od dochodu. Natomiast plusem tego rozwiązania są znacząco niższe
stawki opodatkowania – w zależności od rodzaju działalności, jest to 3%, 5,5%, 8,5%,
a w bardzo nielicznych przypadkach 17% albo 20%. W ramach ryczałtu wykorzystuje się
ewidencję przychodów. Na jej podstawie dokonuje się podsumowań i uzyskuje kwotę
przychodu, którą należy w danym okresie opodatkować.
Przy ryczałcie także można dokonać odliczenia składek ZUS. W tym przypadku
zawsze – poza składką zdrowotną – odejmuje się ich kwotę od dochodu. Zatem, rozliczając
się na zasadach ryczałtu ewidencjonowanego, przedsiębiorca stosuje następujący
schemat:
1. przychody - składka na ubezpieczenie społeczne = podstawa opodatkowania
2. podstawa opodatkowania * podatek = kwota podatku
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
47
3. kwota podatku - 7,75% składki zdrowotnej = kwota do zapłaty
Natomiast karta podatkowa to najbardziej specyficzna forma opodatkowania.
W tym przypadku podatnik płaci określoną kwotę podatku, którą ustala wraz
z naczelnikiem właściwego urzędu skarbowego. Kwota ta jest stała przez cały rok i nie
dokonuje się tu żadnych odliczeń.
8.4 Podatki mogą być niższe Jak przedstawiono powyżej, podatki są właściwie całkowicie uzależnione od
ponoszonych kosztów i uzyskiwanych przychodów. Mimo to odpowiednio wybrany
model opłacania należności do urzędu skarbowego może znacząco wpłynąć na ich
wysokość.
Przede wszystkim należy pamiętać, że podatek dochodowy opłacany jest za
dochód uzyskany w ciągu całego roku podatkowego, jednakże opłat dokonuje się już
w trakcie tego roku. Podsumowując konkretne miesiące, tak jak to przedstawiono
wcześniej, podatnik oblicza poszczególne zaliczki. Mogą być wyliczane raz na miesiąc, ale
– dostępne jest także rozliczenie kwartalne. Jest to dobre rozwiązanie dla małych firm,
które mogą dzięki temu dłużej dysponować gotówką.
Ponadto istnieje możliwość wyboru zaliczki uproszczonej. W takiej sytuacji, na
podstawie zeznania rocznego składanego w poprzednim roku podatkowym, ustala się
kwotę takiej zaliczki. Następnie przez cały rok podatnik odprowadza do urzędu właśnie
taką ujednoliconą sumę.
Nowo powstałe firmy mogą także liczyć na pewne ulgi. Najpopularniejszą z nich
jest możliwość opłacania w mniejszej kwocie składek ZUS przez dwa pierwsze lata
prowadzenia firmy. Druga dotyczy natomiast pomocy de minimis – podatnik ma np.
prawo do jednorazowego zaliczenia do kosztów środków trwałych, nawet jeśli były one
warte więcej niż 3500 zł.
Jak więc widać, przychody i koszty w prowadzonej działalności to niezwykle
istotne aspekty – na nich bowiem opiera się cały mechanizm podatku dochodowego.
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
48
9. Szczególne zasady ustalania dochodu Przychód najczęściej kojarzy się z wartością otrzymaną ze sprzedaży, natomiast
koszty – z codziennymi wydatkami na zakup towarów, usług i różnych artykułów na
potrzeby firmy. Nie należy jednak zapominać o innych, mniejszych źródłach przychodów
i kosztów, które również mają wpływ na wysokość podatku dochodowego.
9.1 Różnice kursowe Jednym ze szczególnych źródeł przychodu, które dość często pojawia się
w firmach, są różnice kursowe. Zgodnie z art. 24c ustawy o PIT dodatnie różnice kursowe
powstają, jeżeli wartość:
przychodu należnego wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według
kursu średniego ogłaszanego przez NBP jest niższa od wartości tego przychodu
w dniu jego otrzymania, przeliczonej wg faktycznie zastosowanego kursu waluty
z tego dnia (jedna z najczęściej spotykanych sytuacji, kiedy faktura sprzedaży
i zapłata do niej występują w walucie obcej, a data faktury różni się od daty
zapłaty),
poniesionego kosztu wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według
kursu średniego ogłaszanego przez NBP jest wyższa od wartości tego kosztu
w dniu zapłaty, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego
dnia (otrzymana faktura zakupu i zapłata są w walucie obcej, a data faktury różni
się od daty zapłaty),
otrzymanych lub nabytych środków lub wartości pieniężnych w walucie obcej
w dniu ich wpływu jest niższa od wartości tych środków lub wartości pieniężnych
w dniu ich wypływu, według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni (są
to różnice kursowe od własnych środków pieniężnych),
kredytu (pożyczki) w walucie obcej w dniu jego udzielenia jest niższa od jego
wartości w dniu zwrotu, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu
waluty z tych dni,
kredytu (pożyczki) w walucie obcej w dniu jego otrzymania jest wyższa od
wartości tego kredytu (pożyczki) w dniu jego spłaty, przeliczonej według
faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni.
W przypadku sprzedaży i kupna walut obcych, otrzymania należności i zapłaty
zobowiązań, przy przeliczaniu wartości na złotówki uwzględnia się kursy faktycznie
zastosowane. W pozostałych przypadkach, a także w sytuacjach, gdy do otrzymanych
należności lub zapłaty zobowiązań nie jest możliwe ustalenie faktycznie zastosowanego
kursu waluty w danym dniu, stosuje się kurs średni ogłaszany przez NBP z ostatniego dnia
roboczego poprzedzającego ten dzień.
Nie tylko dodatnie różnice kursowe mają wpływ na wysokość dochodu do
opodatkowania. Na zasadzie analogii powstają również ujemne różnice kursowe, które
stanowią koszt i tym samym zmniejszają ostateczną wartość dochodu.
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
49
9.2 Dywidendy Zgodnie z art. 24 ust. 5 ustawy o PIT dochodem (przychodem) z udziału w zyskach
osób prawnych jest dochód (przychód) faktycznie uzyskany z tego udziału, w tym także:
dochód z umorzenia udziałów (akcji),
wartość majątku otrzymanego w związku z likwidacją osoby prawnej,
dochód przeznaczony na podwyższenie kapitału zakładowego, a w spółdzielniach
- dochód przeznaczony na podwyższenie funduszu udziałowego oraz dochód
stanowiący równowartość kwot przekazanych na ten kapitał (fundusz) z innych
kapitałów (funduszy) osoby prawnej,
dywidendy z akcji złożonych przez członków pracowniczych funduszy
emerytalnych na rachunkach ilościowych,
w przypadku połączenia lub podziału spółek - dopłaty w gotówce otrzymane przez
udziałowców (akcjonariuszy) spółki przejmowanej, spółek łączonych lub
dzielonych,
w przypadku podziału spółek - nadwyżka nominalnej wartości udziałów (akcji)
przydzielonych w spółce przejmującej lub nowo zawiązanej nad kosztami nabycia
lub objęcia udziałów (akcji) w spółce dzielonej, o czym mowa w pkt 7 (art. 24 ust
5),
wartość niepodzielonych zysków w spółkach kapitałowych w przypadku
przekształcenia tych spółek w spółki osobowe.
Wskazany powyżej katalog nie jest zamknięty – pełne jego brzmienie można
znaleźć w przytoczonym artykule bezpośrednio w ustawie.
W myśl art. 30a ust. 1 pkt 4 ustawy o PIT, podatek dochodowy od dochodów
(przychodów) z dywidend oraz innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób
prawnych mających siedzibę lub zarząd na terytorium RP ustala się w wysokości 19%
uzyskanego przychodu. W przypadku wypłaty dywidendy na rzecz osoby, która nie
posiada miejsca zamieszkania czy też siedziby na terenie Polski, należy uwzględnić
przepisy o unikaniu podwójnego opodatkowania.
Zryczałtowany podatek dochodowy od wypłaconych dywidend pobiera się bez
pomniejszenia przychodu o koszty uzyskania. Co ważne, obowiązek podatkowy powstaje
dopiero w momencie wypłaty dywidendy lub stawienia jej do dyspozycji podatnika.
U osób fizycznych rozliczających się wg skali, wypłaconych dywidend nie łączy się
z innymi dochodami z uwagi na różnicę w formie opodatkowania. Stąd też nie jest tu
możliwe dokonanie żadnych odliczeń z tytułu ulg podatkowych, jakie przysługują
podatnikom PIT. Poboru podatku dokonuje płatnik, czyli spółka wypłacająca dywidendę.
9.3 Odsetki od środków na rachunkach bankowych Podatnicy w prowadzonych działalnościach gospodarczych wykorzystują
rachunki bankowe, na których gromadzone są środki pieniężne. Zwykle pochodzą one
z tytułu sprzedaży towarów lub usług, a więc z ich działalności podstawowej.
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
50
W przypadku dodatniego salda, na koniec miesiąca banki przypisują często do rachunku
wartość odsetek, powiększając tym samym wartość środków pieniężnych. Zdarza się
wprawdzie, że kwoty te są niewielkie i sięgają kilku czy kilkunastu groszy, jednak
w przypadku dużej ilości środków pieniężnych na koncie odsetki te będą odpowiednio
wyższe. Wtedy też mogą mieć realny wpływ na wysokość podatku dochodowego.
Niezależnie od wysokości odsetek dopisanych do rachunku bieżącego, stanowią
one przychód podlegający opodatkowaniu. Stąd podatnicy prowadzący podatkową księgę
przychodów i rozchodów mają obowiązek w momencie postawienia ich do dyspozycji
ująć ich wartość w kol. 8 KPiR (pozostałe przychody). Podatnicy prowadzący księgi
rachunkowe otrzymane od banku środki pieniężne również traktują jako przychód,
księgując jako przychody finansowe.
Bardziej problematyczna jest kwestia lokat bankowych, w których przypisywana
jest wartość odsetek. Istnieje bowiem różnica pomiędzy koniecznością ujęcia
otrzymanych kwot przez podatników, których dotyczą przepisy ustawy o podatku
dochodowym od osób fizycznych a od osób prawnych.
Zdaniem organów podatkowych w przypadku przedsiębiorców, których dotyczy
ustawa o PIT – dopisane do lokaty terminowej odsetki nie będą stanowiły przychodu do
opodatkowania. Zamrożenie pieniędzy na lokacie powoduje, że przestają one służyć
działalności gospodarczej, tym samym wygenerowany profit nie stanowi przychodu, jaki
należałoby ująć w KPiR. Tego zdania był m.in. Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach.
W interpretacji indywidualnej (nr sygn. IBPBI/1/415-1572/12/AP) z dnia 15 marca 2013
znalazło się następujące wyjaśnienie: “Jednakże zauważyć należy, iż rachunków
utworzonych dla lokowania wolnych środków pieniężnych (...), pomimo iż zostały one
założone w ramach i na cele działalności gospodarczej, nie można utożsamiać z rachunkami
utrzymywanymi w związku z wykonywaną działalnością gospodarczą. Lokaty te nie dotyczą
bowiem rachunków związanych z bieżącą działalnością firmy, nie dokonuje się na nich
operacji gospodarczych, tj. nie dokonuje się z nich płatności za zakupione towary, usługi, czy
też na te rachunki nie spływają środki za sprzedane towary, usługi.
W związku z powyższym, nie można uznać, że w przypadku odsetek od tego typu lokat,
mamy do czynienia z sytuacją objętą dyspozycją art. 14 ust. 2 pkt 5 ustawy o podatku
dochodowym od osób fizycznych. Z tej też przyczyny przychód ten zaliczyć należy do
przychodów z kapitałów pieniężnych(...). Konsekwencją powyższego jest brak możliwości
zaliczenia przychodu z odsetek od lokat bankowych do przychodów z działalności
gospodarczej (...)”.
Inaczej jest w przypadku podatników, których dotyczą przepisy ustawy o CIT. Tu
nie ma bowiem wątpliwości, że dopisane odsetki będą przychodem do opodatkowania
w działalności. Nie ma też znaczenia długość terminu lokaty – może ona być założona na
okres kilku miesięcy, ale może to być też popularne overnight, czyli lokata na jedną noc.
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
51
9.4 Otrzymane kary umowne W transakcjach pomiędzy kontrahentami zdarzają się sytuacje, w których
wykonawca może zostać obciążony karą. Dzieje się tak m.in. w przypadku
niewywiązywania się z zapisów umowy, opóźnienia w realizacji czy też poprzez
nierzetelność wykonania zlecenia.
Dla wystawcy noty obciążającej wykonawcę samo przygotowanie dokumentu nie
stanowi źródła przychodu. Dopiero faktyczne otrzymanie zapłaty powoduje powstanie
obowiązku podatkowego na gruncie podatku dochodowego. W tym względzie zgodne są
zapisy obydwu ustaw o podatku dochodowym. Zapis art. 12 ust. 1 pkt 1 ustawy o CIT
wskazuje, że przychodami są otrzymane pieniądze i wartości pieniężne, a więc i kary
umowne. W przypadku ustawy o PIT art. 14 ust. 2 pkt 4 i pkt 12 wskazano natomiast
wprost, że przychodem są otrzymane kary umowne oraz odszkodowania za szkody
dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą lub
z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej.
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
52
10. Dochody zagraniczne i unikanie podwójnego
opodatkowania Osoby, które uzyskują dochody z pracy najemnej wykonywanej poza granicami
kraju mogą być zobowiązane do ich rozliczenia również w Polsce. Nie oznacza to jednak,
że dochody te zostaną opodatkowane dwukrotnie – zarówno w naszym państwie, jak
i kraju zarobkowania. Zapobiegają temu umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania,
zawierane pomiędzy Polską a innymi krajami. Dobrze jednak być świadomym
czekających obowiązków, związanych z ewentualną koniecznością rozliczenia dochodów
w naszym kraju i obowiązujących w związku z tym zasad.
10.1 Ustalenie miejsca opodatkowania Jest to pierwszy krok, jaki należy wykonać. Ustalenie miejsca opodatkowania
pozwoli bowiem na określenie, czy dana osoba podlega ograniczonemu, czy też
nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce. W tej kwestii należy sięgnąć do
zapisów ustawy o PIT
Zgodnie z art. 3 ustawy o PIT osoby fizyczne, jeżeli mają miejsce zamieszkania na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości
swoich dochodów (przychodów), bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów
(nieograniczony obowiązek podatkowy).
Za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
uważa się natomiast osobę fizyczną, która:
posiada na terytorium RP centrum interesów osobistych lub gospodarczych
(ośrodek interesów życiowych), lub
przebywa na terytorium RP dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.
Przy spełnieniu choćby jednego z powyższych warunków, dana osoba podlega
nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu. Drugi z warunków jest łatwy do
określenia. Problem pojawia się natomiast przy pierwszym z nich – jak bowiem określić
ośrodek interesów życiowych? Według organów podatkowych sam wyjazd w celach
zarobkowych, nawet długotrwały, nie przesądza o przeniesieniu ośrodka interesów
życiowych poza granice kraju.
Urzędy skarbowe są zdania, że pod uwagę w tym wypadku należy wziąć posiadanie
w danym kraju centrum interesów osobistych lub gospodarczych. Za interesy osobiste
uznaje się powiązania rodzinne czy towarzyskie (w którym kraju przebywa najbliższa
rodzina – małżonek i dzieci). Przez interesy gospodarcze rozumie się natomiast miejsce
prowadzenia działalności czy posiadania majątku.
Jeżeli osoba fizyczna nie spełnia żadnego z wyżej opisanych warunków uznaje się,
że nie ma ona na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej miejsca zamieszkania. Wtedy też
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
53
podlega obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów (przychodów) osiąganych na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (ograniczony obowiązek podatkowy).
Przykład 1. Pan Artur w kwietniu 2012 roku wyjechał do Niemiec w celach zarobkowych,
gdzie wykonywał pracę najemną do końca roku. Wyjazd nie był planowany na stałe, gdyż
w Polsce pan Artur ma dom i rodzinę (małżonkę oraz dzieci). Mimo przebywania poza
granicami kraju ponad 183 dni, podlega on w Polsce nieograniczonemu obowiązkowi
podatkowemu, ponieważ to tutaj znajduje się jego ośrodek interesów życiowych. Zatem
całość uzyskanych w roku 2012 dochodów musi rozliczyć w Polsce
Przykład 2. Pani Anna w styczniu i lutym 2012 roku pracowała w Polsce na umowę o pracę,
natomiast w marcu wyjechała do Wielkiej Brytanii. Tam przez pozostałą część roku
wykonywała pracę najemną oraz zaciągnęła kredyt na zakup mieszkania w jednej
z tamtejszych miejscowości. Można zatem uznać, że pani Anna właśnie z Wielką Brytanią
wiąże swoje cele osobiste i gospodarcze. Co za tym idzie, w Polsce jest zobowiązana rozliczyć
się jedynie z dochodów osiągniętych w styczniu i lutym 2012 roku.
Osoby, które uzyskują dochody z pracy najemnej wykonywanej poza granicami
kraju mogą być zobowiązane do ich rozliczenia również w Polsce. Nie oznacza to jednak,
że dochody te zostaną opodatkowane dwukrotnie – zarówno w naszym państwie, jak
i kraju zarobkowania. Zapobiegają temu umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania,
zawierane pomiędzy Polską a innymi krajami. Dobrze jednak być świadomym
czekających obowiązków związanych z ewentualną koniecznością rozliczenia dochodów
w naszym kraju i obowiązujących w związku z tym zasad.
10.2 Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania Międzynarodowe umowy określają, kiedy wynagrodzenia otrzymane przez osoby
mające miejsce zamieszkania w jednym państwie, za pracę wykonywaną w drugim
państwie, mogą podlegać opodatkowaniu w tym drugim państwie. Dzieje się tak
w przypadku, gdy:
są wypłacane przez miejscowego pracodawcę,
są ponoszone przez zakład, który pracodawca utrzymuje w drugim państwie,
pracownik przebywa w drugim państwie przez czas określony w konkretnej
umowie o unikaniu podwójnego opodatkowania (najczęściej jest to 183 dni w roku
podatkowym).
Nie oznacza to natomiast, że podatnik ma prawo dowolnego wyboru państwa,
w którym ma zostać zapłacony podatek. Umowy określają jedynie w którym państwie
opodatkowanie ma nastąpić – tam, gdzie położone jest źródło przychodów, czy też
zgodnie z miejscem zamieszkania podatnika.
Zatem wynagrodzenie uzyskane za pracę najemną za granicą, wypłacone przez
pracodawcę, który ma siedzibę w tym państwie – podlegają tam (w zagranicznym
państwie) opodatkowaniu. Jeżeli dodatkowo podatnik posiada miejsce zamieszkania
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
54
w Polsce (a więc tu podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu), to
obowiązku podwójnego opodatkowania uniknie dzięki zastosowaniu odpowiedniej
metody, określonej w danej umowie międzynarodowej.
Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania Polska podpisała z ponad 80
krajami świata, m.in. z Austrią, Belgią, Białorusią, Chinami, Danią, Francją, Grecją,
Hiszpanią, Holandią, Irlandią, Japonią, Kanadą, Niemcami, Norwegią, Meksykiem,
Portugalią, Rosją, Szwecją, Turcją, Ukrainą, Wielką Brytanią czy USA. Pełna lista państw
znajduje się na stronach Ministerstwa Finansów.
10.3 Metody unikania podwójnego opodatkowania Międzynarodowe umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania przewidują
dwie metody, które określają obowiązki podatkowe osób wykonujących pracę najemną
za granicą:
wyłączenia z progresją,
zaliczenia proporcjonalnego.
Powyższe metody stosuje się w przypadku, gdy dana umowa międzynarodowa
o unikaniu podwójnego opodatkowania wskazuje na opodatkowanie dochodów za
granicą. W sytuacji, w której podatnik otrzymuje wynagrodzenie w państwie obcym, ale
zgodnie z daną umową podlega ono opodatkowaniu wyłącznie w kraju rezydencji, metod
unikania podwójnego opodatkowania się nie stosuje, bowiem do takiego nie dojdzie.
10.3.1 Metoda wyłączenia z progresją Zgodnie z art. 27 ust. 8 ustawy o PIT wyłącza się w Polsce z podstawy
opodatkowania dochody uzyskane za granicą, zwolnione na podstawie zapisów
międzynarodowych umów o unikaniu podwójnego opodatkowania. Wtedy też dla
ustalenia stawki podatku od pozostałych dochodów, które podlegają opodatkowaniuw
Polsce, należy zastosować stawkę odpowiednią dla całego dochodu. W tym celu:
do dochodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym dodaje się
dochody zwolnione od tego podatku i od sumy tych dochodów oblicza się podatek
według skali (18% lub 32%),
ustala się stopę procentową tego podatku do tak obliczonej sumy dochodów
(podatek od sumy dochodów należy podzielić przez wartość łącznych dochodów
i na końcu pomnożyć razy 100),
ustaloną stopę procentową stosuje się do dochodu podlegającego opodatkowaniu
podatkiem dochodowym w Polsce.
Metodę wyłączenia z progresją stanowią umowy podpisane m.in. z Niemcami,
Francją, Hiszpanią, Włochami, Norwegią, Grecją, Wielką Brytanią, Irlandią, Austrią czy
Cyprem.
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
55
10.3.2 Metoda zaliczenia proporcjonalnego Metoda ta polega na tym, że dochody osiągnięte za granicą łączy się z dochodami
ze źródeł przychodów położonych na terytorium RP. W tym przypadku od podatku
obliczonego od łącznej sumy dochodów odlicza się kwotę równą podatkowi
dochodowemu zapłaconemu w obcym państwie. Odliczenie to jednak możliwe jest
jedynie do wysokości podatku przypadającego proporcjonalnie na dochód uzyskany
w obcym państwie. Mówi o tym art. 27 ust. 9 ustawy o PIT. W tym celu:
do dochodów osiągniętych w Polsce dolicza się te z zagranicy i oblicza podatek wg
skali (18% lub 32%),
od podatku obliczonego od łącznej sumy dochodów odlicza się kwotę równą
podatkowi dochodowemu zapłaconemu w obcym państwie.
Aby obliczyć limit podatku zapłaconego za granicą podlegającego odliczeniu –
wyliczony podatek od sumy dochodów należy pomnożyć przez dochód osiągnięty
wyłącznie za granicą i podzielić przez łączne dochody.
Metoda proporcjonalnego odliczenia ma zastosowanie do dochodów uzyskanych
m.in. z pracy w Belgii, Finlandii, Holandii, Danii, Islandii, Rosji, USA czy Australii. Stosują
ją również podatnicy, którzy uzyskali dochody z pracy wykonywanej w państwach,
z którymi Polska nie zawierała umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania.
10.4 Zwolnienie z opodatkowania części dochodów
uzyskanych za granicą Jeżeli dana osoba podlega w Polsce nieograniczonemu obowiązkowi
podatkowemu, a więc tutaj będzie zobowiązana do rozliczenia dochodów uzyskanych za
granicą, powinna również mieć na uwadze przysługujące zwolnienia.
Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 20 ustawa o PIT, od podatku dochodowego wolna jest
część przychodów osób mających miejsce zamieszkania w Polsce, a przebywających
czasowo za granicą i uzyskujących przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy,
pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy, za każdy dzień pobytu za granicą
(w którym wykonywana była praca najemna), w kwocie odpowiadającej 30% diety.
Wartość diety określona jest w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania
należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub
samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami
kraju.
10.5 Przeliczenie wartości na złotówki Przychody otrzymane w walutach obcych należy przeliczyć na złotówki. Do
ustalenia prawidłowego kursu walut należy odnieść się do zapisów art. 11a ustawy o PIT.
Zgodnie z jego treścią “Przychody w walutach obcych przelicza się na złote według kursu
średniego walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia
roboczego poprzedzającego dzień uzyskania przychodu”.
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
56
Co ważne, po tym samym kursie wycenia się koszty uzyskania tych przychodów,
kwoty uprawniające do odliczenia od dochodu, podstawy obliczenia podatku lub
obniżenia podatku, wydatki oraz podatek.
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
57
11. Opodatkowanie stron umowy leasingu Brak wystarczającego kapitału na potrzebny firmie sprzęt powoduje konieczność
szukania alternatywnych źródeł finansowania prowadzonej działalności. Jednym z takich
zewnętrznych źródeł pozyskania kapitału jest leasing. Charakter leasingu, jak większości
umów w obrocie gospodarczym, ma za zadanie nieść obustronne korzyści – zarówno
biorącemu przedmiot leasingu do użytkowania, jak i samemu leasingodawcy.
11.1 Definicja umowy leasingu w ustawie o podatku
dochodowym Sama ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie określa wprost
poszczególnych rodzajów leasingu, ale określa szczegółowo, co należy rozumieć
przez umowę leasingu. Zgodnie z art. 23a pkt 1 ustawy o PIT: “Ilekroć w rozdziale jest
mowa o umowie leasingu – rozumie się przez to umowę nazwaną w kodeksie cywilnym, a
także każdą inną umowę, na mocy której jedna ze stron, zwana dalej finansującym, oddaje
do odpłatnego używania albo używania i pobierania pożytków na warunkach określonych
w ustawie drugiej stronie, zwanej dalej korzystającym, podlegające amortyzacji środki
trwałe lub wartości niematerialne i prawne, a także grunty oraz prawo wieczystego
użytkowania gruntów”.
11.2 Rodzaje leasingu Choć sama ustawa o podatku dochodowym ani Kodeks cywilny nie wyróżniają
rodzajów leasingu, w praktyce ze względu na sposób rozliczania leasingu (a dokładniej
amortyzacji jego przedmiotu) wyróżnia się dwa rodzaje umów leasingowych. Potocznie
nazywane są one leasingiem operacyjnym oraz leasingiem finansowym.
11.2.1 Leasing operacyjny Jest to umowa, na podstawie której leasingobiorca otrzymuje do używania
przedmiot leasingu, w stosunku do którego odpisów amortyzacyjnych dokonuje
leasingodawca. Oznacza to, że rzecz będąca przedmiotem umowy pozostaje na czas jej
trwania własnością firmy leasingowej. Użytkująca przedmiot firma nie ma prawa do jego
amortyzacji.
11.2.2 Leasing finansowy W praktyce zwany jest również leasingiem kapitałowym. Przedmiot leasingu jest
od rozpoczęcia trwania umowy leasingu własnością leasingobiorcy. Firma użytkująca
daną rzecz może więc od razu zakwalifikować ją jako środek trwały, wprowadzając do
ewidencji i na tej podstawie dokonując odpisów amortyzacyjnych. Odpisy te będą
stanowiły koszt podatkowy prowadzonej działalności.
Różnice i podobieństwa pomiędzy leasingiem operacyjnym a finansowym zostały
zawarte w poniższej tabeli:
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
58
Stanowi koszt podatkowy: Leasing operacyjny Leasing finansowy
Część raty kapitałowej tak nie
Część odsetkowa raty tak tak
Amortyzacja po stronie leasingobiorcy nie tak
Amortyzacja po stronie leasingodawcy tak nie
Wydatki na bieżącą eksploatację tak tak
Limit – kilometrówka nie nie
Ubezpieczenie tak tak
11.3 Przychody i koszty leasingobiorców i leasingodawców Zgodnie z art. 23b ust. 1 ustawy o PIT, opłaty ustalone w umowie leasingu
ponoszone przez korzystającego w podstawowym okresie umowy z tytułu używania
środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, stanowią przychód
finansującego i odpowiednio koszt uzyskania przychodów korzystającego, jeżeli
spełnione są określone warunki:
Umowa leasingu, w przypadku gdy korzystającym jest firma (spółka lub
jednoosobowa działalność gospodarcza), została zawarta na:
o czas oznaczony, stanowiący co najmniej 40% normatywnego okresu
amortyzacji – w przypadku, gdy przedmiotem umowy leasingu są
podlegające odpisom amortyzacyjnym rzeczy ruchome lub wartości
niematerialne i prawne,
o okres co najmniej 5 lat, jeżeli jej przedmiotem są podlegające odpisom
amortyzacyjnym nieruchomości,
Umowa leasingu, w przypadku, gdy korzystającym jest osoba fizyczna
nieprowadząca działalności gospodarczej, została zawarta na czas oznaczony.
Suma ustalonych opłat w umowie leasingu, o której mowa w pkt 1 lub 2,
pomniejszona o należny podatek od towarów i usług, odpowiada co najmniej
wartości początkowej środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych,
a w przypadku zawarcia przez finansującego następnej umowy leasingu środka
trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej, będących uprzednio przedmiotem
takiej umowy, odpowiada co najmniej jego wartości rynkowej z dnia zawarcia
następnej umowy leasingu.
Pojęcie wymienionego w punkcie pierwszym normatywnego okresu amortyzacji
zostało wyjaśnione w art. 23a pkt. 4 ustawy o PIT – zgodnie z nim, jeśli odnosi się ono do:
środków trwałych – jest to okres, w którym odpisy amortyzacyjne, wynikające z zastosowania stawek amortyzacyjnych określonych w Wykazie stawek amortyzacyjnych, zrównują się z wartością początkową środków trwałych,
wartości niematerialnych i prawnych – jest to okres ustalony w art. 22m.
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
59
Wyjątek od wyżej wymienionych zasad stanowi przypadek, w którym finansujący
(leasingodawca) w dniu zawarcia umowy leasingu korzysta ze zwolnień w podatku
dochodowym, przysługujących na podstawie:
art. 6 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych,
przepisów o specjalnych strefach ekonomicznych.
W odniesieniu do takich umów stosuje się zasady opodatkowania określone w art.
23f-23h ustawy o PIT.
Do opłat wnoszonych na poczet leasingu zalicza się zwykle:
opłatę wstępną i/lub czynsz inicjalny/zerowy,
poszczególne raty leasingowe,
odsetki od rat leasingowych.
Dodatkowo, przy zawieraniu umów leasingu na fakturach mogą pojawić się opłaty:
za rejestrację pojazdu,
za wycenę,
manipulacyjne,
ubezpieczeniowe.
Dla celów rozliczeń z tytułu podatku dochodowego istotną kwestią jest przede
wszystkim określenie charakteru tych opłat. Od niego bowiem będą zależały zasady ujęcia
ich w ewidencji podatkowej, a te nie są jednoznaczne, szczególnie z punku widzenia
leasingobiorcy w umowie leasingu operacyjnego.
11.4 Rozliczanie opłaty wstępnej Opłata wstępna (czynsz inicjalny, czynsz zerowy) od dawna stanowią punkt
sporny między przedstawicielami urzędów skarbowych a podatnikami. Do roku 2011
urzędy skarbowe stały bowiem na stanowisku, iż jest to wydatek dotyczący całego okresu
leasingu, w związku z czym powinien być ujmowany w kosztach podatkowych
proporcjonalnie do długości trwania umowy leasingu, nie zaś jednorazowo. Z uwagi
jednak na odmienne zdanie sądów, stanowisko organów uległo zmianie. Obecnie sądy
i urzędy skarbowe orzekają jednogłośnie, że jeżeli umowa leasingu nie stanowi inaczej,
opłatę wstępną można uznać w kwestii podatkowej za jednorazowy koszt. Dla przykładu
w jednej z wydanych indywidualnych interpretacji podatkowych (IPTPB1/415-226/13-
4/AP z dnia 02.07.2013 r.) Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi wyjaśnia: “Co do zasady,
opłata wstępna, ma charakter opłaty samoistnej bezzwrotnej, nieprzypisanej do
poszczególnych rat leasingowych, natomiast jej poniesienie jest warunkiem koniecznym do
realizacji umowy leasingu. Opłatę taką wnosi leasingobiorca zanim leasing zostanie
uruchomiony i to właśnie od wniesienia tej opłaty zależy, czy do leasingu w ogóle dojdzie.
W przypadku, gdy w umowie leasingu nie znajduje się zapis, zgodnie z którym opłata
wstępna jest opłatą na poczet usługi wykonywanej przez okres jej trwania, to należy ją
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
60
uznać za koszt jednorazowy, w momencie poniesienia. Nie ma wówczas podstaw, by
traktować ją jako koszt, który dotyczy okresu przekraczającego rok podatkowy.”
Wciąż jednak należy mieć na uwadze indywidualny charakter umowy. Organy
skarbowe nie wydały bowiem interpretacji ogólnej, a jedynie orzekają w indywidualnych
sprawach, zwracając szczególną uwagę właśnie na treść umowy leasingu.
Co do zasady opłatę wstępną leasingodawca ma prawo ująć bezpośrednio
w bieżących kosztach, bez konieczności jej proporcjonalnego dzielenia na okres trwania
leasingu. Zarówno bowiem czynsz inicjalny, jak i zerowy mają charakter opłat
samoistnych i bezzwrotnych. Nie są one przypisywane do poszczególnych rat
leasingowych, w związku z czym można uznać, że ich uiszczenie jest warunkiem
koniecznym do realizacji umowy leasingu, ale ten fakt nie musi oznaczać, że dotyczy ona
całego okresu trwania umowy.
11.5 Rozliczanie rat leasingowych Sposób ujęcia poszczególnych rat w kosztach podatkowych leasingobiorcy będzie
zależał od rodzaju leasingu.
11.5.1 Leasing operacyjny Ponieważ przez cały okres trwania umowy jej przedmiot pozostaje własnością
leasingodawcy, używający rzecz nie ma prawa wprowadzić jej do ewidencji środków
trwałych firmy. Nie ma tym samym prawa do amortyzacji użytkowanego przedmiotu.
Kosztem będzie każda z poszczególnych rat leasingowych, udokumentowana zazwyczaj
fakturą od leasingodawcy. Zarówno cześć kapitałowa raty, jak i część odsetkowa będą
stanowiły koszt podatkowy, ujmowany w podatkowej księdze zgodnie z datą wystawienia
faktury.
11.5.2 Leasing finansowy Kwestia rozliczenia poszczególnych rat leasingu wygląda inaczej w leasingu
finansowym. Ponieważ w tym wypadku przedmiot umowy od początku jej trwania jest
już własnością leasingobiorcy, ma on prawo wprowadzić rzecz do firmowej ewidencji
środków trwałych i dokonywać jej amortyzacji. Kosztem podatkowym będą więc
dokonywane odpisy amortyzacyjne, księgowane w praktyce zwykle na koniec każdego
miesiąca. Ponieważ podstawą ujęcia kosztu przy leasingu kapitałowym będzie
amortyzacja, to już poszczególne raty będą kosztem jedynie w części. Kwota raty leasingu
dzieli się na część kapitałową i odsetkową. W leasingu kapitałowym jedynie ta druga
będzie stanowiła koszt podatkowy w firmie.
11.6 Pozostałe koszty Zarówno w leasingu operacyjnym, jak i finansowym korzystający z rzeczy ma
prawo zaliczyć do kosztów bieżące wydatki związane jej z użytkowaniem. Będą to
w szczególności wydatki na konserwację, energię/paliwo, bieżące naprawy czy zakup
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
61
dodatkowych akcesoriów służących działalności. Co ważne, wydatki te, jeżeli spełniają
podstawową definicję kosztów podatkowych, nie są w żaden sposób limitowane.
Przykład 1. Prowadzący usługi remontowe podpisał umowę leasingu operacyjnego
samochodu osobowego. Jako że samochód służy dojazdom do klienta i przewożeniu narzędzi
niezbędnych do pracy, wydatki na zakup paliwa ujmowane są bezpośrednio w kosztach
podatkowych. Zatem pomimo tego, że leasingowany samochód nie jest firmowym środkiem
trwałym, przedsiębiorca nie ma obowiązku rozliczania bieżących wydatków z nim
związanych na podstawie kilometrówki.
W przypadku leasingu operacyjnego kosztem będą również wszelkie opłaty
ustalone w umowie leasingu, ponoszone w podstawowym okresie trwania umowy.
W praktyce większość z tych opłat pojawia się na pierwszych fakturach dokumentujących
transakcję leasingu i dotyczy opłaty wstępnej, opłat manipulacyjnych i opłat za wycenę.
Dodatkowo, niektóre z firm do kompleksowej usługi leasingu wliczają również
ubezpieczenie czy np. rejestrację pojazdu, w przypadku gdy przedmiotem umowy jest
samochód. Wówczas, jeżeli opłaty te ujęto w umowie leasingu, zalicza się je, jak pozostałe,
do kosztów uzyskania przychodu jako te dotyczące leasingu. Przyporządkowanie tych
świadczeń do całej wartości umowy leasingu jest istotne szczególnie ze względu na
podatek VAT, w przypadku, gdy jego odliczenie przysługuje jedynie w określonym
przepisami limicie.
W poniższej tabeli zebrano najważniejsze koszty, porównując które z nich
występują w poszczególnych rodzajach leasingu:
Wydatki Leasing
operacyjny
Leasing
finansowy
Opłata wstępna ✓ ✗
Czynsz inicjalny ✓ ✗
Opłaty manipulacyjne ✓ ✗
Raty leasingowe w części kapitałowej ✓ ✗
Raty leasingowe w części odsetkowej ✓ ✓
Bieżącego użytkowania rzeczy (konserwacja,
naprawy) ✓ ✓
Przystosowanie przedmiotu do używania ✓ ✗
Odpis amortyzacyjny od wartości początkowej ✗ ✓
Ubezpieczenie ✓ ✓
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
62
12. Obowiązki podatników podatku dochodowego od
osób fizycznych Podatek dochodowy, należący do najważniejszych dla przedsiębiorcy zobowiązań,
nie ma jak widać jednej, ustalonej kwoty. Zatem aby określenie jego wysokości było
możliwe, konieczne jest rzetelne księgowanie i podsumowywanie firmowych
przychodów i kosztów.
12.1 Obowiązek pierwszy – przechowywanie dokumentacji
księgowej Aby móc dokonać podsumowania kosztów i przychodów w firmie, przedsiębiorca
musi opierać się na adekwatnych dowodach źródłowych. Tylko w takiej sytuacji urzędy
skarbowe są bowiem w stanie określić, czy zaksięgowane zdarzenia naprawdę są
odbiciem rzeczywistości.
Dlatego też przedsiębiorca powinien archiwizować wszystkie dokumenty
księgowe. Wśród tych, które otrzymywane są od kontrahentów, wyróżnić można przede
wszystkim faktury i – wystawiane do końca 2013 r. – rachunki. Poza tym koszty mogą być
dokumentowane w określonych sytuacjach także dowodami wewnętrznymi –
np. w przypadku konieczności zaksięgowania opłat sądowych i notarialnych, kosztów
delegacji czy też parkowania samochodu.
Z drugiej strony, przedsiębiorca powinien posiadać także dokumenty
przychodowe. Chodzi tu więc o – przede wszystkim - faktury albo rachunki, które zostały
przekazane kontrahentom. Jeśli w firmie wykorzystywana jest kasa rejestrująca,
dowodem dokumentującym przychód będą także raporty fiskalne – dobowe albo
miesięczne. Jeśli podatnik korzysta ze zwolnienia z kasy, a dokonuje sprzedaży na rzecz
osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, to w jego dokumentacji
musi znaleźć się także ewidencja sprzedaży bezrachunkowej. Ponadto, wśród
przychodów można znaleźć takie, do których zaksięgowania konieczne będzie
wystawienie dowodu wewnętrznego. Najpopularniejszym przykładem są odsetki od
kapitału, zgromadzonego na wykorzystywanym dla celów działalności koncie bankowym.
12.2 Obowiązek drugi – tworzenie ewidencji Aby określić, jaka jest rzeczywista suma przychodów i kosztów w danym okresie,
podatnik musi dokonać podsumowania – ale nie w dowolnej formie. W tym celu należy
założyć odpowiednią ewidencję. Dla przedsiębiorców rozliczających się w postaci
księgowości uproszczonej przewidziano dwie ewidencje (zależne od wybranego sposobu
opodatkowania) – podatkową księgę przychodów i rozchodów oraz ewidencję
przychodów.
Podatkowa księga przychodów i rozchodów jest najpopularniejszą metodą
ewidencji, wykorzystywaną przy rozliczaniu się z podatku na zasadach ogólnych oraz
w ramach podatku liniowego. Jej budowa nie jest skomplikowana – składa się ona bowiem
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
63
z kolumn o określonej zawartości, opisanych dokładnie w rozporządzeniu Ministra
Finansów w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów. W ciągu
roku podatkowego podatnik powinien każdy przychód i każdy koszt wpisać do
odpowiedniej kolumny – jako przychody ze sprzedaży towarów i usług, inne przychody,
zakup towarów handlowych i materiałów podstawowych, koszty uboczne zakupu, koszty
wynagrodzeń albo inne wydatki związane z działalnością gospodarczą. Na zakończenie
każdego miesiąca należy dokonać podsumowania kolumn – zarówno tylko dla tego
konkretnego okresu, jak i narastająco, uwzględniają wszystkie przychody i koszty
poniesione od rozpoczęcia roku podatkowego aż do danego momentu.
Ewidencja przychodów jest natomiast przeznaczona dla tych przedsiębiorców,
którzy zdecydowali się na rozliczenia w postaci ryczałtu. Nie mają oni obowiązku
ewidencjonowania kosztów (co nie oznacza, że są zwolnieni z przechowywania
dokumentów zakupowych – mimo wszystko należy je – chronologicznie poukładane
- archiwizować). Jak sama nazwa wskazuje, ewidencja przychodów służy do księgowania
wyłącznie przychodów. Także w tym przypadku, na zakończenie miesiąca nie można
zapominać o dokonaniu podsumowania.
Oczywiście, poza posiadaniem ewidencji dla celów podatku dochodowego,
przedsiębiorca w bardzo wielu przypadkach ma obowiązek prowadzenia także innych
zestawień - np. rejestrów VAT albo ewidencji środków trwałych.
12.3 Obowiązek trzeci – podatek dochodowy w ciągu roku Po poprawnym zaksięgowaniu dokumentów i dokonaniu niezbędnych
podsumowań przedsiębiorca może wyliczyć kwotę zaliczki na podatek dochodowy albo
wartość zryczałtowanej kwoty podatku.
Zaliczki na podatek dochodowy wylicza ten przedsiębiorca, który prowadzi
podatkową księgę przychodów i rozchodów. Dlaczego mówi się o zaliczkach? Okresem
rozliczenia właściwym dla podatku dochodowego jest rok podatkowy – od 1 stycznia do
31 grudnia. Jednakże opłacanie podatku dochodowego w jednej kwocie za cały rok
mogłoby stanowić spory problem – dlatego przedsiębiorcy są zobowiązania do płacenia
właśnie comiesięcznych (albo rzadziej – kwartalnych) zaliczek.
Podstawą obliczenia zaliczki na podatek dochodowy jest dochód – czyli suma
uzyskanych od początku roku przychodów pomniejszona o poniesione od początku roku
koszty. Tak wyliczony dochód może zostać zmniejszony jeszcze bardziej, o opłacone
składki na ubezpieczenie społeczne oraz stratę z lat ubiegłych (do pięciu lat wstecz) – jeśli
taka wystąpiła. Dopiero po dokonaniu tych obliczeń przedsiębiorca wyliczy kwotę
podatku – czyli pomnoży wynik przez stawkę podatku – 18% lub 32% dla zasad ogólnych
albo 19% dla podatku liniowego. Wartość podatku także można jeszcze pomniejszyć –
o 7,75% podstawy zapłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne, a w przypadku
opodatkowania na zasadach ogólnych – również o kwotę wolną od podatku. Wynik
wszystkich obliczeń należy na końcu zaokrąglić zgodnie z podstawowymi
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
64
matematycznymi zasadami – poniżej 50 gr należy przyjąć zaokrąglenie w dół, powyżej –
w górę. W ten sposób uzyskuje się wartość zaliczki na podatek dochodowy.
Nieco łatwiejsze obliczenia czekają podatników, którzy zdecydowali się na ryczałt.
W ich przypadku obliczenia różnią się właściwie wyłącznie tym, że podstawą
opodatkowania są przychody z danego okresu, a nie naliczane narastająco od początku
roku i niepomniejszane o koszty. Natomiast – tak jak w przypadku posiadaczy KPiR –
wysokość podstawy może zostać zmniejszona o zapłacone składki na ubezpieczenie
społeczne. Wartość podatku wylicza się poprzez przemnożenie wyniku przez stawkę
podatku – w zależności od rodzaju działalności będzie to 3%, 5,5%, 8,5%, rzadziej 17%
albo 20%. Wysokość podatku można także pomniejszyć o wspomnianą zapłaconą składkę
na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 7,75% jej podstawy, a uzyskany wynik należy
na koniec zaokrąglić.
Oprócz powyższych zasad istnieją jeszcze dwa przypadki, w których wysokość
zaliczek na podatek dochodowy jest stała. Pierwsza dotyczy sytuacji, kiedy przedsiębiorca
decyduje się na zaliczkę uproszczoną. Jej wysokość jest ustalana, na podstawie wyników
finansowych z poprzedniego roku podatkowego (lub – w przypadku braku dochodu –
sprzed dwóch lat), a informacja o wybranej kwocie powinna zostać przekazana do
naczelnika właściwego urzędu skarbowego. Następnie przedsiębiorca przez cały rok
uiszcza zaliczkę w ustalonej kwocie, jednocześnie jednak prowadząc w swojej firmie
wszystkie niezbędne ewidencje. Na ich podstawie dokonane zostanie podsumowanie na
zakończenie roku podatkowego.
Druga sytuacja dotyczy natomiast formy rozliczeń w postaci karty podatkowej.
W tym przypadku ustalana jest z naczelnikiem urzędu skarbowego kwota podatku, ale
różnica polega na tym, że podatnik jest całkowicie zwolniony z obowiązku prowadzenia
ewidencji. Jest to jednak bardzo specyficzna forma rozliczeń, do której musi być spełniony
szereg dodatkowych warunków.
Zaliczki na podatek dochodowy podatnik ma obowiązek odprowadzać do urzędu.
W tym przypadku możliwości są dwie – podatek dochodowy można bowiem rozliczać
w formie miesięcznej albo kwartalnej. W pierwszym przypadku kwotę zobowiązania
należy uiścić do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, za który dokonuje się
wyliczenia. Rozliczenia kwartalne dokonywane są do 20 dnia po kwartale, który jest
opłacany. Jeśli okaże się, że 20 wypada w dzień wolny od pracy, odpowiedni będzie
pierwszy dzień roboczy po 20 dniu miesiąca. Wyjątkiem są rozliczenia w formie karty
podatkowej – w tym przypadku zobowiązania muszą zostać uiszczone do 7 dnia kolejnego
miesiąca. Podatek można opłacać zarówno w kasie urzędu, jak i wykorzystując przekazy
pocztowe czy też przelewy bankowe.
Może się także zdarzyć sytuacja, że zaliczka na podatek dochodowy nie wystąpi.
Jest to możliwe, biorąc pod uwagę, że np. dla zasad ogólnych obowiązuje kwota wolna od
podatku (3091 zł w roku 2013). W takiej sytuacji podatnik nie ma w danym okresie
żadnych obowiązków wobec urzędu skarbowego z tytułu podatku dochodowego – od
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
65
2007 roku nie ma już bowiem obowiązku składania deklaracji PIT-5 lub PIT-5K,
dotyczących właśnie zaliczek na podatek dochodowy.
12.4 Obowiązek czwarty – rozliczenie roczne Jak wspomniano wcześniej, podatek dochodowy odprowadzany do urzędu
skarbowego dotyczy dochodów, które podatnik uzyskał w ciągu całego roku
podatkowego. Dlatego też po zakończeniu takiego okresu rozliczeniowego przedsiębiorca
ma obowiązek złożenia do urzędu skarbowego zeznania rocznego.
Przedsiębiorcy, rozliczający się na zasadach ogólnych, mają obowiązek złożenia do
urzędu skarbowego deklaracji PIT-36 w terminie do 30 kwietnia następnego roku
podatkowego (dla przykładu - PIT roczny za rok 2013 trzeba będzie złożyć do 30 kwietnia
2014 roku). Podatnik, który wybrał zasady liniowe, także rozlicza się do 30 kwietnia,
składając jednakże deklarację PIT-36L.
Ryczałtowcy mają nieco mniej czasu na dokonanie niezbędnych podsumowań –
w ich przypadku właściwą deklarację PIT-28 należy bowiem złożyć do 31 stycznia
kolejnego roku podatkowego.
W deklaracji podsumowującej podatnik określa, ile w danym roku uzyskał
dochodu (bądź – przy ryczałcie – przychodu) oraz w jakiej wysokości odprowadzony
został podatek. Jeśli okaże się, że suma wpłat jest niższa niż wymagana kwota podatku,
konieczne będzie dopłacenie niedoboru. W sytuacji odwrotnej urząd skarbowy ma
obowiązek zwrócenia nadpłaty na konto bankowe podatnika – w terminie do 3 miesięcy
od dnia złożenia deklaracji PIT.
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
66
13. Pobór podatku Jak wygląda pobór podatku dochodowego od osób fizycznych? Kim jest płatnik,
a kim podatnik? W jakiej wysokości podatek ten jest pobierany? W ostatnim rozdziale
przewodnika po podatku dochodowym od osób fizycznych zagadnienia te zostaną
dokładnie wyjaśnione.
13.1 Zasady płatności podatku dochodowego od osób
fizycznych Instytucją, która zajmuje się poborem podatku dochodowego, jest urząd skarbowy.
Co ważne, podatek dochodowy od osób fizycznych rozliczany jest w urzędzie właściwym
ze względu na miejsce zamieszkania podatnika (w przeciwieństwie do podatku
dochodowego od osób prawnych, dla którego właściwym urzędem jest urząd skarbowy
przyporządkowany ze względu na siedzibę spółki kapitałowej).
Podatek od osób fizycznych opłacany jest w formie zaliczek miesięcznych lub
kwartalnych. Z obowiązku tego należy wywiązać się do 20 dnia następnego
miesiąca (lub kwartału, jeżeli przedsiębiorca rozlicza się kwartalnie). Oznacza to, iż
przykładowo zaliczkę na podatek dochodowy za październik powinno się opłacić do 20
listopada. Od tej zasady jest jednak wyjątek, bowiem w przypadku opodatkowania na
podstawie karty podatkowej rozliczanie następuje do 7 dnia następnego miesiąca.
Od roku 2007 zostały zniesiony obowiązek składania deklaracji PIT5/PIT5L,
dotyczących zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych. Obecnie wystarczające
jest samo dokonywanie wpłat w terminie. Zaliczkę na podatek dochodowy można
zapłacić gotówką (w kasie urzędu skarbowego, w banku, w placówce pocztowej), jednak
coraz częściej wybieraną formą płatności jest forma bezgotówkowa w postaci przelewu
na rachunek urzędu skarbowego.
Wybierając ostatnią z możliwości należy odpowiednio przygotować przelew, jako
tytuł podając “Zaliczka na podatek – za miesiąc…”. Nie jest poprawne podawanie samego
symbolu PIT-5, PIT-5L, ponieważ (jak zostało to wcześniej wyjaśnione) deklaracje takie
już nie funkcjonują.
Podatnicy, którzy osiągali w danym roku dochody, zobowiązani są do złożenia
rocznej deklaracji, odpowiedniej dla wybranej przez nich formy opodatkowania
w ustawowo określonym terminie.
Przy rozliczaniu na zasadach ogólnych oraz przy podatku liniowym deklarację
roczną należy złożyć do 30 kwietnia roku następnego. Właściwy druk to PIT-36 przy skali,
a dla podatku liniowego – PIT-36L. Pierwsza z nich służy do rozliczania dochodów
osiągniętych zarówno z działalności gospodarczej, jak i np. ze stosunku pracy, czy
emerytur. W deklaracji PIT-36L natomiast powinny znaleźć się informacje na temat
dochodu osiągniętego jedynie w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.
Pozostałe dochody co do zasady należy wykazać w formularzu PIT-37. Opodatkowanie na
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
67
zasadach ogólnych, w przeciwieństwie do podatku liniowego, daje podatnikom
możliwość rozliczania się razem z małżonkiem, jak również korzystania z różnego
rodzaju ulg czy odliczeń.
Deklaracja, która uwzględnia zryczałtowaną formę opodatkowania, to PIT-28. Na
tym formularzu wykazuje się jedynie przychód opodatkowany ryczałtem, natomiast
dochody z innego tytułu, jak np. ze stosunku pracy wykazuje się w PIT-37. Ryczałtowiec
powinien złożyć deklarację roczną na formularzu PIT-28 do 31 stycznia roku następnego
(PIT-37 do 30 kwietnia). Karta podatkowa wiąże się natomiast z obowiązkiem złożenia
rocznej deklaracji na formularzu PIT-16A. Jeżeli podatnik uzyskał dochody również
z innego źródła, wówczas także konieczne jest wykazanie ich w odrębnej deklaracji – PIT-
37. Tu również granicznym terminem złożenia deklaracji PIT-16A jest 31 stycznia roku
następnego, a przy konieczności rozliczenia również dochodu z innego źródła – PIT-37 do
30 kwietnia.
Podatnicy, którzy są zobowiązani do złożenia zeznania podatkowego na druku
PIT-36, powinni jednocześnie wpłacić różnicę pomiędzy podatkiem należnym od
dochodu wynikającego z zeznania a sumą należnych za dany rok zaliczek, w tym również
pobranych przez wszystkich płatników (także np. zleceniodawców). Podatek dochodowy
wynikający z zeznania jest podatkiem należnym za dany rok, chyba że urząd skarbowy
wyda decyzję, w której określi inną wysokość podatku.
W razie niezłożenia zeznania o wysokości osiągniętego dochodu, urząd skarbowy
wydaje decyzję deklaratoryjną, określającą wysokość zobowiązania w podatku
dochodowym. W stosunku do podatnika nieskładającego zeznań podatkowych możliwe
jest zastosowanie sankcji karnych wynikających z kodeksu karnego skarbowego.
13.2 Stawki podatku dochodowego od osób fizycznych W zależności od tego, którą z form opodatkowania objęty jest dochód podatnika,
różne będą stawki tej opłaty. I tak przy skali podatkowej dla dochodów do 85 528 zł
opłaca się podatek w wysokości 18% minus kwota zmniejszająca podatek (556,02 zł), a
powyżej tej sumy – 14 839,02 zł plus 32% nadwyżki ponad 85 528 zł.
Przy opodatkowaniu podatkiem liniowym stawka podatku jest stała i wynosi 19%,
bez względu na to, jaki dochód został osiągnięty. Ryczałt od przychodów
ewidencjonowanych wiąże się z opłacaniem podatku w wysokości:
20 %,
17 %,
8,5 %,
5,5 %,
3 %,
w zależności od rodzaju prowadzonej działalności. Natomiast przy karcie podatkowej
stawki podatku nie są z góry przyporządkowane do konkretnych czynności (jak to jest
Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl
68
przy ryczałcie ewidencjonowanym). Decyzję o wysokości podatku wydaje naczelnik
właściwego urzędu skarbowego. Może on również wydać decyzję o odmowie przyznania
karty podatkowej danemu podatnikowi. Od decyzji naczelnika można odwołać się do
dyrektora izby skarbowej w terminie 14 dni. Podatnik ma prawo również zrezygnować
z karty podatkowej, jeżeli zgłosi to naczelnikowi urzędu w terminie do 14 dni od
doręczenia decyzji.
13.3 Podatnik i płatnik podatku dochodowego W kwestii poboru podatku dochodowego ważne jest również odróżnienie dwóch
podmiotów - podatnika oraz płatnika. Pierwszy z nich jest osobą, której bezpośrednio
dotyczy obowiązek podatkowy. Drugi to osoba, która ma obowiązek obliczenia podatku
i pobrania go od podatnika. Płatnikami są zazwyczaj zakłady pracy (w tym również
indywidualni przedsiębiorcy), rolnicze spółdzielnie produkcyjne, organy rentowe, banki
wypłacające renty zagraniczne, organy zatrudniające (w zakresie wypłacanych przez nie
zasiłków), Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych itp. Organy te
zobowiązane są do obliczania, potrącania podatnikom z wypłacanych sum należnych
zaliczek na podatek dochodowy oraz odprowadzania tych kwot na konto urzędu
skarbowego. Przykładowo w sytuacji, gdy dana osoba jest zatrudniona na podstawie
umowy o pracę, jej pracodawca wypłacane wynagrodzenie pomniejsza o zaliczkę na
poczet podatku dochodowego.
Istnieje również grono podatników, którzy zobowiązani są do samodzielnego
obliczania zaliczek na poczet podatku dochodowego oraz ich terminowej zapłaty.
Obowiązek ten dotyczy m.in. osób prowadzących własną działalność gospodarczą, osób
otrzymujących wynagrodzenie z tytułu najmu lub dzierżawy, osób prowadzących działy
specjalne produkcji rolnej, osób które otrzymują wynagrodzenie z zagranicy oraz osób
które otrzymują renty lub emerytury z zagranicy bez pośrednictwa płatników. Oznacza
to, iż przykładowo osoba, która prowadzi własną działalność i rozlicza podatek na
zasadach ogólnych (prowadzi KPiR) zobowiązana jest do samodzielnego obliczenia
i odprowadzenia zaliczki na podatek dochodowy za dany okres rozliczeniowy (miesiąc
lub kwartał).